การศึกษาลักษณะทางพันธุกรรม ...vrd-sn.dld.go.th/webnew/images/stories/service/Brochure/...จ ลสารศ นย ว จ ยและพ

จลสารศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางปท 10 ฉ.37 (ก.ค.-ก.ย.56) หนา 1

วตถประสงค 1.เพอเผยแพรขอมลวชาการดานสขภาพสตว 2.เพอเปนแหลงขอมลดานการปศสตว 3.เพอเปนสอกลางในการแลกเปลยนความคดเหนระหวางชาวปศสตว

การศกษาลกษณะทางพนธกรรมของไวรสพอารอารเอสในสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง…...….....1

การศกษาคณภาพนาเสยจากฟารมสกรในพนทภาคเหนอตอนลางระหวางป 2552-2555..............9

การตรวจพบสารกลมเบตาอะโกนสต จากตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกร ในพนทภาคเหนอตอนลาง ในชวงปงบประมาณ 2551 ถง 2555........................16

การศกษาการรบและถายทอดเชอไวรสไขหวดนกในเปดไลทง ชนด H5 และ H7 จงหวดกาแพงเพชร.................................................23

การศกษาความร และพฤตกรรม ของเกษตรกรในพนทจงหวดกาแพงเพชรดานการควบคม และปองกนโรคในเปดไลทง……..…..29

องคความร “ประชาคมอาเซยน” ตอนAEC Blueprint...............42

รายงานการชนสตรโรคสตว กรกฎาคม-กนยายน2556........43

การศกษาลกษณะทางพนธกรรมของไวรสพอารอารเอสในสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง

นางสาวธรรมรฐ หรพรอม1* นางนงลกษณ แสงแกว1

บทคดยอ

การศกษาลกษณะทางพนธกรรมการของยน nucleocapsid protein ในตาแหนง ORF7 ของไวรสพอารอารเอส จากสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง ระหวางป 2552-2555 จานวน 22 ตวอยาง โดยการตรวจหาลาดบสารพนธกรรมในตาแหนง ORF7 เปรยบเทยบกบไวรสตนแบบและไวรสวคซน ในกลม genotype 1 (EU Strain/สายพนธยโรป) คอ Lelystad virus และ Amervac, Prysvac ตามลาดบ และ genotype 2 (NA/US Strain/สายพนธอเมรกา) คอ ATCC VR2332 และ Ingelvac MLV ตามลาดบ จากการศกษาพบวามการกระจายตวของไวรสพอารอารเอสทง 2 genotype โดยพบ genotype 1 จานวน 12 ตวอยาง (รอยละ 54.55)และ genotype 2 จานวน 10 ตวอยาง (รอยละ 45.45) ซงมคารอยละของความเหมอนของนวคลโอไทดเทยบกบไวรสตนแบบและไวรสวคซน โดยในกลม genotype 1 เทากบ 98.8-100 และ 95.7-96.7 ตามลาดบ และกลม genotype 2 เทากบ 93.4-94.2 และ 92.0-94.2 ตามลาดบ สรปไดวาเชอไวรสในแตละกลมสายพนธ มลกษณะทางพนธกรรมทใกลชดกนมการเปลยนแปลงของกรดอะมโนเพยงเลกนอยในสวน ORF7 ของไวรสพอารอารเอสทพบในพนทภาคเหนอตอนลาง ค าส าคญ:ไวรสพอารอารเอสnucleocapsid protein ORF7 genotype เลขทะเบยนวชาการเลขท: 56(2)-0115-099 1ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ต.วงทอง อ.วงทอง จ.พษณโลก 65130 *ผรบผดชอบ:โทร 055-312069-70, e-mail: [email protected]


Study of Genetic Characterization of PRRSV in Lower Northern, Thailand

Thammarath Horaprom1* Nongluck Sangkaew1

Abstract

Twenty two samples detected from lower northern area during 2009-2012was studied genetic characteristics of the porcine reproductive and respiratory syndrome virus (PRRSV) at ORF7 by DNA sequencing in position ORF7 compared to virus prototype and virus vaccines. In genotype 1 (EU strain) was Lelystad virus and Amervac, Prysvac respectively, and genotype 2 (NA strain or US strain) and the ATCC VR2332 Ingelvac MLV, respectively. The results found both genotypes of PRRSV; 12 samples (54.55 %) and 10 samples (45.45 %) were genotype 1 and 2 respectively. The percentages of identity of nucleotides compared with the virus prototype and vaccine virus in genotype 1 were 98.8-100 and 95.7-96.7 respectively and in genotype 2 were 93.4-94.2 and 92.0-94.2 respectively. In conclusion there were slightly changes in amino acids at ORF7 of PRRSV in lower northern area.

Keywords: PRRSV, nucleocapsid protein, ORF7, genotype Research paper number: 56(2)-0115-099

1Veterinary Research and Development Center (Lower Northern Region), Wangthong, Phitsanulok, 65130 *Corresponding author:Tel.055-312-069-70, e-mail:[email protected]

บทน า

โรคพอารอารเอส (PRRS, Porcine reproductive and respiratory syndrome) เปนโรคตดตอสาคญในสกรสงผลกระทบทางเศรษฐกจการเลยงสกรโดยเฉพาะในกลมผเลยงสกรเปนอตสาหกรรม เนองจากโรคสรางความเสยหายแกสกรทกกลมอาย โรคพอารอารเอส เกดจากเชอ PRRS virus Order Nidovirales Family ArteriviridaeGenus Arterivirus ซงเปนไวรสชนดอารเอนเอสายเดยว (Single strand RNA; ssRNA) โดยธรรมชาตของไวรส สภาวะทเหมาะสมตอการมชวตของไวรสคอ สภาวะอากาศเยนและมแสงแดดนอย จงทาใหไวรสชนดนแพรกระจายและเก ดการระบาดของโรคไดงายในชวงฤดหนาว ซงสกรทกอาย รวมทงสกรปาเปนโฮสตโดยธรรมชาต (Albina, 1997) ไวรสพอารอารเอสแบงออกเปนสองสายพนธ คอ genotype 1 (EU Strain/สายพนธยโรป) ซงพบในทวปยโรป และ genotype 2 (NA/US Strain/สายพนธอเมรกา) ซงพบในทวปอเมรกาเหนอ (Benfield et al., 1999) มรายงานการระบาดครงแรกในประเทศสหรฐอเมรกาในป 2530 ตอมาพบการระบาดในทวปยโรปในป 2533 (รงโรจน, 2548 และ Albina, 1997) และถกแยกเชอไดครงแรกทประเทศเนเธอรแลนดในป พ.ศ. 2534 ตงชอไวรสวา Lelystad virus ตอมามรายงานการแยกเชอไดในประเทศสหรฐอเมรกาและกาหนดชอเปน ATCC VR-2332 (รงโรจน, 2548 และ Damrongwatanapokin, 1996) โดย Lelystad virus เปน Prototype ของเชอทแยกไดในทวปยโรป และ VR-2332 เปน Prototype ของเชอทแยกไดจากทวปอเมรกาเหนอ (Benfield et al, 1999) ซงไวรสตนแบบทงสองสามารถกอใหเกดความลมเหลวของระบบสบพนธ และโรคระบบทางเดนหายใจได สวนชอพอารอารเอส (Porcine reproductive and respiratory syndrome, PRRS) เรมมการการใชในป พ.ศ. 2534 และในป พ.ศ. 2535 องคการโรคระบาดสตวระหวางประเทศ (Office International des Epizooties, OIE) ไดกาหนดใหโรคพอารอารเอสอยใน List B diseases (รงโรจน, 2548) จากนนมรายงานการพบโรคในหลายๆ ประเทศรวมทงประเทศไทยซงมรายงานการพบโรคในป 2538 (สดารตน, 2539)อาการสาคญของโรคทาใหเกดการแทงลกในแมสกรทตงทองในระยะทาย เกดลกกรอก ลกสกรตายแรกคลอด และลกสกรออนแอ และยงมความสมพนธกบการเกดอาการผดปกตทางระบบหายใจในแมพนธสกรและลกสกรหลงหยานม (รงโรจน, 2548)


จากจโนมไวรสพอารอารเอสไวรสทงหมด 9 open reading frames (ORFs), ORF1a, ORF1b, ORF2a, ORF2b, ORF3, ORF4, ORF5, ORF6 และ ORF7 (Kedkovid et al., 2010) ทงสอง genotype มความแปรผนทางพนธกรรมสง และมนวคลโอไทดคลายคลงกนเพยง 60% และจากการรายงานทผานมาพบการระบาดของพอารอารเอสในประเทศไทย ในจงหวดขอนแกน หนองคาย พษณโลก (กตภทท และเสกสทธ, 2553) และจงหวดมหาสารคามในระบบการเลยงของเกษตรกรรายยอย (ศภธดา และคณะ, 2554) จากการระบาดของพอารอารเอสในประเทศจนเมอปพ.ศ. 2549-2550 กอใหเกดการสญเสยตออตสาหกรรมการผลตสกรอยางหนก เปนผลใหเกดการตนตวในวงการผลตสกร และหนวยงานททาหนาทควบคมและปองกนโรคของแตละประเทศตอการเฝาระวงโรคพอารอารเอสในประเทศของตน ทงนในพนทภาคเหนอตอนลาง ไดมการตรวจเฝาระวงโรคพอารอารเอสมาอยางตอเนอง หากแตในป พ.ศ. 2553 มการตรวจพบการเกดโรคในหลายพนทและเพมจานวนมากขนในป พ.ศ. 2554 และประกาศเปนเขตพนทโรคพอารอารเอสระบาดในจงหวดพษณโลกและกาแพงเพชร จงไดมการรวบรวมผลการตรวจทางหองปฏบตการของโรคพอารอารเอสในพนทภาคเหนอตอนลาง ป 2552-2555 โดยมวตถประสงคเพอศกษาและตดตามการเปลยนแปลงพนธกรรมของไวรสพอารอารเอสในสกรในพนทภาคเหนอตอนลางทงนเพอเปนขอมลในการสนบสนนงานดานการควบคมปองกนและเฝาระวงปองกนโรคในพนทและการศกษาวจยในอนาคต

วธการศกษา

จ านวนตวอยาง ใชตวอยางซากหรออวยวะสกรทตรวจพบไวรสพอารอารเอสจาก 8 จงหวด ภาคเหนอตอนลาง ไดแก จงหวด

กาแพงเพชร ตาก นครสวรรค พจตร เพชรบรณ พษณโลก สโขทย และอตรดตถ ระหวางป 2552-2555 โดยเลอกตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง(Purposive sampling) จานวน 22 ตวอยาง ไดแกPLK521, UTT531, SKT532, KPT533, PLK534, KPT535, PBN536, PCT541, KPT542, PLK543, UTT544, PLK545, TAK546, PLK547, PCT548, KPT549, PBN5410, NSN5411, NSN551, PLK552, PBN553 และ SKT554 นาไปตรวจหาลาดบสารพนธกรรมของไวรสเพอยนยนชนดสายพนธของไวรสพอารอารเอสทตรวจพบดวยเทคนค DNA Sequencing และ Sequencing data analysis

การศกษาทางหองปฏบตการ - การท าปฏกรยา โดยวธ Reverse Transcriptase Polymerase Chain Reaction (RT-PCR) สกดสารพนธกรรมจากตวอยางเนอเยออวยวะเปาหมายไดแก ปอด ตอมนาเหลอง และทอนซล โดยบดรวมกน ทาใหมความเขมขน 20%suspension ใน PBS ท pH 7.2-7.4 สกดอารเอนเอดวยชดนายา PureLinkTM Viral RNA/DNA Kits (invitrogenTM) ตามวธการของบรษทผผลตแนะนา และทาการเพมปรมาณสารพนธกรรม ดวยชดนายา SuperScriptTM One-Step RT-PCR with Platinum®Taq โดยเตรยมสารในการทาปฏกรยาตามบรษทผผลตแนะนา ใชอารเอนเอตงตนปรมาตร 5 up และ Primer (Forward primer (1010PLS: 5’- ATGGCC AGCCAGTCAATC A-3’ และ Reverse primer 1011PLR: 5’-TCGCCCTAATTGAATAGGTG-3’) (Damrongwatanapokinet al.,1996)

ขนตอนในการทาปฏกรยาประกอบดวย reverse transcription 50 องศาเซลเซยส เปนเวลา 45 นาท จานวน 1 รอบ pre-denaturation 95 องศาเซลเซยส เปนเวลา15 นาท จากนนเพมปรมาณสารพนธกรรมดวยขนตอน denaturation 94 องศาเซลเซยส เปนเวลา 30 วนาท annealing 55 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 นาท และ extension 72องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 นาท จานวน 35 รอบ final extension 72 องศาเซลเซยส เปนเวลา10 นาท

- การตรวจหาล าดบสารพนธกรรม(DNA sequencing) นา DNA จากปฏกรยา RT-PCR มาทาใหบรสทธโดยใชชดทดสอบ QIAquick® PCR Purification Kit (QIAgen) เมอได DNA ทบรสทธ นามาหาลาดบนวคลโอไทดดวย DNA sequencing reaction โดยใช Bigdye terminator sequencing kit version 3.1 (Applied Biosystems, California, USA) โดยใชปรมาณของดเอนเอประมาณ 10-30


ng โดยการวดคาการดดกลนแสงท A260 nm ซงมสวนประกอบของปฏกรยาดงตอไปน คอ ตวอยางดเอนเอทบรสทธ 2 µl specific sequencing primer 3.2 µM (primer 1010PLS และ 1011PLR) อยางละ 1 µl (3.2 pmol) 5X Big-dye buffer 1 µl (0.5X) และ Bigdye terminator v.3.1 2 µl ปรบปรมาตรใหได 10 µl ดวย ddH2O นาเขาเครอง Thermal cycle สภาวะทเหมาะสมคอ initial denaturation 96 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 นาท denaturation 96 องศาเซลเซยส เปนเวลา 10 วนาท annealing 50 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วนาท และ elongation 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 4 นาท จานวน 25 cycle จากนนทาการกาจด dye terminator โดยการตกตะกอนดเอนเอดวยเอทานอล(ethanol precipitation) แลวนาเขาเครองวเคราะหลาดบสารพนธกรรมABI PRISM® 310 Genetic Analyzer (Applied Biosystems) และวเคราะหคณภาพของกรดนวคลอกดวยโปรแกรม sequencing analysis (ABI) และโปรแกรม BioEdit version 7.2.2 (Hall, 1999)

- การวเคราะหขอมลล าดบสารพนธกรรมและความสมพนธเชงววฒนาการ (sequencing and phylogenetic analysis)

ตารางท 1เชอไวรสพอารอารเอสอางองของยนnucleocapsid protein (N gene) จานวน 16 ตวอยาง ทใชในการวเคราะหลาดบสารพนธกรรม กบเชอทพบในพนทภาคเหนอตอนลาง Name Place and year Genotype Accession number

ATCC VR-2332 USA, 1989 US U87392 Lelystad virus Netherlands, 1991 EU M96262

Japan Japan, 1996 US D45852 01RB1 Thailand, 2004 EU AY796316 01NP1 Thailand, 2005 US AY745499 01CB1 Thailand, 2005 EU DQ864705 01NP1 Thailand, 2004 US DQ056373

CHN2003 China, 2003 US AY457635 CHN2004 China, 2004 US AY773277 CHN2005 China, 2005 US AY881994 CHN2006 China, 2006 US DQ355796 HG.RV2 Vietnam, 2012 US JQ860423

Amervac Spain, 2006 EU DQ324698 Ingelvac MLV USA, 2009 US FJ629371

Pyrsvac Spain, 2005 EU DQ324712 EAV ORF7 USA, 1999 - AF11872

นาขอมลลาดบสารพนธกรรมยน nucleocapsid protein (N gene) ของไวรสพอารอารเอสทศกษาเปรยบเทยบกบลาดบนวคลโอไทดอางองของยน nucleocapsid protein (N gene) จากตาแหนง ORF7 ของไวรสพอารอารเอสจากฐานขอมลของ GenBank, NCBI (www.ncbi.nlm.nih.gov/genbank/) จานวน16 ตวอยางและใชไวรส equine arteritis virus (EAV) ในมาเปน outgroup (ตารางท 1) และวเคราะหรอยละของความเหมอนของลาดบนวคลโอไทด(percentage of identity) ดวยโปรแกรม BioEdit version 7.2.2 (Hall,1999) และ Muscle (Edgar, 2004) ของไวรสพรอมทงวเคราะหความสมพนธเชงววฒนาการ (Phylogenetic tree) ดวยNeighbor-Joining method Kimura’s 2-parameter modelและทดสอบความนาเชอถอดวย Bootstrap value เทากบ 1,000 ดวยโปรแกรม MEGA version 5.2 (Tamura et al., 2011)

ผลการศกษา

ผลการศกษาเปรยบเทยบการจดเรยงลาดบกรดอะมโนสามารถแบงออกเปน 2 กลมอยางชดเจน โดยในแตละกลมมลาดบของกรดอะมโนแตกตางกนเพยงเลกนอย ดงภาพท 1 และผลการวเคราะหเปรยบเทยบความสมพนธเชง


ววฒนาการของยน nucleocapsid protein (N gene) พบวาเชอตวอยางมความสมพนธกบเชอไวรสพอารอารเอสทง 2 genotype คอ genotype 1 และ genotype 2 โดยแบงเปนเชอในกลม genotype 1 จานวน 12 ตวอยาง คดเปนรอยละ 54.55 และเปนเชอในกลม genotype 2 จานวน 10 ตวอยาง คดเปนรอยละ 45.45 ดงภาพท 2

ภาพท 1 แสดงการจดเรยงตวของลาดบกรดอะมโนของเชอไวรสพอารอารเอสในการศกษาเปรยบเทยบกบเชออางอง (ตวอยาง ศกษาขนาดความ

ยาวของนวคลโอไทด 291 คเบส ซงแสดงความยาวของลาดบกรดอะมโน 97 ตว)

ภาพท 2แสดงความสมพนธเชงววฒนาการของยนNucleocapsid protein (N gene) ของเชอไวรสพอารอารเอสในพนทภาคเหนอตอนลาง 22 ตวอยาง

เปรยบเทยบกบเชออางอง 16 ตวอยางซงมสญลกษณ และทดานหนาชอ โดยใช EAV ORF7 เปน outgroupของการวเคราะห ทาการวเคราะหดวย Neighbor-Joining method Kimura’s 2-parameter model โดยคา Bootstrap value (1,000)ทมคามากกวา 60% จะระบทตาแหนงมมของ branches

ผลการวเคราะหความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดของเชอไวรสตวอยางกลม genotype 1 กบเชอไวรสพอารอารเอสตนแบบ (Lelystad virus) และไวรสวคซน (Amervac และ Prysvac) มคารอยละของความเหมอน

Ingelvac MLV

01NP1 2005

ATCC VR2332

01NP1 2004

CHN2006

CHN2003

CHN2004

CHN2005

Japan

TAK546

PBN553

PBN5410

SKT554

PLK534

PLK543

PBN536

KPT542

PCT541

SKT532

Vietnam 2012

01RB1 2004

Amervac

Prysvac

01CB1 2005

KTP533

KPT549

NSN551

PCT548

PLK521

PLK547

PLK552

UTT531

UTT544

NSN5411

KPT535

PLK545

Lelystad

EAV ORF7

99

60

93

99

99

61

62

67

99

87

61

0.1

Genotype 1

Genotype 2

Genotype 2, US strain

Genotype 1, EU strain


(percentage of identity) ของนวคลโอไทดเทากบ 98.8-100 และ 95.7-96.7 ตามลาดบ และเชอไวรสตวอยางกลม genotype 2 มรอยละความเหมอนกบเชอไวรสตนแบบ (ATCC VR2332) และ ไวรสวคซน (Ingelvac MLV) เทากบ 93.4-94.2 และ 92.0-94.2 ตามลาดบ ดงตาราง 2 และ 3

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบคารอยละของความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดของตวอยางศกษาในกลม PRRS genotype 1 เปรยบเทยบกบเชออางอง

Seq-> KPT 549

KTP 533

NSN 551

PCT5 48

PLK 521

PLK 545

PLK 547

PLK 552

UTT 531

UTT 544

NSN 5411

KPT 535

01RB1 2004

01CB1 2005 Amer Prysvac Lelystad

KPT549

KTP533 99.6

NSN551 100.0 99.6

PCT548 100.0 99.6 100.0

PLK521 100.0 99.6 100.0 100.0

PLK545 98.9 98.5 98.9 98.9 98.9

PLK547 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9

PLK552 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9 100.0

UTT531 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9 100.0 100.0

UTT544 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9 100.0 100.0 100.0

NSN5411 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9 100.0 100.0 100.0 100.0

KPT535 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 01RB1

2004 93.2 92.8 93.2 93.2 93.2 92.1 93.2 93.2 93.2 93.2 93.2 93.2 01CB1

2005 99.6 99.2 99.6 99.6 99.6 98.5 99.6 99.6 99.6 99.6 99.6 99.6 0.928

Amervac 96.7 96.4 96.7 96.7 96.7 95.7 96.7 96.7 96.7 96.7 96.7 96.7 91.7 96.4

Prysvac 96.7 96.4 96.7 96.7 96.7 95.7 96.7 96.7 96.7 96.7 96.7 96.7 91.7 96.4 100.0

Lelystad 100.0 99.6 100.0 100.0 100.0 98.9 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 93.2 99.6 96.7 96.7 ขอมลไดจากการคานวณโดยโปรแกรม BioEdit (Sequence Identity Matrix)

ตารางท 3 ผลการเปรยบเทยบคารอยละของความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดของตวอยางศกษาในกลม PRRS genotype 2 เปรยบเทยบกบเชออางอง

Seq-> PBN 536

KPT 542

PBN 553

PBN 5410

PCT 541

PLK 534

SKT 532

SKT 554

TAK 546

PLK 543

ATCC VR2332 Japan

CHN 2004

CHN 2006

01NP1 2004

01NP 12005 Ingelvac Vietnam

PBN536

KPT542 100.0

PBN553 97.5 97.5

PBN5410 99.6 99.6 97.2

PCT541 100.0 100.0 97.5 99.6

PLK534 98.9 98.9 96.5 99.3 98.9

SKT532 100.0 100.0 97.5 99.6 100.0 98.9

SKT554 98.9 98.9 96.5 99.3 98.9 98.6 98.9

TAK546 98.9 91.4 89.6 91.7 91.4 91.0 91.4 91.0

PLK543 98.9 98.9 96.5 98.6 98.9 97.9 98.9 97.9 91.1 ATCC

VR2332 93.4 93.4 91.7 93.8 93.4 93.1 93.4 93.1 93.8 92.4

Japan 90.0 90.0 88.3 90.3 90.0 90.0 90.0 89.6 90.3 89.0 93.8

CHN2004 90.3 90.3 88.6 90.0 90.3 89.3 90.3 89.3 89.3 89.4 93.8 90.3

CHN2006 93.4 93.4 91.7 93.8 93.4 93.1 93.4 93.1 93.8 92.4 99.6 93.4 94.1 01NP1

2004 93.1 93.1 91.4 93.4 93.1 92.7 93.1 93.4 93.4 92.1 99.6 93.4 93.4 99.3 01NP1

2005 93.4 93.4 91.7 93.8 93.4 93.1 93.4 93.1 93.8 92.4 100.0 93.8 93.8 99.6 99.6 Ingelvac

MLV 93.4 93.4 91.7 93.8 93.4 93.1 93.4 93.1 93.8 92.4 100.0 93.8 93.8 99.6 99.6 100.0 Vietnam

2012 95.8 95.8 93.4 95.5 95.8 94.8 95.8 0.9 89.3 94.8 91.4 89.3 89.3 91.0 91.0 91.4 91.4 ขอมลไดจากการคานวณโดยโปรแกรม BioEdit (Sequence Identity Matrix)


วจารณผลการศกษา

จากผลการศกษาลาดบสารพนธกรรมไวรสพอารอารเอสของตวอยางศกษาในพนทภาคเหนอตอนลาง ระหวางป 2552-2555 ซงเปนการศกษาในตาแหนงของ ORF7 ทเปนสวนของยน nucleocapsid protein มขนาดความยาวของนวคลโอไทดของ genotype 1 และ genotype 2 เทากบ 388 และ 372 คเบส ตามลาดบและเปนสวนทไมคอยมการเปลยนแปลง (รงโรจน, 2548) ซงเปนตาแหนงทมความเหมาะสมในการนามาใชในการตรวจวนจฉยโรคพอารอารเอสโดยเทคนค RT-PCR (Mardassi, 1994) เนองจาก nucleocapsid protein เปนโปรตนทมมากทสดของเชอพอารอารเอส และมความเปนแอนตเจนสง และมความเหมาะสมสาหรบการตรวจหาแอนตบอดทเฉพาะเจาะจงเพอใชในการวนจฉยโรค (Yoon S. H. et. al., 2008) จากการศกษานไวรสพอารอารเอสทพบในพนทภาคเหนอตอนลางเปนเชอสายพนธยโรปมากกวาสายพนธอเมรกา โดยตวอยางสมตรวจทใชศกษามาจากจงหวดพษณโลกมากทสด ซงสมพนธกบการประกาศเขตพนทโรคพอารอารเอสระบาดของจงหวดพษณโลกในชวงเวลาของการศกษา จากการวเคราะหความสมพนธเชงววฒนาการของไวรสพอารอารเอสในพนทภาคเหนอตอนลางและคา รอยละของความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดของเชอไวรสพอารอารเอส พบวาในกลม genotype 1 เชอทตรวจพบในพนทมความสมพนธใกลชดกบไวรสตนแบบ (Lelystad virus) มากกวาไวรสวคซน ซงเชอไวรส genotype 1ของทกจงหวดทศกษามความสมพนธเชงววฒนาการใกลชดกน ขณะทไวรสในกลม genotype 2 มคารอยละของความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดกบไวรสพอารอารเอสตนแบบ (ATCC VR-2332) ใกลเคยงกบไวรสวคซน โดยแยกออกเปนสองกลมยอยดงแสดงในภาพท 2 ซงมขอมลการศกษาคลายคลงกบการศกษาของ Amonsin et al. (2009) และ Tun et al. (2011) ทไดมการศกษาความสมพนธเชงววฒนาการของเชอกลม genotype 2 แบบ complete nucleotide sequence แตมขอมลแตกตางจากการศกษาไวรสพอารอารเอสในประเทศไทยทผานมาของ Thanawongnuewech et al. (2004) ทพบวากลมสายพนธยโรปลาดบกรดนวคลอกใกลเคยงกบไวรสกลมวคซนสายพนธยโรป โดยความสมพนธเชงววฒนาการของไวรสพอารอารเอสทพบในจงหวดตาก ป 2554 (TAK546) มความแตกตางจากเชอทพบในจงหวดอนๆ ทอยใน genotype เดยวกน อยางไรกตามคารอยละของความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดของเชอทศกษาในกลม genotype 2 ทง 12 ตวอยาง มความเหมอนของลาดบนวคลโอไทดมากกวารอยละ 90 (ตารางท 3) ซงสอดคลองกบขอมลของการศกษาอนๆ อยางไรกตามเนองจากการศกษานเปนการศกษาในยน nucleocapsid protein จงไมสามารถระบความสมพนธทางพนธกรรมของเชอในภาคเหนอตอนลางกบไวรสพอารอารเอสทเคยมการระบาดในประเทศจนและเวยดนามไดเชนเดยวกบ การศกษาของ Kedkovidet al. (2010) ททาการศกษาในยน NSP2 และจากขอมลนสามารถนาไปใชเปนแนวทางในการควบคมโรคโดยการใชวคซนได เนองจากทงวคซนเชอเปนและวคซนเชอตายทนามาใชสามารถลดความรนแรงของโรคได โดยเฉพาะอยางยงหากไวรสพอารอารเอสทกอโรคเปนไวรสทมความใกลเคยงทางพนธกรรมกบไวรสวคซนทใช ซงเชอไวรสทพบในพนทภาคเหนอตอนลางมลกษณะทางพนธกรรมทเหมอนกบไวรสวคซนมากกวารอยละ 90 อยางไรกตามไมวาจะเปนวคซนหรอการตดเชอโดยธรรมชาตไมสามารถใหความคมโรคขามสายพนธได (รงโรจน, 2548) นอกจากนมาตรการทนามาใชในการควบคมการแพรกระจายของเชอโรค กรณฝงทพบการแพรกระจายของเชอจากวธการตรวจทางซรมวทยา ควรหยดการนาสกรสาวเขาทดแทนเปนเวลา 4-6 เดอน เพอทาใหระดบของภมคมโรคในฝงคงท (Nilubol and Thacker, 2002) การตอบสนองของระบบภมคมกนของสกรตอไวรสพอารอารเอสมหลายปจจยทเกยวของทงจากภมคมกนโดยธรรมชาตของสกรแตละตว ขนาดประชากรสกร ประสทธภาพของภมคมโรคตอไวรสพอารอารเอสทแยกได เพศ พนธ อาย รวมถงปจจยอนๆ ของโฮสตทมผลตอการตอบสนองของภมคมกนตอไวรสพอารอารเอสและความเปนไปไดในการกดภมคมกนของสกรโดยเชอโรคชนดอน (Michael, 2002)

สรปผลการศกษา

การศกษานพบวาไวรสพอารอารเอสทตรวจพบในพนทภาคเหนอตอนลางระหวางป 2552-2555 มการกระจายของเชอทง 2 สายพนธ คอ genotype 1 และ genotype 2 ซงในแตละกลมสายพนธมลกษณะทางพนธกรรมทใกลชด


กนมการเปลยนแปลงของกรดอะมโนเพยงเลกนอย และยงไมเกดการเปลยนสายพนธในสวนของ ORF7 ทเปนการแสดงออกของยน nucleocapsid protein ของไวรสพอารอารเอส

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณสตวแพทยหญง ดร.จนทรเพญ ชานาญพด ผอานวยการศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ทใหการสนบสนนในการเสนอผลงาน นายสตวแพทยบณฑต นวลศรฉาย ทใหคาปรกษาในการวเคราะหขอมลลาดบสารพนธกรรม และเจาหนาทศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางทชวยในการดาเนนการศกษา

เอกสารอางอง

กตภทท สจต และเสกสทธ สงหแจม. 2553. การระบาดของโรคพอารอารเอสในฟารมสกรรายยอย จงหวดพษณโลก กนยายน - ธนวาคม 2553. ขาวศนยวจยและพฒนาการสตวแพทย ภาคเหนอตอนลาง. ปท 8 ฉบบท 28. 7-14.

รงโรจน ธนาวงษนเวช. 2548. พยาธวนจฉยโรคพอารอารเอส. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ปอยท กราฟค. ศภธดา ภเศก ประกจ ศรใสย คมวฒ ธรรมสาร ดษฏ สงหปาน ประเสรฐ ชวาจร คเชนทร วงศสถาพรชย และชลพร

จระพงษา. 2554. การสอบสวนการตายเฉยบพลนของสกรในจงหวดมหาสารคาม ตลาคม 2553. จลสารสานกควบคม ปองกนและบาบดโรคสตว.ปท 18. 4-7.

สดารตน ดารงวฒนโภคน. 2539. บทความพเศษ มารจกโรคพ อาร อาร เอส กนเถอะ. สตวแพทยสาร. ปท 47 เลมท 2. 13-17.

Albina, E. 1997.Epidemiology of porcine reproductive and respiratory syndrome (PRRS): an overview. Veterinary Microbiology.55: 309-316.

Amonsin, A., R. Kedkovid. S. Puranaveja, P. Wongyanin, S. Suradhat and R. Thanawongnuwech. 2009. Comparative analysis of complete nucleotide sequence of porcine reproductive and respiratory syndrome virus (PRRSV) isolates in Thailand (US and EU genotypes). Virology Journal. 6: 143.

Benfield, D.A., J.E. Collins, S.A. Dee, P.G. Halbur, H.S. Joo, K.M. Larger, W.L. Mengeling, M.P. Murtaugh, K.D. Rossow, G.W. Stevenson, and J.J. Zimmerman. 1999. Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome, pp. 201-232. In Straw, B.E., S. D’Allaire, W.L. Mengelingand, D.J. Taylor, eds. Diseases of swine: Iowa State University Press, Iowa.

Damrongwatanapokin, S., K. Arsayuth, C. Kongkrong, S. Parchariyanon, W. Pinyochonand U. Tantaswasdi. 1996. Serological studies and isolation of porcine reproductive and respiratory syndrome (PRRS) virus in Thailand. Thai Vet Med Assoc. 47(2): 19-31.

Edgar, R.C. 2004. MUSCLE: Multiple sequence alignment with high accuracy and high throughput. Nucleic Acids Research. 32(5): 1792-1797.

Hall, T.A. 1999. BioEdit: a user-friendly biological sequence alignment editor and analysis program for Windows 95/98/NT. Nucl. Acids. Symp. Ser. 41: 95-98.

Kedkovid, R., S. Nuntawan Na Ayudhya, A. Amonsin, R. Thanawongnuwech. 2010. NSP2 gene variation of the North American genotype of the Thai PRRSV in central Thailand Virology Journal. 7: 340.


Mardassi, H., L. Wilson, S. Mounir and S. Dea. 1994. Detection of porcine reproductive and respiratory syndrome virus and efficient differentiation between Canadian and European strains by reverse transcription and PCR amplification. Journal of Clinical Microbiology. 32(9): 2197-2203.

Michael, P.M., X. Zhengguo and Z. Federico. 2002. Immunological responses of swine to porcine reproductive and respiratory syndrome virus infection. Viral Immunology. 15(4): 533-547.

Nilubol, D. and B. Thacker. 2002. The introduction of reproduction of porcine reproductive and respiratory syndrome Virus (PRRSV) seronegative replacement into PRRSV-seropositive herds. Thai J. Vet. Med. Vol. 32 (Supplement): 107-112.

Tamura, K., Peterson, D., Peterson, N., Stecher, G., Nei, M., and Kumar, S. ( 2011). MEGA5: Molecular Evolutionary Genetics Analysis using Maximum Likelihood, Evolutionary Distance, and Maximum Parsimony Methods. Molecular Biology and Evolution. 28: 2731-2739.

Thanawongnuwech, R., Amonsin, A., Tatsanakit, A. and Damrongwatanapokin, S. 2004. Genetics and geographical variation of porcine reproductive and respiratory syndrome virus (PRRSV) in Thailand. Vet. Microbiol. 101: 9-21.

Thompson, J.D., Higgins, D.G., and Gibson, T.J. 1994. CLUSTAL W: improving the sensitivity of progressive multiple sequence alignment through sequence weighting, position-specific gap penalties and weight matrix choice. Nucleic Acids Res. Nov 11. 22(22): 4673-80.

Tun, H.M., M. Shi, C.L.Y. Wong, S. Nuntawan Na Ayudhya, A. Amonsin, R. Thanawonguwech and F.CC. Leung. 2011. Genetic diversity and multiple introductions of porcine reproductive and respiratory syndrome viruses in Thailand. Virology Journal. 8: 164.

Yoon, S. H., Song, J.Y., Lee C.H., Choi, E.J., Cho, I. S. and Kim B. 2008. Genetic characterization of the Korean porcine reproductive and respiratory syndrome viruses based on the nucleocapsid protein gene (ORF7) sequences. Arch Virol. 153: 627–635.

การศกษาคณภาพน าเสยจากฟารมสกรในพนทภาคเหนอตอนลางระหวางป 2552-2555 วลาวรรณ บตรกล1* สบชาต สจจวาทต1

บทคดยอ

การศกษาคณภาพนาเสยจากฟารมสกรในพนทภาคเหนอตอนลางระหวางป 2552-2555 จานวน 778 ตวอยาง จากฟารมขนาดเลกทเปนรายยอย ขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ จานวน 34, 91, 647 และ 6 ตวอยาง ตามลาดบ โดยการตรวจวเคราะห ความเปนกรด-ดาง (pH value), Biochemical oxygen demand (BOD), Chemical oxygen demand (COD), Total kjeldahl nitrogen (TKN) และสารแขวนลอย (Suspended solids: SS) เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน พบวารอยละของจานวนตวอยางนาเสยทผานเกณฑมาตรฐานเปนดงน pH 98.97, BOD 49.74, COD 47.17, TKN 60.80 และ SS 47.94 และรอยละของจานวนตวอยางนาเสย ทผานเกณฑมาตรฐานทกพารามเตอร คอ 33.80 เมอพจารณาตามขนาดของฟารมแลวฟารมขนาดเลกทเปนรายยอยมรอยละของจานวนตวอยางนาเสยทผานเกณฑมาตรฐานมากทสด คอ 41.18 รองลงมาเปนขนาดเลก (36.26) ขนาดใหญ (33.33) และขนาดกลาง (33.08) ตามลาดบ เมอพจารณาเปนรายจงหวดพบวา รอยละของจานวนตวอยางทผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Thompson%20JD%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Higgins%20DG%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Gibson%20TJ%22%5BAuthor%5D

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7984417


จงหวดเพชรบรณ(65.00) และนอยทสดคอ พจตร (11.25) ผลการศกษาสรปไดวาตวอยางนาเสยสวนใหญยงไมผานเกณฑมาตรฐาน

ค าส าคญ: คณภาพนาเสยฟารมสกรภาคเหนอตอนลาง pH BOD COD TKN SS ทะเบยนวชาการเลขท: 56(2)-0115-100 1ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ต.วงทอง อ.วงทอง จ.พษณโลก 65130 *ผรบผดชอบบทความ:โทร. 0-5531-2069-70 โทรสาร 0-5531-2069-70, e-mail: [email protected]

Wastewater Quality From Pig farm in Lower Northern Region of Thailand During fiscal year 2009-2012

Wilawan Butkool1* Seubchat Saccavadit1

Abstract

Seven hundred and seventy eight wastewater samples from fig farm in Lower Northern Region were studied the samples from backyard, small, medium and large farm were 34, 91, 647 and 6 samples respectively. The results from wastewater including pH value, biochemical oxygen demand (BOD), chemical oxygen demand (COD), total kjeldahl nitrogen (TKN) and suspended solids (SS) were analyzed comparing with standard parameters. Percentages of all samples that passed standards were98.97%, 49.74%, 47.17%, 60.80% and 47.94% respectively. From 5 standard parameters analysis average 33.80% including 41.18%, 36.26%, 33.33% and 33.08% from backyard, small, large and medium farm respectively passed standard level. Comparison in each province, the best samples were from Phetchabun (65.00and the worse were form Phichit (11.25%). In conclusion, majority of wastewater samples did not pass standard parameters.

Keywords: quality of wastewater, pig farm, Lower Northern Region, pH, BOD, COD, TKN, SS Research paper number: 56(2)-0115-100

1Veterinary Research and Development Center (Lower Northern Region), Wangthong, Phitsanulok, 65130 *Corresponding author: Tel. 0-5531-2069-70 Fax. 0-5531-2069 -70, e-mail:[email protected], [email protected]

บทน า

กรมปศสตวไดมการสงเสรมใหมการผลตปศสตวทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอเฝาระวงปญหามลพษสงแวดลอมตางๆ ทเกดจากการทาปศสตว คอ โครงการฟารมรกษสงแวดลอม ซงเนนเรองการจดการของเสยภายในฟารมสกร ไดแก ขยะ มลสตว นาเสย เปนตน แสดงใหเหนวาการเลยงสกรเปนสาเหตหนงของปญหาสงแวดลอม โดยเฉพาะนาเสยหรอนาทงจากฟารม เพราะมผลกระทบตอชมชนโดยรอบทงสงกลนเหมน และแมลงรบกวน เชน แมลงวนเปนพาหะนาเชออหวาตกโรค การเลยงสกรยงทาใหเกดนาเสยซงเกดจากนาลางคอกและโรงเรอนเปนนาเส ยทมความสกปรกสง นอกจากนนยงมปญหากลนเหมนจากกาซซงเกดจากการสลายตวของมลและปสสาวะ(สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ , 2549) อาท กาซแอมโมเนย (Ammonia, NH3) และกาซไฮโดรเจนซลไฟดหรอแกสไขเนา (H2S) ถามกาซแอมโมเนยในปรมาณ 100-200 สวนในลานสวน (ppm) จะทาใหสกรมอาการจาม มนาลายฟมปาก กนอาหารนอยลง มอาการหวสน บางครงทาใหผ เลยงเขาใจผดวาสกรเปนโรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจและหากสกรไดรบกาซไฮโดรเจนซลไฟดในปรมาณ 20 ppm ตลอดเวลา จะทาใหเกดอาการผดปกตทางระบบประสาท สกรจะกลวแสงและมอาการทองรวง ถา


ไดรบในระดบ 800 ppm จะมผลทาใหสกรสลบทนทและตายในเวลาตอมา (มหาวทยาลยแมโจ, 2551) ซงปญหาเหลานสงผลกระทบดานสขอนามยตอประชาชนและชมชนโดยรอบรวมทงสงมชวตทอาศยอยในนาและตองใชนาในการดารงชวต ถงแมปญหาสงแวดลอมเปนเรองทอาจไมไดเกดผลกระทบขนในทนทแตสะสมและเกดผลกระทบขนในระยะยาวได ดงนนทกหนวยงานทเกยวของจงควรใหความสาคญในการขจดหรอลดสงทอาจจะกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอมตงแตตอนนซงภาครฐควรรณรงคและสงเสรมใหภาคเอกชนรวมถงภาคประชาชนเหนความสาคญของการมสงแวดลอมทด

กรมปศสตวเหนความสาคญของปญหามลภาวะดงกลาว จงใหมการตรวจคณภาพนาเสยซงสอดคลองกบประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทกาหนดใหการเลยงสกรเปนแหลงกาเนดมลพษทตองถกควบคมการปลอยนาเสยลงสแหลงนาสาธารณะหรอออกสสงแวดลอม ซงไดกาหนดตวชวดคามาตรฐานนาทงจากฟารมสกร ไดแก ความเปนกรดและดาง (pH value) บโอด (Biochemical oxygen demand: BOD) ซโอด (Chemical oxygen demand: COD) ไนโตรเจนในรปทเคเอน (Total kjeldahl nitrogen: TKN) และสารแขวนลอย (Suspended solids: SS) (ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม , 2548 และ 2555) โดยตวชวดคามาตรฐานดงกลาวนนมผลกระทบตอสงแวดลอมทตางกน คอ คา pH มผลตอการนานาไปใชประโยชนอปโภคและบรโภค เชน การผลตนาประปา การใชนาเพออตสาหกรรม (ไพฑรย, 2556) คา COD แสดงถงปรมาณสารอนทรยทงหมด และคา BOD บงบอกถงปรมาณออกซเจนทแบคทเรยใชในการยอยสลายอนทรยสารโดยเฉพาะมลสกรทถกชะลางจากพนคอก ถาไมมการแยกมลกอนลางคอกจะสงผลใหคาบโอดสง แตถากวาดแยกมลกอนคาบโอดอาจตากวา 1,000 มลลกรมตอลตร (mg/l) โดยเฉลยอตราการเกดนาเสยอยในชวง 10-20 ลตร/ตว/วน (กรมควบคมมลพษ, 2546) ถามอนทรยสารมากจลนทรยตองใชออกซเจนในการยอยสลายมากทาใหออกซเจนในนาเหลอนอยและแบคทเรยแอโรบกจะลดนอยลงดวยอนทรยสารจะถกสลายดวยแบคทเรยแอนาโรบกและแบคทเรยแฟคลเตตฟตอไป ซงจะทาให เกดกาซตาง ๆ ดงกลาวขางตนททาใหเกดกลนเหมนและสของนาเปลยนไปโดยทวไปถาในแหลงนาใดมคา BOD สงกวา 100mg/l จดวานานนเปนนาเสย (สถาบนเทคโนโลยราชมงคลวทยาเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 2556) คา TKN เปนคาแสดงปรมาณไนโตรเจนทอยในรปอนทรยไนโตรเจนและแอมโมเนยไนโตรเจน (กรมควบคมมลพษ, 2546) ซงมาจากกระบวนการขบถายของเสยของสงมชวต หากมคาสงจะกอใหเกดการลดลงของออกซเจนทละลายในนาและทาใหพชนามการเจรญเตบ โตอยางรวดเรว จนนาไดรบผลกระทบจากการลดลงของออกซเจนและคา SS บอกถงสวนทไมละลายนาแตมขนาดเลกพอทจะแขวนลอยอยในนาได เนองจากสารแขวนลอยจะกนการสองผานของแสงแดดลงนา ทาใหการสงเคราะหแสงของพชในนาลดลง ( กรรณการ, 2544)

การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนคณภาพนาเสยจากฟารมสกรของบอสดทายกอนปลอยออกสสาธารณะหรอสงแวดลอม เปนขอมลใหแกบคลากรหรอหนวยงานทเกยวของไดนาไปใชเปนแนวทางในการปรบปรงระบบการจดการนาเสยจากฟารมสกร นาไปสการรกษาสงแวดลอมทดทงแหลงนาหรอชมชนรอบขางและสงเสรมการผลตปศสตวทเปนมตรกบสงแวดลอม

อปกรณและวธการ

ตวอยาง ตวอยางนาเสยจากฟารมสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง 9 จงหวด ไดแก กาแพงเพชร ตาก นครสวรรค พจตร

พษณโลก เพชรบรณ สโขทย อตรดตถ และอทยธาน ระหวางป 2552-2555 จานวน 778 ตวอยาง แบงเปนฟารมขนาดเลกทเปนรายยอย (นอยกวา 50 ตว) 34 ตวอยาง ฟารมขนาดเลก (ตงแต50 ตว แตไมเกน 500 ตว) 91 ตวอยาง ฟารมขนาดกลาง (ตงแต 500 ตว แตไมเกน 5,000 ตว) 647 ตวอยาง และฟารมขนาดใหญ (มากกวา 5,000 ตว) 6 ตวอยาง

การเกบตวอยาง เกบตวอยางนาเสยจากฟารมสกรในจดรวมนาเสยบอสดทาย หรอจดปลอยนาเสยออกสสาธารณะดวยวธเกบแบบจวง (Grab sampling) จานวน 3 ขวด โดยเกบใสขวดแกวขนาด 300 ml ปรมาตร 200 ml เตมกรดซลฟรกเขมขน (H2SO4) 0.5 ml เพอรกษาสภาพตวอยาง จานวน 1 ขวดสาหรบตรวจ COD และ TKN เกบใสขวดพลาสตกชนด PE


(Polyethylene) ขนาด 1000 ml เตมขวดโดยระวงไมใหมฟองอากาศจานวน 2 ขวดสาหรบตรวจ pH BOD และ SS เกบรกษาตวอยางทอณหภม 2-8 ◦C ดวยการแชนาแขง สงตรวจทหองปฏบตการตรวจคณภาพนาดานการปศสตว ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางภายใน 24 ชวโมง

วธวเคราะห ดาเนนการวเคราะหตวอยางนาเสยตามวธมาตรฐาน Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (APHA et al., 2005) โดยวเคราะห 5 พารามเตอร ดงน ความเปนกรด-ดาง (pH value)

วเคราะหโดยวธ Electrometry คอวดดวย pH meter ยหอ Mettler Toledo รน S40 SevenMultiTM ประเทศสวตเซอรแลนด

การวเคราะห BOD โดยวธ Dilution percent mixture and azide modification คอเจอจาง ตวอยางดวยนาสาหรบเจอจาง

(Diluent) หาคา DO (Dissolved oxygen) ดวยวธ Azide modification คอไตเตรทกบสารละลายมาตรฐานโซเดยมไธโอซลเฟต (Na2S2O3) แยกเปน 2 ขวดโดยหาคา DO ทนท (DO0) และบมทงไวท 20 ◦C เวลา 5 วน (DO5) คานวณคา BOD จากผลตางของคา DO5และ DO0

การวเคราะห COD โดยวธ Closed reflux and titrate คอยอยตวอยางดวยโพแทสเซยมไดโครเมต (K2Cr2O7) ในสภาวะทเปนกรด

(H2SO4-AgSO4 , HgSO4) ท 150 ◦C เวลา 2 ชวโมง จากนนหาปรมาณไดโครเมตทเหลอจากการทาปฏกรยาดวยการไตเตรทกบสารละลายมาตรฐานเฟอรสแอมโมเนยมซลเฟต (Fe(NH4)2(SO4)2) โดย Digital burette ยหอ Brand รน Titrette® class A ประเทศเยอรมน คานวณคา COD จากปรมาณทใชไตเตรทของตวอยางเทยบกบ Blank

การวเคราะห TKN โดยวธ Kjeldahl and titrate คอยอยตวอยางดวย Digestion reagent(H2SO4 , K2SO4 , CuSO4) ท 385 ◦C

เวลา 2-3 ชวโมง จากนนนาสวนทไดไปกลนในสภาวะทเปนดาง (NaOH-Na2S2O3) เวลา 5 นาทโดยใชเครองกลนกงอตโนมต ยหอ Gerhardt รน Vapodest 40 ประเทศเยอรมน หาปรมาณแอมโมเนยดวยการไตเตรทกบสารละลายมาตรฐานกรดซลฟรก คานวณคา TKN จากปรมาณทใชไตเตรทของตวอยางเทยบกบ Blank

การวเคราะห SS โดยวธ Gravimetric and dried at103-105 ◦C คอกรองตวอยางผานกระดาษกรองใยแกว (Glass fiber filter)

แลวอบท 103-105 ◦C เวลา 1 ชวโมง จากนนนาไปชงนาหนก ทาซาจนไดนาหนกคงท คานวณคา SS จากนาหนกตะกอนบนกระดาษกรองเทยบกบปรมาตรทใชในการกรอง

วเคราะหขอมลและแปลผล นาขอมลจากการวเคราะหนาเสยมาประเมนคณภาพนาเสยเทยบกบเกณฑมาตรฐานตามคามาตรฐานควบคมการระบายนาทงจากแหลงกาเนดมลพษประเภทการเลยงสกร (ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2548และ 2555) ตามตารางท 1 โดยแยกตามจงหวดและประเภทของฟารม ประมวลผลทางสถตดวยโปรแกรม Microsoft excel


ตารางท 1 มาตรฐานควบคมการระบายนาทงจาการเลยงสกร

พารามเตอร หนวย เกณฑมาตรฐาน

ประเภท ก* ประเภท ข** และ ค*** pH - 5.5-9 5.5-9

BOD mg/l 60 100 COD mg/l 300 400 TKN mg/l 120 200 SS mg/l 150 200

* ประเภท ก หมายถง ฟารมสกรขนาดใหญ (เลยงสกรมากกวา 5,000 ตว) ** ประเภท ข หมายถง ฟารมสกรขนาดกลาง (เลยงสกรตงแต 500 ตวแตไมเกน 5,000 ตว) *** ประเภท ค หมายถง ฟารมสกรขนาดเลก (เลยงสกรตงแต 50 ตวแตไมเกน 500 ตว)

ผล

ผลการรวบรวมขอมลจากการวเคราะหคณภาพนาเสยจากฟารมสกรจานวน 778 ตวอยางในพนทภาค เหนอตอนลางป 2552-2555 แยกเปนรายจงหวดแสดงตามตารางท 2แยกตามพารามเตอรแสดงตามตารางท 3 และแยกตามประเภทของฟารมแสดงตามตารางท 4

จากผลการศกษาทแสดงตามตารางท 2 ในป 2552-2555 พบวาจงหวดทไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดในป 2552 คอ อตรดตถ นอยทสดคอ เพชรบรณ ป 2553 มากทสดคอ นครสวรรค นอยทสดคอ พษณโลก ป 2554 มากทสดคอ พจตร นอยทสดคอ เพชรบรณ และในป 2555 มากทสดคอ ตาก นอยทสดคอ อตรดตถ รวมตงแตป 2552-2555 จงหวดทมตวอยางนาเสยไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ พจตร นอยทสดคอ เพชรบรณ

ตารางท 2 แสดงจานวนของตวอยางนาเสยจากฟารมสกรทไมผานเกณฑมาตรฐาน

จงหวด 2552 2553 2554 2555 รวม กาแพงเพชร 9 (81.82%) 25 (89.29%) 30 (61.22%) - 64/88(72.73%)

ตาก 13 (81.25%) 18 (64.29%) 31 (54.39%) 1(100.00%) 63/102 (61.76%) นครสวรรค 20 (83.33%) 72 (90.00%) - - 92/104(88.46%)

พจตร 15 (93.75%) 19 (86.36%) 20 (90.91%) 17(85.00%) 71/80(88.75%) พษณโลก 7 (46.67%) 8 (21.05%) 30 (62.50%) - 45/101 (44.55%) เพชรบรณ 5 (31.25%) 12 (42.86%) 4 (25.00%) - 21/60 (35.00%) สโขทย 16 (88.89%) 19 (67.86%) 24 (46.15%) - 59/98 (60.20%)

อตรดตถ 16 (94.12%) 7 (35.00%) 42 (67.74%) 13(65.00%) 78/119 (65.55%) อทยธาน 15 (93.75%) 7 (70.00%) - - 22/26 (84.62%)

รวม 116/149 (77.85%)

187/282 (66.31%)

181/306 (59.15%)

31/41 (75.61%)

515/778 (66.20%)

เมอวเคราะหผลการตรวจนาเสยแยกเปนพารามเตอรดงแสดงในตารางท 3 พบวาพารามเตอรทไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ COD นอยทสดคอ pH โดยจงหวดทมคา pH ไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ นครสวรรค ผานเกณฑมาตรฐานทงหมดคอ กาแพงเพชร พจตร พษณโลก เพชรบรณ อตรดตถ และอทยธาน จงหวดทมคา BOD ไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ อทยธาน นอยทสดคอ เพชรบรณ จงหวดทมคา COD ไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ อทยธาน นอยทสดคอ เพชรบรณ จงหวดทมคา TKN ไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ อทยธาน นอยทสดคอ เพชรบรณ และจงหวดทมคา SS ไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ นครสวรรค และอทยธาน นอยทสดคอ เพชรบรณ


ตารางท 3 แสดงจานวนของตวอยางนาเสยจากฟารมสกรทไมผานเกณฑมาตรฐาน แยกตามพารามเตอรป 2552-2555

จงหวด pH BOD COD TKN SS กาแพงเพชร 0 (0%) 57 (64.77%) 58 (65.91%) 45 (51.14%) 55 (62.50%)

ตาก 3 (2.94%) 38 (37.25%) 42 (41.18%) 36 (35.29%) 44 (43.14%) นครสวรรค 4 (3.85%) 72 (69.23%) 77 (74.04%) 61 (58.65%) 80 (76.92%)

พจตร 0 (0%) 52 (65.00%) 58 (72.50%) 52 (65.00%) 61 (76.25%) พษณโลก 0 (0%) 33 (32.67%) 30 (29.70%) 19 (18.81%) 38 (37.62%) เพชรบรณ 0 (0%) 14 (23.33%) 14 (23.33%) 3 (5.00%) 10 (16.67%) สโขทย 1 (1.02%) 44 (44.90%) 46 (46.94%) 33 (33.67%) 42 (42.86%)

อตรดตถ 0 (0%) 60 (50.42%) 65 (54.62%) 39 (32.77%) 55 (46.22%) อทยธาน 0 (0%) 21 (80.77%) 21 (80.77%) 17 (65.38%) 20 (76.92%)

รวม 8 (1.03%) 391 (50.26%) 411 (52.83%) 305 (39.20%) 405 (52.06%)

ตารางท 4 แสดงจานวนของตวอยางนาเสยจากฟารมสกรทไมผานเกณฑมาตรฐาน แยกตามขนาดของฟารม

ขนาดฟารม 2552 2553 2554 2555 รวม ยอย 3 (100.00%) 0 (0.00%) 13 (54.17%) 4 (57.14%) 20/34 (58.82%) เลก 18 (78.26%) 18 (66.67%) 14 (48.28%) 8 (66.67%) 58/91 (63.74%) กลาง 94 (77.05%) 169 (66.80%) 151 (60.40%) 19 (86.36%) 433/647 (66.92%) ใหญ 1 (100.00%) 0 (0.00%) 3 (100.00%) 0 (0.00%) 4/6 (66.67%) รวม 116 (77.85%) 187 (66.31%) 181 (59.15%) 31 (75.61%) 515/778 (66.20%)

เมอวเคราะหผลการตรวจนาเสยแยกตามขนาดของฟารมดงแสดงในตารางท 4 พบวาฟารมขนาดกลางมตวอยางทไมผานเกณฑมาตรฐานมากทสด และนอยทสดคอ ฟารมขนาดเลกทเปนรายยอย (เทยบเกณฑมาตรฐานเดยวกบฟารมขนาดเลกและขนาดกลาง)

สรปและวจารณ

จากผลการศกษาคณภาพนาเสยเขตภาคเหนอตอนลางของป 2552-2555 จะเหนวาจานวนตวอยางนาเสยทผานเกณฑมาตรฐาน คอ 33.80% นอยกวาตวอยางนาเสยทเกนเกณฑมาตรฐานท 66.20% สมพนธกบการศกษาของประภสสร และธระพรรณ (2554) ซงมรายงานวาตวอยางนาเสยจากฟารมสกรในเขตภาคใตผานเกณฑมาตรฐาน 39.14% และภรมยและสรลกษณ (2554) มรายงานวาตวอยางนาเสยจากฟารมสกรในเขตภาคตะวนตกผานเกณฑมาตรฐานเพยง 30.60% เมอแยกตามพารามเตอรคาทผานเกณฑมาตรฐานนอยทสดคอ COD (47.17%) ซงสมพนธกบการศกษาของสมนชาต และวระพฒ (2550) ทมรายงานของนาเสยจากฟารมสกรจงหวดขอนแกนวาคา COD ผานเกณฑมาตรฐานเพยง 31.06% และตรองรกและจลชาต (2554) ทมรายงานของนาเสยจากฟารมสกรจงหวดพงงาวาคา COD ผานเกณฑมาตรฐาน 53.25% สวนพารามเตอรทผานเกณฑมาตรฐานมากทสดคอ pH (98.97%) สมพนธกบการศกษาของประภสสรและธระพรรณ (2554) ทคา pH ผานเกณฑมาตรฐาน 99.02% และภรมยและสรลกษณ (2554) 96.9% ยงพบอกวา พารามเตอรทมคาผานเกณฑมาตรฐานนอยใกลเคยงกบคา COD คอ BOD (49.74%) และ SS (47.94%) แสดงวาระบบบาบดหรอการจดการนาเสยของฟารมยงไมสามารถกาจดสารอนทรยและสารแขวนลอยใหลดลงอยในเกณฑมาตรฐานได โดยอาจตองมการปรบปรงการจดการของเสยภายในฟารม เชน การเกบกวาดมลสกรบอยขนโดยเฉพาะกอนการลางคอกจะชวยลดการสะสมของกากตะกอนทเกดจากมลสกรไดมาก ซงถากากตะกอนลดลงจะทาใหสารอนทรยทตองกาจดหรอยอยสลายลดลงดวย อกทงนาจะใสขน ทาใหคา COD, BOD และ SS ลดลงตามไปดวยนนเอง เนองจากพารามเตอรดงกลาวเปนดชนชบงคณภาพนาทสาคญทมผลกระทบตอการเจรญเตบโตของสงมชวตในนา เมอคา COD และ BOD มากแสดงถงปรมาณสารอนทรยทงหมดในนาเสยทมากดวยซงจะทาใหนาขาดออกซเจนเนองจาก


จลนทรยนาไปใชยอยสลายสารอนทรย ทาใหสงมชวตในนาไมสามารถดารงชวตอยได (ไพฑรย, 2556) และถามสารแขวนลอยในนามากจะทาใหแสงอาทตยสองผานไปยงพชในนาไดลดลงและอาจตายได เนองจากพชนาตองใชแสงในกระบวนการสงเคราะหแสงเพอการดารงชวต

และเมอแยกตามขนาดของฟารมพบวา ฟารมขนาดเลกทเปนรายยอย (เลยงสกรนอยกวา 50 ตว) มตวอยางนาเสยทผานเกณฑมาตรฐานมากทสด คอ 41.18% รองลงมาเปนฟารมขนาดเลก (36.26%) ขนาดใหญ (33.33%) และขนาดกลาง (33.08%) ตามลาดบ ซงสมพนธกบการศกษาของบญเชดและจารส (2552) ทรายงานวาประเภทของฟารมทมตวอยางนาเสยในจงหวดพะเยาผานเกณฑมาตรฐานมากทสด ฟารมรายยอย (89.09%) จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา ฟารมขนาดใหญและขนาดกลางมระบบบาบดหรอการจดการนาเสยของฟารมยงไมมประสทธภาพเพยงพอในการบาบดนาเสยทจะปลอยออกสสาธารณะใหผานเกณฑมาตรฐานได เพอการแกไขปญหาดงกลาวอยางมประสทธภาพอาจตองมการตดตามและวเคราะหหาสาเหตเปนรายฟารม ซงตองอาศยความรวมมอของทงผประกอบการและเจาหนารฐทเกยวของทงนเพอการมสงแวดลอมทดตอเกษตรกรเองและชาวบานโดยรอบ

จากผลการศกษาขางตนนจะเหนวา การเลยงสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง 83.16% เปนตวอยางนาเสยทมาจากฟารมขนาดกลาง แตรอยละของจานวนตวอยางทผานเกณฑมาตรฐาน (33.08%) กลบนอยทสด แตอาจสงกลนเหมนรบกวนหรออาจเปนแหลงเพาะพนธแมลงทเปนพาหะนาโรคได ดงนนภาครฐจงควรมการใหความรแกเกษตรกรเพอสงเสรมและปลกฝงแนวคดดานการรกษาสงแวดลอม ใหเกษตรกรไดตระหนกถงปญหาทอาจเกดขนไดหากไมมการจดการของเสยภายในฟารมทด


ขอขอบคณเจาหนาทสานกงานปศสตวจงหวดทง 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง ในการเกบตวอยางนาเสย ขอบคณเจาหนาทหองปฏบตการตรวจคณภาพนาดานการปศสตว ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ในการวเคราะหตวอยางนาเสย ขอบคณหวหนากลมตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตวและผอานวยการศนยฯ ทอานวยความสะดวกในการปฏบตงาน และขอบคณคณะกรรมการพจารณาผลงานวชาการทกทานทพจารณาและใหคาแนะนาในการตรวจแกไขเอกสารน รวมทงขอบคณเจาหนาทศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางทกทาน


กรรณการ สรสงห. 2544. เคมของน า น าโสโครกและการวเคราะห. พมพครงท 3. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ. 370 หนา.

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2546. คมอการเลอกใช การดแลและบ ารงรกษาระบบบ าบดน าเสยฟารมสกรตามแบบมาตรฐานกรมปศสตว. กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. 38 หนา.

ตรองรก บญเตม และจลชาต จลเพชร. 2554. คณภาพน าเสยจากฟารมสกรในภาคใตของประเทศไทยป 2553-2554. [Online] Available: http://www.dld.go.th/certify/th/images/stories/report/academic/Wastewater%20quality%20from%20pig%20farms%20in%20Phangnga%20Province%20during%202005-2009.pdf, 18 มนาคม 2556.

บญเชด อาจองค และจารส เลศศร. 2552. การศกษาคณภาพน าทงจากฟารมสกรในจงหวดพะเยาป 2547-2550. ขาวสขภาพสตวภาคเหนอ ปท 16(4): 57-62.

ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2548. เรองก าหนดมาตรฐานควบคมการระบายน า ทงจากแหลงก าเนดมลพษประเภทการเลยงสกร. ประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท 122. ตอนท 125 ง. วนท 29 ธนวาคม 2548. หนา 14-17.


ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2555. เรอง ก าหนดใหการเลยงสกรเปนแหลงก าเนด มลพษทจะตองถกควบคมการปลอยน าเสยลงสแหลงน าสาธารณะหรอออกสสงแวดลอม. ประกาศใน ราชกจจานเบกษา เลมท 129. ตอนพเศษ 102ง. วนท 28 มถนายน 2555. หนา 12-13. ประภสสร อนนต และธระพรรณ ภมภมร. 2554. คณภาพน าเสยจากฟารมสกรในภาคใตของประเทศไทยป 2553-

2554. วารสารสถาบนสขภาพสตวแหงชาต ปท 6(3): 53-61. ไพฑรย หมายมนสมสข. 2556. การวเคราะหน าและน าเสยเบองตน. เอกสารเผยแพร กรมโรงงานอตสาหกรรม.

[Online] Available: http://www2.diw.go.th/research/เอกสารเผยแพร, 18 มนาคม 2556. ภรมย นนทะสร และสรลกษณ สายหงส. 2554. คณภาพน าเสยจากฟารมสกรในพนทภาคตะวนตกป 2551-2553.

จลสารขาวศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ปท 8(29): 1-9. มหาวทยาลยแมโจ. 2551. การจดการฟารมสกร. บทเรยนอเลกทรอนกส สศ 454 การจดการฟารม. [Online] Available:

http://coursewares.mju.ac.th:81/e-learning2551/%E0%B8%AA%E0%B8%A8454/, 18 มนาคม 2556. ศนยบรการขอมล (PIC) สงแวดลอมอตสาหกรรม. มลพษน า. [Online] Available: http://www2.diw.go.th/

PIC/download/info/water.pdf, 28 มถนายน 2555. สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. 2556. สาเหตและผลกระทบของมลพษทางน า.สถาบน

เทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. [Online] Available: http://www.rmuti.ac.th/user/thanyaphak/Web%20EMR/Web%20IS%20Environmen%20gr.4/Mola1.html, 19 มนาคม 2556.

สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม. 2549. ปญหามลภาวะในฟารมเลยงสตวและการบ าบด.สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม. [Online] Available: http://teenet.cmu.ac.th/ btc/farmpollution.php#0101, 18 มนาคม 2556.

สมนชาต แสงปญญา และวระพฒ เพงพา. 2550. การศกษาคณภาพน าเสยจากฟารมสกรในจงหวดขอนแกน. วารสารปศสตวเขต 4 ปท 11(24): 74-83.

APHA, AWWA, WEF. 2005. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 21st ed. American Public Health Association, Washington D.C, USA.

การตรวจพบสารกลมเบตาอะโกนสต จากตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกร ในพนทภาคเหนอ

ตอนลาง ในชวงป งบประมาณ 2551 ถง 2555 สบชาต สจจวาทต1* วลาวรรณ บตรกล1

บทคดยอ

ผลการตรวจสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสต จากตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกร ในพนทภาคเหนอตอนลาง ปงบประมาณ 2551 ถง 2555 จานวน 28,503 ตวอยาง โดยใชเทคนค Competitive enzyme linked immunosorbent assay (ELISA) พบวาจานวนตวอยางทตรวจพบสารเบตาอะโกนสตในชวง 0-1 ppb, >1-2 ppb, >2-3, >3-4 ppb, >4-5 ppb และ >5 ppb เทากบ 24,727 ตวอยาง (รอยละ 86.75), 3,023 ตวอยาง (รอยละ 10.61),461 ตวอยาง (รอยละ1.62), 128 ตวอยาง (รอยละ 0.45), 53 ตวอยาง ( รอยละ0.19%) และ 111 ตวอยาง (รอยละ 0.39%) ตามลาดบ ทงนตวอยางปสสาวะสกรใหผลบวกเมอใชเกณฑการพจารณาท 2 ppb มแนวโนมเพมสงขน จากปงบประมาณ 2551 ถง 2555 เทากบ รอยละ 1.78 ทรอยละ 2.75 รอยละ 2.16 รอยละ 3.01 และรอยละ 3.82


ตามลาดบ แสดงใหเหนวาในพนทภาคเหนอตอนลางยงคงมปญหาการใชการเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสต ซงตองดาเนนการปองกนและแกไขปญหาตอไป

ค าส าคญ: สารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสตปสสาวะสกรELISA ทะเบยนวชาการเลขท: 56(2)-0115-101 1ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ต.วงทอง อ.วงทอง จ.พษณโลก 65130 *ผรบผดชอบบทความ: โทร.055-312069-70, e-mail:[email protected]

Detection of Beta-Agonist in pig urine samples in the Lower Northern Region of Thailand during fiscal year 2008–2012

Seubchat Saccavadit1* Wilawan Butkool1

Abstract

Detection result of Beta-agonist compound found form pig urine samples in the Lower Northern Region of Thailand during fiscal year 2008 –2012. Twenty-eight thousand and five hundred three samples were collected from pig farms. All samples were sent to analyze for Beta-agonist compound by using competitive enzyme linked immunosorbent assay (ELISA). Beta-agonist compound detection at 0-1 ppb,>1-2 ppb, >2-3 ppb, >3-4 ppb, >4-5 ppb and >5 ppb the resulted was respectively in 24,727 samples (86.75%) , 3,023 samples (10.61%), 461 samples (1.62%), 128 samples (0.45%), 53 samples (0.19%) and 111 samples (0.39%). When decided Beta-agonist compound detection at 2 ppb or more as positive samples number of the positive samples was increased. From fiscal year 2008 to 2012 the positive samples was respectively in 1.78%, 2.75% , 2.16% , 3.01% and 3.82%. It can be concluded that Beta-agonist has been used in the Lower Northern Region of Thailand for the past 5 years and it needs to prevent and resolve this problem incessantly.

Key words: Beta-agonist, Pig urine, ELISA Research paper number: 56(2)-0115-101 1Veterinary Research and Development Center (Lower Northern Region), Wangthong, Phitsanulok, 65130 *Corresponding author: Tel. 055-312069-70, e-mail: [email protected]

บทน า

ตามท กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมนโยบายเนนความสาคญในดานความปลอดภยของสนคาเกษตรและอาหาร โดยจะตองดาเนนการผลตสนคาทางการเกษตรและอาหารใหไดมาตรฐาน และมความปลอดภยเพอเปนการคมครองผบรโภค จากนโยบายขางตนกรมปศสตวไดดาเนนการตามพระราชบญญตควบคมคณภาพอาหารสตว (ฉบบท 2) พ.ศ. 2542 โดยกรมปศสตวมอานาจบงคบครอบคลมทงผผลต ผขาย ผนาเขาอาหารสตว ตลอดจนถงฟารมเลยงสกร (กรมปศสตว, 2552) ในประเทศไทยเกษตรกรผเลยงสกรรจกและเรมใชสารเบตาอะโกนสต โดยเฉพาะเคลนบวเตอรอลมาตงแตป พ.ศ. 2531 โดยใชชอทางการคาตางๆ กน เชน เลนดอล โดโซลบ แอมโปรฟด บดอล2201 และแมคโตเอส เปนตน (สมบรณ และคณะ, 2539) เนองจากไมมการใชเคลนบวเตอรอลในยาคน จงมความเขมงวดในการสงนาเขาประเทศ ดงนนสารเรงเนอแดงอกชนดหนงทนยมในปจจบนคอ ซลบตามอล ซงหาซอไดงายและเปนยาของคน โดยสารซลบตามอลมผลทาใหสกรกนอาหารลดลง ชวยปรบปรงอตราการเปลยนอาหารเปนนาหนกสกร (สมโภชน และคณะ, 2538; Hansen et al., 1997) และพบวาสารซลบตามอลมผลทาใหเปอรเซนตไขมนรวมและกระดกรวมในซากลดลง แต


มเปอรเซนตเนอแดงในซากรวมในซากเพมขน (สมโภชน และคณะ, 2538; Warriss et al., 1990; Yen et al., 1990) และจากการทผเลยงสกรสวนหนงมการลกลอบใชสารเรงเนอแดง ผสมในอาหารสตวเพอปรบซากสกรใหมเนอแดงและไขมนลดลงซงตกคางในเนอสกร ซงกอใหเกดผลขางเคยงตอตวสตวทาใหสตวเกดอาการหวใจเตนเรวขน ในสตวบางชนดอาจพบการตายของกลามเนอหวใจ นอกจากนการสรางความรอนในตวสตวทเพมขน มผลทาใหสตวทนตอความรอนไดลดนอยลงและอาจเกดภาวะเครยดจากความรอน (heat stress) ได (เรองยทธ, 2536) สาหรบในคนยงผลขางเคยงคอ ทาใหกลามเนอโครงรางสนกระตก ขนลก หวใจเตนเรว ปวดศรษะ ถาหากไดรบในปรมาณสงจะมอาการคลนไสอาเจยน (Renoid and Prasdel, 1982 อางโดยสมบรณ และคณะ, 2539) สารกลมเบตาอะโกนสต(สารเรงเนอแดง) สามารถดดซมไดดโดยทางการกน เมอเขาสรางกายแลวจะมความเขมขนสงสดในเลอดภายในเวลา 2.5 ชวโมง โดยมคา elimination half life ในเลอดทประมาณ 2.7 - 7 ชวโมง จากนนสวนใหญจะถก metabolite ทตบ และถกกาจดออกโดยทางไตเปนหลก โดยจะถกกาจดออกจากรางกายได 72% ของปรมาณทไดรบภายในเวลา 24 ชวโมงทางปสสาวะและมคา elimination half life ในเลอดทประมาณ 4 ชวโมง (Douglas Pharmaceutical Ltd, 1999) รวมทงจากการศกษาถงเภสชจลนศาสตรและสวนประกอบของสารกลมเบตาอะโกนสตในเนอเยอสวนตางๆ ของสกรโดยทดลองใหสกรกนซลบตามอลขนาด 250 µg/kg. เปนเวลา 14 วน จากนนนาเนอเยอสวนตางๆ มาวเคราะห พบวามการสะสมของซลบตามอลในเนอเยอตบและไตมากทสด และเมอนาปสสาวะสกรในกลมทดลองดงกลาว มาตรวจวเคราะห พบซลบตามอลมความเขมขนสงกวาทตรวจพบในเลอด 52-158 เทา (Chalermchaikit et al., 1994) และเนองจากสกรทไดรบสารเรงเนอแดงทงทางอาหารหรอนาจะขบสารตกคางทเหลอออกทางปสสาวะ กรมปศสตวจงมอบหมาย ใหสานกงานปศสตวจงหวดทงประเทศ ดาเนนการเกบตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกร สงตรวจทศนยวจยและพฒนาการสตวแพทย เพอตรวจหาสารเรงเนอแดง ทงนศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางเปนหนวยงานทรบผดชอบตรวจหาสารเรงเนอแดงในพนทภาคเหนอตอนลางประกอบกบเหตผลขางตนจงมความจาเปนอยางยงทจะตองมการตรวจสารเรงเนอแดงจากตวอยางปสสาวะสกร เพอเปนการควบคมการใชสารเรงเนอแดงตลอดจนเปนการคมครองผบรโภคตอไป

อปกรณและวธการศกษา

กลมตวอยาง เกบตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกร ตามกจกรรมการแกไขปญหาการใชสารเรงเนอแดงในสกร จาก 9 จงหวดในเขตภาคเหนอตอนลางทอยในความรบผดชอบของศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง คอ จงหวดกาแพงเพชร ตาก นครสวรรค พจตร พษณโลก เพชรบรณ สโขทย อตรดตถ และอทยธาน โดยเจาหนาทปศสตวจงหวดแตละแหงเปนผดาเนนการเกบตวอยางปสสาวะสกรทกรน ทกขนาดอาย (สกรเลก รน ขน และพนธ) ฟารมละ 1-10 ตวอยาง ตอเดอน ระหวาง 1 ตลาคม พ.ศ. 2550 ถง 30 กนยายน พ.ศ. 2555 เปนจานวนทงสน 28,503 ตวอยาง สงตรวจหาสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสตทศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง

วธการศกษา ตรวจหาสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสต ในปสสาวะสกร โดยการตรวจวเคราะหทใชชดนายาสาเรจรปชอ ß-AGONIST-EIA FAST ของบรษท EuroProxima ซงใชเทคนค Competitive enzyme linked immunosorbent assay (ELISA) อนมหลกการทางานคอ อาศยความจาเพาะระหวางสารทเปนแอนตเจนกบแอนตบอดเฉพาะตอสารชนดนน ทงนปรมาณสารเบตาอะโกนสตในรปของ enzyme conjugate จะแยงกนจบกบแอนตบอดเฉพาะ ทตรงบนผวของ microtitre plate จากนนตรวจหาปรมาณโดยเตม substrate chromogen (tetramethylbenzidine, TMB) ทาใหสารละลายเกดสในลกษณะผกผนกบปรมาณของสารเบตาอะโกนสตในตวอยาง แลวคานวณปรมาณโดยการเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานททราบคาแนนอน การวเคราะหขอมลและสถตทใช

ขอมลผลของการตรวจไดนามาประมวลผลดวยโปรแกรม Microsoft Excel และวเคราะหทางสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistic) เปนคารอยละของการตรวจพบ


ผลการศกษาและวจารณ

ตารางท 1 ผลการตรวจปสสาวะจากฟารมสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง ปงบประมาณ 2551 ถง 2555 แจกแจงจานวนตวอยางในแตละระดบการตรวจพบ

ปงบประมาณ จานวนตวอยาง

ทงหมด จานวนตวอยางในแตละระดบปรมาณการตรวจพบ (ppb, ul/ml)

0-1 >1-2 >2-3 >3-4 >4-5 >5

2551 7,032

(24.64%) 6,524

(92.78%) 385

(5.47%) 82

(1.17%) 15

(0.21%) 7

(0.10%) 19

(0.27%)

2552 5,457

(19.15%) 4,791

(87.80%) 516

(9.46%) 115

(2.11%) 15

(0.27%) 7

(0.13%) 13

(0.24%)

2553 5,645

(19.80%) 4,847

(85.86%) 676

(11.98%) 53

(0.94%) 20

(0.35%) 12

(0.21%) 37

(0.66%)

2553 (1 ppb) 2,030

(7.12%) 1,916

(94.38%) 94

(4.63%) 17

(0.84%) 3

(0.15%) 0

(0.00%) 0

(0.00%)

2553 (2 ppb) 3,615

(12.68%) 2,931

(81.08%) 582

(16.10%) 36

(1.00%) 17

(0.47%) 12

(0.33%) 37

(1.02%)

2554 4,686

(16.44%) 3,996

(85.28%) 549

(11.72%) 87

(1.86%) 34

(0.73%) 10

(0.21%) 10

(0.21%)

2555 5,683

(19.94%) 4,569

(80.40%) 897

(15.78%) 124

(2.18%) 44

(0.77%) 17

(0.30%) 32

(0.56%)

รวม 28,503 24,727

(86.75%) 3,023

(10.61%) 461

(1.62%) 128

(0.45%) 53

(0.19%) 111

(0.39%)

หมายเหต: ไมมตวอยางทมคาเทากบ 1.00 ppb และ 2.00 ppb

จากผลทแสดงในตารางท 1 พบวาจากตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกรทสงตรวจตงแตปงบประมาณ 2551 -2555 จานวนทงสน 28,503 ตวอยาง มตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท 0 -1 ppb มจานวนทงสน 24,727 ตวอยาง (86.75%) ตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >1-2 ppb มจานวนทงสน 3,023 ตวอยาง (10.61%) ตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >2-3 ppb มจานวนทงสน 461 ตวอยาง (1.62%) ตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >3-4 ppb มจานวนทงสน 128 ตวอยาง (0.45%) ตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >4-5 ppb มจานวนทงสน 53 ตวอยาง (0.19%) และตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >5 ppb มจานวนทงสน 111 ตวอยาง (0.39%) จากผลการตรวจปสสาวะสกรทแสดงขางตนจะเหนไดวารอยละของตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท 0-1 ppb มแนวโนมของสดสวนทลดลงเรอยๆ คอในปงบประมาณ 2551 อยทรอยละ 92.78 ปงบประมาณ 2552 อยทรอยละ 87.80 ปงบประมาณ 2553 อยทรอยละ 85.86 ปงบประมาณ 2554 อยทรอยละ 85.28 และปงบประมาณ 2555 อยทรอยละ 80.40 ซงกคอถาเกณฑ การพจารณาอยทระดบ 1 ppb จะมตวอยางปสสาวะสกรทเปนลบลดลงและมตวอยางปสสาวะสกรทเปนบวกเพมขนในทกปงบประมาณ เมอพจารณารอยละของตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >1-2 ppb พบวามแนวโนมเพมขนเรอยๆ นอกจากนเมอพจารณาเฉพาะปงบประมาณ 2553 ซงมการเปลยนแปลงเกณฑการพจารณาพบวาตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >1-2 ppb ในชวงหลงการเปลยนเกณฑเพมขน จากชวงกอนเปลยนแปลงทรอยละ 4.63 เปนรอยละ 16.10

จากตารางท 2 จะเหนไดวารอยละของตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกรทเปนบวกมแนวโนมเพมสงขนเมอใชเกณฑการพจารณาท 2 ppb และเมอพจารณาเฉพาะปงบประมาณ 2553 ซงมการเปลยนแปลงเกณฑการพจารณาพบวารอยละของตวอยางปสสาวะสกรทตรวจพบในชวงระดบปรมาณการตรวจพบท >2 ppb ในชวงหลงการเปลยนเกณฑเพมขนอยางชดเจน จากชวงกอนเปลยนแปลงทรอยละ 0.99 เปนรอยละ 2.82 ซงผลรอยละของตวอยางปสสาวะสกรทเปนบวกมความสอดคลองกบผลของศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตกทพบวาในปงบประมาณ 2553 ม


ตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกรทเปนบวกรอยละ 7.63 (ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก , 2553) ในปงบประมาณ 2554 อยทรอยละ 8.01 (ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก, 2554) และอยทรอยละ 10.51 ในปงบประมาณ 2555 (ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก , 2555) และสอดคลองกบผลของสานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตวทระบวามตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกรทเปนบวกรอยละ 3.34 ในปงบประมาณ 2554 (สานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว , 2554) และอยทรอยละ 3.35 ในปงบประมาณ 2555 (สานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว, 2555)

ตารางท 2 ผลการตรวจปสสาวะจากฟารมสกรในพนทภาคเหนอตอนลาง ปงบประมาณ 2551 ถง 2555 แจกแจงจานวนตวอยางตามเกณฑการพจารณาท 2 ppb

ปงบประมาณ จานวนตวอยางในแตละระดบปรมาณการตรวจพบ (ppb, ul/ml)

<2 ppb >2 ppb 2551 6,909 (98.25%) 123 (1.75%) 2552 5,307 (97.25%) 150 (2.75%) 2553 5,523 (97.94%) 122 (2.16%)

2553 (1 ppb) 2,010 (99.01%) 20 (0.99%) 2553 (2 ppb) 3,513 (97.18%) 102 (2.82%)

2554 4,545 (96.99%) 142 (3.01%) 2555 5,466 (96.18%) 217 (3.82%) รวม 33,273 (97.43%) 876 (2.57%)

หมายเหต: ไมมตวอยางทมคาเทากบ 1.00 ppb และ 2.00 ppb


ทงนจากผลการศกษาการตรวจสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสต สามารถสรปไดวาปญหาการใชสารเรงเนอแดงมแนวโนมเพมสงขน โดยเปนไปไดวาอาจมการลกลอบใชสารเรงเนอแดงในฟารมสกรเพอลดไขมนและเพมเนอแดงใหสกรเพมมากขน จากสาเหตของตนทนในการผลตทสงขนในชวงทผานมา การประสบปญหาการระบาดของโรคตางๆ ในสกรทาใหผลผลตเสยหายสงผลใหตองมตนทนในการใชยาปฏชวนะและวคซนเพมมากขน ประกอบกบวตถดบอาหารสตวมราคาแพง ทาใหตนทนโดยรวมในการผลตสกรออกสตลาดเพมสงขน จงอาจเปนสาเหตโนมนาใหเกษตรกรผเลยงสกรพยายามลดตนทนการผลตและเพมมลคาสนคาดวยการใชสารเรงเนอแดงเพอปรบปรงซากสกร ดงนนจงทาใหรอยละของตวอยางปสสาวะสกรจากฟารมสกรทเปนบวกมแนวโนมเพมสงขนในแตละปงบประมาณนนเอง

ขอเสนอแนะ

จากขอมลผลการดาเนนงานขางตนจะเหนไดวาการดาเนนกจกรรมดงกลาวยงไมประสบผลสาเรจเทาทควร ดงนนควรมมาตรการดาเนนการเพอแกไขปญหาสารเรงเนอแดงกลม เบตาอะโกนสต ดงน

1. ตองมมาตรการรณรงคและประชาสมพนธหลากหลายรปแบบเพอกระตนใหทกฝายทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนไดตระหนกถงปญหาและอนตราย อนเกดจากการใชสารเร งเนอแดงกลมเบตาอะโกนสตในสกรอยางสมาเสมอตอเนอง

2. เสรมสรางจตสานกใหแกผประกอบการเลยงสกร ใหเหนความสาคญในการคมครองผบรโภคและยดถอประโยชนสาธารณะเปนทตง มากกวาผลประโยชนสวนตนซงไดมาจากการใชสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสตเพอการปรบปรงคณภาพซาก


3. ควรสรางเครอขายความรวมมอระหวางกรมวทยาศาสตรการแพทยกบกรมปศสตวในการแกไขปญหาการใชสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสตในสกรรวมกนอยางบรณาการ เพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาตงแตฟารมถงผบรโภคอยางสมบรณครบวงจร

4. เสรมสรางคานยมทถกตองใหแกผบรโภคในการเลอกซอเนอสกรเพอการบรโภค และ/หรอปรบเปลยนคานยมในการบรโภค โดยมงเนนใหเหนความสาคญของความปลอดภยในการบรโภคมากกวาการบรโภคตามกระแสของคานยมในชวงนนๆ

5. แกไขชองวางของกฎหมายทเกยวของ ในเรองของนยาม และขอกาหนดตางๆใหมความครอบคลม พรอมทงตองมการนาใชและ/หรอบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดและเทาเทยมในทกกลมของผประกอบการเลยงสกร

6. หนวยงานทรบผดชอบในการวเคราะห ตองไดรบการสนบสนนงบประมาณ เครองมอ อปกรณ และบคลากรอยางเพยงพอ ใหสามารถดาเนนงานไดอยางตอเนองและมประสทธภาพ และควรไดรบการสนบสนนเครองมออปกรณชนสง เพอใหสามารถตรวจวเคราะหยนยนผลไดอยางเบดเสรจในพนท ซงจะสามารถชวยประหยดคาขนสงและระยะเวลาในการตรวจยนยนผลได

7. การปรบเปลยนกฎระเบยบหรอคาเกณฑพจารณาทกครง ควรมการประเมนผลกระทบของการปรบเปลยนและประชมผเกยวของทกครง กอนทจะประกาศใชกฎระเบยบหรอคาเกณฑพจารณานนๆ

8. ตองประชาสมพนธเผยแพรใหความรแกผบรโภคในการเลอกซอเนอสกรในหลายๆ สออยางตอเนอง โดยเนอสกรทดจะมสชมพปนแดงเรอๆ นม ผวเปนมน เนอแนน ไมมกลนเหมนเนาหรอมสเขยวและสวนทเปนมนแขงควรเปนสขาวขน ควรเลอกซอเนอสกรจากแหลงทเชอถอได หรอไดรบการรบรองจากกรมปศสตว กรณซอเนอสกรแชเยน ควรสงเกตวนทผลตบนบรรจภณฑ ซงไมควรเกน 3 วน นบจากวนผลตจนถงวนทซอ ไมควรเลอกซอเนอสกรทมสแดงเกนไปและมไขมนบาง เพราะมความเปนไปไดสงทจะปนเปอนสารเรงเนอแดง เนอสกรทปนเปอนสารเรงเนอแดงถาหนและปลอยทงไวเนอสกรจะมลกษณะแหง สวนเนอสกรปกตเมอหนทงไวจะพบนาซมออกมาบรเวณผว สวนของสามชน เนอสกรปกตจะมเนอแดง 2 สวนตอมน 1 สวน (33%) แตสาหรบเนอสกรทมการใชสารเรงเนอแดงจะมปรมาณเนอแดงสงถง 3 สวนตอมน 1 สวน (25%) นนคอมเนอแดงมากกวามน (กรมปศสตว, 2554)


ขอขอบคณเจาหนาทสานกงานปศสตวจงหวดในเขตพนทภาคเหนอตอนลาง อนไดแก จงหวดกาแพงเพชร ตาก นครสวรรค พจตร พษณโลก เพชรบรณ สโขทย อตรดตถ และอทยธาน ทกทานทชวยดาเนนการกจกรรมการแกไขปญหาสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสต ในปสสาวะสกร และขอขอบคณสตวแพทยหญงจนทรเพญ ชานาญพด ผอานวยการศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ทใหคาปรกษาในการศกษาครงน รวมทงเจาหนาทของศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง ในการตรวจวเคราะหตวอยางปสสาวะสกรตามกจกรรมการแกไขปญหาสารเรงเนอแดงกลมเบตาอะโกนสตทายทสดนขอขอบคณนางวภาภรณสจจวาทต และเดกชายสรวชญสจจวาทต ทเปนกาลงใจใหจนการศกษาครงนสาเรจสมบรณ


กรมปศสตว. 2552. กจกรรม:การแกไขปญหาการใชสารเรงเนอแดงในสกร.คมอและแนวทางการปฏบตงานหนวยงานในสงกดกรมปศสตว ป งบประมาณ 2552. หนา 327-331.

กรมปศสตว. 2554. การเลอกซอสนคาปศสตว. รายงานประจ าป 2554. หนา 63. เรองยทธ ชยวรพร. 2536. เลนดอล (เคลนบเทอรอลกบการใชเพมคณภาพซากสกร). สกรสาสน ปท 19(76): 9-10. สมบรณ เลศปญญา วรพล ไพรวณ สพง วรศกด อนโยธา ธงชย เฉลมชยกจ. 2539. การตรวจสอบการใชสารเรงเนอแดง

ชนดซาบตามอลในสกรไทยการตรวจปสสาวะ. รายงานวชา Clinical Conference คณะสตวแพทยศาสตร


จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อางถง Renold, J.E.F. and Prasdel, A.B. 1982. The Pharmaceutical Press. Martindale The Extra Pharmacopoeia 28th edition. London. P. 7-9.

สมโภชน ทบเจรญ เสนห ทองเอย เนรมต สขมณ ศรสวรรณ ชมชย . 2538. ผลการใชสาร Beta-Adrenergic Agonist (salbutamol) ตอสมรรถภาพการผลตและลกษณะซากสกรลกผสมระหวางพนธพนเมองและเหมยซาน. หนา 176-182. การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 33.

สานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว. 2554.โครงการแกไขปญหาการใชสารเรงเนอแดงหรอสารกลมเบตาอะโกนสท. รายงานประจ าป 2554. หนา 37.

สานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว. 2555. โครงการแกไขปญหาการใชสารเรงเนอแดงหรอสารกลมเบตาอะโกนสท. รายงานประจ าป 2555. หนา 21.

ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก. 2553.งานตรวจวเคราะหสารเรงเนอแดง. รายงานประจ าป 2553. หนา 49.

ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก. 2554.หองตรวจวเคราะหสารเรงเนอแดง. รายงานประจ าป 2554. หนา 57.

ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก. 2555.หองตรวจวเคราะหสารเรงเนอแดง. รายงานประจ าป 2555. หนา 54.

Chalermchaikit, T., S. Luengyosluechakul and K. saitanu. 1994. Pharmacokinetics and Deposition of Salbutamol in Swine Tissue. Proceeding of the 13th IPVS congress, Bangkok, Thailand, 26-30 June 1994.

Douglas Pharmaceuticals Ltd. 1999. BUVENTOL EASYHALER®. Information for health professionals. New Zealand medicines and medical devices safety authority. Online. http://www.medsafe.govt.nz/profs/datasheet/b/Buvetolinhalpwd.thm. 19 January 2013.

Hansen, J.A., Yen, J.T Nelssen, J.L. Nienaber, J.A. Goodban, R.D. Wneeler, T.L. 1997. Effect of Somatotropin and Salbutamol in Three Genotypes of Finishing Barrows: Growth, Carcass and Calorimeter Criteria. J. Anim. Sci. 75. P. 1798-1804.

Warriss, P.D., S.C. Kestin, T.P. Rolph, S.N. Brown. 1990. The Effects of the Beta-Adrenergic Agonist Salbutamol on Meat Quality in Pigs. J. Anim. Sci. 68. P. 128-136.

Yen, J.T., H.J. Mersmann, D.A. Hill, W.G. Pond. 1990. The Effects of Ractopamine on Genetically Obese and Lean Pigs. J. Anim. Sci. 68. P 3705-3712.


การศกษาการรบและถายทอดเชอไวรสไขหวดนกในเปดไลทง ชนด H5 และ H7 จงหวดก าแพงเพชร กตต รกสการ1* กตภทท สจต2

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาและตดตามสภาวะโรคไขหวดนก และระดบภมคมกนตอโรคไขหวดนกในเปดไลทง ชนด H5 และ H7 จงหวดกาแพงเพชร ดาเนนการศกษาแบบLongitudinal study โดยคดเลอกฝงเปดไลทงแบบเฉพาะเจาะจง ในพนทอาเภอลานกระบอและไทรงาม จงหวดกาแพงเพชร รวมจานวน 10 ฝงตดตามการเคลอนยายฝงเปดไลทงโดยใชเครองกาหนดพกดพนท (GPS) แสดงลงในแผนท สมเกบตวอยาง Cloacal swab จานวน 576 ตวอยาง และซรมจานวน 960 ตวอยาง โดยตดตามเกบตวอยางในฝงเดม ทก 2 เดอน ตงแตเดอนมนาคม - พฤศจกายน 2555 รวม 5 ครง ตรวจหาเชอไวรสไขหวดนก โดยวธเพาะแยกเชอในไขไกฟก และตรวจหาระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนก ชนด H5 และ H7 โดยวธ Hemagglutination Inhibition test คานวณหาคาเฉลยระดบแอนตบอด ของระดบ HI titer ชนด H5 และ H7 เพอวดระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนกของเปดในฝง

ผลการตรวจไมพบเชอไวรสไขหวดนกจากการเพาะแยกเชอในไขไกฟกคาเฉลยระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนกทงสองชนดนอยกวา log24 (< 1:16) และพบวาฝงเปดไลทงมการเคลอนยายอยเฉพาะในพนทอาเภอของตนเองเทานน ซงสงผลดในเรองการปองกนโรคและลดโอกาสทจะรบและถายทอดเชอไวรสไขหวดนกระหวางฝงเปด

ค าส าคญ: เปดไลทง โรคไขหวดนก ระดบแอนตบอด จงหวดกาแพงเพชร .

เลขทะเบยนวชาการ: 56(2)-0116(6)-119 1ส านกงานปศสตวจงหวดก าแพงเพชรอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร 62000 2ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางอ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก 65130 * ผเขยนผรบผดชอบ: โทร.055-711458, e-mail: [email protected]

The Study on Transmission of Avian Influenza subtype H5 and H7 in Grazing Duck, Kamphaengphet Province

Kitti Raksikarn1* Kitipat Sujit2

Abstract

The objective of this study was to describe situation of avian influenza in grazing ducks in Kamphaengphet Province during 2012.Longitudinal cross sectional study was conducted. Ten duck flocks were purposive selected from Lankrabue and Sai Ngam District in Kamphaengphet Province. All duck flocks were monitor a raising area by GPS and digitized in province map. Follow up and collected samples in each duck flocks every 2 months between March - November 2012. All collected sample consisted of 576 cloacal swabs and 960 serum samples. Cloacal swabs were collected to identify avian influenza (H5, H7) by egg inoculation technique. In the same time, sera were collected to detect antibodies titer of avian influenza (H5, H7) by Hemagglutination - Inhibition test. Geometric mean titer (GMT) was analyzed to describe antibodies titer between duck flocks. Avian influenza virus was not found by egg inoculation technique. GMT of avian influenza antibodies were less than log24 (HI-Titer < 1:16). All duck flocks were move in their own district so that gain efficiency of disease prevention and reduce risk of transmission of Avian Influenza between duck flocks.


Key words: grazing duck, avian influenza, antibody titer, Kamphaengphet province Research paper number: 56(2)-0116(6)-119 1 Kamphaengphet Provincial Livestock Office, Muang, Kamphaengphet, 62000 2 Veterinary Research and Development Center (Lower Northern Region), Wangthong, Phitsanulok, 65130 * Corresponding author: Tel. 055-711458, e-mail [email protected]

บทน า

โรคไขหวดนกเปนโรคระบาดทมความสาคญมากในปจจบน พบการระบาดทกภมภาคทวโลก ไดแก ภมภาคเอเชย ยโรป และแอฟรกา (OIE, 2013) มสาเหตจากเชอไวรสในกลม Orthomyxoviridae ซงเปนกลมเดยวกบไขหวดใหญในคนซงม 3 ชนด คอ A, B และ C ทงสามชนดสามารถกอโรคในคนได แตมเพยงชนดเดยวทกอโรคไดในสตว คอ ชนด A ไวรสชนดนประกอบไปดวยกลมยอย ๆ ซงแบงตามโปรตน 2 ชนดทอยบรเวณเปลอกหมของไวรส คอ hemagglutinin (HA) และ neuraminidase (NA) โปรตน HA ในปจจบนม 17 ชนด (H1-H17) สวน NA ม 9 ชนด (N1-N9) (Huixun Shao, 2012) โรคไขหวดนกไดสรางความเสยหายใหแกอตสาหกรรมสตวปกของแตละประเทศ โดยสตวปกทกชนดสามารถตดเชอไวรสไขหวดนกได แตจะมความไวตอการตดเชอทแตกตางกน ไกเปนสตวทมความไวรบสง จะแสดงอาการปวยและมอตราการปวยตายสง ในขณะทเปดสามารถเปนแหลงรงโรค รบเชอเขาสรางกายไดโดยไมแสดงอาการปวย (Songserm et al., 2006c) โรคนสามารถตดตอมาสคนและสตวเลยงลกดวยนมบางชนดได เชน แมว สนข เสอ (Songserm et al., 2006a, b, Amonsin et al., 2006) ประเทศไทยมการระบาดของโรคไขหวดนกชนด H5N1 มาตงแตเดอนมกราคม 2547 (Tiensin et al., 2005) ซงทาความเสยหายแกอตสาหกรรมการเลยงสตวปกเปนจานวนมาก ปจจบนไมมรายงานการตรวจพบโรคไขหวดนกในประเทศไทย แตยงคงมรายงานการพบโรคไขหวดนกในประเทศขางเคยง เชน ประเทศกมพชา (OIE, 2013) ดวยเหตนประเทศไทยจงตองดาเนนมาตรการในการเฝาระวงโรคไขหวดนกอยางตอเนอง

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมและปศสตว มการปลกขาวไดตลอดทงปในพนทภาคกลางและภาคเหนอตอนลาง และอาชพทอยคกบการปลกขาว คอ การเลยงเปดไลทง ทเมอหลงจากเกษตรกรผปลกขาวเกบเกยวขาวแลว เกษตรกรผเลยงเปดไลทง ซงสวนใหญเปนเปดไขสายพนธลกผสมปากนาและกากแคมแบลล จะไลตอนเปดลงในนา เพอกนขาวทตกหลนจากการเกบเกยวและกนหอยเชอรซงเปนศตรพช (Songserm, 2006c) จากการศกษาทผานมา พบวาเปดไลทงทมระบบการเลยงในปจจบนทเลยงไลทง มการสมผสกบนกธรรมชาต และนกอพยพ เพราะใชแหลงหากนรวมกน อาจจะมโอกาสสมผสเชอจากธรรมชาตและแพรกระจายไปยงสตวปกชนดอน (Gilbert et al., 2006) เชน ไกหลงบานและตดตอมาสมนษยในทสด จากการศกษาทผานมา พบวาเปดไลทงสามารถทนตอโรคไขหวดนก ไมแสดงอาการปวย และสามารถแพรกระจายเชอไวรสออกมาหลงจากไดรบเชอ (Songserm, 2006c) การเฝาระวงโรคไขหวดนกในเปดไลทงทใชกนในปจจบน คอ การเกบตวอยาง cloacal swab เพอเพาะหาเชอไวรสในไขไกฟก รวมกบเจาะเลอดเพอเกบซรมตรวจหาระดบภมคมกนซงจะทาการเกบตวอยางกอนการเคลอนยาย และจากโครงการเฝาระวงโรคไขหวดนกเชงรกแบบบรณาการของประเทศไทย ซงเปนการดาเนนการเฝาระวงอยางเขมงวดและดทสดในสภาพการณปจจบน แตวธการดงกลาว ยงไมมความตอเนองเพยงพอทจะตดตามสภาวะการตดเชอ สภาวะการแพรกระจายเชอในฝงเปดไลทงและการถายทอดเชอไวรสไขหวดนกจากฝงเปดไลทงสสตวปกหลงบานอนๆจงยงไมสามารถทราบสภาวะการตดเชอไวรสไขหวดนกไดอยางทนทวงท ซงสงผลตอประสทธภาพในการควบคมโรคไขหวดนกในปจจบน ดวยเหตผลดงกลาว จงมแนวความคดทจะตดตามสภาวะโรคไขหวดนกในเปดไลทง เพอนาขอมลมาชวยเสรมประสทธภาพการเฝาระวงโรคใหสามารถตดตามสภาวะการตดเชอไวรสและการถายทอดเชอไวรสจากเปดไลทงไปสสตวปกชนดอนไดอยางรวดเรว ซงแนวทางดงกลาวเปนแนวทางของการเฝาระวงโรคไขหวดนกในระยะยาว

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาและตดตามสภาวะโรคไขหวดนก และระดบภมคมกนตอโรคไขหวดนกในเปดไลทง ชนด H5 และ H7 จงหวดกาแพงเพชร


วธการศกษา ทาการศกษา แบบ longitudinal cross-sectional study เพอเกบขอมลการรบและถายทอดเชอไวรสไขหวด

นกในเปดไลทงในพนทจงหวดกาแพงเพชร ระยะเวลาการศกษา ระหวางเดอนมนาคม - พฤศจกายน 2555

ก าหนดนยามโรค โรคไขหวดนก (Avian influenza) หมายถง โรคระบาดรายแรงในสตวปกทมสาเหตมาจากไวรสอนฟลเอนซาชนด A ชนดยอย H5 และ H7 (สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2551) ประชากรและกลมตวอยาง

จงหวดกาแพงเพชรมเกษตรกรผเลยงเปดไลทง จานวน 325 ราย โดยอาเภอไทรงาม และลานกระบอ มเกษตรกรผเลยงเปดไลทงจานวน 45 และ 38 ราย ตามลาดบ เนองจากการศกษานเปนการศกษาเชงพรรณนาทตองตดตามเกบขอมลจากฝงเปดไลทงเปนระยะเวลานาน จงมขนตอนการกาหนดตวอยาง ดงน

ขนท 1 ก าหนดขนาดตวอยางฝงเปด โดยเลอกฝงเปดไลทงทจะเกบขอมลศกษา แบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) ทเจาของสามารถใหความรวมมอไดตลอดการศกษา กลมตวอยางในการศกษานเปนฝงเปดไลทง 10 ฝง ของเกษตรกร 10 ราย จากพนทอาเภอลานกระบอ และไทรงาม อาเภอละ5 ราย

ขนท 2 ก าหนดขนาดตวอยางภายในฝงเปด จากประเดนของวตถประสงคหลก ซงตองการขอมลการรบและการถายทอดเชอไวรสไขหวดนกซงประกอบดวย ผลการตรวจเพาะแยกเชอไวรสไขหวดนกและผลการตรวจระดบภมคมกนตอโรคไขหวดนก จงตองมการกาหนดขนาดตวอยางภายในฝงเปดไลทง ดงน - ตวอยางเพอการเพาะแยกเชอไวรสไขหวดนก เกบตวอยาง cloacal swab จานวน 60 ตว/ฝง (ความเชอมนท 95% และคาคาดการณความชกของโรคเทากบ 5%) เกบตวอยางซาทก 2 เดอน จานวน 5 ครง (จานวนเปดทงหมด= 60x10x5 = 3,000 ตว) บรรจ cloacal swabจากเปดไลทง 5 ตว ตอหลอด viral transport media 1 หลอด ดงนนจะมตวอยางทงหมด 600 ตวอยาง - ตวอยางเพอตรวจระดบแอนตบอดตอโรคไขหวดนก เกบตวอยางซรมจานวน 20ตว/ฝง (ความเชอมน 95% และคาคาดการณความชกของโรคเทากบ 20%) เกบตวอยางซาทก 2 เดอน จานวน 5 ครง ตวอยางซรมทงหมด= 20x10x5 =1,000 ตวอยาง

การเกบขอมลการยายพนทเลยงเปดไลทง บนทกตาแหนงพนททเกษตรกรนาเปดไปเลยง โดยใชเครองกาหนดพกดพนท (Global Positioning System:

GPS) บนทกพกดของบรเวณพนทเลยง ในรปแบบพกด UTM จานวน 5 ครง โดยทาการบนทกพรอมกบการเกบตวอยาง

การตรวจทางหองปฏบตการ ตรวจหาเชอไวรสไขหวดนก โดยวธเพาะแยกเชอไวรสในไขไกฟก และตรวจหาระดบภมคมกนตอโรคไขหวดนก

ชนด H5 และ H7 โดยวธ Hemagglutination Inhibition Test (HI Test) ตามมาตรฐานการชนสตรโรคไขหวดนก (สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2551)

การวเคราะหขอมล 1. ขอมลการยายพนทเลยงเปดไลทง วเคราะหขอมลการเคลอนยายพนทเลยงเปดไลทง โดยถายโอนพกด

GPS ลงในโปรแกรมคอมพวเตอรแลวแสดงตาแหนงทางภมศาสตรของการเกบตวอยางเปดไลทงทง 5 ครง ซอนบนแผนทจงหวดกาแพงเพชร

2. ผลการเพาะแยกเชอไวรสไขหวดนกรายงานผลการตรวจเปนพบหรอไมพบเชอไวรสไขหวดนก 3. ผลการตรวจระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนก ชนด H5 และ H7 วเคราะหโดยใชคาเฉลยจโอ

เมตรกส (Geometric mean) เพอคานวณระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนกของเปดรายฝงแสดงออกมาเปนคาเฉลย (Geometric mean titer, GMT) คานวณดงน


Geometric mean titer (GMT) เปนคาเฉลยระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนกชนด H5 และ H7 รายฝง รวม 10 ฝง


1. ขอมลการยายพนทเลยงเปดไลทง แสดงตาแหนงทางภมศาสตรดงภาพท 1 พบวาการเคลอนยายเปดของเกษตรกรทงหมดยงอยในพนทของ

อาเภอตนเอง ตามมาตรการควบคมการเลยงเปดไลทงจงหวดกาแพงเพชร (ประกาศจงหวดกาแพงเพชร, 2553) ดงแสดงในภาพท 1

ภาพท 1 แสดงตาแหนงการเคลอนยายฝงเปดไลทง ทง 10 ฝง จากการตดตาม 5 ครง ในอาเภอลานกระบอ

และอาเภอไทรงาม จงหวดกาแพงเพชร

จากการทสานกงานปศสตวจงหวดกาแพงเพชรไดรเรมใหเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในพนทใหตงกลมเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในแตละอาเภอ ตงแตป 2553 เพอสงเสรมใหเกษตรกรแตละอาเภอไดวางแผนการจดการการเลยงเปด การหาพนทเลยงเปดเฝาระวงโรคระบาด และเนนใหเกษตรกรเลยงเปดอยในพนทอาเภอทไดขนทะเบยนไว ผลสมฤทธของมาตรการนเหนไดจากขอมลพกด GPS ของพนทเลยงเปด ทง 10 ฝง วายงอยในพนทอาเภอของตนเองขอดดานการควบคมโรคไขหวดนกโดยการรวมกลมเกษตรกรผเลยงเปดในแตละอาเภอ คอ การเกดเครอขายของเกษตรกรและเจาหนาทในการสอสารแลกเปลยนขอมล นอกจากนเกษตรกรยงมความหวงแหนพนทเลยงเปดของตนและชวยรายงานเจาหนาทปศสตว ซงจดเปนการเฝาระวงโรคเชงรกอกวธหนง ชวยใหเจาหนาทสามารถเขาไปดาเนนการควบคมโรคระบาดไดทนทวงท

2. ผลการเพาะแยกเชอไวรสไขหวดนก ตวอยาง cloacal swab นาไปตรวจโดยวธเพาะแยกเชอในไขไกฟก ผลการเพาะเชอไมพบเชอไวรสไขหวดนกดงแสดงในตารางท 1 จานวนตวอยางเปดไลทงทง 10 ฝง ควรเกบไดรวม 600 ตวอยาง แตเปดฝงท 6 เกบตวอยางไดเพยง 3 ครง เนองจากเปดปวยตายดวยโรคกาฬโรคเปด (Duck Plague) จงทาใหจานวนตวอยางลดลงเหลอ 576 ตวอยาง

การศกษาครงนไมพบเชอไวรสไขหวดนกจากการเพาะเชอโดยใชไขไกฟก แมวาจะตดตามเกบตวอยาง cloacal swab ในเปดทง 10 ฝง จานวน 5 ครง นาน10 เดอน ซงการไมพบเชอไวรสไขหวดนกดงกลาวสอดคลองกบรายงานของสานกควบคม ปองกนและบาบดโรคสตว กรมปศสตว (2556) จงสามารถกลาวไดวาฝงเปดทงหมดไมมการแพรเชอไวรสไขหวดนกสสงแวดลอม

GMT = ∑ [(คา HI-titer) (จานวนตวอยางของคา HI-titer)] จานวนตวอยางทงหมด


ตารางท 1. ผลการเพาะแยกเชอไวรสไขหวดนกชนด H5 และ H7 (n = 12 ตวอยาง/ฝง/ครง) (ฝงท 1 – 5 จาก อ. ลานกระบอ ฝงท 6 – 10 จาก อ.ไทรงาม)

ฝงท ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 ครงท 4 ครงท 5

จ านวนตวอยาง/จ านวนทตรวจพบ





1 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 2 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 3 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 4 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 5 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 6 12/0 12/0 12/0 NA NA 7 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 8 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 9 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 10 12/0 12/0 12/0 12/0 12/0 รวม 120/0 120/0 120/0 108/0 108/0

NA เกบตวอยางไมได เนองจากเปดปวยตายจากโรคกาฬโรคเปด

3. ผลการตรวจระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนก ชนด H5 และ H7 ตวอยางซรมเปดไลทงนาไปตรวจตวอยางโดยวธ HI Test จานวนตวอยางควรเกบได 1,000 ตวอยาง แตเกบไดเพยง 960 ตวอยางเนองจากเปดปวยตายดวยโรคกาฬโรคเปดผลพบคา HI-Titer ตอเชอไวรสไขหวดนกทงสองชนดนอยกวา log24 (HI-Titer <1:16) ซงแปลผลวาไมมระดบแอนตบอดตอโรคไขหวดนก แตเมอวเคราะหหาคาเฉลยของระดบแอนตบอด (GMT) ตอเชอไวรสไขหวดนกทงสองชนดพบวา H5 มคาอยระหวาง 0.0-1.2 และ H7 มคาอยระหวาง 0.0 -1.6 นาคา GMT ทคานวณไดมาเขยนแสดงในรปแบบของกราฟแทง ดงแสดงในภาพท 2

การตรวจทางซรมวทยา โดยตรวจระดบภมคมกนตอไวรสไขหวดนก ชนด H5 และ H7 ดวยวธ HI-test พบวาคา HI-Titer ของเชอไวรสไขหวดนกทงสองชนดนอยกวา log24 (HI-Titer< 1:16) ซงแปลวาไมมระดบแอนตบอดตอโรคไขหวดนก (สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2551) ผศกษาไดนาขอมลผลการตรวจทางซรมวทยาทงหมดมาวเคราะหหาคา GMT เพอแสดงใหเหนวามภมคมกนในระดบตาๆ และพบวาการเพมขนหรอลดลงของระดบภมคมกนมความไมแนนอนไมมความสมพนธกบชวงเวลาทเกบตวอยาง

ภาพท 2 คาเฉลยของแอนตบอดตอโรคไขหวดนก (Geometric mean titer) ชนด H5 และ H7

0.000.200.400.600.801.001.201.401.60

ฝง 1 ฝง 2 ฝง 3 ฝง 4 ฝง 5 ฝง 6 ฝง 7 ฝง 8 ฝง 9 ฝง 10

H5 ครงท 1

H5 ครงท 2

H5 ครงท 3

H5 ครงท 4

H5 ครงท 5

-0.40

0.10

0.60

1.10

1.60

ฝง 1 ฝง 2 ฝง 3 ฝง 4 ฝง 5 ฝง 6 ฝง 7 ฝง 8 ฝง 9 ฝง 10

H7 ครงท 1

H7 ครงท 2

H7 ครงท 3

H7 ครงท 4

H7 ครงท 5

GMT

GMT



1. ขอมลการยายพนทการเลยงทเปดไลทงพบวาเปดไลทงทง 10 ฝง เคลอนยายอยภายในพนททไดขนทะเบยนไว เปนผลมาจากความรวมมอของเกษตรกรและเจาหนาทปศสตวในการรกษาพนทเลยงเปดและปองกนการลกลอบเคลอนยายของฝงเปดตางพนทสงผลดในเรองการปองกนโรคและลดโอกาสทจะรบและถายทอดเชอไวรสไขหวดนกระหวางฝงเปด 2. ผลการแยกเชอไวรสไขหวดนกโดยการฉดไขไกฟก ไมพบเชอไวรสไขหวดนก 3. ผลการตรวจระดบแอนตบอดตอเชอไวรสไขหวดนกชนด H5 และ H7 ใหผลลบตอการตรวจหาแอนตบอดตอเชอไขหวดนกชนด H5 และ H7 ทกตวอยาง


การศกษาครงนสาเรจลลวงไดดวยดจากการสนบสนนของ น.สพ.อมพล ไพรสวรรณา ปศสตวจงหวดกาแพงเพชร และเจาหนาทพนกงานราชการทกคนของปศสตวอาเภอลานกระบอและไทรงาม จงหวดกาแพงเพชร ทใหความรวมมอนดหมายเกษตรกร และอานวยความสะดวกเปนอยางด ขอขอบคณเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในพนททงสองอาเภอทใหความรวมมอในการการเกบตวอยาง และใหขอมลในการดาเนนการศกษาครงนขอบคณเจาหนาทของสานกงานปศสตวจงหวดกาแพงเพชรและเจาหนาทศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางทกทานทมสวนรวมทาใหผลงานฉบบนสาเรจเรยบรอยสดทายขอขอบคณ คณะกรรมการตรวจและกลนกรองผลงานวจยและวชาการดานสขภาพสตวของสานกงานปศสตวเขต 6 ทชวยใหคาแนะนาในการเขยนรายงานจนสมบรณ


ประกาศจงหวดกาแพงเพชร. 2553. เรอง มาตรการควบคมการเลยงเปดไลทงจงหวดกาแพงเพชร ประกาศ ณ วนท 7 มกราคม พ.ศ. 2553: 2 หนา.

สานกควบคมปองกนและบาบดโรคสตว กรมปศสตว. 2556. ระบบสารสนเทศเพอการเฝาระวงโรคไขหวดนก. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://164.115.5.225/dcontrol/site/index.php? page=daily. (1 กนยายน2556). 1 หนา.

สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2551. การชนสตรโรคไขหวดนก. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://www.dld.go.th/niah/index.php?option=com_content&view=article%20&id=455:%20s. (2 ธนวาคม 2555).หนา 7-10.

Amonsin, A., Payungporn, S., Theamboonlers, A., Thanawongnuwech, R., Suradhat, S., Pariyothorn, N., Tantilertcharoen, R., Damrongwantanapokin, R., Buranathai, C., Chaisingh, A., Songserm, T. and Poovorawan, Y. 2006. Genetic characterization of H5N1 influenza A viruses isolated from zoo tigers in Thailand. Virol. 344(2): 480-491.

Gilbert, M., Chaitaweesub, P., Parakamawongsa, T., Premashthira, S., Tiensin, T., Kalpravidh, W., Wangner, H. and Slingenbergh, J. 2006. Free-grazing ducks and highly pathogenic avian influenza, Thailand. Emerg. Infect. Dis. 12(2): 227-234.

Huixun Shao. 2012. The evolution of influenza viruses. Health (4). pp. 1000 -1005. OIE. 2013. Disease information. [online available]: http://www.oie.int/wahis_2/public/ wahid.php/

Diseaseinformation/Diseasedistributionmap. ( 1/08/ 2013). 1 หนา. Songserm, T., Amonsin, A., Jam-on, R., Sae-Heng, N., Meemak,N., Pariyothorn, N., Payungporn, S.,

Theamboonlers, A. and Poovorawan, Y. 2006a. Avian influenza A H5N1 in naturally infected domestic cat. Emerg. Infect. Dis. 12(4): 681-683.


Songserm, T., Amonsin, A., Jam-on, R., Sae-Heng, N., Pariyothorn, N., Payungporn, S., Theamboonlers, A., Chutinimitkul, S., Thanawongnuwech, R. and Poovorawan, Y. 2006b. Fatal avian influenza A H5N1 in a dog. Emerg. Infect. Dis. 12(11): 1744-1747.

Songserm, T., Jam-on R., Sae-Heng, N., Meemak, N., Hulse-Post, D., Strum-Ramierz, K.M. and Webster, R.G. 2006c. Domestic ducks and H5N1 influenza epidemic, Thailand. Emerg. Infect. Dis. 12(4): 575-581.

Tiensin, T., Chaitaweesub, P., Songserm, T., Chaisingh, A., Hoonsuwan,W., Buranathai, C., Parakamawongsa, T., Premashthira, S., Amonsin, A., Gilbert, M., Nielen, M. and Stegeman, A. 2005. Highly pathogenic avian influenza H5N1, Thailand, 2004. . Emerg Infect Dis . 11(11): 1672-1674.

การศกษาความร และพฤตกรรม ของเกษตรกรในพนทจงหวดก าแพงเพชร ดานการควบคม และปองกนโรคในเปดไลทง

กตต รกสการ1* กตภทท สจต2

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงค เพอศกษาความร และพฤตกรรมดานการควบคมและปองกนโรค ของเกษตรกรและนาขอมลทไดมาใชวางแผนการสงเสรมความร ความเขาใจและการปฏบตทถกตอง ในดานการควบคมและปองกนโรคแกเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในจงหวดกาแพงเพชร ทาการศกษาโดยสมรายชอเกษตรกร 90 ราย ดวยวธการสมอยางมระบบใชแบบสมภาษณเพอเกบขอมลทวไปของเกษตรกร ขอมลการเลยง การจดการ ความรและพฤตกรรมในการควบคมและปองกนโรควเคราะหขอมลทวไปโดยใชสถตเชงพรรณนา แสดงผลเชน คารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน หาคาความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมของเกษตรกรในการปองกนโรค และความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมของเกษตรกรในการควบคมโรค โดยหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคอย ในระดบปานกลาง โดยมคา x ± SD ของความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคเทากบ 0.53 ± 0.29 และ 0.58 ± 0.29 ตามลาดบ และมความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคอยในระดบปานกลาง โดยมคา x ± SD ของความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคเทากบ 0.65 ± 0.34 และ 0.64 ± 0.35 ตามลาดบพบความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมของเกษตรกรในการปองกนโรคสง และความสมพนธดงกลาวมนยสาคญยง (r = 0.82, p<0.01 )สวนความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมของเกษตรกรในการควบคมโรคกสงเชนกน และความสมพนธดงกลาวมนยสาคญยง (r =0.99, p<0.01 )

ค าส าคญ: ความรพฤตกรรม การปองกนโรคการควบคมโรค เปดไลทง จงหวดกาแพงเพชร

เลขทะเบยนวชาการ: 56(2)-0116(6)-120 1ส านกงานปศสตวจงหวดก าแพงเพชรอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร 62000 2ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลางอ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก 65130 * ผเขยนผรบผดชอบ: โทร. 055-711458, e-mail [email protected]


Knowledge and Behavior on Disease Prevention and Control of Grazing Duck Owners in Kamphaengphet Province

Kitti Ruksikarn1* Kitipat Sujit2

Abstract

The objective of this study was to describe knowledge attitude practice and behavior of grazing duck owners especially in animal disease prevention and control measure. Using data to improve knowledge and good practice in animal disease prevention and control measure for grazing duck owners in Kamphaengphet Province. Ninety duck owners were selected by systematic random sampling. All information such as: demographic data, characteristic of farm, knowledge and behavior about animal disease management were collected by interview. Demographic data were analyzed by descriptive statistic. Correlation between knowledge and behavior in disease prevention and control measure were analyzed by Pearson product moment correlation coefficient. The results revealed that duck owners had medium level of knowledge and behavior in disease prevention ( x ± SD= 0.53 ± 0.29 and 0.58 ± 0.29 respectively), and had medium level of knowledge and behavior in disease control ( x ± SD = 0.65 ± 0.34 and 0.64 ± 0.35 respectively). There were highly correlation between knowledge and behavior in disease prevention and this correlation was highly significant (r=0.82, p<0.01). As same as correlation between knowledge and behavior in disease control (r=0.99, p<0.01).

Keywords: knowledge, behavior, prevention, control, grazing duck, Kamphaengphet Research No.: 56(2)-0116(6)-120 1 Kamphaengphet Provincial Livestock Office , Muang, Kamphaengphet, 62000 2 Veterinary Research and Development Center (Lower Northern Region), Wangthong, Phitsanulok, 65130 * Corresponding author: Tel. 055-711458, e-mail [email protected]

บทน า จงหวดกาแพงเพชรมการเลยงเปดไลทง รอยละ 10 ของจานวนฝงเปดในประเทศไทย (สานกควบคมปองกน

และบาบดโรคสตว, 2556) การเลยงเปดไลทงเปนอาชพทสรางรายไดใหแกเกษตรกรเปนอยางด และชาวนาไดประโยชนทางออมจากเปดไลทงทชวยกาจดหอย ซงเปนศตรพชทกดกนตนขาว (Songserm et al., 2006) อกทงยงเปนการใชเมลดขาวทตกหลนอยในนาขาวใหเกดประโยชนสงสด แตเนองจากธรรมชาตของการเลยงเปดไลทงเปนการเลยงใน พนทเปด ทาใหเปดไลทงมความเสยงสงในการรบและถายทอดเชอโรคสสงแวดลอม ประกอบกบการทตองยายสถานทเลยงเปดอยเสมอ จงอาจกอใหเกดการแพรกระจายของเชอโรคเปนวงกวางและเกดการระบาดของโรคไดงาย ซงโรคตดตอทสาคญในเปดในประเทศไทยมหลายโรค เชนโรคกาฬโรคเปด โรคตบอกเสบตดตอ โรคพารโวไวรส นวดกซนโดรม โรคอหวาตเปด โรคพยาธ รวมถงโรคไขหวดนกทสามารถตดตอมาสคน สงผลกระทบทางดานเศรษฐกจของประเทศทผานมาการใชมาตรการควบคมโรคตาง ๆ เพอกาจดโรคไขหวดนกใหหมดไปจากประเทศไทย สงผลกระทบใหเกษตรกรผเลยงเปดไลทงกบเจาหนาทปศสตวเกดความหางเหน เมอเปดเกดปญหาดานสขภาพ เกษตรกรมกใชการสอบถามและแกปญหาจากประสบการณของเกษตรกรรายอน หรอใชการคาดเดาของตนเอง ซงสวนใหญไมถกตองตามหลกวชาการและอาจสงผลใหเกดความเสยหายมากขนทงตอสตวของตนเองและเกษตรกรรายอนได

สานกงานปศสตวจงหวดกาแพงเพชรไดรเรมใหเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในพนทตงกลมเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในแตละอาเภอ ตงแตป พ.ศ. 2552 เพอสงเสรมใหเกษตรกรแตละอาเภอไดวางแผนการจดการการเลยง การหาพนทเลยง การเฝาระวงโรคระบาด และเนนใหเกษตรกรเลยงเปดอยในพนทภายในอาเภอทไดขนทะเบยนไว จนเกดผลผลสมฤทธ


ของกจกรรมนอยางเปนรปธรรมสงผลดในดานการควบคม ปองกนโรคไขหวดนก และโรคอนๆของเกษตรกรผเลยงเปดในแตละอาเภอ นอกจากนยงทาใหเกดเครอขายระหวางเกษตรกรกบเจาหนาทในการสอสารแลกเปลยนขอมลดานตางๆทาใหเกษตรกรเกดความหวงแหนพนทเลยงเปดในอาเภอทตนเองขนทะเบยนอย และชวยรายงานเจาหนาทปศสตว เมอเกดการลกลอบเคลอนยายเปดมาจากตางพนท หรอมโรคเกดขนในบรเวณใกลเคยง ถอเปนการเฝาระวงโรคเชงรกอกวธหนง ทาใหเจาหนาทสามารถเขาไปดาเนนการตามกฎหมาย และควบคมโรคระบาดไดทนทวงท จากเหตผลขางตนเจาหนาทจงสมควรทจะปฏบตงานในดานการสงเสรมเกษตรกรผเลยงเปดไลทง ใหมผลผลตทดขนจากทเปนอยในปจจบน เพราะ ผเลยงเปดไลทงกถอวาเปนเกษตรกรผประกอบอาชพเลยงสตวเหมอนกบเกษตรกรทเลยงสตวชนดอนๆเชนกน อกทงไขของเปดไลทงยงชวยทาใหราคาผลตภณฑไขในทองตลาดไมปรบตวสงมากเกนไป จนสงผลกระทบตอภาระค าครองชพของประชาชน โดยยงคงทาใหไขเปนอาหารโปรตนราคาถกทผบรโภคทกคนสามารถเขาถงได

ทผานมาไมเคยมผทาการศกษาเกยวกบความรและความเขาใจดานการปองกนและควบคมโรคของเกษตรกรผเลยงเปดไลทง ทาใหการวางแผนถายทอดองคความรใหกบเกษตรกรยงไมเหมาะสม สงผลใหการปองกนและควบคมโรค และการสงเสรมดานสขภาพสตวในภาพรวมขาดประสทธภาพดงนน จงสนใจศกษาเกยวกบความรและพฤตกรรมดานการปองกนและควบคมโรคของเกษตรกรเพอนาขอมลทไดมาใชวางแผนสงเสรม ใหเกษตรกรผเลยงเปดไลทงจงหวดกาแพงเพชร มความร ความเขาใจและมการปฏบตทถกตอง ในดานการปองกนและควบคมโรคตอไป

วธการศกษา

การสมตวอยาง คานวณขนาดกลมตวอยางตามวธของ W.L. Neuman ทประชากรตากวา 1,000 ราย ตองการสดสวนประมาณ

รอยละ 30 (อางถงในพชต พทกษเทพสมบต, 2550) ดงน

100

Nx30n

n = ขนาดของกลมตวอยาง N = ขนาดของประชากรทใชในการศกษา

จานวนเกษตรกรผเลยงเปดไลทงของจงหวดกาแพงเพชร ทงหมด 298 ราย คานวณตวอยางได 90 ราย จากนนทาการสมตวอยาง โดยวธการสมอยางมระบบ (Systematic sampling) แบบสมภาษณ ใชแบบสมภาษณแบบมโครงสราง เปนเครองมอในการเกบขอมลโดยแบงออกเปน 4 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกร

สวนท 2 ความรและพฤตกรรมของเกษตรกรดานการปองกนโรค สวนท 3 ความรและพฤตกรรมของเกษตรกรดานการควบคมโรค สวนท 4 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ

ทดสอบแบบสมภาษณกบเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในอาเภอวงทอง และบางระกา จงหวดพษณโลกจานวน 20 ราย (พชต พทกษเทพสมบต, 2550) จากนนปรบปรงแบบสมภาษณจนมความเหมาะสม (ภาคผนวก) แลวจงนาไปใชสมภาษณเกษตรกรกลมตวอยาง

การเกบขอมล เกบขอมลของเกษตรกรโดยใชแบบสมภาษณอธบายถงวตถประสงคของการศกษาใหกลมตวอยางทราบ

หลงจากนนจงรวบรวมขอมลนามาวเคราะหตอไป

ระยะเวลาท าการศกษา ระหวางเดอนมกราคม – มถนายน 2556


การวเคราะหขอมล ตรวจสอบความสมบรณและความถกตองของชดขอมลทไดจากการสมภาษณ จากนนนาขอมลทไดแทนดวย

รหสเชงปรมาณโดยการใหคาเปนตวเลขบนทกขอมลในโปรแกรมคอมพวเตอร วเคราะหขอมลทวไปโดยใชสถตเชงพรรณนา (descriptive statistic) ไดแก คารอยละ (percentage) คาเฉลย (mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน(standard deviation) เพออธบายผลการศกษาเกยวกบ ขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพหลก ประสบการณในการเลยง ความรและพฤตกรรมดานการปองกนและควบคมโรคในเปดไลทงเปนตน วเคราะหหาความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการปองกนโรค และความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการควบคมโรคโดยใชสถตสหสมพนธ (Correlation) โดยใชคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน (Pearson product moment correlation coefficient) (Dawson and Trapp, 2001)

การวเคราะหขอมลในสวนความรดานการปองกนและควบคมโรค กาหนดเกณฑการใหคะแนนดงน ถาผตอบแบบสมภาษณตอบวา ร ใหคะแนนเทากบ 1 ไมร ใหคะแนนเทากบ 0

การวเคราะหขอมลในสวนพฤตกรรมดานการปองกนและควบคมโรค กาหนดเกณฑการใหคะแนนดงน ถาผตอบแบบสมภาษณตอบวา ปฏบต ใหคะแนนเทากบ 1 ไมปฏบต ใหคะแนนเทากบ 0

การแปลผล

1. การแปลผลขอมลทวไป และลกษณะการเลยงโดยใชสถตเชงพรรณนา (descriptive statistic) 2. การแปลผลคะแนนความรดานการปองกนและควบคมโรคในเปดไลทง โดยใชวธหาอนตรภาคชนโดยใชคาพสย (ประคอง กรรณสตร, 2542) โดยคานวณจากคะแนนสงสดลบดวยคะแนนตาสด แลวเอาผลลพธทไดมาแบงเปน 3 ชวงเทาๆ กน ซงสามารถแปลความหมายของคะแนนทไดเปน 3 ระดบ คอ ระดบตา ระดบปานกลาง และระดบสง ดงน การกาหนดเกณฑความร

0.00 - 0.33 คะแนน หมายถง มเกณฑความรอยในระดบตา 0.34 - 0.66 คะแนน หมายถง มเกณฑความรอยในระดบปานกลาง 0.67 - 1.00 คะแนน หมายถง มเกณฑความรอยในระดบสง การกาหนดเกณฑพฤตกรรม 0.00 - 0.33 คะแนน หมายถง มเกณฑพฤตกรรมอยในระดบตา 0.34 - 0.66 คะแนน หมายถง มเกณฑพฤตกรรมอยในระดบปานกลาง 0.67 - 1.00 คะแนน หมายถง มเกณฑพฤตกรรมอยในระดบสง


1. ขอมลทวไป จากการศกษาขอมลทวไปของเกษตรกรผเลยงเปดไลทงจงหวดกาแพงเพชรจานวน 90 ราย พบวา กลมตวอยางเปนชายรอยละ 62.22 มอายตงแต 40 ปขนไปรอยละ 76.66 มการศกษาระดบประถมลงมารอยละ 82.22 มอาชพเกษตรกรรมรอยละ 97.78 มประสบการณในการเลยงเปดตงแต 6 ปขนไปรอยละ 83.33 เจาของเลยงเปดเองรอยละ 40.00 ซอพนธเปดมาจากตางจงหวดรอยละ 53.41จานวนเปดทเลยงนอยกวา 2,000 ตวรอยละ 61.11เกษตรกรเรมเลยงตงแตเปดเลก (อาย 1-5 วน) รอยละ 34.44 (ตารางท 1)


ตารางท 1 ขอมลทวไปและลกษณะการเลยงเปดไลทงของเกษตรกร (n=90)

ปจจย รอยละ (จานวน) เพศ

หญง 37.78 (34) ชาย 62.22 (56)

อาย นอยกวา 40 ป 23.33 (21) 40 ปขนไป 76.67 (69)

ระดบการศกษา ตากวาหรอเทากบประถมศกษา 80.00 (72) มากกวาประถมศกษา 20.00 (18)

อาชพหลก เกษตรกรรม 97.78 (88) อน ๆ 2.22 (2) ประสบการณในการเลยง

< 6 ป 16.67 (15) > 6 ป 83.33 (75)

การจางเลยง เลยงเอง 40.00 (36) จางเลยง 60.00 (54)

แหลงซอพนธเปด ตางจงหวด 53.41 (48) ในจงหวด 46.59 (42) จ านวนเปดทเลยง

<2,000 ตว 61.11 (55) ≥ 2,000 ตว 38.89 (35)

อายเปดเรมเลยง เปดเลก (1-5 วน) 34.44 (31) เปดสาว (5 เดอน) 65.56 (59)

จากตารางท 1 จะเหนไดวาเกษตรกรผเลยงเปดไลทง เปนผทประกอบอาชพเกษตรกรรม และอยในวยกลางคนทมการศกษาไมสง แตมประสบการณการเลยงยาวนาน ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ ธญญธรและคณะ (2549) อาจเปนเพราะอาชพนแมจะมรายไดด แตตองแลกมาดวยความยากลาบาก เพราะเจาของเปดตองมสวนรวมในการเลยงดวย จงทาคนรนใหมและผทมการศกษาสงไมใหความสนใจอาชพน เกษตรกรสวนใหญเลอกทจะเรมเลยงตงแตเปดสาว ทแมจะตองลงทนสงในครงแรก แตไดผลผลตตอบแทนเรวกวาการเรมเลยงตงแตเปดเลก 2. ความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคของเกษตรกร จากการศกษาความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคของเกษตรกร พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคอยในระดบปานกลางโดยมคา x ± SD ของความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคเทากบ 0.53 ± 0.29 และ 0.58 ±0.29 ตามลาดบโดยมรายละเอยดของระดบความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคในแตละประเดน ดงแสดงในตารางท 2


ตารางท 2 ระดบความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคของเกษตรกร (n=90)

รายการ ระดบความร ระดบพฤตกรรม

x SD แปลผล x SD แปลผล ความรกอนท าวคซน

1. ทาวคซนใหแกเปดทสขภาพแขงแรงไมเปนโรคเทานน 0.13 0.34 ตา 0.13 0.34 ตา 2. วคซนใชไดจนถงวนหมดอายทระบไวขางขวด 0.34 0.48 ปานกลาง 0.34 0.48 ปานกลาง 3. ตองฉดวคซนใหแกเปดทกตวในฝง 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 4. ตองใหวคซนซาเมอหมดระยะความคมโรคของวคซนแตละชนด 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 5. ไมควรหวงผลจากการฉดวคซนเพยงอยางเดยวตองคกบการสขาภบาลดวย 0.79 0.41 สง 0.79 0.41 สง 6. อปกรณทาวคซนตองใหม สะอาด/ตมใหเดอดนาน 15 นาท 0.94 0.23 สง 0.92 0.27 สง 7. อปกรณทาวคซนหามทาความสะอาดดวยการแชนายาฆาเชอโดยเดดขาด 0.16 0.36 ตา 0.80 0.40 สง 8. วคซนทตองผสมนายาละลายเมอเหลอใชแลวทาลาย/ทงทกครง 0.96 0.21 สง 0.96 0.21 สง 9. การใหวตามน/ยาปฏชวนะกอนและหลงการทาวคซน 1 วน 0.10 0.34 ตา 0.14 0.38 ตา 10. การใหวตามน/ยาปฏชวนะควรเปนชนดผสมนาหรออาหาร 0.98 0.15 สง 0.98 0.15 สง การเกบรกษาวคซน

1. นากระตกใสนาแขงทกครงเวลาทไปเบก/ซอวคซนเชอเปน 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 2. ขณะทาวคซนเชอเปน ควรแชในนาแขงตลอดเวลา 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 3. อณหภมทเหมาะสมในการเกบรกษาวคซน คอ 2-8 องศาเซลเซยส 0.04 0.21 ตา 0.42 0.30 ปานกลาง 4. ในกรณทมการเกบวคซนในตเยนทาการเกบวคซนในตเยนในตาแหนงทเหมาะสม 0.42 0.50 ปานกลาง 0.42 0.50 ปานกลาง การท าวคซนกาฬโรคเปด

1. มการฉดวคซนกาฬโรคเปด 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 2. ไมควรทาการผสมวตามน/ยาปฏชวนะ/นาเกลอในนายาละลายวคซน 0.69 0.47 สง 0.69 0.47 สง 3. ตองใชใหหมดภายใน 2 ชวโมง 0.16 0.36 ตา 0.96 0.21 สง 4. ตาแหนงในการทาวคซน คอ กลามเนอ (อก , ขา ) 1.00 0.00 สง 1.00 0.00 สง 5. ปรมาตรทใช คอ ตวละ 0.5 มล. 0.78 0.42 สง 0.78 0.42 สง โปรแกรมวคซนกาฬโรคเปด

1. เรมทาวคซนครงแรกใหเปด เมอมอาย 3-4 สปดาห (1 เดอน) 0.52 0.50 ปานกลาง 0.52 0.50 ปานกลาง 2. ทาวคซนเขมท 2 เมออาย 10 - 12 สปดาห (3 เดอน) 0.28 0.45 ตา 0.28 0.45 ตา

3. ทาวคซนเขมท 3 เมออาย 6 เดอน 0.23 0.43 ตา 0.23 0.43 ตา 4. รจกโปรแกรมวคซนกาฬโรคในเปดเลก-สาวทถกตอง 0.21 0.41 ตา 0.21 0.41 ตา 5. ทาวคซนซาทก 6 เดอน 0.12 0.33 ตา 0.07 0.25 ตา การท าวคซนอหวาตเปด 1. การฉดวคซนอหวาตเปด 0.67 0.47 สง 0.67 0.47 สง 2. ตาแหนงในการฉดวคซน คอ กลามเนอ/ใตผวหนง 0.62 0.49 ปานกลาง 0.62 0.49 ปานกลาง 3. ปรมาตรทใช คอ ตวละ 1 มล. 0.52 0.50 ปานกลาง 0.52 0.50 ปานกลาง โปรแกรมวคซนอหวาตเปด 1. เรมทาวคซนครงแรกใหเปด เมอมอาย 8 สปดาห (2 เดอน) 0.04 0.21 ตา 0.04 0.21 ตา 2. ทาวคซนเขมท 2 เมออาย 10 – 12 สปดาห (2.5 – 3 เดอน) 0.06 0.23 ตา 0.06 0.23 ตา 3. ทาวคซนเขมท 3 เมออาย 6 เดอน 0.01 0.11 ตา 0.01 0.11 ตา 4. รจกโปรแกรมวคซนอหวาตในเปดเลก-สาวทถกตอง 0.01 0.11 ตา 0.00 0.00 ตา 5. ทาซาทก 3 เดอน 0.01 0.11 ตา 0.01 0.11 ตา การใหยาถายพยาธ

ควรใหยาถายพยาธเปดเปนประจาทก 6 เดอน 0.47 0.50 ปานกลาง 0.30 0.46 ตา การฆาเชอโรคบรเวณทพกเปด/วสดอปกรณ-ยานพาหนะ

การฆาเชอดวยนายาฆาเชอโรคเปนประจา 0.90 0.30 สง 0.82 0.38 สง การตดตามขาวการเกดโรคในเปดไลทง

1. การตดตอหาขาวการเกดโรคจากเจาหนาท 0.70 0.46 สง 0.68 0.47 สง 2. โดยการตดตอกบเกษตรกรรายอนๆ 0.79 0.41 สง 0.79 0.41 สง การหามคน/วสดอปกรณจากฝงทเปนโรคมาใกลฝงเปดตนเอง 0.98 0.15 สง 0.97 0.18 สง สรปรวมทกรายการ 0.53 0.29 ปานกลาง 0.58 0.29 ปานกลาง


จากผลการศกษาพบวาเกษตรกรมความรและพฤตกรรมดานการปองกนโรคอยในระดบปานกลาง แตมรายการทเกษตรกรตองไดรบการปรบปรงแกไข ไดแก 1. การทาวคซน ตองทาใหกบเปดทสขภาพแขงแรง ไมเปนโรคเทานนพบวาเกษตรกรรอยละ 86.67 (78/90) จะทาวคซนใหเปดทนททรสกวาเปดของตนเองมอาการผดปกต ซงถอวาเปนขอทตองใหความสาคญและสรางความเขาใจทถกตองใหกบเกษตรกร

2. วคซนใชไดจนถงวนหมดอายทระบไวขวด พบวาเกษตรกรรอยละ 65.56 (59/90) ไมมนใจทจะใชวคซนทใกลหมดอาย คอถามวคซนใกลหมดอายอยแลวกจะซอวคซนใหมมาใชแทน ซงเปนการสนเปลองโดยใชเหต

3. อปกรณทาวคซนหามทาความสะอาดดวยการแชนายาฆาเชอโดยเดดขาด พบวาเกษตรกรมระดบความรตา แตมระดบพฤตกรรมสง เนองจากเกษตรกรสวนใหญไมทราบวาหามทาความสะอาดดวยนายาฆาเชอ แตเกษตรกรสวนใหญใชวธทาความสะอาดอปกรณทาวคซนโดยการตมในนาเดอด

4. การใหวตามน/ยาปฏชวนะกอนและหลงการทาวคซน 1 วนเพอลดความสญเสยจากการทาวคซนนน (ประภากร ธาราฉาย, 2546) มเกษตรกรเพยงรอยละ 10.00(9/90) ทมความรและปฏบตถกตอง

5. อณหภมทเหมาะสมในการเกบรกษาวคซนพบวาเกษตรกรมระดบความรตา แตมระดบพฤตกรรมปานกลาง เนองจากเกษตรกรสวนใหญไมทราบระดบอณหภมทเหมาะสมในการเกบรกษาวคซน แตรวาควรแชวคซนไวในนาแขงหรอเกบไวในตเยนตลอดเวลา

6. การเกบวคซนไวในตเยนในตาแหนงทเหมาะสม คอชองธรรมดา เนองจากเกษตรกร รอยละ 57.78 (52/90) จะทาการเกบวคซนไวในชองแชแขง เพราะเขาใจวายงเยนมากยงด ซงถอวาเปนขอทตองใหความสาคญ และสรางความเขาใจทถกตองใหกบเกษตรกรเนองจากอณหภมทเหมาะสมในการเกบรกษาวคซนคอท 2 - 8 องศาเซลเซยส (สานกเทคโนโลยชวภณฑสตว, 2555) การเกบวคซนไวในชองแชแขงซงมอณหภมตากวาทแนะนาไวนน จะทาใหวคซนเสอมคณภาพได

7. ไมควรผสมวตามน/ยาปฏชวนะ/นาเกลอลงในนายาละลายวคซน พบวาเกษตรกรรอยละ 31.11 (28/90) ทาการผสมวตามน/ยาปฏชวนะ/นาเกลอลงในนายาละลายวคซน ซงอาจสงผลตอคณภาพของวคซนได

8. โปรแกรมวคซนกาฬโรคในเปดเลก-เปดสาวทถกตอง พบวาเกษตรกรจะฉดวคซนกาฬโรคใหกบเปดทกราย แตมเกษตรกรเพยงรอยละ 20.00 (18/90) ทมความรเรองโปรแกรมวคซนทถกตอง และพบวาโปรแกรมวคซนทเกษตรกรทาอยนนมความหลากหลายมาก ซงประเดนนมความสาคญอยางยงและตองสรางความเขาใจกบเกษตรกรอยางจรงจง โปรแกรมวคซนทเหมาะสมคอ เขมแรกฉดเมอเปดอาย 3 – 4 สปดาห เขมทสองเมออาย10 – 12 สปดาห เขมทสามเมออาย 6 เดอน (สานกเทคโนโลยชวภณฑสตว, 2555)

9. ฉดวคซนกาฬโรคเปดซาทกๆ 6เดอนพบวาเกษตรกรรอยละ 93.33 (83/90) จะฉดวคซนกาฬโรคเปดใหกบเปดทกๆ 2-5 เดอน ซงทาใหสนเปลองและเปดเครยดจากการฉดวคซนโดยไมจาเปน

10. โปรแกรมวคซนอหวาตในเปดเลก-เปดสาวทถกตอง พบวาเกษตรกรรอยละ 66.67(60/90) ทฉดวคซนอหวาตใหกบเปด แตไมมรายใดทมความรและทาวคซนไดถกตองตามโปรแกรมทแนะนา โดยเกษตรกรสวนใหญจะทาวคซนใหเปดทอายประมาณ21-30 วน ซงเปนชวงอายทจะนาเปดออกจากโรงเรอนสทงนา โดยเฉพาะเปดทไขแลวเกษตรกรจะไมฉดวคซนอหวาตเพราะกลววาจะกระทบผลผลตไข บางรายจะฉดวคซนใหเปดเฉพาะชวงระหวางการผลดขนทเปดไขนอยลงและมเกษตรกรจานวนไมนอยทเขาใจวาวคซนอหวาตคอยารกษาโรค จงฉดใหเฉพาะเปดมอาการปวย ซงประเดนนถอวามความสาคญอยางยงและจาเปนตองสรางความเขาใจกบเกษตรกรอยางจรงจง โปรแกรมการทาวคซนอหวาตเปดทเหมาะสมคอ ฉดเขมแรกเมอเปดอาย 8 สปดาห เขมทสองเมออาย 10 – 12 สปดาห เขมทสามเมออาย 6 เดอน และฉดซาทกๆ 3เดอน(สานกเทคโนโลยชวภณฑสตว, 2555)

11. ควรใหยาถายพยาธเปดเปนประจา พบวาเกษตรกรมความร รอยละ 47.00 (42/90) แตปฏบตเปนประจารอยละ 30.00 (27/90) โดยผทมความรแตไมปฏบตใหเหตผลวา ไมทราบวาจะใชยาอะไร และจะซอยาไดจากทไหน ซง


เปนอกขอทตองแนะนาใหเกษตรกรทราบถงประโยชนของการถายพยาธ โดยเฉพาะอยางยง เกยวกบสขภาพเปด จากผลการศกษาของกตตและกตภทท (2554) ในจงหวดกาแพงเพชร ทพบวาความชกรายฝงของการตรวจพบไขพยาธใบไม (Fluke) สงถงรอยละ 83.04 และพบวาฝงเปดทตรวจไมพบไขพยาธใหผลผลตไขในระดบด(มากกวารอยละ 80) คอสงกวาฝงเปดทพบ ไขพยาธอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) ดงนนจงควรถายพยาธใหเปดไลทงโดยเฉพาะในชวงทมโฮสตกงกลางเปนจานวนมาก ยาถายพยาธทแนะนา ไดแก Praziquantel 5 mg/kg กนครงเดยว ใชสาหรบพยาธใบไมและพยาธตวตด, Tetramisol Hydrochloride 250 mg/kg กนตดตอกน 2 วน หรอ Fenbendazole 15-30 mg/kg กนครงเดยว ใชสาหรบพยาธตวกลม, Toltazuril 7 mg/kg กนตดตอกน 2 วนใชสาหรบเชอบด (ปจฉมาและคณะ, 2550) โดยควรใหยาถายพยาธเปดเปนประจาทก 6 เดอน

3. ความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคในเปดไลทงของเกษตรกร จากการศกษาความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคของเกษตรกร พบวากลมตวอยางสวนใหญมความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคอยในระดบปานกลาง โดยมคา ± SD ของความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคเทากบ0.65 ± 0.34 และ 0.64 ± 0.35 ตามลาดบแสดงรายละเอยดของระดบความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคในแตละประเดน ดงตารางท3

จากตารางท 3 การทเกษตรกรมประวตการพบเปดปวยตายผดปกตเพยงรอยละ 31.11แมจะเลยงเปดมาเปนระยะเวลายาวนานนน นาจะเกดจากการทในชวง 7 ปทผานมาจงหวดกาแพงเพชรไดดาเนนการจดระเบยบการเลยงเปดไลทงอยางจรงจง ทาใหการลกลอบเคลอนยายเปดไลทงจากตางจงหวดเขามานอยลงและเปดในพนทกเคลอนยายอยในพนทจากด ทาใหเมอมโรคเกดขนการแพรระบาดของโรคจงอยในวงจากด

ตารางท 3 ระดบความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคของเกษตรกร (n=90)

รายการ ระดบความร ระดบพฤตกรรม

x SD แปรผล x SD แปรผล เมอเปดมการ ปวย/ตายผดปกต

เคยพบ 31.11 % ไมเคยพบ 68.89 %

1.1. การแจงขาว 1. รบแจงขาวการปวย/ตายผดปกตใหเจาหนาทปศสตวทราบทนท

0.83 0.37 สง 0.8 0.40 สง

2. เกบตวอยางสงตรวจวนจฉยโดยเรว 0.72 0.45 สง 0.71 0.46 สง 3. แจงขาวใหเกษตรกรรายอนทอยใกลเคยงทราบ 0.83 0.37 สง 0.83 0.37 สง 1.2. การลดความสญเสย 1. การรกษาใหนาตวปวยแยกไวรกษาตางหาก 0.94 0.23 สง 0.94 0.23 สง 2. ไมควรทาวคซนในฝงเปดทกาลงเกดโรคอย 0.14 0.35 ตา 0.14 0.35 ตา 3. การใหยาควรใชวธผสมนาหรออาหารเพอปองกนความเครยด 0.56 0.50 ปานกลาง 0.56 0.50 ปานกลาง 1.3. การลดการแพรกระจายเชอโรค 1. การปองกนตนเองรบเชอโรคจากเปดปวย/ซาก 0.37 0.48 ปานกลาง 0.37 0.48 ปานกลาง 2. ควรนาซากเปดไปฝง/เผา 1 0.00 สง 1 0.00 สง

3. ไมนาซากเปดทตาย/เปดทปวยไปขายประกอบอาหาร ทงแมนา 0.98 0.15 สง 0.98 0.15 สง 4. พนนายาฆาเชอบรเวณทพกเปด วสดอปกรณยานพาหนะ 0.94 0.23 สง 0.94 0.23 สง 5. หามบคคลภายนอกและยานพาหนะเขามายงฝงเปดทปวย 0.61 0.49 ปานกลาง 0.59 0.49 ปานกลาง 6. ควรกกเปดไว ไมเคลอนยาย 0.21 0.41 ตา 0.21 0.41 ตา สรปรวมทกรายการ 0.65 0.34 ปานกลาง 0.64 0.35 ปานกลาง


จากผลการศกษา แมจะพบวาเกษตรกรมความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคอยในระดบปานกลาง แตมรายการทเกษตรกรตองไดรบการปรบปรงแกไข ไดแก

1. ไมควรฉดวคซนในฝงเปดทกาลงเกดโรคอย พบวาเกษตรกร รอยละ 85.56(77/90) จะทาการฉดวคซนใหฝงเปดทกาลงเปนโรคอยทนท ซงประเดนตองสรางความเขาใจทถกตองกบเกษตรกรใหพบวาภมคมกนจะเกดขนภายหลงสตวไดรบวคซน 2 สปดาห (สานกเทคโนโลยชวภณฑสตว, 2555) ซงความเขาใจผดดงกลาวนอกจากจะไมไดผลในการปองกนโรคแลว ยงอาจสงผลใหเกดความสญเสยมากยงขนไปอก

2. การใหยา/วตามนกบเปดรวมฝงทยงไมมอาการปวยควรใชวธผสมนาหรออาหาร พบวา เกษตรกร รอยละ 44.45 (40/90) จะใหยา/วตามนดวยวธการฉดทงเปดทปวยและไมปวย เนองจากเกษตรกรรสกวานาจะไดผลดกวาการผสมนาหรออาหาร เพราะวธการฉดอาจจะเปนการทาใหโรคแพรกระจายในฝงอยางรวดเรวจนเกดความเสยหายมากกวาทควรจะเปนได

3. การปองกนตนเองจากการรบเชอโรคจากเปดปวย/ซาก เนองจากเกษตรกรรอยละ 63.34 (57/90) ไมรสกกลววาเปดจะเปนโรคทตดตอมาถงตนเองได เพราะทผานมามเปดปวย/ตายอยเสมอจนคดวาเปนเรองปกต แมมการปวยตายผดปกต กมกคดถงการตายนนเกดจากการโดนยาเบอหอยเปนหลกจงไมเคยปองกนตนเองจากการรบเชอโรค

4. ไมควรทาการเคลอนยายเปดจนกวาโรคทเกดขนในฝงจะสงบ พบวามเกษตรกรถงรอยละ 78.89 (71/90) ทจะเคลอนยายเปดไปทงอนทนททเปดตนเองมการปวย/ตายผดปกต เพอหนเชอโรคจากทเกา ซงพฤตกรรมดงกลาวอาจจะสงผลใหเชอโรคแพรกระจายไปอยางรวดเรว จงถอเปนอกประเดนหนงทตองสรางความเขาใจทถกตองใหกบเกษตรกร

4. ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะของเกษตรกร เกษตรกรประสบปญหาผลผลตไขเปดลดลงอยางมาก เนองจากสภาวะการขาดแคลนหอยเชอรในทงนาเพราะถกนกปากหางทมจานวนเพมขนแยงแหลงอาหาร

5.ความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการปองกนโรคของเกษตรกร วเคราะหความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการปองกนโรคของเกษตรกรโดยการหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน พบวามความสมพนธกนในระดบสง และความสมพนธดงกลาวมนยสาคญยง (r = 0.82, p<0.01) ดงแสดงในตารางท 4

6.ความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการควบคมโรคของเกษตรกร วเคราะหความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการควบคมโรคของเกษตรกรโดยการหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน พบวามความสมพนธกนในระดบสง และความสมพนธดงกลาวมนยสาคญยง (r = 0.99, p<0.01) ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 ความสมพนธระหวางความรกบพฤตกรรมดานการปองกนและควบคมโรคของเกษตรกร (n=90)

ตวแปร r p ความรกบพฤตกรรมดานการปองกนโรค 0.82 <0.01 ความรกบพฤตกรรมดานการควบคมโรค 0.99 <0.01


1. เกษตรกรผเลยงเปดไลทงมความรและพฤตกรรมดานปองกนโรคอยในระดบปานกลาง 2. เกษตรกรผเลยงเปดไลทงมความรและพฤตกรรมดานการควบคมโรคอยในระดบปานกลาง 3. ความรกบพฤตกรรมดานการปองกนโรคของเกษตรกร มความสมพนธกนในระดบสง และความสมพนธ

ดงกลาวมนยสาคญยง (r = 0.82, p<0.01)


4. ความรกบพฤตกรรมดานการควบคมโรคของเกษตรกร มความสมพนธกนในระดบสง และความสมพนธดงกลาวมนยสาคญยง (r = 0.99, p<0.01)

ขอเสนอแนะ

1. ควรทาการอบรมใหความรทถกตองเกยวกบการปองกนและควบคมโรคในเปดไลทงแกเกษตรกรอยางจรงจง โดยเลอกเฉพาะประเดนทสาคญทเกษตรกรยงมความเขาใจและความรไมถกตอง

2. ควรทาการศกษาระดบภมคมกนโรคกาฬโรคเปด และโรคอหวาตเปด ในสภาพการเลยงจรงของเกษตรกรวาอยในระดบทสามารถปองกนโรคไดหรอไม อยางไร

3. ควรทาการวางระบบการเฝาระวงโรคในเปดไลทงอยางตอเนองโดยเกบตวอยางเปดปวย – ตาย ในพนทมาตรวจชนสตรอยางตอเนองวาเกดจากสาเหตใด เพอเปนการตดตามสถานการณโรคทกอปญหาอยางทนตอเหตการณ รวมถงการตดตามสภาวะการดอยาปฏชวนะในเปดไลทงในปจจบน

4. ควรทาการคนหาเทคนค หรอวธการเลยงการจดการทสามารถทาใหเปดไลทงยงคงใหผลผลตไดในสภาพปจจบนทปรมาณหอยเชอรในทงนาขาดแคลนจากปญหานกปากหาง ซงเปนปญหาสาคญทเกษตรกรทกรายกาลงประสบอย


การศกษาครงนสาเรจลลวงไดดวยดจากการสนบสนนของ น.สพ.อมพล ไพรสวรรณา ปศสตวจงหวดกาแพงเพชร ขอขอบคณนายรงสรรค เงนวไล ปศสตวอาเภอวงทอง และนายชวทย หงษสามสบเจด สตวแพทยชานาญงาน รกษาการปศสตวอาเภอบาระกา จงหวดพษณโลก และเกษตรกรผเลยงเปดไลทงของทงสองอาเภอทใหความรวมมอในการทดสอบแบบสมภาษณเปนอยางด ขอบคณเจาหนาทปศสตวอาเภอ เจาหนาทปศสตวจงหวด และพนกงานราชการทกคนในจงหวดกาแพงเพชร ทใหความชวยเหลอในการนดหมายเกษตรกรกลมตวอยาง และอานวยความสะดวกเปนอยางด และเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในพนทจงหวดกาแพงเพชร ทใหความรวมมอในการใหขอมลในการดาเนนการศกษาครงนสดทายขอขอบคณคณะกรรมการตรวจและกลนกรองผลงานวจยและวชาการดานสขภาพสตวของสานกงานปศสตวเขต 6ทชวยใหคาแนะนาในการเขยนรายงานจนสมบรณ


กตต รกสการและกตภทท สจต. 2554. การสารวจความชกและปจจยเสยงของการตดพยาธในทางเดนอาหาร ของเปดไลทงทเลยงในพนทจงหวดกาแพงเพชร มกราคม–กมภาพนธ 2554. ขาวศนยวจยและ พฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง จ.พษณโลก. ปท 8 ฉบบพเศษ เดอนกรกฎาคม 2554. หนา 1-9.

ธญญธร จรณยานนท วภาวรรณ ปาณะพลวโรจน วนาสทธ ชยวฒน รกไทยงามภกด นพพร ปานจนดาเวยงทอง อนทอง และนสาชล ศรออน. 2549. การเลยงการจดการและตนทนการผลตจากอาชพการเลยงเปดไลทงในโซนภาคกลางและภาคตะวนออก เอกสารเผยแพรกรมปศสตว พมพครงท 1 โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจากด. หนา 61.

ประคอง กรรณสตร. 2542. สถตเพอการวจยทางพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ : คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 335 หนา.

ประภากร ธาราฉาย. 2546. โรคสตวปกและการปองกน. [ออนไลน]เขาถงไดจากhttp:www.animal./mju.ac.th/E_book/t_prapakorn (1 ธนวาคม 2555). 21 หนา.

ปจฉมา อนทรกาแหง กตตชย อนจต กงดาว หมอแกว. 2550. ยากาจดพยาธภายใน ภายนอกและโปรโตซวทสาคญในสตวปก. เอกสารวชาการสถาบนสขภาพสตว. กรมปศสตว. หนา 3.


พชต พทกษเทพสมบต. 2550 การสารวจโดยการสมตวอยาง: ทฤษฎ และปฏบต. สานกพมพเสมาธรรม. หนา 239-266 และ 296-298.

สานกควบคมปองกนและบาบดโรคสตว กรมปศสตว. 2556. ระบบสารสนเทศเพอการเฝาระวงโรคไขหวดนก.[ออนไลน] เขาถงไดจาก:http://164.115.5.225/duckchase/th. (1มกราคม2556). 1 หนา.

สานกเทคโนโลยชวภณฑสตว กรมปศสตว. 2555. คมอการใชวคซนและสารทดสอบโรคในปศสตว. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด. กรงเทพฯ หนา 13-29.

Dawson B. and Trapp R.G. 2001. Basic & Clinical Biostatistics, third edition. Mc Graw-Hill International. 399 pp.

Songserm, T., Jam-on R., Sae-Heng, N., Meemak, N., Hulse-Post, D., Strum-Ramierz, K.M. and Webster, R.G. 2006. Domestic ducks and H5N1 influenza epidemic, Thailand. Emerg. Infect. Dis. 12(4): 575-581.

ภาคผนวก

แบบสมภาษณ ความร และพฤตกรรม ดานการควบคม ปองกนโรคของเกษตรกรผเลยงเปดไลทงในพนทจงหวดก าแพงเพชรป 2556

สวนท 1 ขอมลทวไป คาชแจง โปรดเตมขอมลลงในชองวาง และเตมเครองหมาย ลงใน ททานมความคดเหน

1. ขอมลเกษตรกร ทะเบยนฟารม......................................... เจาของ ชอ-นามสกล (นาย/นาง/นางสาว).......................................................................อาย...............ป ทอย บานเลขท......................หมท................ตาบล..........................อาเภอ............................... จงหวด..............................................โทร...................................................... อาชพหลก เกษตรกรรม ธรกจสวนตว รบราชการ อนๆ(ระบ)..................... ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร ประสบการณในการเลยงเปด < 2 ป 2-5 ป > 5 ป (.......ป) ผเลยง เจาของเลยงเอง จางผอนเลยงรวมกบเจาของ จางผอนเลยงทงหมด ระดบการศกษาผเลยง ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา/ปวช. ปวส. ประสบการณในการเลยงเปด < 2 ป 2-5 ป 6-10 ป มากกวา 10 ป 2. ขอมลการเลยงเปดไลทง 2.1 จ านวน จานวนเปดทเรมเลยง......................ตว เปดคงเหลอ ณ. ปจจบน.....................ตว 2.2 อาย อายเปดทเรมเลยง...........................วน/เดอน ปจจบนเปดมอาย..........................วน/เดอน ปจจบนเปดไขอยระหวางการไขรงท 1 2 3 4 2.3 วตถประสงคของการเลยง เปดไข เปดเนอ 2.4 สายพนธเปด ปากนา กากแคมเบล ลกผสมปากนา กากแคมเบล อนๆ(ระบ).................... 2.5 แหลงซอพนธเปด ลกเปดแรกเกด เปดสาว จาก .....................อาเภอ....................จงหวด........................ 2.6 ผลผลต กรณเปดไขแลว ปรมาณไขเปดเฉลย/วน ยอนหลง 1 สปดาห.....................ฟอง/วน กรณเปดอยระหวางชวงผลดขน..............................ฟอง/วน


สวนท 2 ความร พฤตกรรมดานการปองกนโรค คาชแจง โปรดเตมขอมลลงในชองวาง และเตมเครองหมาย ลงใน ททานมความคดเหน

ความร รายการ

พฤตกรรม ร ไมร ท า ไมท า

ความรกอนท าวคซน 1. ทาวคซนใหเปดทสขภาพแขงแรงไมเปนโรคเทานน 2. วคซนใชไดจนถงวนหมดอายทระบไวขางขวด 3. ตองฉดวคซนใหเปดทกตวในฝง 4. ตองใหวคซนซาเมอหมดระยะความคมโรคของวคซนแตละชนด 5. ไมควรหวงผลจากการฉดวคซนเพยงอยางเดยวตองควบคไปกบการสขาภบาลดวย 6. อปกรณทาวคซนตองใหม สะอาด /ตมใหเดอดนาน 15 นาท 7. อปกรณทาวคซนหามทาความสะอาดดวยการแชนายาฆาเชอโดยเดดขาด 8. วคซนทตองผสมนายาละลายเมอเหลอใชแลวทาลาย/ทงทกครง 9. การใหวตามน/ยาปฏชวนะกอนและหลงการทาวคซน 1 วน 10. การใหวตามน/ยาปฏชวนะควรเปนชนดผสมนาหรออาหาร การเกบรกษาวคซน 1. นากระตกใสนาแขงทกครงเวลาทไปเบก/ซอวคซนเชอเปน 2. ขณะทาวคซนเชอเปน ควรแชในนาแขงตลอดเวลา 3. อณหภมทเหมาะสมในการเกบรกษาวคซน คอ 2-8 องศาเซลเซยส 4. ในกรณทมการเกบวคซนในตเยนควรเกบในตาแหนงทเหมาะสม การท าวคซนกาฬโรคเปด 1. มการฉดวคซนกาฬโรคเปด 2. ไมควรทาการผสมวตามน/ยาปฏชวนะ/นาเกลอในนายาละลายวคซน 3. ตองใชวคซนใหหมดภายใน 2 ชวโมง 4. ตาแหนงในการฉดวคซน คอ กลามเนอ (อก/ขา ) 5. ปรมาตรทใช คอ ตวละ 0.5 มล. โปรแกรมวคซนกาฬโรคเปด 1. เรมทาวคซนครงแรกใหเปด เมออาย 3-4 สปดาห (1 เดอน) 2. ทาวคซนเขมท 2 เมออาย 10 - 12 สปดาห (3 เดอน) 3. ทาวคซนเขมท 3 เมออาย 6 เดอน 4. รจกโปรแกรมวคซนกาฬโรคในเปดเลก-เปดสาวทถกตอง 5. ทาวคซนซาทก6 เดอน การท าวคซนอหวาตเปด 1. มการฉดวคซนอหวาตเปด 2. ตาแหนงในการฉดวคซน คอกลามเนอ/ใตผวหนง 3. ปรมาตรทใช คอ ตวละ 1 มล. โปรแกรมวคซนอหวาตเปด 1. เรมทาวคซนครงแรกใหเปด เมออาย 8 สปดาห (2 เดอน) 2. ทาวคซนเขมท 2 เมออาย 10 – 12 สปดาห (2.5 – 3 เดอน) 3. ทาวคซนเขมท 3 เมออาย 6 เดอน 4. รจกโปรแกรมวคซนอหวาตในเปดเลก-เปดสาวทถกตอง 5. ทาวคซนซาทก 3 เดอน การใหยาถายพยาธ ควรใหยาถายพยาธเปดเปนประจาทก 6 เดอน การฆาเชอโรคบรเวณทพกเปด/วสดอปกรณ-ยานพาหนะ การฆาเชอดวยนายาฆาเชอโรคเปนประจา การตดตามขาวการเกดโรคในเปดไลทง 1. การตดตอหาขาวการเกดโรคจากเจาหนาท 2. โดยการตดตอกบเกษตรกรรายอนๆ การหามคน/วสดอปกรณจากฝงทเปนโรคมาใกลฝงเปดตนเอง


สวนท 3 ความร พฤตกรรมดานการควบคมโรค คาชแจง โปรดเตมขอมลลงในชองวาง และเตมเครองหมาย ลงใน ททานมความคดเหน

ความร รายการ

พฤตกรรม ร ไมร ท า ไมท า

เมอเปดมการ ปวย/ตายผดปกต เคยพบ ไมเคยพบ การแจงขาว 1. รบแจงขาวการปวย/ตายผดปกตใหเจาหนาทปศสตวทราบทนท 2. เกบตวอยางสงตรวจวนจฉยโรคโดยเรว 3. แจงขาวใหเกษตรกรรายอนทอยใกลเคยงทราบ การลดความสญเสย 1. การรกษาใหแยกตวปวยไวรกษาตางหาก 2. ไมควรทาวคซนในฝงเปดทกาลงเกดโรคอย 3.การใหยาควรใชวธผสมนาหรออาหารเพอปองกนความเครยด การลดการแพรกระจายเชอโรค 1. มการปองกนตนเองรบเชอโรคจากเปดปวย/ซาก 2. ควรนาซากเปดไปฝง/เผา 3. ไมนาซากเปดทตาย/เปดทปวยไปขายประกอบอาหาร ทงแมนา 4. พนนายาฆาเชอบรเวณทพกเปด วสดอปกรณยานพาหนะ 5. หามบคคลภายนอกและยานพาหนะเขามายงฝงเปดทปวย 6. ควรกกเปดไว ไมเคลอนยาย

สวนท 4 ปญหา-อปสรรค และขอเสนอแนะ

..........................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................

*************************************


AEC BLUEPRINT

ส าหรบเสาหลกการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community หรอ AEC )ภายในป 2558 เพอใหอาเซยนมการเคลอนยายสนคา บรการ การลงทน แรงงานฝมอ อยางเสร และเงนทนทเสรขนตอมาในป 2550 อาเซยนไดจดท าพมพเขยวเพอจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC Blueprint) เปนแผนบรณาการงานดานเศรษฐกจใหเหนภาพรวมในการมงไปส AEC ซงประกอบดวยแผนงานเศรษฐกจในดาน ตาง ๆ พรอมกรอบระยะเวลาทชดเจนในการด าเนนมาตรการตาง ๆ จนบรรลเปาหมายในป 2558 รวมทงการใหความยดหยนตามทประเทศสมาชกไดตกลงกนลวงหนาเพอสรางพนธสญญาระหวางประเทศสมาชกอาเซยนอาเซยนไดก าหนดยทธศาสตรการกาวไปสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ทส าคญดงน 1. การเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน

การเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน เปนยทธศาสตรส าคญของการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ซงจะท าใหอาเซยนมความสามารถในการแขงขนสงขน โดยอาเซยนไดก าหนดกลไกและมาตรการใหม ๆ ทจะชวยเพมประสทธภาพการด าเนนมาตรการดานเศรษฐกจทมอยแลว เรงรดการรวมกลมเศรษฐกจในสาขาทมความส าคญล าดบแรก อ านวยความสะดวกการเคลอนยายบคคล แรงงานฝมอ และผเชยวชาญ และเสรมสรางความเขมแขงของกลไกสถาบนในอาเซยน

การเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกนของอาเซยน ม 5 องคประกอบหลก คอ(1) การเคลอนยายสนคาเสร(2) การเคลอนยายบรการเสร(3) การเคลอนยายการลงทนเสร(4) การเคลอนยายเงนทนเสรขน(5) การเคลอนยายแรงงานฝมอเสร

ทงน อาเซยนไดก าหนด 12 สาขาอตสาหกรรมส าคญล าดบแรกอยภายใตตลาดและฐานการผลตเดยวกนของอาเซยน ไดแก เกษตร ประมง ผลตภณฑยาง ผลตภณฑไม สงทอและเครองนงหม อเลกทรอนกส ยานยนต การขนสงทางอากาศ สขภาพ e-ASEAN ทองเทยวและโลจสตกส รวมทงความรวมมอในสาขาอาหารเกษตรและปาไมการเปนตลาดสนคาและบรการเดยวจะชวยสนบสนนการพฒนาเครอขายการผลตในภมภาค และเสรมสรางศกยภาพของอาเซยนในการเปนศนยกลางการผลตของโลก และเปนสวนหนงของหวงโซอปทานโลก โดยประเทศสมาชกไดรวมกนด าเนนมาตรการตาง ๆ ทจะชวยเพมขดความสามารถแขงขนของอาเซยนไดแกยกเลกภาษศลกากรใหหมดไป ทยอยยกเลกอปสรรคทางการคาทมใชภาษ ปรบประสานพธการดานศลกากรใหเปนมาตรฐานเดยวกนและงายขน ซงจะชวยลดตนทนธรกรรม เคลอนยายแรงงานฝมอเสร นกลงทนอาเซยนสามารถลงทนไดอยางเสรในสาขาอตสาหกรรมและบรการทประเทศสมาชกอาเซยนเปดให เปนตน

2. การเปนภมภาคทมความสามารถในการแขงขน

เปาหมายส าคญของการรวมกลมทางเศรษฐกจของอาเซยน คอ การสรางภมภาคทมความสามารถในการแขงขนสง มความเจรญรงเรอง และมเสถยรภาพทางเศรษฐกจภมภาคทมความสามารถในการแขงขนม 6 องคประกอบหลก ไดแก (1) นโยบายการแขงขน (2) การคมครองผบรโภค (3) สทธในทรพยสนทางปญญา (IPR) (4) การพฒนาโครงสรางพนฐาน (5) มาตรการดานภาษ (6) พาณชยอเลกทรอนกสประเทศสมาชกอาเซยนมขอผกพนทจะน ากฎหมายและนโยบายการแขงขนมาบงคบใชภายในประเทศ เพอท าใหเกดการแขงขนทเทาเทยมกนและสรางวฒนธรรมการแขงขนของภาคธรกจทเปนธรรม น าไปสการเสรมสรางการขยายตวทางเศรษฐกจในภมภาคในระยะยาว 3. การเปนภมภาคทมการพฒนาทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน

การพฒนาทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน ม 2 องคประกอบ คอ (1) การพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SME) (2)

ความรเรมในการรวมกลมของอาเซยน (Initiatives for ASEAN Integration: IAI) ความรเรมดงกลาวมจดมงหมายเพอลดชองวางการพฒนา ทงในระดบ SME และเสรมสรางการรวมกลมของกมพชา ลาว พมา และเวยดนาม ใหสามารถดาเนนการตามพนธกรณและเสรมสรางความสามารถในการแขงขนของอาเซยน รวมทงเพอใหประเทศสมาชกอาเซยนทกประเทศไดรบประโยชนจากการรวมกลมทางเศรษฐกจ 4. การเปนภมภาคทมการบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก อาเซยนอยในทามกลางสภาพแวดลอมทมการเชอมตอระหวางกนและมเครอขายกบโลกสง โดยมตลาดทพงพากนและอตสาหกรรมระดบโลก ดงนน เพอใหภาคธรกจของอาเซยนสามารถแขงขนไดในตลาดระหวางประเทศ ท าใหอาเซยนมพลวตรเพมขนและเปนผผลตของโลก รวมทงท าใหตลาดภายในยงคงรกษาความนาดงดดการลงทนจากตางประเทศ อาเซยนจงตองมองออกไปนอกภมภาคอาเซยนบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก โดยด าเนน 2 มาตรการคอ (1) การจดท าเขตการคาเสร (FTA) และความเปนหนสวนทางเศรษฐกจอยางใกลชด (CEP)กบประเทศนอกอาเซยน (2) การมสวนรวมในเครอขายหวงโซอปทานโลก

ขอมลจาก http://www.thai-aec.com โปรดตดตามตอนตอไปของ AEC นะคะ ^^___^^ กองบรรณาธการ


รายงานการชนสตรโรคสตว กรกฎาคม–กนยายน 2556

ชนดสตว จ านวนตวอยางทสงตรวจ

โรคทตรวจพบ จ านวนตวอยาง ทพบ

ซาก, มชวต

อจจาระ เลอด, ซรม

เชอปายส าล

โค 508 4 2,161 12 Haemorrhagic septicemia 5 กระบอ 71 1 14 3 Haemorrhagic septicemia 5

สกร 7 - 366 - - Classical swine fever - PRRS

1 1

แกะ 1 - 639 - - - แพะ 1 - 3,169 - - - กวาง - - - - - - ไก 142 - 3,338 3,160 Infectious bronchitis 3 เปด 7 - 6,918 3,396 - -

นกธรรมชาต 3 - - 69 - - สตวปกสวยงาม - - - - - -

นกกระทา - - - 16 - - นกกระจอกเทศ - - 10 - - -

หาน - - - - - - มา - - 448 - - -

สตวปา 2 - - 10 - - สตวนา 3 - - - - -

สตวเลยง 2 - 1 - - - สตวครงบกครงนา - - - - - -

สตวทดลอง 97 - - - - -

PRRS: Porcine reproductive and respiratory syndrome


ชาระคาฝากสงเปนรายเดอน ใบอนญาตเลขท 60/2542 ไปรษณยวงทอง

เหตขดของทน ำจำยผรบไมได จาหนาไมชดเจน ไมมเลขทบานตามจาหนา ไมยอมรบ ไมมผรบตามจาหนา ไมมารบภายในกาหนด ตาย เลกกจการ ลาออก ยาย ไมทราบทอยใหม เลขทบมไมถง บานรอถอน เลขขาดหายไป อนๆ ……………………. ลงชอ……………………….

ทปรกษา: ผอ านวยการศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง เจาของ: ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคเหนอตอนลาง บรรณาธการ: สพ.ญ.ธรรมรฐ หรพรอม นางสาววลาวรรณ บตรกล กองบรรณาธการ: น.สพ.เสกสทธ สงหแจม น.สพ.สบชาต สจจวาทต น.สพ.อจฉบณณ แสงศรรกษ

นายสภทศร อภนนทน นายประสทธ วานชสวสดวชย นางสาวสวรรณ ตนรตนวงศ นางสาวโยธกานต สงหวงศ นางนงลกษณ แสงแกว นายชยณรงค กลฉม

ก าหนดออก : ทก 3 เดอน

Documents

การศึกษาลักษณะทางพันธุกรรม ...vrd-sn.dld.go.th/webnew/images/stories/service/Brochure/...จ ลสารศ นย ว จ ยและพ