อฐกอนแรก:

บทเรยนอนามยไปทองถน

ISBN 978-974-299-198-2

พมพครงท 1

พฤษภาคม 2556

จ�านวนพมพ

2,000 เลม

ทปรกษา

นพ.สวทย วบลผลประเสรฐ

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข

บรรณาธการ

ผศ.ดร.จรวยพร ศรศศลกษณ

ผเขยน

โอปอล ประภาวด

ผศ.ดร.จรวยพร ศรศศลกษณ

ประสานงาน

สภาวด นชรนทร

นธภา อดมสาล

ฐตมา นวชนกล

ศภฑต สนธนช

ศลปกรรม

กรมยพล สรมงคลรจกล

ออกแบบชดอกษร SR Fahtalaijone

และ SR Fahthai

โรจ สยามรวย

ภาพประกอบ

นรญชา ปรณโชต

พสจนอกษร

ภรณทพย ปยฤทธพงศ

พมพท

บรษท ตนเงนการพมพ จ�ากด

จดพมพและเผยแพรโดย

สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)

ชน 4 อาคารสขภาพแหงชาต ซ.สาธารณสข 6

ถ.ตวานนท 14 อ.เมอง จ.นนทบร 11000

โทรศพท 0-2832-9200 โทรสาร 0-2832-9201

Website www.hsri.or.th

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาต

จรวยพร ศรศศลกษณ โอปอล ประภาวด.

อฐกอนแรก: บทเรยนอนามยไปทองถน.-- นนทบร : สถาบนวจยระบบสาธารณสข,

2556.

190 หนา.

1. สถานอนามย. I. ชอเรอง.

362.12

ISBN 978-974-299-198-2

4 อฐกอนแรก

การกระจายอ�านาจทางดานสขภาพเปนวธการหนงของ

การปฏรประบบสขภาพของหลายประเทศ ดวยฐานความเชอทวา

อาจชกน�าใหเกดการเปลยนแปลงระบบสขภาพทดขนในดาน

คณภาพ ประสทธภาพและความเปนธรรม ประเทศไทยเองกม

การด�าเนนการดานการกระจายอ�านาจเชนเดยวกน

โดยในป 2550 กระทรวงสาธารณสขไดมการด�าเนนการ

กระจายอ�านาจในรปแบบการถายโอนสถานอนามย (สอ.) ใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) นบจนถงปจจบนเปนเวลา

หกป ซงไดมการถายโอนสถานอนามย โรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพต�าบล สถานบรการสาธารณสขชมชนและสขศาลา จ�านวน

ทงสน 46 แหง ใหกบเทศบาลและองคการบรหารสวนต�าบล

(อบต.)

ค�ำน�ำ

อฐกอนแรก 5

กลาวไดวามความกาวหนาไมมากนก เมอเทยบกบ

สถานพยาบาลระดบปฐมภมสงกดกระทรวงสาธารณสขกวา

หมนแหง แตกนบวาเปนประวตศาสตรหนาหนงของการ

เปลยนแปลงทควรไดมการทบทวนประสบการณ ถอดบทเรยน

และบนทกไวใหผคนไดใชเปนเครองมอในการแลกเปลยนเรยนร

และน�าไปสการเปลยนแปลงแกไข

สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ไดมการตดตาม

ประเมนผลในชวงการด�าเนนการถายโอนและหลงถายโอนใน

บางพนท ท�าใหทราบถงอปสรรคตางๆ ของกระบวนการถายโอน

ปญหาในการด�าเนนงานของสถานอนามย ปญหาเรองความ

กาวหนาของบคลากร สทธสวสดการตางๆ ของเจาหนาทสถาน

อนามย วธคดและมมมองการพฒนางานดานสขภาพของผบรหาร

อปท. และประโยชนทเกดขนกบประชาชนในพนททมการถายโอน

หนงสอเล มนได จารกกรณศกษาในพนทถ ายโอน

5 จงหวด ไดแก อบต.ฝายแกว จ.นาน อบต.พระเพลงและ

อบต.คลองหนปน จ.สระแกว อบต.วงหมน จ.ตาก อบต.บานปรก

จ.สมทรสงคราม และเทศบาลต�าบลบานฆอง จ.ราชบร

ซงผ อ านจะเหนบรบทในพนท วธคด วถชวต บทบาทท

เปลยนแปลงของหมออนามยทยายโอน วสยทศนของผบรหาร

ทองถนทรบโอน และมมมองทางดานสขภาพของประชาชน

หลงการถายโอน ซงไดเขยนเรยบเรยงเรองราวไวดวยอรรถรส

ทางภาษา

6 อฐกอนแรก

อยางไรกตาม ดวยขอจ�ากดเรองเวลาท�าใหไมสามารถ

บนทกกรณศกษาทนาสนใจในอกหลายพนททมการถายโอน

ไวไดทงหมด

แตอยางนอยทสด หนงสอเลมนกถอเปนเอกสารท

รวบรวมค�าพด ความรสกนกคดของผเกยวของกบกระบวนการ

ถายโอนทสามารถท�าใหผอานเหนภาพและไดเรยนรจากการ

เปลยนแปลงทเกดขน

หวงเปนอยางยงวาเอกสารนจะเปนแรงบนดาลใจ และ

กอใหเกดความเขาใจในกระบวนการถายโอน ตลอดจนชวย

สนบสนนใหเกดความกาวหนาของการกระจายอ�านาจสทองถน

ใหเปนไปอยางราบรน เพอตอบสนองความตองการของชมชน

ทองถนตอไป

สถาบนวจยระบบสาธารณสข

พฤษภาคม 2556

สำรบญ

ค�ำน�ำ 4

สำรบญ 8

ปฐมบท 10

ไมนำนท...นำน 18: เรองเลาจากการถายโอน รพ.สต.สถานบรการสาธารณสขชมชนใน จ.นาน

มนตรกแมกลอง 64: เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยบานปรก ต.บานปรก อ.เมอง จ.สมทรสงคราม

ยำใจคนจน 86: เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยบานฆอง ต.บานฆอง อ.โพธาราม จ.ราชบร

อยำกนขอบน�ำอยำขวำงแดนดน 104: เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยบานวงหวาย ต.วงหมน อ.สามเงา จ. ตาก

บรพำวถ 126: เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยใน จ.สระแกว

Facebookชมรมหมออนำมยถำยโอน 160แหงประเทศไทย

คนถำงทำง 168:บทสมภำษณนพ.พงษพสทธจงอดมสขผอ�านวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)

ปจฉมบท 180

รำยชอสถำนอนำมยถำยโอน 186

10อฐกอนแรก

พทธศกราช 2550 กระทรวงสาธารณสข (สธ.) ไดเรมม

การถายโอนสถานอนามย (สอ.) ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

(อปท.) ตามเจตจ�านงของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 ซงไดใหความส�าคญกบการกระจายอ�านาจ

การปกครองไปสทองถน

และพระราชบญญตก�าหนดแผนและขนตอนการกระจาย

อ�านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 มการ

ก�าหนดขอบเขตความรบผดชอบในการใหบรการสาธารณะ

ของรฐและ อปท. โดยในแผนปฏบตการก�าหนดขนตอนการ

กระจายอ�านาจใหแก อปท. ในสวนทเกยวของกบ สธ. ก�าหนดให

มการถายโอนภารกจและงบประมาณการบรการสาธารณสข

ปฐมบท

อฐกอนแรก11

ดานการสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรค การฟนฟสภาพและการ

รกษาพยาบาลเบองตน พรอมสถานอนามยและบคลากรถายโอน

ให อปท. ทมความพรอมด�าเนนการ

แตทผานมาพบวายงมขอตดขดในการถายโอน สอ. อย

หลายประการ ท�าใหม อปท. เพยงไมกแหงทไดรบโอน ซงเกณฑ

ในการถายโอนมสามเงอนไข คอ

หนง ถายโอนให อปท. ทไดรบรางวลบรหารจดการทด

หรอมธรรมาภบาล เพอเปนหลกประกนวา อปท. นนมความ

โปรงใส

สอง ถายโอนให อปท. ทรวมด�าเนนโครงการกองทนหลก

ประกนสขภาพระดบต�าบล เพอเปนหลกประกนวา อปท. นนสนใจ

ในการด�าเนนงานดานสขภาพ

สาม ถายโอนเฉพาะ สอ. ทเจาหนาทสมครใจโอนยายไป

อปท. อยางนอยรอยละ 50 ของเจาหนาททปฏบตงานจรงใน

สอ. นน เพอใหเปนการด�าเนนการทมความยนยอมพรอมใจจาก

เจาหนาท

โดยในป 2550 มตคณะกรรมการกระจายอ�านาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน (กกถ.) ใหกระทรวงสาธารณสข

ถายโอน สอ. 35 แหง ไปให อบต. และเทศบาล รวม 30 แหง ใน

23 จงหวด สธ. จงไดแตงตงคณะกรรมการก�าหนดกลไก

กระบวนการ หลกเกณฑ เงอนไขและการประเมนความพรอมของ

อปท. เพอรองรบการถายโอน สอ. และไดจดท�าคมอการด�าเนน

การถายโอนภารกจสาธารณสขใหแก อปท.

12อฐกอนแรก

แตในระหวางการด�าเนนการในชวงการถายโอน ม อบต.

ก�าลงด�าเนนการยกฐานะเปนเทศบาลต�าบลและเทศบาลเมอง

รวมทงผบรหารทองถนบางแหงหมดวาระ จงท�าใหการถายโอน

ลาชา โดยมการถายโอน สอ. 22 แหง เมอพฤศจกายน 2550

และอก 6 แหง ในเดอนตลาคม 2551 รวมถายโอน สอ. 28 แหง

ใน 19 จงหวด โดยถายโอนไปใหเทศบาลเมอง 2 แหง เทศบาลต�าบล

10 แหง และ อบต. 12 แหง สวน สอ. อก 7 แหงทอยในเปาหมาย

บคลากรของ สอ. เปลยนใจไมสมครใจจะถายโอน เนองจาก

กระบวนการถายโอนมความลาช าท�าให ขาดความมนใจ

ประกอบกบขาดการสงเสรมสนบสนนจากผบรหารระดบจงหวด

สวนในป 2555 มกระบวนการด�าเนนการถายโอน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (รพ.สต.) 11 แหง สถานบรการ

สาธารณสขชมชน (สสช.) 5 แหง และสขศาลา 2 แหง ใหแก อปท.

ทผานเกณฑการประเมน

ดงนน จนถงปจจบนไดมการถายโอนสถานอนามย

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล สถานบรการสาธารณสขชมชน

และสขศาลา จ�านวนทงสน 46 แหง ใหกบเทศบาลและองคการ

บรหารสวนต�าบล (อบต.) อยางไรกตาม แมจะเปนสดสวนทนอย

หากกลบพบวา สอ. รพ.สต. และ สสช. ทไดมการถายโอน

ไปแลวนนสามารถด�าเนนการทงคน งาน เงน ของ เพอให

บรการกบประชาชนในพนทไดอยางดเยยม จงเปนทนาสนใจวา

เหต เงอนไข ปจจย หรอกระทงสงละอนพนละนอยอนใดบางท

กลายมาเปนปจจยผลกให อปท. และ สอ. เหลานนสามารถ

อฐกอนแรก13

ท�าการถายโอนได เปรยบเปน “อฐกอนแรก” ทก�าลงเรมตน

“กอเจดยทางดานสขภาพ” ทสวยงามใหกบประเทศไทย

นพ.มงคลณสงขลำ•

อดตรฐมนตรวำกำรกระทรวงสำธำรณสข

เราเปนอฐกอนแรกทก�าลงกอเจดยในสงคมใหม

เราอาจถกกระแทก อาจจะบดกรอนหรอวาแตกสลายได

แตขอใหภาคภมใจวาเราเปนอฐกอนแรกในการกอเจดยทสวยงาม

ใหกบประเทศชาต”

เราเปนอฐกอนแรกทก�าลงกอเจดยในสงคมใหม

เราอาจถกกระแทก อาจจะบดกรอนหรอวาแตกสลายได

แตขอใหภาคภมใจวาเราเปนอฐกอนแรกในการกอเจดยทสวยงาม

ใหกบประเทศชาต”

อฐกอนแรกบทเรยน

อนำมยไปทองถน

พระธำตแชแหงจ.นำน

เรองเลาจากการถายโอน รพ.สต. และสถานบรการสาธารณสขชมชน

ใน จ.นาน

ไมนำนท...นำน

ไมไดคดปฏวตอะไรทยงใหญ แตทผมคดคอผมอยากปฏวตระบบการใหบรการ การเขาถงการดแลสขภาพ ของชาวบานเทานนเอง

วฒไกรดวงพกลนำยกอบต.ฝำยแกวอ.ภเพยงจ.นำน

อฐกอนแรก21

1.ประชำคมนำนทนทำงสงคมและฝำยกนกำรท�ำลำย

“…ดอกไมหอมดอกสดทายแหงลานนา…” นานมกถก

เปรยบเปรยบดวยความหมายในนยนเสมอ ดวยคาทวาสองสามป

ทผานมาธรกจการทองเทยวทนานก�าลงไดรบความนยมอยางสง

เพราะแตเดม นานเปนจงหวดทเสมอนเปนจงหวดปด

จากท�าเลทตงทมภเขาลอมรอบและการสญจรไมใครสะดวกนก

ท�าใหจงหวดนานถกเปรยบเปนดอกไมทยงคงความบรสทธไว

ตามมายาคตของคนทยดเอากรงเทพฯ เปนศนยกลางและเสกสรร

ใหตางจงหวดเปนแดนดนอนแสนวเทศ

แตเมอปจจบนการสญจรท�าไดสะดวกขน การไปเยอน

22อฐกอนแรก

อฐกอนแรก23

นานจงสามารถท�าไดงายดาย และถงบางทจะไมสะดวก ไมงาย

กกลายกลบเปนตนทนทางการทองเทยวอกทาง ในคาทวา

มนอาจเปนดนแดนทยากตอการพชตและยงบรสทธ ไมถกเหยยบ

ย�าจากรอยเทาคนอน กลายเปนคณคาใหการทองเทยวของนาน

ไดอกทาง

นานทกวนนจงมโรงแรมทพกเกดขนมากมาย มนกธรกจ

ระดบประเทศเขาไปลงทน มคนโอนยายไปพ�านก มรานรวงกบเก

ตอบโจทยคนทไปเยอน มประเพณประดษฐ (The Invention of

Tradition) เกดขนมากมาย

เออ…ประเพณประดษฐหมายถงอะไร หลายคนคงฉงน

กบชอเรยกทชวนงงเชนน อธบายอยางหยาบและตนเขนทสด

อาจกลาวไดวา ประเพณประดษฐ คอแนวคดในการวพากษสงคม

วฒนธรรมทเกดมาจากนกสงคมวทยา นาม Eric J. Hobsbawm

ฮอบบอลมวพากษวาสงคมในปจจบนนนน มกนยาม

คณคาความหมายของตวเองดวยวฒนธรรมอนเกาแกบรสทธ

สถานททองเทยวตางๆ มกน�าความเกาแกดงเดมมาเปนจดขาย

ทวาความเปนจรงแลว ความจรงแทหาไดมจรงไม ทกสงลวนผาน

การปรบเตมเสรมแตงเพอใหเขากบวถชวตหรอคานยมในแตละ

ยคสมย ไมมอะไรหยดนง

ทวาวฒนธรรมคอพลวตทแปรผน และมนจ�าเปนตอง

ตอบสนองมนษย แตปจจบนมนษยมการทองเทยวเขามาเปน

สวนหนงในชวต วฒนธรรมทเกดใหมจงไมไดมไวเพอตอบสนอง

คนในอยางเดยว แตมไวตอบสนองคนนอกทมาเยอนดวย จงเกด

24อฐกอนแรก

เปนประเพณประดษฐ เปนการประดษฐสรางขนมาใหม

ประเพณ พธกรรมตางๆ มการประดษฐ ฟนคนขนมาใหม

เพอตอบสนองคนในสงคมนนๆ อาท ประเพณสงกรานตท

เชยงใหม ดงเดมหาไดเปนเชนนนไม แตถกปรบเปลยนประยกต

วธละเลนเพอใหสนกกนทงคนในและคนนอก

ประเพณประดษฐไมใชสงเลวรายหรอน�ามาหลอกขาย

นกทองเทยว แตแนวคดประเพณประดษฐบอกใหเรารเทาทน

สงคมวา สงคมทถกนยามดวยวฒนธรรมตางๆ ประเพณตางๆ นน

มการเลอนไหลปรบเปลยนไปตลอดเวลา ดแตค�าวา วฒนธรรม

ทใชดวยภาษาองกฤษวา Culture เถด

Culture ในอกนยหนงถกใชถงการเพาะปลก วฒนธรรม

กเหมอนกบการเพาะปลกสงใดสงหนง มนไมหยดนงตายตว แต

เตบโตงอกงาม หรอเหยวเฉาไดไมตางจากการปลกตนไม

เอ...เรานอกเรองนานนานเกนไปแลว

แมความเปลยนแปลงจะไหลบาถาโถมกบเมองนาน

นานจะเสกสรรประเพณประดษฐตางๆ มาลอตาลอใจนกทองเทยว

สกเพยงไหน

แตดเหมอนวาอตราการเปลยนแปลงหรอผลกระทบตอ

ชวตผคนจะถกชะลอชากวาเมองทองเทยวทอน ไมวาจะเปน ปาย

เชยงใหม เชยงคานฯ

หรอหากมการเปลยนแปลง อยางนอยทสดคนทองถน

กยงมสวนตดสนใจในการเลอกจะรบหรอปฏเสธไดอย บาง

“ประชาคมนาน” อาจเปรยบไดดงฝายทชะลอผลกระทบนน

อฐกอนแรก25

นานเปนจงหวดทมความโดดเดนเรองประชาคมมานาน

ประชาคมทมการรวมตวกนของคนในทองถน ไมวาจะเปนหมอ

ขาราชการ ต�ารวจ ชาวบาน เยาวชน ผทรงภมปญญา และผคน

อกมากมายหลายกลม

ประชาคมจงเปนเหมอนพนทสาธารณะทเชญชวนให

ใครตอใครมารวมกนคดอานเรองบานเรองเมองมาประมาณกวา

ยสบปแลว ตวอยางทเหนเปนรปธรรมชดเจนทสดคอ การฟนคน

ของขวงเมอง หนาวดภมนทร ทแตเดมมก�าแพงกนและเปนพนท

ทไมไดใชประโยชน ตอเมอมการท�าประชาคม มการรอก�าแพงท

กนกลางออก กลายเปนลานกวางทใชท�ากจกรรมไดหลากหลาย

อกทงยงเปดภมทศนใหวดภมนทรโดดเดนสวยงามกวาเคย

นนเปนเพยงรปธรรมจากประชาคมทยกตวอยางมา

เพอใหเหนงายและชดเจนทสด

แมปจจบนเรองราวและความเขมขนของประชาคมนาน

อาจไมสรางความฮอฮาดงในอดต หากวธคดและกระบวนการ

เทคนควธการตางๆ ทสงสมมาจากการท�าประชาคม ไดกลายเปน

ทนทางสงคมทชวยตอยอดไปสการเคลอนไหวเรองอนๆ ตามมา

ไมเวนแมแตเรองของการถายโอนสถานอนามย จากสงกด

กระทรวงสาธารณสขมาสองคกรปกครองสวนทองถนหรอท

เขาใจกนงายๆ วาโอนอนามยมาอยใตสงกดของ อบต.

เปลา นไมใชเรองของการจบแพะชนแกะ แตสงทไดรบรมา

มนเปนอยางนนจรงๆ

ในจงหวดนานนน มกรณทโดดเดนคอการถายโอน

26อฐกอนแรก

รพ.สต. และสถานอนามยในพนทความรบผดชอบของ อบต.

ฝายแกว อ.ภเพยง จ.นาน ซง อบต.ฝายแกว เปน 1 ใน 11 อปท.

ทไดรบโอน รพ.สต. รอบ 2 และเปน อปท. เพยงแหงเดยวทรบ

การโอนสถานพยาบาลมากถง 3 แหง คอ รพ.สต. บานบปผาราม

รพ.สต.ฝายแกว และสถานบรการสาธารณสขชมชน (สสช.) บาน

ดงปาสก

โดยมการจดท�าแผนงานประจ�าป และมความพรอมตอ

การบรการประชาชนไดอยางนาทง เรยกวาเปนนองใหมทมาแรง

แซงทางโคงกวาได

อะไรทท�าให อบต.ฝายแกว เปนดาวรงพงแรงกนเลา...

เหนทตองขามขนเขาไปรจกรใจคนในพนทดวยตนเอง

2.อบต.ฝำยแกวแกนแกนของงำนถำยโอน

แมน�านาน ยามยางเขาฤดแลงงวดต�าลงจนนาใจหาย ยง

หากคนในสวนกลาง คนใน กทม. ควรรดวยวาในบรรดาน�าดบท

น�าไปใชในการท�าประปาใน กทม. นน ปรมาณน�านานทไหลรวม

เปนเจาพระยาเปนปรมาณมากทสด มากกวา ปง วง และยม

หากมาเหนปรมาณน�าในหนานคงตนตกใจกนไมนอย

แตคนในพนทเลาวานคอความธรรมดา ทกปน�านานจะงวดต�าลง

อยางนเสมอยามเขาแลง แตกระนนกยงมพอส�าหรบใชท�า

เกษตรกรรมและหลอเลยงเผอแผไปสชาวกรง

ขามจากเมองดวยสะพานกลางเมองเพยงอดใจ อก

อฐกอนแรก27

ฟากฝงตะวนออกของล�าน�ากกลายเปนพนทของ อ.ภเพยง

หากเดนทางจากสะพานขามฟากทางไปสวดพระธาตแชแหง

กจะเหน อบต.ฝายแกว ตงอยระหวางทาง

เปน อบต. ขนาดกะทดรด แตใครลองมโอกาสไดไปเยอน

และสนทนากบ “มดงาน” ทนแลว อาจสบซบเอาพลงและความ

กระตอรอรนในการท�างานกลบมาชารตแบตใหตวเองไดโดย

ปรยาย

“สงทผมใหความส�าคญและอยในความคดมาตลอดคอ

ผมคดเสมอวา ตราบใดทคนยงสขภาพไมด ยงทกขรอนจากการ

ภำพพธวนถำยโอน

28อฐกอนแรก

เจบไขไดปวย ตราบนนการพฒนาเรองอนๆ จะไมมวนท�าส�าเรจได

เลย” วฒไกร ดวงพกล นายก อบต. หนมแหง อบต.ฝายแกว กลาวย�า

ดวยน�าเสยงจรงจงและมงมน

มนอาจจะเปนค�าพดดาษๆ พนๆ แตมนเปนเสมอน

คตประจ�าใจทน�าพาใหเขาพยายามทกทาง ทางใดทจะท�าใหคน

สขภาพดขน เขาปวารณาตวเองวาจะท�า เขาเลาวาเขามความคดน

มาตงแตยงเปนผใหญบานตอมาจนเปนก�านน

เพราะตลอดชวตทผานมาของการท�างานทตองออก

ไปพนท ประสบพบเจอกบความทกขทนและโอกาสอนนอยนด

อบต.ฝำยแกว

อฐกอนแรก29

จากการไดรบบรการดานสขภาพของคนยากคนจนในทองถน

สงนนเหมอนยงตอกย�าใหเขาบอกตวเองวานคอ “อดมการณของ

ชวต”

“อดมการณ” ถอยค�านดเหมอนจะแผวเบาและไรพลง

เหลอเกนแลวในสงคมยคดจตอลทฟมเฟอยดวยถอยค�าพร�าบน

กนดาโลก สถาปนาอาหารสวยๆ การเดนทางทองเทยวดๆ ไว

แปะสเตตสเฟซบก

แตส�าหรบเขา วฒไกร ดวงพกล แววตาของคนเจบไข

ไดปวย แววตาของคนยากไร ยงตดตรงแนนอยในหวงลกของ

จตใจ

วฒไกรดวงพกล

30อฐกอนแรก

“ทผานมาผมมโอกาสไดไปรวมท�ายทธศาสตรตางๆ

กบชาวบานมาโดยตลอด และผนวกกบโอกาสทผมไดไปเรยน

เพมเตมทางดานการบรหารจนถงระดบปรญญาโท มนท�าให

ผมพอจะมองเหนหนทางทชดเจนในการปฏวต!” กลาวจบ

หวเราะรวน

“เปลาหรอกครบ ไมไดคดปฏวตอะไรทยงใหญ แตทผมคด

คอผมอยากปฏวตระบบการใหบรการ การเขาถงการดแลสขภาพ

ของชาวบานเทานนเองฮะ เพราะถาชาวบานสขภาพสมบรณ

แขงแรง เขาจะไดไปท�ามาหากน ไปคดเรองอนไดมากขน แหม...

ศาสนาพทธยงย�ากบเราอย เสมอวาการไมมโรคเปนลาภอน

ประเสรฐใชไหมฮะ” นายกฯ หนมยมละมน ความเปนคนอารมณ

เยนและทาทเปนมตรและถอมตว ออกจะตางจากบคลกและ

ทาท ของนายก อบต. ทคนอนๆ มกมโนภาพวามรปลกษณแบบ

เจาพอหรอนกเลงบานนอก หากใครไดพบเจอจะเหนวานายกฯ

วฒไกรทานนตางจากทคนอนๆ คดอยางสนเชง

“ถอเปนตนทนสวนตวของผมดวยทผมมพรรคพวก

เยอะ โดยเฉพาะไดรบโอกาสจากพฒนาชมชนใหไปอบรมเรอง

การท�างานพฒนาโนนนนนในหลายเวท ประกอบกบไดเรยน

ปรญญาโท ไดรบความรจากสถาบนพระปกเกลา และไดรบความ

เมตตาเปนพเศษจากทานวฒสาร ตนไชย ซงเปนผบรหารอยทนน

ทานเปดโอกาสใหผมไดไปอบรมรบความรตางๆ นอกจากนยงม

โอกาสจากการไปดงานทตางประเทศ ซงไดเหนชดเจนวาหลก

พนฐานของประชาธปไตยคอการกระจายอ�านาจ ลาสดไป

อฐกอนแรก31

อนโดนเซย เขากพฒนาไปมาก ทองถนดแลเองแทบทกอยางเลย

เราไปดไปเหนแลวกเอามาปรบประยกตในการท�างานของเรา...”

จากปากค�าทบอกเลา อาจท�าใหเราสามารถคะเนไดวา

สวนหนงของความส�าเรจในการถายโอนสถานอนามยนน ความ

สามารถและตนทนเฉพาะตวของนายกฯ ทานนกเปนเงอนไข

ทส�าคญ

“จะวาอยางนนกได (หวเราะ) เพราะกลาวตามจรงแลว

หากผมไมมโอกาสเดนทางออกไปโนนนนน ไมมโอกาสท�างาน

ในสวนกลางระดบประเทศ บงเอญผมไดรบเลอกเปนหนงใน

คณะกรรมการทเปนตวแทนของ อบต. ดวย ผมคงไมรเรองนเลย

อนนผมไมไดมากลาวโทษหรอโจมตอะไรกนนะฮะ แตผมอยากให

ทางกระทรวงสาธารณสขมความจรงใจตอการถายโอนมากกวาน

เพราะหากไมรบรจากการออกไปขางนอก ผมไมรเลยวามการ

ถายโอนนขน ออนประชาสมพนธไปหนอยไหมฮะ...” ถามพรอม

บนตดพอในทนท

3.โรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต�ำบลบำนบปผำรำมทพหนำในกำรถำยโอน

ซอกซอนไปตามถนนทเลาะเลยบไปตามคดเคยวของ

ล�าน�านาน ผานบานเรอนชมชนในต�าบลบปผารามไปไมนานนก

กจะมองเหนอาคารอนสวยงาม สะอาด เรยบรอย เตะตา

และตนไมดอกไมปลกไวอยางเปนระเบยบ สถานทแหงนคอ

32อฐกอนแรก

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลบานบปผาราม อบต.ฝายแกว

ซงกลาวไดวาเปนสถานบรการดานสขภาพในทองถนของ

ต.ฝายแกว ทมความพรอมสงสดส�าหรบการถายโอน

“เรมตนเลย เราอยากเรยนร ในสงใหมๆ ดไมดไมร

พนฐานธรรมชาตของเราเปนคนอยางนดวย” พยพน แสนยะนย

ผอ�านวยการ รพ.สต. บปผาราม กลาวดวยน�าเสยงจรงจง

เธอเลาวาพนเพของเธอเปนคนนานมาแตออนแตออก

ผคนไมวาจะเปนฟากชาวบานหรอนกการเมองในทองถน เธอ

มกค นเปนอยางด ฉะนนหากเกดอะไรขนจากการตดสนใจ

ยพนแสนยะนย

อฐกอนแรก33

ถายโอน เธอสามารถใชตนทนนเปนการเขาไปตอรองหรอ

เสนอแนะดวยวธพดคยแบบไมเปนทางการได

เธอมองวามนงายกวาการเดนเรองและเสนอผานโนนน

แบบทางการ อกทงเธอยงประหวนมากในฐานะทเปน รพ.สต.

ตนแบบทมคนมาดงานไมขาดสาย เธอยงประหวนกบค�าวา “ไดผล”

หรอ “ส�าเรจ” เพราะเธอคดวาทนยงไมใชค�านน และการเอยค�านน

เทากบวาทกอยางเสรจแลว จบแลว ไมมอะไรใหเรยนรแลว

ทเธออยากบอกคอ กระบวนการถายโอนคอกระบวนการทตอง

ปรบเปลยนพฒนาไปเรอยๆ

อม...แปลกด เราไดยนค�านจากคนทท�างานในทเดมมา

เกอบทงชวต ไดยนค�าพดเชนนจากปากค�าของคนทเปนผหญง

วยกลางคนทดแลวนาจะพอใจกบอะไรทแนนอน มนคง เสถยร

ตายตว ไมอยากเรยนรอะไรใหมๆ และรงเกยจความเปลยนแปลง

แตจๆๆ แคไดยนประโยคแรก เธอกออกตวแรงแลววาเธอชอบ

เรยนรและชอบความเปลยนแปลง

“พดกพดเถอะ ไหนๆ กไหนๆ พชอบการท�างานแบบม

สวนรวมดวย เราท�างานในระบบสงกดของกระทรวงสาธารณสข

มนคอนขางเปนการรบค�าสงจากเบองบน แตการท�างานกบ

องคกรปกครองสวนทองถน มนเปดโอกาสใหเราไดเสนอความคด

ไดมสวนรวมในการวางแผนนโยบาย เราชอบอยางนมากกวา

ดวย” เธอย�าเจอรอยยม

ถงอยางไรกตาม นายก อบต.ฝายแกว ย�าเสมอวา

การท�างานเรองการถายโอนในระยะแรกนเปนการท�างานทมาก

เราท�างานในระบบ ในสงกดของกระทรวงสาธารณสข มนคอนขางเปนการรบค�าสงจากเบองบน แตการท�างานกบองคกรปกครองสวนทองถน มนเปดโอกาสใหเราไดเสนอความคด ไดมสวนรวมในการวางแผนนโยบาย

ยพนแสนยะนยผอ�ำนวยกำรรพ.สต.บปผำรำมต.ฝำยแกวอ.ภเพยงจ.นำน

อฐกอนแรก35

ดวยอปสรรค ไมวาจะเปนเรองเงน งาน คน แตทงหมดนไมเกน

ก�าลงในการจดการบรหาร ทส�าคญในระยะแรกปญหาเรองเงน

ททางสวนกลางโอนมาลาชาในทกๆ สวน

โชคดททางฝายแกวเปน อบต. ทมเงนสะสม มเงน

ส�ารองไมต�ากวาปละ 10 ลาน เขาจงสามารถท�าประชาคมเพอ

น�าเงนมาใชในสวนทจ�าเปนส�าหรบการด�าเนนงานดานการ

ถายโอนนได เขาย�าเสมอวาเงนทนไมใชไมม สามารถทจะเบกจาย

เพอซออปกรณทเปนประโยชนหรอวาจางคนได

ไมวาจะเปนอปกรณในการท�าฟนทเขาและชาวบานตงใจ

แตกลบตดขดกบขอระเบยบทมหาดไทยไมอนมตใหจดการสงน

สามารถสนบสนนและเบกจายสะดวกไดแคเรองอาคารสถานท

หรอแมในเรองของการวาจางคน ทางกระทรวงสาธารณสขกลบ

ไมจดหาให เขาจงตองอาศยทกษะในการบรหารจดการ น�าเงน

จากกองทนตางๆ มาแชรใชและชดเชยออกไป แตทงหมดถกท�า

อยางโปรงใส ตรวจสอบได ทส�าคญนไมใชการคอรรปชน

4.ยำกคองำยงำยคองำม

หลายปมานชอของนานโดงดงในฐานะเมองทองเทยว ม

นกธรกจจากเมองกรงมาลงหลกปกฐานทน โดยเฉพาะโรงแรม

เกาแกถกรอฟนกลายเปนแอนทคโฮเทลทเลองชอ นกธรกจ

รายนนชนชอบเมองนานจนถงขนาดยายส�าเนาส�ามะโนครวมา

เปนพลเมองของจงหวดทเคยไดชอวา “ไกลปนเทยง” แหงน

36อฐกอนแรก

อยางไรกด นานยงคงเอกลกษณบางอยาง ยงไมมโรงแรม

ใหญหรเปนสวรรคชนฟาอยางทกอเกดในเชยงใหม ปาย หรอ

เมองทองเทยวทก�าลงบมอนๆ ทวาสงทผดงอกคอเกสตเฮาส

เลกๆ ทเกดจากคนพนถน กระจายซกซอนอยทวๆ

อาจไมใชค�ากลาวทเกนจรงเลย หากจะกลาววาระหวาง

แอนทคโฮเทลชอดงกบเกสตเฮาสแบบบานๆ ในเมองนาน

มคณคาและศกดศรแทบไมตางกน

ระหวางมาเยอนทนเราเลอกพกทเกสตเฮาสเลกมาก

ถงมากทสด ทวาคณคาของสถานทแหงนกลบมคณคามากถง

มากทสดส�าหรบความรสกของผมาเยอน

“บานๆ นานๆ หองสมดและเกสตโฮม” คอทแหงนน

ทจ�าเปนตองน�ามากลาวถง เพราะคดวาอยางนอย

มนสะทอนความเปนนานไดอยางนาสนใจ หองสมดและ

เกสตโฮมแหงนไมธรรมดาตรงทน�าคณคาจากเรอนเดมมาใช

ดดแปลงเปนหองพกสะอาด ราคาถก แตทมากกวานนคอ

สวนหนงถกเปดเปนหองสมดขนาดยอม หากมหนงสอททนสมย

กวาหองสมดของสถานทราชการทโออาใหญโตหลายๆ แหง

คนท�ามเจตนาใหคนทมาเยอนไดพ�านกและอานหนงสอ

เลนอยางสบายใจเหมอนอยบานตวเอง ก�ารก�าไรอาจไมมากนก

แตเธอเลาวามนอยไดและมนสรางความหมายกบชวตเธอ

นกระมงคออตลกษณของความเปนนานและคนนาน

ไมทงของเดมและมกชอบรเรมสรางสรรคสงใหมๆ อยาง

เทาทน ไมหวอหวา สมเสยง แตเรยนรไปชาๆ และทดลองท�า

บำนๆนำนๆหองสมดและเกสตโฮม

38อฐกอนแรก

เหมอนการพยายามถายโอนสถานอนามยท อบต.ฝายแกว

พยายามท�า พวกเขาพยามจดสรร “คน เงน ของ งาน” ใหเขาท

เขาทาง ลงตวและคมคาทสด มการวางแผนงานมการจดท�า

ขอบญญตงบประมาณรายจายประจ�าปไวอยางชดเจน

ทผานมา อบต.ฝายแกว ไดเงนจากขอบญญตงบประมาณ

รายจายประจ�าป เพยงแคปละ 27-28 ลาน ซงถอวาไมมาก แต

จะมงบประมาณสวนอนเพมเตมคอ เงนอดหนน 30 กวาลาน

และหลงจากถายโอนแลวมเงนงบประมาณพฒนาพสดครภณฑ

จากกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนอก รพ.สต. ละ

4,200,000 บาท ซงเปนงบประมาณคนละกอนกบเงนอดหนน

2 ลานบาท ทกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนจะใหกบ

ทองถนในปแรกของการถายโอน รพ.สต.

ดงนนเงน 4,200,000 บาท ตอ รพ.สต. ท อบต.ฝายแกว

ไดมานน เมอรวมกนทง 3 รพ.สต. แลว อบต.ฝายแกว จะได

งบประมาณในการพฒนาพสดครภณฑจากกรมส งเสรม

การปกครองสวนทองถน รวมทงสน 12,600,000 บาท

ซงงบประมาณตรงน อบต.ฝายแกว จะน�าไปพฒนาวสด

อปกรณ สถานทตางๆ ใน รพ.สต. ทง 3 แหง ใหมความพรอม

ตอการใหบรการประชาชนมากยงขน

สวนเรองการจดจางบคลากร อบต.ฝายแกว มการ

วางแผนจดจางบคลากรดานการเงนและการบญชมาชวยงาน

เจาหนาท รพ.สต. เพอใหเจาหนาท รพ.สต. ไดมเวลาดแลสขภาพ

ของประชาชนอยางเตมท นอกจากนยงมการวางแผนทจะจาง

อฐกอนแรก39

หมอมาดแลสขภาพประชาชนดวย แตการจางหมอนน ระเบยบ

กฎเกณฑไดระบไวอยางชดเจนวาจะสามารถจางไดแบบเปน

ครงคราวเทานน ซงตองมาดความเปนไปไดอกทวาหมอจะ

สามารถมาไดหรอไม

สวนเงนงบประมาณอกสวน อบต.ฝายแกว จะน�าเงน

ไปจดสรรเปนคาสาธารณปโภคใหแก รพ.สต. ทงสามแหง

150,000 บาท และจะน�าเงนท เหลออกสวนไปสมทบทน

“กองทนหลกประกนสขภาพต�าบล” เพอสรางความเขมแขงให

กบชมชน

สวนเรองการท�างานรวมกนกบ รพ.สต. ดาน อบต.

ฝายแกว มแผนในการบรณาการงานของทง 3 รพ.สต. เพอให

เจาหนาทใหกลายเปนหนงองคกร เพอท�างานกจกรรมตางๆ

รวมกน อาท การตรวจคดกรองสขภาพของประชาชน

นอกจากน อบต.ฝายแกว ยงมแผนพฒนา อสม. และ

อาสาสมครดแลผสงอายในชมชน โดย อบต.ฝายแกว ไดมการ

พดคยเพอหารอกบผบรหาร รพ.สต. ทงสามแหง ในการพฒนา

อสม. รวมกน โดยไดขอสรปวาจะมการประเมนผล อสม.ตาม

เกณฑทก�าหนด ซงหาก อสม. คนใดไมผานเกณฑ กจะมการ

คนหาและคดเลอก อสม. รนใหมเขามาแทนท แตถา อสม. คนใด

ผานเกณฑกจะไดรบการอบรมในหลกสตรการพฒนา อสม. ท

หมบานจดการสขภาพ จะมการใหรางวลเพอเปนขวญและก�าลงใจ

เชน พาไปเทยว พาไปดงาน ใหคาตอบแทนเพมขน หรอใหรางวล

ตางๆ เมอสนป

40อฐกอนแรก

สวนการพฒนาอาสาสมครดแลผสงอายขณะน อบต.

ฝายแกว มผสงอายประมาณ 1,480 คน แตมอาสาสมครผสงอาย

อยแค 36 คน เทานน ซงถอวาเปนสดสวนทนอย อบต.ฝายแกว

จงตองการหาอาสาสมครเพมเตม เพอมาดแลสขภาพกายและใจ

ของผสงอายในชมชน

และแผนงานสดทายของ อบต.ฝายแกว กคอจะมการ

ด�าเนนงานขยายผลเรองหมบานจดการสขภาพใหมากยงขน

5.หลดรวงแตกกอเตบโต

นานหนาแลง เหมอนธรรมชาตจะมอบสน�าตาลเหลอง

มาเปนสหลกในการมองเหน ไมวาจะเปนปาสกททงใบรวงส

ราก เหลอไวเพยงล�าตนและกงกานทเปนสน�าตาล ยงไมรวมทง

ราบกวางทมพนทเพยงนอยนดทงซากซงขาวไว

บนภสงทลดหลนไปตามความชนกเปนทงสน�าตาลสด

หสดตาจากกอทงและซงขาวโพด ยงยามแลง ฟาไรเมฆหมอก

ตะวนไดฉายแสงเตมท แสงทสาดสองกจะเหลองทาบทาใหน�าตาล

ของผนดนนานยงเดนชดเขาไปอก

ธรรมชาตบอกเราอยทกวนวา ความเปลยนแปลงคอ

นรนดร

อกไมนานเพยงฝนแรกโปรยปราย สเหลองเหลานกจะ

ระบดไป พลวไหวไปดวยสเขยวออนและแก จากหลดรวงกจะ

แตกยอดออกกอเพอเตบโตไปสสงใหมทดกวาเดม ไปสวงปท

อฐกอนแรก41

ตานโรคแมลง แดดหนาว ลมรอน และพายฝนไดมากกวาเดม

การเปลยนแปลงขบเคลอนทกสงไมใหหยดนง

สงคมมนษยกเชนกน

อดต เราอาจเดนทางออกจากถ�าดวยเปลวไฟ ดวยความ

กระหายใครร อาศยเพยงคบจากเปลวไฟเพยงเลอนราง ปจจบน

เราสามารถสงผาน เปด ปด กระแสไฟไดดวยปลายนว ตามเวลา

ทใจตองการ

และเรากสามารถเชอมโลกทงโลก สงผาน ขอมลขาวสาร

ความรและความไมร ความรกและความชง ความพอใจและ

ไมพอใจใหปรากฏแพรกระจายไปทงโลกดวยหนาจอสงคม

โซเชยลมเดย

ทวาพลงในโลกจรงกยงคงเดนหนาคขนานกนไป

หลายแหงหนต�าบลไกล ผคนเลอกทจะจดไฟแทนการ

กนดาความมด เหมอนทน...รพ.สต.ฝายแกว

“ไมเปลยนวนนวนหนากตองเปลยน คดอยางนถง

ออกมา”

นเปนค�ากลาวของมนษยอกผหนง ทเปรยบไปอาจคลาย

ความรสกของบรรพบรษมนษยผ เลอกจะออกจากถ�าในครง

บรรพกาล

“จรงอย ออกมาเรากไมรวาจะดหรอไมด แตเราคดวา

ทกอยางมนตองเรมและตองมการลอง ใครครวญดกไมเหนมอะไร

เสยหาย และทส�าคญทายทสด ประโยชนทงหลายทงมวลลวนตก

อยกบชาวบาน จงไมรรอจะออกมา” เปนส�าเนยงออนนอมเนบชา

ทกอยางมนตองเรมและตองมการลอง ใครครวญดกไมเหนมอะไรเสยหาย และทส�าคญทายทสดประโยชนทงหลายทงมวลลวนตกอยกบชาวบาน

บวพศธะนะจกรนกวชำกำรสำธำรณสขรพ.สต.ฝำยแกวต.ฝำยแกวอ.ภเพยงจ.นำน

อฐกอนแรก43

ทวาหนกแนนของพบวพศ ธะนะจกร นกวชาการสาธารณสข

แหง รพ.สต.ฝายแกว

ระรกแดดยามสองประกายใหหมไมหนาอาคารเลกๆ

แหงน ท�าใหสสดๆ ของมวลดอกไมแจมกวาเดม น�าเยนถกเสรฟ

และผคนหรอมดงานทยอยวนเวยนเขาออกมาใหขอมล มาเพม

เสรมสวนทยงขาดและสวนทอยากเสนอ

ในนามของมดงานตวเลกๆ อาจกลาวสนๆ ใหเขาใจงาย

ไดวาพวกเขาพงพอใจทจะออกมาเปน รพ.สต. ทถายโอนมาส

อปท. ดวยเลงเหนมรรคผลทส�าคญคอประโยชนทจะตกเปนของ

ชาวบาน

บวพศธะนะจกร

44 อฐกอนแรก

ทวาการถายโอนนหาใชผาไหมทเรยบนมไรรอยตอ หาก

เปรยบเฉกเชนผาฝายผวหยาบทอมอหลากสทน�ามาตอกน อาจ

มรวลายแตกตาง อาจมรองรอยตะเขบ แตเมอถกทอออกมาแลว

ชาวบานรานตลาดสามารถใชหมคลมกาย บรรเทารอนหนาว

ไดอยางทวถง

“โอย...ส�าหรบเราจะเรยกวาสะบกสะบอมพอสมควรนะ

มนไมงายเลย ใชอดมคต อดมการณคอสงทพยงเราไวไดวา

เพอชาวบาน แตระยะแรกๆ ของการปรบเปลยนมนเตมไปดวย

สงละอนพนละนอยทเปนอปสรรค ไมวาจะเปนเรองทกระทบ

โดยตรงกบพวกเราเจาหนาทเอง

เชนการไมมต�าแหนงนกบรหาร การถกตดสทธโอกาส

ในการเบกคารกษาพยาบาลทตองจายไปกอน ถงจะมาตงเบก

และการตดสทธคนในครอบครว พอ แม ทอาศยเบกจาย

จากสทธของเรา การตงเรองไวเพอกเงนจากสทธสวสดการตางๆ

ถกตดไปหมดเลย แตเรากพยายามเขาใจวานคอระยะแรกๆ

ทองคาถาไววา เดยวทกอยางตองดกวาเดม” ณฐกตต สทธหลวง

นกวชาการสาธารณสขอกทานกลาวตดพอ

ขางนอกลมรอนพดมาผะผาว พากลบบางของดอกคณ

นอกหนาตางรวงผลอย น�าเยนถกน�ามาเสรฟ ท�าใหผมาเยอน

คลายความรอนทเรมรกราน

จากการเดนทางไปเยอนอนามยและ รพ.สต. หลายๆ ถน

หลายๆ ท มกไดยนเสยงพร�าบนท�านองน “หนกอนแรก” ผมาเยอน

บอกตวเองวายอมมแรงปะทะมากเปนธรรมดา

กลาวส�าหรบเจาหนาทสถานอนามย ซงอาจเปรยบไดวา

อฐกอนแรก 45

เปนเพยงขาราชการชนผนอยทท�างานใหญ แทบตลอดยสบส

ชวโมงของชวตทตองจมกบภาระหนาทการงาน พนจากเวลางาน

ชาวบานกมาเรยกมาตามประสา “หมอของคนยาก” จะปฏเสธฤา

กใชท เพราะมากกวาหนาทคอมนษยธรรม สงทชใจคอการชวย

ชาวบาน และนอกนนสทธสวสดการเลกๆ นอยๆ ทพวกเขาได

ยดไวเปนหลกประกนใหกบชวต และครอบครว กลบมาสะดด

จงยอมทดทอเปนธรรมดา

“เรองเหลานเราไมโทษ อบต. ในพนทนะ เรากเหนอยวา

เขาพยายามชวยเราทกทาง แตบางทขอตดขดมาจากโครงสราง

มาจากระเบยบจากเบองบน แตเราโทษความไมจรงใจของ

กระทรวงมากกวา คอถาอยากใหการถายโอนเกดขนมากและม

ประสทธผลจรง ตองมการออกแบบระบบเตรยมไวรองรบ ไมใช

ปลอยใหถลถกงกนไปอยางน...” ณฐกตต ตดพออยางนอยใจ

สดขด

“นโชคดนะคะ ทเรามนายก อบต. และ อบต. ทจรงใจกบเรา

และพยายามชวยเราทกทาง หลายเรองพยายามเรงรดจดสรรจาก

อบต. เอง ลาสดกมการวาจางพนกงานทางดานการเงนมาดแล

เรองเบกจายใหเรากอน แลวถาในพนทท อบต. ไมกระตอรอรน

หรอจรงใจอยางนละ ขาราชการชนผนอยอยางพวกเราไมถก

ลอยแพหรอกหรอ” พททยา เวยงนาแกว พยาบาลวชาชพ

กลาวส�าทบ

จบประโยค วงสนทนาเงยบงนไปชวคร

ลมรอนพดผานเขามาในอาคารจนบรรยากาศทงนอก

และในใจอบอาว...

46 อฐกอนแรก

6.ภบสงแตวำหวยมนลก:สถำนบรกำรสำธำรณสขบำนดงปำสก

ภบสง แตวาหวยมนลก ภบลก แตวาเมองมนไกล

ภบเลก แตวาฟามนใหญ นกเขาไฟ ดวงใจชาวดอย

เพลงนกเขาไฟ

โดยพงษเทพ กระโดนช�านาญ

ดดแปลงจากเพลงพนบานของชาวลวะ จ.นาน

คณะท�ำงำนรพ.สต.ฝำยแกว

อฐกอนแรก47

เนอเพลงทอนดงกลาวเปนการเปรยบเปรยวา สงใดจะม

ความหมายเชนไรนนขนอยกบขอเปรยบเทยบ ทจรงแลวภเขา

ไมไดสงดวยตวมนเอง แตสงเพราะหวยลกตางหาก ภเขาไมได

อยไกล แตไกลเพราะมนหางเมอง ภเขาไมไดเลก แตทเลกเพราะ

แผนฟากวางตางหากเลา

นานเปนจงหวดทเตมไปดวยเทอกภนบรอยนบพนเทอก

จงมผคนหลากชาตพนธทองอาศยอยในปาในดอย ในอดตผคน

ทอาศยตามปาลก ตามภสงแตละท จงเขาถงบรการสาธารณสข

ยากเยน แตปจจบนนนนบวาดกวาอดตกาลนานมา

สถำนบรกำรสำธำรณสขดงปำสก

48อฐกอนแรก

เจาหนาททศนยอนามยในทกนดารจงเปรยบคลาย

เทพเจาทมาโปรดชวตของพวกเขา เขาใหการเคารพนบถอ

เชนเดยวกบท สสช.ดงปาสก ต.ฝายแกว แหงนกเชนกน กวาจะ

เดนทางไปถงตองเลาะเลยวไปตามคดโคงของทะเลภ สถานทตง

ของสถานบรการสาธารณสขกอยทามกลางชมชน และเปนเพยง

อาคารเลกๆ ทวาพวกเขารสกเหมอนเปนทฝากฐานทมนของชวต

วนทเดนไปถง ในหองดานขางของอาคารหลงยอม คลาย

เปนหองตรวจผปวยนอก มเตยงตรวจโรควางเรยงอยประมาณ

สองเตยง ทวามชาวชมชนมาใชบรการไมขาดสาย

ยงหนานหนาเกบเกยว สวนใหญจะมอาการปวดขอ

ปวดกระดก ดวยเพราะท�างานในนาไร หากเปนอดต หมออนามย

ทนเลาวาพวกเขามกมาขอยาแกปวดแกเมอยจนตดเปนนสย

หากปจจบนทศนคตเชนนนเรมแปรเปลยนไปแลว พวกเขารวธ

ท�ากายภาพ รจกหนมาใชบรการนวดแผนไทย และพวกเขาเรม

ตระหนกวาค�าตอบในการดแลรกษาสขภาพไมไดอยทยาเพยง

อยางเดยว

ฟากหนง ผลส�าเรจจากการท�างานนาจะเปนลมเยน

ชวนชนใจ ไมวาจะเปนการรวมไมรวมมอจากชาวบาน การดแล

สขภาพทมแนวโนมทดขน

แตอกฟาก เหมอนลมรอนทผานผน เจาหนาททนกลบ

ยงตองจงงงกบสถานะและต�าแหนง เพราะถกตามมาชวยท�างาน

ทวายงไมไดรบการระบเปนค�าสงวาเปนเจาหนาททถายโอน

เรยบรอยแลว ดวยเหตผลจากตนสงกดทางจงหวดวายงไม

อฐกอนแรก49

สามารถลงต�าแหนงใหได เพราะไมมระเบยบรายละเอยดการ

ถายโอนไปยงสถานบรการสาธารณสข

แนละ ในสวนของเงนเดอนพวกเขายงไดรบเปนปกต

เหมอนทเคยอยสงกดเดม ทวาเวลาต�าแหนงของพวกเขายง

คาบเกยว ไมบรรจวาลงทไหน จะเปนพนกงานของ อบต. หรอเปน

เจาหนาทสงกดสาธารณสขกนแน

“ผมอยากใหจรงใจ ทผานมาผมกรอกเอกสารขอมลจะ

เปนสบครงแลวเรองถายโอน แตกตองมารสตารทใหมทกครง ผม

เหนอยและเบอ ผมวาปญหาคอพญาชางสารชนกน หญาแพรก

อยางผมกแหลกลาญ” เอกสวชร ถารยะวงศวานช นกวชาการ

สาธารณสขช�านาญการ แหงสถานบรการสาธารณสขบานดงปาสก

ตดพออยางนอยเนอต�าใจ

พวกเขาแอบกระซบหลงไมควาพญาชางสารนน หมายถง

ระดบกระทรวงสาธารณสขกบกระทรวงมหาดไทย ทบางครง

บางหนไมเออระเบยบ หรอจดสรรใหพวกเขาไดรบการถายโอน

อยางสะดวกจรงๆ เสยท

“มวแตยกยกกนไปมา ฝายโนนวาอยางน ฝายนวา

อยางนน บอกตรงๆ ตอนน เราเบอกบการกรอกเอกสารมาก นเรา

ไมโทษ อบต.ฝายแกว เลยนะ อบต. ชวยเราทกทาง แตสวนกลาง

นสไมรจะเอาอยางไร ตอนนเทากบวาสทธโอกาสทนบจากวน

ท�างานของเรากเสยไปเฉยๆ เพราะเรายงไมมตนสงกดทชดเจน...

เฮอ...” รตนมณ ศร นกวชาการสาธารณสขสาวบนพรอมระบาย

ลมหายใจแหงความทดทอใหลอยลองไปในมวลอากาศ

50อฐกอนแรก

เปนตลกราย แปลกดไหมเลา คนท�างานหนกแตกลบไมได

รบการใหคณคา ดวยเหตผลทวาระเบยบและโครงสรางในการ

ถายโอนสถานบรการสาธารณสขนนไมชดเจน และไมเหมอนกบ

การถายโอน รพ.สต. หรอสถานอนามย

ใช! ไมตองสงสย นคอเหตผลแปลกๆ ตรรกะแปลกๆ ท

ถกใชกนจนเปนธรรมดาในประเทศสารขณฑน

ยามน บคลากรสาธารณสขสองทานของสถานบรการ

สาธารณสขบานดงปาสกทยงไมไดรบการถายโอน (สวนพยาบาล

วชาชพหนงทานไดรบการถายโอนเรยบรอยแลว ดวยเหตผลวาม

เอกสวชรถำรยะวงศวำนช

อฐกอนแรก51

ต�าแหนงพยาบาล มระเบยบบอกไว สามารถถายโอนไดงายกวา)

นกวชาการสาธารณสขสองทานทยงควางบอกวา ยามนคลาย

ชวตถกลอยแพ ยงดททาง อบต. เขาใจ และพยายามทกทางใน

การด�าเนนเรองใหเรวขนและใหการชวยเหลอในทกดาน ทวา

หลายเดอนมาแลว นบรวมกเกอบจะเปนปทพวกเขาถกลอย

เทงเตงเปนซามไรไรสงกดอย อยางน สงเดยวทยดโยงและ

หลอเลยงหวใจพวกเขาไวไดคอชาวบาน รอยยมและก�าลงใจ

จากชาวชมชนท�าใหพวกเขาไมหวนตอการเผชญกบปญหาและ

อปสรรคทถาโถม

รตนมณศร

52อฐกอนแรก

“ไมไดพดใหดดนะคะ แตเมอเจอปญหาอยางนจะใหเรา

ทงทนไปเลอกความสบายในเมอง คดงายๆ แควา เรองมากกคนส

สงกดเดมเสยส อยางทใครบางคนมกกลาวประชดกบเราอยางนน

คดอยางนนมนงายและจบไว แตเสยใจคะทเราไมเลอกท�า”

นาฎนภา กศล พยาบาลวชาชพกลาว พรอมหนไปยมกบชาวบาน

ทมารอทารบการตรวจรกษาอย

ออ...ใช ล�าพงเงนเดอนทไมมากมาย ผนวกกบการเดนทาง

รอนแรมออกมากลางปากลางดอยไกลปนเทยง คงไมคม แต

รอยยมเหลานน ก�าลงใจเหลานน แววตาผเฒา แววตาเดกนอย

ในชมชนแหงนนทรดรงพวกเขาไวไมใหถอยหน พวกเขาบอกวา

แมจะชา จะไมเปนดงหวง แตพวกเขากเชอและยนหยดทจะยน

ขางพลงแหงความเปลยนแปลง เพราะวามนพาไปสสงทดกวา

และสงทดกวานนเขาไมหวงใหตกไปทใคร นอกจากชาวบานท

พวกเขารก

ภบสง แตวาหวยมนลก ภบลก แตวาเมองมนไกล

ภบเลก แตวาฟามนใหญ นกเขาไฟ ดวงใจชาวดอย

คลายๆ จะไดยนเสยงเพลงพนบานของชาวลวะเพลงน

แววมาในหวใจ ทวา “นกเขาไฟ” อนเปนดวงใจของชาวดอยนน

ปรากฏใหเหนรปธรรมอยตรงหนา

อฐกอนแรก53

7.เอำฝำยเปนก�ำมำฝนเปนเกลยว

"เอาฝายเปนก�า มาฝ นเปนเกลยว แตงกนวนเดยว

อยกนกมเฒา"

เปนถอยค�าทชาวเหนอนยมใชอวยพรในวนแตงงาน

ความหมายกคอเอาฝายเปนกอนมาฝ นเปนเกลยวเชอก...

แตงงานกนครงเดยวอยกนจนแกเฒา

เจาหนาทบคลากรทางสาธารณสขหลายๆ ทานใน

นำฎนภำกศล

54 อฐกอนแรก

จงหวดนานทอยในสถานอนามยทถายโอนกลาววา มาถงวนน

การถายโอน รพ.สต. หรอสถานอนามยไมตางอะไรกบการท

คนสองคนตดสนใจมาแตงงานกน

แนนอน เราทกคนตางรกนดวาอปสรรคมแน ขวากหนาม

มแน ยงเปนคแตงงานแรกๆ ในแบบใหมทยงไมมระเบยบหรอ

บทบาททางสงคมก�าหนดไวชดเจน ยงท�าใหการประคองชวตค

ยากกวาปกต หากรกกนไมมากพอกอาจพงไดงายๆ แตรกในทน

คอ “รก” ในการใหบรการประชาชน รกในประโยชนทจะตกอยกบ

ประชาชนหมมาก

การแตงงานในอดตมผหลกผใหญมาเปนคอยใหความ

รมเยน (เมองไทยนาจะใชค�านมากกวาอบอน เพราะเปนเมอง

รอน) กลาวคอชวยใหพร ใหค�าแนะน�า และคอยสอดสองดแล

ยามทหนมสาวเบาะแวงกน คอยประคบประคองพยงใหชวตค

เดนไปได

การถายโอนของสถานอนามยสามแหงของ อบต.

ฝายแกว หรอเรยกไดวาเปนการถายโอนของ จ.นานนน กม

“ผใหญ” คอยเปนรมไมบงเงาใหคบาวสาวครองคชวตกนไปอยาง

ยงยน เปนเกลยวเชอกทพนผกกนไปตราบนานเทานาน

ผ ใหญ ทว าคอการแต งต งคณะกรรมการชดหน ง

ขนมาเปนทปรกษาในการดแลการถายโอน โดยมหวเรอใหญคอ

อาจารยประทป อนแสง ผทรงภมปญญาประจ�าจงหวด

และอาจกลาวไดวานเปนลกษณะเฉพาะทแตกตางจาก

พนทอน สวนหนงของวธคดในการแตงตงกระบวนการสรรหา

อฐกอนแรก 55

ทปรกษาเชนน มาจากฐานของวธคดจากการท�างานรวมกนใน

รปแบบของประชาคมนาน

กลาวคอ การจะด�าเนนการเรองใดๆ กตามแต จะม

การระดมความคดเหนจากภาคประชาสงคม และเพอใหการ

ด�าเนนการในเรองใดเรองหนงมความตอเนอง กมกจะมการแตงตง

คณะกรรมการผทรงคณวฒคอยชวยก�ากบดแล

“ทส�าคญ การมคณะกรรมการผทรงคณวฒเปนทปรกษา

ยงชวยสรางความมนคงใหเกดขนกบการถายโอนและบคลากรท

ถายโอนดวยนะครบ เพราะวานกการเมองมาแลวไป อาจขดแขง

ขดขากนไมด�าเนนตามนโยบายเกาทวางไว เรากจะไดชวยดแล

นเปนขอดเบองตนของการมคณะกรรมการทปรกษา

ทผมพดอยางนไมใชเพราะผมเปนหนงในทปรกษา การ

เปนทปรกษาไมมเงนเดอน ไมมประโยชนอนใดนะครบ แตเรา

เลงเหนแลววาการถายโอนนดและเกดประโยชนกบชาวบาน

กบประชาชนจรงๆ เราเลยเลอกมาเปน สวนตวผมไมสนวาใคร

เปนฝายไหนสอะไรใดๆ ทงสน ผมสนแควาการงานอนไหนมน

ตอบโจทยใหประชาชน อนนนะผมกระโจนลงไปท�าเลย” อาจารย

ประทป อนแสง ผทรงภมปญญาประจ�าจงหวดนานและเปน

คณะกรรมการทปรกษาฯ กลาวดวยส�าเนยงสดใสมพลง และจบ

ทายดวยรอยยมและแววตาเปนประกายราวกบคนในวยแรกรน

“การมอาจารยประทปมาคอยชวยเราอยางนดนะฮะ

เพราะอาจารยผานงาน ผานการเดนทางไปรวมกบเวทประชาคม

ภาคประชาชนในพนทตางๆ มาแลวทวประเทศ ยาวไกลไปถง

56 อฐกอนแรก

การดงานระหวางประเทศ ท�าใหอาจารยไดท�าหนาทเปนเขมทศ

คอยชทศบอกทางเราดวยอกทางหนง ผมเบาแรงไปเยอะเลย

ฮะกบเรองน เพราะมคณะกรรมการทปรกษานละฮะ” วฒไกร

ดวงพกล นายก อบต. หนมกลาวดวยใจจรง

พวกเขาเลาวาระหวางทปรกษาและนายก อบต. นน

เจอกนบอยมาก ไมใชเฉพาะเรองการถายโอน เรองงานพฒนา

ดานอนๆ กคอยเลาสหารอกนฟงอยางตอเนอง จดประเลกๆ ท

แตละคนเหน แตละคนร ถกน�ามาตอกนและฉายชดเปนเสนท

ชดเจน คอยน�าทางไมใหเขว

อ.ประทปอนแสง

อฐกอนแรก57

ใครหรอพนทอนใด ถาทราบแลวจะลองไปสรรหา

คณะกรรมการทปรกษาไวคอยแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

อยางทนานท�าบาง นาจะเกดประโยชนไมนอย พวกเขาบอกวา

ไมสงวนลขสทธหรอหามลอกเลยนแบบแตอยางใด

“ทผานมาทการถายโอนมนลาชา ผมคดวามสาเหตส�าคญ

ดงนคอ หนง เรองเงน อบต. เองไมมเงนพอจะรบผดชอบงาน แต

บางทอยากโอน เรยกวาไมดตวเอง กลายเปนเตยอมคอม อยางน

การถายโอนกเกดกนไมได ผมพดเรองเงนกอน คนอนอาจวา

ท�าไมใหความส�าคญกบเรองเงนกอน เอา นมนเรองจรงนะครบ

ถาลองไมพจารณาจดสรรจากฐานของเงนท อบต. มอยแลว

จะท�าไดยงไงละครบ มปญหาจกจกกวนใจตามมาอกมากมาย

กายกองแนนอน

สอง ฝายการเมองทเปนทมบรหาร อาท นายก อบต.

เขาไปลวงลก ท�าเปนผยงใหญ วางกาม กลายเปนนายของหมอ

อนามย สงการโนนนนน ฝายขาราชการประจ�าปลด อบต. กคดวา

ฉนคอหวหนาสงสด ใหญกวาหมออนามย ใหญกวาใครๆ โอ...

ตองเขาใจใหมนะครบ แตเดมปลดทอยนนเปนนกปกครอง ตอง

สงการ แตปลดทมาประจ�าการท อบต. ตองเปนนกพฒนา ไมใช

นกสงการนะครบ การพยายามจะเปนนกสงการ นกปกครอง

นกวางกาม เหลานแหละครบทคอยฉดรงการพฒนาใหเดนตอ

ไมได

แลวพดตรงๆ เลยตรงนวา ทส�าคญคอระดบกระทรวง

กไมหารปแบบทเหมาะสมในการถายโอน นคอจดออนของ

58อฐกอนแรก

กระทรวง สวนใหญมกเลอกวธยกใหไปเลย จะไปกไปเลย ไอพวก

ทไปก เอา ลยกนเอง ไปตายเอาดาบหนากนเอง ซงอนทจรงตอง

วางแบบโครงไวแตตน เพอไมใหเกดปญหาอยางน ตองคดไววา

อยางนอยตองเทาเดมหรอดกวาเดม แตส�าหรบทนานนเราไม

เอานะ เทาเดมไมเอา ตองดกวาเดมเทานน...” อ.ประทป พดจบ

หวเราะรวนตามสไตลของคนอารมณด

8.ตวจดคนถน

สายน�านานยามหนาแลงไหลเออยราวกบคนเกยจคราน

ก�าลงนอนทอดหย ตรงขามกบเบองบนสองฟากฝงทก�าลงคกคก

รานรวงกบเกงอกผดงอกขนมามากมาย ภายในชวระยะเวลาไม

ถงสบป

คนหนมคนสาวจ�านวนมากทออกไปศกษาหาความรจาก

โลกภายนอก ออกไปเหนวถชวตทตางไปจากเคย พวกเขากลบมา

ปรบประยกตเอาความเกากบความใหมผสมกนอยางลงตว อาท

ปรบเปลยนบานเกาๆ มาท�าเปนทพกขนาดยอม เปนกนเอง

ราคาไมสงและนาพก ท�าเปนรานกาแฟเกๆ หรอรานอาหารเลกๆ

รสชาตดทน�าเอาอาหารเมองและอาหารสมยใหมขายคกน

คนรนใหมโชคดทไดมชวตคาบเกยวยคสมยใครใฝร ก

สามารถตกตวงเอาสงเกาและสงใหมมาสรางคณคาใหกบตวเอง

และแผนดนถนเกด

ไมตางจากเขา จรนทร สารทอง หวหนาสวนสาธารณสข

อฐกอนแรก59

จรนทรสำรทอง

และสงแวดลอมแหง อบต.ฝายแกว

ในขณะทนานมคณะกรรมการทปรกษาคอยเปนรมไม

ใหญทชวยใหการถายโอนเปนไปอยางมนคง นานยงม “ตวจด”

ทเปนเสมอนคนหลกไมหยดนงทคอยกระตนใหการถายโอน

ไมอด เกดไดอยางราบรนไมตดขด คอยวงไปโนนมานคอย

ดแลอ�านวยความสะดวกและประสานสบทศเพอใหขอตดขดให

การท�างานระหวาง อบต. และ รพ.สต. และสถานบรการสาธารณสข

ทงสามแหงไปอยางสะดวก ดวยความทเขายงเปนเดกหนม

พๆ ไมวาจะเปนฝง อบต. หรอฝงสถานอนามย จงสามารถเรยก

60อฐกอนแรก

หาเรยกใช รวมไปถงระบายขอของขดอยางสะดวกใจ

“ผมจบปรญญาตรมากมโอกาสไดกลบมาท�างานทบาน

เลย แตกอนนท�างานอยทโรงพยาบาล เปนฝายวชาการ ท�าไดไม

นานกยายมาน ยงรสกวานแหละใช ตรงกบจรตของผม ผมชอบ

งานพฒนา ตอนนกมโอกาสเรยนตอโทตอเอก ดานการบรหาร

การปกครอง มทฤษฎความรทางวชาการมาชวยท�าใหผมท�างาน

งายขน” หนมนอยทท�างานใหญเกนตวเลาอยางสดใส

“ผมท�างานแทบตลอดเวลาฮะ ใครมอะไรกโทรหาผม

ไดตลอด โชคดดวยมงทผมเปนคนใจเยน ไมคอยโกรธหรอใจรอน

กบอะไรงาย”

คงเปนอยางนนจรงๆ เพราะตลอดเวลาทเรามาเยอน

นาน หนมนอยคนนคอยเปนไกดและเปนผพาไปพบคนโนน

คนนอยางสนกสนาน ระหวางทรวมทางกนเหนเขารบโทรศพท

จากฝายโนนฝายนดชลมน คยๆ ประสานๆ เสรจเขามกหนมา

ยมอยางสนกสนานราวกบวาความยงขงตรงหนาเปนเกมสนกท

นาทาทาย

“สงหนงทท�าใหผมไมทอคอ ผมรสกวานเปนโอกาสดของ

ชวต ผมเหนคนมความรความสามารถหลายคนทเปนคนนาน

ตอนเปนหนมออกไปขางนอก ไปท�าประโยชนหรอท�าธรกจเลยง

ตวเองขางนอก เมอร�ารวยหรออยตวแลวจงคอยกลบมานาน และ

ถงคราวมอายแลวจงจะรวมโอกาสในงานพฒนาบานพฒนาเมอง

แตนผมวาผมโชคดมาก ไดเรมเลย ไดท�าเลย และผใหญ

ตางกใหโอกาส ผมรบผดชอบงานยากๆ มากมาย เปนชวงเวลา

อฐกอนแรก61

ทดของชวตทผมบอกตวเองวาผมจะท�าใหดทสด ท�างานเพอ

แผนดนถนเกดของตวเอง ไปไหนยงเหนความเปลยนแปลงใน

ทางทดขนยงฮกเหม ผมวาผมโคตรโชคดเลยนะฮะ” หนมนอย

พดเสยงกระตอรอรน พรอมดวยดวงตาเปนประกายตามสไตล

หนมอารมณด

สน�าตาลยามหนารอนของนานแจมชดเหลอเกน ปาทงปา

แปรเปลยนเปนสน�าตาล เขาทงลกเหลอเพยงสน�าตาล

กลางทงกลางภเงยบเชยบแนนง รางไรผคน นอาจถอ

เปนชวงเวลาแหงการผอนพก ของคนทท�างานตรากตร�ามากบ

การเพาะปลก

ใบไมรวงสราก รอใหผนดนดดซบไปสรางการกอเกด

ใหมๆ ตอเมอฝนแรกโปรยปรายหรอกกระมง ผนดนจะคอยๆ

เปลยนเปนสเขยว แตงแตมใหปาและเขาเปลยนสอกหน

ทกอยางตองอาศยการเปลยนแปลง

เปลยนเพอพานพบกบสงทดกวา

อกไมนานกระมงหรอกนาน ไมนานทปา ฟา นา น�า

จะแปรเปลยนไปสความเขยวสด และไมนานทสขภาพอนามย

ของผคนจะไดรบการดแลทตอบสนองใหชวตไดดกวาเดม ดกวา

ทเคยเปนมา

ดเพราะพวกเขาไดมสวนรวมในการคด ก�าหนด อนาคต

ในการดแลชวตตนเอง

คงอกไมนานหรอกหนานาน

อกไมนานเกนรอ...

62อฐกอนแรก

ภำพกจกรรมรวมกบชมชน

อฐกอนแรก63

แมน�ำแมกลองจ.สมทรสงครำม

เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยบานปรก ต.บานปรก อ.เมองสมทรสงคราม

จ.สมทรสงคราม

มนตรกแมกลอง

ผมไมเคยพดแทนตวเองวา หมอ” ค�าวาหมอมนกบงบอกสถานะทางชนชนอาชพ และน�ามาซงอภสทธอะไรบางอยาง ผมแทนตวเองวาพวานอง เพราะผมรสกวาเราเหลาอนามยกบชาวบาน ตางกเทาเทยมกน

ชชชยฉนทรตนโชคเจำพนกงำนสำธำรณสขชมชนสถำนอนำมยต�ำบลบำนปรกอ.เมองสมทรสงครำมจ.สมทรสงครำม

อฐกอนแรก67

ถงไมมใครเปดเพลงมนตรกแมกลอง แตบรรยากาศใน

ค�าคนนกคลายเปนภาพประกอบเพลงๆ นนกมปาน

พระจนทรดวงกลมโตทลอยเดนอยเหนอทวมะพราว

เสยงพายเรอสวบสาบของคนหาปลาผสานกบกรดรองของแมลง

นอยใหญ คลายเปนสรรพส�าเนยงเฉพาะตวของพนถนแมกลอง

แมหลายปมาน สวนมะพราวจ�านวนมากถกโคนลงเพอ

ท�ารสอรทรองรบนกทองเทยว แตยงคงมคนของตนมะพราว

จ�านวนไมนอยเชนกนทยนยนจะหาอยหากนกบแผนดนผนเดม

ทอยกนมาครงปสงกะสา ยาสงกะส

ในบางวนและคนค�า หากใครชางสงเกตและลองเงยห

ฟง จะยงไดยนเสยง “ก” อนหมายถงเสยงตะโกนใหรวายามนคน

68อฐกอนแรก

ปาดงวงมะพราวก�าลงปฏบตภารกจการงานของพวกเขาอย

สงเสยงกรองเพอเปนหมดหมายวาขณะนมคนท�างาน และ

บางคราวกใชเปนสญญาณสงไปปลายทางทไมอาจร ผ รบ

อยางนอยกเพอคลายเหงา เขาอธบายกนอยางนน

เสยง “ก” นเองวากนวาเปนทมาในการฝกออกเสยงของ

“นกรองมชอเสยง” หลายคนทมพนถนหรออาศยอยแมกลอง โดย

เฉพาะนกรองนยนตาเศราคนโปรดของเรา ศรคร ศรประจวบ

ผถายทอดเพลงลาสาวแมกลอง และมนตรกแมกลองไดอารมณ

ทะลหวใจคนฟง

มจารกไววาในอดต จงหวดเลกทสดในประเทศไทยแหงน

เคยสงภาษไดสงทสด ดวยวาผคนมเศรษฐกจดจากการท�าสวน

มะพราว ท�าสวนผลไม มท�าเลอยใกลบางกอก เจานายชนผใหญ

ตางๆ มททางเปนเรอกสวนไว จนมค�ากลาว “บางชางสวนนอก

บางกอกสวนใน” (แขวงบางชาง เดมมศนยกลางอยท ต.บางชาง

อ.อมพวา)

นคอทมาเพยงเบองตน และเปนเกรดเลกนอยพอใหคนท

ไมเคยไปเยอนแมกลองไดรจกแผนดนนอยางคราวๆ

1.ตอบโจทยตอบชวต

อน หรอ ชชชย ฉนทรตนโชค เจาพนกงานสาธารณสข

ชมชน สถานอนามยต�าบลบานปรก องคการบรหารสวนต�าบล

บานปรก อ.เมองสมทรสงคราม จ.สมทรสงคราม คอเจาบาน

อฐกอนแรก69

คนแรกทออกมาตอนรบผมาเยอน อนจงกลายเปน “เหยอ” ให

ผมาเยอนสมภาษณโดยไมทนตงตว

อนเลาวามพนถนเดมเปนคนอมพวา แตมาท�างานท

บานปรก คนโบราณอาจเปรยบระยะทางทหางกนระหวางสองทน

วาหางกนชวเคยวหมากแหลก ดวยเปนคนในพนทมาแตออน

แตออก จงอาจท�าใหงายตอการท�างานในแงทวาเพอนฝงทเขา

ค นเคยกเหนกนมาตงแตยามเยาวทแกผาโดดน�าแมกลอง

มาทงนน

เยนวนนกเชนกน เลกราจากการงานทอนามยแลว

ชชชยฉนทรตนโชค

70อฐกอนแรก

เขาจดแจงแปลงกายเปนนกฟตบอลหนม ลงสนามอวดลลากบ

สมาชกคนอนๆ ในชมชนอยางสนกสนาน

ดวยความเปนคนรนใหม ดวยความทมสายสมพนธทด

ท�าใหเมอหาปทแลวเขาตดสนใจรวมกบพๆ เพอนๆ หนเห

นาวาใหสถานอนามย โดยเขารบการถายโอนออกจากกระทรวง

สาธารณสขมาสกระทรวงมหาดไทย

แต อะ อะ!

อยาเพงดวนคดวาทกอยางมนราบเรยบสมทเหมอน

ผาไหมแบบกอปปค�าโฆษณาการบนไทย มเพอน มพอง มผคน

มถนฐานเปนธรรมชาตสวยสดงดงามแลว จะท�าใหอนและเพอนๆ

โอนยายทท�างานกนอยางลนไหลปราศจากอปสรรค

ในทางกลบกน มนเรมมาจากเขาอดหนาระอาใจกบระบบ

เดม เหนอยกบการตองรอเวลาอนเนบชาในการชวยเหลอและท�า

ประโยชนใหชาวบานในสงกดเดมๆ เขาอยากท�างาน เขาไฟแรง

และอยากเหนพปานาอาอนเปรยบเสมอนญาตของเขาทงนน

ไดรบการบรการสาธารณสขทดกวาเดม

เขากลาวอยางเสยงดงฟงชดวา “จดเดนของทนคอพอรวา

มการเปดโอกาสใหถายโอนเราเลอกจะเปลยนทนท ไมมรรอ

(หวเราะรวน) ทอนๆ อาจรงๆ รอๆ เปลยนด ไมเปลยนด แต

ส�าหรบผมและพๆ ทน เลอกเปลยนอยางไมรรอ เพราะบอก

ตวเองไดเตมรอยวาถงเวลาตองเปลยนแลวจรงๆ พดเวอรๆ กได

วาหวใจและวญญาณมนไปเตมๆ แลว

เพราะทผานมาเราอดอดกบการท�างานทตองเสยเวลา

อฐกอนแรก71

กบการท�าเอกสารมากมาย โดยเฉพาะการท�างานเพอตอบสนอง

สวนกลางมากกวาคนในพนท เพราะสวนกลางมกมค�าสงลงมา

และใหเราตองท�าเรองทไมควรท�า เชน เขาระบก�าหนดวาใหท�า

เรองมะเรงปากมดลก ทงทคนในพนทไมไดเปนโรคนกนมาก เขา

เปนเบาหวาน ทวาเราตองมงไปท�ารายงานในเรองมะเรงตาม

ค�าสงจากบนลงลาง นละฮะ มนเสยเวลา เสยประโยชน ฉะนน

เมอเหนเปนโอกาสด ทกอยางพอดลงตว เราตดสนใจกนอยาง

ไมรรอ ไมเสยเวลาคดนานเลยฮะ...” กลาวจบหวเราะอยาง

อารมณด

2.ปำจอบสหนงฮอลลวดและกระทำชำยนำยอน

ความเปนหนม ความเปนคนรนใหม กลาไดกลาเสย

เหลานกอาจเปนอกเงอนเหตทท�าใหพวกเขาเหลาเจาหนาท

สถานอนามยบานปรก ยนดกบการถายโอนสถานอนามยมาสงกด

อบต. และบางครงการเปลยนแปลงบางอยางเกดมาจากการสงสม

ประสบการณผานสงละอนพนละนอย

ดงท สตฟ จอบส บรษผเปรยบไดวาเปนศาสดาแหง

คอมพวเตอรและการสอสาร เขาไดปฏวตการใชคอมพวเตอรอน

เขาถงยากและมราคาแพงส�าหรบคนทวไป ใหกลายเปนเครองมอ

เครองใชในการสอสารในครวเรอน ในชวตประจ�าวน และมากกวา

นนมนน�ามาซงการปฏวตทางวฒนธรรมของโลกทงโลก โลกท

เชอมกนไดดวยปลายนวสมผส

72อฐกอนแรก

จอบสกลาวค�ายากๆ แตจรงเหลอเกนไววาไมมใครเชอม

ปจจบนไปหาอนาคตได เราท�าไดเพยงเชอมปจจบนไปหาอดต

เขากลาวเชนนเพราะเขาเลาวา สวนหนงทท�าใหเขาสามารถ

คดคนเครองคอมพวเตอรแมคอนทอชมาไดเปนเพราะเขา

มสงละอนพนละนอยจากอดต เมอครงท เขาเดนออกจาก

มหาวทยาลย

หากใครเคยอานประวต สตฟ จอบส คงพอทราบวา

เขาไมไดเรยนจนจบปรญญา ตดสนใจออกจากมหาวทยาลย

กลางคนเพราะอยากใชชวตตามสญชาตญาณ

ออกมาจากมหาวทยาลยแลว เขาไปเรยนการคดลายมอ

เปนคอรสสนๆ (พอแมผปกครองชาวไทยคงอกแตกหากลกเลอก

จะท�าแบบนนบาง) จอบสบอกวาวชานดเหมอนจะไมมอะไรทเอา

มาใชในชวตจรงได แตเมอเขาออกแบบคอมพวเตอรแมคอนทอช

รนแรก ความรเหลานนยอนกลบมาใหมและเขาใสมนลงไปใน

เครองแมคอนทอชทงหมด

แมคอนทอชจงเปนคอมพวเตอรแบบแรกทมตวพมพ

สวยงาม เขากลาวเพมวาหากเขาไมไดเรยนวชานน ปานน

แมคกคงไมมตวพมพหลายรปแบบหรอตวพมพทเวนชองไฟ

สวยงามอยางน

เอ...แลวอนเกยวอะไรกบ สตฟ จอบส เนย

ใช อน กบ สตฟ จอบส ไมมอะไรเกยวของกน และมอาจ

เปรยบเทยบกนได

แหมๆ เฮยจอบสออกจะสรางคณปการระดบโลก นายอน

อฐกอนแรก73

ของเราคงมอาจหาญไปเปรยบอะไรดวย

แตก�าลงจะชใหเหนวาบางครงการเปลยนแปลงตางๆ ก

เกดมาจากความสนใจในสงละอนพนละนอยในชวต

เรองนแหละทอนกบ สตฟ จอบส มเหมอนกน

ดวยความเปนคนหนมรนใหม ชอบดหนง ฟงเพลง อน

บอกวาหนงฝรงทเขาชอบดนน ดกทกทกจะเหนการกระจาย

อ�านาจแฝงอย ไมวาจะเปนเรองจอส หรอหนงคาวบอยหลายๆ เรอง

เขาสงเกตเหนวาเวลาเกดปญหาขนในชมชนทองถน จะเหนภาพ

ประชาชนหรอชาวชมชนในทองถนของเขาแจงและท�างานรวมกน

กบนายอ�าเภอไดทนททนใด มพกรอสวนกลางจากทใดมาอนมต

เหมอนในเมองไทย อนดแลวกแอบเกบความประทบใจเหลานเขา

มาเกบขงไวในใจเงยบๆ

ตอเมอเตบโตมาท�างาน ปะเหมาะเคราะหด โอกาสเปด

ใหเขาท�างานกบทองถน อนจงไมรอชา

“(หวเราะรวน) จรงๆ นะครบ ผมดหนงฮอลลวดทไรก

เหนวาชาวบานท�างานรวมกบนายอ�าเภอ ซงอาจจะเปนเจาหนาท

อนๆ ดวย แตในเมองไทยเอามาแปลเปนนายอ�าเภออยางเดยว

ผมขอใชค�านายอ�าเภอตามนะฮะ ชาวบานสามารถเรยกหา

นายอ�าเภอมาแกปญหาตางๆ ไดทนทวงท ผมดแลวกไดแตคดวา

ท�าไมบานเมองของเราไมเปนอยางนนบาง เมอมโอกาสผมจงท�า

อยางไรกตาม ผมกไมไดผลผลาม ผมท�างานกบ อบต.

มานานรวาเขาจรงใจ หรอไมจรงใจ เขาอยากท�างานเพอชาวบาน

เพยงไร ทผานมาเขาใหเกยรตพวกเราดมาก ไมกาวกาย ไมลวงลก

74อฐกอนแรก

ท�างานคกนตลอด และเออ อยากย�าตรงนกนความเขาใจผด

อยาเขาใจผดนะครบวาการเปลยนแปลงทงหมดมนเกดจากผม

คนเดยว ยงมพๆ นองๆ เจาพนกงานอนามยทนหลายคนทลงแรง

รวมใจไปดวยกน ไมวาจะเปนคณอญชล คณพรทพย คณอดศร

คณอญญารตน และนองๆ อกหลายคน เราตางคยกน แลกเปลยน

และเหนไปในทางเดยวกน เสยดายทวนนพวกเขาไมอย ตดงาน

ทอน ไมงนไดคยกนหลายคน สนกแนๆ” อนกลาวทงทาย

แลวตอขอกงวลถงวาทกรรมทมตอนกการเมองทองถน

แบบถอยค�าทวา “เอานกเลงบานนอกมาใสชดกาก” ทใครตอใคร

ชอบประทบตรานนเลา เขาไมยหระหรอกหรอไร เมอถกถามอน

บอกดวยความมนใจวาอยทมมมอง

“...อยางนสยงด เขาอาจเปนนกการเมอง ใช ทศนคต

ของคนไทยตอนกการเมองไมคอยด แตอยาลมวานกการเมองใน

ระบอบประชาธปไตยนน หากท�าไมด ท�างานไมสนองตอบตอ

ความตองการของชาวบานรานถน เรากสามารถเลอกคนอน

มาแทนทไดนฮะ มนแฟรอยนะ ฉะนน ทงการกระจายอ�านาจและ

ประชาธปไตยมนสอดรบกนกตรงนพอดเปะ...”

กลาวจบกยมตาหย

3.เวลำเปลยนใจคนเปลยน

“แตกอน อสม. ไปไหน ไมมใครรจก ถกมองเปนพวกจน

พวกชอบยงเรองชาวบานโดยไมไดรบเชญ แตเดยวนเราเดนไป

อฐกอนแรก75

ชาวบานตะโกนกอนเลยวา อสม. มาแลว”

เสยงพดดงฟงชดแบบผหญงชาวบานของคณฉววรรณ

ทองเปลว ชาวบานหม 4 ต.บานปรก กลาวขนเมอเราถามถง

ความเปลยนแปลงทางทศนะทมตอการดแลสขภาพของคนใน

ชมชนบานปรก

“แมกลองใชจะเปลยนแตเพยงทดนหรอกลายเปนเมอง

ทองเทยวเทานนนะ แตความคดของคนกเปลยนตามนะ ชาวบาน

เดยวนเขาไมไดเกรงกลวเจาหนาทดงแตกอน เขารวาอะไรเปน

สทธทเขาควรไดรบ อะไรทเขาจะเขาถงได โดยเฉพาะเรองสขภาพ

ฉววรรณทองเปลว

สวนเรองการถายโอนนน บอกตรงๆ บางทชาวบานกไมรไมสนหรอก รแตวาโครงการตางๆ ทชวยกนคด ชวยกนเสนอในเวทชาวบาน วาระตางๆ มนเรวขนคดๆ กนไปเสนอกนไปแลวกออกมาใหเหนเลย ระบบมนท�าใหเราสามารถไดรบบรการอะไรตางๆ ไดงายขน

ฉววรรณทองเปลวชำวบำนหม4ต.บำนปรกอ.เมองสมทรสงครำมจ.สมทรสงครำม

อฐกอนแรก77

มนกผนเปลยนไปตามเวลา อยางแตกอนกลวยง กลววณโรค

กลวมาลาเรย เดยวนเรองเหลานจบๆ เรามากลวเรองความอวน

กลวเบาหวาน กลวความดน กนแทน สวนเรองการถายโอนใครไป

สงกดไหนอยางไรนน บอกตรงๆ บางทชาวบานกไมร ไมสนหรอก

เขารแตวาท�าไมพกหลงโครงการตางๆ ทชวยกนคด ชวยกนเสนอ

ในเวทชาวบาน วาระตางๆ มนเรวดจง คดๆ แลวกออกมาใหเหน

จากการท�างานของเจาหนาทเลย (ยม)

ระบบมนท�าใหเราสามารถไดรบบรการอะไรตางๆ ได

งายขน อยางกบอน มอะไรกโทรคยกนเรยกหากนไดตลอด

อกเรองทชวยไดเยอะคอเรองทมกองทนประกนสขภาพประจ�า

ต�าบลขนมาดวย พอมกองทนฯ นขนมาท�าใหเรา อบต. และ

อนามยไดพบปะกนบอยขน คดหารอเรองงานกนงายขน…”

ปาหยกเลาอยางออกรสออกชาต กอนทจะชกชวนเราดมน�าหวาน

จากตาลมะพราวสดจากตน

4.สำยน�ำสำมรสคนท�ำงำนสำมประสำน

ยามเยนย�ารมน�าแมกลอง แสงตะวนไลอาบผวน�าจนน�า

ทงสายแปรเปลยนเปนสทอง คนเรอเรมออกเรอไปลอยล�าเพอ

ตกกงแมน�า กเดอนปจะเวยนผน อะไรจะเปลยนไป แตชวตเขา

หลายคนกยงคงฝากไวกบสายน�าแหงน ดนแดนแหงน�าสามรส

วฏจกรชวตวนเวยนอกบสายน�า รองสวน และภมปญญาทสงสม

มาจากบรรพชน

78อฐกอนแรก

หลายปทผานมาธรกจการทองเทยวเขาโหมบา แต

อยางนอยพวกเขามทนทางสงคม มเครอขายภาคประชาสงคม

ไวคอยกลนกรองจนมผลงานเปนทประจกษ

ไมวาจะเรองประตเขอน รปแบบการจดการน�าในล�าคลอง

ต.แพรกหนามแดง อนลอลน ทตางชวยกนระดมภมปญญาในการ

จดการน�าสามรส กรอย เคม จด ภายใตงานวจยของชาวบาน

รวมกบนกวชาการ หรอเรองการท�าทางเลาะสวนไวส�าหรบ

จกรยาน การก�าหนดโซนส�าหรบการทองเทยว ใช ฟงดแลว

สงเหลานอาจไมเกยวกบการถายโอนอนามยแตอยางใด

แตประสบการณในเวทตางๆ ชวยหลอหลอมบมเพาะให

อบต.บำนปรก

อฐกอนแรก79

คนแมกลองกลาคด กลาท�า กลาเสนอความคดเหนของตวเองใน

เวทสาธารณะ ในขณะทหากเปรยบเทยบกบเมองตดกนอยาง

สมทรปราการ ผนแปรกลายเปนเมองอตสาหกรรมเตมรปแบบ

แตคนแมกลองหรอสมทรสงคราม กลบใชพลงอ�านาจในการ

ตอรองผานเครอขายรกษาเมองอนนาอยไวไดตามรปแบบท

คนแมกลองตองการจะเหนและเปนไป

มองเผนๆ คนภายอาจมองไมเหนวาเกยวกนอยางไร แต

ความจรงอยางทวาคอ หลายสงอยางในโลกใบนเปลยนแปลงได

เพราะสงละอนพนละนอย เวทการตอสเรยกรองในเรองตางๆ

บมเพาะสงสมใหพวกเขาคนแมกลอง กลาทจะทวงสทธและ

เลอกเอง

“คนชอบพดกนถงเรองบรณาการ เรองการผนวกรวม

ส�าหรบผมเรองน มนไมใชแคการกลาวลอยๆ แตตองท�าใหเกด

ขนจรงในเชงปฏบต งายๆ ในเรองการถายโอนสถานอนามยเนย

ทงคน งาน ของ เรามการจดการ เรามการกระจายอ�านาจ

จรงๆ เรามการแบงแชรทรพยากร อยางไรตองท�าใหเหนจรง

โดยเฉพาะเรองบคลากรเนย เราไมเคยคดวาเอาเขามาเปน

ผใตบงคบบญชาเรา กลบกนเรามองวาเขามาชวยเราดวยซ�า

แนนอนแรกๆ มปญหาเยอะเอาการ โดยเฉพาะเรองเงน เรอง

การจดการ เราสามารถยดหยนไดไหม เงนอนามยออกชา เราก

จดการโดยเอาเงน อบต. ส�ารองออกไปกอน ขอเพยงท�าทกอยาง

ใหโปรงใส ชดเจน กไมยาก ทกอยางมความชดเจน ไมมปญหา

สามารถตรวจสอบไดทกกระบวนการ

จากบานคนละหลงมาอยหลงเดยวกน นไมไดหมายความวาสงทเกดขนมนงายนะครบ ทส�าคญเรองอยางนไมไดเกดภายในวนสองวน พวกเราท�างานกนมานาน กอนทจะมการถายโอนเสยอก เรามสายสมพนธทดตอกนมานานฮะ เราท�างานแบบระบบสามประสานมาตลอด อบต. อนามย และตวแทนชาวบาน

มำโนชตรยรตนยนตปลดอบต.บำนปรกต.บำนปรกอ.เมองสมทรสงครำมจ.สมทรสงครำม

อฐกอนแรก81

ซงการท�าอยางนดดวยซ�าครบ จากบานคนละหลง

มาอยหลงเดยวกน ออ...ผมกลาวเลาสนๆ นไมไดหมายความวา

สงทเกดขนมนงายนะครบ ทส�าคญเรองอยางนไมไดเกดภายในวน

สองวน พวกเราท�างานกนมานาน กอนทจะมการถายโอนเสยอก

เรามสายสมพนธทดตอกนมานานฮะ เราท�างานแบบระบบสาม

ประสานมาตลอด อบต. อนามย และตวแทนชาวบาน กเลย

งายหนอย ทางอนามยและชาวบานเขารวาเราจรงใจหรอไม

อยางไร ของพวกนมนเหนกนไปเองครบ...”

มาโนช ตรยรตนยนต ปลด อบต.บานปรก เลาใหฟงจน

ท�าใหผมาเยอนเหนภาพทมาทไปของการถายโอนไดดยงขน

มำโนชตรยรตนยนต

82อฐกอนแรก

5.หมอชำวบำน

รายงาน วจยเรอง Why Equality is Better for Everyone

โดย Richard Wilkinson & Kate Pickett ผเชยวชาญดาน

ระบาดวทยาและสาธารณสขจากประเทศองกฤษ รายงานวานเปน

ครงแรกในประวตศาสตรโลกทโดยเฉลยคนจนอวนกวาคนรวย

ดวยสาเหตเพราะการไมรเทาทนบรโภคนยม และเขาไมถงความร

ทางโภชนาการ

ใชเพยงเฉพาะองกฤษ ทไหนๆ ในโลกกก�าลงเปนเชนน

ความอวนก�าลงคกคามมนษยอย ทกวน ไมเวนแมแตชมชน

กงเกษตรกรรมอยางแมกลอง

“โลกเปลยน ปญหาเปลยน หากเราไมตงรบใหเทาทนจะ

แกไดอยางไรเลาครบ” ปลดมาโนชกลาว

“แตเราโชคดทเราท�าประชาคม หารอกนบอยเลย

คอนขางเทาทนกบปญหา”

ปลดมาโนช อน และคณฉววรรณ ยงกลาวตรงกนวา

การกอเกดของกองทนหลกประกนสขภาพระดบต�าบลได

เปนสวนส�าคญทชวยใหพวกเขาไดพบปะแลกเปลยนกนบอย

กวาทเคยเปนมา รวมไปถงไดเรยนรถายเทขาวสารและทกขสข

ของกนและกนอยางสม�าเสมอ

สถานอนามยบานปรกยงคงอยอยางนน อยทเดม แตท

เปลยนไปคอรอบๆ มรสอรทสวยๆ เกๆ มากมาย แมอาคาร

อฐกอนแรก83

ของสถานอนามยจะไมสวยเทารสอรท แตกยงคงเปนอาคารท

ชาวบานสามารถเดนเขาออกไดอยางสะดวก ไมเกอเขนหรอถก

ท�าใหตวลบเลกแบบสถานทราชการทวไป

ใครทผานไปทางนนอาจไมสงเกตเหนวาอาคารเกาใน

พนทไมกตารางเมตรตงอยรมทางลดเลยวของสวนมะพราว อาจ

ไมชวนเตะตา ไมนาสนใจ ไมมอะไรหวอหวา

แตอยางนอยๆ ไมกปมาน สงทแปรเปลยนไปคอวธดแล

สขภาพของผคน ตวอยางงายๆ เชน การตรวจฟนทเคยเปนเรอง

ของคนมฐานะ มเวลา มเงน ไดกลายเปนเรองปกตในวถประจ�าวน

เพราะทนมหมอฟนมาอยเวรทกวน ชาวบานสามารถเขาตรวจได

อยางสะดวก

นอกจากสขภาพฟน สขภาพกายแลว หากผมาเยอนได

มโอกาสเพงมองไปในดวงหนาของผคนในทแหงน เขาจะแลเหน

ถงความเทาเทยมทางศกดศรทปรากฏในนยนตา

ความเทาเทยมนนมสวนหนงมาจากการถายโอนอ�านาจ

และการถายโอนอาจนนกระจายอยแลวในชวตของผคน

“ผมไมเคยแทนตวเองวาหมอ ค�าวาหมอมนกบงบอก

สถานะทางชนชนอาชพ และน�ามาซงอภสทธอะไรบางอยาง ผม

แทนตวเองวาพวานอง เพราะผมรสกวาเราตางเทาเทยมกน”

อนกลาวทงทาย

บางทประโยคเลกๆ จากค�าพดของคนหนมคนน อาจ

ไมมความหมายหากฟงผานเลย แตมนอาจสะทอนถงความหมาย

อนชดเจนถงการถายโอนทเกดขนวามนไมไดมความเหลอมล�า

84อฐกอนแรก

ทงกบเพอนรวมงานและกบชาวบาน

การถายโอนเกดขนแลวจรงๆ ทบานปรก ทงการถายโอน

อ�านาจความเทาเทยมในความเปนมนษย และการเขาถงบรการ

ทางสาธารณสขของชาวบาน ทสดแลวคนบานปรกไดหวนคนส

ปกตสามญทรบรวา ศกดศรและคณคาของคนทกคนไมตางกน

นอาจเปนมรรคและผลทส�าคญของการถายโอน

สถานอนามยทหลายคนอาจคาดไมถงหรอมองขามไป

ภำพกจกรรมรวมกบชมชน

อฐกอนแรก85

หองแถวเรอนไมอ.โพธำรำมจ.รำชบร

เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยบานฆอง ต.บานฆอง อ.โพธาราม จ.ราชบร

ยำใจคนจน

อนามยไมใชของใคร ไมใชสงกดใคร เราอยกบใครอยางไรกได แตสงทจรงและใชทสดคอ เราตองอยกบชาวบาน เราตองท�างานใหชาวบาน ชาวบานไดประโยชนสงสด นนคอค�าตอบ ฉะนน สงกดเราคอสงกดชาวบานตางหาก

โสภำสำลยงพวยนกบรหำรงำนสำธำรณสขสถำนอนำมยบำนฆองต.บำนฆองอ.โพธำรำมจ.รำชบร

อฐกอนแรก89

1.ยำและชวต

ดอกลมแลงสเหลองฉ�าไหวระรกไปตามลมรอนทพดผาน

ละอองฝนสสมบางๆ ผดพรายพลวขนมาจากลกรงสแดงรมถนน

ถดจากตนลมแลง ยงมตนจานทสงดอกสแดงเพลงบานสะพรงมา

ทาประชนแขงสสน

หนารอนสวยอยางนนเอง…

ถงจะมอากาศใหชวนขนมว แตธรรมชาตกชดเชยใหดวย

สสนแหงพนธไม มาใหไดเชยชมคลายขนมวจากสายลมรอน

สองขางทางในยานชมชนบานฆอง อ.โพธาราม จ.ราชบร

ถกเตมแตมประดาประดบไปดวยทวไมหลากส

90อฐกอนแรก

จากถนนใหญสซอยเลกซอยนอย ตนไมเหลานเผยโฉม

เตบโตงอกงาม อยทามกลางดนแหงและลมรอนอยางไมพรน

“โอย แตกอนมมากกวานอก เดยวนมนถกโคนทงไป

ซะเยอะ” ลงสวฒน สาลตด ประธาน อสม.บานฆอง กลาวเสยงดง

ฟงชดตามสไตลหนมลกทง เมอไดยนผไปเยอนเอยชมความงาม

ของไมดอกหนารอนในบานฆอง

หลงจากโอภาปราศรยไดไมเพยงกประโยค น�ามะพราว

เยนๆ ในขนทองเหลองใบใหญ ถกยกมาเสรฟใหคนผานทางได

ชนใจ

สวฒนสำลตด

อฐกอนแรก91

ลงสวฒนเลาตอวา ชมชนบานฆอง อ.โพธาราม จ.ราชบร

เปนเหมอนชมชนในภาคเกษตรชานเมองทวไป ทผคนเคลอนไหล

มาท�างานรบจางยามหมดฤดกาลเกษตร

กลาวส�าหรบทนสวนใหญเปนแรงงานรบชวง คอรบงาน

มาท�าทบาน แนนอนวายอมไมมสทธโอกาสใดๆ จากการประกน

สขภาพจากผวาจาง ไมวาจะเปน โรงงานผกกาดดอง โรงงานทอผา

โรงงานท�าทนอน ท�าตกตา นงท�างานนานๆ ท�างานวนละหลาย

ชวโมง ท�าใหชาวบานสวนใหญทานยาแกปวดเมอยกนมาก

เหมอนเปนอาหารประจ�ามอดงทนกวชาการไดเสนอไวในงาน

วจยอยางนาสนใจวา

“ในยคปจจบน คนพงยามากขนไมตางกบการพงสนคา

วตถอนๆ สงคมเดนไปถงจดทไมรตววาก�าลงมองค�าวา “ยา” กบ

ค�าวา “สขภาพ” เปนสงเดยวกน” ความเชอทวาโรคไมมทางหาย

ได ถาไมกนยา ( No Cure of Disease is Possible unless Drugs

are Taken) ไดแพรกระจายกลายเปนสามญส�านกของคน

การแพทยเชงพาณชยและธรกจยามสวนส�าคญมากใน

การกอใหเกดกระแสความคดดงกลาว ดวยการท�าใหสงคมเกด

มายาคต (ทงทจงใจและไมจงใจ) วายา (และบรการสขภาพ หรอ

เทคโนโลยทางการแพทย) สามารถไขค�าตอบใหกบทกๆ ปญหา

ของชวต โดยเฉพาะกบอาการเจบปวยทงหลาย ซงแททจรง

แลวความเจบปวยตางๆ อาจเปนเพยงอาการวกฤตของสงคม

การเมองเศรษฐกจทไมอาจอาศย “ยา” เปนเครองมอส�าคญใน

การแกปญหาได (Hardon 1991: 8)

92อฐกอนแรก

ชาวชมชนบานฆองกตกอยกบมายาคตน พวกเขายง

เชอวายาแพงดกวายาถก ยามากดกวายานอย ระหวางทไป

เยอนสถานอนามยเราจงเหนชาวบานเดนวนเขาเวยนออก เพราะ

ตองการ “ยา” มาบรรเทาความไขปวยทงทางรางกายและจตใจ

“พรบรและเขาใจวธคดเชนนของชาวบานนะ ไมไดมอง

วาเปนเรองไรเหตผล เพราะเขาตองตอสดนรนเอาตวเองใหรอด

ในเชงเศรษฐกจ ท�าใหเขาใชยาดวยเหตผลของการแกปญหา

เฉพาะหนา ปวยขนมากอดท�างาน อดไดคาแรง ฉะนนการใชยา

จงหมายถงอนๆ ทตามมา หมายถงปากทองของครอบครว แตเรา

ในฐานะบคลากรทางสาธารณสข มทางเลอกอนทไปคะคาน

ความเชอนของเขาไดไหมละ พกบทมกพยายามคด เราจงรวมมอ

กบเทศบาลท�างานเรองอนๆ เปนกจกรรมทสอดคลองกบวถชวต

เขาเพอฟนฟสขภาพไปในตว เชน การรณรงคเรองจกรยาน เรอง

การออกก�าลงกาย

นพรงนจะมการเปดแคมเปญเรองจกรยานเปนงานใหญ

เลยนะ ถาวางกขอเชญนะคะ”

พโสภา สาลยงพวย นกวชาการสาธารณสข ผเหนความ

เปลยนแปลงตงแตการเรมตนถายโอนสถานอนามยบานฆอง

มาสสงกดของเทศบาล กลาวดวยใบหนาเปอนยม

อฐกอนแรก93

2.เหลำเกำและขวดใหม

ใครเคยผานไปถนนสายราชบร ปากทอ กอาจมโอกาส

สงเกตเหนอาคารเทศบาลบานฆองตงโดดเดนอยขางทางหลวง

สายเอเชย ภายในมแผนกแยกยอยมากมาย และสวนหนงของ

งานดานสาธารณสขกถกผนวกเขาและมหองท�างานทชดเจน

ในตกหลงใหญน พโสภาและคณะท�างานสวนหนงไดยายมานง

ประจ�าการทน

สวนทสถานอนามยเดมกยงคงอยทเดม และมเจาหนาท

สวนหนงประจ�าการอย เปนการแยกกนใหบรการประชาชนให

โสภำสำลยงพวย

94อฐกอนแรก

ตรงจด ในสวนของเทศบาลเปนคนดแลนโยบาย ระเบยบและ

วางแผนงานตางๆ ในสวนของอนามยกยงคงใหบรการประชาชน

ในพนทตามปกต และมการจดสรรเจาหนาทรวมถงเพมอตรา

จางงานไปประจ�าการอกหลายต�าแหนง

แมวาการเรมตนของเรองราวในการถายโอนทบานฆอง

จะไมไดเกดจากฐานรากของคนในพนท เพราะเปนพนทตนแบบ

ททางกระทรวงมหาดไทยตองการใหองคกรปกครองสวนทองถน

ทไดรบเลอกใหประเมนธรรมาภบาล ไดมการถายโอนสถาน

อนามยในสงกดมาท�างานรวมกน ทางองคกรปกครองสวน

สถำนอนำมยบำนฆอง

อฐกอนแรก95

ทองถน ซงในขณะนนเปนองคการบรหารสวนต�าบลบานฆอง

ก “รบลก” และไดพยายามด�าเนนการตออยางแขงขน

แตการ “รบลก” งายถงเพยงนนเชยวหรอ?

วนนผ มาเยอนเขามาสงเกตการท�างานของบคลากร

ทนอยางเงยบๆ ตงแตสาย เมอตกบายวางเวนจากกจธระแลว

พโสภาเอยปากยกหองท�างานใหมาท�างานและนงพดคยวสาสะ

อยางเปนกนเอง

ระหวางนนมนองๆ ยกโถน�าสมนไพรมาเสรฟ กอนท

พโสภาจะรนและเทใสแกวพรอมเชญชวนใหผมาเยอนดม

“เรมแรกกมแตหนงสอแจงมา ทงจากมหาดไทยและ

สาธารณสข เหมอนแจงใหทราบวาจะมการถายโอนอนามย

ไปส องคกรปกครองสวนทองถน และไดประสานกบทาง

สาธารณสขใหเจาหนาทตดสนใจเอง เซนวาจะมาหรอไมมา แคน

(หวเราะรวน) เรากแทบไมรรายละเอยดอะไรมาก แตเขาใหขอมล

เรองสทธประโยชนวาไมตองเสยสทธอะไร และมแนวโนมจะดกวา

เพราะมโบนส มโนนน ลองไปดกอนไหม ถาไปแลวไมด ภายใน

สองปสามารถกลบมาไดเหมอนเดม ไอเรากคนงายๆ นะ และกคด

วาไมนาจะเสยหายอะไรเลย ประกอบกบเราท�างานรวมกบองคกร

ปกครองสวนทองถนมาโดยตลอด กบนายก อบต. คนนนกสนทกน

ทานกดแลเราด ถาเราไปไมนาจะมปญหาอะไร เปนเรองใหม

อกเรองทเราคด คอเขาตองการคนน�ารองนะ ถาเราไมน�าแลวจะ

มใครทไหนเปนตนแบบใหจงหวด เรากยนดทจะเปนคนน�ารองให

ส�าคญเพราะเรามเงอนไขรองรบวาถาไปแลวไมดก

96อฐกอนแรก

สามารถกลบมาไดทกเมอ ตรงนท�าใหเราสบายใจ เรากตดสนใจมา

แนละ ปสองปแรกไมมอะไรทงายเลย มอะไรทตองมาปรบ มาเซต

กนใหมเยอะแยะมากมาย รองไหกนมง ทอๆ กนมง เดนเรองเอง

เรองโนนเรองนไมรจะกครงกวาจะเขาทเขาทาง มนอาจจะยาก

ในระยะแรก แตทสดแลวมนกเขาทเขาทางจนได ส�าหรบเรานะ

สงทส�าคญทสดทเราคดกนมาตลอดคอ อนามยไมใชของใคร

ไมใชสงกดใคร เราอยกบใครอยางไรกได แตสงทจรงและใชทสด

คอเราตองอยกบชาวบาน เราตองท�างานใหชาวบาน ชาวบาน

ไดประโยชนสงสด นนคอค�าตอบ สงกดเราคอสงกดชาวบาน

ตางหากคะ” พโสภากลาวจบกโปรยยมละไมมาแตมไวบนใบหนา

คมข�า

น�าสมนไพรพรองไปจนเกอบหมดแลว กอนหนานมนเคย

อยในโถ ตอนนมนมาอยในแกว เราถามตวเองวามนยงคงเปน

น�าสมนไพรเหมอนเดมหรอเปลา คณคาและสมนไพรอยทไหน

ในโถหรอในแกว หรออยทตวยา สวนผสม อยทความเปนสมนไพร

ในตวมนเองไมใชหรอกหรอ

อม...บางทกคงไมตางจากทพโสภากลาวถงอนามย

ทวาเราจะยายไปสงกดไหนไมส�าคญ ส�าคญทเราไดสงกดชาวบาน

เหมอนเดมไหม

หนไปมองคนท�างานขางนอกทนงท�างานกนอยางแขงขน

แลวยกสมนไพรรสชาตดนนมาดมตอจนหมดแกว

สมนไพรยงคงเปนสมนไพรไมไดกลายเปนอยางอนไป

ตามภาชนะทบรรจ

อฐกอนแรก97

3.สตรใครกสตรใคร

“เรองการถายโอนเรองการยายสงกด พวกเราชาวบาน

ไมคอยรเรองหรอกครบ รแตวาพกหลงเราไดรบบรการทดขน

มการใหความรเรองการกนอาหาร การออกก�าลงกายมากขน

มกจกรรมโนนนนนท�ากนไมขาดสาย ชาวบานกใหความส�าคญ

กบเรองการกนอาหาร การออกก�าลงกายมากกวาเดมนะครบ

สวนเรองยานน หามกนไมได แตผมวาถาเขาลองกน

อาหารทมประโยชนและออกก�าลงกายมากขนแลว การใชยา

กนาจะลดลงไปดวยนะครบ” ลงสวฒน สาลตด ประธาน อสม.

คนเดมกลาวดวยเสยงสดใส

บ านฆ องก เหมอนชมชนก ง เมองก งชนบทอนๆ

ทวประเทศ ผคนมการเคลอนยายแรงงานและการท�างานมากกวา

ในอดต

ตองท�างานรบจางแขงกบเวลามากกวาการพงพาการ

ท�าเกษตรแตเพยงอยางเดยว พวกเขาจงมกจะเลอกใชยาจนเกน

ความจ�าเปนดวยเพราะเกรงวาหากอาการเจบไขไดปวยมาเยอน

แลวจะท�าใหพวกเขาเสยคาแรงเสยรายได

การดนรนหาเงนมาเลยงปากทองยอมส�าคญและนากลว

กวาการมวแตจะตระหนกถงอนตรายของยา กระนน กจกรรม

ตางๆ ทลงสวฒนเลาถง ไมวาจะเปนการรณรงคใหลดทานหวาน

การรณรงคใหออกก�าลงกาย อาจเปนทางเลอกหนงในการคะคาน

ใหการใชยาของชาวบานลดลง และกจกรรมสรางสรรคในเชง

ผมคดวาการถายโอนสถานอนามยนไมไดเกดประโยชนกบคนท�างานอะไรนะ แตประโยชนมหาศาลตกอยกบชาวบาน เพราะชาวบานไดประโยชนตรงๆ มนตอบโจทยใหพวกเขา

จำเอกสนทศรอนศรปลดเทศบำลต�ำบลบำนฆองอ.โพธำรำมจ.รำชบร

อฐกอนแรก99

สงคมเหลานอาจเกดไมได หากองคกรปกครองสวนทองถนและ

องคกรทางดานสาธารณสขท�างานแยกสายกนดงในอดต

“ในทศนะของผม ผมคดวาการถายโอนสถานอนามย

ไมไดเกดประโยชนกบคนท�างานอะไรนะ”

เสยงประกาศกราวนมๆ แลวนงไปของจาเอกสนท

ศรอนศร ปลดเทศบาลบานฆองท�าเอาคนฟงตกใจ แตกคอยๆ

ผอนคลาย เมอไดยนประโยคตอมาวา

“แตประโยชนมหาศาลตกอยกบชาวบาน เพราะชาวบาน

ไดประโยชนตรงๆ มนตอบโจทยใหพวกเขา แตเดมเราในฐานะ

คนท�างานทางดานมหาดไทยกจะท�าแตเชงบรหารปกครอง แลว

จำเอกสนทศรอนศร

100อฐกอนแรก

สงนโยบายไปยงสาธารณสขบาง เขาจะรวมมอไมรวมมอกไปวา

ไมได แตพอมารวมกนแลวงานไปทศทางเดยวกน มนกตอบโจทย

ใหญเดยวกนคอท�าเพอประชาชน มนไมตองเสยเวลาไปกบการ

สะเปะสะปะจากค�าสงทมาจากขางบน แตท�างานเพราะฟงค�าสง

จากคนขางลาง จากฐานลางคอประชาชนในพนท การใหบรการ

งายขน สะดวกรวดเรว ทงเรองงาน คน งบประมาณ เพราะมน

ลดบนไดค�าสงไปไมรตงกขน ทงสายงานสายเงนสนกวากนเยอะ

แตเดมหากอนามยอยสงกดกระทรวงฯ ชามากกวาจะไดรบเงน

มาท�างาน และตองท�างานตามโจทยสวนกลาง มนไมตอบโจทย

ชาวบาน”

เมอถกถามถงเทคนควธการทเปนกญแจส�าคญ ทน�าพา

ใหพนทบานฆองสามารถถายโอนสถานอนามยไดส�าเรจและ

ไมเกดความขดแยงขน ปลดหนมตอบดวยเสยงดงฟงชดวา

“โอย ไมม สตรใครกสตรใคร (หวเราะ) พดเลนฮะ ผมคดวา

สงทท�าใหงายคอเราตางวางใจซงกนและกน และใหอสระในการ

คดงานคดโปรเจกตเอง นายกเทศมนตรทานย�าเสมอวาคณคด

เองไดเลย อยากจะท�าอะไรแบบไหน คดเองเลย ขอแคประโยชน

ตกอยทชาวบาน

อกอยางคอตองบอกเลยวาเทศบาลทนจะใหความ

ส�าคญกบงบประมาณทางดานสาธารณสขมากกวาเรองอนๆ

ในการบรหารอะไรตางๆ เราจะเอาเรองสขภาพน�า ฉะนน บคลากร

ทางดานสาธารณสขจงเปนบคลากรดานทเราใหความความส�าคญ

มาก เพราะเทศบาลเรา เราถอวาการพฒนาดานสาธารณสข

อฐกอนแรก101

คอจดแขงทสดของเราครบ…”

4.คณคำและควำมหมำย

ดอกลมแลงไหวพะเยบพะยาบอยหนาสถานอนามยเลกๆ

ชนเดยวตดดนแหงนดสดสวยขน ยงเวลาทดอกของมนโปรยปราย

ลงบนลานดนขางหนาสถานอนามยดวยแลว ดราวกบพนทแหงน

จะไดรบการเตมสสนจากวนปกต สวนอกฟากฝ งของถนน

หางกนราวสองถงสามกโลเมตรคออาคารเทศบาลอนโดดเดน

ชาวชมชนบานฆองคนเคยกบทงสองสถานท

ส�าหรบสถานอนามยแหงนน เขาสะดวกใชและเวยน

เขาออกในการรกษา รบยา สวนเทศบาล เขารวาหากตดตอกจธระ

หรอมงานประชมระดมความคดเหน

สองทลวนมความหมายกบพวกเขาไมตางกน ตางกน

แคหนาท

อกทหนงไปเมอเจบไขไดปวย อกทหนงไปเพอรวม

วางแผน รวมเสนอความคดความเหน

แมจะแยกหางกน แตเขาพอจะรบรวาหางกนแคหลงคา

และทางกางกนเทานน ทวาเรองราวและโอกาสในการดแลสขภาพ

ของพวกเขาขยบมาใกลกนแลว จากบานคนละหลง ผนวกมาเปน

หลงเดยวกนดงทปลดเทศบาลไดกลาวไว

น�าสมนไพร ตกหลงใหญของเทศบาล อาคารเลกๆ สถาน

อนามย ทงหมดนสรางความหมายบางประการในใจคนมาเยอน

ไมส�าคญวาจะอยในภาชนะไหนแบบใด ไมส�าคญวาตวอาคาร

102อฐกอนแรก

สถานทจะเปนแบบไหน

หากสงส�าคญคอ “คณคา” จากขางในนนตางหาก

คณคาทความหมายคอการรบใชและตอบโจทยใหชวต

ชาวบานฆองทกคน

ภำพกจกรรมรวมกบชมชน

อฐกอนแรก103

พระบรมธำตวดพระบรมธำตจ.ตำก

เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยบานวงหวายต.วงหมน อ.สามเงา จ.ตาก

อยำกนขอบน�ำอยำขวำงแดนดน

ผมสามารถเปนเครองมอของใครกได องคกรใดกได ถาใครคนนน องคกรนน ท�างานแลวเกดประโยชนกบชาวบาน

ธรศกดมลงำมนกบรหำรงำนสำธำรณสขสถำนอนำมยบำนวงหวำยต.วงหมนอ.สำมเงำจ.ตำก

อฐกอนแรก107

ระหวางการสญจรซอกซอนไปตามทางเลาะน�ายม

สองขางทางเปนทงขาวโพดสลบกบทงนา หนาหนาวคาบเกยว

หนารอน อากาศแหงและตนไมเฉา น�ายมแหงขอด ทกอยางเงยบงน

ราวรางไรชวต เหนเพยงววแกๆ และเลมหญาอยางครานๆ

ฟายงกวาง ทางยงไกล คนเดนทางแวะพกเหนอยล�าพง

เงยบๆ รมน�ายม มรมไผบงใบใหคลายรอน นงมองดสายน�าไหล

และฟงเสยงไผเสยดสขบกลอมอยเนนนาน

จๆ ส�านวน เราไมควรปดกน "ขอบน�าแดนดน" อนเปน

ส�านวนของชาวไทด�าชนเผาหนงในเวยดนาม กลอยผานเขามา

ในความคด

108อฐกอนแรก

หลายปมาน เมองไทยมความเปลยนแปลงอยาง

ใหญหลวง ทงแรงกดดนจากโลกภายนอก ดวยกระแสโซเชยล

มเดยโดยเฉพาะเฟซบก ประเทศเลกๆ และก�าลงพฒนาอยาง

ประเทศไทย กลบมยอดผสมครเฟซบกมากถงอนดบทยสบเอด

ของโลก ความรจรงความรเทยมหลงไหลหมนเวยนกนอยในนน

นอกจากพลงภายนอกแลวพลงการเปลยนแปลงทาง

สงคม การเมองภายในกสะเทอนไมแพกน ชาวบานรานตลาด

ตางตดจานดาวเทยม ดขาวสาร นอกเหนอจากทเคยรบรมานาน

โลกและเมองไทยก�าลงจะเปลยนไป และส�านกของพลเมองไทย

หลกกโลจ�ำลองอ.วงหวำย

อฐกอนแรก109

ไมมวนจะเหมอนเดมอกแลว

ขอบน�าและแดนดนมอาจทานดวย “ก�าแพง” ใดๆ อกแลว

อ�านาจไมควรกระจกอย ทใดหรอใครคนใดคนหนง

อกตอไปแลว ตราบเทาทเราคงอยในระบอบการปกครองทเรยกวา

“ประชาธปไตย” การกระจายอ�านาจเกดขนแลวในหลายๆ

องคาพยพของสงคม

ขอบฟาและแดนดนควรถกเปดกวางดวยพลงและเสยง

ของประชาชน!

รมน�ายมท�าใหเราเผลอคดอะไรไปไกลไดถงเพยงนน…

นงเงยบๆ อยไมนาน คลายเหนอยเมอยลากถงคราเดน

ทางตอ ทวาจดหมายบนทางแลงไรดจะไมใกลสกท รถกระบะ

บรรทกแตงโมเรมา จงแวะถามพอคาแตงเร “บานวงหวาย” แหง

อ.สามเงา ทเหนปายอยหลดๆ แตเหมอนเมองลบแล บนทาง

คดเคยว มทางแยกทางโคง พาเอาคนเดนทางหลงวนจนเหนอย

หวงจะไดค�าตอบจากพอคาเรกเปลา “บฮ เรามาจากล�าปาง” เอา

แตงโมจากล�าปางมาขายทตาก! พลเมองไทยมอาชพทนาสนใจ

และหลากหลายดเหลอเกน

ขบรถวนอยพกใหญ ถนนฝนทบงตาจางลงกระมงจงเจอ

อาคารเตยๆ สเหลองเดนอยกลางชมชน มปายใหญชดเจนวา

“สถานอนามยบานวงหวาย” ภายในมเจาหนาทสองสามคนก�าลง

ท�างานอยางคร�าเครง

คนมาเยอนมอยากขดจงหวะการท�างาน จงนงนงๆ พลาง

ถอวสาสะสงเกตและส�ารวจความเปนไปในสถานแหงนอยาง

110อฐกอนแรก

เพลดเพลน ภายในสะอาดเรยบรอย มอปกรณทางการแพทย

ขนพนฐานวางอยพอสมควร อกทงชนวางยานนกถกจดเรยง

อยางเปนระบบ

พวกเขาเลาวายางเขาหนารอนอยางน งานตรวจโรคซาลง

เพราะชาวบานออกไปท�างานรบจางนอกหมบานกนเปนสวนใหญ

พวกเขาเลยมเวลาท�าเอกสาร ท�าโครงการอนๆ ไดสะดวกกวาเดม

หากชวตชาวบานไทยๆ ก�าลงหมนวนเปนวฏจกร คอ

เสรจงานในนาไรในสวนกเคลอนยายอพยพไปท�างานรบจาง

วฏจกรของมนษยงานประจ�าอนามยแหงนคอ เสรจจากการตรวจ

รกษาชาวบานกตองหมนตวเองใหเคลยรงานเอกสาร ตามความ

คบหนาของโครงการ และไปประชมหารอแลกเปลยนเรยนร

ความเคลอนไหวกบ อบต. และชาวบาน

นคองานของเจาหนาทระดบลางๆ

งานของคนทอย ในพนท คนทตองเอาเวลาของชวต

เกาะเกยวโยงใยไปกบความเปนไปของคนในชมชน

งานทพวกเขาเปรยบวาตองท�าทงสากกะเบอยนเรอรบ

กบเงนเดอนทต�าเตยเรยดน ทวาเมอพศมองใบหนากเหน

พวกเขายงยมชน

เพราะมรางวลทมากกวาเงนเดอน นนคอ “ความสข”

อฐกอนแรก111

อาจเปนค�าพดดาษๆ เชยๆ แตพวกเขาบอกวามน “จรง”

1.อดมกำรณจำกจำนขำว

“บานเดมผมอยทตาก ไมไดเปนคนทน แตทราบขาววา

ทนมการถายโอนสถานอนามยไปยง อบต. ผมรบสมครเขามาเลย

เพราะผมประทบใจการท�างานกบองคกรปกครองสวนทองถน

ตอนอยทเดมผมท�างานคกบ อบต. มาตลอด และรสก

ชอบเพราะมนเหมอนสงทเราคด สงทเราฝนอยากจะบรการ

ชาวบ าน มนถกตอบสนองทนท วงท ” ธรศกด มลงาม

แมน�ำยม

112อฐกอนแรก

นกบรหารงานสาธารณสขหนม แหงสถานอนามยบานวงหวาย

อ.สามเงา จ.ตาก ตอบพรอมรอยยม

เมอธรศกดยายมาท�างานทน เขากยายมาพ�านกยง

บานพกของอนามยทตงอยหลงอาคารใหญของอนามย ตอเมอ

เสาร อาทตย หรอมวนหยดเทานนจงจะกลบไปอยกบครอบครว

“เวลาของชวตจงถกใชไปกบทนมากกวาเรองอนๆ

อกฮะ ยายมาตอนแรกผมไมรจกใครทนเลย รขาวกสมครมาเลย

ตงแตวนแรกทผมมาอยจนถงตอนนกปาเขาไปหาปกวาแลว

กสบายสะดวกใจดมากฮะ ทงการท�างานและการปรบตวกบ

ธรศกดมลงำม

อฐกอนแรก113

ชาวบาน ทจรงไมนาจะเรยกวาปรบเลย เพราะไมตองปรบอะไร

ตกเยนกแทบไมตองหงหาอาหารเอง เขาเหนเปนผชายมาอย

ล�าพงกมคนสงขาวสงน�าใหตลอด และบอยครงมากทผมอาศย

ไปฝากทองบานของชาวบาน ทอยขางๆ เขาชวนผมอยเรอยฮะ”

เลาเสรจโปรยยมอยางมความสข

หรอนกระมงทมากกวาเงนเดอน มากกวาการงาน มนคอ

ความสขทเขาไดรบ ความสขทเกดจากการรวาการงานทเขาท�าม

คณคากบคนอน และคนอนกใหคากบมนมาก

บางทค�าวา “อดมการณ” ซงเปนถอยค�าทลาสมยและอาจ

ไรพลงส�าหรบสงคมยคนยงมความหมายกบเขา เพราะบรรดาขาว

ในจานเหลานนกระมง...

“แตเดมผมอยแมสอด มงานเยอะแยะเลย มโครงการ

ทมประโยชนเยอะแยะเลย แตกวาจะผานขนตอน กวาเงน

งบประมาณจะออกมนเปนเรองยากมาก ส�าหรบค�าถามทวา

มาท�างานกบองคกรทย ายมาสงกด อบต. ไมกลวตกเปน

เครองมอของนกการเมองหรอ ตอบตรงๆ วาไมกลวเลยครบ

ผมสามารถเปนเครองมอของใครกได องคกรใดกได ถาคนนน

องคกรนน ท�างานแลวเกดประโยชนกบชาวบาน

ผมมาเพราะผมอยากท�างานฮะ และกได ท�าสมใจ

จรงๆ มาอยนกยางเขาปทหก ทผานมาทงนายก อบต. ทงปลด

อบต. ใหเกยรตผมมาก ไมเขามาย งใหเกดความล�าบากใจ

มแตประชมหารอเพอท�าโครงการรวมกน โดยเฉพาะสวนงาน

วชาการ เขามอบหมายใหผมท�าเตมๆ เลย ทาง อบต. กชวยเรอง

โรงพยาบาลและทางสาธารณสขจงหวดกใหความรวมมอดมาก ไมไดคดวาไมอยในสงกดตวเองแลวกไมสนใจ ตรงขามเขาเอาใจชวยดวยซ�า และในสวนของการท�างานกยงคงประสานและรวมมอกนดเหมอนเดมทกอยาง

ธรศกดมลงำมนกบรหำรงำนสำธำรณสขสถำนอนำมยบำนวงหวำยต.วงหมนอ.สำมเงำจ.ตำก

อฐกอนแรก115

มวลชนสมพนธ ชวยเรองงบประมาณและอ�านวยความสะดวก

ดานตางๆ

สวนเรองเงนทเพอนๆ บคลากรสถานอนามยหลายคน

กลวและไมกลาเขารวมกระบวนการถายโอนนนไมใชปญหาเลย

เพราะเงนเดอนมนยายมาตามตว แตส�าหรบของผมมการปรบ

ต�าแหนงหนอย ตรงทแตเดมผมมต�าแหนงเปนนกวชาการ

สาธารณสข พอจะยายมาเปนหวหนางานกตองมาเปนต�าแหนง

นกบรหารงานสาธารณสข ซงตองสอบเอานะฮะ

อบต. เปดใหมการสอบ ดวยระเบยบของ อบต. เอง และ

มกรรมการตรวจสอบดวย ทกอยางโปรงใสสามารถตรวจสอบได

หมด…”

อาจเปนโชคดของธรศกดทยายมาอยทน เพราะบคลากร

ทอยในสงกดของการถายโอนในหลายพนทอาจพบเจออปสรรค

มากกวาน

“ขอดอกอยางของ อบต. ทนคอเขามความพรอม มการ

เตรยมการทดมากอนการถายโอน โดยเฉพาะเรองการเงน

มการเตรยมทกอยางไวชดเจน ไมวาจะเปนเรองเงน O.T. ท

หลายพนทเปนปญหากนอย หรอเรองคารกษาพยาบาลกสามารถ

เบกไดเลยจาก อบต. ปญหาเรองเงนอยางทอนๆ เจอกน ผมไม

เจอฮะ อยางสองเดอนแรกของการถายโอน ส�าหรบบางทตองรอ

เงนเดอนหรอเงนเดอนไมออก ทน อบต. กส�ารองเงนมาใหกอน

โดยท�าแบบเอกสารระเบยบในการเบกจายอะไรขนมาใหมเองเลย

ทานปลดฯ เปนคนพมพแบบระเบยบดวยตวเองเลย

116อฐกอนแรก

(หวเราะ) ทานบอกวาอาจเปนแบบทไมถกตองนก แตมนโปรงใส

กไมตองกลว เราไมไดท�าอะไรผด โชคดอกอยางคอ CUP หรอพวก

โรงพยาบาลและทางสาธารณสขจงหวดกใหความรวมมอดมาก

เขาไมท�ากบบคลากรทถายโอนเหมอนตดหางปลอยวด ไมได

คดวาไมอยในสงกดตวเองแลวกไมสนใจ ตรงขามเขาเอาใจชวย

ดวยซ�า และในสวนของการท�างานกยงคงประสานและรวมมอ

กนดเหมอนเดมทกอยางฮะ ประชมเรองเกยวกบสาธารณสขท

กมากนพรอม ทงอนามย โรงพยาบาล และ อบต.”

ธรศกดร ายยาวอยางออกรสออกชาต นงคยกนไป

เรอยเปอยทงสาระและมใชสาระ อนเกยวกบการงานและการ

ไมงาน

กอนจะเยนย�าค�ามด เขาย�ากบผ ไปเยอนวามอค�าน

มปาทอยขางอนามยขอเปนเจาภาพ แกหงขาวเผอแลว

ออ...หรออดมการณจากจานขาวก�าลงจะถกผองถายให

ผมาเยอนไดรบรสไปอกคน...

2.ผใหญลยคดจตอล

พอศอสองพนหารอยส ผใหญลตกลองประชม

ชาวบานตางมาชมนม มาประชมทบานผใหญล

ตอไปนผใหญลจะขอกลาว ถงเรองราวทไดประชมมา

ทางการเขาสงมาวา ทางการเขาสงมาวา

ใหชาวนาเลยงเปดและสกร

อฐกอนแรก117

ฝายตาสหวคลอน ถามวาสกรนนคออะไร

ผใหญลลกขนตอบทนใด ผใหญลลกขนตอบทนใด

สกรนนไซรคอหมานอยธรรมดา

หมานอย หมานอยธรรมดา หมานอย หมานอยธรรมดา

บางสวนของเพลงผใหญล

ประพนธโดยพพฒน บรบรณ

บทเพลงผใหญลนโดงดงในชวงประมาณ พ.ศ. 2504 ใน

ยคของจอมพลสฤษด ธนะรชต เพลงนมความโดดเดนทมกถก

สถำนอนำมยบำนวงหวำย

118อฐกอนแรก

น�ามาใชเสยดสใหเหนถงอ�านาจและการสอสารระหวางราชการ

กบชาวบาน

เพลงๆ เดยวกนนยงสะทอนใหเหนการปกครองในอดต

ทมกมการใชอ�านาจจากสวนกลางสงลงไปสชาวบาน ทงทไมตรง

กบความตองการของชาวบาน และชาวบานเองกไมเขาใจใน

นโยบายหรอโครงการนนๆ เลย มหนาทเพยงรบค�าสงไปท�าตาม

ผานมากวา 50 ป จากยคผใหญล สงคมไทยเปลยนไป

จากเดมมากแลว ชาวบานไมใช “ตาสหวคลอน” อกตอไปแลว

บนหลงคาบานแทบทกครวเรอนแทบไมเหนเสาทวอะลมเนยม

พนทเกษตรกรรมในบำนวงหวำย

อฐกอนแรก119

แบบเกา หากมจานดาวเทยมมาแทนท เขาสามารถเลอกรบดสอ

ทตรงกบจรต ไมวาจะเปนเรองรสนยมทางการเมอง หรอหาความร

นานาประดมไดดวยตวเอง

สวน “ผปกครองในระดบทองถน” หรอ “ผใหญล” นน กหา

ใชคนรบค�าสงจากเบองบนมาผองถายใหชาวบาน หาใชคนทไม

รจกวาหมกบหมาไมเหมอนกน แตพวกเขาคอตวแทนประชาชน

พวกเขาได รบการเลอกตงเป นตวแทนให บรหารจดการ

จดสรรผลประโยชน แบงสรรปนสวนทรพยากรทเกดจากการ

เสยภาษของประชาชนไปอยางเปนธรรม

ทส�าคญผใหญลในยคดจตอลไมไดรอค�าสงจากเบองบน

เพยงอยางเดยว หากเบองบนเชองชาไมเขาทาเขาท พวกเขา

ยงออกแบบบรหารจดการเพอตอบสนองใหการท�างานในทองถน

ตอบโจทยตอบใจคนท�างานและชาวบานไดอยางทนทวงท

“ผมคดว าป ญหาส�าคญทท�าให การถายโอนสถาน

อนามยทวประเทศเปนไปอยางลาชา นนเปนเพราะวาขาดทง

ความจรงจงและจรงใจจากระดบกระทรวงฯ” พ.อ.อ.มานพ

หลงสโย ปลด อบต.วงหมน กลาวดวยเสยงเขม

“ปญหาคอโยนกนไปโยนกนมาระหวางสองกระทรวง อน

ทจรงหากจะท�า ผมวาสามารถท�าได เพราะมกฎหมายการกระจาย

อ�านาจในป 2542 เปนแกนทส�าคญในการขบเคลอนอยแลว”

ควนกาแฟสขาวลอยฟงมาถวยกาแฟด�าตรงหนาปลดฯ

เชาตรอยางน พนกงานใน อบต. ยงมเพยงบางตา ปลดฯ

เลาวาเลอกทจะมาท�างานกอนเวลาเสมอ เขาบอกวาจะไดมเวลา

120อฐกอนแรก

คดงานนานกวาคนอน

“ทนผมสามารถพดไดเตมปากวาการถายโอนเกดขน

อยางสมบรณแลว เพราะเทาทท�ากนมา 5-6 ป ทกอยางมพฒนาการ

ทดขนหมดเลย ไมวาจะเปน คน งาน ของ เครองมอเครองใช

อาคารสถานท บคลากร โดยเฉพาะเรองบคลากรนนเราสามารถ

จดจางบคลากรเขาไปเสรมการท�างานใหอนามยไดทนท โดยไม

ตองรอค�าสงมาจากเบองบน ชาวบานตองการอะไร แบบไหน

กสามารถท�างานจากขางลางขนบน เราจางไปแลวท�างานดหรอ

ท�างานไมด กสามารถปรบเปลยนได เหนทาไมดชาวบานเขา

พ.อ.อ.มำนพหลงสโย

อฐกอนแรก121

จวกเองละครบ...” กลาวจบหวเราะโชวฟนขาว ปลดฯ เลาตอวา

“หลกๆ หนาททางวชาการ มาตรฐานอนใดเกยวกบ

สาธารณสขกยงคงเปนหนาทของอนามย อบต. ไมเขาไปลวงลก

แตสนบสนนและรวมมอกน ในสวนของงานดานอนๆ เราเจอกน

บอย ไมเฉพาะเรองสขภาพ เพราะเราสรางสขภาวะใหคน ตองท�า

หลายเรองฮะ เรองสงคมวฒนธรรมดวย และเราไมรอใหชาวบาน

เดนมาบอก หรอแคใหหมอแจกยา ตรวจไข รอรกษา ดงในอดต

หากเรายงรวมกนท�าโครงการหลายๆ อยางเปนการสรางเสรม

สขภาพ เนนสรางกอนซอม ซงแตกอนเรองแบบนมแตคนใน

แวดวงสาธารณสขคด แตเดยวนชวยกนระดมชวยกนคดโครงการ

ทง อบต. อนามย และชาวบาน กท�าใหไดโครงการหรอกจกรรม

ทตอบโจทยชาวบานไดจรงๆ ฮะ”

จรงอย ทออฟฟศ อบต.วงหมน ไมมฝายสาธารณสขมา

ผนวกรวมอยในอาคารเดยวกนเหมอนเฉกเชนในพนททมการ

ถายโอนสถานอนามยหลายๆ แหงเลอกท�า ทงทสถานอนามย

บานวงหวาย อยหางจาก อบต. หลายสบกโลเมตร อนามยและ

เจาหนาททถายโอนทกคนยงท�างานอยในชมชนกลางไรกลางดง

เปนเสนทางทอยระหวางทางทจะสญจรไปเขอนภมพล ทวาท

ตงของ อบต. กลบอยขางนอก รมถนนซเปอรไฮเวยสายเหนอ

พวกเขาเลาวาถงจะไมนงท�างานในออฟฟศเดยวกนแตการ

ประสานงานระหวางกนและกนเปนไปอยางเขมขน

“ทางอนามยเขาไมอยากออกมา (หวเราะ) เขาวาอยน

ไกลชาวบาน อยโนนมอะไรเกดขนไดชวยชาวบานทนทวงท แต

ผมสามารถพดไดเตมปากวาการถายโอนมนเกดขนอยางสมบรณแลว เพราะเทาทท�ากนมา 5-6 ป ทกอยางมพฒนาการทดขนหมดเลย ไมวาจะเปน คน งาน ของ เครองมอเครองใช อาคารสถานท บคลากร

พ.อ.อ.มำนพหลงสโยปลดอบต.วงหมนอ.สำมเงำจ.ตำก

อฐกอนแรก123

ถงอยางไรระยะทางไมเปนอปสรรค เราท�างานเชอมกนตลอด

ทงทางอนเทอรเนต ทงการพบกนบอยๆ จากการประชมหารอ

เรองโนนเรองน โดยเฉพาะเรองกองทนหลกประกนสขภาพ

ระดบต�าบลดวย ซงกองทนฯนผมวามผลตอการถายโอนนะ

เหมอนเปนสะพานเชอมใหอนามยกบ อบต. ไดท�างานรวมกน

วางยทธศาสตรรวมกนอยางตอเนอง ทส�าคญคอทงกองทน

หลกประกนสขภาพ ทงการถายโอนทเกดขนนผมวามนมสวน

ท�าใหชาวบานเขารสกวาเขาเปนเจาของทรพยากร อบต. ของเขา

อนามยของเขา เขามสทธมเสยง วนนตองยอมรบวาคนวงหมน

ตนตวขนมากในทกเรองไมใช เฉพาะเรองสขภาพ ฉะนน

หลกการท�างานของเรา อนไหนทสวนกลางลาชาเราไมรอฮะ

เราท�าอะไรไดกอนเราท�าเลย”

ทงค�าบอกเลาของนกบรหารงานสาธารณสขหนม และ

ปลด อบต. ทงการไดเหนโครงการกจกรรมตางๆ ททงสามฝาย

ไมวาจะเปน อนามย อบต. และชาวบานรวมกนท�า ท�าใหเรา

ตระหนกวา ทงฝายผใหญล ฝายตาส เปลยนไปมากเหลอเกนแลว

หากสงทพวกเขาสะทอนแทบจะเปนเสยงเดยวกนวา

สงทไมเคยจะเปลยนไปเลยคอ “ทางการ” เพราะ “ทางการ” ยงคง

เนนบรหารงานจากบนลงลางและคงความซบซอนของค�าสง คง

ความลาชาของการกระจายงบประมาณและก�าลงคน

หากเปนทอน หากเบองบนไมสงการลงมาคงท�าไดเพยง

รอ รอ รอ และรอ

กลาวส�าหรบทน ทวงหมน พวกเขาไมรอและจะประชม

ระดมความคดเหนกนอยางสม�าเสมอ

124อฐกอนแรก

นนคงไมใชเพราะเสยงกลองจากผใหญลทตองการ

น�าขาวจากเบองบนมาแจง

แตเพราะเสยงเรยกขานจากชาวบานขางลาง

นนตางหาก

อบต.วงหมน

ปรำสำทหนสดกกอกธมจ.สระแกว

เรองเลาจากการถายโอนสถานอนามยใน จ.สระแกว

บรพำวถ

ไมวาจะสงกดอะไรทไหนถาเรายงคงยนยนวาประโยชนสงสดตกอยทชาวบาน กพรอมจะรบความเปลยนแปลงไดงายมากคะ

วรวรชญเปงดเจำหนำทบรหำรงำนสำธำรณสขสถำนอนำมยคลองตำสตรต.คลองหนปนอ.วงน�ำเยนจ.สระแกว

อฐกอนแรก129

ราวกบมเทศกาลรออยขางหนา ถนนสายนคกคกขวกไขว

เตมไปดวยยวดยาน ทงยวดยานทางการเกษตร รถต และรถสบลอ

ดวยเพราะเปนทงทางรองรบนคมอตสาหกรรมทางขนสงสนคา

และ เออ...ทางทน�าพาผคนไปแสวงโชคเปนรปธรรมจากการเลน

พนนทเมองปอยเปต ประเทศเขมร

รถตบางรายเลาใหฟงวาหากขยน รายไดของพวกเขานน

สงกวาเงนเดอนรฐมนตร เพราะหากเจอนกพนนใจด มอเตบ เมอ

รางวลใหญมาถงมอเขาจะแจกจายใหทปไมอน

ถนนเปนเนนสงต�า สองขางทางมเพยงทงเกษตร ไมวา

เปนไรออย ไรมนส�าปะหลง และพกหลงดจะมพวกยางพารา และ

ปาลมน�ามนเขามาแยงชงพนท

130อฐกอนแรก

นกพนนหวงเลนพนนใหรวย

เกษตรกรทเลอกปลกพชเพอขาย หวงโชคทมาจากราคา

พชผลทตวเองไมเคยตงราคาขายไดเอง

ใครๆ กหวงพงโชคและอยากรวยกนทงนน

จะวาไปถนนสายนนาจะไดชอวาเปนถนนสายแหง

ความหวง คาทมนเปนทางสญจรของคนหลากหลายอาชพทลวน

รอคอยการมาถงของ “โชคชะตา”

เราก�าลงกลาวถง “บรพาวถ”

เสนทางสายตะวนออกทพาเราไปยง อ.เขาฉกรรจ

จ.สระแกว

ตอเมอแยกจากทางหลกทจะไปปอยเปตแลวนนแหละ

รถราจงจะซาลงบาง

ภมทศนชมชนชนบทไทย ณ พ.ศ.น ทไหนๆ กม

บรรยากาศรวมคลายๆ กน ทอนกคงไมตางจากเขาฉกรรจ ถดจาก

พนทท�าการเกษตรแลว ในชมชนกมรานรวง มความคกคก

มรานอาหารตามสง มรานขายแกงส�าเรจรป มรานคาราโอเกะ

มทท�าการของไฟแนนซ ลซซง และประกนชวตรวมปะปนอยใน

ชมชน

วถชวตคนชนบทเปลยนไปแลว พวกเขาคอยๆ ขยบมา

เปนคนชนกลางระดบลาง มเวลาทเรงรบ เปนครอบครวเดยวทซอ

อาหารส�าเรจรปรบประทาน ใชเวลาผอนคลายดวยโทรทศน ดวด

และคาราโอเกะ มชวตของเกยวเรองเงนทองกบโลกภายนอกผาน

การกหนยมสนจากไฟแนนซ ลซซง หรอเงนกนอกระบบ

อฐกอนแรก131

คงเหลอแตพวกโหยหาอดตทพยายามยดเยยดใหชนบท

ยงสวยสดงดงามราวภาพฝน ทมแตผคนยมแยม มความสข ม

ความพอใจในวถชวตทเปนอย มทงนาฉาบไลแสงสทอง มรวง

ขาวเมดสวยไรแมลงชอนไช

ภาพเหลานนยงมอยกจรง แตกปรากฏแนนงอยเพยงใน

โปสการดหรอหนงสอทองเทยว เพราะวถชวตจรงๆ และโลกทศน

ของ “คนขางหลงภาพ” เปลยนไปไมเหมอนเดมอกแลว

ตลาดนดยามเยนทเขาฉกรรจ มความหลากหลายของ

อาหาร มทงแผงขายซช มทงแผงขายปลารา มทงรานซอมมอถอ

เขำฉกรรจ

132อฐกอนแรก

และรานซอมรถไถ ชวตของชาวบานอยกบความผนเปลยน

พวกเขาอาจชาชนและรบมอกบความเปลยนแปลง

ไดมากกวามนษยเงนเดอน ทสถตยกบความมนคงจ�าเจใน

เมองหลวง

แตเดมความใสใจหลกของชาวชนบทอาจอยทความ

ผนเปลยนของฤดกาล ความเปลยนแปลงของ ดน น�า นา ปาเขา

แตปจจบนน�าหนกของความผนเปลยนอาจยายมาอยทราคา

ผลผลต มาอยกบการดนรนหารายไดเพอเลยงชพ ชวตของ

คนในชนบทจงพานพบกบความไมแนนอนอยในทกอณของชวต

ความเปลยนแปลงจงกลายเปนเรองธรรมดาของชวต

เพราะทงไมไดมความมนคงทางการเงน ทงไมไดมหลก

ประกนทางชวตเหมอนมนษย เงนเดอนทเปนคนชนกลางและ

คนชนสงในเมอง

ฉะนน ความไมเทยงหรออนจจงของชวต พวกเขาอาจไม

ไดรจกจากค�าสอน คอรสธรรมะ หรอค�าเทศนของพระเซเลบ! แต

พวกเขารจกและสนทกบมนดผานประสบการณชวต!

ความผนเปลยนเวยนวนจงไมใชสงคนในชนบทถอเปน

สาระส�าคญทตองฟมฟาย อะไรจะเปลยนกตองเปลยน พวกเขา

ยอมรบไดงาย

ยงเปลยนแลวท�าใหชวตและการเขาถงบรการสขภาพ

ดขนกไมรจะขวางไวท�าไม ชาวบานและบคลากรประจ�าสถาน

อนามยหลายๆ คนทเขาฉกรรจพดตรงกนอยางนน...

อฐกอนแรก133

1.คลองตำสตรไมมสตรส�ำเรจ

“ส�าหรบตวพ พไมไดตนเตนอะไรมากมายกบการจะตอง

ถายโอนนะ พอมหนงสอแจงมา เรากรบเลย ไมคดมาก...” พดจบ

พอ หรอวรวรชญ เปงด เจาหนาทบรหารงานสาธารณสข ประจ�า

สถานอนามยคลองตาสตร อ.วงน�าเยน จ.สระแกว กลาวแลวยม

หวาน

“และอนทจรงตงแตถายโอนมา พกรสกวาไมไดกระทบ

อะไรนะ โดยเฉพาะกบบคลากรในอนามย แทบไมไดเปลยนแปลง

สถำนอนำมยคลองตำสตร

134อฐกอนแรก

อะไร แลวทกลวๆ กนวาจากท�างานในกระทรวงสาธารณสขอยดๆ

แลวตองกลายเปนไปท�างานให อบต. ทคนอาจมองเปนองคกรท

มการเมองสง ส�าหรบพไมคดอยางนน พคดวาพไมไดท�างานให

อบต. หรอใหใคร เพราะพท�างานใหชาวบานคะ ฉะนน ไมวาจะ

สงกดอะไรทไหน ถาเรายงคงยนยนวาประโยชนสงสดตกอยท

ชาวบาน พกพรอมจะรบความเปลยนแปลงไดงายมากคะ”

ส�าหรบเธอคงเปนอยางนนจรงๆ เพราะระหวางทนง

สนทนากน เธอแทบไมไดหยดนง เดยวมงานโนนนนนใหมา

รบผดชอบ ทงเซนเอกสาร ทงออกไปดแลชาวบานทเจบไขได

วรวรชญเปงด

อฐกอนแรก135

ปวย ทงทสถานอนามยคลองตาสตรเปนเพยงสถานเลกๆ ทวาผ

ทมารบบรการนนกลบคบคงคกคกยง

“คนปวยเยอะคะ โดยเฉพาะทน มแรงงานตางชาต

โดยเฉพาะชาวเขมรเขามาท�างานรบจางเยอะ แตเรองอาหาร

โภชนาการและคณภาพชวตของเขาไมด เจบไขไดปวยกนเยอะ

เรากตองดแลกนไป ไมไดแยกวาเปนคนชาตไหน เชอชาตใด ม

บตรเขากมสทธคะ” เธอทงทายดวยรอยยมกอนทจะขอตวไป

ตรวจไขผปวยชาวเขมรทมารอการตรวจกนอยขางนอก

ดวยท�าเลทตงของสถานอนามยคลองตาสตร อยหาง

จากองคการบรหารสวนต�าบลคลองหนปน ซงเปนตนสงกด

หลายกโลเมตร ตางจากสถานอนามยคลองหนปน อนเปนอก

อนามยหนงในสงกด อบต. เดยวกนทตงอยตดกบ อบต. ซงสามารถ

แลกเปลยนการท�างานกบ อบต. งายกวาเพราะอยใกลๆ กน

พอบอกวานอาจท�าใหกลายเพยงขอจ�ากดเพยงเรองเดยว

ของการถายโอนของสถานอนามยคลองตาสตร เพราะบางครง

หากมงานดวนทตองประชมหารอแบบพบเจอหนากน ท�าใหตอง

เสยเวลาในการเดนทาง

แมทาง อบต. จะเคยชกชวนใหเธอไปนงประจ�าอยทโนน

แตเธอกตอบปฏเสธ ดวยเกรงวาภาระงานอนหนกหนวงในการ

ดแลผปวยซงมจ�านวนมากจะตกไปยงลกนองใตบงคบบญชา

ฉะนน เธอจงยงคงเลอกทจะใชทท�างานเปนทน สวน

ความลาชาในเรองเอกสาร เรองการหารอ เธอคดวามนเปนเพยง

เรองกระจอยรอย ประโยชนของการถายโอนอนามยมมากกวา

136อฐกอนแรก

และมประโยชนอนเปนเหตผลทหนกแนนเกนกวาทจะเอาเรองน

มาท�าให “สะดดฝน”

“ประโยชนทมตอชาวบานมนมากกวาจรงๆ อยางนอย

เรองเงนงบประมาณในการท�ากจกรรมรณรงคตางๆ เราสามารถ

ท�าไดเรวขน สะดวกขน ไมตองรอจากสวนกลาง อกทงงานทท�าก

ตอบสนองกบคนในพนทโดยตรง เราไดฟงเสยงเขาโดยตรง เขา

ตองการอะไร เดอดรอนเรองอะไรกสามารถตอบสนองไดตรงจด

ไมวาจะเปนเรองเจาหนาทท อบต. สามารถหาเพมมาใหได

มากขน เรองการท�ากจกรรมดานอนๆ ผานกองทนหลกประกน

สขภาพระดบต�าบลกชวยเราไดเยอะ สวนปญหาจกจกมแนๆ คะ

ยอมรบวามเยอะดวย (ยม) ไมวาจะเปนระเบยบตางๆ ทเคย

ปฏบตไมเหมอนกน เรองการเบกจาย เรองโอท แตเรองเหลาน

เราสามารถคยกบนายก อบต. ไดโดยตรง สงทเคยเปนสตร

ส�าเรจ ตองเปะๆ เพอรายงานสวนกลางกสามารถยดหยนลงไปได

ไมตองมสตร แตเรามาปรบสตรนนใหเขากบการท�างานของเรา

เรามาหาทางออกรวมกนกบ อบต. ดงนนกไมมอะไรทยาก

จนเกนไปคะ เพราะทกอยางโปรงใส ตรวจสอบไดหมด นายก

อบต. ทานกเขาใจในการท�างานของเราดวย กเลยไมมปญหา

อะไรคะ...” กลาวจบเธอโปรยยมหวานตามสไตล

จรงสนะ สตรมไวเพอปรบใหตอบสนองคนใชสตรมาก

ทสด ฉะนนสตรส�าเรจในการถายโอนคงไมม ทกอยางเลอนไหล

แปรผนไปตามสถานการณและเงอนไขทมาปะทะ การท�างานของ

สถานอนามยคลองตาสตรบอกสตรลบกบเราไวอยางนน

อฐกอนแรก137

2.นกมำนษยวทยำผมหวใจควำมเปนมนษย

หากเดนทางไปจากภาคกลาง เมอไปถงอ�าเภอเขา

ฉกรรจและจะมงหนาตรงไปยง อ.วงน�าเยน เลยตวอ�าเภอไปไม

นาน กจะเหนอาคารโอโถงและปายใหญโตขององคการบรหาร

สวนต�าบลคลองหนปน และขางหนาอาคารอนโอโถงนนกจะม

อาคารเลกๆ ทเปนระเบยบเรยบรอย มปายตดไวเลกๆ เชนกนวา

“สถานอนามยคลองหนปน”

“ผมชอบการท�างานแบบนกมานษยวทยาฮะ” ปราชญนต

เดชสภา ผ เป นทพหน าของสถานอนามยคลองหนปน

กลาวถงการท�างานอยางไรรอยสะดดทงกบชาวบานและกบ

องคการบรหารสวนต�าบล

“ผมสนใจงานของอาจารยหมอโกมาตร จงเสถยรทรพย

อาจารยลอชย ศรเงนยวง ผมเรยนรและครพกลกจ�าจากงานของ

ทาน ทานมวธการท�างานแบบนกมานษยวทยา กลาวคอมการ

ท�างานแบบสงเกตการณอยางมสวนรวม ซงผมวามนจ�าเปนมาก

นะฮะส�าหรบคนท�างานในพนทเชนหมออนามย หากเราตงหนา

รอชาวบานอยทอนามย ไมออกไปเรยนร ไมออกไปรบร ไปเหน

วถชวตของพวกเขา เรากตองตงรบการรกษากนไมรจบหรอกฮะ

ตอนท�างานใหมๆ ผมเองเรมจากขอสงเกตและขอสงสย

วาท�าไมเรารกษาชาวบานแลว เขาออกไปกมาอก เวยนเขา

เวยนออกอยอยางนน ซงผมกพบวาถาเปนอยางนมนกไมใช

การรกษาทแทจรง ฉะนนผมกเรมเลยฮะ ลงไปลย ไปด ไปเหน

138อฐกอนแรก

ไปรวมคลกคลกบเขา ไปท�าแผนทเดนดน ไปรวถชวตของเขา

เขากนอะไร มทกขเรองอะไร เครยดเรองอะไร มความเชอ มวธ

เยยวยาตวเองอยางไรบาง สงเหลานชวยท�าใหเขาใจชาวบาน

มากขน และสามารถชวยบรการดานสขภาพใหพวกเขาไดตรงจด

มากขนครบ...”

หากใครมโอกาสไดพบเจอพดคย จะเหนไดชดวาปราชญ

เปนนกสาธารณสขหนมทไฟแรง แววกระตอรอรนทฉายฉาน

ออกมาจากดวงตาของเขาอาจปลกพลงในการท�างานใหผรวม

สนทนาอยางไมรตว

“ในสวนของการถายโอนนนผมสนบสนนแนวทางนมา

ปรำชญนตเดชสภำ

อฐกอนแรก139

ตงแตไดยนแรกๆ แตกระนนคนอยางผมไมไดเชออะไรงายๆ

กอนทจะลงมาเตมตว สงทผมตองท�าคอการหาขอมลอยาง

รอบดาน ผมมาวเคราะหดวยตวเองวามนดหรอแยกวาเดม

อยางไร อานๆๆ คนๆๆ ถามๆๆ เขาไปทว หาขอมลจากทงสองฝง

เลยฮะ ทงฝงสาธารณสขและฝงมหาดไทย จนมนใจวามนดและ

ไมมอะไรเสยหายจรงๆ แลวผมจงลงมาเลนดวย เชอไหมฮะวา

ผมเปนคนสดทายของทนนะฮะทตดสนใจมา...” พดจบกหวเราะรา

ประสาหนมอารมณด

วงสนทนาถกคนจงหวะดวยน�าเยนๆ ทท�าใหผมาเยอน

ทงคลายกระหายและคลายรอนรม กระนนอากาศยามยางเขา

หนารอนของอ�าเภอเขาฉกรรจชางอาวไดสาหสสากรรจจรงๆ

ปราชญเล าว าตงแตมการถายโอน เขาไดท�างาน

หลายอยางทตรงกบใจมากขน ไมจ�าเปนตองเปนงานในเชงการ

แพทยและสาธารณสขอยางเดยว ทวายงสามารถรวมมอกบ อบต.

ท�ากจกรรมโครงการตางๆ ทมประโยชนตอชาวบาน อกทงฝาย

ชาวบานเองกรมากกวา และรแลววาการดแลสขภาพนน สราง

จ�าเปนกวาซอม และค�าวา “สขภาวะ” มความหมายกวางไกล

กวา “สขภาพ” ตอนนการรณรงคกจกรรมตางๆ จงมตงแตส�าหรบ

เดกแรกเกดไปจนกระทงถงคนชรา

“ผมวาสงทชวยเออหนนใหการถายโอนของทนเปนไปได

งายขนอกอยางหนงคอ กองทนหลกประกนสขภาพระดบต�าบล

เพราะเราสามารถน�าเงนจากกองทนฯ น มาท�างานหลายๆ เรอง

เลยฮะ

ผมกบเพอนๆ นองๆ ในอนามย กบพๆ นองๆ ใน อบต. กท�างานกนงายขน ไมมใครเปนเจานายใคร ไมมใครเปนผบงคบบญชาหรออยใตบงคบบญชา หากทวาเรามแตความเปนเพอนกนเพอนรวมอดมการณในการทจะปรบปรง พฒนาคณภาพชวตใหชาวบาน

ปรำชญนตเดชสภำสถำนอนำมยคลองหนปนต.คลองหนปนอ.วงน�ำเยนจ.สระแกว

อฐกอนแรก141

หรอแมแตกระทงชวงแรกทการเบกจายจากตนสงกด

คอมหาดไทยยงขลกขลก อบต. กแกปญหาโดยเอาเงนจาก

กองทนฯ มาบรหารจดการกอน ซงกไมไดเปนการกระท�าทผดกฎ

แตอยางใด เพราะเปาหมายและวตถประสงคในการท�างานคอ

เนอเดยวกนอยแลว คอการบรการทางสขภาพ การสรางเสรม

สขภาพใหกบคนในชมชน”

คยกนทอนามยไดไมเทาไร ปราชญกชกชวนใหผมา

เยอนไปเยยมชมและสงเกตการณการท�างานทองคการบรหาร

สวนต�าบลคลองหนปน เมอเขาไปถงชนลางของอาคารอนโอโถง

ทางซายมอใกลๆ ประตทางเขากจะเหนหองท�างานส�าหรบการ

ท�างานกองทนหลกประกนสขภาพระดบต�าบล

ซงปราชญบอกวาบอยครงทเขากมกจะเคลอนตวมานง

ท�างานทน โดยเฉพาะเวลาทตองเตรยมกจกรรมตางๆ ในพนท

รวมกบ อบต.

“การท�างานกบ อบต. งายมากฮะ ไมยากเลย บางทอาจจะ

กลววาเมอถายโอนแลว อบต. จะเขามาลวงลก จะเขามาวางกาม

กบอนามย แตส�าหรบทนไมเปนอยางนนเลยฮะ อบต. ใหเกยรต

เรามาก เขามความเคารพเราในแงทวาเขาเชอถอวาเราเปน

ฝายวชาการสาธารณสข เขาเชอวาไมมใครรเรองการรกษาดแล

สขภาพอนามยของประชาชนไดดเทาเรา ความเปนระบบระเบยบ

ในการท�างานดานนเขาเชอถอเรามาก เขาเอยปากเสมอวาขอให

มออาชพ อนหมายถงอนามยท�า และขอใหคอยๆ แนะน�าใหเขาได

เรยนรดวย ซงเมอเปนอยางนผมกบเพอนๆ กบนองๆ ในอนามย

142อฐกอนแรก

กบพๆ นองๆ ใน อบต. กท�างานกนงายขนมาก ไมมใครเปน

เจานายใคร ไมมใครเปนผบงคบบญชาหรออยใตบงคบบญชา

ทวาเรามแตความเปนเพอนกนนะฮะ เพอนรวมอดมการณในการ

จะปรบปรงพฒนาคณภาพชวตใหชาวบาน

จากทถายโอนมาหาปกวาเนย สงทแสดงใหเหนชดเจนวา

การถายโอนประสบความส�าเรจ ส�าหรบผมทชดๆ มสองเรอง

คอ เรองแรกบคลากรทงทาง อบต. และทางอนามยกาวหนาขน

อยางทางอนามยนชดฮะ งายๆ การเลอน การปรบต�าแหนงอะไร

กงายขนนะฮะ

สองคอเรองอาคารสถานท อบต.เขามงบประมาณ

ทสามารถอดหนนใหเราปรบปรงคณภาพอนามย สนบสนน

เรองการเพมศกยภาพของการดแลรกษา ทงเงน งาน ของ

สามารถอนมตได หากมเหตผลทชดเจนชแจงทานนายกฯ

ทานเปนนกเลงฮะ (หวเราะ) นกเลงในทนมความหมายด

นะฮะ หมายถงค�าไหนค�านนและจรงจง เอาจรง จรงใจทจะท�างาน

จรงๆ ผมกลยงานไดสนกขนสฮะคราวน”

พดจบปราชญกหวเราะราและขอตวไปทกทายพนองและ

เพอนพองใน อบต. ตออยางสนกสนาน

3.คนจรงหวใจจรง

ออกมาจากหองท�างานของกองทนหลกประกนสขภาพ

ระดบต�าบลไมนานนก ปราชญกชวนผมาเยอนไปพดคยสนทนา

อฐกอนแรก143

กบทานนายก อบต.คลองหนปน ซงเพงกลบเขามาจากการ

ออกไปลงพนท

“ผมเปนนกเลงไปแลวหรอเนย” พดจบ ชาญ โตะสงห

นายก อบต.คลองหนปน กหวเราะลนเมอผมาเยอนเลาใหฟงวา

ปราชญไดเปรยบเทยบวาเขาเปน “นกเลง”

“เอาฮะ เปนนกเลงกได แตไมใชนกเลงหวไมทไหนนะ

ผมเลอกเปนคนใจนกเลงดกวา เพราะผมคดวาการปกครองคนใน

ตางจงหวดนตองถงลกถงคน

ถงลกถงคนในทนไมไดหมายความวาจะตองไปปราบ

ชำญโตะสงห

ผมเปนนกเลงกได แตไมใชนกเลงหวไมทไหนนะ ผมเลอกเปนคนใจนกเลงดกวา เพราะผมคดวาการปกครองคนในตางจงหวดนตองถงลกถงคน ถงลกถงคนในทนไมไดหมายความวาจะตองไปปราบ ไปขหรออะไรนะฮะ แตหมายความวาเราตองจรงใจกบเขา

ชำญโตะสงหนำยกอบต.คลองหนปนอ.วงน�ำเยนจ.สระแกว

อฐกอนแรก145

ไปขหรออะไรนะฮะ แตหมายความวาเราตองจรงใจกบเขา ฉะนน

อยางเรองการถายโอนเนย เราตองใหความจรงใจกบเจาหนาท

อนามย วาเราเชญเขามารวมหวจมทายกบเรา เราจะดแลเขา

อยางด ไมใหเขาตองเสยสทธประโยชนอนๆ ทเขาพงมพงได และ

ตองท�าความเขาใจวาเราไมไดไปหา “ลกนอง” เพมนะฮะ

การน�าอนามยมาสงกด อบต. ไมใชการหาลกนองเพม

ผมย�าอยางนนะ แตเปนการผนกก�าลงกนใหบรการสาธารณสข

ทดตอประชาชนมาท�าใหเตมท มาชวยกน อนามยเขาเกงดาน

สาธารณสขเรากเปดโอกาสใหเขาคด เปดโอกาสใหเขาท�าเตมท

สวนเรากชวยเรองงบประมาณ เรองคน เรองสงของอะไรไป

ผมไมหวงอะไรมากนะฮะ หวงแคเวลาทพน องใน

คลองหนปนเจบไขไดปวย ไมตองเสยคารถ คารา คาหยกคายา

เพอทจะถอไปถงโรงพยาบาลประจ�าอ�าเภอ ประจ�าจงหวด ผม

หวงเพยงทกอยางมครบวงจรทน มหมอ มหมอฟน มเภสชกร ม

พยาบาล มทกๆ บคลากรพรอมอยในพนทของเรา เทานละฮะท

ผมหวง

และผมคดวาตอไปในอนาคตเราจะตองผลกดนสงทเรา

หวงนออกมาใหไดจรงๆ ผมกใชหลกบรหารงานแบบบานๆ นะ

มอะไรวากนตรงๆ คยกนตรงๆ มาคยกบผมตวตอตวกไดหาก

ไมสะดวกในวงประชม ผมอยากใหคนท�างานมความไวเนอเชอใจ

กนกอน ถาปราศจากสงนแลวกยากทจะด�าเนนการเรองใดๆ

ส�าเรจฮะ”

คนจรงหวใจนกเลงกลาวทงทายไวดวยเสยงดงฟงชด

อยางน

146อฐกอนแรก

4.ชำยคำเดยวกน

ถอเปนความเขลาจากการตขลมไปเองของผมาเยอน

ดวยเขาใจไปวาภาพทเหนผคนคลาคล�าในบรเวณองคการบรหาร

สวนต�าบลพระเพลง อ.วงน�าเยน จ.สระแกว นนดวยเปนวาระของ

งานเทศกาลอะไรสกอยาง

หรออกทางอาจมการหาเสยงของนกการเมองตามมายา

คตทตดมานานวา ความสมพนธระหวางชาวบานกบนกการเมอง

คอการตอรองซอขายเสยงและผลประโยชน

อบต.พระเพลง

อฐกอนแรก147

เปนการคดทเขาใจผดอยางสนเชง และเปนมายาคตท

นาจะลบลางไปจากทศนคตเสยท เพราะการทคนมาคลาคล�ากน

ในยามตะวนคลอยบายเชนน กเนองมาจากพอแมผปกครองมารอ

รบลกหลานอนรออยในศนยเดกเลกทอยในพนทเดยวกบ อบต.

และเปนหนงในสวสดการท อบต. ไดจดท�าขนมาเพอตอบสนอง

ความตองการของชมชน

สวนเจาหนาทขาราชการหนวยงานตางๆ ทแวะเวยน

ขบรถมาทน เพราะแตละวนพวกเขามงานตอง “ตาม” และ “สานตอ”

บางกมาเพอรอเอกสาร บางกมาเพอหารอ บางกมาเพอแลกเปลยน

พดคยเรองการงาน

ใช พนทเพยงไมกไรของ อบต. แหงน อาจมความหมาย

และมคากวาศนยประชมอนใหญโต หรอโรงแรมหรๆ ในเมองกรง

ทเนนแตการคาๆ ขายๆ หรอการน�าเสนอผลงานอนวกวนอยกบท

ทวาสาระในการปะทะพดคยหรอประชมกนแทบจะหาไมได

“อยางนแหละครบ พอคลอยบายทนกจะมคนพลกพลาน

หนอย นอกจากบรรดาผ ปกครองทมารอรบลกหลานทศนย

เดกเลกแลว เรากจะมการพบปะพดคยกบหนวยงานตางๆ ใน

พนทการปกครองของ อบต.ล�าพระเพลง แหงนครบ” กตต

ปกครก นายก อบต.พระเพลง เลาเพอคลายความไขวเขวของ

ผมาเยอน

“เราท�างานกนอยางนมานานแลวครบ ทงเปนทางการ

และไมเปนทางการ โดยเฉพาะไมเปนทางการเนยดนะผมวา

เพราะบางทการนดอะไรเปนทางการ เอาจรงเอาจง ขงขงมนท�าให

ถงแมในบางเรองจะเปนภาระทเพมขนกยนดท�าเพราะเรามเปาหมายคอประโยชนของชาวบานเปนหลก

กตตปกครกนำยกอบต.พระเพลงต.พระเพลงอ.วงน�ำเยนจ.สระแกว

อฐกอนแรก149

เราไมไดขอเทจจรง จะไดแตใบรายการ จะไดแตเอกสาร แตการ

นดคยกนอยางนเราไดรบรขอมลมากกวานน ไดทราบทกขสข ได

ทราบขาวกอสสปประจ�าหมบาน” นายกฯ หวเราะเมอเหนผมา

เยอนเลกควดวยความสงสยวา ขาวกอสสปประจ�าหมบานจ�าเปน

ส�าหรบการบรหารงานของ อบต. ดวยหรออยางไร

“ (หวเราะ) อาว จ�าเปนนะครบ มนท�าใหเรารวาใครท�างาน

อยางไร บางทชาวบานเขาเอาขอมล ขอเทจจรงมาใหฟงผานการ

นนทา เจาหนาทคนนนท�างานอยางน เจาหนาทคนนนท�างาน

อยางโนน ใครท�าจรงไมท�าจรงอยางไรนเรารไดกจากวงนนทา

กตตปกครก

150อฐกอนแรก

เทานนนะครบ” กลาวจบหวเราะรวนตาหย

“สวนเรองการถายโอนนน ผมทราบเรองกรบท�าเลย

เพราะสนใจ ผมเปนคนสนใจเรองการกระจายอ�านาจมากอยแลว

เมอทราบขาวกศกษาหาความรเพม คนควา สอบถามจากคนทเรา

รจก จากการเรยนรดงาน ซงผมชอบมากเลยนะการอบรม การ

ไปดงาน นายกฯ บางคนอาจเบอ แตผมชอบมากเพราะผมวาได

ความรด เมอไดออกไปด ไปศกษาแลวกพบวานเปนนโยบายทด

มาก ไมไดมองวาเปนการรบภาระทเพมขน และถงแมในบางเรอง

จะเปนภาระทเพมขนกยนดท�าเพราะเรามเปาหมายคอประโยชน

ของชาวบานเปนหลก ฉะนน ผมไมเหนโทษอนใดของการถายโอน

เลย ถาจะมโทษผมกวาโทษทออนการสอสารประชาสมพนธ ท�า

ใหหลายๆ พนทมขอมลในการตดสนใจชา

และทส�าคญคอนาจะออกคมอมาใหชดเจนวามระเบยบ

อะไรอยางไร ไมใชปลอยใหเราคล�าทางกนไปเอง คนมาอย

ชายคาเดยวกนนะครบ ควรจะมกฎมกรอบอะไรไวใหหนอย

เพอทจะไม มป ญหาตามมาภายหลง เหนไหมฮะ คนจะ

แตงงานกนยงตองไปจดทะเบยนเพอใหมกฎหมายบางตว

รบรองสทธเสรภาพของกนและกนเลย ฉะนนการมอะไร

รองรบทชดเจน ผมวานาจะชวยใหหลายพนททยงลงเลอย

ในขณะนสามารถตดสนใจไดไวขน”

อฐกอนแรก151

5.ตรำบชวชวต

เธอเลาวาเธอเหนชวตของคนบางคนในชมชนตงแตยง

แกผามาใหเธอฉดวคซน จนวนนมลกหลานกระจองอแงแลว

เปลา อมร นยมสทธ พยาบาลวชาชพ แหงสถานอนามย

นาคนหก ไมไดสงวยอยางทใครก�าลงคด เธอยงคงดสดใส ม

รอยยมสดชน

และการทเธอเหนชวตคนบางคนมาตงแตแรกเกด

ไปจนใหก�าเนดลกหลานนน เปนเพราะเธอท�างานอยทนมานาน

ถง 24 ปแลว

อมรนยมสทธ

พอมาแลวกพบวาทกอยางไมเปลยนแปลง ตราบใดทเรายงท�างานรบใชเขา (ชาวบาน) ไดดงเดม ตอนนเรยกวาดกวาเดมดวยซ�าเพราะวามนตอบสนองความตองการของเขาไดมากขน

อมรนยมสทธพยำบำลวชำชพสถำนอนำมยนำคนหกต.พระเพลงอ.วงน�ำเยนจ.สระแกว

อฐกอนแรก153

“ไมใชเฉพาะชาวบานเทานน กบทานนายก อบต.

คนปจจบน เรากรจกมกคนกนมาตงแตทานยงไมเปนนายก เหน

พฒนาการในชวตทานมาตลอด ไดเหนความใฝรใฝเรยนของทาน

ตงแตวฒการศกษาไมสงมากจนกระทงปจจบนทานเรยนจนจบ

ปรญญาโท ไมไดมากลาวชมกนตรงนนะ แตพคดวาทานเปน

คนทมวสยทศนและใหความส�าคญกบการพฒนาคณภาพชวต

ของคนมากกวาการเนนการพฒนาสรางสงปลกสราง เชนพวก

ถนนหนทาง” กลาวเสรจพอมรกยมหวาน ภายนอกเธอดเปนคน

นมนวล ออนหวาน หากนองๆ ทร วมท�างานดวยกนทน

แอบกระซบวาเธอขยน อด อดทน ตอการท�างานยากๆ ไดอยาง

นาทง

“เรยกไดวาการถายโอนทนแทบไมมปญหาอะไรเลย

มนลนไหล แทบไมมรอยสะดด หลายๆ เรองทบคลากรทาง

สาธารณสขกงวลอนเกยวกบการเลอนขน การปรบต�าแหนง

สทธสวสดการตางๆ จะสญเสยไป แตส�าหรบทน หรอยก

ตวอยางจากตวพโดยตรงกได พไมไดรบผลกระทบเลย อยางพ

ปรบจากพยาบาลวชาชพ 6 เปนพยาบาลวชาชพ 7 กเรวกวา

ตอนทอยสงกดเดมเสยอก อาจจะมจดสะดดนดหนอยตรงเรอง

สทธสวสดการในการรกษาพยาบาล ทเมอกอนเราไมตองจาย

เงนไปกอน แคสแกนนวมอกเสรจแลว แตตอนนตองจายเงนไป

กอนแลวมาเบกคนทหลง แตดวยประสทธภาพของการบรหาร

การเงนของ อบต. ทน กไมไดเบกจายชาอะไร เบกเรวมากคะ

นองการเงนทนนารกมาก (ลากเสยงยาว) คอยชวยเหลอ คอย

154อฐกอนแรก

อ�านวยความสะดวกใหเราทกอยาง

ตอนถายโอนใหมๆ กมปญหาเรองใบส�าคญในการ

เบกจาย เรองระเบยบงาน เราเคยท�ามาอกแบบหนง พอเขา

อบต. อกแบบหนง มใบฎกา มอะไรตางๆ ทเราไมชน นองเขาก

ถายแบบเอกสารมาใหดถงทเลย เรยกไดวาบคลากร อบต. นารก

ทกคนเลย ไมไดแบงแยกวาเราเปนอนามย แตเราท�างานกน

แบบวาเราเปนสวนหนงของเขา เขาเปนสวนหนงของเรา

บางครงเขางานไมยงมาก ประวตคนไขเขายงมาชวยท�าใหเลย

(หวเราะสดชน)

ยอมรบนะวาตอนถายโอนแรกๆ พใจหายเหมอนกน

เพราะเรารสกเราท�างานกระทรวงสาธารณสขมาครงชวต เรา

เปนคนสาธารณสข แลวการเปนคนสาธารณสขเนยมนนา

ภาคภมใจ ชาวบานเรยกหมอ ใหการเคารพนบถอ วนหนงยาย

มาอยอกสงกดหนงจะเปนอยางไร แตพอมาแลวกพบวาทกอยาง

ไมเปลยนแปลง ตราบใดทเรายงท�างานรบใชเขาไดดงเดม ตอนน

เรยกวาดกวาเดมดวยซ�า เพราะวามนตอบสนองความตองการ

ของเขาไดมากขน เหนชดๆ คอเรองสถานท เรองการปรบภมทศน

การปรบปรงสถานอนามยดวยงบประมาณของ อบต.

รไหม อนามยทนเหมอนเซเวนเลย เราอาจจะมเจาหนาท

ไมมากกจรง แตเราไมเคยปดสถานอนามยเลย ใครมาเดอดรอน

เจบไขไดปวยอยางไรเรยกได 24 ชวโมง แลวยงปจจบนพอผนวก

กบ อบต. เรายงมระบบฉกเฉนสงตอทด ทาง อบต. ซงทาน

นายกฯ บรจาครถไวส�าหรบสงตอผ ปวยฉกเฉน 2 คนเลย

อฐกอนแรก155

เรยกไดวาพเหนพฒนาการทดขนมากตอการใหบรการประชาชน

นะคะ คดวาถาไมมอะไร พคงอยทนไปตราบชวชวตการท�างาน

จนเกษยณอายเลยละคะ...”

............

ขบรถออกมาจากนาคนหก สองขางทางมเพยงไรออย

และไรมนส�าปะหลง ลมไมไหวตง เปลวแดดเตนระรกอยในเวงวาง

ของอากาศ จๆ กเกดลมพายหมนเลกๆ ชาวไรสองสามคนท

ออกมาท�างานกลางแดดสงเสยงตะโกนใหเดกๆ ทนงเลนอยกลาง

ไร ไปหลบลมพาย

พายหมนตวหอบเอาละอองธลจากเถาถาน อนเกดจาก

การเผาซงออยและซงขาวโพดมวนรวมกนไปลอยควางอยกลาง

อากาศ

คนเดนทางหยดพกรถเพราะไมอยากขบฝาพาย หนกลบ

ไปมองทางทผานมาขางหลง สถานอนามยนาคนหกเรอนลางอย

กลางระรกแดด

ใหเพยงนกแปลกใจกบตวเองวาเหตใดทามกลาง

อากาศรอนอาว ไฉนตอนทเขาไปขางในสถานทแหงนน

กลบฉ�าเยน

156อฐกอนแรก

ภำพกจกรรมรวมกบชมชนคลองตำสตร

อฐกอนแรก157

ภำพกจกรรมรวมกบชมชนคลองตำสตร

158อฐกอนแรก

ภำพกจกรรมรวมกบชมชนนำคนหก

อฐกอนแรก159

Facebookชมรมหมออนำมย

ถำยโอนแหงประเทศไทย

มนมประโยชนมากในแงทวาใครมปญหา มเรองอะไรทไมรไมทราบกเอามาปรกษากน บางทถาไมไดค�าตอบ ผมกจะดงลงกจากทอนมาให บางทไปเชญผรในเรองนนๆ มาตอบ ทงผรจากฝายสาธารณสขและฝายมหาดไทย กไดประโยชนมหาศาลเลย

ปรำชญนตเดชสภำพยำบำลวชำชพแหงสถำนอนำมยคลองหนปนอ.วงน�ำเยนจ.สระแกว

อฐกอนแรก163

วากนวาการกอเกดขนของเฟซบ ก ไดสรางความ

เปลยนแปลงอยางใหญหลวงตอสงคมและวฒนธรรมของ

มวลมนษยชาต

ใช เพยงแตผ องถาย เผยแพร แลกเปลยนขอมล

เพยงเทานน แตในหลายๆ ประเทศโดยเฉพาะประเทศใน

ตะวนออกกลาง เฟซบกไดสงผลสะเทอนตอหนาประวตศาสตร

การเมอง (2007- 2011) อยางทไมเคยเกดขนมากอน

นอกจากในประเดนใหญๆ แลว เฟซบกยงเปลยนวถชวต

ปฏสมพนธและสรางพนทสาธารณะ รวมถงทรโหฐานใหกบผคน

อยางมหาศาล

สถตของผ ใชเฟซบ กอยางเปนทางการจากเวบไซต

facebook.com/advertising (นบเฉพาะผใชทระบวาตวเองอยใน

164อฐกอนแรก

ประเทศไทย) ระบวา ณ วนท 25 พฤศจกายน 2552 มผสมครใช

บรการ 1,600,000 ชอ ในอกหนงเดอนตอมาคอวนท 31 ธนวาคม

2552 ม 1,963,560 ชอ พอถงวนท 20 กรกฎาคม ปเดยวกน

ตวเลขของผสมครเฟซบกของประเทศไทยสงถง 4,216,680 ชอ

กระทง ณ วนท 13 มกราคม 2554 หรออกประมาณเพยงหกเดอน

ตวเลขผใชเฟซบกกพงขนไปอยท 7,387,960 ชอ

ปรากฏการณนยอมไมธรรมดา นค เบอรเซอร บลอกเกอร

และผ สนใจศกษาปรากฏการณเกยวกบเวบไซตเฟซบ ก

ชาวองกฤษ ท�าการจดอนดบ 30 ประเทศ ทมผใชบรการเวบไซต

เฟซบกมากทสดในโลก ผลปรากฏวาประชากรของประเทศใน

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะอยางยงประเทศไทย

มอตราการสมครเปนสมาชกของเครอขายทางสงคมออนไลน

แหงนทเตบโตขนอยางกาวกระโดด

โดยมสมาชกเฟซบกมากเปนอนดบท 21 ของโลก จ�านวน

ผใชบรการเพมขนถงราว 240% ในป 2553 หรอเพมสงขนเกอบ

4,000% ในชวงเวลาสองปทผานมา

จนถอเปนประเทศทมอตราการเจรญเตบโตของจ�านวน

สมาชกเฟซบกสงทสดเปนอนดบ 2 ของโลกในรอบปทผานมา

รองจากบราซลประเทศเดยว (มตชนออนไลน 8 มกราคม 2554)

แมจะไมเปนขาวใดๆ วาในเดอน พ.ค. 2555 ไดมเฟซบก

กลมหนงปรากฏตวขน คอเฟซบกทมชอ “ชมรมหมออนามย

ถายโอนแหงประเทศไทย” แตการกอตวขนของกลมนกลบม

นยส�าคญยงตองานกระจายอ�านาจไปสทองถน ผานการถายโอน

อฐกอนแรก165

สถานอนามยไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

สมาชกในกลมเฟซบกน สวนใหญลวนเปนบคลากร

ทางสาธารณสขหรอเรยกกนงายๆ วา “หมออนามย” ทถายโอน

ไปสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ตางพากนมาแวะเวยน

แลกเปลยนขาวสาร ทกขสข รวมไปถงการสงมอบถอยค�าหรอ

เพลงใหก�าลงใจซงกนและกนอยางไมขาดสาย

“ผมเปนคนตงมนขนมาเองแหละฮะ (หวเราะอยาง

อารมณด)” ปราชญนต เดชสภา พยาบาลวชาชพแหงสถาน

อนามยคลองหนปน อ.วงน�าเยน จ.สระแกว เลากลวหวเราะ

“มนเกดจากความอดอดนะฮะ เพราะผมมความคดวาเรา

หนำเพจของกลม

166อฐกอนแรก

ประชมๆๆ กน หลายหน ประชมเสรจแลวกตางคนตางไป ไมม

การสอสารกนเลย

ดงนน ผมจงมองหาอะไรทเปนชองทางไวใหพวกเราได

สอสารกน ทงเปนทางการและไมเปนทางการ จงพบวาเฟซบก

นแหละงายสด ประหยดสด และทรงประสทธภาพสด เมอตงมา

แลวกดงเพอนๆ มาเขากลม ซงตางใหการตอบรบมากนอยาง

คบคง ทส�าคญมนมประโยชนมากในแงทวาใครมปญหา มเรอง

อะไรทไมรไมทราบกเอามาปรกษากน บางทถาไมไดค�าตอบผม

กจะดงลงกจากทอนมาให บางทไปเชญผรในเรองนนๆ มาตอบ

ทงผรจากฝายสาธารณสขและฝายมหาดไทย

ภำพกจกรรมตำงๆทสมำชกน�ำมำแบงปน

อฐกอนแรก167

กไดประโยชนมหาศาลเลยฮะ อยางนอยทสดพวกเรา

กไดรวมกลมกนสงเสยง เสยงเบาๆ กดงขน ทส�าคญเราไดชวย

แกปญหาบางเรองอยางเปนรปธรรม อยางนองๆ ทเพงถายโอน

มาใหมไมรเรองสทธการเงน การเบกจาย กสามารถน�ามาปรกษา

ในเฟซบกได กมคนใหค�าแนะน�ากนไป

ตอนนไมใชมผมคนเดยวแลวทชวยๆ กนท�า มเพอน

พองนองพอกมากมายทเขามาใหความรหรอหารอกนสม�าเสมอ

ไมวาจะเปนพโสภา (สถานอนามยบานฆอง จ.ราชบร) พเอนก

(สถานอนามยวงแขม จ.ก�าแพงเพชร) พประสงค (สถานอนามย

นาพ จ.อดรธาน) และอกหลายๆ ทาน ตางแวะเวยนกนมาให

ขอมล ตอบค�าถาม หรอตงค�าถามอยางสม�าเสมอ บางทเสยงท

เคยแผวเบาของเรากดงขนมาบาง แรงทออนกแขงขนมาเพราะ

เฟซบกเนยละฮะ” กลาวจบหนมอารมณดกหวเราะรวนตามเคย

บางทพนทเลกๆ การเรมตนเลกๆ จากขอมล ทงทเปน

ทางการและไมเปนทางการ ทงหมดทงมวลทสอสารไหลเวยนอย

ในเฟซบกนาม “ชมรมหมออนามยถายโอนแหงประเทศไทย” น

อาจน�ามาซงความเปลยนแปลงอยางมหาศาลของ

ผบกเบกเสนทางซงเปนสมาชกของเครอขายสงคมออนไลนแหงน

และบางทพนทเลกๆ แหงนอาจสรางความเปลยนแปลง

“ใหญๆ” ใหกบกระบวนการถายโอนสถานอนามย

และบางทพนทเลกๆ แหงนอาจสงพลงทสงผล

สะเทอนจนสนไหวไปทงประเทศกได

ใครจกกลาสบประมาท...

นพ.พงษพสทธจงอดมสข

บทสมภาษณ นพ.พงษพสทธ จงอดมสขผอ�านวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข

(สวรส.)

คนถำงทำง

170อฐกอนแรก

เปนทตระหนกกนอยางชดเจนวาการกระจายอ�านาจนนตองเกดขนในทกองคาพยพของสงคม จงจะท�าใหสทธ และโอกาสในการเขาถงทรพยากรของประชาชน มความเสมอภาคและเทาเทยมกน เพราะตองไมลมวาคน เงน งาน สงของเหลานนกมาจากภาษของพวกเขา ฉะนน จงเปนเหตส�าคญและจ�าเปนทจะตองมการผองถายสงเหลานไปสมอของพวกเขาเอง

อฐกอนแรก171

“การกระจายอ�านาจเปนสงทหลกเลยงไมไดในการ

ปกครองระบอบประชาธปไตยและในสงคมไทยยคปจจบน”

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผ อ�านวยการสถาบนวจยระบบ

สาธารณสข กลาวอยางชดเจนเมอถกถามถงเหตเงอนส�าคญ

ทตองมการถายโอนสถานอนามย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลและสถานบรการสาธารณสข จากสงกดกระทรวง

สาธารณสขไปสงกดองคกรปกครองสวนทองถน

คณหมอเกรนน�าดวยน�าเสยงหนกแนน จากนนจงอธบาย

ตอดวยน�าเสยงสขมวา

“เปนทตระหนกกนอยางชดเจนวาการกระจายอ�านาจนน

ตองเกดขนในทกองคาพยพของสงคม จงจะท�าใหสทธโอกาสใน

172อฐกอนแรก

อฐกอนแรก173

การเขาถงทรพยากรของประชาชน มความเสมอภาค เทาเทยมกน

ไมวาจะอยในสวนไหนของประเทศ

ปจจบนองคกรปกครองสวนทองถนในหลายๆ ถนทม

ความพรอมในแทบทกดาน โดยเฉพาะทรพยากรทเราเรยกขานกน

งายๆ วา คน เงน งาน ของ และตองไมลมวาคน เงน งาน ของ

กมาจากภาษของพวกเขาทงนน ฉะนน จงเปนเหตส�าคญและ

จ�าเปนทจะตองมการผองถายสงเหลานไปสมอของพวกเขาเอง

เพอใหการบรการสาธารณสขจะไดสะดวก สอดคลองตรงกบความ

ตองการของคนในชมชน

กลาวงายๆ วา ทกอยางพรอมแลว และถงเวลาแลว ท

ผานมามประชาชนในชมชนทองถนจ�านวนมากทขาดโอกาส

ไดรบความไมเทาเทยมในการใหบรการ ทงจากระยะทาง

จากเครองมอการแพทยทพวกเขาเขาไมถง

มาบดนถงเวลาแลว เปนโอกาสแลวทพวกเขาจะ

ไดจดสรรปนสวนและมองหาหนทาง วธการทดทสดในการ

ตอบสนองการดแลสขภาพของเขาเอง ทงนวธการจดการแตละ

ถนทอาจไมเหมอนกน แตกตางกนไปตามเงอนไข ตามบรบท

ของชมชนทองถนนนๆ

ซงรายละเอยดในสวนตางๆ น สวรส. ในฐานะสถาบน

การวจย ไดท�างานวจยมาอยางตอเนองและมขอเสนอทชดเจน

เพอสะทอนไปยงหนวยงาน กระทรวง กรม กอง ทเกยวของ อาจ

เรยกไดวา สวรส. ท�าหนาทเสมอนกาวทคอยชเชอมรอยตอทมน

ยงไมเรยบ วาตรงไหนขาดตรงไหนเกน เราท�าเสนอออกมาเปน

174อฐกอนแรก

งานวจยเรยบรอยแลวครบ แตทงนทงนน เราท�ากาวออกมาแลว

ขนอยกบวาหนวยงานเขาจะหยบกาวเราไปใชหรอไมนะครบ”

คณหมอกลาวจบพรอมรอยยมละมน

ไดรบรดงนแลวหลายคนคงเกดค�าถาม ในเมอทกอยาง

พรอม คนในทองถนพรอม ทรพยากรพรอม พ.ร.บ.การกระจาย

อ�านาจกประกาศออกมาตงแตป 2542 แลวว ากระทรวง

สาธารณสขตองกระจายอ�านาจดานสาธารณสขทงภารกจ

งบประมาณ บคลากร และทรพยสนทเกยวของ ใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน (อปท.)

แลวเหตอนใด ทามกลาง อบต. จ�านวนเกอบ 7,000 แหง

ทงประเทศ จงมการถายโอนสถานอนามยเกดขนเพยง 46 แหง

นเปนประเดนทท�าใหหลายคนฉงน

“โอ...มนมหลายปจจยมากครบ แตละถนแตละทไม

เหมอนกน ทนทางสงคมไมเทากน เงอนไขแตละท มตางเหตตาง

ปจจยกนไป บางทฝายสาธารณสขไมพรอม บางทฝายองคกร

ปกครองสวนทองถนไมพรอม บางทพรอมทงสองฟากแตขาด

งบประมาณ

แตทวาประเดนทส�าคญคอ ผมมองวาผน�าทองถนกมผล

อยางมากตอการถายโอน ถาผน�าในทองถนใดเลงเหนความส�าคญ

และเอาดวยกบการถายโอน การถายโอนในพนทนนๆ กจะเกดขน

ไดไมยากและไมนานเลยครบ

นอกจากผน�าระดบทองถนแลว ผมยงมองวาเหตส�าคญ

ทท�าใหการถายโอนไมนงและเกดขนอยางเชองชา คอปจจยทาง

อฐกอนแรก175

การเมองครบ การเมองไมนงเอาเสยเลย โดยเฉพาะการเมอง

ในระดบประเทศ ผบรหารในระดบประเทศไมเหนความจ�าเปน

ไมเหนความส�าคญของเรองน

เชอไหมครบ ผมเคยคยกบผบรหารประเทศในกระทรวง

ตางๆ เขาบอกวาเขายงไมมความเชอมนในการกระจายอ�านาจ

ไมเชอมนในพนองประชาชน เขายงคดวาประชาชนคดเองไมเปน

เขายงคงคดวาประชาชนตองรอค�าสง การปกครอง และการ

จดการจากสวนกลาง เขาเชอวาถาขนปลอยใหมการจดการ

บรหารกนเอง ประชาชนยงท�าไมได ซงทงหมดนเปนความคดท

ผดมหนตครบ ณ เวลาน ณ พ.ศ. น ประชาชนเปลยนไปมากแลว

เขารอะไรมากกวาทคนสวนกลางรดวยซ�า

อกอยางเขาจะมวธคด มภมปญญา มการจดสรรบรหาร

กนเองไดดกวาคนจากสวนกลางไปจดการใหดวยซ�า...” คณหมอ

พดจบกทอดสายตาวบหนง เผยใหเหนถงความผดหวงทมตอ

ผบรหารระดบประเทศเจออย

ค�าตอบดงกลาวอาจท�าใหเราเหนถงสาเหตทท�าใหการ

ถายโอนเกดขนอยางเชองชา อยางไรกตามแมจะมการถายโอน

สถานอนามยและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลไปแลว 46 แหง

ทวาเสยงสะทอนจาก 46 แหงนน สะทอนออกมาคลายๆ กนวา

อกเหตทท�าใหการถายโอนไมใครสมฤทธผล กคอตนสงกดเดม

อนหมายถงกระทรวงสาธารณสขนนเอง หลายทบนวาทาง

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดไมใครใหความรวมมอ บางทถงขน

แบงเขาแบงเรา

176อฐกอนแรก

แมตองปลอยใหลกตดสนใจเอง เรยนรดวยตวเอง เขาจะไดเตบโตและมชวตอยางทเขาอยากจะใชอยากจะเปนโดยการเลอกของตวเขาเอง

อฐกอนแรก177

เหตใดกนหนอถงท�าใหตนสงกดทท�างานเกยวกบการ

ใหบรการสขภาพประชาชนโดยตรง จงสรางรอยราวใหเกดกบ

กระบวนการถายโอน

“(นงคด) เรองนผมคดวาไมไดเกดจากเจตนารายอะไร

ของฝายกระทรวงสาธารณสขนะฮะ แตบางทเขาอาจจะมวธ

คดแบบ “แมหวงลก” ซงแมไมไดมเจตนารายกบลก เพยงแต

เปนหวงลกทเราเลยงมา ไปอยกบคนอนจะดเหมอนอยกบเราไหม

จะอยรอดปลอดภยไหม จะพบปญหาอะไรหรอเปลา อะไรอยางน

ซงทงนทงนน แมตองปลอยใหลกตดสนใจเอง เรยนร

ดวยตวเอง เขาจะไดเตบโตและมชวตอยางทเขาอยากจะใชอยาก

จะเปนโดยการเลอกของตวเขาเอง มนจะตอบโจทยใหชวตเขา

มากกวา บางครงการหวงอาจเปนการท�ารายลกอยางไมตงใจ

กไดนะครบ”

ผานมาเกอบหกป บดนแมการถายโอนจะคอยๆ เกดขน

อยางชาๆ แตทวาอาจเปนจงหวะชาแตมนคง อาจกลาวไดวา

หนวยบรการสาธารณสขทง 46 แหง เปนเสมอนคนถางทาง เปน

ผรเรมบกเบก แนนอน ยอมตองเผชญกบความเหนอยยาก

มากกวาผมาทหลง ทวาความเหนอยยากนนอาจแปรดอกออก

ผล สรางคณปการตอประเทศชาตและประชาชน

“ผมคอนขางเหนใจนะครบส�าหรบผทถายโอนมาในระยะ

แรก คนมากอน คนบกเบก ยอมตองเหนอยเปนธรรมดา เปรยบ

ไดกบคนทหกรางถางพงท�าทางใหคนอนๆ ยอมโดนหนามเกยว

ยอมเจอทางขรขระ ยอมพบกบขวากหนาม แตกเปนการท�าให

178อฐกอนแรก

คนทหกรางถางพงท�าทางใหคนอนๆ ยอมโดนหนามเกยว ยอมเจอทางขรขระ ยอมพบกบขวากหนาม แตกเปนการท�าให ผเดนตามมาสามารถเดนไดอยางสะดวกมากขน อยางทคณหมอมงคล ณ สงขลา กลาว คนกลมนเปรยบเสมอน “อฐกอนแรก” อฐทเปนฐานทตอไปจะกอใหเกดเปนเจดยอนสวยงาม ทงไวเปนมรดกและคณประโยชน ไปตราบจนรนลกรนหลาน

อฐกอนแรก179

ผเดนตามมาสามารถเดนไดอยางสะดวกมากขน อยางทคณหมอ

มงคล ณ สงขลา กลาววา คนกลมนเปรยบเสมอน “อฐกอนแรก”

อฐทเปนฐานทตอไปจะกอใหเกดเปนเจดยอนสวยงาม ทงไวเปน

มรดกและคณประโยชนไปตราบจนรนลกรนหลาน

อยาทอถอยนะครบ ขอใหแขงแรงทงกายและหวใจ

อยางนอยเราก�าลงบกเบกนยามใหม ปรากฏการณใหมใน

การดแลสขภาพประชาชนใหประเทศไทยของเรานะครบ...”

180อฐกอนแรก

จากกาวทผานไปของการถายโอนทผานมา เราพบเหน

เหต เงอนไข ปจจยผลกให อปท. และ สอ. สามารถท�าการถายโอนได

และเหนผลกระทบทเกดขนจากการถายโอน เชน กรณ อบต.

วงหมน เราเหนผน�าทองถนกบเจาหนาทสถานอนามยคอยๆ

เรยนรการท�างานรวมกน จนกระทงมการท�างานเปนทมและ

เขากนดวยด เจาหนาททกคนจงมความสขในการท�างาน

กรณเทศบาลต�าบลบานฆอง เราเหนปลดเทศบาลตงใจ

ท�างาน เหนการปรบตวของเจาหนาท เหนการท�างานระดบพนท

ทเขมแขงจนสามารถตอบโจทยปญหาสขภาพของคนในทองถน

ไดตรงกบความตองการ

กรณ อบต.บานปรก เราเหนนวตกรรมในการแกไข

ปจฉมบท

อฐกอนแรก181

ปญหาสขภาพของประชาชนในพนท โดยหลงการถายโอน

การท�างานรวมกบชมชน โรงเรยน มความโดดเดน เชน การ

รณรงคในโรงเรยน งานปองกนยาเสพตด

กรณ อบต.คลองหนปน และ อบต.พระเพลง ผน�าทองถน

สนบสนนและใหความส�าคญกบงานสาธารณสข เจาหนาทเลงเหน

ประโยชนสงสดทจะเกดขนกบสขภาพของคนในพนท

กรณ อบต.ฝายแกว เราเหนเจาหนาทสาธารณสขท�างาน

รวมกบ อบต. ไดอยางเปนเนอเดยวกน ประสานการด�าเนนงาน

การพฒนาองคกร การจดหางบประมาณ การพฒนาบคลากร

เชน การอบรม การศกษาดงาน การจดหาวสดอปกรณ การจดท�า

แผนยทธศาสตรรวมกน การตดตามประเมนผล การสราง

เครอขายกระบวนการท�างานจากภาคประชาชน การสนบสนนให

มการสงเสรมสขภาพในชมชน การพฒนากระบวนการปองกนโรค

ในชมชนใหมคณภาพ ฯลฯ

ประสบการณตางๆ เหลาน อาจจะเหมอนหรอตางกบ

พนททถายโอนแลวอกหลายแหง แตกสามารถเปนบทเรยน

ใหกบ อปท. ทประสงคจะรบโอน สอ. ตลอดจนเจาหนาท

สอ. ทประสงคจะโอนยายไป อปท. ดวย

ประเดนการกระจายอ�านาจในรปแบบการถายโอนสถาน

อนามย หากผบรหารระดบกระทรวงและระดบจงหวดเปดใจ

ยอมรบความเปลยนแปลง โดยค�านงถงสขภาพของประชาชนใน

พนทเปนหลก ไมตดกบดกของค�าวาวชาชพซงตองอยในสงกด

กระทรวงสาธารณสขเทานน ตลอดจนมองวาปจจบนผบรหาร

182อฐกอนแรก

ทองถนเปนผน�าทเกง เขมแขง เปนนกการเมองรนใหม มวสยทศน

และความสามารถในดานการบรหารจดการ เพยงแตมอบ

นโยบายในการดแลสขภาพของคนในพนท ให เหมาะสม

สวนเรองวชาชพ หมออนามยสามารถด�าเนนการไปได เพราะ

มความสามารถทงทางดานวชาการและการบรหาร ปรบตว

เขากบบรบทการเมองทองถนไดด มจดยนของตนเอง หาก

ผบรหารกระทรวงสาธารณสขทงในระดบสวนกลางและระดบ

จงหวดสามารถทะลผานประเดนนไปได กาวตอไปของการ

กระจายอ�านาจคงเปนไปไดอยางไมไกลเกนฝน

นพ.สวทยวบลผลประเสรฐ•

ประธำนคณะกรรมกำรก�ำกบทศทำงแผนงำนวจยและพฒนำกำรกระจำยอ�ำนำจดำนสขภำพ

สถำบนวจยระบบสำธำรณสข

“การเปลยนแปลงโลกทงใบสวนใหญจะเรมตนจากคนกลมเลกๆ

สงทเราก�าลงท�าอยน คอการเปลยนแปลงประเทศไทยโดยคนกลมเลกๆ ทมความมงมน

และมความกลาพอทจะเปลยนแปลงประเทศไทย

จากการรวมศนยอ�านาจ ไปสการกระจายอ�านาจทแทจรง”

รำยชอสถำนอนำมยถำยโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

จ�ำนวน28แหง•

1. ล�าปาง

2. ตาก

3. ก�าแพงเพชร

4. อทยธาน

5. บรรมย

6. อดรธาน

7. อยธยา

8. ปทมธาน

9. ลพบร

10. กาญจนบร

11. สมทรสงคราม

12. จนทบร

13. ราชบร

1. อบต.ล�าปางหลวง

อ.เกาะคา

2. อบต.วงหมน อ.สามเงา

3. อบต.วงแขม อ.คลองขลง

4. อบต.หาดทนง อ.เมอง

5. ทต.หนองแวง

อ.ละหานทราย

6. อบต.นาพ อ.เพญ

7. ทต.บางนมโค อ.เสนา

8. ทม.บงยโถ อ.ธญบร

9. ทม.เขาสามยอด อ.เมอง

10. ทต.วงศาลา อ.ทามวง

11. อบต.บานปรก อ.เมอง

12. อบต.เกาะขวาง อ.เมอง

13. อบต.ดานทบตะโก

อ.จอมบง

14. ทต.บานฆอง

อ.โพธาราม

1. สอ.ล�าปางหลวง

2. สอ.วงหวาย

3. สอ.วงแขม

4. สอ.บอทอง

5. สอ.หาดทนง

6. สอ.หนองตาเยา

7. สอ.หนองหวา

8. สอ.นาพ

9. สอ.บางนมโค

10. สอ.บงยโถ

11. สอ.เขาสามยอด

12. สอ.วงศาลา

13. สอ.บานปรก

14. สอ.เกาะขวาง

15. สอ.ดานทบตะโก

16. สอ.บานฆอง

จงหวด องคกรปกครอง

สวนทองถนทรบโอน

สถานอนามย

ทถายโอน

15. อบต.บานหมอ อ.เมอง

16. อบต.พระเพลง

อ.เขาฉกรรจ

17. อบต.คลองหนปน

อ.วงน�าเยน

18. อบต.ปากพน อ.เมอง

19. อบต.ทงคลอง อ.ค�ามวง

20. ทต.สเทพ อ.เมอง

21. อบต.ทาผา อ.แมแจม

22. อบต.สนนาเมง

อ.สนทราย

23. อบต.ดอนแกว อ.แมรม

24. อบต.เกาะพะงน

อ.เกาะพะงน

17. สอ.บานหมอ

18. สอ.นาคนหก

19. สอ.คลองตาสตร

20. สอ.คลองหนปน

21. สอ.บานศาลาบางป

22. สอ.บานปากพน

23. สอ.บานเดอเกา

24. สอ.สเทพ

25. สอ.บานปาแดด

26. สอ.บานสนนาเมง

27. สอ.ดอนแกว

28. สอ.บานโฉลกหล�า

14. เพชรบร

15. สระแกว

16. นครศรธรรมราช

17. กาฬสนธ

18. เชยงใหม

19. สราษฎรธาน

จงหวด องคกรปกครอง

สวนทองถนทรบโอน

สถานอนามย

ทถายโอน

รำยชอโรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต�ำบลถำยโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

จ�ำนวน11แหง•

จงหวด องคกรปกครอง

สวนทองถนทรบโอน

รพ.สต.

ทถายโอน

1. ชลบร

2. ราชบร

3. ลพบร

4. ก�าแพงเพชร

5. นาน

6. พษณโลก

7. ตาก

1. เทศบาลเมองหนองปรอ

อ.บางละมง

2. เทศบาลต�าบลบานฆอง

อ.โพธาราม

3. เทศบาลต�าบลหลมดน

อ.เมอง

4. อบต.เขาสมอคอน

อ.ทาวง

5. อบต.ปางตาไว

อ.ปางศลาทอง

6. อบต.ฝายแกว อ.ภเวยง

7. อบต.สมอแข อ.เมอง

8. อบต.แมตน อ.แมระมาด

9. เทศบาลต�าบลทาสายลวด

อ.แมสอด

1. รพ.สต.บานมาบประชน

2. รพ.สต.บานเกา

3. รพ.สต.หลมดน

4. รพ.สต. บานเขาสมอคอน

5. รพ.สต.คลองปลาสรอย

6. รพ.สต.เพชรเจรญ

7. รพ.สต.บปผาราม

8. รพ.สต.ฝายแกว

9. รพ.สต.สมอแข

10. รพ.สต.บานค�าหวน

11. รพ.สต.ทาสายลวด

รำยชอสถำนบรกำรสำธำรณสขชมชน(สสช.)และสขศำลำทถำยโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

จ�ำนวน7แหง•

จงหวด องคกรปกครอง

สวนทองถนทรบโอน

สสช. และสขศาลา

ทถายโอน

1. นาน

2. ตาก

1. อบต.ฝายแกว อ.ภเวยง

2. อบต.แมตน อ.แมระมาด

1. สสช.บานดงปา

2. สสช.บานหวยหมาบา

3. สสช.บานหวยมะพราว

4. สสช.บานหวยสนา

5. สสช.บานหวยโปง

6. สขศาลาบานเกรมอค

7. สขศาลาบานหวยน�าเยน