การดแลและการศกษาเดกปฐมวย

สำานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ

คำ�นำ�

สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� ไดดำ�เนนก�รศกษ� รวบรวมขอมลและจดพมพเอกส�ร “ก�รดแลและ

ก�รศกษ�เดกปฐมวย” เพอเผยแพร ครงท 1 ในก�รประชมสมมน�ท�งวช�ก�รระหว�งประเทศ เรอง “ก�รศกษ�เพอ

อน�คตประเทศไทย” ระหว�งวนท 23 – 25 มถน�ยน 2556 ณ โรงแรมเซนท�ร�แกรนด และบ�งกอกคอนเวนชนเซนเตอร

เซนทรลเวลด กรงเทพฯ ทงน ก�รประชมสมมน�วช�ก�รระหว�งประเทศดงกล�ว ไดรบคว�มสนใจจ�กผเข�รวมง�นเปน

จำ�นวนม�ก สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� จงไดจดพมพเอกส�รเพมเตม เพอเผยแพรองคคว�มร นวตกรรมท�ง

ก�รศกษ�ในทกหวขอ ตลอดจนนำ�เสนอขอมล องคคว�มรในสอรปแบบต�งๆ อย�งหล�กหล�ย อ�ท ก�รจดพมพหนงสอ

นทรรศก�ร ก�รนำ�ขอมลเผยแพรในเวบไซตของสำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� ใหส�ม�รถศกษ�และด�วนโหลด

(Download) ขอมลได ก�รจดทำ�นทรรศก�รเคลอนท รวมทงจดพมพเปนหนงสอทงเอกส�รภ�ษ�องกฤษ เอกส�รภ�ษ�ไทย

ดงเชนเอกส�ร “ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย” ฉบบน

“ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย” มเนอห�เกยวกบก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวยในประเทศไทย

ครอบคลมตงแต คว�มหม�ยและหลกก�รจดก�รศกษ�ปฐมวย คว�มสำ�คญของก�รดแลและพฒน�เดกปฐมวย นโยบ�ย

รฐบ�ลในก�รดแลและจดก�รศกษ�และพฒน�เดกปฐมวย รวมถงโครงก�รพฒน�เดกปฐมวยทดำ�เนนก�รในประเทศไทย

นอกจ�กน ยงมก�รนำ�เสนอขอมลตวชวดก�รศกษ�เพอปวงชน เป�หม�ยท 1 : ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย (EFA

Goal1 : Early Childhood Care and Education)

สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� หวงเปนอย�งยงว� เอกส�รฉบบนจะประโยชนแกผเกยวของและสร�งเสรม

ใหก�รดแลเดกปฐมวยเปนไปไดอย�งมคณภ�พ เกดประโยชนแกเดก ผปกครอง และผรบผดชอบทกฝ�ยตอไป

ดร.ศศธ�ร� พชยช�ญณรงค

เลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�

ส�รบญหน�

คว�มหม�ยและหลกก�รจดก�รศกษ�ปฐมวย 1

คว�มสำ�คญของก�รดแลและพฒน�เดกปฐมวย 1

สภ�พก�รดำ�เนนง�นพฒน�เดกปฐมวยในประเทศไทย 1

หนวยง�นรบผดชอบดำ�เนนก�รจดบรก�รเพอดแลและพฒน�เดกปฐมวย 2

ก�รขบเคลอนก�รพฒน�เดกปฐมวยเชงนโยบ�ย 2

ขอมลเดกปฐมวย 0 – 5 ป 3

โครงก�รพฒน�เดกปฐมวยทดำ�เนนก�รในประเทศไทย 4

แนวท�งก�รขบเคลอนง�นตอไป 6

ตวชวด เป�หม�ยท 1 : ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย 7

(Goal 1 : Early Childhood Care and Education)

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย1

ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย

คว�มหม�ยและหลกก�รจดก�รศกษ�ปฐมวย

เดกปฐมวย หม�ยถง เดกตงแตปฏสนธจนถงอ�ย 5 ป 11 เดอน 29 วน หรออ�ยตำ�กว� 6 ป (นโยบ�ยและยทธศ�สตร

ก�รพฒน�เดกปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะย�ว พ.ศ. 2550 – 2559)

ก�รจดก�รศกษ�ปฐมวยต�มพระร�ชบญญตก�รศกษ�แหงช�ต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2545 นน ก�รศกษ�ปฐมวยจดไดทง 3 รปแบบ คอ ก�รศกษ�ในระบบ ก�รศกษ�นอกระบบ และก�รศกษ�ต�มอธย�ศย

โดยก�รจดก�รศกษ�ปฐมวยตองเนนผเรยนเปนสำ�คญ และจดกระบวนก�รเรยนรต�มคว�มถนดและคว�มสนใจของผเรยน

ก�รประเมนผเรยนใหพจ�รณ�จ�กพฒน�ก�ร คว�มประพฤต ก�รรวมกจกรรม และจ�กก�รทดสอบ

ก�รจดก�รศกษ�ปฐมวยใหจดในสถ�นพฒน�เดกปฐมวย ครอบคลมศนยเดกเลก ศนยพฒน�เดกเลก ศนยพฒน�

เดกกอนเกณฑของสถ�บนศ�สน� ศนยบรก�รชวยเหลอระยะแรกเรมของเดกพก�รและเดกซงมคว�มตองก�รพเศษ หรอ

สถ�นพฒน�เดกปฐมวยทเรยกชอเปนอย�งอน โรงเรยนรฐ โรงเรยนเอกชน โรงเรยนสงกดสถ�บนพทธศ�สน�หรอศ�สน�

อน ศนยก�รเรยนหรอสถ�นทเรยนทหนวยง�นจดก�รศกษ�นอกโรงเรยน บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกร

ปกครองสวนทองถน องคกรเอกชน องคกรวช�ชพ สถ�บนศ�สน� สถ�นประกอบก�ร โรงพย�บ�ล สถ�บนท�งก�รแพทย

สถ�นสงเคร�ะห และสถ�บนสงคมอน

สถ�นพฒน�เดกปฐมวยหรอโรงเรยนทจดก�รศกษ�ปฐมวยตองมระบบก�รประกนคณภ�พก�รศกษ�ภ�ยในเพอ

นำ�ไปสก�รพฒน�คณภ�พและม�ตรฐ�นก�รศกษ�

คว�มสำ�คญของก�รดแลและพฒน�เดกปฐมวย

ชวงปฐมวยเปนชวงทมพฒน�ก�รด�นสมองและก�รเรยนรเปนไปอย�งรวดเรวทสด ในทศวรรษทผ�นม�มก�รใชศ�สตร

ต�งๆ ไปวเคร�ะหสมอง ถ�ยภ�พสมองเพอศกษ�พฒน�ก�รแตละขนตอน คว�มรใหม พบว� โอก�สแหงก�รเรยนรและอตร�

ก�รเรยนรสงสดอยในชวงวยเดก ก�รเตบโตและพฒน�ก�รของสมองเปนร�กฐ�นของก�รเรยนรและเรมตงแตท�รกอยในครรภ

ในชวง 3 – 6 เดอนในครรภมก�รสร�งเซลลสมองสงสด ก�รเตบโตของสมองสงสดในชวง 0 – 6 ป เปนก�รเตบโตท�งปรม�ณ

ทำ�ใหสมองของเดกมขน�ด 90 – 95% และไมไดหยดเตบโตเมออ�ย 6 ป แตเตบโตจนถงอ�ย 20 – 25 ป จ�กองคคว�มรนนำ�

ไปสก�รออกแบบก�รเรยนรสมยใหม ใหเข�กบพฒน�ก�รของสมอง จงถอไดว�ชวงปฐมวยเปนชวงวยทตองก�รก�รปลกฝง

บมเพ�ะเปนพเศษ โดยถอว�ก�รปลกฝง หรอก�รบมเพ�ะใดๆ จะเปนก�รสร�งฐ�นร�กของชวต ทชวยลดคว�มเหลอมลำ�และ

สร�งคว�มเปนธรรมในสงคม และใหถอว�ก�รลงทนในชวงวยนเปนก�รลงทนทคมค�ทสด

สภ�พก�รดำ�เนนง�นพฒน�เดกปฐมวยในประเทศไทย

ก�รดำ�เนนง�นพฒน�เดกปฐมวยแบงเปน 2 กลมอ�ย คอ กลมอ�ยตำ�กว� 3 ป และกลมอ�ย 3 – 5 ป

1) กลมอ�ยตำ�กว� 3 ป ครอบครวตองเปนแกนหลกในก�รดแลและสงเสรมพฒน�ก�ร ซงบคคลสำ�คญคอ พอแม

ผปกครอง และสม�ชกในครอบครว โดยตองถอว�เดกทกคนมสทธทจะไดรบก�รดแล ชวยเหลอ ใหมชวตอยรอดปลอดภย

ไดรบก�รคมครองปองกนและไดรบก�รพฒน�เตมศกยภ�พ ส�ม�รถดำ�เนนชวตอยในสงคมไดอย�งมคว�มสข

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย2

2) กลมอ�ย 3 - 5 ป ใชสถ�นพฒน�เดกหรอรปแบบอนทงในระบบ นอกระบบ และต�มอธย�ศย โดยใหคร

ผเลยงดเดก ผดแลเดก รวมมอกบพอแม ผปกครองและครอบครวในก�รพฒน�เดก

หนวยง�นรบผดชอบดำ�เนนก�รจดบรก�รเพอดแลและพฒน�เดกปฐมวย

กระทรวงส�ธ�รณสข : ดแลเดกตงแตในครรภจนอ�ย 3 ป (0 – 3 ป) ซงในแตละปมเดกเกดประม�ณปละ

800,000 คน มศนยเดกเลกน�อย จำ�นวน 58 แหง มโครงก�รสำ�คญคอ โครงก�รหนงสอเลมแรก โครงก�รเลยงลกดวย

นมแม และโครงก�รไอโอดนในหญงตงครรภและเดกปฐมวย

กระทรวงก�รพฒน�สงคมและคว�มมนคงของมนษย : ดแลเดกทกคนทอยในสภ�วะย�กลำ�บ�ก

เดกทถกทอดทง โดยมสถ�นรบเลยงเดกเอกชนทอยในคว�มดแลของกระทรวงฯ (จดทะเบยน) ประม�ณ 1,800 แหง

สถ�นสงเคร�ะหเดกของกระทรวงฯ 8 แหง

กระทรวงมห�ดไทย : ดแลเดกอ�ย 3 – 5 ป ในรปแบบศนยพฒน�เดกเลก มเดกอยในคว�มดแลจำ�นวน

1,078,751 คน

กระทรวงศกษ�ธก�ร : สำ�นกง�นคณะกรรมก�รก�รศกษ�ขนพนฐ�น (สพฐ.) ดแลเดกอ�ย 4 – 5 ป

ในรปแบบของโรงเรยนอนบ�ล โรงเรยนเอกชนในสงกดสำ�นกง�นคณะกรรมก�รสงเสรมก�รศกษ�เอกชน (สช). ดแลเดกอ�ย

3 – 5 ป มเดกอยในคว�มดแลจำ�นวน 1,101,700 คน

กระทรวงแรงง�น : ดำ�เนนก�รเรองสงเสรมใหมก�รจดตงศนยเลยงเดกในสถ�นประกอบก�ร ปจจบนมจำ�นวน

47 แหง มเดกใชบรก�รจำ�นวน 2,850 คน

กระทรวงอตส�หกรรม : ดำ�เนนก�รเรองก�รจดตงศนยเลยงเดกในนคมอตส�หกรรม จำ�นวน 44 แหง มก�ร

จดสถ�นเลยงเดก จำ�นวน 5 แหง อยในระหว�งสงเสรมใหมก�รจดเพมขน และดำ�เนนก�รเรองก�รควบคมกำ�กบก�รเตม

ส�รไอโอดนในก�รผลตเกลออตส�หกรรมและนำ�ปล�

สำ�นกพระพทธศ�สน�แหงช�ต : ไดถ�ยโอนศนยเดกจำ�นวนประม�ณ 2,000 ศนย ใหองคกรปกครองสวน

ทองถน (อปท.) ต�ม พรบ.กระจ�ยอำ�น�จ และไดรบก�รรองเรยนเรองปญห�งบประม�ณอนเกดจ�กก�รถ�ยโอนทำ�ใหศนย

เดกประม�ณ 900 ศนย มปญห�รองเรยนเรองค�จ�ง ค�อ�ห�ร ค�นม ก�รจดก�ร ฯลฯ สำ�นกพระพทธศ�สน�แหงช�ต

จงไดดำ�เนนก�รจดทำ�ระเบยบสำ�นกง�นพระพทธศ�สน�แหงช�ตว�ดวยศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวด ขณะนอยระหว�ง

พจ�รณ�อนมตและประก�ศใช

สำ�นกง�นตำ�รวจแหงช�ต กองบญช�ก�รตำ�รวจตระเวนช�ยแดน : ดแลเดกอ�ย 3 – 5 ป ในรปแบบ

โรงเรยนตำ�รวจตระเวนช�ยแดนและศนยสงเสรมและพฒน�เดกวยเต�ะแตะ โดยมเดกในคว�มดแลจำ�นวน 6,222 คน

ครจำ�นวน 333 คน (ครในทนคอ อ�ส�สมคร, ผดแลเดก โดยทไมรวมครสงกดโรงเรยนตำ�รวจตระเวนช�ยแดน)

ก�รขบเคลอนก�รพฒน�เดกปฐมวยเชงนโยบ�ย

สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� กระทรวงศกษ�ธก�ร รวมกบกระทรวงก�รพฒน�สงคมและคว�มมนคงของ

มนษย กระทรวงส�ธ�รณสข และกระทรวงมห�ดไทย จดทำ�นโยบ�ยและยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวย (0 – 5 ป)

ระยะย�ว พ.ศ. 2550 – 2559 เสนอตอคณะรฐมนตร ซงคณะรฐมนตรไดมมตใหคว�มเหนชอบนโยบ�ยและยทธศ�สตรฯ

ในคร�วประชม เมอวนท 22 พฤษภ�คม 2550 และไดมอบหม�ยใหกระทรวงศกษ�ธก�ร กระทรวงก�รพฒน�สงคมและ

คว�มมนคงของมนษย กระทรวงมห�ดไทย กระทรวงส�ธ�รณสข กระทรวงและหนวยง�นอนทเกยวของ รวมกนนำ�นโยบ�ย

และยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวยฯ สก�รปฏบต

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย3

นโยบ�ยและยทธศ�สตรฯ มเนอห�ส�ระทมงพฒน�เดกปฐมวยชวงอ�ย 0 - 5 ป ทกคนใหมคณภ�พ เตมศกยภ�พ

มครอบครวเปนแกนหลก และผมหน�ทดแลเดกและทกภ�คสวนของสงคมไดมสวนรวมในก�รจดบรก�รและสงแวดลอมทด

เหม�ะสม สอดคลองกบสภ�พของทองถนและก�รพฒน�เดกต�มวย

จ�กนโยบ�ยและยทธศ�สตรฯ ดงกล�ว คณะรฐมนตรไดมขอเสนอว� ปจจบนง�นเกยวกบเดกปฐมวยมคว�ม

เกยวของกบหล�ยหนวยง�น แตก�รดำ�เนนก�รของแตละหนวยง�นยงข�ดคว�มเชอมโยงในภ�พรวมอย�งชดเจน ทำ�ให

ง�นด�นเดกปฐมวยไมส�ม�รถพฒน�ไดเท�ทควร จงเหนควรทจะใหมก�รบรณ�ก�รโดยพจ�รณ�ออกเปนระเบยบ

สำ�นกน�ยกรฐมนตรว�ดวยก�รพฒน�เดกปฐมวยของช�ต พ.ศ. 2551 และเพอใหเดกปฐมวยไดรบก�รพฒน�อย�ง

มคณภ�พต�มแนวนโยบ�ยพนฐ�นแหงรฐต�มทบญญตไวในรฐธรรมนญแหงร�ชอ�ณ�จกรไทย ในระเบยบสำ�นกน�ยก

รฐมนตรจงไดกำ�หนดใหแตงตงคณะกรรมก�รพฒน�เดกปฐมวยแหงช�ต (ก.พ.ป.) พ.ศ. 2551 ซงประกอบดวยน�ยก

รฐมนตรเปนประธ�นกรรมก�ร คณะกรรมก�รพฒน�เดกปฐมวยแหงช�ต (ก.พ.ป.) ไดมก�รประชมและทประชมมมต

ใหจดตงคณะอนกรรมก�รขบเคลอนยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวย พ.ศ. 2551 เพอดำ�เนนก�รขบเคลอนก�ร

พฒน�เดกปฐมวยอย�งเปนรปธรรม พรอมทงจดประชมคณะอนกรรมก�รฯ และร�ยง�นผลก�รดำ�เนนง�นใหคณะกรรมก�รฯ

ทร�บเปนระยะๆ

เมอวนท 4 ม.ค. 2555 ทประชมคณะกรรมก�รพฒน�เดกปฐมวยแหงช�ต (ก.พ.ป.) ซงมน�ยกรฐมนตรเปนประธ�น

ไดเหนชอบในหลกก�รคว�มสำ�คญของเดกปฐมวย ซงเปนชวงวยทมพฒน�ก�รด�นสมองและก�รเรยนรเปนไปอย�ง

รวดเรวทสด เปนชวงวยทตองก�รก�รปลกฝง บมเพ�ะเปนพเศษ โดยถอว�ก�รปลกฝง หรอก�รบมเพ�ะใดๆ จะเปนก�ร

สร�งฐ�นร�กของชวต ทชวยลดคว�มเหลอมลำ�และสร�งคว�มเปนธรรมในสงคม และใหถอว�ก�รลงทนในชวงวยนถอว�

เปนก�รลงทนทคมค� จ�กนนน�ยกรฐมนตร (น.ส.ยงลกษณ ชนวตร) ประธ�น ก.พ.ป. ไดประก�ศนโยบ�ยรฐบ�ลด�นเดก

ปฐมวย กล�วคอ เรงรดเพอใหเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ทกคน ไดรบก�รพฒน�รอบด�น ต�มวย

อย�งมคณภ�พ และตอเนอง สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�ในฐ�นะฝ�ยเลข�นก�รจงไดจดทำ�แผนยทธศ�สตร

ช�ตด�นเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ยรฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 และ

จดทำ�แผนปฏบตก�รต�มแผนยทธศ�สตรช�ตด�นเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ย

รฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 เพอขบเคลอนนโยบ�ยก�รพฒน�เดกปฐมวยสก�รปฏบตอย�งเปนรปธรรม

ขอมลเดกปฐมวย 0 – 5 ป

เดกปฐมวย 0 – 5 ป แบงเปนสองชวงอ�ย คอ เดกอ�ย 0 – 3 ป และ 3 – 5 ป ทงสองชวงอ�ยน ครอบครวตองเปน

แกนหลกในก�รดแลและสงเสรมพฒน�ก�ร เดกทกคนมสทธทจะไดรบก�รดแล ชวยเหลอ ใหมชวตอยรอดปลอดภย

ไดรบก�รคมครองปองกนและไดรบก�รพฒน�เตมศกยภ�พ ส�ม�รถดำ�เนนชวตอยในสงคมไดอย�งมคว�มสข

เดกอ�ย 0 – 3 ป สวนใหญอยในคว�มดแลของพอแม ผเลยงดเดก ผทเกยวของกบเดก ดงนนบคคลเหล�นตอง

มคว�มร ทกษะในเรองก�รเลยงด ก�รจดกจกรรมเพอพฒน�เดก รวมทงก�รจดก�รเรยนรทบ�น เนองจ�กเดกวยนตองก�ร

ก�รเลยงดและพฒน�ใหเปนไปต�มพฒน�ก�รต�มวย จงไมใชจดก�รศกษ�ใหเดกปฐมวย แตตองใหคว�มรแกพอแมและ

ผทเกยวของกบเดก ใหมคว�มรในเรองก�รเลยงดเดก และส�ม�รถเลยงดเดก เข�ใจธรรมช�ตและพฒน�ก�รต�มวยของ

เดก ดวยวธก�รทหล�กหล�ย เดกไมจำ�เปนตองไดรบบรก�รโดยผ�นสถ�นศกษ�หรอสถ�นพฒน�เดก แตเปนหน�ทของ

รฐทจะตองใหบรก�รไปถงเดกทกคน โดยสวนใหญอยในคว�มดแลของครอบครว นอกนนเข�รบบรก�รจ�กสถ�นรบเลยง

เดกในรปแบบต�งๆ ทงของรฐและเอกชน

เดกอ�ย 3 – 5 ป เดกกลมนมโอก�สเข�รบบรก�รในรปแบบทหล�กหล�ย ซงจดโดยหนวยง�นทงภ�ครฐ และ

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย4

เอกชน รวมทงองคกรปกครองสวนทองถน โดย 99% ของเดกกลมนเข�รบบรก�รในโรงเรยนอนบ�ลทงภ�ครฐ และเอกชน

ดงต�ร�งท 1 อย�งไรกต�ม ก�รศกษ�ปฐมวยไมใชก�รศกษ�ภ�คบงคบ เดกทกคนไมจำ�เปนตองเข�รบบรก�รจ�กสถ�น

ศกษ�หรอสถ�นพฒน�เดกปฐมวย แตนโยบ�ยและยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวย มเป�หม�ยทจะใหเดกปฐมวย

ทกคนไดรบก�รพฒน�อย�งมคณภ�พ

ต�ร�งท 1 จำ�นวนเดกอ�ย 3-5 ป ทเข�รบบรก�รในโรงเรยนอนบ�ลของรฐและเอกชน ป พ.ศ. 2554

เดกอ�ย 3-5 ป จำ�นวนเดกทเข�รบบรก�ร จำ�นวนเดกทไมได

เข�รบบรก�รภ�ครฐ ภ�คเอกชน ทงหมด

2,805,537 2,176,869 619,364 2,796,233 9,304

(77.5%) (21.5%) (99%) (1%)

โครงก�รพฒน�เดกปฐมวยทดำ�เนนก�รในประเทศไทย

1) โครงก�รถงรบขวญเดกแรกเกด

กระทรวงส�ธ�รณสขไดจดทำ�โครงก�รถงรบขวญสำ�หรบเดกแรกเกด จำ�นวน 1,000,000 ชด มอบใหแกครอบครว

ทมเดกเกดใหมในระยะเวล� 1 ป ตงแตวนท 28 กรกฎ�คม 2548 จนถงวนท 27 กรกฎ�คม 2549 เพอเปนสญลกษณ

ของก�รทประเทศจะตองลงทนเพอพฒน�เดกปฐมวย และเปนตวอย�งเครองมอชดแรกสำ�หรบครอบครวในก�รกระตน

พฒน�ก�รสมองของเดก เชน ก�รกระตนประส�ทสมผส ก�รด ก�รฟง ก�รสมผสต�งๆ ก�รกระตนก�รใชกล�มเนอ

ก�รเข�ใจรปทรงมตต�งๆ ก�รฟง และก�รใชภ�ษ� เพอสร�งฐ�นคว�มฉล�ด ภ�ยในถงรบขวญ ประกอบดวย หนงสอ

นมแม...ทนสมองของลกรก เครองแขวน (โมบ�ย) หนงสอรองเลนเตนเพลน หนงสอลอยนำ� เทป-ซดเพลงกลอมลกช�วสย�ม

ผ�พฒน�ก�ร ของเลนเขย�กด (rattle) หนงสอรบขวญวนสมองสดใส สตกเกอร ทงน กระทรวงส�ธ�รณสขโดยกรมอน�มย

เปนผแจกจ�ยถงรบขวญเดกแรกเกดและตดต�ม ประเมนผล ก�รใชถงรบขวญเดกแรกเกด

ในป 2555 สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�ดำ�เนนก�รศกษ�วจย โครงก�รคดสรร-พฒน� ศกษ�-วเคร�ะห

“ก�รจดทำ�ถงรบขวญเดกแรกเกด” เพอใหถงรบขวญส�ม�รถใชไดอย�งตอเนองตงแตแรกเกดถง 2 ป ภ�ยใน

ถงรบขวญ ประกอบดวย ชดหนงสอเลมแรก 3 เลม คอ กกไกปวดทอง ตงไขลม และนองหมเลนกบพอ หนงสอลอยนำ� 4 เรอง

โดย 2 เรอง เปนเรองเกยวกบก�รใชภ�ษ� อก 2 เรอง เปนเรองกจวตรประจำ�วน ผ�หมพฒน�ก�ร และเครองเเขวน

2) โครงก�รหนงสอเลมแรกสำ�หรบเดกอ�ย 6 เดอน – 6 ป

สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�รวมกบมลนธหนงสอเพอเดก ดำ�เนนง�นโครงก�รหนงสอเลมแรกสำ�หรบเดก

อ�ย 6 เดอน – 6 ป อย�งตอเนอง โดยมวตถประสงคเพอนำ�เสนอแนวคดก�รพฒน�เดกปฐมวยดวยหนงสอและนำ�เสนอรป

แบบก�รสงเสรมนสยรกก�รอ�นเพอก�รพฒน�เดก ใหคร พอแม ผปกครอง ส�ม�รถนำ�ไปประยกตใช โดยคดเลอกหนงสอ

ภ�พ หนงสอนท�นทเหม�ะสมกบเดกเพอสงเสรมนสยรกก�รอ�นของเดกปฐมวยตงแตแรกเกดตอเนองจนถงอ�ย 6 ป พรอม

ทงแนะนำ�พอแม ผเลยงดเดก คร ผดแลเดก ในก�รใชหนงสอเพอสร�งนสยรกก�รอ�น สร�งคว�มสมพนธทอบอนภ�ยใน

ครอบครว รวมทงเผยแพรประช�สมพนธดวยวธก�รและรปแบบต�งๆ เพอใหบคคล กลมบคคล องคกร สถ�บนต�งๆ ทงภ�ครฐ

ภ�คเอกชน รวมทงชมชนและสงคมตระหนกในคว�มสำ�คญของก�รสงเสรมนสยรกก�รอ�นหนงสอ

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย5

ชดหนงสอทใชในโครงก�รหนงสอเลมแรก ประกอบดวย ชดหนงสอสำ�หรบเดกและชดหนงสอสำ�หรบพอแม ดงน

• หนงสอสำ�หรบพอแม ประกอบดวย สร�งนสยรกก�รอ�นใหลกนอย และคมอพอแมหนชอบหนงสอ

• ชดหนงสอสำ�หรบเดกอ�ยตำ�กว� 1 ป ประกอบดวย ตงไขลม นองหมเลนกบพอ กกไกปวดทอง แมงมมล�ย

รไหมหนชอบทำ�อะไรกบพอ รไหมหนชอบทำ�อะไรกบแม จนทรเจ�ข�

3) โครงก�รเลยงลกดวยนมแม

โครงก�รเลยงลกดวยนมแมเปนโครงก�รทปลกกระแสสร�งวฒนธรรมก�รเลยงลกดวยนมแม พรอมทงสงเสรม

สนบสนนก�รเลยงดท�รกแรกเกดถง 2 ป ดวยนมแม โดยใหนมแมเพยงอย�งเดยวตงแตแรกเกดถง 6 เดอน และใหอ�ห�ร

เสรมตงแต 6 เดอนขนไป เรองก�รเลยงดลกดวยนมแมเปนก�รใหทนท�งสมองแกลก ท�รกทไดกนนมแมจะเตบโตทง

ร�งก�ย จตใจ และอยในสงคมไดอย�งมคว�มสข

นมแมมส�รอ�ห�รชวยเสรมสร�งเซลลสมอง เสนใยประส�ทสมองและจอประส�ทต�โดยเฉพ�ะอย�งยงหวนำ�นม

หรอ โคลอสตรม เปนยอดอ�ห�รทอดมไปดวยส�รอ�ห�รทใหค�รโบไฮเดรต โปรตน วต�มน เกลอแร ครบถวน นอกจ�กนน

นมแมยงมส�รอนๆ อกกว� 200 ชนด ซงจะมผลดทงท�งตรงและท�งออมตอพฒน�ก�รของสมอง นมแมมภมต�นท�น

โรค ทำ�ใหลกแขงแรง ไมเจบปวย ลดก�รเสยงตอก�รเกดโรคภมแพ

ก�รจดกจกรรมเผยแพรประช�สมพนธสงเสรมก�รเลยงลกดวยนมแม เชน ก�รประชมวช�ก�รนมแมแหงช�ต

กจกรรมง�น “อมอนรก จ�กอกแม” สงเสรมก�รเลยงลกดวยนมแมในศนยอน�มยทวประเทศ คลนกนมแมเคลอนท

โปสเตอรอมอนรกจ�กอกแม โปสเตอรหนนอยนมแม เปนตน

4) โครงก�รไอโอดนในหญงตงครรภและเดกปฐมวย

ไอโอดนมสวนสำ�คญในก�รสร�งเซลลสมอง ก�รควบคมพฒน�ก�รเจรญเตบโตของระบบประส�ทในเดกเลก

โดยเฉพ�ะตงแตเดกอยในครรภม�รด�ชวง 0-3 เดอนแรกของก�รตงครรภ ก�รควบคมเมต�บอลซมของร�งก�ยทงหมด

ก�รเจรญเตบโตของ Growth Hormone กลมเสยงคอ หญงตงครรภ หญงใหนมบตร ท�รก เดกเลก และผสงอ�ย

โดยกอนหญงตงครรภตองมภ�วะโภชน�ก�รไอโอดนในระดบทเพยงพอตอก�รเจรญเตบโต และพฒน�ก�รของสมองท�รก

ในครรภ ก�รข�ดส�รไอโอดนในขณะตงครรภ สงผลตอก�รเจรญเตบโตของสมอง และสตปญญ�ของท�รกในครรภ อ�จเกด

ก�รแทงบตร คลอดออกม�อ�จเปนโรคเออ แตห�กเดกแรกคลอดข�ดไอโอดน จะเกดภ�วะสตปญญ�บกพรอง สมองเจรญ

เตบโตไมเตมท อ�จเกดภ�วะสมองพก�ร เพร�ะยงเปนชวงทสมองเจรญเตบโต ก�รศกษ�เปรยบเทยบคว�มส�ม�รถด�น

ต�งๆ ระหว�งเดกทข�ดไอโอดนระดบนอย กบข�ดไอโอดนระดบรนแรง พบว�ก�รเจรญเตบโต และคว�มส�ม�รถด�น

ต�งๆ มคว�มแตกต�งกนอย�งมนยสำ�คญ ภ�วะข�ดส�รไอโอดนนน ห�กร�งก�ยข�ดแลว ร�งก�ยไมส�ม�รถแกไขได

เองและไมมท�งแกไขใหคนกลบ

ปจจบนหญงตงครรภไดรบย�เมดวต�มนทมส�รไอโอดน ในชดสทธประโยชนของหญงตงครรภทม�ฝ�กครรภใน

สถ�นบรก�ร โดยกรมบญชกล�งมขอยกเวนในกรณหญงตงครรภส�ม�รถเบกจ�ยก�รใชย�เมดวต�มนรวมและแรธ�ตได

ก�รแกปญห�ทถ�วรควรใชเกลอผสมไอโอดน โดยก�รกำ�หนดม�ตรก�รเกลอเสรมไอโอดนถวนหน� หรอ Universal Salt

Iodization (USI) ซงเปนม�ตรก�รทไดผลทสด ครอบคลมสงสดทงคนและสตว โดยใสไอโอดนลงในเกลอบรโภคทคนรบ

ประท�นและเกลออตส�หกรรมทใชเลยงสตว

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย6

5) โครงก�รสมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 0 – 5 ป

สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�รวมกบองคกรทนเพอเดกแหงสหประช�ช�ต (ยนเซฟ) โดยมวตถประสงค

เพอเพมคว�มเข�ใจเกยวกบคว�มส�ม�รถในก�รแสดงออกหรอก�รแสดงพฤตกรรมต�มวยของเดกอ�ย 0 – 5 ป ในด�น

ต�งๆ ว�เดกส�ม�รถทำ�อะไรได (can do) ในแตละชวงอ�ย ในกรณทเดกยงไมส�ม�รถแสดงพฤตกรรมต�มวยได พอแม

ผปกครอง คร ผดแลเดก และผทเกยวของกบเดก จะตองดำ�เนนก�รจดกจกรรมและทำ�กจกรรมกบเดกเพอพฒน�เดกใหม

คว�มส�ม�รถต�มวยนนๆ โดยกจกรรมต�งๆ จะตองมคว�มหล�กหล�ย เพอเออใหเดกไดพฒน�พฤตกรรมต�งๆ ไดต�ม

ธรรมช�ต ต�มวย และต�มศกยภ�พของเดก

สมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 0 – 3 ป ประกอบดวย ตวชวดเชงพฤตกรรมสวนหลก (Domain)

4 ด�น (สมรรถนะในก�รเคลอนไหวและสขภ�วะท�งก�ย , สมรรถนะในก�รรบรและเรยนร, สมรรถนะด�นภ�ษ�และก�ร

สอคว�มหม�ย และสมรรถนะด�นอ�รมณและสงคม) และพฤตกรรมบงช (Indicators) 286 ขอ

สมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 3 – 5 ป ประกอบดวย ตวชวดเชงพฤตกรรมสวนหลก (Domain)

7 ด�น (คว�มส�ม�รถในก�รเคลอนไหวและสขภ�วะท�งก�ย , พฒน�ก�รด�นสงคม , พฒน�ก�รด�นอ�รมณ , พฒน�ก�ร

ด�นก�รคดและสตปญญ� , พฒน�ก�รด�นภ�ษ� , พฒน�ก�รด�นจรยธรรม และพฒน�ก�รด�นก�รสร�งสรรค) และ

พฤตกรรมบงช (Indicators) 419 ขอ

สำ�หรบก�รนำ�ผลก�รศกษ�วจยดงกล�วไปสก�รปฏบตนน สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�ไดจดทำ�โครงก�ร

นำ�รองทดลองนำ�สมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 3 – 5 ป ไปใชในสถ�นศกษ�จำ�นวน 12 โรง เพอสร�ง

คว�มร คว�มเข�ใจเรองสมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวยใหกบครและผดแลเดก เพอนำ�คว�มรทไดไปพฒน�

กจกรรมก�รจดก�รเรยนรเพอพฒน�เดกอ�ย 3 – 5 ป ใหมคว�มส�ม�รถต�มวยตอไป

แนวท�งก�รขบเคลอนง�นตอไป

1. ขบเคลอนแผนยทธศ�สตรช�ตด�นเดกปฐมวย (0 – 5 ป) (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ย

รฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 และแผนปฏบตก�รต�มแผนยทธศ�สตรช�ตด�นเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอน

เข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ยรฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 สก�รปฏบตอย�งเปนรปธรรมดวยก�รจด

ค�ร�ว�นสงเสรมเดกไทยใหรกก�รอ�น 11 จงหวดทวประเทศ

2. พฒน�คร ผดแลเดก พอแม ผปกครอง ใหมคว�มร คว�มเข�ใจ ตระหนกถงคว�มสำ�คญในก�รเลยงดและ

พฒน�เดกปฐมวย

3. สงเสรม สนบสนนก�รวจยและพฒน�นวตกรรมทหล�กหล�ยและเกยวของกบก�รจดก�รเรยนรเพอก�รพฒน�

เดกปฐมวย 0 – 5 ป เพอเตรยมคว�มพรอมเดกไทยสคว�มเปนส�กลในเวทอ�เซยน เชน ก�รสงเสรมพฒน�ก�รท�งภ�ษ�

ก�รพฒน�ทกษะกระบวนก�รคด ศลปะ ดนตร ก�รเลน เปนตน

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย7

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย8

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย9

การดแลและการศกษาเดกปฐมวย10

ทปรกษ�ดร.ศศธ�ร� พชยช�ญณรงค เลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�

ดร.สทธศร วงษสม�น รองเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�

น�งทพยสด� สเมธเสนย ผอำ�นวยก�รสำ�นกม�ตรฐ�นก�รศกษ�และพฒน�ก�รเรยนร

ผเรยบเรยงเเละจดทำ�ร�ยง�นน�งส�วกรกมล จงสำ�ร�ญ นกวช�ก�รศกษ�ชำ�น�ญก�ร

น�งส�ววภ�ด� ว�นช นกวช�ก�รศกษ�ปฏบตก�ร

หนวยง�นทรบผดชอบกลมพฒน�ม�ตรฐ�นก�รศกษ�เเละก�รเรยนรน�งอรณศร ละอองแกว หวหน�กลมพฒน�ม�ตรฐ�นก�รศกษ�และก�รเรยนร

น�งประวณ� อสโย นกวช�ก�รศกษ�ชำ�น�ญก�รพเศษ

น�งพชร�พรรณ กฤษฎ�จนด�รง นกวช�ก�รศกษ�ชำ�น�ญก�ร

น�งส�วมณรตน กรงแสนเมอง นกวช�ก�รศกษ�ปฏบตก�ร

น�ยวระพงษ อเจรญ นกวช�ก�รศกษ�ปฏบตก�ร

Note