การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาว ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ธญวรตน แจมใส

ดษฎนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร

วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา ธนวาคม 2558

ลขสทธเปนของมหาวทยาลยบรพา

กตตกรรมประกาศ นโยบายรบจ าน าขาว เปนเครองมอส าคญอนหนงทรฐบาลน ามาแกไขปญหาราคาพชผล ทางการเกษตรตกต า ซงเปนปญหาเรอรงของเกษตรกรไทย ผวจยในฐานะนกวชาการจงไดเลอกเรองนมาศกษาเพอจดท าเปนดษฎนพนธประกอบการศกษาระดบปรญญาเอก โดยคาดหวงวา ผลการศกษาจะกอใหเกดประโยชนไมมากกนอยแกหนวยงานทเกยวของ ความส าเรจของ ดษฎนพนธเลมนถอวาเปนความส าเรจทเกดจากการชวยเหลอเกอกลของกลยาณมตรทงจากบคคลและสถาบนตาง ๆ ผวจยจงใครประกาศคณงามความด ของทานทงหลายมา ณ โอกาส ผวจยขอกราบขอบพระคณประธานกรรมการสอบดษฎนพนธ ศาสตราจารย ดร.บญทน ดอกไทสง คณะกรรมการควบคมดษฎนพนธ ศาสตราจารย ดร.จกรกฤษณ นรนตผดงการ ดร.กฤษฎา นนทเพชร ตลอดจนผชวยศาสตราจารย ดร.พชนย ธระเสนา คณบดวทยาลย บรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา ทใหค าแนะน าทเปนประโยชนตอการท าดษฎนพนธ ตงแตเรองการวางรปแบบเอกสาร การปรบปรงเนอหา ตลอดจนแกไขเอกสารใหมความสมบรณยงขน นอกจากน ผวจยขอกราบขอบพระคณ บคคลผเปนแหลงขอมลในการศกษาในครงนทกทาน นายวรตน วงศา การคาภายในจงหวดสรนทร ทเสยสละเวลาตลอดจนสนบสนนขอมลตาง ๆ มาโดยตลอด ตลอดจนทานอน ๆ ทไมไดเอยนาม และขอขอบพระคณมหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ ผชวยศาสตราจารย ดร.ประกาศต อานภาพแสนยากร อธการบดและ ผชวยศาสตราจารยกนก โตสรตน ประธานทปรกษา ทสนบสนนใหบคลากรไดพฒนาศกยภาพตลอดจนสนบสนนทนการศกษาบางสวนในการศกษาตอในครงน นอกจากนผวจยขอขอบคณเพอนนสต หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา ทก ๆ ทาน ทคอยเปนก าลงใจตลอดมา สดทายผวจยขอกราบขอบพระคณ คณพอจ าเนยร แจมใส คณแมค าพน แจมใส และคณสวทถ แจมใส ผเปนทกอยาง ทงแรงกาย แรงใจ ตลอดจนสนบสนนงบประมาณ ในการศกษาในครงน และชนชมบตรชาย เดกชายรฐกจ ธงชย (แจมใส) บตรชายของขาพเจา ทอดทนตอการการใชชวตในวยเดก ในวนทแมตองเดนทางไปศกษาตอ ทายทสดผวจยขออทศ บญกศลจากประโยชนของดษฎนพนธในครงน ใหแกเดกชายเจาพระยา ธงชย (แจมใส) บตรชายของขาพเจา ผทถอก าเนดขนและจากไปในชวงของการศกษาตอระดบปรญญาเอกในครงน ใหเกดในภพภมใหมทประเสรฐ

ธญวรตน แจมใส

ง

52810194: สาขาวชา: รฐประศาสนศาสตร; รป.ด. (รฐประศาสนศาสตร) ค าส าคญ: การวเคราะหนโยบาย/ การน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต/ จงหวดสรนทร ธญวรตน แจมใส: การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร (AN ANALYTICAL STUDY OF MISS YINGLUCK SHINAWATRA GOVERNMENT'S RICE PLEDGING SCHEME POLICY PLANNING AND IMPLEMENTATION IN SURIN PROVINCE) คณะกรรมการควบคมดษฎนพนธ: จกรกฤษณ นรนตผดงการ, ปร.ด., กฤษฎา นนทเพชร, ปร.ด. 309 หนา. ป พ.ศ. 2558. การวจยครงน มวตถประสงค 3 ประการ คอ (1) เพอศกษาวเคราะหแนวคด และสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร (2) เพอศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร และ (3) เพอศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร โดยการศกษาครงนใชระเบยบวธวจยทงเชงคณภาพและเชงปรมาณผสานกน โดยการรวบรวมขอมลเอกสารตาง ๆ และท าการสมภาษณเชงลก ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ตวแทนโรงส และตวแทนเกษตรกรจ านวน 12 คน น าขอมลทไดมาท าการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) และเชงปรมาณโดยใชแบบสอบถามเพอส ารวจความคดเหนจากเกษตรกรทเขารวมโครงการ ในจงหวดสรนทร 17 อ าเภอ จ านวน 400 ชด การวเคราะหขอมลใชโปรแกรมส าเรจรป ส าหรบการวจยทางสงคมศาสตร แลวใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) มาวเคราะห ไดแก ความถ (Frequency) และรอยละ (Percentage) การหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) โดยมผลการศกษา ดงน ดานแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร พบวา วตถประสงคดงกลาว ก าหนดไวแตไมมมาตรการรองรบทกขอ เกษตรกรทเขารวมโครงการมรายไดเพมขน แตในขณะเดยวกนรายจายครวเรอนกเพมเชนเดยวกน ดานการก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน พบวา คลอบคลมผมสวนไดสวนเสยของนโยบาย คอ ขาราชการ โรงส และตวแทนเกษตร และมการปรบเปลยนมาตรการในแตละปการผลต ทรพยากร ในการบรหาร ทไดรบการจดสรรจากสวนกลางไมเพยงพอตอการบรหารจดการ การส ารวจ ความพงพอใจของเกษตรกรผเขารวมโครงการ พบวา มระดบความพงพอใจ อยในระดบมาก มคาเฉลย 3.56

จ

ดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร พบวา การแปลงนโยบาย/ ถายถอดสการปฏบต มกระบวนการอย 2 ขนตอน หลก ๆ คอ (1) การแปลงนโยบายเปนแนวปฏบต และ (2) การถายทอดนโยบายสหนวยงาน การปฏบต ในระดบสวนกลางและสวนภมภาค มการแบงขนตอนการด าเนนงานออกเปน กอนเรมโครงการ ขณะด าเนนโครงการ และหลงด าเนนโครงการ โดยมตวแทนเกษตรกร เปนอาสาสมครชวยเหลอ การประสานระหวางหนวยงานปฏบต พบวา มการประสานใน 3 ระดบ ไดแก การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงาน และการประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต กบผไดรบประโยชนจากนโยบาย การนเทศและการตดตามประเมนผล พบวา หนาทก ากบดแล อยภายใต กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ คณะท างานหรอหนวยงานปฏบตการพเศษ และการส ารวจความพงพอใจของเกษตรกรผเขารวมโครงการ พบวา มระดบความพงพอใจ อยในระดบมากมคาเฉลย 3.81 ดานผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร พบวา ดานผลผลต เกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน าไมมการไถถอนผลผลตทจ าน ากบรฐบาล ตามมาตรการทก าหนด ดานผลลพธ การก าหนดราคารบจ าน าสงท าใหเกษตรกรทเขารวมโครงการมเงนใชจายในครวเรอน ในขณะเดยวกนคาครองชพกสงขน ดานผลกระทบไมสามารถบอกไดวาเศรษฐกจดขนหรอไม และในอตราเทาไหร เพราะรฐบาลไมมมาตรการในการตดตาม ส ารวจ และรวบรวมขอมล นอกจากนยงสงผลตอการคาของโรงส ซงเปลยนบทบาทจากผรบซอ เปนผรบจางจากรฐบาลและเกษตรกรเขารวมโครงการขาวเกษตรอนทรยมจ านวนลดลง แตจากการส ารวจความพงพอใจของเกษตรกรผเขารวมโครงการ พบวา มระดบความพงพอใจ อยในระดบมากมคาเฉลย 3.58

ฉ

52810194: MAJOR: PUBLIC ADMINISTRATION; Ph.D. (PUBLIC ADMINISTRATION) KEYWORDS: POLICY ANALYSIS/ RICE PLEDGING POLICY PLANNING AND IMPLEMENTATION/ SURIN PROVINCE THANWARAT JAMSAI: AN ANALYTICAL STUDY OF MISS YINGLUCK SHINAWATRA GOVERNMENT'S RICE PLEDGING SCHEME POLICY PLANNING AND IMPLEMENTATION IN SURIN PROVINCE. ADVISORY COMMITTEE: CHAKKIT NORANITIPHADUNGKARN, Ph.D., KITSADA NANTAPED, Ph.D. 309 P. 2015. The purposes of this research have 3 items as follows: (1) to study the idea analysis and the main point of Miss Yingluck Shinawatra’s rice pledging policy, (2) to study process and regulations in rice pledging policy planning and implementation in Surin province and (3) to study the results of rice pledging policy planning and implementation in Surin province. In this research used the research methodology both Qualitative Research and Quantitative Research. Qualitative research by collecting data and in-depth interview from officials who have the rice pledging policy planning and implementation, agents from rice mills and 12 agriculturists and then bring data got from them for Content Analysis and Quantitative Analysis by using instrument; namely questionnaire to survey the opinions from agriculturists who have joined the project of rice pledging policy in 17 districts of Surin province of 400 sets, data analysis by the use of computer program for social research and then analyze with Descriptive statistics; namely Frequency and Percentage used for explaining personal data, Mean and Standard Deviation by having results as follows: On the idea analysis and the main point of Miss Yingluck Shinawatra’s rice subsidy policy found that objectives as mentioned above not having clearness since agriculturists who have jointed the project have the increased revenue. But family allowance it is also increased at the same time, on the schedule of duty and assignment found that it is covered the interested persons of policy; namely officials, rice mills and representatives of agriculturists, measures in performance not having clearness by having measure change in each year of production, resources in administration that have got the allocation from center not being enough for management. But from the satisfaction survey of agriculturists who have jointed the project found

ช

that there is the satisfaction level at high level 3.56%. On the process analysis and regulations in rice pledging policy planning and implementation in Surin province found that converting the policy/ passing on practice there are 2 main steps that is (1) converting the policy and (2) passing on policy towards operation offices in central level and provincial areas, management in operation office, dividing the steps of operation as groups before starting a project, while operating the project and after operating the project by having agriculturists as volunteers. Coordination among operation offices found that having coordination in 3 levels; namely coordination between central office administration and provincial office administration, coordination between operation office and officers who are performers and coordination between operation office and persons who have got benefits from policy. Supervision, paying attention and evaluation found that duty in supervision under Ministry Of Interior, Ministry of Agriculture and Cooperatives, working group or special operating agency. But from the survey of agriculturists’ satisfaction who have jointed the project found that there is the satisfaction level at high level 3.81%. On the results of rice pledging policy planning and implementation in Surin province found that on the production, agriculturists who have jointed the rice pledging project, they do not redeem the production that have pawned with government as measure determined. On the results fixing the high price of rice pledging, it can make agriculturists who have jointed the project have money to spend in the household, cost of living is also higher at the same time. On the effect it cannot tell that the economy is good or not and which level it is. Besides it still affects the business of rice mills that have changed its role from buyers to employees from government and agriculturists who have jointed the organic rice project have less amount. But from the satisfaction survey of agriculturists who have jointed the project found that there is the satisfaction at high level 3.58%.

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย........................................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ................................................................................................................... ฉ สารบญ.......................................................................................................................................... ซ สารบญตาราง................................................................................................................................ ญ สารบญภาพ................................................................................................................................... ฏ บทท 1 บทน า.................................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา....................................................................... 1 วตถประสงคของการวจย............................................................................................. 7 ขอบเขตของการวจย.................................................................................................... 8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย....................................................................... 8 นยามศพทเฉพาะ.......................................................................................................... 9 กรอบแนวคดในการวจย.............................................................................................. 11 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ................................................................................. 12 แนวคดทฤษฎเกยวกบนโยบายสาธารณะ..................................................................... 12 แนวคดทฤษฎการวเคราะหนโยบายสาธารณะ............................................................. 19 แนวคดทฤษฎการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต....................................................... 25 แนวคดทฤษฎการบรหารนโยบาย............................................................................... 38 แนวคดทฤษฎเศรษฐศาสตรทน ามาใชในการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร.................. 44 แนวคดทฤษฎเกยวกบนโยบายดานขาวของรฐบาล..................................................... 46 งานวจยทเกยวของ....................................................................................................... 53 3 วธด าเนนการวจย................................................................................................................... 65 วธการศกษา................................................................................................................. 65 เครองมอทใชในการวจย.............................................................................................. 65 การเกบรวบรวมขอมล................................................................................................. 68 ประชากร...................................................................................................................... 69 การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอ............................................................. 71

ฌ

สารบญ (ตอ) บทท หนา การวเคราะหขอมล....................................................................................................... 72 สรประเบยบวธวจย...................................................................................................... 73 4 ผลการวจย............................................................................................................................. 77 ตอนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมลส าคญและกลมตวอยาง....................................... 77 ตอนท 2 แนวคดและเนอหาสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร............................................................................................. 90 ตอนท 3 กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร......................................................................................................... 178 ตอนท 4 ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร.................... 222 5 สรปผลวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ............................................................................ 246 สรปผลวจย.................................................................................................................. 246 อภปรายผล................................................................................................................... 261 ขอเสนอแนะ................................................................................................................ 268 บรรณานกรม................................................................................................................................. 271 ภาคผนวก...................................................................................................................................... 282 ภาคผนวก ก.......................................................................................................................... 283 ภาคผนวก ข.......................................................................................................................... 286 ภาคผนวก ค.......................................................................................................................... 293 ประวตยอของผวจย....................................................................................................................... 309

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 ปรมาณการสงออกขาวของโลก........................................................................................ 2 2 จ านวนการสมตวอยางแบบสอบถามในแตละอ าเภอ........................................................ 71 3 สรประเบยบวธวจยทใชในการศกษา................................................................................ 74 4 เปรยบเทยบผลการสมภาษณการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร..... 79 5 จ านวนและรอยละ ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางทถกสมภาษณ.............................. 80 6 ขอมลเกยวกบการเพาะปลก.............................................................................................. 83 7 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาว ปการผลต 2554/ 55............................................. 92 8 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาว ปการผลต 2555/ 56............................................. 92 9 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาว ปการผลต 2555/ 57............................................. 93 10 เปรยบเทยบชองทางการตลาดในการจ าหนายผลผลตขาวของเกษตรกร.......................... 102 11 มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55..................................................... 143 12 ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55..............................................145 13 มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2555/ 56..................................................... 148 14 ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2555/ 56..............................................149 15 มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57..................................................... 152 16 ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57..............................................154 17 งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมการคาภายใน ปการผลต 2554/ 55...................... 164 18 งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมสงเสรมการเกษตร ปการผลตท 2554/ 55........... 167 19 งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมการคาภายใน ปการผลต 2554/ 55...................... 171 20 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความคดเหนเกยวกบเนอหา สาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก 2555/ 2556 ดานเนอหาสาระของนโยบาย รบจ าน าขาวเปลอก........................................................................................................... 176 21 การถายทอดนโยบายสการปฏบตระดบจงหวด................................................................ 187 22 การถายทอดนโยบายสการปฏบตระดบอ าเภอ.................................................................. 187 23 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความคดเหนเกยวกบ กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร............................................................................................................. 218

ฎ

สารบญตาราง (ตอ) ตารางท หนา 24 สถานการณการผลตขาวนาปปการเพาะปลก 2554/ 55 จงหวดสรนทร............................ 224 25 สถานการณการผลตขาวนาปปการเพาะปลก 2555/ 56 จงหวดสรนทร............................ 226 26 สถานการณการผลตขาวนาปปการเพาะปลก 2556/ 57 จงหวดสรนทร............................ 228 27 ครวเรอนเกษตรกรและจ านวนเกษตรในจงหวดสรนทร.................................................. 233 28 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความคดเหนเกยวกบ ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร ดานความคดเหนตอผลผลตของโครงการ........................................................................ 243

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย..................................................................................................... 11 2 กระบวนการนโยบายสาธารณะ.......................................................................................... 18 3 ทฤษฎระบบ........................................................................................................................ 21 4 ความสมพนธในแนวดงระหวางนโยบายกบแผน............................................................... 27 5 ความสมพนธในแนวราบระหวางนโยบายกบแผน............................................................. 28 6 ปจจยทมผลตอความถกตองในการแปลงนโยบายของหนวยงานทรบผดชอบ ในการน านโยบายไปปฏบต................................................................................................ 29 7 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานระดบคณะกรรมการและอนกรรมการ............... 117 8 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานของกระทรวงพาณชย........................................ 123 9 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานกระทรวงเกษตรและสหกรณ............................ 130 10 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานกระทรวงมหาดไทย...........................................133 11 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานกระทรวงการคลง.............................................. 136 12 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานตามนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร................................................................................................... 141 13 การแปลงนโยบายรบจ าน าพชผลทางการเกษตรมาสการปฏบต......................................... 181 14 แผนผงการลงทะเบยนเกษตรของกรมสงเสรมการเกษตร.................................................. 193 15 โรงสและจดรบจ าน าขาเขา................................................................................................. 195 16 โรงสและจดรบจ าน าขาออก............................................................................................... 196 17 ขนตอนของคลงสนคากลาง................................................................................................ 196 18 ขนตอนการปฏบตงานของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร........................ 200 19 การบรหารจดการของหนวยงานปฏบตจงหวดสรนทร...................................................... 202

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา อาชพเกษตรกรรมเปนอาชพพนฐานของสงคมไทยมาทกยคทกสมย ประชากรไทย สองในสามอยในภาคเกษตรกรรม (ส านกงานสถตแหงชาต, 2555) โดยมสนคาเกษตรทส าคญ คอ ขาว ขาวโพด มนส าปะหลง ออย สบปะรด ปาลมน ามน ยางพารา และกง (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2555 ก) สนคาเกษตรเปนสนคาทท ารายไดเขาประเทศเปนมลคามหาศาลและมความส าคญตอความเจรญของประเทศ ทงนเพราะ (1) เปนอาชพหลกของคนไทยเนองจาก ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม แมจะมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในหลายดาน แตประชากรสวนใหญของประเทศยงมทกษะในการประกอบอาชพทางการเกษตร ถงแมประชากรสวนทเหลอจะประกอบอาชพอน ๆ เชน คาขาย งานชางหรองานบรการ แตอาชพเกษตรกรรม กยงเปนอาชพหลกของคนไทย (2) เปนแหลงวตถดบปอนโรงงานอตสาหกรรมซงผลผลต ทางการเกษตรสามารถแปรรปออกมาเปนผลตภณฑตาง ๆ อาท ออยผลตเพอปอนโรงงานน าตาล สบปะรดสงเขาโรงงานสบปะรดกระปอง เปนตน ซงสนคาเหลานลวนสงออกไปขายยงตางประเทศ ท าใหประเทศมรายไดเพมมากขน (3) เปนแหลงน าเงนตราตางประเทศเขาประเทศโดยการสงสนคาเกษตรออกไปสตลาดตางประเทศเปนการเพมรายไดใหกบประเทศเปนมลคามหาศาล (4) เปนแหลงสรางความมนคงทางดานอาหารและพลงงานทางเลอก นอกจากสนคาเกษตร จะเปนแหลงผลตอาหารเพอตอบสนองความตองการของประชาชนแลว ยงน าไปสการพฒนาพลงงานทางเลอก คอ เอทานอลและไบโอดเซล เพอทดแทนพลงงานฟอสซลทมอยอยางจ ากด ท าใหเกดการพฒนาดานอนตามมามากขน (ส านกงานสถตการเกษตร, 2552) นอกจากน สนคาเกษตรยงมการเชอมโยงกบภาคบรการ เชน การขนสงสนคาเกษตร การทองเทยวเชงเกษตร ท าใหเกดการจางงานในภาคการผลตและการบรการอน ๆ ทเกยวของกบภาคเกษตร ซงชวยสรางมลคาเพมใหแกประเทศมากขน (กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2555) ขาวเปนสนคาเกษตรชนดหนงทมส าคญล าดบตน ๆ ของประเทศ โดยพบวา ประเทศไทย มมลคาการสงออกขาวไปยงตลาดการคาตางประเทศ เปนอนดบหนงตอเนองหลายป นอกจากน ยงเปนอาชพหลกของเกษตรกรตงแตบรรพบรษและยงเปนอาหารหลกทส าคญตอการด าเนนชวตของคนไทย อกทงยงเปนรายไดหลกของเกษตรกรชาวนาไทยมากกวา 3.7 ลานครวเรอนจากจ านวนครวเรอนการเกษตรทงหมด 5.6 ลานครวเรอน หรอรอยละ 66.0 ของครวเรอนเกษตรไทยทงหมด

2

นอกจากนยงสามารถสรางแรงงานภาคเกษตรกรรมไดมากกวา 4 ลานครวเรอน (อทธ พศาลวานช, ทศสรย เปรมศรรตน, อมาวด เพชรหวล, พรพงศ สมานนท และศภรตน พนธฉลาด, 2553) อยางไรกตามถงแมขาวจะเปนสนคาเกษตรมความส าคญตอเศรษฐกจของประเทศ แตในขณะเดยวกนในแตละปการผลตจ านวนผลผลตของสนคาเกษตร กมความผนผวนไมแนนอน เนองจากกระบวนการผลตสนคาเกษตร ตองอาศยปจจยทางธรรมชาต ซงเปนปจจยทไมสามารถควบคมได แตมอทธพลตอของกระบวนการผลตเปนอยางมาก เชน สภาพดนฟาอากาศทแปรปรวน ฝนแลงหรอฝนทงชวง น าทวม ศตรพช โรคระบาดเปนตน โดยตงแตปลายเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2554 ถงวนท 16 มกราคม พ.ศ. 2555 ปรากฏวา ประเทศไทยประสบกบมหาอทกภย ซงเปนอทกภยรนแรงครอบคลมพนทกวา 150 ลานไร ครอบคลมพนทเกษตรกรรม และอตสาหกรรมใน 65 จงหวด 684 อ าเภอ ราษฎรไดรบความเดอดรอน 4,086,138 ครวเรอน 13,595,192 คน (ปณภากรณ สมโรจนรตน, 2557) ซงผลจากมหาอทกภยดงกลาว ไดสงผลกระทบตอพนทบรเวณลมแมน าเจาพระยาและลมน าโขง ซงเปนแหลงปลกขาวทส าคญของประเทศ โดยในปเพาะปลก 2554/ 2555 มผลผลตขาวเพยง 6.5 ลานตน สงผลใหประเทศเสยสวนแบง ทางการตลาดขาวโลกใหกบประเทศอนเดยและเวยดนาม ในป พ.ศ. 2555 ตามตารางท 1 อยางไรกตามถงแมปจจยทางธรรมชาตจะมผลตอการผลตขาวของประเทศไทยกตาม ประเทศไทยยงคงสามารถสงผลผลตขาวทเหลอจากการบรโภคภายในประเทศไปยงตลาดการคาขาว เปนอนดบหนงของโลกตดตอกนหลายป จนถงป พ.ศ. 2554 จากตารางท 1 แสดงใหเหนวา ประเทศไทยเปนแหลงความมนคงทางดานอาหารและดานพลงงานทงในระดบภมภาค และระดบโลก นอกนยงชวยลดปญหาการขาดแคลนอาหารโลกอยางมนยส าคญ (United States Department of Agriculture, 2012) ตารางท 1 ปรมาณการสงออกขาวของโลก

ประเทศ ป 2550/ 51 ป 2551/ 52 ป 2552/ 53 ป 2553/ 54 ป 2554/ 55 ป 2555/ 56 อารเจนตนา ออสเตรเลย บราซล พมา กมพชา จน

0.408 0.048 0.511 0.541 0.315 0.969

0.594 0.017 0.591 1.052 0.820 0.783

0.468 0.054 0.430 0.445 0.750 0.619

0.732 0.311 1.296 0.778 0.860 0.487

0.675 0.450 1.200 0.700 0.800 0.400

0.525 0.500 0.800 0.600 0.950 0.500

3

ตารางท 1 (ตอ)

ประเทศ ป 2550/ 51 ป 2551/ 52 ป 2552/ 53 ป 2553/ 54 ป 2554/ 55 ป 2555/ 56 อยปต อย กายานา อนเดย ญปน ปากสถาน อรกวย เวยดนาม สหรฐ ฯ ไทย อน ๆ

0.750 0.157 0.185 3.383 0.200 3.050 0.742 4.649 3.267 10.011 0.392

0.575 0.150 0.244 2.149 0.200 3.187 0.926 5.950 3.017 8.570 0.576

0.570 0.282 0.275 2.228 0.200 4.000 0.808 6.734 3.868 9.047 0.768

0.320 0.241 0.250 4.637 0.200 3.414 0.841 7.000 3.247 10.647 0.953

0.600 0.210 0.230 10.000 0.200 3.750 1.050 7.200 3.300 6.500 0.944

0.850 0.235 0.250 6.500 0.200 4.000 0.850 7.000 3.400 8.000 0.905

รวม 29.578 29.401 31.546 36.214 38.209 36.065 หนวย: ลานตนขาวสาร จะเหนวา ขาวเปนพชทมบทบาทส าคญ ทงทางเศรษฐกจสงคมและการเมองการปกครองของไทยตลอดมาและเกยวของกบคนสวนใหญของประเทศ เนองจากประชากรไทยทประกอบอาชพชาวนา มจ านวนถง 1 ใน 4 ของประชากรทงประเทศ และประมาณ 2 ใน 3 ของผประกอบอาชพเกษตรกรรม แตจากยอดการผลตและมลคาการสงออกจากจ านวนผลผลตขาวและสถต การสงออกขาวไปตลาดตางประเทศมลคามหาศาล โดยพบวา ในป พ.ศ. 2555 มมลคาถง 135,000 ลานบาท ซงสถตดงกลาว นาจะสรางความมนคงใหแกผทมอาชพเกยวของไดอยางยงยนและมความเปนธรรมกบทกฝายทเกยวของ แตปรากฏวาระบบและกลไกทเกยวของกลบสงผลใหเกดปญหาหลายดานแกกลมชาวนาผผลต กลมพอคาทองถนพอคาโรงส ผสงออก ผซอและผน าเขาในตางประเทศและภาครฐเอง โดยเฉพาะชาวนา ซงเปนกลมผผลตและเปนคนกลมใหญของประเทศกลบเปนผทยากจนและดอยโอกาสทสดในสงคมไทย แตในขณะเดยวกนผประกอบธรกจเกยวกบขาวไมวาจะเปนขนตอนใด ๆ ตงแตผจ าหนายเมลดขาวผน าเขาปยอนทรยเคม สารก าจดแมลง เครองจกรกลตาง ๆ ผประกอบการขนสง พอคาขาวเปลอกหรอโรงสตางร ารวย จากการประกอบธรกจทเกยวของกบขาวหรอแมแตผบรโภคยงสามารถกลาวไดวา คนไทยเปนผท

4

บรโภคขาวไดในราคาถกและดทสดในโลกไมวาจะเปรยบเทยบกบประเทศใดกตาม (คณะกรรมาธการการเกษตรและสหกรณ, 2554) นอกจากนยงพบวา เกษตรกรผปลกขาวตองประสบกบปญหาตนทนการผลตทสงขน ในทกดาน อาทเชน คาปย คาจาง คาขน และยงตองประสบปญหากบสภาพแวดลอมทเปลยนไป ฝนไมตกตามฤดกาลและสงผลกระทบตอผลผลตขาวในขณะเดยวกนเมอฤดกาลเกบเกยวผลผลตปรากฏวา มผลผลตออกสทองตลาดจ านวนมากพรอมกน ๆ ทวทกภมภาค ท าใหเกษตรกร ผปลกขาวประสบกบปญหาราคาขาวตกต า ประกอบกบตนทนการผลตทสงขนในแตละปสงผลใหเกษตรกรชาวนาประสบปญหาขาดทนตอเนองและเรยกรองใหภาครฐเขามาชวยเหลอเนองจาก เปนอาชพของคนสวนใหญของประเทศ โดยในการก าหนดมาตรการทางนโยบายเพอชวยเหลอเกษตรกรนน มการก าหนดไวในรฐธรรมอยางชดแจงเพอประโยชนสงสดของเกษตรกร โดยรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ฉบบท 18 มาตรา 84 วรรค 8 บญญตวา รฐคมครองและรกษาผลประโยชนของเกษตรกรในการผลตและการตลาด สงเสรมใหสนคาเกษตรไดรบผลตอบแทนสงสด รวมทงสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกรในรปของสภาเกษตรกร เพอวางแผนการเกษตรและรกษาผลประโยชนรวมกนของเกษตรกร (รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550, 2550) จากหลกรฐธรรมนญดงกลาว รฐบาลไดตระหนกถงผลกระทบในมตตาง ๆ ทเกดขน ตอภาคเกษตรกรรมและภาคครวเรอน โดยจดท าแผนพฒนาดานตาง ๆ เพอกระตนใหเกด การปรบเปลยนโครงสรางการผลตทางการเกษตร พรอมพฒนาระบบชลประทานในภมภาคตาง ๆ การพฒนาระบบการคมนาคมขนสงระหวางเมองและชนบท เพอเชอมโยงระบบการตลาด การลงทน การคนควา และวจยทางเกษตร เพอเสรมสรางเทคโนโลยในระดบฟารม รวมทง การขยายความส าคญของการสงเสรมการเกษตร เปนตน ซงการด าเนนงานของรฐบาลมจดมงหมาย คอ ใหชาวนาขายขาวไดราคาสงขนมรายไดและความเปนอยทดขน รวมถงมชองทาง ในการจ าหนายขาวเปลอกทจะกอใหเกดการเปรยบเทยบและสรางความเปนธรรมควบคไปกบการคาเสรตามกลไกตลาดโลก อยางไรกตามจากการศกษา ผวจย พบวา ตงแตอดตจนถงปจจบน ภาครฐไดมนโยบายชวยเหลอเกษตรกรทางดานราคา โดยพบวา ภาครฐไดน า นโยบายการสรางเสถยรภาพราคาขาวสารในตลาดผบรโภค นโยบายการแทรกแซงกลไกตลาด นโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวมาชวยเหลอเกษตรกรในแตละยคโดยมลายละเอยดดงน คอ นโยบายการสรางเสถยรภาพราคาขาวสารในตลาดผบรโภคเปนนโยบายทเกด ในสมยอดตทการผลตขาวมจ านวนนอย ภาครฐจ าตองมการจดเกบขาวเพอบรโภคในประเทศ อยางไรกตามในยคน ยงพบวา มการสงออกขาวไปยงตางประเทศ รฐจงใชมาตรการ

5

การเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาวและมาตรการการก าหนดขาวส ารอง (Rice reserve requirement) โดยยกเลกไปใน พ.ศ. 2529 นโยบายการแทรกแซงกลไกตลาดเพอใหการอดหนนแกผผลต ซงไดแก มาตรการ การพยงราคาและมาตรการการรบจ าน าขาวเปลอก (สมพร อศวลานนท, 2553 ข) ซงเปนนโยบาย ทใชมาอยางยาวนานและนโยบายทไดรบความนยมจากเกษตรกรจ านวนมาก มาตรการพยงราคาขาวเปลอก พบวา มการน ามาใชในป พ.ศ. 2498-2523 โดยภาครฐไดด าเนนการจดตงองคกรคลงสนคาขน เพอท าหนาทในการออกไปรบชอและรวบรวมขาวเปลอกจากเกษตรกร เพอพยงราคาขาวเปลอกทไรนาไมใหตกต าจนเกนไป ซงเรยกวา นโยบายพยงราคาขาว แตไมประสบความส าเรจมากนก เนองจากไมไดมการปฏบตอยางมาตรการรบจ าน าขาวเปลอกจงมการน ามาใชในปการผลต 2524/ 25-2543/ 44 โดยมหลกการวา ภาครฐก าหนดใหธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรรบจ าน าขาวเปลอกจากชาวนาในอตราดอกเบยต า เพอจงใจใหชาวนาชะลอการขายขาวในชวงฤดกาลเกบเกยว ซงลดปรมาณขาวทออกสทองตลาด ท าใหชาวนามเงนไปจบจายใชสอย โดยไมตองขายขาว เมอราคาขาวสงขนสามารถกลบมาไถถอนขาวเปลอกไปขายในตลาดในราคา ทสงกวา อยางไรกตามมาตรการรบจ าน าขาวเปลอกในมการเปลยนแปลงในสาระส าคญอกครง ในโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปรงปการผลตท 2544/ 55 กลาวคอ โดยรบจ าน าสงกวาทองตลาด มการเพมปรมาณและเปาหมายของการรบจ าน า นอกจากนภาครฐยงมการเพมบทบาทใหโรงส เขามามบทบาทในกระบวนการรบจ าน าแทน ธ.ก.ส. และสหกรณ ในการด าเนนการรบจ าน า และฝากขาวไวในยงฉางและภาครฐยงก าหนดใหมการรบจ าน าใบประทวนสนคา โดยเกษตรกร น าขาวเปลอกมารบจ าน าโรงสและโรงสท าหนาทออกใบประทวนภายใตการก ากบดแลของ อ.ค.ส. และ อ.ต.ก. โดยใบประทวนดงกลาวเกษตรกรสามารถน ามาจ าน ากบ ธ.ก.ส. ตามราคาทภาครฐก าหนด นโยบายประกนรายไดเกษตรกร (สมพร อศวลานนท, 2553 ข) พบวา มการน ามาใช ปการผลตท 2552/ 2553 และปการผลต 2553/ 2554 ไดเปลยนเปนนโยบายการประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว ซงมฐานแนวคดมาจากหลกประกนความเสยงเนองจากความผนผวนของราคา โดยเปนการประกนวาเกษตรกรจะลดความเสยหายจากราคาขาวในตลาดต ากวาทควร ไมใชเปน การประกนวาราคาตลาดจะเปนอยางไร เมอชาวนาขายขาว รฐบาลจงก าหนดเกณฑการให ความชวยเหลอเพอใหการด าเนนงานโครงการแตละสนคาเปนไปอยางมคณภาพ ไดแก ราคาประกน ปรมาณการรบประกนตอครวเรอนขนสง และการชดเชยสวนตางของราคาประกน และเกณฑการอางอง

6

จากความชวยเหลอของภาครฐดงกลาว แสดงใหเหนวาปญหาของเกษตรกรผปลกขาว ซงเปนคนสวนใหญในสงคมเปนปญหาทส าคญทสมควรไดรบความสนใจทงในแงของนโยบายและในแงของการวจย ซงอาจกลาวไดวา การแกไขปญหาราคาขาวของภาครฐในอดต สามารถชวยเหลอหรอแกไขปญหาของเกษตรกรไดในระดบหนง แตเมอพจารณาปญหาน ในปจจบนกลบพบวา เกษตรกรยงประสบปญหาราคาขาวตกต าเชนเดม ซงแสดงใหเหนวา ภาครฐยงไมสามารถแกไขปญหานใหหมดสน อยางไรกตามปการผลต 2554/ 55 ภายหลงจากการเลอกตงทวไปเมอวนท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดน านโยบายรบจ าน าขาวกลบมาใชอกครง โดยไดแถลงนโยบายตอรฐสภา กคอยกระดบราคาสนคาเกษตรและใหเกษตรกรเขาถงแหลงเงนทน โดยดแลราคาสนคาเกษตรใหมเสถยรภาพทเหมาะสมค านงถงกลไกราคาตลาดโลก โดยใชวธบรหารจดการทางการตลาดและกลไกตลาดซอขายลวงหนารวมทงผลกดน ใหเกษตรกร สามารถขายสนคาเกษตรไดในราคาสงเพยงพอ เมอเทยบกบตนทนและน าระบบ รบจ าน าสนคาเกษตรมาใชในการสรางความมนคงดานรายไดใหแกเกษตรกร เรมตนจากการรบจ าน าขาวเปลอกเจาและขาวเปลอกหอมมะลความชนไมเกนรอยละ 15 ทราคาเกวยนละ 15,000 บาท และ 20,000 บาทตามล าดบ (ส านกเลขาธการนายกรฐมนตร, 2554) โดยในการด าเนนการ ตามนโยบายดงกลาว รฐบาลไดด าเนนการแตงตงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยมนายกรฐมนตรนางสาวยงลกษณ ชนวตร เปนประธานโดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดด าเนนการสองประการ คอ หนงแตงตงคณะอนกรรมการจ านวน 6 ชด ประกอบไปดวยคณะอนกรรมการดานการผลต คณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในระดบจงหวด คณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว คณะอนกรรมการดานการตลาด คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว โดยเรมด าเนนการ ในการผลตท 2554/ 55 อยางไรกตามจากการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตในปการผลต 2554/ 55 กลบพบวา การด าเนนการตามนโยบายของรฐบาลไมไดราบรนอยางทคาดการณไว เนองจากนโยบายรบจ าน าดงกลาว มการเปลยนแปลงในสาระส าคญ โดยมลกษณะเปนโครงการขนาดใหญ มการก าหนดราคารบจ าน าทสงกวาราคากลไกทางการตลาดและมการเพมปรมาณการรบจ าน าตลอดจนไมไดก าหนดโควตาการเขารวมของเกษตรกรแตละคนอยางเดนชด ซงนบไดวาเปนภาระทางงบประมาณ ภาครฐตองน าเงนมาจายใหแกเกษตรกรทเขารวมโครงการอยางทวถง นอกจากนนโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรมลกษณะตรงกนขามกบนโยบายรบจ าน าในอดต ซงมลกษณะเปนโครงการขนาดเลก ทชวยชาวนาอยางถวถงโดยก าหนดโควตาการรบจ าน า แตละรายอยางชดเจน จากขอมลทกลาวมา ท าใหมองเหนวา นโยบายรบจ าน าขาวเปลอก

7

เปนนโยบายทสามารถแกไขปญหาใหเกษตรกรไดจรงหรอไม โดยเฉพาะการก าหนดราคารบจ าน าสงกวาราคากลไกตลาด โดยมประสงคทจะยกระดบฐานะของเกษตรกรผปลกขาวใหมความเปนอยทดขนจนท าใหเกดประเดนค าถามขนหลายประการ อาทเชน นโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มเนอหาสาระส าคญอยางไร รฐบาลสามารถด าเนนการตามทแถลงตอรฐสภาหรอไมอยางไร ตลอดจนกระบวนการน านโยบายมาปฏบตมลกษณะ เกดอะไรขนระหวางการน านโยบายมาปฏบต เปนตน ดงนน ผวจยเหนวา “การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร” เปนการตอบค าถามขางตน ซงผวจยเหนวา มความจ าเปนอยางยงเนองจากจะกอใหเกดคณคา ในแงของการพฒนางานและการพฒนาทางดานวชาการ กลาวคอ ในแงการพฒนางาน ปญหาราคา สนคาเกษตรตกต าไดสรางปญหาเรอรงใหแกเกษตรกรมาชานานภารกจในการแกไขปญหานนบวา มความส าคญอยางมาก ในการชวยเหลอหรอหาทางออกใหแกเกษตรกรผปลกขาว และการศกษา ในครงนจะชวยก าหนดกระบวนการน านโยบายไปปฏบตไดอยางชดเจน รวมถงคนพบขอมล เชงประจกษทจะเปนประโยชนในการปรบปรงนโยบายและกระบวนการน านโยบายไปปฏบต ใหดขน ในแงการการพฒนาทางวชาการ การวจยในครงนจะกอใหเกดการพฒนาของศาสตร การน านโยบายมาปฏบตเนองจากในการน านโยบายมาปฏบตทงในระดบสวนกลาง และสวนภมภาคนน มผทเกยวของมากมาย ซงจะท าใหเราเขาใจถงการน านโยบายมาปฏบตภายใตบรบทของสงคมและระบบราชการไทย ทงนผวจยไดเลอกพนทศกษา คอ จงหวดสรนทรทมผลผลตในภาพรวมแตละปการผลตทมากเปนอนดบหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยพนท ท านาของจงหวดสรนทรเปนนาน าฝนตองอาศยธรรมชาต ท าใหเพาะปลกไดเพยงปละหนงครงประกอบกบพนทนาเปนทดอนท าใหผลผลตตอไรต าแตปรากฏวา จงหวดสรนทรยงคงมผลผลตออกสตลาดจ านวนมากเปนล าดบตน ๆ ของประเทศ นอกจากนองคการคลงสนคา (อคส.) ไดคดสรรใหขาวหอมมะลของจงหวดสรนทรเปนขาวหอมทมคณภาพดทสดแหงหนงและมลกษณะเดนกวาแหลงอน ซงชาวสรนทรพดกนตดปากวา “ขาวหอมมะลสรนทรหอมยาว ขาวนม”

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาวเคราะหแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร 2. เพอศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร

8

3. เพอศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตใน จงหวดสรนทร

ขอบเขตของการวจย การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร ในครงนจะใชตวแบบตามทฤษฎระบบ ของ Easton (1965, p. 32) ซงประกอบไปดวย Input process output โดยมรายละเอยด ดงน 1. ขอบเขตดานเนอหา (Scope of content ) เนองจากนโยบายรบจ าน าขาว ม 2 ลกษณะ คอ จ าน าใบประทวนและจ าน ายงฉาง ในการวจยในครงน ผวจยศกษาเฉพาะการจ าน าใบประทวนเทานน ไมรวมการจ าน ายงฉาง ในสามดาน ดงตอไปน หนงแนวคดและสาระส าคญของนโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ในประเดนดงตอไปน วตถประสงคของนโยบาย การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน มาตรการในการปฏบตงานและทรพยากรบรหาร สองกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าไปปฏบตในจงหวดสรนทร ในประเดนดงตอไปน คอ การแปลงนโยบายไปสการปฏบต การบรหารจดการของหนวยงานปฏบต การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต การนเทศงานและตดตามผล และสามผลของการน า นโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทรในประเดนดงตอไปน คอ ผลผลต ผลลพธ ผลกระทบ 2. ขอบเขตดานระยะเวลา (Scope of time) การศกษาในครงนใชระยะเวลาในการศกษา ตงแตเรมมการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต ในฤดกาลปเพาะปลก 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 จนกระทงสนนโยบาย 3. ขอบเขตทางดานพนท (Scope of area) ศกษาเฉพาะพนทจงหวดสรนทร ซงตงอย ทางทศใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มเนอทประมาณ 8,124.056 ตารางกโลเมตร (ประมาณ 5,077,535 ไร) ซงแบงเขตการปกครองเปน 17 อ าเภอ 158 ต าบล 2,119 หมบาน มประชากรรวม 1,381,761 คน (ณ วนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2555)

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 1. ประโยชนเชงวชาการ การวจยในครงนจะกอใหการพฒนาการของสาขา รฐประศาสนศาสตร ทางดานกระบวนการในการน านโยบายไปปฏบตในบรบทของสงคม และระบบราชการของไทย ซงเปนการเพมพนองคความรเกยวกบการน านโยบายมาสการปฏบต ซงอาจน าไปสการสรางทฤษฎในอนาคต

9

2. ประโยชนในทางปฏบต การวจยในครงนท าใหทราบถงเนอหาสาระของนโยบาย รบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ตลอดจนท าใหมองเหนกระบวนการ น านโยบายมาสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาคไดอยางชดเจนและรถงผล ของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร ซงจะท าใหผปฏบตงานสามารถน าผลการวจยและขอเสนอแนะไปใชในการปรบปรงแกไขนโยบายใหมประสทธภาพมากยงขน

นยามศพทเฉพาะ การวเคราะหนโยบาย หมายถง กระบวนการในการวเคราะหเนอหาสาระนโยบาย รบจ าน าขาว การน านโยบายไปสการปฏบต และผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอก ไปปฏบตในจงหวดสรนทร โดยมการวเคราะหอยางเปนระบบและหลากหลาย นโยบายสาธารณะ หมายถง การกระท าหรอกจการทกอยางของรฐบาลและสวนราชการทเกยวของกบนโยบายทท าการศกษา การน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอก หมายถง นโยบายรบจ าน าของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร ทน ามาใชในปการผลตท 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 กระบวนการน านโยบายมาปฏบต หมายถง กระบวนการและระเบยบปฏบต ในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร ทเกดขนหลงจากรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร แถลงนโยบายตอรฐสภาจนกระทงสนสดโครงการในปการผลต 2556/ 57 ปจจยน าเขา หมายถง ความชดเจนของนโยบายความชดเจน ความเหมาะสม ของการก าหนดภารกจและการมอบหมายงานและทรพยากรการบรหาร ไดแก บคลากรงบประมาณวสดอปกรณเครองมอเครองใช สถานขอมลขาวสารและเทคโนโลย ทเปนสวนรวมเรมตน และเปนกลไกส าคญในการปฏบตงาน วตถประสงคของนโยบาย หมายถง วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ในปการผลตท 2554/ 55, 2555/ 56 และปการผลต 2556/ 57 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน หมายถง การมอบหมายงานทงระดนโยบาย คอ คณะกรรมการอนกรรมการ และหนวยงานปฏบตและหนวยงานสนบสนนการด าเนนงาน ตามนโยบายทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค มาตรการในการปฏบตงาน หมายถง การก าหนดแนวทางทางปฏบตขนตอน การด าเนนงานตานโยบายรบจ าน าขาว

10

ทรพยากรบรหาร หมายถง การไดรบการสนบสนนในเรองทรพยากรการบรหารเงน บคลากร วสดอปกรณ เครองมอ เครองใช สถานท งบประมาณทกสวนทน านโยบายไปปฏบต ในแตละพนทด าเนนงานตามนโยบาย กระบวนการ หมายถง การน าเอาปจจยทางการบรหารทกประเภทมาใชในการด าเนนงานรวมกนอยางเปนระบบเนองจากในกระบวนการจะมระบบยอย ๆ รวมกนอยหลายระบบครบวงจร ตงแตการแปลงนโยบาย/ การถายทอดสการปฏบต การบรหารการจดการในหนวยงานปฏบต การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต การนเทศและการตดตามประเมนผล เพอใหปจจยทงหลายเขาสกระบวนการไดอยางมประสทธภาพ การแปลง/ การถายทอดนโยบายสแผนปฏบต หมายถง การประชมชแจงของคณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวจงหวดสรนทรและหนวยงานทเกยวของเพอใหทราบถงหลกเกณฑและแนวทางการปฏบต เพอใหบรรลตามวตถประสงคตามนโยบายของรฐบาล การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต หมายถง กระบวนการขนตอน ในการจดท าแผน การจดการองคกร ภาวะผน าในการบรหาร และการควบคม ในการน านโยบายรบจ าน าไปส การปฏบตของหนวยงานทเกยวของ ในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต เพอใหงานลลวงส าเรจตามเปาหมายมากทสด การประสานระหวางหนวยงานและระหวางผปฎบต หมายถง การประสานความรวมมอ ในการท างาน การปฏบตงานรวมกนระหวางส านกงานเกษตรจงหวดสรนทร การคาภายในจงหวดสรนทร องคการคลงสนคาจงหวดสรนทร องคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ การนเทศและตดตามผลการปฏบตงาน หมายถง การนเทศและการตดตามผล การปฏบตงานของคณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวจงหวดสรนทรและในระดบหนวยงานปฏบต ผลของการน านโยบายมาปฏบต หมายถง ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ ของการด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร ผลผลต หมายถง ผลการด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ ผลลพธ หมายถง ผลทเกดจากกระบวนการของการน าเอาปจจยน าเขาและกระบวนการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตเพอใหเกดประสทธผลตามเปาหมายทก าหนดไว ในทนน คอ ผลลพธทเกดกบเกษตรกรชาวนาและโรงส

11

ผลกระทบ หมายถง การเปลยนแปลงทเกดขนภายหลงจากผลลพธทได ซงอาจจะเปน สงทคาดไวหรอไมเคยคาดคดมากอน ในทน คอ ผลกระทบทเกดกบเกษตรกรและโรงส ทงผลกระทบดานบวกและลบ

กรอบแนวคดในการวจย ผวจยไดก าหนดกรอบแนวคด โดยน าตวแบบการวเคราะหนโยบายสาธารณะทฤษฎ ตามทฤษฎระบบของ Easton (1965, p. 32) และการน าทฤษฎการบรหารนโยบายของ Gulick and Urwick (1937, p. 13) มาประยกตเปนกรอบแนวคด โดยเนนการท างานเปนขนตอน เรมจากปจจยน าเขา (Inputs) กระบวนการหรอขนตอน (Process) ผลผลต (Outputs) ตลอดจนการปอนกลบ ของขอมล (Feedback) และสงแวดลอม (Environment) ทมอทธพล ดงภาพท 1

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

ปจจยน าเขา (Inputs)

เนอหาสาระของนโยบาย

1. วตถประสงคของนโยบาย

2. การก าหนดภารกจ

และการมอบหมายงาน

3. มาตรการในการปฏบตงาน 4. ทรพยากรในการบรหาร

ผลผลต (Outputs)

ผลของการน านโยบาย

มาบรหาร

1. ผลผลต 2. ผลลพธ 3. ผลกระทบ

กระบวนการ (Process)

กระบวนการน านโยบาย

ไปบรหาร

1. การแปลงนโยบาย/ ถายทอดสการปฏบต 2. การบรหารจดการ ในหนวยงาน 3. การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต 4. การนเทศและการตดตามประเมนผล

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร ผวจยไดทบทวนเนอหาเกยวกบแนวคด ทฤษฎ ตลอดจนผลงานการคนควาทเกยวของ เพอใชประกอบในการศกษาในครงน ประกอบไปดวย (1) แนวคดทฤษฎเกยวกบนโยบายสาธารณะ (2) แนวคดทฤษฎการวเคราะหนโยบายสาธารณะ (3) แนวคดทฤษฎการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต (4) แนวคดและทฤษฎ การบรหารนโยบาย (5) แนวคดทฤษฎเศรษฐศาสตรทน ามาใชในการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร (6) นโยบายทเกยวของกบขาวของประเทศไทย (7) ขอมลพนฐานของจงหวดสรนทร (8) งานวจย ทเกยวของ ดงรายละเอยดตอไปน

แนวคดทฤษฎเกยวกบนโยบายสาธารณะ ความหมายของนโยบายสาธารณะ นโยบายสาธารณะหรอนโยบายของรฐเปนเครองมอของรฐทใชบรหารประเทศ โดยรฐบาลทเขามาบรหารประเทศ ตองแถลงนโยบายตอรฐสภาใหชดแจงวาจะด าเนนการอยางไร เมอไหรและทไหน ในทางวชาการมนกวชาการไดใหความหมายของนโยบายมากมาย ซงผวจย ขอน าเสนอความหมายของ “นโยบายสาธารณะ” ออกเปนสามประการ คอ นโยบาย สาธารณะ และนโยบายสาธารณะ ดงตอไปน ความหมายของค าวา นโยบาย (Policy) มหลากหลายทศนะ นอกจากนนโยบายสามารถเกดขนไดทงภาคเอกชน และเอกชน โดยพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (ราชบณฑตยสถาน, 2546) ใหความหมายวานโยบาย คอ หลกและวธปฏบตซงถอเปน แนวด าเนนการ นอกจากนยงปรากฏวามนกวชาการชาวตางประเทศทใหความหมายของนโยบาย คอ Greenwood (1965 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2547) Haimann and Scott (1974 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2547) Anderson (1975 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2547) Terry (1977 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2547) และ Dye (1981 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2547) กลาววา นโยบาย คอ หลกและวธการปฏบต ซงถอเปนแนวทางด าเนนการทผบรหารใชในการตดสนใจเพอใหการปฏบตงานเปนไปโดยถกตองและบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว

13

ความหมายของค าวา “สาธารณะ” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (ราชบณฑตยสถาน, 2546) ใหความหมายวา สาธารณะ หมายถง ของสวนรวมหรอสวนกลาง โดยใชประโยชนรวมกน Longman (1951, 1993 อางถงใน จมพล หนมพานช, 2547) กลาววา สาธารณะ หมายถง งานทเกยวของของรฐบาล ในฐานะภาครฐทไมใชเอกชนและเกยวของกบสงคมโดยสวนรวม นอกจากน จมพล หนมพานช (2547, หนา 4) กลาววา สาธารณะ มกพบเหนเสมอ ในลกษณะพดตาง ๆ เชน มตมหาชน กฎหมายมหาชน สนคาสาธารณะ และค านมกใชกบกจกรรมของมนษยทตองรฐบาลเขาไปแทรกแซง หรอตองการใหรฐบาลเขาไปจดระเบยบสงคมหรอกจกรรมทด าเนนการโดยทวไป ความหมายของค าวา นโยบายสาธารณะ (Public policy) เมอรวมกนนกวชาการกไดใหความหมายทรดกม เชน Dye (1978) ไดใหความหมายของค าวา นโยบายสาธารณะไววา สงใด กตามทรฐบาลเลอกทจะกระท าหรอไมกระท าในขณะท Anderson (1994) ไดกลาววา นโยบายสาธารณะ คอ แนวทางในการปฏบตงานทก าหนดขนมาโดยบคคล คณะบคคล เพอแกปญหาตาง ๆ ทเกดขน ผวจยมองวาแนวคดของ Anderson เปนการมองเฉพาะเรองทรฐบาลกระท าเทานน ไมครอบคลมสงทรฐบาลไมกระท านอกจากน Easton (1953) ไดใหทศนะวา นโยบายสาธารณะ หมายถง การจดสรรคานยมของสงคมทงมวลและผทมอ านาจในการจดสรร กคอ รฐบาลตดสนใจ ทจะกระท าหรอไมกระท าเปนผลมาจาก “การจดสรรคานยมของสงคม” ในขณะเดยวกน ศภชย ยาวะประภาษ (2533, หนา 1) ไดกลาววา กจกรรมทกประเภทไมวาจะเปนระดบใดในหนวยงานใด ลวนมก าเนดมาจากความคดอนเปนกรอบน าทางวาควรจะท าอะไร เมอใด ทไหน โดยใคร และอยางไร หากปราศจากทศทางทแนนอนชดเจนในการด าเนนกจกรรมของรฐบาล ความคด หรอเจตนากเกดขนกอนเชนเดยวกน จากนนคอย ๆ พฒนาชดเจนขน กลายเปนกรอบก าหนดทศทางและแนวทางการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ของรฐบาล ซงในความหมายกวาง ๆ คอ นโยบายของรฐบาลหรอนโยบายสาธารณะ (Public policy) นนเอง นอกจากน สมบต ธ ารงธญวงศ (2549, หนา 43) นโยบายสาธารณะ หมายถง “กจกรรมของรฐบาลทเลอกกระท าหรอไมกระท ากโดยมงถงคานยมและผลประโยชนของสงคมสวนรวมเปนส าคญ โดยเปนขอบญญตทชอบดวยกฎหมาย” ซงสอดคลองกบแนวคดของ Dye จากค านยาม หรอความหมายดงกลาวขางตน สามารถผนวกรวมเอาแนวคด ของนกวชาการทงหมดเขาดวยกน ผวจยสรปไดวา นโยบายสาธารณะ หมายถง กจกรรมของรฐบาลทเขามาบรหารประเทศในแตละยคไดก าหนดขนวาจะท าหรอไมกระท าอะไร โดยมการขบเคลอนผานสวนราชการตาง ๆ โดยมการก าหนดออกมาเปนโครงการ แผนงานและชดกจกรรมตาง ๆ โดยมเปาหมายเพอสาธารณะ เชน นโยบายปฏรปทดนเพอการเกษตรสนองเพอแกไขปญหา

14

ทดนท ากน ซงผรบประโยชน คอ เกษตรกร นโยบายรบจ าน าขาวเปลอกเพอแกไขปญหาราคาพชผลทางการเกษตรทประสบปญหาเนองจากมผลผลตออกสตลาดมากเกนไป นอกจากนนโยบายสาธารณะนน อาจมเปาหมายทครอบคลมคนทกคนอาทเชนพระราชบญญตจราจรทบงคบใชประชาชนทกคนในรฐ เปนตน วตถประสงคของนโยบายสาธารณะ นโยบายสาธารณะนน เมอถกก าหนดขนมาและมการน านโยบายนนปฎบต จะตองม การก าหนดวตถประสงคของนโยบาย วตถประสงคของนโยบายมลกษณะอยางไรจากการศกษาผวจยพบวา มนกวชาการไดก าหนดลกษณของวตถประสงคของนโยบาย ดงน ยอดชาย วถพานช (2549, หนา 78-79) กลาววา นโยบายสาธารณะ เปนนโยบาย ทก าหนดขนโดยภาครฐ ซงมวตถประสงคทแนนอนอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางโดยอาจมวตถประสงค 3 ประการ ดงน ประการทหนง เพอแกไขปญหาในปจจบน ใหเบาบางหรอหมดสนไป อนจะน าไปสการกนด อยดการมคณภาพชวต (Quality of life) ทดของประชาชนโดยสวนรวม เชน ปญหาเกษตรกรขาดแคลนทดนท ากน รฐบาลกก าหนดออกมาในรปของนโยบายปฏรปทดน หรอปญหาการจราจร กก าหนดออกมาเปนพระราชบญญตผประสบภยจากรถยนตและนโยบายสวมหมวก เปนตน ประการทสอง เพอการพฒนา เปนการก าหนดนโยบายเพอกอใหเกดผล ทพงปรารถนาหรอปรบปรงเปลยนแปลงสงทเปนอยใหดขนกวาเดม เชน ประเทศตองการ เนนเศรษฐกจการคาทสามารถแขงขนไดในเวทโลก กก าหนดเปนนโยบายเขตการคาเสร (FTA) หรอการทประเทศไทยตองการผลกดนใหมการน าเทคโนโลยสมยใหมมาใชในการพฒนาประเทศ รฐบาลกก าหนดเปนนโยบายพฒนาระบบสารสนเทศและเทคโนโลย เปนตน และประการทสาม เพอการพฒนาในอนาคตหรอแกไขปญหาในอนาคต เชน รฐบาลตองการนอมน ากระแส พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช กจะก าหนดเปนนโยบายเศรษฐกจแบบพอเพยง เชน นโยบายดานเศรษฐกจของรฐบาลสมย พลเอกสรยทธ จลานนท เปนตน ซงความหมายของยอดชาย วถพานช (2549, หนา 78-79) ผวจยมองวา เปนการก าหนดวตถประสงคในภาพกวาง โดยประเดน คอ วตถประสงคของนโยบายตองสามารถแกไขปญหา ทเกดขนในปจจบนและอนาคตได อยางไรกตามผวจยมองวา วตถประสงคของนโยบายสาธารณะ ทดตองมลกษณะ ดงน คอ จะตองสามารถแกไขปญหาสาธารณะทงเชงรกและรบ เมอม การน านโยบายไปใชปญหาสาธารณะนนทเกดจะหายไปหรอลดนอยถอยลง เชน เกษตรกรชาวนา ผปลกขาวประสบปญหาราคาผลผลตตกต าตอเนองมานานหลายป รฐบาลไดน านโยบายสงเสรมเกษตรอนทรยเพอสรางมลคาเพมใหแกขาวอนทรย ท าใหเกษตรกรทเขารวมโครงการไดรบ

15

ราคาขาวทสงขน หรอรฐบาลน านโยบายพยงราคาขาว นโยบายประกนรายไดเกษตรกร ตลอดจนน านโยบายรบจ าน าราคาพชผลทางการเกษตร เขามาชวยใชนอกจากน นโยบายสาธารณะนน ตองสามารถลดปญหาสาธารณะทจะเกดขนในอนาคตหรอเรยกอกอยางวา วตถประสงคเชงปองกน และเสรมสรางเพอความแขมแขงของประชาชนอาทเชนนโยบายปองกนโรคไขเลอดออก หรอโรครายตาง ๆ ซงยงไมเกดขนแตมนโยบายเพอปองกนปญหาทอาจเกดขนในอนาคต เปนตน ความส าคญของนโยบายสาธารณะ นโยบายสาธารณะมความส าคญอยางไรและเกยวของกบใครบาง ผวจยมองวา นโยบายสาธารณะมความส าคญอยางมากทงในระดบชนชนปกครองและผถกปกครอง ซงในรฐ ไมมใครปฏเสธอ านาจของรฐได เพราะตงแตเกดจนตาย ประชาชนทกคนตองแจงเกด นนคอ จดเรมตนของการเปนประชาชนซงเปนองคประกอบของรฐ อยางไรกตามผวจยมองวา นโยบายสาธารณะมความส าคญดงตอบคคลหลายสวน ดงน 1. ส าคญกบผปกครอง ในทนหมายถง รฐบาลทมอ านาจในการปกครอง ทงในระบอบประชาธปไตยและระบอบเผดจการ เนองจากนโยบายสาธารณะคอเครองมอทใชในการบรหารประเทศหรอนโยบายสาธารณะคอสงทรฐบาลกระกระท าหรอไมกระท า อยางไรกตามนโยบายสาธารณะมความส าคญยงตอรฐบาลหรอชนชนผปกครองเนองจากหมายถงสะเถยรภาพ ของรฐบาลเองรฐบาลในระบอบประชาธปไตยทมาจากการเลอกตง การก าหนดนโยบายทสามารถแกไขปญหาทเกดขนในปจจบนและชนชอบกบประชาชนจะสงใหรฐบาลนนมสะเถยรภาพ และยงหมายถง การกลบมาเปนรฐอกครงในการเลอกตงสมยหนา ซงสอดคลองกบแนวคด ของสมบต ธ ารงธญวงศ (2549, หนา 43) กลาววา นโยบายสาธารณะมความส าคญตอผก าหนดนโยบาย ประชาชน และเปนเครองมอส าคญของรฐบาล ดงน หนงความส าคญตอผก าหนดนโยบายสวนใหญผทรบผดชอบในการก าหนดนโยบายของประเทศกคอฝายการเมองหรอรฐบาล หากรฐบาลก าหนดนโยบายทสอดคลองกบปญหาและความตองการของประชาชน ยอมจะท าใหรฐบาลไดรบความศรทธาหรอการยอมรบจากประชาชนมากและจะสงเสรมใหรฐบาลมโอกาส ด ารงต าแหนงในการบรหารประเทศยาวนานขนหรอมโอกาสไดรบความไววางใจจากประชาชน ในการเลอกตงครงตอไปอก 2. ส าคญกบประชาชน เนองจากไมใครปฏเสธอ านาจรฐได นอกจากนนโยบายสาธารณะเปนผลผลตทางการเมอง เพอตอบสนองความตองการของประชาชน ดงนน ประชาชนสามารถแสดงออกถงปญหาและความตองการของตนเปนระบบ โดยพรรคการเมองเมอหาเสยงเลอกตงจะตองพนทเพอตรวจสอบปญหาสาธารณะและน าปญหานนมาก าหนดเปนนโยบาย ของพรรค อาทเชน พรรคไทยรกไทยไดน าลงพนทพบวาเกษตรกรประสบปญหาภาวะหนสน

16

จงไดน ามาก าหนดนโยบายของพรรค คอ พกช าระหน 3 ป เมอชนะการเลอกตงกจะน านโยบาย ของพรรคมาก าหนดเปนนโยบายสาธารณะโดยมการแถลงนโยบายตอรฐสภา อยางไรกตาม เมอนโยบายถกน าไปปฏบตและปรากฏผลลพธ (Outcomes) เปนไปตามวตถประสงคประชาชนไดรบความพอใจเพราะปญหาและความตองการไดรบการตอบสนองและมคณภาพชวตทดขน ยอมท าใหประชาชนมความเชอมนและศรทธาในการบรหารของรฐบาลมากขน ในทางตรงขาม หากผลลพธในการน านโยบายไปปฏบตไมตกถงประชาชนอยางแทจรงและคณภาพชวต ของประชาชนต าลงยอมท าใหประชาชนขาดความศรทธาตอรฐบาลและอาจไมใหการสนบสนนกลบมาเปนรฐบาลอกตอไป 3. ส าคญตอขาราชการประจ า ซงมหนาทในการน านโยบายไปปฏบต เนองจากขาราชการการเมองและขาราชการประจ ามบทบาทหนาทแตกตางกนและมทมาทแตกตางกน หลายครงทเกดการแทรกแซงการท างานของขาราชการการเมองตอขาราชการประจ า อยางไรกตามนโยบายสาธารณะไดก าหนดบทบาทหนาทของแตละฝาย คอ ขาราชการการเมองมหนาท ในการก าหนดนโยบาย ขาราชการประจ ามหนาทในการน านโยบายมาปฏบต และขาราชการการเมองจะเปนขาราชการประจ าในขณะเดยวกนไมได ซงสอดคลองกบแนวคดของณฐฐา วนจนยภาค (2555, หนา 4) ทกลาววา ส าคญตอขาราชการประจ า ซงมหนาทในการน านโยบาย ไปปฏบต ทจะไดอาศยนโยบายเปนแนวทางในการปฏบตกจกรรมและปองกนการปฏบต ตามอารมณของฝายการเมองและฝายประจ า 4. ส าคญตอผทศกษานโยบายสาธารณะหนง ๆ เพอน าความรความเขาใจไปใช ในการวเคราะหประเดนปญหาสาธารณะและเสนอทางเลอกในการตดสนใจ เพอใหไดมา ซงนโยบายทดน าไปปฏบตใหประสบผลส าเรจ โดยศภชย ยาวะประภาษ (2550, หนา 18-19) กลาววา การศกษานโยบายสาธารณะยอมกอใหเกดประโยชนตอสงคมทงทางวชาการ และในทางปฏบต ทางวชาการการเรยนรนโยบายสาธารณะจะชวยใหสามารถเขาใจแนวทาง อนเปนกรอบชน าการบรหารในภาพรวมทงหมด นอกจากนยงชวยใหผศกษามความรความเขาใจในสาขาทตนเองศกษา สวนในทางปฏบต นโยบายสาธารณะจะชวยใหผเกยวของสามารถเขาใจ ในเทคนคและระเบยบวธการในการวเคราะหและประเมนผลนโยบาย ยอมชวยในการวางแผนพฒนานโยบายและน านโยบายไปปฏบตใหไดผลยงขน กระบวนการนโยบายสาธารณะ กระบวนการนโยบายสาธารณะ บางครงนกวชาการบางทาน เรยกวา วงจรนโยบายสาธารณะ บางทานเรยกวากระบวนการนโยบายสาธารณะ หรอวงจรชวตของนโยบาย (Life cycle) ซงมลกษณะ คอ มจดกอตวเหมอนกจกรรมอน ๆ จากจดเรมตนไปจนถงจดสนสดของนโยบาย

17

อยางไรกตามผวจยมองวากระบวนการนโยบายสาธารณะ คอ นโยบายสาธารณะนนมจดเรมตน และสนสดอยางไร เชน นโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มจดเรมตน จากนโยบายทใชหาเสยงของพรรคการเมอง เมอชนะการเลอกตงไดน านโยบายนนมาบรรจ เปนนโยบายสาธารณะ มกระบวนการน านโยบายมาสการปฏบตหลงจากรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดแถลงนโยบายตอรฐสภา หลงจากนนเขาการประเมนผลนโยบายสาธารณะเพอประเมนวานโยบายนนประสบความส าเรจหรอไมอยางไร เปนตน อยางไรกตามกตามมนกวชาการ ทงชาวไทยและตางประเทศไดจ าแนกกระบวนการนโยบายสาธารณะแตกตางกน ดงน Dye (2002, pp. 32-33) กลาววา กระบวนการนโยบายสาธารณะแบงออกออกเปน 6 ขนตอน ไดแก การระบปญหา การก าหนดวาระนโยบาย การก าหนดนโยบาย การตดสนใจ การน านโยบายไปปฏบต และการประเมนผลนโยบาย ในขณะท Hogwood and Gunn (1984, pp. 67-260) แบงขนตอนของนโยบายสาธารณะออกเปน การแสวงหาปญหา การนยามปญหา การพยากรณการจดล าดบความส าคญของปญหา การวเคราะหทางเลอก การน านโยบายไปปฏบต การประเมนผลนโยบาย และการยกเลกนโยบาย นอกจากน สมบต ธ ารงธญวงศ (2540, หนา 315-316) แบงกระบวนการนโยบายสาธารณะออกเปน 4 ขนตอนหลก ๆ โดยประยกตแนวคดของ Hogwood and Gunn กระบวนการนโยบายสาธารณะของสมบต ไดแก การกอรปของนโยบาย การก าหนดทางเลอกและการตดสนใจ การน านโยบายไปปฏบต และการประเมนผลนโยบาย และศภชย ยาวะประภาษ (2533, หนา 34-35) แบงวงจรนโยบายสาธารณะ โดยแบงออกเปน 3 ขนตอนดวยกน ไดแก การก าหนดนโยบาย การน านโยบายไปปฏบตและการประเมนผลนโยบาย โดยในแตละขนตอน ศภชย ยาวะประภาษ ยงแบงขนตอนดงกลาว ออกเปนขนตอนยอย ไดแก ขนการก าหนดนโยบาย แบงออกเปน การระบปญหา การพฒนาทางเลอกการเสนอทางเลอก ขนการน านโยบายไปปฏบต แบงออกเปน การแปลความนโยบาย การรวบรวมทรพยากร การวางแผน การจดองคการ การด าเนนงาน และขนประเมนผลนโยบาย แบงออกเปน การยกเลก และการปรบปรงเปลยนแปลง อยางไรกตามการศกษาจากแนวคดของนกวชาการทงชาวไทยและตางประเทศผวจย พบวา กระบวนการนโยบายสาธารณะม 6 ขนตอนหลก คอ การกอก าเนดนโยบาย การก าหนดนโยบาย การยอมรบหรออนมตนโยบาย การน านโยบายไปปฏบต การประเมนผลนโยบาย และขนตอนการตอเนอง การทดแทน และสนสดนโยบาย ดงภาพท 2 โดยมรายละเอยด ดงน

18

ภาพท 2 กระบวนการนโยบายสาธารณะ 1. ขนตอนการกอตวนโยบาย เปนขนตอนแรกของกระบวนการนโยบายสาธารณะ ซงถอไดวาเปนขนตอนทมความส าคญยง ในขนตอนนอธบายอยางงาย คอ ในสงคมจะม ปญหาตาง ๆ ทเกดขนและรอรบการแกไข แตจะมเพยงปญหาเดยวเทานนทไดรบการเอาใจใส หรอความสนใจจากผมอ านาจในการก าหนดนโยบาย ซงไดแก รฐบาล เจาหนาทของรฐ ซงอาจจะออกมาจากการผลกดนหรอการน าเสนอโดยบคคลหรอกลมผลประโยชนตาง ๆ ทเกยวของสภาพปญหา ความตองการ และสภาพการณตาง ๆ อนเปนปจจยทเปนตวก าหนดนโยบาย 2. ขนตอนการก าหนดนโยบาย เกยวของกบการรางขอเสนอหรอทางเลอกนโยบายตาง ๆ แกไขปญหา และไมใชวาทกทางเลอกจะไดรบการตอบสนองออกมาเปนค าสงของรฐ และในบางกรณผมอ านาจอาจจะไมด าเนนการใดเลย โดยเหนวาปญหานโยบายอาจแกไขได ดวยตวมนเอง

1. การกอก าเนดนโยบาย

2. การก าหนดนโยบาย

3. การยอมรบหรออนมตนโยบาย

6. ขนตอนการตอเนอง การทดแทน และสนสดนโยบาย

5. การประเมนผลนโยบาย

4. การน านโยบายไปปฏบต

19

3. การยอมรบหรออนมตนโยบาย ในขนตอนนอาจจะเรยกวา ขนตอนการอนมตนโยบาย โดยเจาหนาทหรอหนวยงานรฐทเกยวของทจะยอมรบ ปรบปรงทางเลอก หรอปฏเสธ ทางเลอกทเสนอมา โดยประกาศออกมาในรปกฎหมายของฝายนตบญญต หรอค าสง ของสวนราชการตาง ๆ ทเกยวของ 4. ขนตอนการน านโยบายไปปฏบต เกยวของกบการแปลงตวนโยบายออกมา สภาคปฏบตใหประสบความส าเรจ และผลผลตออกมาตามเปาหมายทตองการอยางมประสทธภาพ 5. การประเมนผลนโยบาย เปนขนตอนสดทาย ซงเปนกจกรรมทเกยวของเกยวกบ การประมาณและเปรยบเทยบผลของการน านโยบายไปปฏบตกบสงทคาดวาจะเกดขน กจกรรมนเปนกจกรรมทกระท ากนอยางตอเนองเพอพจารณาผลลพธวาตรงตามวตถประสงคทตงไวหรอไม 6. ขนตอนการตอเนองการทดแทนและสนสดนโยบายเกยวกบการพจารณาทบทวน เพอท าการคงสภาพหรอเปลยนแปลงและยกเลกสนสดตวนโยบาย ในกรณทมการยกเลกสนสดนโยบายหมายความวาวงจรชวตของนโยบายไดจบลง สวนการทดแทนนโยบายหมายความวา วงจรนโยบายสาธารณะก าลงเรมตนขนใหม

แนวคดทฤษฎการวเคราะหนโยบายสาธารณะ ความหมายของการวเคราะหนโยบาย มนกวเคราะหไดใหความหมายของการการวเคราะหนโยบาย (Policy analysis) ซงมจดเนนแตกตางและหลากหลาย ขนอยกบวตถประสงคของนกวเคราะหแตละคน ดงนน การท าความเขาใจเกยวกบความหมายของการวเคราะหนโยบายอยางกวางขวางอยางไรกตามในทนผวจยขอสรปความหมายของนกวชาการทงชาวไทยและตางประเทศทนาสนใจได ดงน นกวชาการชาวตางประเทศ อาทเชน Anderson (1975, p. 87) ไดใหความหมายวา การวเคราะหนโยบายเกยวของกบการตรวจสอบ (Examination) และการพรรณนาสาเหต และผลกระทบของนโยบาย โดยท าการวเคราะหการกอรป เนอหาและผลกระทบเฉพาะเรอง ในขณะท Macrae and Willde (1976, pp. 279-289 อางถงใน สมบต ธ ารงธญวงศ, 2540, หนา 259) กลาววา การวเคราะหนโยบาย คอ การใชหลกฐานและเหตผล เพอเลอกทางเลอกนโยบายทดทสดจากทางเลอกหลาย ๆ ทางทมอย นอกจากนยงพบวา Quade (1982, p. 4) ไดอธบายวา การวเคราะหนโยบาย คอ การพยายามแสวงหาแนวทางปฏบตทเปนไปไดการรวบรวมขอมลหลกฐานทเกยวกบผลประโยชนและผลกระทบอน ๆ ซงอาจจะเกดขนจากการตดสนใจเลอกและน าทางเลอกนนไปปฏบต เพอชวยใหผตดสนใจ นโยบายนนเลอกทางเลอกทใหประโยชนสงสด และ Dye (1984, p. 7) ไดอธบายวา การวเคราะหนโยบายเปนการวเคราะหปญหาสงคมทเปนวทยาศาสตรและสอดคลอง

20

กบความเปนจรง การวเคราะหนโยบายจงเปนเรองเกยวของกบการอธบาย (Explanation) มากกวาการเสนอแนะ (Precription) เปนการแสวงหาสาเหตและผลกระทบของนโยบายอยางจรงจงโดยใชระเบยบวธทางวทยาศาสตร ลกษณะของการวเคราะหดงกลาว จงเนนหนกในเรองการพฒนา เชงทฤษฎมากกวาการแกไขปญหาเฉพาะหนาของนกการเมองทเผชญอย นกวชาการชาวไทย อาทเชน ถวลยรฐ วรเทพพฒพงษ (2541, หนา 100) ไดใหความหมายวา การวเคราะหนโยบาย คอ การศกษากระบวนการในการวเคราะหปญหานโยบาย และสาเหตของปญหา วตถประสงคในการแกปญหาทางเลอกของนโยบายในการแกปญหา ขอไดเปรยบและขอเสยเปรยบของแตละทางเลอก รวมทงผลกระทบซงคาดวาจะเกดขนจาก การปฏบตตามทางเลอกนน ๆ และเสนอผลการวเคราะหใหผมอ านาจตดสนใจ โดยอาจระบดวยวา ทางเลอกใดเปนทางเลอกทดทสดหรอไมระบกได ทงนโดยใชสหวทยาการ (Interdisciplinary) และวธวเคราะหอยางเปนระบบ และทศพร ศรสมพนธ (2539, หนา 38) ไดใหขอสรป ของการวเคราะหนโยบายสาธารณะไววา เปนการใหค าแนะน า หรอน าเสนอขอมลสนเทศ อนจะเปนประโยชนตอลกคา ไมวาจะเปนผก าหนดนโยบาย หนวยงาน องคการและสถาบน ในการตดสนใจแกไขปญหานโยบายสาธารณะ โดยอาศยการประยกตองคความรสหสาขาวชา ตลอดจนเทคนควธตาง ๆ มาเปนเครองมอมากกวาการอาศยลางสงหรณหรอการพจารณา สวนบคคล ทงนการวเคราะหดงกลาว จะตองค านงถงสภาพความเปนไปได และความเหมาะสมทางการเมอง ของกระบวนการนโยบายแตละขนตอน จากความหมายของนกวชาการทงชาวไทยและตางประเทศดงกลาว ผวจยมองวา มความหลากหลายโดยเนนหนกทางดานการแสวงหาหนทางทมประโยชนสงสดตอประชาชน อยางไรกตามผวจยมองวา การวเคราะหนโยบาย คอ “การประยกตใชเทคนคในการศกษาปญหาสาธารณะตาง ๆ ของสงคม และพยายามแสวงหาทางเลอกของนโยบายในการแกปญหาโดยอาศยระเบยบวธการทางวทยาศาสตร หรอวทยาการแขนงตาง ๆ ตลอดจนวธการวเคราะหอยางเปนระบบ ระเบยบวธทางวทยาศาสตรเปนวธเชงประจกษ (Impirical) อาศยหลกเหตผลการพสจน การทดลอง การทดสอบ การสงเกต การวเคราะห และการสงเคราะห อยางเปนระบบ ซงเปนวธทไดรบ การยอมรบวามความแมนตรง และเชอถอได” ตวแบบการวเคราะหนโยบายสาธารณะ ในปจจบนการวเคราะหนโยบายสาธารณะ (Public policy analysis) เปนศาสตรทก าลงไดรบความสนใจเปนอยางสง ทงนเพราะการวเคราะหนโยบายเปนสวนทส าคญมากทงในขนตอนการก าหนดนโยบาย ขนตอนการน านโยบายไปปฏบต และขนตอนการประเมนผลนโยบาย โดยตวแบบการวเคราะหนโยบายสาธารณะนน มหลายตวแบบเชงปรมาณและเชงคณภาพ

21

โดยตวแบบการวเคราะหนโยบายสาธารณะทไดรบความนยมสงสดและผวจยไดน ามาก าหนดกรอบแนวคดในครงน คอ ทฤษฎระบบ Easton (1965, p. 32) เนนการท างานเปนขนตอนเรมจากปจจยน าเขา (Input) กระบวนการหรอขนตอน (Process) ผลผลต (Output) ตลอดจนการปอนกลบของขอมล (Feedback) และสงแวดลอม (Environment) ทมอทธพล ดงภาพท 3

ภาพท 3 ทฤษฎระบบ (Easton, 1965, p. 32) สวนทหนง นกวเคราะหนโยบายสาธารณะจะตองท าความเขาใจเรองของปจจยน าเขาของนโยบายสาธารณะ (Public policy inputs) หรอสาเหตทกอใหเกดนโยบายสาธารณะเสยกอนวามปญหาอะไรเกดขนและปญหานไดรบความสนใจมากนอยเพยงใดประชาชนไดรบผลกระทบเพยงใดในสวนนเทคนควธทสามารถน ามาประยกตใชในการคนหาและแยกแยะปญหา สวนทสอง นกวเคราะหนโยบายจะตองท าความเขาใจเรองทางเลอกของนโยบายสาธารณะ (Public policy choices) หรอการเปลยนปจจยน าเขาของนโยบายสาธารณะใหออกไป เปนผลผลต (Output) ของนโยบายสาธารณะขนตอนนกคอ การก าหนดนโยบายสาธารณะ ซงเปนการน าเอาประเดนปญหาเขาสการพจารณากลนกรองวเคราะหผลได (Benefit) ผลเสย หรอคาใชจาย (Cost) ตาง ๆ ตลอดจนการก าหนดวตถประสงค (Objective) การจดล าดบความส าคญปญหา (Priority) และการวเคราะหทางเลอกเพอเลอกทางเลอกทส าคญทสดออกมาในสวนน เทคนควธทน ามาประยกตใชในการพยากรณและการคาดคะเนผลไดผลเสยและการวเคราะหทางเลอกตาง ๆ ประกอบไปดวยวธการเชงปรมาณอาทการวเคราะหแบบอนกรมเวลาการคาดการณ

Environment

Process Input Output

Environment

Feedback

22

แนวโนมโปรแกรมเสนตรงการวเคราะหความเสยงการวเคราะหตนทนผลประโยชนการวเคราะหตนทนประสทธผลการวเคราะหความออนไหว เปนตน สวนทสาม นกวเคราะหนโยบายสาธารณะจะตองเขาใจเรองผลผลตของนโยบายสาธารณะ (Public policy output) หรอสงทไดรบโดยตรงจากการก าหนดนโยบายสาธารณะ ขนตอนน คอ การน านโยบายสาธารณะไปปฏบต (Public policy implementation) โดยองคการ หรอหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของส าหรบเทคนควธการทน ามาประยกตใชในการปฏบตตามนโยบายใหมประสทธภาพและประสทธผลมากขนนน ไดแก เทคนคการออกแบองคการแบบใหม(Reengineering technique) เทคนคการบรหารงานโดยยดวตถประสงค (Management by objective) หรอ MBO เทคนคการพฒนาองคการ (Organization development) หรอเทคนค OD เทคนค การสรางกลมควบคมคณภาพ (Quality control circle) หรอ QCC เทคนคการควบคมคณภาพทงหมดขององคการ (Total quality management) หรอ TQM เทคนคการบรหารงานแบบ 5 ส.เทคนคการประกนคณภาพงาน เปนตน สวนทส นกวเคราะหนโยบายสาธารณะจะตองท าความเขาใจเกยวกบผลลพธ ของนโยบายสาธารณะ (Public policy outcome) ซงรวมถงผลกระทบ (Impact) ทเกดจาก การน านโยบายสาธารณะไปปฏบตทงผลกระทบทตงใจและผลกระทบทไมตงใจหรอทงผลกระทบเชงบวกและผลกระทบเชงลบ ขนตอนทส าคญของสวนน คอ การประเมนผลนโยบายสาธารณะ (Public policy evaluation) ซงเปนการประเมนผลวาเกดผลกระทบอะไรขนบางหลงจากม การก าหนดนโยบายและการน านโยบายไปปฏบตแลว ซงการประเมนผลนโยบายสาธารณะนน อาจมวตถประสงคเพอดประสทธผล (Effectiveness) ประสทธภาพ (Efficiency) หรอความเปนธรรม (Equity) ของนโยบายกไดแลวแตผประเมนผลตองการจะประเมนโดยใช เกณฑอะไร สวนทหา นกวเคราะหนโยบายจะตองท าความเขาใจเรองการปอนกลบของนโยบายสาธารณะ (Public policy feedback) เปนการพจารณาวานโยบายนนส าเรจหรอลมเหลว กรณบรรลผลส าเรจกอาจสนบสนนใหเปนนโยบายตอเนองตอไป แตถาประเมนผลแลวนโยบาย ไมบรรลผลส าเรจหรอลมเหลวกจะไดพจารณาวา บกพรองขนตอนกระบวนการ (Process) หรอขาดปจจยน าเขา (Input) หรออทธพลจากสงแวดลอม (External environment) ภายนอกกจะไดปรบปรงเปลยนแปลงเสยใหมหรอลมเลกนโยบายสาธารณะ (ยตนโยบาย) จะเหนไดวาตวแบบ ทฤษฎระบบ (System theory) เปนทฤษฎทไดรบความนยม อยางแพรหลายทงภาครฐและเอกชน ซงเปนทฤษฎการวเคราะหทท าใหน านโยบายไปปฏบต ตลอดจนขาราชการการเมองผท าหนาทในการก าหนดนโยบายอยางเปนทางการหรอประชาชน

23

ผไดรบประโยชนจากนโยบาย สามารถทจะมองเหนภาพรวมขององคการทงหมด นอกจากนสภาพแวดลอมทงทางเศรษฐกจ สงคมและการเมองทรอบ ๆ ยงมอทธพลตอการก าหนดนโยบายของรฐบาล เชน การน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไปสการปฏบตจะเหนไดโดยชดเจนวา มเกษตรกรชาวนาจ านวนมากทสนบสนนนโยบายและมปฏกรยา โตตอบเสมอเมอมการเปลยนมาตรการตลอดจนผทมสวนเกยวของตาง ๆ เชน ขาราชการ ผน านโยบายมาปฏบต ภาคเอกชนตลอดจนผมสวนไดสวนเสยตางทมอทธพลตอการน านโยบาย มาปฏบตตลอดเวลา ความส าคญของการวเคราะหนโยบายสาธารณะ ความส าคญของการวเคราะหนโยบายสาธารณะ คอ การเนนถงความส าเรจในการแกไขปญหาสาธารณะ และการแสดงออกซงความรบผดชอบของฝายการเมองทมตอประชาชน ทงนเพราะการสนองตอบตอความตองการของประชาชนนนถอวาเปนหนาทหลกของรฐบาล เมอใดกตามทรฐบาลประสบความลมเหลวในการสนองตอบตอความตองการของประชาชน รฐบาลนนกไมอาจด ารงอยตอไปได จงอาจกลาวไดวา ความตองการของประชาชน หรอมตมหาชน (Public opinion) คอ สาเหตส าคญทมผลกระทบตอการก าหนดนโยบาย ซงสอดคลองกบทฤษฎประชาธปไตยเชงปทสถาน (Normative democratic theory) ทถอวาเปนความรบผดชอบของรฐบาลในการก าหนดนโยบายใหเปนไปตามความตองการของประชาชน เพราะหลกประชาธปไตยนนเนนอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน (Popular sovereignty) กลาวคอ ประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตยทแทจรง โดยการใชสทธในการก าหนดตวผปกครอง โดยผานกระบวนการเลอกตง (Election process) (สมบต ธ ารงธญวงศ, 2537, หนา 226) ดงนน เมอประชาชนเลอกผน า หรอผปกครองเขามา กหวงวาจะเขามาแกไขปญหาและตอบสนองความตองการของประชาชน โดยการก าหนดนโยบายทมความชอบธรรม เนองจากนโยบายมความส าคญดงกลาวแลว ดงนน การวเคราะหนโยบายเพอเพมพน องคความร และทกษะ ตลอดจนเพอแกไขปญหาใหกบประชาชนโดยสวนรวมจงเปนสงจ าเปนอยางยง เพราะการวเคราะหนโยบายกอนทจะมการตดสนใจก าหนดนโยบายนนยอมท าใหเกดนโยบายทสมเหตสมผล ตรงตามปญหาและความตองการของประชาชนอยางแทจรง การน านโยบายไปปฏบตยอมประสบความส าเรจ และผดพลาดนอยกวาการก าหนดนโยบายโดยมไดผานกระบวนการวเคราะห อยางไรกตามบทบาทของการวเคราะหนโยบาย มใชเพอการทดแทนนโยบายเดมทมอย และผลกดนนโยบายใหมทผน าหรอผมอ านาจตองการ แตการวเคราะหนโยบายนนเปนการแสวงหาทางเลอกนโยบายทดกวาหรอเหมาะสมกวา เพอแกไขปญหาของประชาชนใหมประสทธภาพ และสรางสรรคพฒนาสงใหม ๆ ใหแกสงคมโดยสวนรวม

24

อยางไรกตาม การวเคราะหนโยบายสาธารณะถอวา เปนขนตอนทส าคญยงขนตอนหนงในการก าหนดนโยบายสาธารณะ เพราะกอนทจะตดสนใจนโยบายใดนโยบายหนงมาใชนน จะตองมการวเคราะหนโยบายอยางถองแทเสยกอนวานโยบายนนเกดประโยชนกบใคร ใครเสยประโยชนถานโยบายนนถกน าไปปฏบตแลวจะมผลกระทบอะไรตามมาบาง เปนตน การวเคราะหนโยบายสาธารณะจงมประโยชน ดงน คอ 1. ท าใหเขาใจปญหาและความตองการของประชาชนอยางถองแท ซงจะเปนประโยชนตอการแสวงหาแนวทางแกไขปญหาทเปนไปได ในการตดสนใจก าหนดนโยบายสาธารณะ เปรยบเสมอนเกาถกทคน ถารฐบาลแกไขปญหาไดตรงตามปญหาและความตองการของประชาชน ประชาชนกจะเกดความศรทธา เกดการยอมรบ และจะสนบสนนใหเขามาเปนรฐบาลอกตอไป 2. ท าใหทราบทมาหรอสาเหต (Causes) ของการมนโยบาย กอนทจะมการตดสนใจเลอกนโยบายหรออนมตนโยบาย ของผน าหรอผมอ านาจ 3. เปนประโยชนในการตดสนใจส าหรบนกการเมองและนกบรหารระดบสง เพราะนกการเมอง หรอนกบรหารระดบสงไมมเวลาจะพจารณาปญหาและสาเหตของปญหาตาง ๆ ไดอยางถองแท บางครงอาจตดสนใจก าหนดนโยบายผดพลาดท าใหเกดความเสยหาย ตอบานเมองได ดงนน ถารฐบาลมหนวยงานวเคราะหนโยบายและเสนอทางเลอกในการแกไขปญหาใหนกการเมอง หรอผน ารฐบาลแลว ปญหาตาง ๆ กจะไดรบการแกไขตรงจด นโยบายนน กจะกลายเปนนโยบายเพอประชาชน หรอนโยบายสาธารณะทแทจรง 4. ปองกนการตดสนใจทผดพลาด และการก าหนดนโยบายตามใจชอบ หรอการก าหนดนโยบายโดยขาดความชอบธรรมของนกการเมองและนกบรหาร เพราะบางครงนกการเมอง และนกบรหารระดบสงอาจตดสนใจโดยความชอบ ความไมรจรง และเพอพรรคพวก โดยไมไดผานกระบวนการวเคราะหนโยบาย อาจเกดความผดพลาดและเสยหาย 5. ท าใหนกการเมองและนกบรหารเหนผลกระทบทอาจจะเกดขนเนองจากมนโยบาย ดงกลาว คอ ท าใหนกการเมอง และผบรหารประเทศมองการแกปญหาอยางเปนระบบ มใชเพยง การก าหนดนโยบายขนมาเทานน แตยงมองถงทมาหรอสาเหตตลอดจนผลกระทบทอาจเกดขนตามมาจากการน านโยบายนนไปปฏบตดวย 6. เปนการเสนอวธการด าเนนนโยบายท “ดกวา” หรอ “เหนอกวา” หรอ “ทเหมาะสมกวา” เพราะเปนนโยบายทผานการกลนกรองเปนอยางดแลว

25

แนวคดทฤษฎการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต หลงจากรฐบาลไดแถลงนโยบายตอรฐสภา หลงจากนนนโยบายจากค าพดกวาง ๆ วาจะท าอะไรบาง ซงมลกษณะเปนนามธรรมเปนรปธรรม ซงนโยบายอาจเปนรปแบบ มตคณะรฐมนตร หรอในรปแบบกฎหมาย ผทจะน านโยบายตาง ๆ ไปปฏบต คอ กระทรวง ทบวงกรม จงหวดอ าเภอ การปกครองทองถน โดยผทเกยวของจะตองน านโยบายไปวางแผนงาน นโยบายหนงจะไดหลายแผนงาน และในแตละแผนงานจะประกอบไปดวยหลายโครงการ ตามทรพยากรทางการบรหารทไดรบการจดสรรจากรฐบาล เพอใหเขาใจการน านโยบายสาธารณะไปปฏบตผวจยขอน าเสนอ ดงตอไปน ความหมายของการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต มนกวชาการทงชาวไทยและตางประเทศใหความหมายของน านโยบายไปปฏบต ทแตกตางกน อาทเชน Van Meter and Van Horn (1975, p. 447) ไดกลาววา การน านโยบายไปปฏบต ประกอบดวย การกระท าโดยคนหรอกลมคนของภาครฐและเอกชน ครอบคลมกจกรรม ของแตละบคคลหรอกลมบคคลทงทอยในระบบราชการหรอเอกชนเพอมงใหบรรลวตถประสงคของนโยบายทก าหนดไวบรรลผลส าเรจ ความหมายดงกลาวชใหเหนถงความพยายามขององคการในการแปลงนโยบายซงเปนนามธรรมใหเปนเชงปฏบตทเปนรปธรรมมากขนโดยผทเกยวของกบการน านโยบายไปปฏบตจะตองมความรความเขาใจและจดสรรทรพยากรใหเหมาะสมตลอดจนปฏบตงานอยางตอเนองจงจะท าใหการน านโยบายไปปฏบตส าเรจได Pressman and Wildavsky (1973, p. 12) ไดนยามการน านโยบายไปปฏบตวาหมายถง การเกดขนของนโยบายทคาดการณไวและเปนกระบวนการของการปฏสมพนธภายในระหวางเปาหมายกบการปฏบตทมงเนนไปส การกระท าใหบรรลผลและเปนความสามารถในการจดการและผสานสงทจะเกดขนมาภายหลง ในลกษณะทเปนลกโซเชงเหตและผลเพอใหไดรบผลลพธทตองการและเปนการผลตผลลพธออกมา นอกจากนผศกษาพบวา Quade (1982, p. 305) ใหค านยามวา การน านโยบายไปปฏบต หมายถง กระบวนการจดการกบแบบแผนการน าเพอการเปลยนแปลงโดยตรงตามขอตกลง ของนโยบายเพอเคารพตอขอก าหนดทเกดขนจากการทไดตดสนใจไปกอนแลวการน านโยบาย ไปปฏบตจะเรมขนภายหลงทตดสนใจยอมรบวธปฏบตเฉพาะเรองนน ๆ ไปแลวซงสอดคลองกบ Alexander (1985, p. 413) วาการน านโยบายไปปฏบต คอ การน าชดการปฏบตซงเปน แผนการท างานทมงสงผลไปยงผทตงใจจะไดรบประโยชนจากนโยบายเปนการเฉพาะและเปน การปฏบตจรง อยางไรกตามผวจย พบวา มนกวชาการชาวไทยทใหความหมายของการน านโยบายไปสการปฏบตไดชดเจน คอ ศภชย ยาวะประภาษ (2533, หนา 90) ไดสรปความเหนของนกวชาการ

26

สวนใหญทมความเหนรวมกนเกยวกบการน านโยบายไปปฏบตใน 2 ประเดนทส าคญ คอ หนง การน านโยบายไปปฏบตเปนกระบวนการ กลาวคอ มความตอเนองมขนตอนในการด าเนนกจกรรมไมใชกจกรรมทเกดขนชวครงชวคราวแลวหายไปมความสมพนธกนตลอดเวลา และสองการน านโยบายไปปฏบตเปนการด าเนนการตาง ๆ ตามขนตอนใหส าเรจลลวง ตามเปาหมายของนโยบาย นอกจากน วรเดช จนทรศร (2540, หนา 3) กลาววา การน านโยบาย ไปปฏบตเปนการศกษาวาองคการทรบผดชอบสามารถน าและกระตนใหทรพยากรทางการบรหารตลอดจนกลไกทส าคญทงมวลปฏบตงานใหบรรลตามนโยบายทระบไวหรอไมแคไหนเพยงใด หรออกนยหนงการน านโยบายไปปฏบตจะใหความสนใจเกยวกบเรองของความสามารถ ทจะผลกดนใหการท างานของกลไกทงหมดสามารถบรรลผลลพธทไดตงเปาหมายเอาไว จะเหนไดวา การน านโยบายสาธารณะไปปฏบตเปนกระบวนการการบรหารนโยบาย ทครอบคลมถงกจกรรม ทอยในรปของกฎหมาย นโยบาย ระค าสง และรปแบบอน ๆ รวมถงสมรรถนะขององคการพฤตกรรมขององคการปฏสมพนธของบคคลและกลมบคคล การใชทรพยากรทางการบรหารทงมวลตลอดจนความรวมมอของหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนรวมทงสภาพแวดลอมและปจจยอน ๆ ทมผลตอการปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคของนโยบาย ทระบไวซงกระบวนการทอยระหวางการกอรปนโยบายและผลลพธ การน านโยบายไปปฏบตนนลมเหลว และมความไมแนนอนโดยอาจจะมหลายปจจยทเกยวของได กระบวนการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต กระบวนการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มลกษณะแบบบนลงลาง (Top down view) ซงมลกษณะของการรวมศนยนโยบาย ซงประกอบดวยขนตอนทส าคญ 2 ขนตอน คอ ระดบมหภาค (Macro) และจลภาค (Micro) วรเดช จนทรศร (2548, หนา 34-39) 1. ขนตอนการน านโยบายสาธารณะไปปฏบตในระดบมหภาค (Macro) ขนตอนการน านโยบายสาธารณะไปปฏบตในระดบมหภาค (Macro) แบงออกไดเปน 2 ขนตอนหลก ขนตอนท 1 ไดแก ขนตอนของการเปลยนแปลงนโยบายออกเปนแนวทางปฏบตหรอเปลยนแปลงนโยบายสาธารณะไปเปนรปแบบของแผนงานหรอโครงการแลวแตกรณ ขนตอนท 2 ไดแก ขนตอนในการท าใหหนวยงานในระดบภมภาคและทองถนยอมรบ (Adopt) แนวทางแผนงานโครงการหรอผลของการแปลงนโยบายนนไปสการปฏบตโดยมรายละเอยด ดงน 1.1 ขนตอนของการเปลยนแปลงนโยบายออกเปนแนวทางปฏบต แผนงาน หรอโครงการ

27

ฝายการเมองระดบชาต ซงไดแก รฐสภา และคณะรฐมนตร เปนผก าหนดนโยบายของประเทศ โดยมระบบราชการและขาราชการเปนสวนส าคญในการน านโยบายมาปฏบต ในทางปฏบตนโยบายของรฐบาลจะถกประกาศออกมาในรปของกฎหมาย แผนชาต และมตของคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบ ขอบงคบของส านกนายก กระทรวง ทบวง กรม กลาวคอ กระทรวงและกรมในสวนกลางจะท าหนาทแปลงนโยบายสาธารณะใหอยในรปของแนวทางปฏบต แผนงานและโครงการตาง ๆ แลวแตกรณและมอบหมายใหสวนราชการสวนภมภาค สวนทองถนไปปฏบต โดยแผนงานหรอโครงการท การบรหาราชการสวนภมภาค องคกรปกครองทองถนน าเสนอและด าเนนการจะตองสอดคลองกบวตถประสงคของนโยบายและเจตนารมณของผก าหนดนโยบายในสวนกลางและสนองตอบตอประเดนปญหาทท าใหนโยบายกอตวขน อยางไรกตาม จมพล หนมพานช (2547, หนา 165) กลาววา ความสมพนธระหวางนโยบายสาธารณะ กบการวางแผนม 2 ลกษณะ คอ ความสมพนธในแนวดงและความส าพนธในแนวราบ ความสมพนธในแนวดง หมายถง ความสมพนธระหวางนโยบายและแผน ซงมลกษณะความสมพนธตามล าดบชน โดยเหนวา นโยบายมากอนแผน ในท านองเดยวกน แผนงานเปนสวนยอยของแผนและโครงการเปนสวนยอยของแผนงาน ดงภาพท 4

ภาพท 4 ความสมพนธในแนวดงระหวางนโยบายกบแผน (สมฤทธ ยศสมศกด และอนรตน อนนทนาธร, 2555)

นโยบาย

(Policy objectives)

แผนงาน 2 (Program goals)

แผนงาน 1

แผนงาน 3

โครงการ 2 (Project purposes)

โครงการ 1

โครงการ 3

28

ความสมพนธในแนวราบ หมายถง ความสมพนธในแนวนอน ซงมแผน เปนจดเชอมโยงระหวางนโยบาย (Policy) กบการน านโยบายไปปฏบต (Implementation) กลาวคอ ตองมนโยบายเปนนามธรรมกอน แลวจงแปลงนโยบายใหอยในรปของแผนและแผนงาน (Program) ซงเปนรปธรรม หลงจากนนจงน านโยบายซงแปลงเปนรปธรรมแลวไปปฏบต ดงภาพท 5

ภาพท 5 ความสมพนธในแนวราบระหวางนโยบายกบแผน (สมฤทธ ยศสมศกด และอนรตน อนนทนาธร, 2555) อยางไรกตามในการเปลยนแปลงนโยบายใหเปนแผนงานและโครงการ ผวจยมองวา ทงในรปแบบแนวดงและแนวราบนน เรมแรกตองศกษาเนอหาสาระและวตถประสงค ของนโยบายนน ๆ ใหเขาใจ วเคราะหดวาเพอใหบรรลวตถประสงคจ าเปนตองมโครงการ และแผนงานใดมารองรบ ก าหนดวตถประสงคและตวชวด เปรยบเทยบขอดและขอเสย ของแตแผนงาน โครงการ วเคราะหความเปนไปไดทางการเมอง การเงน การบรหาร และทางเทคนคของแผนงาน/ โครงการทงหมด และสรปผลการวเคราะหโดยเลอกทางเลอกทดทสดและน าเสนอผบงคบบญชาตามล าดบ (สมฤทธ ยศสมศกด และอนรตน อนนทนาธร, 2555) นอกจากนยงพบวา จากการศกษาหรอประสบการณทผานมา พบวา มปจจยหลายปจจยทสงผล ท าใหนโยบายตองถกแปรเปลยนจากวตถประสงคเดม ปจจยทส าคญทอาจท าใหนโยบาย ถกแปรเปลยนวตถประสงคไป ม 4 ปจจยหลก (วรเดช จนทศร, 2542) คอ ปจจยท 1 ไดแก ความคลมเครอหรอการขาดความเฉพาะเจาะจงของนโยบาย หากนโยบายสาธารณะมความครอบคลมเครอไมชดเจนหนวยงานทรบผดชอบในการน านโยบายไปปฏบตกจะมอสระหรอมดลยพนจในการแปลงนโยบายมากยงขนเทานน ปจจยท 2 ไดแก ความหลากหลายในเปาหมายของนโยบายซงในบางครงเปาหมายของนโยบาย อาจจะมความขดแยงกนเองหรอเปนการยากทจะจดล าดบความส าคญกอนหลงได ปจจยท 3 มผลสบเนองมาจากสองปจจยแรก กลาวคอ หนวยงานทรบผดชอบ ในการแปลงนโยบายนนมความเขาใจ ในวตถประสงคของนโยบายนมากหรอนอยเพยงใด

นโยบาย

(Policy)

แผนงาน/ โครงการ (Program)

การน านโยบาย/ แผนงาน/ โครงการ ไปปฏบต (Implementation)

29

ปจจยท 4 หนวยงานทรบผดชอบในการแปลงนโยบายมความรวมมอและความจรงใจในการน านโยบายนนไปปฏบตมากนอยเพยงใด กลาวอกนยหนงความส าเรจของการน านโยบาย ไปปฏบตในเบองตนน ขนอยกบความชดเจนความสมพนธของเปาหมายประกอบกบการทหนวยงานทรบผดชอบในการแปลงนโยบาย มความเขาใจในวตถประสงคของนโยบายตลอดจน ใหความรวมมอกบฝายการเมองและมความจรงใจทจะน านโยบายนนไปปฏบตเพยงใด

ภาพท 6 ปจจยทมผลตอความถกตองในการแปลงนโยบายของหนวยงานทรบผดชอบ ในการน านโยบายไปปฏบต (วรเดช จนทศร, 2542) จากภาพท 6 จะเหนวาความชดเจนของนโยบายและความสอดคลองกนระหวางเปาหมายของนโยบายจะชวยท าใหหนวยงานทรบผดชอบในการน านโยบายไปปฏบตสามารถมความเขาใจในวตถประสงคของนโยบายซงจะสงผลท าใหการแปลงนโยบายเปนไปในทาง ทสอดคลองกบวตถประสงคเดมถาหากวาหนวยงานทรบผดชอบมความเขาใจในนโยบายแตขาดความรวมมอและความจรงใจในการน านโยบายไปปฏบตแลว หนวยงานนนกอาจจะแปลง นโยบายนนใหเกดความแตกตางหรอบดเบอนไปจากวตถประสงคเดมซงจะมผลท าใหนโยบายนนประสบความลมเหลวตงแตแรก เรมไดการขาดความรวมมอและความจรงใจในการน านโยบายนนมบางสวนทกอใหเกดความกระทบกระเทอนตอผลประโยชนของหนวยงานทรบผดชอบ ในการน านโยบายไปปฏบตหรอในบางกรณหนวยงานทรบผดชอบนนมความขดแยงกบ ฝายการเมอง เปนตน ในการวเคราะหวาเพอใหบรรลวตถประสงคของนโยบาย จะตองมแผนงานและโครงการใดมารองรบบางเมอก าหนดแผนงานและโครงการมารองรบแลวแตละแผนงาน

ความชดเจนของนโยบาย

ความเขาใจในนโยบาย ของหนวยทรบผดชอบ

ความสอดคลองกนระหวางเปาหมายของนโยบาย

ความรวมมอและความจรงใจของหนวยทรบผดชอบ

ผลของการแปลงนโยบาย

30

และโครงการกตองก าหนดวตถประสงค/ เปาหมายตลอดจนเครองชวดความส าเรจใหสอดคลองกบวตถประสงคของนโยบายดวย 1.2 ขนตอนการยอมรบนโยบายของหนวยงานระดบภมภาคและทองถน เมอหนวยงานสวนกลาง อนไดแก กระทรวงกรมและหนวยงานทเทยบเทากรม ไดท าการแปลงนโยบายออกมาเปนแผนงานและโครงการตาง ๆ แลว ขนตอนตอไป คอ การท าให หนวยงานในระดบภมภาค คอ จงหวดและอ าเภอ และระดบทองถน คอ เทศบาลองคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล กรงเทพมหานคร และเมองพทยา ยอมรบนโยบายนน ไปปฏบตอยางจรงจง เงอนไขส าคญอนทจะสรางความเตมใจใหหนวยงานระดบภมภาค และระดบทองถนยนยอมรบนโยบายไปปฏบตนน มหลายประการ คอ 1.2.1 สมรรถนะของหนวยงานระดบภมภาคและทองถนนน ถาหนวยงาน ระดบปฏบตมสมรรถนะขององคการคอนขางสง อาท มบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ เครองมอ ฯลฯ การยนยอมรบนโยบายไปปฏบตยอมมสง ในทางตรงขามถาสมรรถนะ ของหนวยงานมนอย การยนยอมรบนโยบายไปปฏบตคอนขางจะมปญหา 1.2.2 สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจสงคมและการเมองของทองถนนน ถาขณะนนสภาพเศรษฐกจตกต า สภาพสงคมวนวาย สภาพการเมองขาดเสถยรภาพ หนวยงานระดบปฏบต ขาดขวญก าลงใจ การยนยอมรบนโยบายไปปฏบตอาจมนอย เชน ถาสภาพเศรษฐกจตกต า หรอเศรษฐกจขาลง ยอมจะมผลกระทบตอการตดลดงบประมาณแผนดนของทกกระทรวง ทบวง กรม ผลทตามมา กคอ ท าใหนโยบายบางนโยบายไมไดรบการยอมรบจากหนวยงานระดบทองถนรวมทงไมไดรบการสนองตอบจากภาคธรกจและประชาชนเทาทควร 1.2.3 การตดตอสอสารและการประชาสมพนธกบหนวยงานในทองถนนน เพอสรางความเขาใจอนด ถารฐบาลมระบบการตดตอสอสารและการประชาสมพนธทด (Perfect communication) โดยเฉพาะการตดตอสอสารแบบสองทาง (Two-way communication) หนวยงานระดบทองถน จะมความเขาใจตรงกนและใหการยอมรบนโยบายดวยดแตถานโยบายนนมไดม การสอสารและการประชาสมพนธทด โดยใชการตดตอสอสารแบบทางเดยว (One-way communication) หนวยงานระดบทองถนไมเขาใจวตถประสงคของนโยบายกอาจไมใหการยอมรบรวมทงประชาชนทเกยวของกบนโยบายนนหรอผรบบรการไมเขาใจนโยบายกอาจไมให ความรวมมอในการปฏบตตามนโยบายดวยเชนกน 1.2.4 ประโยชนทรฐบาลควรจะใหกบหนวยงานทองถนนน ถานโยบายนน เปนนโยบายทผลประโยชนตกอยกบหนวยงานทองถนและประชาชนทเกยวของกบนโยบายนนโดยตรงการยอมรบนโยบายกยอมมมาก

31

อยางไรกตามการยอมรบนโยบายแผนงานและโครงการของหนวยงานระดบภมภาค และทองถน ยงไมสามารถเปนหลกประกนไดวานโยบายนนจะบรรลผลส าเรจหรอไม เพราะการยอมรบอยางเดยวคงไมเพยงพอ ตองอาศยความรวมมอรวมใจอยางจรงจง ในการปฏบตงานตามโครงการตาง ๆ ดวย ดงนน อ านาจทแทจรงในการน านโยบายไปปฏบตนนยอมอยทหนวยงานและผปฏบตงานระดบลางเปนส าคญ ซงจะไดกลาวในระดบจลภาคตอไป 2. การน านโยบายสาธารณะไปปฏบตในระดบจลภาค จดเรมตนทแทจรงของการน านโยบายไปปฏบตอยทขนตอนในระดบจลภาคซงเปนเรองทนโยบายจากสวนกลางถกน ามาปฏบตในสภาพแวดลอมของแตละทองถน ซงมความแตกตางกนในขนตอนนมความเกยวพนกบการทหนวยงานในระดบทองถน จะท าการยอมรบนโยบาย จากรฐบาลหรอหนวยงานสวนกลางเขาเปนนโยบายของทองถนมากนอยเพยงใดจะท าการปรบปรงวธการในการปฏบตงานของตนเองใหสอดคลองกบนโยบายแนวทางในการปฏบตงานตลอดจนแผนงานทสวนกลางก าหนดไวหรอไมหรอจะเปนผท าการปรบเปลยนนโยบายแนวทาง ในการปฏบตงานตลอดจนแผนงานทมสวนกลางก าหนดไวใหเขากบสภาพแวดลอมและวธการ ในการปฏบตงานของตนเสยเองเมอมการปรบเปลยนอยางใด อยางหนงแลวผลการปฏบต จะเปนอยางไร หนวยงานทองถนตลอดจนผปฏบตจะท าการยอมรบและถอเอานโยบายนนเขาเปนสวนหนงของภารกจประจ าวนดวยความตอเนองเพยงใดนโยบายจากสวนกลางจะถกยกเลก โดยทองถนหรอไม ความเกยวพนตาง ๆ ดงกลาว ถอไดวาเปนคณลกษณะส าคญทเกดขน ในขนตอนในระดบจลภาค ซงจะมจดทหนวยงานในทองถนตลอดจนผมสวนเกยวของแตละฝายจะตองท าการตดสนใจหรอมปฏสมพนธอยางตอเนองกนไป ยงไปกวานน พฤตกรรม ของการตดสนใจและการปฏสมพนธจะแปรเปลยนไปตลอดเวลาและมความแตกตางกนไป ตามความเกยวพนของผลประโยชนทผปฏบตหรอผมสวนเกยวของในแตละฝายมอย โดยความเกยวพนตาง ๆ ซงอยในระดบจลภาค สามารถจ าแนกไดเปน 3 ขนตอนหลก คอ ขนระดมพลง (Mobilization) ขนการปฏบต (Deliverer implementation) และขนการสราง ความเปนปกแผนหรอความตอเนอง (Institutionalization or continuation) (วรเดช จนทรศร, 2548, หนา 34-39) ไดอธบายไว ดงน 2.1 การระดมพลง (Mobilization) ขนตอนนเปนเรองเกยวกบการพจารณา รบนโยบายและการแสวงหาความสนบสนนจากสมาชกในหนวยงาน ตลอดจนบคคลส าคญ หรอองคกรอนทอยในทองถน ผทเปนผบรหารระดบลางจะตองมความสามารถและม มนษยสมพนธในการตดตอกบผเกยวของทกฝายใหเขามามสวนรวม (Participation) กบการน านโยบายไปปฏบตทกขนตอน ตงแตการรวมคดหรอวางแผน (Planning) ก าหนดโครงการ

32

ของทองถนรวมลงมอปฏบตงาน (Implementation) ตลอดจนรวมตดตามและประเมนผล (Evaluation) โครงการดวย ซงขนตอนนตองอาศยหลกจตวทยามวลชนในการโนมนาว ใหผปฏบตงานนนใหยอมรบและรวมมออยางจรงจง ซงจะเปนการระดมพลงทเหนยวแนน ในการน านโยบายไปปฏบตใหส าเรจได ยกตวอยางนโยบายกองทนหมบานและชมชนเมอง ซงเรมด าเนนการในป พ.ศ. 2544 หนวยงานทน านโยบายไปปฏบตประกอบดวยคณะกรรมการระดบชาต คอ คณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาตมหนาทจดการกองทนระดบชาตและมคณะอนกรรมการระดบจงหวด ระดบอ าเภอ และคณะท างานเครอขายระดบอ าเภอ ท าหนาทใหความชวยเหลอและใหค าแนะน าสนบสนนการด าเนนงานตลอดจนโนมนาวและจงใจประชาชนในชมชนใหเขาใจในวตถประสงคของนโยบายและใหมสวนรวมในการบรหารจดการทกขนตอน ลกษณะดงกลาว เปนการระดมพลงเพอใหเกดการยอมรบนโยบายไปปฏบต (จมพล หนมพานช, 2554, หนา 256; มยร อนมานราชธน, 2549, หนา 229; วรเดช จนทรศร, 2551, หนา 36) 2.2 ขนตอนการปฏบต (Deliverer implementation) ขนตอนนเปนเรองทเกยวของกบ ตวผปฏบตหรอผใหบรการตามโครงการโดยตรง ซงไดแก ขาราชการนนเองในบางกรณผปฏบตอาจยอมปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองใหเขากบแผนหรอโครงการทก าหนดไวแตในบางกรณ ผปฏบตอาจปรบแผนหรอโครงการใหเขากบพฤตกรรมการปฏบตงานของตนเองกไดซงไมเปน กฎแนนอนตายตวเพราะหนวยงานในทองถนแตละแหง อยภายใตบรบทหรอสภาพแวดลอมทแตกตางกนออกไปหรออยภายใตสภาวะความไมแนนอน (Uncertainties) อยตลอดเวลา โครงการหรอพฤตกรรมการตดสนใจของผบรหารในระดบทองถน อาจจะไมใชสงทคงทหรอเปลยนแปลงไมได เนองจากอาจมการตอตานหรอการเรยกรอง ใหปรบวธการด าเนนงานในโครงการเสยใหมจากผเกยวของในกระบวนการน านโยบายไปปฏบตไดนอกจากนนลกษณะการปฏบต หรอการใหบรการของแตละหนวยงานไมสามารถควบคมใหเปนแบบฉบบเดยวกนได แมวาจะมกฎระเบยบขอบงคบก าหนดไว ดงนน การสรางความส าเรจของการปฏบตใหเกดขนไดในขนน จงขนอยกบการแสวงหากลยทธหรอวธการ ในการปรบแนวทางในการปฏบตงานใหม ๆ หรอปรบโครงการใหสอดคลองกบความตองการของทองถนในแตละชวงเวลาอกทงหนวยงาน ทรบนโยบายไปปฏบตระดบทองถน กจะตองแสวงหาวธการปรบพฤตกรรมของผปฏบตใหเขากบแนวทางในการปฏบต งานตามแผนงานหรอโครงการนนดวย (วรเดช จนทรศร, 2551, หนา 39) 2.3 การสรางความเปนปกแผนหรอความตอเนองความส าเรจและผลลพธ (Outcomes) ในระยะยาวของนโยบายใด ๆ กตาม ขนอยกบนโยบายนนถกน าไปปฏบต อยางตอเนองและจรงจง การทจะใหมการปฏบตตามนโยบายอยางตอเนอง นนหมายความวานโยบายนนจะตองถกปรบเปลยนและไดรบการยอมรบเขาเปนหนาทประจ าวนของผปฏบตดวย

33

ขนตอนนจงถอวามความส าคญมากขนตอนหนง เพราะในอดตนโยบายสาธารณะของประเทศไทยจ านวนไมนอยทหนวยปฏบตระดบทองถนมความกระตอรอรน ทจะปฏบตงานในชวงระยะเวลา อนสน ตอมาเมอรฐบาลใหความส าคญตอนโยบายนนนอยลงหรอมไดรณรงคเหมอนระยะแรกหนวยงานระดบทองถนกมกจะเลกปฏบตตามนโยบายนนหรอการทรฐบาล มการก าหนด นโยบายใหมขนมา หนวยงานทองถนกอาจไปใหความสนใจกบนโยบายใหมนนแทนเขาท านองท างานแบบ “เอาใจนาย” หรอ “การท างานแบบไฟไหมฟาง” ซงท าใหนโยบายบางนโยบายทง ๆ ทเปนนโยบายทดแตไมถกใจผมอ านาจขณะนนตองถกยกเลกไปหรอขาดความตอเนองในการแกไขปญหานน ๆ ไปซงผทเสยประโยชนกคอประชาชนนนเอง ดงนน การหาทางท าใหนโยบายนน เปนปกแผนและมความตอเนองระยะยาวนน เปนหนาททส าคญของผบรหารระดบทองถน และผปฏบตงานในระดบทองถนเองเปนส าคญในสวนของผบรหารระดบทองถน กจะตองมความสามารถชกจงใจใหผปฏบตเหนความส าคญของนโยบายดงกลาว ตลอดจนใหการสนบสนนดานงบประมาณขวญก าลงใจและความคลองตวในการปฏบตงานในสวนของผปฏบตเอง กจะตองมจตส านกในการปฏบตตามนโยบายและมความเตมใจทจะปฏบตตามนโยบายโดยถอวาเปนภารกจประจ าวนโดยพยายามมอง “ผลลพธสงสด” หรอ “ผลลพธสดทาย” (Ultimate outcomes) ของนโยบายนนวาเกดประโยชนแกประชาชนโดยสวนรวมหรอไมอยางไร ผปฏบตในฐานะทเปนขาราชการของรฐพงปฏบตตามนโยบายอยางจรงจงและจรงใจถงแมจะเปลยนผบรหารใหม แตถานโยบายนนดกควรมการปฏบตอยางตอเนองยกเวนนโยบายนนปฏบตไปแลว มการประเมนผล พบวา ไมบรรลผลส าเรจตามวตถประสงค กอาจน านโยบายนนมาปรบปรงแกไขในปตอไปถายงเหนวามความส าคญ แตถาเกดความลมเหลวในการน านโยบายไปปฏบต นโยบายนนกอาจลมเลกไปในทสด (มยร อนมานราชธน, 2549, หนา 229; จมพล หนมพานช, 2554, หนา 308-309) สรปขนตอนของกระบวนการน านโยบายไปปฏบตสามารถแบงได 2 ระดบ 5 ขนตอน ประกอบดวย ระดบมหภาค แบงเปน 2 ขนตอน ไดแก ขนการแปลงนโยบายเพอน าไปสการปฏบตและขนการถายทอดนโยบาย โดยจะตองท าใหหนวยงานระดบลาง รวมถงผทเกยวของกบการน านโยบายไปปฏบตอน ๆ ยอมรบนโยบาย แผนงาน หรอแนวทางปฏบตตาง ๆ สวนการน านโยบายไปปฏบตในระดบจลภาค ประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก ขนระดมพลง ขนการปฏบต และขนการสรางความเปนปกแผนหรอความตอเนอง 3. ปญหาและอปสรรคการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต ในขนตอนของการน านโยบายสาธารณะไปปฏบตนนแนวคดของนกวชาการ ดานนโยบายสาธารณะสมยใหมไดใหความส าคญมากและพจารณาวาเปนขนตอนทม

34

ความสลบซบซอนในแงตาง ๆ มาก ทงในแงบทบาทของหนวยงานทรบเอานโยบายไปปฏบตหนวยงานอนทเกยวของและสงแวดลอมอน ๆ ซงเปนปญหาในการน านโยบายไปปฏบต หลายประการ (วรเดช จนทรศร, 2541, หนา 49-65) ดงจะไดกลาวรายละเอยดตอไปน 3.1 ปญหาดานสมรรถนะขององคการ “สมรรถนะขององคการ” หมายถง ความพรอมและความสามารถขององคการในการด าเนนการใหเปนไปตามวตถประสงค ของนโยบายทก าหนดไว ปญหาทางดานสมรรถนะขององคการจะมมากนอยเพยงใดขนอยกบ ปจจยยอย ดงตอไปน 3.1.1 ปจจยดานบคลากรถานโยบายทก าหนดขนมความตองการบคลากรผปฏบตเปนจ านวนมากและมความรความสามารถตรงตามลกษณะงาน แตถาบคลากรในระบบราชการ มไมเพยงพอหรอบคลากรไมมความรและความสามารถในการเขามารวมปฏบตในนโยบายนนได กยอมจะท าใหเกดปญหาในการน านโยบายไปปฏบต ยกตวอยางในระบบราชการไทย นโยบาย ทเกยวของกบการพฒนาชนบทมกจะประสบกบปญหาเกยวกบบคลากรมากเพราะบคลากรทมความรความสามารถมกจะสมครใจปฏบตงานในเขตเมองมากกวาปฏบตงานในชนบท ทงน เพราะความกาวหนามมากกวากนและในอดตทผานมาคนดมฝมอหรอคนเกงไมไดเขาไปปฏบตงานในชนบท แตมกจะเปนคนทมปญหาในระบบราชการ เชน ยายเพราะมความผดทางวนยหรอไมมทางเลอกอน คนเกงทมระบบอปถมภค าจนอยจงมโอกาสปฏบตงานในเมองเปนสวนใหญ คนทปฏบตงานในชนบททหางไกลจงน านโยบายไปปฏบตไมบรรลผลตามวตถประสงคเทาทควร 3.1.2 ปจจยดานงบประมาณสมรรถนะขององคการจะมมากขนถาไดรบ การสนบสนนงบประมาณในการน านโยบายไปปฏบตอยางเตมท มการยดหยนในเรองระเบยบขอบงคบตาง ๆ เพอใหองคการมความคลองตวในการปฏบตมากยงขน แตถาหากการน านโยบาย ไปปฏบตถกจ ากดดานงบประมาณสนบสนนและมระเบยบขอบงคบในการใชงบประมาณมาก กอาจท าใหเกดความลาชาในการปฏบตและอาจมผลมาถงความลมเหลวในการน านโยบายไปปฏบตโดยสวนรวมดวย 3.1.3 ปจจยดานโครงสรางขององคการสมรรถนะขององคการจะมมากขน ถาโครงสรางขององคการทรบเอานโยบายไปปฏบตนน มความสลบซบซอนนอย มสายการบงคบบญชาไมยาวจนเกนไป มการตดตอประสานงานคลองตว แตถาโครงสรางขององคการเปนองคการขนาดใหญมความสลบซบซอนมาก สายการบงคบบญชายาว ยดกฎระเบยบมาก ยอมท าใหเกดปญหาในการน านโยบายไปปฏบตไดเชนเดยวกน 3.1.4 ปจจยดานวสดอปกรณและเทคโนโลย ปญหาดานสมรรถนะขององคการ จะทวมากขนถาหากองคการทรบผดชอบไมไดรบการสนบสนนดานวสดอปกรณตลอดจน

35

เครองมอเครองใชและเทคโนโลยทจ าเปนอยางเพยงพอหรอทนตอเวลาหรอเครองมออปกรณ ไมทนสมยเชน “นโยบายปองกนและปราบปรามยาเสพตดใหโทษ” ถาอาวธ เครองมอสอสาร เครองมอตรวจสารเสพตด ยานพาหนะของเจาหนาทต ารวจ มไมเพยงพอหรอเกาลาสมย การน านโยบายไปปฏบตใหบรรลผลส าเรจกคงจะยาก 3.2 ปญหาดานการควบคม “การควบคม” (Controlling) หมายถง ความสามารถ ในการวดความกาวหนาหรอผลการปฏบตของนโยบาย แผนงานหรอโครงการ ปญหาในการน านโยบายไปปฏบตจะเพมมากขน ถาหากผรบผดชอบในนโยบายนนขาดความสามารถทจะท า การวดหรอควบคมผลการปฏบตงานขอหนวยปฏบตได ซงโดยปกตปญหาดานการควบคม จะมนอยถาหากวตถประสงคของนโยบายแผนงานและโครงการชดเจนมการก าหนดภารกจ ในการท างานใหชดเจน มการก าหนดมาตรฐานในการท างานตลอดจนมวธในการตดตาม และควบคมทมประสทธภาพ แตส าหรบนโยบายจ านวนไมนอยในประเทศไทย เมอแปลงเปนแผนงานและโครงการ และมหนวยงานรบไปปฏบตแลวแตมกขาดการควบคมตดตาม และประเมนผลอยางเปนระบบหรอประเมนผลแบบรวบยอด คอ ประเมนทงกอนมโครงการ ระหวางโครงการ และหลงโครงการสนสดแลว หรอบางครงตดตามและควบคมแบบไมจรงจง หรอไมกลาควบคมเพราะเกรงใจกน หรอกลวกระทบกระเทอนผลประโยชนของผทเกยวของกบนโยบาย เปนตน 3.3 ปญหาดานความรวมมอและการตอตานการเปลยนแปลงถงแมองคการ ทรบผดชอบในการน านโยบายไปปฏบตจะมสมรรถนะสงเพยงใดหรอมความสามารถ ในการควบคมทดเพยงใดกตาม กไมไดเปนหลกประกนวาการน านโยบายไปปฏบตนนจะบรรล ผลส าเรจ เพราะถาหากขาดความรวมมอของสมาชกในองคการจากการส ารวจผลการวจยทเกยวของกบปญหาในการน านโยบายไปปฏบต พบวา เหตผลทผน านโยบายไปปฏบตไมเตมใจ และไมรวมมอในการน านโยบายไปปฏบตเปนเพราะปจจย ดงน คอ 3.3.1 สมาชกในองคการไมเขาใจในนโยบายนน จงไมใหความรวมมอ บางครงตอตานนโยบายนนตงแตเรมน ามาปฏบต เชน นโยบายสวมหมวกนรภย ประชาชนโดยทวไป ยงไมเขาใจวตถประสงคของนโยบายและคดวานโยบายดงกลาว ท าใหเขาตองเสยคาใชจายเพมขนเขาจงพยายามหลกเลยงไมปฏบตตามนโยบาย 3.3.2 สมาชกในองคการไมเชอวานโยบายนนจะสามารถแกปญหาไดจรง จงเกดการตอตานในทางความคดและการกระท า 3.3.3 สมาชกในองคการไมเหนดวยกบวธการปฏบตในโครงการหรอนโยบายนนเพราะไมไดเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจ

36

3.3.4 ระบบการตดตอสอสารและการประชาสมพนธไมด 3.3.5 การขดผลประโยชนของผทน านโยบายไปปฏบต 3.3.6 การขาดความชอบธรรมของผทตดสนนโยบายหรอก าหนดนโยบาย 3.4 ปญหาดานการสนบสนนขององคการอนทเกยวของ ปญหาหลกอกประการหนงของการน านโยบายไปปฏบตกคอ ปญหาดานความสมพนธและการสนบสนนขององคการอน ทเกยวของเนองจากนโยบายสาธารณะบางนโยบายตองอาศยทงองคการหลกและองคการอน ๆ ทเกยวของในการน านโยบายไปปฏบตดวยเชนกน ดงนน ถาองคการหลกขาดการประสานงานทดขาดการแบงอ านาจหนาทใหชดเจนกอาจสงผลกระทบตอการใหความรวมมอขององคการอน ๆ ทเกยวของไดหรอถามองคการทเกยวของในการน านโยบายไปปฏบตมากเกนความจ าเปน กอาจท าใหเกดความขดแยงและน าไปสความลมเหลวของนโยบายไดเชนเดยวกน นอกจากปญหาดงกลาวขางตนแลว ยงมปญหาอน ๆ ทเปนอปสรรคในการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต เชน การถกแทรกแซงทางการเมองจากฝายการเมองระดบทองถนและระดบชาตซงท าใหขาราชการ ไมจรงจงและจรงใจในการน านโยบายไปปฏบต ถานโยบายนนเปนนโยบายทก าหนดมาจากรฐบาลทตนไมสนบสนนและทส าคญอกประการหนงกคอ การคอรปชนในระบบราชการท าใหการน านโยบายไปปฏบตหลายนโยบายไมบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคและประชาชนสวนใหญ ไมไดรบประโยชนจากนโยบายนนเทาทควร Hogwood and Gunn (1984, pp. 199-206) ไดอธบายการน านโยบายไปปฏบต จะไมมวนส าเรจโดยสมบรณได สาเหตส าคญ ไดแก 1. อปสรรคการน านโยบายไปปฏบตอาจเปนปจจยภายนอกทควบคมไมได เชน ฝนแลง โรคระบาด หรอกลมผลประโยชนไมยอมรบนโยบาย 2. มเวลาและทรพยากรอน ๆ ไมเพยงพอ เชน นโยบายตองการใหเกดการเปลยนแปลงเรวเกนไป หรอเวลาก าหนดนโยบายค านงแตเฉพาะเปาหมาย แตไมไดคดถงวธการท าใหมทรพยากรไมเพยงพอในการน านโยบายไปปฏบต 3. ทรพยากรไมไดถกรวมเขาดวยกนในกจกรรมตาง ๆ อยางทวถง ในทกขนตอนการน านโยบายไปปฏบตตองใชทรพยากร แตทางปฏบตมกมสภาพเปน “คอขวด” (Bottleneck) คอ เขามาแลว กลบตดอยทใดทหนง ท าใหนโยบายลาชาหรอด าเนนตอไปไมได 4. ขาดทฤษฎเชงสาเหตและผลทถกตอง กรณนนโยบายไมใชปฏบตไมได แตเปนเพราะตวนโยบายไมดมาตงแตนน เชน เขาใจปญหา สาเหต การแกไขปญหา โอกาส หรอธรรมชาต ไมดพอ เพราะทจรงแลว นโยบาย กคอ ขอสมมตฐาน ทเกยวกบเงอนไขเรมตนกบผลทคาดวา จะไดรบซงท าใหเกดความแตกตางขนได ดวยการแทรกแซงของนโยบาย

37

5. มความสมพนธเชงสาเหตและผล แตขาดตวเชอมตรงกลาง ทฤษฏเชงสาเหต และผลยงซบซอนมากกวาความสมพนธเชงเสนตรงอยางงาย เพราะอาจมตวแปรแทรก ทอยตรงกลางระหวางสายโซของความสมพนธเชงสาเหตและผลเปนระยะ ๆ ซงกสามารถคาดการณไดวาหากสายโซนยาวเทาใด การน านโยบายไปปฏบตกลมเหลวไดงายเทานน 6. ยากทจะท าใหการพงพาอาศยซงกนและกนเกดขนนอยทสด และหากตองการใหนโยบายประสบความส าเรจ กตองใหมหนวยงานรบผดชอบใหนอยทสด เพอจะไดไมตองพงพาอาศยหนวยงานอน ๆ แตความเปนจรง หลกการนท าไดยากหรอท าไมไดเลย เพราะการน านโยบายไปปฏบตตองอาศยการประสานงาน และรวมมอกบหนวยงานหลาย ๆ หนวยงาน จ านวนมาก โดยเฉพาะนโยบายทสงจากรฐบาลกลางลงไปสภมภาคหรอทองถน ดวยเหตน การน านโยบาย ไปปฏบตจงซบซอนและตองมการตกลงกนระหวางหนวยงานหลายหนวยงาน 7. ไมเขาใจวตถประสงคหรอขอตกลงวตถประสงคกนไมได ตามหลกการแลววตถประสงคตองชดเจน วดได เขาใจได และตกลงกนได ทงองคกรทเปนหลกในการน านโยบาย ไปปฏบต และทงองคการทเปนสวนเสรมและสนบสนน แตในความเปนจรง ยากทจะท าได สวนใหญ ยากทจะระบวตถประสงค เตมไปดวยความคลมเครอและมถอยค าทมความหมายกวาง หรอวตถประสงคของนโยบายหนงอาจขดกบนโยบายอน ๆ และยงเมอมคนทมเปาหมายสวนตว มาเกยวของ กยงเกดความขดแยงและสบสน 8. ไมมรายละเอยดและขนตอนทชดเจน ตามหลกการแลวตองการใหวตถประสงคชดเจน มรายละเอยด และขนตอนทสมบรณ เพอใหผทเกยวของสามารถน าไปปฏบตได ซงในความเปนจรงยากทจะท าได ผปฏบตมกชอบใชดลยพนจและมชองใหไดดลยพนจอยเสมอ เชน การตดสนใจวางานทท าถกตองตายนโยบาย และทนเวลาหรอไม หรอการแกไขปญหาทเกดขนในการปฏบต เปนตน 9. ขาดการสอสารและการประสานงานทชดเจนสมบรณ การสอสารในความเปนจรงยากทจะเปนเอกภาพ โดยปราศจากการแยกเปนสวนยอยหรอไมมความขดแยง อกทงไมม การประสานงานทดทสด เนองจากในชวตจรง มการแบงออกตามฝายและกลมวชาชพ แตละฝายหรอแตละกลมตางกมคานยม จดมงหมาย และผลประโยชนเปนของตน 10. ผมอ านาจไมไดมอ านาจทจะท าใหเกดการท าตามอยางสมบรณ ในความเปนจรง ไมมใครเชอค าสงโดยสมบรณ หรอไมตอตานค าสงเลย ยงการน านโยบายไปปฏบตมขนตอน มหนวยงาน และคนเกยวของมาก มความคดและผลประโยชนตางกน และไดรบขอมลตางกน จงยากทจะใชอ านาจบงคบและควบคมใหผปฏบตท าตามไดตลอดเวลา

38

จะเหนไดวา ขนตอนการน านโยบายไปปฏบตเปนขนตอนทส าคญมากของกระบวนการนโยบายสาธารณะ ซงผทเกยวของในการน านโยบายไปปฏบตโดยตรงกคอ ระบบราชการ หรอขาราชการ สวนผทเกยวของทางออม คอ ฝายการเมอง ในแงของการควบคมก ากบดแล การน านโยบายไปปฏบตเพอผลกดนใหบรรลตามวตถประสงค สวนประชาชนเปนผรวมปฏบตและรบผลประโยชนจากการน านโยบายไปปฏบต ขนตอนในการน านโยบายไปปฏบตนน มขนตอนการน านโยบายไปปฏบตระดบมหภาค ซงมขนตอนยอย คอ การแปลงนโยบาย เปนแผนงานและโครงการ การยอมรบนโยบายของหนวยงานระดบภมภาคและทองถน ขนตอน การน านโยบายไปปฏบตระดบจลภาค มขนตอนยอย คอ การระดมพลงการปฏบต การสรางความเปนปกแผนหรอความตอเนอง

แนวคดทฤษฎการบรหารนโยบาย การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร ซงแนวคดทฤษฎการบรหารนโยบาย มความส าคญตอความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบต โดยผวจยขอน าเสนอความหมาย ของการบรหาร ทฤษฎเกยวกบการบรหาร ซงแสดงใหเหนหนาทของการบรหาร ซงสามารถประยกตใชไดทงภาครฐและภาคเอกชน ผวจยไดน าเสนอ ดงน ความหมายของการบรหาร การบรหาร (Administration) หมายถง การบรหารทเกยวของกบการด าเนนการในระดบและแผนงาน ซงสวนใหญใชกบการบรหารในภาครฐหรอองคการขนาดใหญ สวนการจดการ (Management) จะใชในองคกรขนาดเลกหรอภาคเอกชน จากความเหนของนกวชาการตอค า ทง 2 จะเหนไดวามความแตกตางกน ขนอยกบเจตนารมณของผใชวาจะมความเหมาะสมไป ในทางใด เพอชวยเพมความเขาใจการบรหารมากขน จงขอน าความหมายค าวา การบรหารเพมเตมจากมมมองของนกวชาการชาวไทยและตางประเทศ ดงน นกวชาการชาวตางประเทศ ประกอบไปดวย Collins, Brown, and Newman (1989, p. 13) การบรหาร คอ กลมของกจกรรมทรวมกนในองคการและแนะแนวทางใหเหนถงหนาทใหกบประเทศบรษทหรอสถาบน Fesler and Ketti (1991, p. 1) การบรหารเปนการจดการท าใหเกดความส าเรจและเปนการระดมใหบคลากรด าเนนการใหไปสเปาหมายและ Pfiffner and Presthus (1960, p. 3) การบรหาร หมายความวา เปนเรองของการจดองคการและการใชคนและทรพยากร เพอส าเรจตามความตองการทก าหนดไว

39

นกวชาการชาวไทย อาทเชน ตน ปรชญพฤทธ (2535, หนา 8) มองการบรหารในลกษณะทเปนกระบวนการ โดยหมายถง กระบวนการน าเอาการตดสนใจและนโยบายไปปฏบต สวนการบรหารรฐกจ หมายถง เกยวของกบการน าเอานโยบายสาธารณะไปปฏบต บญทน ดอกไธสง (2537, หนา 1) ใหความหมายวา การบรหาร คอ การจดการทรพยากรทมอยใหมประสทธภาพมากทสด เพอตอบสนองความตองการของบคคลองคการหรอประเทศหรอการจดการเพอผลก าไรของทกคนในองคการ นอกจากน ผวจย พบวา ศรวรรณ เสรรตน, ชวลต ประภวานนท, สมชาย หรญกตต, สมศกด วานชยาภรณ, สดา สวรรณาภรมย และสมชาย หรญกตต (2545, หนา 18-19) ไดรวบรวมความหมายของค าวา “การบรหารจดการ” ได ดงน การบรหาร (Administration) จะใชในการบรหารระดบสง โดยเนนทการก าหนดนโยบายทส าคญและ การก าหนดแผนของผบรหารระดบสงเปนคานยม ใชในการบรหารรฐกจ (Public administration) หรอใชในหนวยงานราชการและค าวา “ผบรหาร” (Administrator) จะหมายถง ผบรหารทท างาน อยในองคกรของรฐหรอองคกรทไมมงหวงก าไร (Schermerhorn, 1999, pp. G-2) การบรหาร คอ กลมของกจกรรมประกอบดวย การวางแผน (Planning) การจดองคกร (Organizing) การสงการ (Leading/ Directing) หรออ านวยการและการควบคม (Controlling) ซงจะมความสมพนธโดยตรงกบทรพยากรขององคกร (6 M’s) เพอน าไปใชใหเกดประโยชนและดวยจดมงหมายส าคญ ในการบรรลความส าเรจตามเปาหมายขององคกรอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผลครบถวน สรปวา การบรหาร คอ กลมของกจกรรมประกอบดวยการวางแผนการจดองคการการสงการ หรออ านวยการและการควบคมซงมความสมพนธกบทรพยากรองคกร (6 M’s) จากความเหนของนกวชาการชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยผวจยมองวา การบรหาร หมายถง กระบวนการของการวางแผนการจดองคการการมสวนรวมและการควบคมก าลง ความพยายามของสมาชกองคการและการใชทรพยากรอน ๆ เพอความส าเรจในเปาหมาย ขององคการทก าหนดไว นอกจากนการบรหารยงเปนกระบวนการของการรวบรวมทรพยากรทมอยอยางจ ากด เพอน าไปสความส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดโดยผบรหารเปนผน าทรพยากรมนษยไปสการใชประโยชนสงสดจากทรพยากรทไมใชมนษยอยางมประสทธภาพภายใตสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลา อยางไรกตามผวจยมองวา การบรหารเกดขนไดทงภาครฐ และเอกชน ซงหมายความวา ไมวาจะเปนภาครฐทมเปาหมายสงสด คอ ประชาชน และภาคเอกชนทเปาหมายสงสด คอ ก าไร ซงสอดคลองกบแนวความคดของวรช วรชนภาวรรณ (2545) นอกจากน ผวจยยงพบวา การบรหารงานทงภาครฐและเอกชนมขอบเขตทแตกตางหลายประการ ดงน ประการทหนง มงหวงการใหบรการ โดยการบรหารงานภาครฐมวตถประสงคเพอสราง ความพงพอใจแกประชาชนในการบรการสาธารณะดานตาง ๆ ในขณะทการบรหารงานภาคเอกชน

40

สรางความพงพอใจใหแกผถอหน ประการทสอง ทมาของทน การบรหารงานภาครฐมตนทนมาจาก ภาษ คาธรรมเนยม คาปรบตาง ๆ ในขณะทการบรหารงานภาคเอกชนตนทนในการด าเนนการ มาจากโครงสรางผถอหน ประการทสาม มขนตอนการท างานการบรหารงานภาครฐมละดบชน ในการบงคบบญชาและมกฎระเบยบในการท างานตามสายการบงคบบญชา ในขณะท การบรหารงานภาคเอกชนสายการบงคบบญชามลกษณะทสนโดยรบอ านาจจากผถอหน ประการทส การรบนโยบายมาปฏบต การบรหารงานภาครฐมขาราชการในวงจรนโยบาย สองประเภท คอ ขาราชการการเมองและขาราชการประจ าโดยมบทบาทหนาทแตกตางกน ขาราชการการเมองมหนาทก าหนดนโยบาย ขาราชการประจ าท าหนาทน านโยบายมาสการปฏบตโดยในการบรหารงานภาคเอกชน ผปฏบตงานจะรบนโยบายจากเจาของกจการหรอผถอหน รายใหญ ประการทหา ความตอเนองของการบรหาร การบรหารภาครฐตองท าตอเนองตราบทประเทศยงอยจะเหนไดจากมการเปลยนแปลงรฐบาลเขามาบรหารประเทศ การบรหารงานภาครฐ กยงคงอยอยางตอเนอง ขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตจะตองวางตวเปนกลางทางการเมอง การบรหารภาคเอกชนจะขนอยกบสถานะทางการเงนของบรษทนน ๆ ซงเปนไปไดวา ถามการบรหารขาดทน อาจยกเลกบรษทไปโดยปรยาย กระบวนการบรหารนโยบาย การบรหารภาครฐและภาคเอกชน ถงแมจะมลกษณะทแตกตางกนในประเดนดงกลาว แตกมลกษณะการบรหารทเหมอนกนบางประการ ซงนกวชาการบางทานเรยกพนทเรยกวา “พนทสเทา” โดยมนกวชาการไดน าเสนอแนวคดทฤษฎการบรหารทมความหลากหลาย และเปนแนวคดทไดรบความนยมเปนอยางมาก อาทเชน ในการประยกตใชเพอใหเกดประโยชนสงสดตอการบรหารทงภาครฐและเอกชน ดงน อาทเชน โพสคอรบ (POSDCORB) เกดจากแนวคดของ Gulick and Urwick (1937) ประกอบดวยขนตอนการบรหาร 7 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบรหารงานบคคล (Staffing) การอ านวยการ (Directing) การประสานงาน (Coordinating) การรายงาน (Reporting) และการงบประมาณ (Budgeting) ขณะทกระบวนการบรหารตามแนวคดของ Fayol (1949) ประกอบดวย 5 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบงคบการ (Commanding) การประสานงาน (Coordinating) และการควบคมงาน (Controlling) หรอรวมเรยกวา พอคค (POCCC) เปนตน โดยผวจยขอน าเสนอแนวความคดตาง ๆ ดงน Gulick and Urwick (1937, p. 13) เสนอเปนหลกการวา กระบวนการจดการประกอบดวยขนตอนทส าคญ 7 ประการ หรอเรยกวา POSDCORB ซงมรายละเอยด ดงน

41

1. การวางแผน (Planning) หมายถง การวางแผนหรอการก าหนดการไวลวงหนา วาจะท าอะไรในการบรหารงานใด ๆ กตามผบรหารจะตองรจกวางแผนเพราะการวางแผน เปนหลกการส าคญมลฐานของกระบวนการบรหารผบรหารจะตองตระหนกอยเสมอวาแผนงานเปนหลกและเปนรากฐานของการปฏบตงานทงปวงถาปราศจากแผนงานแลวเปนการยากทผบรหารจะท างานใหไดผลด การวางแผนในการบรหารนนอาจจดเปนแผนระยะสนหรอแผนระยะยาวกไดรปแบบของแผนงาน ควรประกอบดวย วตถประสงคนโยบายแนวปฏบตและมาตรฐานของงาน ในการวางแผนนนผบรหารจะตองค านงอยเสมอวาจะท าอะไร (What) จะท าอยางไร (How) จะใชเงนเทาไร (How money) จะมอบหมายใหใครท า (Who) และจะกระท าเมอไร (When) นอกจากนนผบรหารจะตองค านงถงสภาพภมศาสตรสภาวะแวดลอมดนฟาอากาศระบบของสงคมพฤตกรรมของบคคลตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนเปนทยดถอของบคคลในกลมนน ๆ ดวย 2. การจดองคการ (Organizing) หมายถง การจดองคการหรอหนวยงานโดยการจดแบงงานขององคการหรอของหนวยงานเปนหนวยงานยอยพรอมทงวตถประสงคก าหนดหนาท และความรบผดชอบของแตละสวนงานตลอดจนก าหนดงานควบคมและบงคบบญชาในลกษณะหนวยงานหลกหนวยงานทปรกษาและหนวยงานชวยพรอมทงก าหนดชวงการบงคบบญชาไวดวย ซงตามปกตชวงการบงคบบญชาจะอยระหวาง 3-15 หนวยงานการจดองคการเปนเรองส าคญมากเพราะถามการจดองคการทดจะชวยใหเกดความราบรนในองคการนนในการจดองคการ อาจแสดงไวในรปของแผนภมองคการเพอใหเกดการสอสารความเขาใจในองคการเกยวกบอ านาจหนาทความรบผดชอบสายการบงคบบญชาและการตดตอ 3. การจดคนเขาท างาน (Staffing) หมายถง การด าเนนการบรหารงานบคคลซงเปนกระบวนการสรรหาและคดเลอกบคคลทมคณสมบตเหมาะสมเขามาสหนวยงานมการปฐมนเทศและมอบหมายงานใหทงบคคลใหมและบคลากรเกามการพจารณาเรองความดความชอบ ความเปนอยและความสขความทกขของผรวมงานดแลผรวมงานของหนวยงานใหอยในสภาพ ทจะปฏบตงานไดอยางเตมความสามารถมการมอบหมายงานใหมเหมาะสมกบบคคลและให ความเปนธรรมแกผรวมงานโดยเสมอภาคกน 4. การอ านวยการ (Directing) เปนขนตอนทส าคญในกระบวนการบรหารและเปนบทบาททส าคญของนกบรหารเพราะการสงการและค าสงของผบรหารจะมผลกระทบตอพฤตกรรมขององคการหรอหนวยงานซงอาจจะเปนไปตามแผนหรอเปาหมายทก าหนดไวหรอไมกได การสงการเปนการตดสนใจของผบรหารในการก าหนดใหผรวมงานในการปฏบตงานหรอด าเนนการในลกษณะใดลกษณะหนงเปนการตดสนใจในการเลอกทางเดนขององคการกได ในการสงการอาจสงการได 2 วธ คอ การสงการเปนลายลกษณอกษรและการสงการดวยวาจา

42

5. การประสานงาน (Co-ordinaing) หมายถง การประสานงานระหวางหนวยงาน หรอต าแหนงทเกยวของรวมทงการตดตอสอสารภายในองคการเพอใหการด าเนนงานขององคการหรอหนวยงานเปนไปดวยความเรยบรอยและบรรลวตถประสงคขององคการการประสานงานระหวางหนวยงานเปนไปดวยความเรยบรอยและบรรลวตถประสงคขององคการการประสานงานเปนขนหนงของกระบวนการบรหาร ซงผบรหารจะตองใชเทคนคในการสงเสรมชกจงตกเตอน และชวยเหลอใหทกหนวยงานขององคการหนาทขององคการเปนจดมงหมายปลายทางวตถประสงค ก าหนดขนตอนการปฏบตตามก าหนดเวลาและสถานทตลอดจนผรบผดชอบท าใหผเกยวของทราบวาในเวลาใดใครท าอะไรทไหนและท าอยางไรเปนการสะดวกทกฝายในการตดตอประสานงานเกยวกบกระบวนการของการผลตและผลผลตตอไป 6. การรายงาน (Reporting) หมายถง การรายงานผลการปฏบตและการประชาสมพนธขององคการในการบรหารนน ผบรหารจะตองด าเนนการตามกระบวนการบรหารเรมจาก การวางแผน การจดองคการ การบรหารงานบคคล การสงการ การประสานงาน ตอจากนนกเปนหนาทของผบรหารทจะตองตดตามผลวา การทไดสงการหรอมอบหมายใหแกผรวมงานนน ผลการปฏบตงานรดหนาหรอไมเพยงใด มอปสรรคและขอขดของประการใด ผลการปฏบตงานสอดคลองและบรรลเปาหมายขององคการหรอไม ทงนเพอจะไดเปนการประเมนผลงาน ขององคการและประเมนผลการปฏบตงานของเพอนรวมงานดวยและจะไดเปนขอมล ในการรายงานผลการปฏบตงานตอผบงคบบญชาและประชาสมพนธใหหนวยงานทเกยวของ ทราบดวย 7. งบประมาณ (Budgeting) หมายถง การบรหารงบประมาณในการบรหารงาน ผบรหารมภารกจหนาทเกยวของกบการบรหารงบประมาณมภารกจหนาททจะตองปฏบต 2 ขนตอน คอ ขนตอนแรก ไดแก การจดหางบประมาณ ซงเปนการวางแผนลวงหนาในการขอเงนเพอจดซอ หรอจดจางหรอคาใชจายและขนตอนทสอง ไดแก การด าเนนการใชเงนเพอจดซอหรอจดจาง ตามงบประมาณทไดรบนน Straub and Attner (1985, pp. 86-91) ไดใหแนวคดเกยวกบหนาทของผบรหารไว 5 ประการ ดงน 1. การวางแผน (Planning) เปนยทธศาสตรหรอแผนปฏบตเพอนาไปสแนวทาง ในการแสวงหาวธการทจะบรรลเปาหมายขององคการมการวางแผนเปาหมายและวตถประสงค ทเฉพาะเจาะจงก าหนดจดศนยกลางของการบรหารและการปฏบตงาน 2. การจดองคการ (Organizing) เปนการจดแบงงานขององคการเพอทจะท าให มประสทธภาพมากทสดและสมฤทธผลตามวตถประสงคขององคการเปนการปฏบตงาน

43

โดยผานสายการบงคบบญชา 3. การจดบคคลเขาท างาน (Staffing) เปนการวางแผนทรพยากรบคคลในเรองเกยวกบจ านวนและประเภทของต าแหนงทตองใชในการท างานก าหนดความตองการก าลงคน ของแตละงานและคณสมบตของแตละต าแหนง ซงรวมถงคาตอบแทนตลอดจนใหการดแล และใหการพฒนา 4. การอ านวยการ (Directing) เปนการบรหารใหองคการสามารถด าเนนงานไปได ตามวตถประสงคการอ านวยการตองการทกษะในการสอสารการรบรการจงใจและมคณสมบต ในการเปนผน า 5. การควบคม (Controlling) เปนระบบเพอก าหนดมาตรฐานและเปรยบเทยบความกาวหนาในการด าเนนงานของพนกงานใหเปนไปตามแผนและทคาดหวงไว Drucker (1954) เสนอเปนหลกการวากระบวนการจดการ ประกอบดวย 1. การวางแผน (Planning) เปนการก าหนดหนาทการงานทตองปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายขององคกรโดยก าหนดวาจะด าเนนการอยางไรและด าเนนการเมอไรเพอใหความส าเรจตามแผนทวางไวการวางแผนตองควบคมทงในระยะสนและระยะยาว 2. การจดองคการ (Organizing) เปนการมอบหมายงานใหบคคลในแผนกหรอฝาย ไดปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายตามแผนทวางไวเมอแผนกหรอฝายประสบความส าเรจกจะท าใหองคการประสบความส าเรจไปดวยด 3. การเปนผน า (Leading) เปนการจงใจการชกน าการกระตนและชทศทางใหด าเนนไปสเปาหมายโดยการเพมผลผลตและเนนมนษยสมพนธท าใหเกดระดบผลผลตในระยะยาวทสงกวาภาวะงานเพราะคนมกไมคอยชอบภาวะงาน 4. การควบคม (Controlling) เปนภาระหนาทของผบรหารทจะตองรวบรวมขอมล เพอประเมนผลการด าเนนงานเปรยบเทยบผลงานปจจบนกบเกณฑมาตรฐานทตงไว และท าการตดสนใจไปตามเกณฑหรอไม Brown (1993, p. 273) ไดแบงองคประกอบทสนบสนนทางการบรหารไว 8 ดาน ดงน 1. การวางแผน (Planning) หมายถง กระบวนการระบปญหาขององคการความตองการของชมชนและทรพยากรการก าหนดล าดบความส าคญของวตถประสงคและการก าหนดแนวทางส าหรบการบรหารเพอใหบรรลถงวตถประสงคเหลานน 2. การบรหารงานบคคล (Personnel management) หมายถง การด าเนนงานเกยวกบ การคดเลอก การบรรจ การก าหนดหนาท รวมถงการใหคาจางและคาตอบแทน ตลอดจนสทธตาง ๆ

44

3. การฝกอบรม (Training) หมายถง กระบวนการพฒนาความรทกษะและความสามารถของผปฏบตงานอยางตอเนอง 4. การนเทศตดตาม (Supervision) หมายถง การแนะน าการสนบสนนการชวยเหลอ ใหการปฏบตงานตามหนาทด าเนนไปอยางมประสทธผล 5. การจดสงสนบสนน (Logistics management) หมายถง การจดหาการเกบรกษา และการสนบสนนเครองมออปกรณในการท างาน 6. การจดการงบประมาณ (Financial management) หมายถง การจดการเกยวกบการเงน การบญชส าหรบแผนปฏบตการและแผนงาน 7. การจดการขอมลขาวสาร (Information management) หมายถง การรวบรวมรายงานและการใชขอมลเพอเปนตวบงชมาตรฐานและความส าเรจของการด าเนนงาน 8. การจดองคกรชมชน (Communication organization) หมายถง การเปดโอกาส ใหชมชนมสวนรวมในการออกความคดเหนการวางแผนการจดกจกรรมการใหบรการ จะเหนไดวา กระบวนการบรหาร มขนตอนทแตกตางกนไป ตามนกวชาการทงชาวไทยและตางประเทศ อยางไรกตามในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปบรหาร ผวจยก าหนดกระบวนการบรหารนโยบายใน 4 ขนตอน คอ (1) การแปลงนโยบาย/ การถายทอดไปสการปฏบต ซงเปนขนตอนทส าคญของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต การบรหารเกดขนไดทงภาครฐและเอกชน (2) การบรหารจดการของหนวยงานปฏบต ซงรปแบบการท างานตองมการเตรยมศกยภาพภายในองคกรและภายนอกองคกร (3) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต เนองจากหนวยงานปฏบตตองท าหนาทตอเนองและมการสงตอในแตละขนตอน และ (4) การตดตามและนเทศประเมนผลของคณะกรรมการ คณะอนกรรมการ ตลอดจนผบงคบบญชาของหนวยงานตาง ๆ

แนวคดทฤษฎเศรษฐศาสตรทน ามาใชในการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร ทฤษฎเศรษฐศาสตรทเกยวของกบการแทรกแซงราคาสนคามอยดวยกน 2 วธ คอ การประกนราคาขนต า (Price support) และการก าหนดราคาขนสง (Price ceiling) โดยมรายละเอยด ดงน การประกนราคาขนต า (Price support) หมายถง การประกนราคาขนต า คอ การทรฐบาลก าหนดระดบราคาสนคาใหสงกวาระดบราคาดลยภาพเพราะราคาดลยภาพทซอขายกนในตลาดนนรฐบาลเหนวาต าเกนไปอาจจะสงผลใหผผลตไดรบความเดอดรอนการประกนราคาขนต านยมใช กนมากส าหรบสนคาทเปนผลตผลทางเกษตรกรรมซงอปสงคมกมความยดหยนนอยในขณะทอปทานควบคมไดยากเพราะสวนหนงขนอยกบสภาพดนฟาอากาศ การก าหนดราคาขนสง (Price ceiling) หมายถง การก าหนดราคาขนสง คอ การทรฐบาลก าหนดระดบราคาสนคาใหต ากวาราคา

45

ดลยภาพในขณะนนเพราะราคาดลยภาพทซอขายกนในตลาดนน รฐบาลเหนวาสงเกนไป อาจจะสงผลใหผบรโภคไดรบความเดอดรอน การก าหนดราคาขนสงนยมใชในชวงทเกด การขาดแคลนสนคาหรอสนคาขาดตลาด ซงจะสงผลใหระดบราคาสนคาสงขนอยางรวดเรว และถาหากปลอยไวนาน ๆ สงผลใหเกดภาวะเงนเฟออยางรนแรง ส าหรบนโยบายในการแทรกแซงราคาสนคาเกษตรเปนการน าทฤษฎเศรษฐศาสตร ในเรองการแทรกแซงราคาสนคาแบบการประกนราคาขนต ามาประยกตใชโดยทวไปรฐบาล ในประเทศก าลงพฒนามกจะน ามาใชในการแกไขปญหาราคาสนคาเกษตรตกต าเพอให ความชวยเหลอแกเกษตรกรใหสามารถขายสนคาเกษตรไดในระดบราคาทสงขน (Thompson, 2014) การประกนราคาขนต าทรฐบาลมกจะใชในการแทรกแซงราคาสนคาเกษตรม 2 วธ ไดแก 1. การประกนราคาขนต าโดยรฐบาลรบซออปทานสวนเกนหรอการรบจ าน า สนคาเกษตร การประกนราคาขนต าโดยรฐบาลรบซออปทานสวนเกน หมายถง การทรฐบาลประกาศราคาประกนใหสงกวาราคาตลาดในขณะนนและบงคบใหผซอทกรายซอสนคานน ในราคาประกน มฉะนนจะมความผดตามกฎหมายและถาหากเกษตรกรไมสามารถขายผลตผล แกพอคาในราคาประกนได รฐบาลกจะรบซอโดยไมจ ากดจ านวนและน ามาเกบสตอกไว เพอน าออกมาขายในชวงทผลผลตออกสตลาดนอย (ส านกงานเศรษฐกจการคลง, 2548) ส าหรบ การประกนราคาขนต าโดยรฐบาลรบซออปทานสวนเกนทน ามาใชในการแทรกแซงราคา สนคาเกษตร คอ การรบจ าน าสนคาเกษตร การรบจ าน าสนคาเกษตรของไทยเรมมาตงแต ปการเพาะปลก 2524/ 25 เนองจากรฐบาลตองการชวยเหลอชาวนาทประสบปญหาราคาขาวตกต าจากภาวะขาวลนตลาดในชวงฤดการเกบเกยวทมผลผลตออกสตลาดพรอมกนวธการ คอ ใหชาวนาน าขาวเปลอกมาจ าน าไวกบรฐบาลในชวงฤดกาลเกบเกยวทมผลผลตออกสตลาดพรอม ๆ กน เปนจ านวนมาก จนเมอขาวในตลาดมราคาสงขนกคอยน าเงนมาไถถอนขาวเปลอกออกไป เพอน าไปขายพรอมจายดอกเบยใหแกรฐบาลซงคดดอกเบยในอตราทต าเพอชวยเหลอเกษตรกร แตหากไมมาไถถอนในเวลาทก าหนดขาวเปลอกทน ามาจ าน ากจะตกเปนของรฐ ซงจะน าออกจ าหนายตอไปตงแตป พ.ศ. 2543 เปนตนมา โครงการรบจ าน าขาวเปลอกถกปรบเปลยน จากเดมทเปนมาตรการเสรมเพอชะลอปรมาณขาวเปลอกทออกสตลาดและรกษาระดบราคามาเปนการแทรกแซงกลไกตลาดโดยขยายโครงการใหใหญขนและก าหนดราคารบจ าน าใหสงกวา ราคาตลาด ท าใหชาวนาสวนใหญทน าขาวเปลอกมาเขารวมโครงการไมมาไถถอนออกไป เปนการสรางภาระใหกบรฐบาลเปนขาวเปลอกคงเหลอในคลงของรฐบาลซงแตละปมจ านวนเพมขน หลงจากนนเปนตนมา โครงการรบจ าน าสนคาเกษตรกเกดขนอยางตอเนองเนองจาก เปนเครองมอในการแกปญหาราคาตกต าทเกษตรกรพงพอใจ (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เขต 6

46

ชลบร, 2554) 2. การประกนราคาขนต าโดยรฐบาลจายเงนอดหนนใหแกเกษตรกรหรอการประกนราคาสนคาเกษตร การประกนราคาขนต าโดยรฐบาลจายเงนอดหนนใหแกเกษตรกร หมายถง การทรฐบาลปลอยใหมการซอขายตามกลไกราคาในตลาดตามปกตแตรฐบาลจะก าหนด ราคาประกนขนต าไวถาหากราคาตลาดต ากวาราคาขนต าทรฐบาลก าหนดรฐบาลจะจายเงนชดเชยใหเกษตรกรเทากบสวนตางระหวางราคาประกนกบราคาตลาด (ส านกงานเศรษฐกจการคลง, 2548) ส าหรบการประกนราคาขนต าโดยรฐบาลจายเงนอดหนนใหแกเกษตรกรทน ามาใชในการแทรกแซง ราคาสนคาเกษตร คอ การประกนราคาสนคาเกษตรถกน ามาใชในสมยรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ ซงเปนการน าการประกนราคาขาวเปลอกมาใชแทนการรบจ าน าขาวเปลอกเพอแกไข ปญหาการคอรปชนทเคยเกดขนในโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลชดกอนหนานน วธการ คอ เกษตรกรตองมาขนทะเบยนและท าสญญาประกนราคาขนต าในชวงฤดกาลเพาะปลก กบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเมอถงก าหนดระยะเวลาประกนหลงจากนน กท าการซอขายปกตตามราคาตลาด หากราคาขายในตลาดต ากวาราคาประกนเกษตรกรจะไดรบ เงนสวนตางส าหรบเกณฑในการใชค านวณราคาประกนจะพจารณาจากราคากอนฤดกาลเพาะปลก ตนทนการผลตของเกษตรกรบวกก าไรทเกษตรกรสามารถอยไดเปนตน (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เขต 6 ชลบร, 2554)

แนวคดทฤษฎเกยวกบนโยบายดานขาวของรฐบาล จากการศกษางานวจยและเอกสารทเกยวของ ผวจย พบวา ขาวเปนสนคาเกษตรทมความส าคญ เนองจากเปนอาชพหลกของคนสวนใหญประเทศและสรางรายไดจ านวนมหาศาล ในแตละปการผลต เมอมผลผลตจ านวนมากออกสทองตลาดสงผลใหราคาขาวตกต า โดยเฉพาะชวงเวลาเกบเกยว ภาครฐจงตองเขามาแทรกเพอบรรเทาความเดอดรอนของประชาชน ทงในนโยบายทเกยวของกบราคาและนโยบายทไมใชราคา อยางไรกตามจากการศกษา พบวา ตงแตอดตจนถงปจจบนรฐบาลมนโยบายทเกยวของกบราคา เพอชวยเหลอเกษตรกรผปลกขาวใน 3 นโยบาย คอ (1) นโยบายการสรางเสถยรภาพราคาขาวสารในตลาดผบรโภค (2) นโยบาย การแทรกแซงกลไกตลาด และ (3) นโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว โดยมรายละเอยด ดงน 1. นโยบายการสรางเสถยรภาพราคาขาวสารในตลาดผบรโภค ประกอบดวยมาตรการการเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาวและมาตรการการก าหนดขาวส ารอง ซงผวจย พบวา

47

เปนนโยบายทรฐบาลบงคบใชในสมยอดต ซงเปนยคทการผลตขาวเพอการบรโภคภายในประเทศมากกวาการสงออกไปขายยงตางประเทศ ประกอบกบประเทศไทยประสบกบปญหาสงคราม ตลอดจนสภาพแวดลอมดานอน ๆ รฐบาลในยคนน จงจ ากดการสงออก โดยมรายละเอยด ดงน 1.1 มาตรการการเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาวหรอพรเมยมขาว เปนการควบคมการสงออกขาว เพอสรางเสถยรภาพของราคาขาว ประกอบดวย มาตรการเกบคาธรรมเนยม การสงออกขาว มาตรการการก าหนดขาวสารจากผสงออกในระดบราคาต ากวาราคาตลาด โดยพบวา คาพรเมยมขาวจงเปรยบเสมอนเปนภาษสงออกขาวเนองจากในสมยกอนขาวเปนสนคา ทขาดแคลนในตลาดโลก ทงนเพราะความตองการของตลาดทมมากกวาการผลผลต โดยพบวา ประเทศไทยไดน ามาตรการการเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาวหรอพรเมยมขาวมาใชใน ป พ.ศ. 2499 โดยมวตถประสงคทางการคลงเพราะเปนการหารายไดของรฐ คาพรเมยมจงถอเปนรายรบทส าคญของรฐบาล (อมมาร สยามวาลา และวโรจน ณ ณะนอง, 2533) และในขณะเดยวกน กพบวา มาตรการการเกบคาธรรมเนยมการสงออกขาว สงผลดตอผบรโภค คอ ไดบรโภคขาว ในราคาถก อยางไรกตามเมอประเทศไทยกาวเขาสยคของการปฎวตเขยว ในชวงเวลาตอมา ไดเปนกาวส าคญทท าใหผลผลตขาวของโลกและของไทยเพมขนเรวกวาอปสงค ราคาขาวในตลาดสงออกไดมแนวโนมลดลงท าใหประเทศไทยตองยกเลกการเกบคาพรเมยมขาวไปในป พ.ศ. 2529 1.2 มาตรการการเรยกเกบขาวส ารองจากผสงออกในระดบราคาต ากวาราคาตลาด คอ รฐบาลมการเรยกเกบขาวส ารองจากผสงออกในระดบราคาต ากวาราคาตลาดกอนทจะไดรบอนญาตใหสงออกขาวไปยงตลาดตางประเทศ (Siamwalla & Setboonsarng, 1989) โดยพบวา ไดเรมด าเนนการขนในป พ.ศ. 2505 เมอมการสงออกขาวจ านวนมากเกดขนในปนน พรอมกบราคา ขาวสงออกทไดปรบตวเพมสงขนอยางรวดเรว รฐจงออกมาตรการเรยกเกบขาวส ารองจากผสงออกในระดบราคาต ากวาราคาตลาดแกผสงออกเปนครงแรกในเดอนมนาคม พ.ศ. 2505 โดยรฐบาล ในขณะนน ไดก าหนดใหผสงออกตองสงมอบขาวสารใหกบรฐ ในปรมาณรอยละ 15 ของปรมาณขาวสงออกและไดยกเลกไปในเดอนธนวาคมในปเดยวกน ทงนขาวส ารองทเรยกเกบนสวนหนง ไดใหองคการคลงสนคาไดน าออกจ าหนายในชองทางการคาตาง ๆ ในระดบราคาทต ากวา ราคาตลาด ในชวงป พ.ศ. 2509-2511 เมอสถานการณการคาขาวในตลาดการคาของโลก เกดความไมเพยงพอของอปทานขาวในตลาดท าใหระดบราคาขาวในประเทศเพมสงขน รฐบาล ในขณะนนไดเรมโครงการขาวสารราคาถกเพอขายใหกบคนในกรงเทพ ขณะเดยวกนกใชมาตรการการเรยกเกบขาวส ารองกบผสงออก มาตรการเรยกเกบขาวส ารองจากผสงออก ฯ น รฐบาล ไดเรยกเกบจากผสงออกเมอเหนวา สถานการณราคาขาวสารในประเทศปรบตวสงขนและไดเขาแทรกแซงในตลาดขายปลกขาวสารส าหรบผบรโภค โดยจดราคาขายในทองตลาดตามชองทาง

48

การตลาดตาง ๆ ในระดบราคาทต ากวาราคาตลาด และหากเมอใดทราคาขาวในตลาดภายในประเทศปรบตวลดลง เนองจากตลาดสงออกมความตองการลดลง รฐบาลกจะยกเลกมาตรการการเรยกเกบขาวส ารองเปนชวง ๆ ไป อยางไรกตามมาตรการการเรยกเกบขาวส ารองจาก ผสงออกในระดบราคาต ากวาราคาตลาด พบวา มขอเสย คอ ไมไดใหการอดหนนกบผเดอดรอนยากจนอยางแทจรง รวมถงผบรโภคในเมองหลวงเทานนทไดรบผลประโยชนจากโครงการน นโยบายการเรยกเกบขาวมาตรการการเรยกเกบขาวส ารองจากผสงออกในระดบราคาต ากวาราคาตลาดไดถกยกเลกไปในป พ.ศ. 2519 2. นโยบายการแทรกแซงกลไกตลาดเพอใหการอดหนนแกผผลต ซงไดแก มาตรการการพยงราคา และมาตรการการรบจ าน าขาวเปลอก ซงเปนนโยบายทใชมาอยางยาวนาน และนโยบายทไดรบความนยมจากเกษตรกรจ านวนมาก โดยมรายละเอยด ดงน 2.1 มาตรการพยงขาวเปลอก (สมพร อศวลานนท, 2553 ก) เรมมการน าเขามาใชตงแตป พ.ศ. 2498 โดยรฐบาลไดจดตงองคการคลงสนคา เพอท าหนาทออกไปรบซอและรวบรวมขาวเปลอกจากเกษตรกรในชวงหลงฤดการเกบเกยว แตในทางปฏบตไมไดมการด าเนนการ อยางจรงจง จนถงป พ.ศ. 2503 รฐบาลจงไดจดตงคณะกรรมการส ารองขาวเพมขน เพอออกไป รบซอขาวเปลอกจากชาวนาโดยเฉพาะในจงหวดทมการรองเรยนราคาขาวเปลอกตกต า แตเนองจากรฐมเงนทนหมนเวยนในการใชส าหรบการด าเนนการดงกลาวในจ านวนนอย จงท าใหการท าตามนโยบายจงไมสามารถท าไดอยางเตมท อยางไรกตามรฐยงมความพยายามในการทจะท าใหมาตรการพยงราคาขาวเปลอกไดมการด าเนนการอยางจรงจงมากขน ตอมาในป พ.ศ. 2509 เกดภาวะราคาขาวตกต าโดยเกดเปนชวง ๆ รฐบาลจงไดมอบหมายใหคณะกรรมการส ารองขาว เปนหนวยงานทรบซอขาวเปลอกสวนกลาง สวนองคการคลงสนคาใหเปนหนวยงานทรบซอขาวเปลอกในภมภาค โดยขาวเปลอกทรบซอตามโครงการนจะถกแปรสภาพเปนขาวสาร สวนหนงขายใหรฐบาลตางประเทศและอกสวนหนงส ารองขาวไวใหองคการคลงสงคาและกรมการคาภายใน เพอน าไปขายใหกบประชาชนตามนโยบายตรงราคาขาวสารในตลาด ความพยายามของรฐบาลในการยกระดบราคาขาวเปลอก ใหสอดคลองกบราคาขาวสาร เรมขนในป พ.ศ. 2516 โดยรฐบาลประกนขาวเปลอกตนละ 2,500 บาท และก าหนดราคาขาวสารตนละ 75 บาท ตอมาป พ.ศ. 2517 รฐบาลจดตงกองทนสงเคราะหเกษตรกร และองคการตลาดเพอการเกษตรกร (อ.ต.ก.) ซงรฐบาลในขณะนนไดมอบหมายให อ.ต.ก. เปนหนวยงานรบซอขาวเปลอกจากชาวนา และแปรรปขาวเปลอกทซอมาเปนขาวสาร โดยขาวสารทไดสวนหนงน าออกขายตางประเทศตามโควตา ทกรมการคาตางประเทศจดสรรใหขายตามสญญาขายขาวระหวางรฐบาลกบรฐบาล สวนทเหลอขายใหกบองคการคลงสนคาใหกบประชาชน การใชมาตรการ

49

พยงราคาขาวในชวงป พ.ศ. 2519-2523 รฐบาลมอบหมายให อ.ต.ก. ท าหนาทรบซอขาวเปลอก เพอไมใหราคาตกต าเกนไป โดยราคารบซอขาวเปลอกจะก าหนดตามราคาตลาดในแตละทองถน ภายใตขอก าหนดวาราคาทรบซอตองไมสงกวาราคาขนสง หลกการของมาตรการพยงราคา คอ การก าหนดราคาขนต า โดยรฐบาลเขาไปสรางอปสงคเทยมขนในตลาดการสนคาเกษตร เพอกระตนใหราคาสนคาเกษตรสงขน และปองกนการกดราคารบซอของพอคาคนกลาง การพยงราคาเปนการด าเนนนโยบายของรฐทจะก าหนดราคาสนคาชนดใดชนดหนงในชวงทราคาสนคานนตกต า ซงสวนมากจะเปนสนคาเกษตร เมอรฐก าหนดราคาพยงแลวกจะรบซอสนคานนไว โดยการก าหนดราคา เพอพยงราคานจะตองสงกวาราคาตลาดขณะนน เพอใหเกษตรกร ไดเปรยบเทยบราคารบซอผลผลตระหวางรฐกบเอกชน เมอราคารบซอของรฐสงกวา เอกชน กจะอยไมไดตองปรบราคารบซอใหสงกวาหรอเทากบราคาทรฐบาลก าหนด จงเทากบเปน การยกราคาตลาดใหสงขน หลงจากทมการยกราคาตลาดรฐบาลจะหยดการรบซอปลอยใหกลไกตลาดท างานตอไป คณะกรรมการจะท าหนาทรกษาระดบราคาทก าหนดขน การด าเนนงานตามมาตรพยงราคาเรมลดบทบาทลงในชวงป พ.ศ. 2524 เนองจากความตองการขาวสงออกมมากขน ท าใหระดบราคาขาวเปลอกเพมขนไปดวย โดยในชวงดงกลาวมาตรการพยงราคาไดลดบทบาทลงไปพรอม ๆ กบการเพมบทบาทของมาตรการจดตงมลภณฑ กนชนขาวสาร โดยรฐจดการสนเชออตราดอกเบยต าใหกบโรงส เพอใหโรงสซอขาวจากเกษตรกรแลวน ามาสเปนขาวสารสงมอบให อคส. เพอเปนขาวส ารองแลวน าไปจ าหนายในราคาถกใหกบผบรโภคตอไป แตการด าเนนงานของ อคส. ในชวงนนประสบภาวะขาดทนอยางหนก หลงจาก ทด าเนนงานตามนโยบายดงกลาวมาระยะหนง เพราะ อคส. รบซอขาวมาในบางทองทสงกวา ราคาตลาด ซงรฐบาลเองกเรมตะหนกและใหความสนใจในเรองการจดตงตลาดกลางขาวเปลอก ในแหลงปลกขาวทส าคญ ๆ เพอใหเกษตรกรสามารถน าขาวเปลอกมาขายใหกบโรงสไดโดยตรง และเปนการตดตอนพอคาคนกลาง พรอมกบเรมมการผลกดนโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ในการสรางเสถยรภาพดานราคาในเวลาตอมา 2.2 มาตรการการรบจ าน าขาวเปลอก (สมพร อศวลานนท, 2553 ก) เรมด าเนนการมาตงแตปเพาะปลก 2524/ 25 ซงเปนชวงทราคาขาวในประเทศตกต า รฐบาลตองการชวยเหลอชาวนาทประสบปญหาราคาขาวตกต าจากภาวะขาวลนตลาดในชวงฤดการเกบเกยว โดยรฐมอบหมายใหธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนองคกรหลกในการท าหนาทรบจ าน าขาวเปลอกจากชาวนาในอตราดอกเบยต า เพอจงใจใหชาวนาชะลอการขายขาวในชวงตนฤดกาลเกบเกยว และลดอปทานขาวทจะออกสตลาด ในขณะเดยวกนกเปนการชวยใหชาวนาทเดอดรอนเงนในชวงเกบเกยวมเงนไปใชกอน โดยไมตองขายขาวเมอราคาขาวหลงฤดกาลเกบเกยวดขน

50

ชาวนาคอยมาไถถอนขาวเปลอกไปขายในตลาด พรอมกบจายดอกเบยใหแกรฐ ซงรฐคดดอกเบย ในอตราต าเพอชวยเหลอเกษตรกร แตหากไมมาไถถอนในเวลาทก าหนดขาวเปลอกทน ามาจ าน า กจะตกเปนของรฐซงจะน าออกจ าหนายตอไป ในระยะแรกโครงการรบจ าน าขาวเปนโครงการเสรมขนาดเลก เกษตรกรทเขารวมโครงการสามารถกยมเงนจาก ธ.ก.ส. ไดไมเกนรอยละ 80.0 ของมลคาขาวเปลอกทน ามาจ าน าตามมลคาตลาด และในวงเงนกไมเกนรายละ 100,000 บาท โดย ธ.ก.ส. จะน าขาวนออกจ าหนายเพอช าระหนสนตอไป ส าหรบผลการด าเนนงานในปแรกไมประสบความส าเรจเทาทควร เนองจากเกษตรกรตองเสยคาใชจาย เชน คาดอกเบย คาขนสง เปนตน สงกวาราคาขาวทปรบเพมขน โดยพบวา ในปเพาะปลก 2529/ 30 โครงการรบจ าน าขาวเปลอกไดเปลยนจากโครงการเสรม มาเปนโครงการหลก โดยรฐบาลผลกดนให ธ.ก.ส. เขามามบทบาทในการรบจ าน าขาวเปลอกจ านวนมาก เพอรกษาระดบราคาขาวไมใหตกต า พรอมก าหนดให ธ.ก.ส. เรยกเกบดอกเบย จากเกษตรกรรอยละ 3.0 ตอป ในชวงเดอนมกราคม-มถนายน และ 6.0 ตอป ในชวงเดอน กรกฎาคม-สงหาคม ซงผลการด าเนนงานตามโครงการในปดงกลาว พบวา ระดบราคาขาวเปลอกชนดตาง ๆ ปรบตวสงขน ท าใหเกษตรกรเรมใหความสนใจมาเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกมากขน เนองจากเหนวาราคาขาวเปลอกเพมขนมากกวาดอกเบยทจะตองจายกบ ธ.ก.ส. และในปการเพาะปลก 2530/ 31 คณะกรรมการนโยบายและมาตรการขาว (กนข.) ในขณะนนไดเปลยนเงอนไขของอตราดอกเบยใหม โดยก าหนดใหเกษตรกรเสยดอกเบยรอยละ 3.0 ตอป ตลอดระยะเวลาจ าน า โดยท ธ.ก.ส. ไดรบเงนชดเชยดอกเบยเงนกจากกองทนสงเคราะหเกษตรกร นอกจากน ในปดงกลาว กนข. ยงก าหนดใหมโครงการอนเปนโครงการเสรม เชน โครงการรบซอขาวเปลอกของกองทพบก โครงการแทรกแซงตลาดขาวเปลอกของกระทรวงมหาดไทย ตลอดจนโครงการเรงระบายขาวสารสงออก เพอยกระดบราคาขาวเปลอกตามฤดกาลผลตของกระทรวงพาณชย เปนตน ในปการเพาะปลก 2534/ 35 รฐบาลปรบเปลยนงานกองทนสงเคราะหเกษตรกร ทตงขนในป พ.ศ. 2517 มาเปนคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.) และออกระเบยบวาดวยกองทนเพอชวยเหลอเกษตรกร ในป พ.ศ. 2534 พรอมจดตง “กองทนรวมเพอเกษตรกร” โดยมวตถประสงคเพอชวยเหลอเกษตรกรทงระบบและครอบคลมสนคาเกษตร ทกชนด ดงนน โครงการตาง ๆ ทเกยวกบการแทรกแซงราคา จงอยภายใตการสนบสนนเงนทน จากกองทนรวมเพอการเกษตร รวมถงการรบจ าน าขาวเปลอกของ ธ.ก.ส. ดวย สวนเงนชดเชยดอกเบยเงนกทใหกบ ธ.ก.ส. ไดน ามาจากกองทนนเชนกน พรอมทงปรบเปลยนจ านวนเงนก ทเกษตรกรไดรบรอยละ 80.0 เปนไมเกนรอยละ 90.0 ในปการเพาะปลก 2541/ 42 และให ธ.ก.ส.

51

รบจ าน าขาวเปลอกในยงฉางของเกษตรกร แตเมอพนฤดเกบเกยวแลว ระดบราคาขาวเปลอก ยงไมปรบตวดขน กนข. จงไดมมตใหเกษตรกรทไมมยงฉางใหน าขาวเปลอกไปฝากไวทเกบ หรอยงฉางของ อ.ต.ก. หรอของโรงสท อ.ต.ก. เชาไวแลวน าใบประทวนสนคาท อ.ต.ก. ออกใหไปจ าน ากบ ธกส. แมวาโครงการรบจ าน าขาวเปลอกจะสามารถชวยเหลอแกไขปญหาในเรองรายไดของเกษตรกรได แตพบวา สรางปญหาและสงผลกระทบตอตลาดขาวไทย จนกลายเปนปญหาเรอรงของประเทศ สาเหตหลกเกดจากการใชวธรบจ าน าทผดไปจากหลกการและเจตนารมณเดมประกอบกบการด าเนนงานของโครงการรบจ าน าจนถงป พ.ศ. 2543 ยงไมท าใหสถานการณ ของราคาขาวเปลอกดขน รฐบาลจงปรบรปแบบใหมการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป โครงการรบจ าน าขาวสาร และมาตรการอนไปพรอมกน โดยขาวเปลอกนาปรบจ าน าตงแต เดอนพฤศจกายน-มนาคม และขาวเปลอกนาปรงรบจ าน าตงแตเดอนมนาคม-สงหาคม แตในป พ.ศ. 2543 ไมไดก าหนดราคาเปาหมาย แตใชการก าหนดราคารบจ าน าแทน นนหมายถงวา เกษตรกรสามารถน าขาวเปลอกมาจ าน าและกเงนไดรอยละ 100.0 ของราคาท กนข. ก าหนด สวนหลกเกณฑอนยงคงไวเชนเดยวกบโครงการในปทผานมา และการทรฐก าหนดใหราคารบจ าน าสงกวาราคาขาวในทองตลาด ท าใหชาวนาสวนใหญทน าขาวมาเขารวมโครงการไมมาไถถอนขาวออกไป เปนการสรางภาระใหกบรฐบาลเปนขาวคงเหลอในคลงของรฐบาลซงแตละปมจ านวนเพมขน ปรมาณขาวเปลอกในคลงของรฐบาลมจ านวนเพมขน 1.81 ลานตน ในป การเพาะปลก 2546/ 47 เปน 8.06 ลานตน ในปการเพาะปลก 2547/ 48 หลงจากนนโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกกมการด าเนนการอยางตอเนอง เนองจากเปนเครองมอแกปญหาราคาตกต า ทเกษตรกรพงพอใจ อกทงผลประโยชนจากการด าเนนการยงเปนแรงจงใจใหรฐบาลตองด าเนนการ ก าหนดราคารบจ าน าสง และปรมาณการรบจ าน าทเพมขนเรอย ๆ เพอผลประโยชนทางการเมอง การปรบราคารบจ าน าเพมขน แมจะเปนเหตผลดานนโยบาย เพอยกระดบรายไดใหเกษตรกร มระดบรายไดสงขน แตการยกระดบราคาทสงกวาราคาตลาด และมการรบจ าน าตามเปาหมายจ านวนมาก ยอมสงผลกระทบตอกจกรรมของตลาดกลางขาวเปลอก เพราะรฐกลายเปนผรบซอขาวเปลอกรายใหญ และจากการเปลยนรปแบบโครงสรางการรบจ าน าขาวเปลอกไปส การแทรกแซงกลไกตลาดในรปแบบของการประกนราคาขนต า ท าใหมการเปลยนแปลงในชองทางตลาดขาวเดมทเกษตรกรขาย ผานพอคาในหมบานและตลาดกลาง ไปสการขายผานโรงส นอกจากน ระดบราคารบจ าน าทปรบตวสงขนในระยะเวลาตอมาไดสรางภาระทางการคลงใหกบประเทศทตองหาเงนมาอดหนนโครงการดงกลาว แมมลคารบจ าน าจะลดลงในปการเพาะปลก

52

2549/ 50 และปการเพาะปลก 2550/ 51 แตหากพจารณาจากการมาไถถอนคนของเกษตรกรทน าขาวมาจ าน าในโครงการ พบวา ในแตละปมการไถถอนคนจ านวนนอยมาก โดยเฉพาะการจ าน า ใบประทวนในปการเพาะปลก 2547/ 48 มการมาไถถอนเพยงรอยละ 5.0 ของจ านวนทรบจ าน าส าหรบในปการเพาะปลก 2549/ 50 และ 2550/ 51 เปนการใชนโยบายการรบจ าน าในระดบราคา ทใกลเคยงกบราคาตลาด ท าใหปรมาณขาวเขาสโครงการจ านวนนอย และมผลตอการไถถอน ในระดบสง ซงหากเปนเชนน จะน าไปสผลกระทบตองบประมาณของรฐในการอดหนนโครงการรบจ าน า การบรหารจดการขาวในสตอก รวมถงการระบายขาวออกจากสตอก อยางไรกตาม มาตรการการรบจ าน าขาวเปลอก มขอดและขอเสยหลายประการ (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เขต 6 ชลบร, 2554) โดยขอด คอ เปนวธทใชแกปญหาไดรวดเรวทสด เมอเทยบกบวธการอน ๆ เชน การสงเสรมใหเกษตรกรปรบเปลยนการปลกพชชนดอน การสงเสรมใหพฒนาคณภาพผลผลต เปนตน และเปนวธทเกษตรกรสวนใหญมความพงพอใจ ในขณะเดยวกนกพบวา มขอเสยเกดขนหลายประการ คอ ประการทหนงโครงการรบจ าน าทผานมาท าใหกลไกตลาดถกบดเบอน สาเหตเกดจากการทรฐบาลก าหนดราคารบจ าน าทสงเกนไป โดยไมค านงถงราคาตามกลไกตลาด ท าใหเกษตรกรมงทจะเขารวมโครงการ ฯ แตเพยงอยางเดยว โดยไมมการซอขายปกตตามกลไกตลาด นอกจากนเมอจ าน าแลวไมมการไถถอน เนองจากราคา รบจ าน าทไดสงกวาราคาตลาด ผประกอบการ เชน โรงส ผคา กมรายไดจากการเขารวมโครงการ จงมงทจะเขารวมโครงการรบจ าน าเพยงอยางเดยวโดยไมท าการซอขายตามปกต สาเหตสวนหนงเกดจากการทไมสามารถแขงขนราคาของรฐ ปรมาณผลผลตทรฐบาลรบไวในโครงการทเพมขนนท าใหรฐบาลกลายเปนผคาขาวรายใหญของประเทศ เนองจากมขาวอยในความครอบครอง เปนจ านวนมากผสงออกทแตเดมเคยรบซอขาวจากโรงสมการแขงขนกนดานราคา เมอเหนวารฐบาลมสตอกขาวเปนจ านวนมากกคอยแตจะประมลขาวจากรฐบาลเพอสงออกแทนทจะไปซอ กบโรงส สงผลใหตนทนการสงออกขาวของประเทศไทยสงกวาประเทศอนความสามารถ ในการแขงขนของประเทศลดลง นอกจากนยงพบวา เกษตรกรเกดคานยมในการเพาะปลกเพอขายใหแกโครงการรบจ าน าแตเพยงอยางเดยว โดยไมมการพฒนาศกยภาพของตนเอง เชน การปรบปรงและพฒนาพนธขาว การเพมประสทธภาพผลผลตการลดตนทนการผลต เปนตน 3. นโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว (สมพร อศวลานนท, 2553 ก) โดยนโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวมฐานแนวคดมาจากหลกประกนความเสยง เนองจากความผนผวนของราคา ในหลกการดงกลาว เปนการประกนวาชาวนาจะลดความเสยหายจากราคาขาวในตลาดต ากวาทควร ไมใชเปนการประกนวาราคาตลาดจะเปนอยางไรเมอชาวนา ขายขาว เดมเรยกโครงการประกนราคาขาวและไดมการเปลยนแปลงชอเปนโครงการประกนรายได

53

เกษตรกรผปลกขาวเมอการประชมคณะกรรมการนโยบายขาวครงท 8/ 2552 วนท 16 กนยายน พ.ศ. 2552 ในสมยรฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ โดยมหลกการวา การประกนความเสยงเปนการจดท าสญญาขอตกลงระหวางรฐบาล โดยม ธ.ก.ส. เปนตวแทนกบเกษตรกรผปลกขาวแตละราย วาควรไดรบผลตอบแทนจากการปลกขาวในจ านวนเทาใด โดยรฐบาลประกาศใหเกษตรกร ผปลกขาวมาแจงจ านวนพนทและปรมาณผลผลตพรอมกบก าหนดราคาเปาหมาย พรอมทงจ ากดปรมาณผลผลตสงสด ทจะรบประกนรายไดส าหรบเกษตรกรแตละราย เมอถงฤดกาลเกบเกยวหาระดบราคาอางองในขณะนนต ากวาราคาเปาหมาย รฐจะจายสวนตางราคาเปาหมายกบราคาอางองเพอชดเชยรายไดของเกษตรกรทหายไป ทงนในระยะเรมตนของโครงการ รฐจะยงไมพจารณาหรอยงไมเรยกเกบเบยประกนความเสยง การปรบเปลยนนโยบายดงกลาว นอกจากสรางหลกประกนรายไดใหกบเกษตรกรแลว ยงเปนการสนบสนนกลไกตลาดขาวเปลอกในระดบตาง ๆ ทงนเพราะเกษตรกรเมอเกบเกยวขาวสามารถน าผลผลตไปจ าหนายใหกบคนกลางทใดกได และขณะเดยวกนรฐจะลดบทบาทในการเปนผเกบสตอกขาวลงโดยใหเอกชนเปนผท าหนาทแทน อยางไรกตามนโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาวมขอดและขอเสย ขอด คอ ด าเนนการเกบรกษาสนคาและแปรรปผลผลตสามารถปองกนการทจรตไดสวนหนง เกษตรกร ไดเงนโดยตรงจากรฐบาลหากราคาทซอขายต ากวาราคาประกน และกลไกตลาดท างานเปนปกต ไมถกบดเบอนเหมอนระบบการรบจ าน า เพราะมการซอขายกนปกตตามราคาตลาด นอกจากน ยงพบวา เกษตรกรไดรบผลประโยชนอยางเตมเมดเตมหนวย สามารถแกไขปญหาการแทรกแซงจากภาคการเมองไดเปนอยางด ขอเสย คอ หากราคาตลาดต ากวาราคาประกนมากรฐบาลตองใชงบประมาณมากจ านวนในการชดเชยสวนตางราคาน และปญหาการทจรตคอรปชนยงสามารถเกดขนไดเหมอนการรบจ าน า หากไมมการตรวจสอบควบคมทรดกม โดยเฉพาะในสวนของ การลงทะเบยนเกษตรกร ทอาจมการสวมสทธได ซงหากรฐบาลมระบบการตรวจสอบทรดกมกอาจสามารถปองกนปญหาการทจรตไดสวนหนง (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรเขต 6 ชลบร, 2554)

งานวจยทเกยวของ กลา ทองขาว (2534) ไดศกษาเรอง การวเคราะหปจจยทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธาณะใปปฏบต: กรณศกษานโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต พบวา ปญหาของการน านโยบายรณรงคเพอการเรยนรหนงสอ สามารถออกไดเปน 6 ดาน ไดแก (1) ความชดเจนของเปาหมาย และวตถประสงค กลาวคอ ทกฝายมความเขาใจในเปาหมาย และวตถประสงคของโครงการเปนอยางด (2) มการมอบหมายงาน และภารกจทด มการวางแผนการด าเนนงาน และม การก าหนดวธ และขนตอนการท างานทชดเจน (3) ลกษณะของหนวยงานทน านโยบายไปปฏบต

54

กลาวคอ หนวยงานทเกยวของจะตองมความรบผดชอบรวมกน มการวางแผนทด และผมสวนรวม มความรบผดชอบ องคการทรบผดชอบโครงการจะตองมความเขาใจขนตอนวธการท างาน อยางชดเจน หนวยงานมศกยภาพทเขมแขง เจาหนาทมการผนกก าลงกน มทมงานทเขมแขงจรงจง นอกจากนผปฏบตงานส าคญ (Key actors) จะตองเอาจรงเอาจงดวย (4) การสนบสนนจากสวนกลางและทองถน กลาวคอ นโยบายจะตองไดรบความรวมมอจากหลายฝาย ทงภาครฐ และเอกชน องคการ ชมรม สมาคม สโมสร และความรวมมอจากประชาชน นสตนกศกษา อาสาสมครในรปแบบตาง ๆ ตลอดจนสอมวลชน ในการใหความชวยเหลอสนบสนน เพอให ทกฝายเกดความเขาใจรวมกน และรวมมอกนปฏบตนโยบายใหเกดผลส าเรจ (5) มาตรการควบคม ประเมน และกระตนสงเสรม ผบรหารระดบสงมการเรงรด สอบถาม หรอใหมหนงสอ ผลการด าเนนงาน และความกาวหนาอยางตอเนอง และ (6) การเหนประโยชนของผเกยวของ กลาวคอ ผเรยน เหนคณคาของการรหนงสอ ทกฝายเหนประโยชนทเกดขนของการน านโยบายไปปฏบต กตต บนนาค (2536) ไดศกษาเรอง การน านโยบายภาษมลคาเพมไปปฏบต: การศกษาวเคราะหเชงปรากฏการณในธรกจโรงแรม พบวา ปจจยทมอทธพลตอความส าเรจของการน านโยบายภาษมลคาเพมดงกลาวไปปฏบตนนม 6 ปจจย คอ ปจจยทหนง ปจจยดานเปาหมาย และวตถประสงคของนโยบาย ประกอบไปดวยความชดเจนของการสอความหมายขาวสารนโยบายดานเปาหมาย และวตถประสงคของ นโยบาย ระดบความเขาใจเปาหมาย และวตถประสงคของนโยบายของบคคลผมสวนรวมรบผดชอบโครงการตรงตามเจตนาของนโยบาย ความเขาใจตรงกนดานเปาหมาย และวตถประสงคระหวางงานทเกยวของกบการน านโยบายไปปฏบตความสอดคลอง และความสมพนธของวตลประสงค แผนงาน โครงการ และกจกรรม ปจจยทสอง ปจจยดาน การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน ประกอบดวย ความชดเจนของการก าหนดกระบวนการ และขนตอนการน านโยบายไปปฏบต ความเหมาะสมของการจดสรรหนาทระหวางหนวยงานทน านโยบายไปปฏบตความเพยงพอของการจดสรรอ านาจ เพอเพมความเปนไปไดใหกบหนวยงาน ฝายปฏบต ความยดหยนของกระบวนการท างาน ความสอดคลองของการปฏบตภารกจของหนวยงานกบองคการภายนอก ปจจยทสาม ปจจยดานการประชาสมพนธ ประกอบไปดวยสอทใชในการประชาสมพนธ เนอหาสาระทใชในการสอความหมายของนโยบาย ผลการประชาสมพนธ ทมตอการปฏบตงาน ความจ าเปนในการปรบปรงประชาสมพนธ ปจจยทส ปจจยดานมาตรการควบคม ประเมนผล และการกระตนสงเสรม ประกอบดวย การก าหนดมาตรการควบคม ดแล และประเมนผลการปฏบตงาน การใชการกระตน และการเสรมแรงทางบวก การปรบเปลยน แนวปฏบตเพอตอบสนองเปาหมาย และวตถประสงคนโยบาย การใหค าแนะน า และควบคม

55

จากสวนกลางเกยวกบการด าเนนกจกรรม ปจจยทหา ปจจยดานสมรรถนะของหนวยปฏบต ประกอบดวย ความพรอมทางดานบคลากรในแงของความรความสามารถ ตลอดจนจ านวนผปฏบตทมากพอ ความพรอมทางดานงบประมาณ เงนทน และระเบยบขอบงคบทมความเหมาะสม ตลอดจนความพรอมทางดานอปกรณ และวสดตาง ๆ ทจะตองใชในการปฏบตงาน และปจจยทหก ปจจยทางดานการสรางแรงจงใจตอผประกอบการ และประชาชน ประกอบดวยประโยชนทธรกจ และประชาชนจะไดรบจากนโยบาย (การเขาสระบบ ภาษมลคาเพม) ความสะดวกในหลกเกณฑ และวธปฏบตของนโยบาย (ภาษมลคาเพม) ความเสยหายทอาจเกดขนถาไมปฏบตตาม โดยการศกษาดงกลาว กตต บนนาค (2536) ไดใชแนวคดของ Sorg (1983 อางถงใน กตต บนนาค, 2536) เปนมาตรฐานในการวดระดบความรวมมอของผปฏบตระดบลาง และผทไดรบผลจากนโยบาย โดยไดใชการศกษาวจยเชงคณภาพ ซงอาศยการสงเกต และเกบขอมลจากพฤตกรรมความรวมมอของผปฏบตระดบลาง ซงแบงออกเปน 3 กลม คอ กลมทหนง ประชาชนผมาพกโรงแรม โดยสงเกตวาตอนออกจากโรงแรมไดให ความรวมมอในการขอใบเสรจรบเงนหรอไม และกลมทสอง พนกงานเกบเงนของโรงแรม โดยสงเกตวา พนกงานไดใหความรวมมอในการออกใบเสรจรบเงนใหกบประชาชนผมาพกโรงแรมหรอไมและกลมทสาม เจาหนาทสรรพากร ทมาตรวจโรงแรม โดยตรวจสอบวาเจาหนาทของรฐรเหนเปนใจกบเจาของโรงแรมในการให การลดหยอนในการค านวณจ านวนผมาพกแรม หรอมพฤตกรรมในการปฏบตหนาทอยางชดเจนมากนอยเพยงใด ซงจากการตรวจตรา ตรวจสอบ และเกบขอมลในโรงแรมชนหนง และโรงแรม ชนสอง ในตางจงหวดจ านวนหนง พบวา ในระดบโรงแรมชนหนง การก าหนดวตถประสงค และนโยบายใหเกดความชดเจน และการวางระบบบญช และการเงนทเปนมาตรฐาน จะมผลท าใหธรกจโรงแรมชนหนงปฏบตตามนโยบายของรฐ โดยเฉพาะโรงแรมทมผถอหนเปนชาวตางชาต จะเนนการตรวจสอบจากระบบบญชและเนนการใหพนกงาน และลกคาปฏบตตามกฎหมาย อยางเครงครด เพอประโยชนของผประกอบการ ซงไมสามารถมาดแลเองไดโดยตรง สวนในระดบของโรงแรมชนสอง พบวา ความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบต ระดบความรวมมอ จะแตกตางกน ทงนถาหากวามการสรางแรงจงใจใหกบประชาชนผมาพก เชน ประชาชน ขอใบเสรจรบเงนจากโรงแรมแลวสามารถถกรางวลความรวมมอกจะมาก หรอหากม การประชาสมพนธใหกบผมาใชบรการโรงแรมทราบ ความจ าเปนของการขอใบเสรจรบเงน เพอประโยชนของทางราชการแลวความรวมมอกจะสงดวยหรอมการสรางแรงจงใจใหกบผประกอบการทท าตามระเบยบมาก กจะไดรบลดหยอนภาษมากระดบความรวมมอกจะสงขน เปนตน

56

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2556) ไดศกษาเรอง “นโยบายจ าน าขาว ผลกระทบตอ ความมนคง” สรปได ดงน หากพจารณาในเชงหลกการ การจ าน าขาวดเหมอนเปนแนวคดทด กลาวคอ มวตถประสงคเพอแกปญหาราคาขาวตกต าในชวงทผลผลตขาวออกสตลาดมาก ชาวนา จะน าขาวไปจ าน าไปกอนเพอรอเวลาทราคาขาวสงขนแลวจงไถถอนขาวออกมาจ าหนายอยางไรกด การจ าน ามขอจ ากดในการน าไปใชกบขาวเปลอกเนองจากการจ าน าขาวมตนทนการด าเนนการสง โดยเฉพาะตนทนการเกบรกษา รวมทงยงมตนทนจากการเสอมคณภาพของผลผลตขาว ดงนน ราคารบจ าน าจ าเปนตองต ากวาราคาตลอดมากพอสมควร เพอใหชาวนาทน าขาวมาจ าน ามแรงจงใจ มาไถถอนขาวออกไป หรอเพอใหผรบจ าน าขาวมก าไรหรอไมขาดทนเมอน าขาวทหลดจ าน า ออกขายทอดตลาดในภาคปฏบต โครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลไมใชการรบจ าน าขาว ตามแนวคดขางตน แตเปนการรบซอขาวจากเกษตรกรเพอมาเกบรกษาและจดจ าหนายเอง ในขณะเดยวกนกยงเปนนโยบายสงเคราะหดานรายไดเกษตรกร เพราะรฐบาลรบซอขาว จากเกษตรกรในราคาทสงกวาราคาตลาดมากจนเกนไป ไมไดท าใหเกษตรกรจะกลบมาไถถอนขาวออกไปถงแมวานโยบายจ าน าขาวของรฐบาลมขอดในแงทท าใหเกษตรกรผปลกขาวมรายได ทแนนอน คาดการณได และเปนรายไดทสงกวารายไดจากการจ าหนายขาวในราคาตลอดมาก ท าใหชาวนารายยอยมรายไดเพมสงขนอยางไรกตามนโยบายนขอเสยและผลกระทบตอความมนคงหลายประการ ประการแรก นโยบายนใหความชวยเหลอชาวนาทกคนทน าขาวมาจ าน า โดยไมค านงถงความจ าเปน ยงไปกวานนชาวนายากจนทปลกขาวไวบรโภคเองและไมมผลผลตขาวเหลอพอส าหรบจ าหนายจะไมไดรบประโยชนจากโครงการนนโยบายนจงอาจท าใหขาดประสทธภาพ ในการใชงบประมาณ ประการทสอง นโยบายนจะสรางภาระดานงบประมาณสงมาก เนองจากการตงราคา รบจ าน าขาวไวคอนขางสงท าใหมแนวโนมขาดทนสงมาก รฐบาลยงมตนทนในการจางโรงสสขาว จดเกบขาว และขนสงขาว อกทงยงมตนทนในการตรวจสอบคณภาพ การจดหาตลาดเพอระบายขาว รวมทงยงมความเสยหายจากการเสอมคณภาพของขาวทจดเกบไวนาน นอกจากนภาระทางการคลงจากนโยบายนยงมแนวโนมสงขน เนองจากราคารบจ าน าทสงขนจะจงใจใหเกษตรกรหนมาปลกขาวมากขนและการยกเลกนโยบายเปนไปไดยากเพราะจะมแรงตอตานจากชาวนาซงเปนฐานเสยงของรฐบาล ประการทสาม นโยบายจ าน าขาวจะท าลายแรงจงใจและประสทธภาพอนเกดจาก กลไกตลาด (ถงแมวาตลาดขาวอาจจะไมใชตลาดทมการแขงขนอยางสมบรณ แตมการแขงขน ในระดบหนง) เพราะรฐจะเขามาเปนลกคาขาวเพยงรายเดยว นโยบายนจะท าใหโรงสขาดแรงจงใจ

57

ในการปรบปรงประสทธภาพเพราะการเขาเปนโรงสในโครงการไมไดเกดจากการแขงขนหรอคดเลอกจากโรงสทมประสทธภาพสงสด ประการทส นโยบายนจะท าลายความสามารถในการแขงขนของอสาหกรรมขาวไทย ท าใหอสาหกรรมขาวในประเทศออนแอลง เพราะรฐบาลกลายเปนผคาขาวรายเดยว ขณะท ผสงออกขาวหรอผลตขาวถงตองประมลเพอซอขาวจากรฐ ซงท าใหผผลตแตละรายมความเสยงวาจะสามารถซอขาวจากรฐเพอสงมอบใหลกคาในราคา ปรมาณ และคณภาพทลกคาตองการ ไดหรอไม ประการทหา การด าเนนนโยบายมความเสยงทจะเกดการทจรตสงเพราะรฐบาลตองจางเอกชนในการด าเนนการแทนรฐ เชน การรบซอขาว การสขาว การจดเกบขาว เปนตน ในขณะทภาครฐมก าลงในการตรวจสอบจ ากด (เชน การตรวจสอบคณภาพขาว การตรวจสอบสตอกขาว)โครงการนจงมชองทางทเจาหนาทรฐหรอเอกชนจะแสวงหาประโยชนจากการด าเนนการ ขนตอนตาง ๆ ไดมาก ประการทหก นโยบายจ าน าขาวอาจท าลายความเขมแขงของเครอขายทางสงคม โดยท าใหเกษตรกรเปลยนจากการพงพากนและกนเปนการหนไปพงรฐ องคกรทางสงคม ของเกษตรกร(เชน สหกรณ วสาหกจชมชน) ทท ากจการเกยวกบการสขาว โกดงเกบขาว รวบรวมผลผลต หรอจ าหนายผลตภณฑขาว หากไมไดเปนโรงสภายใตโครงการรบจ าน าขาว กจะถกลดบทบาทลงหรอมเกษตรกรมาใชบรการลดลง ในความเหนดานความส าเรจของนโยบายขาวควรบรรลเปาหมายส าคญ 3 ประการ คอ การยกระดบรายไดของเกษตรกรการสรางประสทธภาพในระบบเศรษฐกจและการสราง ความมนคงทางอาหารของประเทศ นโยบายจ าน าขาวของรฐบาลสามารถบรรลเปาหมาย เพยงการยกระดบรายไดของเกษตรกร แตมไดเปนการเพมรายไดอยางยงยนเพราะวสาหกจชมชนและอตสาหกรรมขาวไทยถกท าใหออนแอลง อกทงยงลมเหลวในดานประสทธภาพในระบบเศรษฐกจ เพราะใชจายงบประมาณสงมาก และอาจท าลายความหลากหลายของผลผลตอาหาร ของประเทศ เพราะเกษตรกรหนมาเพาะปลกขาวแทนการผลตผลผลตทางเกษตรประเภทอน อยางไรกตาม นโยบายจ าน าขาวของรฐบาลควรด าเนนการตามแนวคดของการจ าน าโดยเฉพาะอยางยงการก าหนดราคารบจ าน าทเหมาะสม เพอไมใหเปนภาระตองบประมาณ มากเกนไป และรฐไมเขาไปแทรกแซงกลไกตลาดขาวมากเกนไป แตหากรฐบาลตองการใชนโยบายจ าน าขาวเปนเครองมอยกระดบรายไดชาวนา รฐบาลควรก าหนดกลมเกษตรกรทเขารวมโครงการโดยพจารณาตามความจ าเปน เชน เฉพาะเกษตรกรทยากจน เกษตรกรทมพนทนานอย หรอตองเชาทนาจากผอน เปนตน แตในระยะยาว รฐบาลควรสนบสนนการใชระบบตลาดการคา

58

การเกษตรลวงหนา เพอปองกนความเสยงจากความไมแนนอนของราคาขาวแทนการจ าน าขาว โดยการพฒนาความรของเกษตรกรเกยวกบสนคาเกษตรลวงหนา การพฒนาระบบสารสนเทศ ทเหมาะสมกบเกษตรกรเพอสงสญญาณใหเกษตรกรทราบทศทางของการผลตและราคาสนคาลวงหนา และเปนชองทางในการเขาถงการบรการของตลาดสนคาเกษตรลวงหนาดวย นอกจากน รฐบาลยงควรใหความส าคญกบการเพมผลตภาพการผลตขาว ไดแก การพฒนาระบบชลประทานเนองจากการท านาในหลายพนททพงพาน าฝนเพยงอยางเดยวท าใหผลผลตต า และการพฒนาและใชเทคโนโลยในการผลตขาว ตงแตการพฒนาพนธขาว เทคโนโลยการเพาะปลกและการเกบเกยวตลอดจนการเกบรกษาและการแปรรปเพอเพมมลคาของผลผลตขาวการสงเสรมการแขงขนในอตสาหกรรมขาวเปนอกมาตรการหนงทควรใหความส าคญเพอใหเกดประสทธภาพในกระบวนการผลตขาว สรางแรงจงใจในการพฒนาคณภาพขาว และท าให การจดสรรผลประโยชนในอตสาหกรรมขาวเปนไปอยางเปนธรรม ประการส าคญ รฐบาล ควรสงเสรมการปรบโครงสรางการผลตและแรงงาน โดยการพฒนาความรและทกษะฝมอแรงงานภาคเกษตร เพอเออใหแรงงานภาคเกษตรยายไปสภาคเศรษฐกจอนทมผลตภาพสงกวาและมรายไดสงและมเสถยรภาพมากกวา รวมทงสนบสนนการท าการเกษตรทใชเครองจกรกล ซงตองท าใหเกษตรกรรวมตวกนใหมการผลตทมขนาดใหญ เชน การจดตงเครอขายธรกจชมชน การรวมกลมเปนสหกรณทเขมแขง การรวมลงทนกบภาคธรกจ เปนตน ซงแนวทางนจะท าใหการผลต มประสทธภาพสง และท าใหเกษตรกรมอ านาจตอรองมากขนดวย นโยบายจ าน าขาวเปนตวอยาง ทชดเจนของการใชนโยบายขาวเพอแสวงหาผลประโยชนทางการเมอง ซงมงเนนการด าเนนนโยบายทเหนผลไดรวดเรว ถงแมการจ าน าขาวจะเปนไมเดดของพรรครฐบาลในการเอาชนะในทางการเมอง แตกอาจท าใหพรรครฐบาลพายแพดวยภยทตวเองสรางขน ชยสทธ อนชตวรวงศ, นภา ศรอนนท และสวรรณา ตลยวศนพงศ (2553) ไดศกษาเรอง โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดมนส าปะหลงเพอปองกนการทจรต เปนโครงการทจดท าขนโดยมลนธสถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย (TDRI) ไดรบทนอดหนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) เพอศกษาวเคราะหนโยบายสถานการณและมาตรการของรฐในการแทรกแซงตลาดมนส าปะหลง วเคราะหและประมาณการตนทนทางการเงนและความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจทเกดจากการด าเนนโครงการรบจ าน าหวมนส าปะหลงจากเกษตรกร ศกษารปแบบและกระบวนการทจรตตลอดจนเสนอแนะแนวทางทมประสทธภาพและสามารถปองกนการทจรตได มนส าปะหลงเปนพชเศรษฐกจทส าคญของไทยเปนรองจากขาวและยางพารา โดยทผานมาภาครฐไดเขามามบทบาทส าคญตอการพฒนาศกยภาพของเกษตรกรและยกระดบคณภาพของมนส าปะหลงไทย แตปญหามดเกดขนไดบอยครง

59

เมอราคามนส าปะหลงผนผวนและตกต า ซงสงผลใหเกษตรกรไมสามารถขายผลผลตไดในระดบราคาทนาพอใจหรอคมกบตนทนคาใชจายทใชในการเพาะปลกเกษตรกรทไดรบผลกระทบ จากราคาหวมนส าปะหลงทตกต ามกรวมตวกนเพอเรยกรองใหรฐยนมอเชามาชวยเหลอในชวงเกอบ 10 ปทผานมา รฐบาลตาง ๆ ไดเนนแนวทางการแทรกแซงตลาดมนส าปะหลงผาน การรบจ าน าหวมนสดเพอชวยเหลอเกษตรกร แตการสรางอปสงคเทยมนนไมเกดประโยชนมากนก เพราะรฐไมไดรบจ าน าหวมนสดไวทงหมด ดงจะเหนไดวาทผานมารฐบาลเปดรบจ าน า หวมนส าปะหลงเพยงรอยละ 1 ถงรอยละ 11 ของปรมาณหวมนสดทผลตไดในประเทศในชวงป 2543-2550 นอกจากนนหากพจารณากระบวนการหรอขนตอนการรบจ าน าแลว มหลายฝายจาก ทงภาครฐและเอกชนทเขาเกยวของในกระบวนการรบจ าน า โดยทแตละฝายมวตถประสงค ทแตกตางกน หากไมมระบบตรวจสอบและจงใจทดพอ ยอมเปดโอกาสในการทจรตคอรรปชน ไดในทสด การทจรตในโครงการแทรกแซงตลาดมนส าปะหลงทผานเกดขนหลาลกษณะ เชน การสวมสทธการปลอมปน เปนตน ซงยากตอการประเมนความเสยหายเพราะไมปรากฏขอมลสถตทน ามาใชประเมนไดนอกจากไดรบรผานการสมภาษณผทเกยวของเทานน อยางไรกดการศกษานไดพยายามชใหเหนชองทางทอาจน าไปสการทจรต โครงการไดประเมนคาเชาทางเศรษฐกจ ของเกษตรกรและผประกอบการทเขารวมโครงการแทรกแซง ตลอดจนประเมนตนทน การด าเนนงานและความสญเสยทางเศรษฐกจ จากการด าเนนโครงการแทรกแซงตลาด มนส าปะหลงในหลายชวงเวลาผานมา การศกษาชใหเหนวา โครงการแทรกแซงตลาดหวมนส าปะหลงกอภาระการคลงใหแกรฐบาลหลายพนลานบาทในแตละป เพอรบจ าน าหวมนส าปะหลงจากเกษตรกรและเสยคาใชจาย ในการแปรสภาพและคาใชจายในการด าเนนงานตาง ๆ ใหแกทงผประกอบการลานมนและ โรงแปงมน รวมถงหนวยงานของรฐ เชน อคส. และ ธ.ก.ส. แมวารฐบาลจะสามารถระบายผลผลตทหลดจ าน าได แตผลก าไรทเกดขนกยงไมเพยงพอกบคาใชจายในการรบจ าน าทงหมด โดยรวมแลว มาตรการรบจ าน าหวมนสดนมไดสงผลดตอเกษตรกรสวนรวม กลาวคอ มเกษตรกรเพยงบางสวนเทานนทไดรบประโยชนจากการเขารวมโครงการแมวาเกษตรกรทไดเขารวมโครงการมรายได ทเพมขนจากการจ าน ากมไดสงเมอเทยบกบตนทนคาใชจายทรฐตองสญเสยไป นอกจากนน โครงการแทรกแซงตลาดมนส าปะหลง ยงไดสรางคาเชาทางเศรษฐกจจ านวนมาก แกผประกอบการตาง ๆ เชน กรณโครงการแทรกแซงตลาดมนส าปะหลง ป 2549/ 50 นนคาเชาทางเศรษฐกจ ทค านวณได มมลคารวมกนประมาณ 1.5 พนลานบาท โดยทผประกอบการลานมน โรงแปงมนส าปะหลง และผประมลซอผลตภณฑมนส าปะหลงในคลงของรฐ เปนกลมทไดรบ

60

ประโยชนมากทสด เปนตน ทงนโครงการแทรกแซง ฯ ยงกอใหเกดการพฒนากระบวนการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจและการทจรตคอรรปชนรปแบบใหมซงเปนผลเสยตอเศรษฐกจสวนรวมและยงบดเบอนกลไกตลอด ท าใหไมเกดการพฒนาตลาดมนส าปะหลงเทาทควร เทพศกด บญยรตพนธ (2536) ไดศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอการสรางประสทธผลของการน านโยบายการใหบรการแกประชาชนไปปฏบต: กรณศกษาส านกงานเขตของกรงเทพมหานคร โดยท าการเปรยบเทยบกนระหวางตวแปรอสระ 4 ตวแปร ซง ประกอบดวย ตวแปรความชดเจน ในเปาหมายของนโยบาย ความพรอมของทรพยากร ความซบซอนของโครงสราง และการม สวนรวมของผรบบรการ พบวา ตวแปรความพรอมของทรพยากรมอทธพล และสามารถอธบายความมประสทธผลไดมากทสด รองลงมา ไดแก ตวแปรความซบซอนของโครงสราง ตวแปร ความชดเจนในเปาหมายของนโยบาย และตวแปรการมสวนรวมของผรบบรการ ตามล าดบ สวนในดานทศทางของความสมพนธ พบวา ตวแปรอสระ 3 ตวแปร ไดแก ความชดเจน ในเปาหมายของนโยบาย ความพรอมของทรพยากร และการมสวนรวมของผรบบรการ มความสมพนธเชงบวกกบประสทธผลของการน านโยบายการใหบรการแกประชาชนไปปฏบต ในขณะทความซบซอนของโครงสราง มความสมพนธเชงลบกบประสทธผลของการน านโยบาย ไปปฏบต นพนธ พวพงศกร และจตรกร จารพงษ (2553) ไดศกษาเรอง การศกษามาตรการแทรกแซงตลาดขาวเพอปองกนการทจรต: การแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนและเศรษฐศาสตรการเมองของโครงการบจ าน าขาวเปลอก โครงการรบจ านาวเปลอกเปนโครงการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรทใชงบประมาณแผนดนมากทสดในบรรดาโครงการแทรกแซงสนคาเกษตรทกชนด ถงแมโครงการจ าน าขาวเปลอกจะไมใชโครงการทมปญหาการทจรตเทากบการรบจ าน าล าไย แตกมรายงานเกยวกบการทจรตของผเกยวของกบโครงการรบจ าน าขาวเปลอกอยเปนประจ า รวมทงจะเหนไดวาฝายการเมองกยงนยมใชนโยบายรบจ าน าพชผลเปนนโยบายการหาเสยงกบเกษตรกร วตถประสงคของงานวจยเรองนเปนการศกษาการประมาณตนทน จากผลการศกษาวจย พบวา โครงการรบจ าน าขาวเปลอกจ านวน 5.24 ลานตน ในป 2548/ 49 กอใหเกดตนทนทางการเงน และตนทนแฝง (Implicit cost) เทากบ 51,758.26 ลานบาท และภาวะขาดทนเทากบ 19,130 ลานบาท ซงการรบจ าน ามผลใหสวสดการสงคมเปลยนไป เพราะโครงการนเปนการโอนทรพยากรจาก ผเสยภาษและผบรโภคมายงผผลต สวนตนทนสวสดการมคาอยระหวาง 16,609.94 ลานบาท ถง 17,720.99 ลานบาท ซงต ากวาการขาดทน เพราะแมผบรโภคจะซอขาวแพงขน แตชาวนาทไมไดเขาโครงการ ฯ กไดรบประโยชนจากราคาขาวในตลาดทสงขน โดยไดรบประโยชนประมาณ รอยละ 56 ถงรอยละ 63 ของผลประโยชนทตกแกชาวนาทงหมด รายรบ การขาดทนตนทน

61

สวสดการสงคม (Welfare cost) ของโครงการรบจ าน าขาวเปลอก และการประมาณการผลตอบแทนสวนเกน (คาเชาทางเศรษฐกจ) ทตกแกกลมบคคลตาง ๆ ในโครงการรบจ าน าขาว การวเคราะหกจกรรมการแสวงหาคาเชาตลอดจนศกษาพฤตกรรมการทจรตของผเกยวของในโครงการรบจ าน านอกจากน จะวเคราะหผลกระทบตอตนทน การแขงขนในตลาดขาว และความสามารถ ในการแขงขนของขาวไทย โดยเลอกศกษาโครงการรบจ าน าขาเปลอกนาปฤดการผลต 2548/ 49 เนองจากเปนปทรฐจ าหนายขาวออกหมดแลวและมขอมลคอนขางสมบรณ นอกจากน ยงเปนปทราคาจ าน าสงกวาราคาตลาดมาก ท าใหมการรบจ าน าขาวเปลอกจ านวนมากคลายกบสถานการณ ในป พ.ศ. 2551-2552 ศนยวจยนโยบายและการบรหาร (2554) ไดศกษาเรอง โครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 เปนการวจยประเมนผล (Evaluation research) ซงผสมผสานวธการวจย เชงปรมาณ (Quantitative research) และวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative research)โดยการศกษา จากเอกสารการสมภาษณแบบเจาะลก การจดสนทนากลม และการลงพนทสงเกตการณ ส าหรบ การวจยเชงปรมาณใชในการประเมนผลโครงการและการส ารวจความพงพอใจของเกษตรกร โรงส/ ตลาดกลาง ทมตอโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 ในการประเมนทปรกษา จะประเมนปจจยน าเขา (Inputs) ผลผลต (Outputs) และผลลพธ (Outcomes) ผลกระทบ (Impacts) สวนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยการศกษาจากเอกสารการสมภาษณแบบเจาะลก การจดสนทนากลม และการลงพนทสงเกตการณ เพอศกษาปญหาอปสรรคในการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 และศกษาขอเสนอแนะและแนวทางแกไขปญหา การด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 พบวา เกษตรกรมความพงพอใจตอโครงการรบจ าน าขาว ฯ จ านวน 2,900 คน คดเปนรอยละ 74.90 และมความพงพอใจตอกระบวนการรบจ าน ามากกวารอยละ 66 เกษตรกรเหนดวยถงเหนดวยอยางยงวามรายไดมากขน จากการเขารวมโครงการรบจ าน า จ านวน 2,745 คน คดเปนรอยละ 70.89 และปญหาและอปสรรคของเกษตรกรผตอบแบบสอบถาม 4 ภาค จากกลมตวอยาง จ านวน 3,872 คน ทมตอโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 มปญหาความลาชาของการออกใบประทวนมากทสด จ านวน 257 คน คดเปนรอยละ 0.07 ไมมนใจโรงสทรบจ าน าในการชงน าหนก/ ตรวจวดความชน/ ตรวจวดสงเจอปน จ านวน 176 คน คดเปนรอยละ 0.05 การด าเนนการลาชาจานวน 108 คน คดเปนรอยละ 0.03 สมพร อศวลานนท (2552) ไดศกษาเรอง ความเปนพลวตของเศรษฐกจการผลตขาว ของไทยและการมองไปขางหนา โดยการศกษาในเรองนมวตถประสงค (1) เพอวเคราะห การเปลยนแปลงในแบบแผนการผลตและการบรโภคขาวและการตอบสนองของอปทานผลผลต

62

ขาวและอปสงคการบรโภคขาวตอตวแปรทงทางดานราคาและไมใชราคา (2) เพอประมาณแนวโนมของอปทานการสงออกขาวของไทยตอไป ทงน พบวา ในดานอปทานการผลตเกษตรกรในพนทชลประทานไดมการขยายตวของการปลกขาวพนธไมไวตอชวงแสงกนอยางแพรหลายและน าไปสการเปลยนแปลงในแบบแผนการผลตขาวอปทานผลผลตขาวในภาพรวมมการตอบสนองตอราคาขาวมากกวาปจจยอน ๆ รองลงมา ไดแก ปจจยทางดานการลงทนวจยในภาคผลตขาว การพฒนาพนทชลประทานและรวมถงปจจยดานราคาของพชพลงงานและพชแขงขน นอกจากนราคาของปจจยการผลตทงปยเคมและแรงงานมผลกระทบในทางกลบกนตออปทานผลผลต ในดานอปสงคการบรโภคขาว พบวา แบบแผนการบรโภคขาวของครวเรอนไทยไดเปลยนแปลงไป ตามภมภาคตามการพฒนาของเมองและชนบทและตามระดบรายไดพรอมกบมการตอบสนองตอระดบคาใชจายของครวเรอนในทางตรงขามโดยเฉพาะเมอครวเรอนมระดบรายไดทสงขนนอกจากน พบวา ระดบราคาขาวและระดบรายไดตอบคคล ไดมผลในทศทางตรงขามกบ ความตองการบรโภคขาวตอบคคลภายในประเทศพรอมนไดคาดหมายวา อปทานขาวสวนเกน เพอการสงออกใน 15 ปขางหนาจะมประมาณ 8-10 ลานตนขาวสาร และผลของการศกษายงใหขอเสนอแนะวาการปรบตวเพมขนราคาพชอาหารทน าไปใชเปนพชพลงงาน จะสงผลตอการลดลงของอปทานผลผลตขาวแตผลกระทบทจะเกดขนกบอปทานการสงออกขาวจะไมรนแรง ทงน เพราะการชะลอตวลงของอปสงคการบรโภคขาวภายในประเทศและเพอบรรเทาการชลอตว ของผลผลตขาวในอนาคตการขยายการลงทนในการวจย ในภาคการผลตขาวและรวมถง การพฒนาการชลประทานใหขยายตวออกไปนบวามความจ าเปน อทธ พศาลวานช (2554) ไดศกษาเรอง การศกษาความอยรอดของขาวไทยภายใตประชาคมอาเซยนซงมวตถประสงค คอ (1) เพอเปรยบเทยบศกยภาพการผลต การคาและนโยบายของขาวไทยกบเวยดนาม (2) เพอวเคราะหผลกระทบทมตอรายได การใชปจจยการผลต การใชทดนของชาวนาไทย (3) เพอเสนอขอเทจจรงของผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอความอยรอดของขาวไทย ผลการวจย พบวา ไทยสญเสยสวนแบงการตลาดอาเซยนในประเภท ขาวขาวใหแกเวยดนามแตส าหรบขาวประเภทอนไทยยงคงครองสวนแบงการตลาดเอาไวได แตทงน จากการพจารณาดานการผลต พบวา ไทยมศกยภาพมากกวาทงพนธขาว คณภาพขาว ความช านาญของชาวนา โครงสรางพนฐาน เทคโนโลยการผลตขาว และการขนสง ส าหรบผลกระทบทมตอรายได การใชปจจยการผลต การใชทดนของชาวนาไทย พบวา หลงจากมการปรบลดภาษศลกากรขาวสารใหเปนรอยละศนย จะสงใหไทยไดรบประโยชนมากขน ทงในภาคการผลต การใชปจจยการผลต การสงออกและรายไดของชาวนา และส าหรบชาวนาจากผลการวจย พบวา ไดรบผลกระทบนอยทสด เนองจากราคาขาวเปลอกทชาวนาไดรบหรอรายไดของชาวนา

63

มหนวยงานรฐคอยชวยเหลอ แตนโยบายรฐดงกลาวถอเปนดาบสองคมเนองจากการแทรกแซงตลาด มชองทางทสามารถทจรตคอรปชนและไมเปนการกระตนหรอเชญชวนใหชาวนาพฒนาศกยภาพการผลตขาวของตนเองใหเปนขาวทมคณภาพ เพมปรมาณผลผลตตอไร หรอสงเสรม การลดตนทนการผลตท าใหชาวนาไทยไมสามารถเพงพาตนเองไดมากขนเรอย ๆ ดงนน จงจ าเปนตองมการพฒนาขาวไทยทงระบบ คอ (1) นโยบายเพอเสรมศกยภาพดานการผลต ของชาวนาไทย สงเสรมใหชาวนาลดตนทนการเพราะปลกขาวอยางจรงจง โดยรณรงคใหใช ปยชวภาพแทนปยเคม การวจยและพฒนาพนธขาวใหสามารถเพาะปลกใหผลผลตเพมขน (2) นโยบายสงเสรมศกยภาพดานการตลาด เพมชองทางในการเผยแพร ประชาสมพนธขอมลขาวสารดานขาวของไทยในตลาดอาเซยน (3) นโยบายเสรมศกยภาพขาวไทยทงระบบ รวมกลมกนระหวางชาวนา ผประกอบการโรงสขาว ผสงออก รวมถงตวแทนจากหนวยงานภาครบทเกยวของเพอจดตงเปนองคกรอสระทดแลขาวไทยทงระบบ ตงแตการผลตและการสงออกเพอให การด าเนนงานทกสวนมความสอดคลองกน อาคม ใจแกว (2533) ไดศกษาเรอง การน านโยบายไปปฏบตในพนทจงหวดชายแดนภาคใต: ศกษาปจจยทสงผลกระทบตอความส าเรจ พบวา ปจจยทสงผลกระทบ ตอความส าเรจ ในการน านโยบายไปปฏบตเชงทฤษฎ ประกอบไปดวยปจจยหลากหลายดานดวยกน ดงน ปจจยทหนง ปจจยดานลกษณะของนโยบาย ไดแก ความชดเจน และความเปนไปไดของนโยบาย ความสอดคลองของนโยบายตอสภาพปญหา ภายใตเงอนไขของแนวคดทฤษฎ ทน ามาพจารณาก าหนดนโยบายนน ปจจยทสอง ปจจยดานลกษณะองคการ ไดแก การประสานงาน และการสนบสนนจากหนวยงานระดบเหนอ ปจจยทสาม ปจจยดานลกษณะขาราชการ ไดแก ความรความสามารถ ความตงใจจรง ตลอดจนการปรบตว ปจจยทส ปจจยดานทรพยากร ไดแก งบประมาณ และจ านวนทมงาน หรอบคลากร ปจจยทหา ปจจยดานการใชขอมล และกระบวนการตดตอสอสาร ไดแก การใชขอมลจากกลมเปาหมายในระดบพนท และการใชขอมลระหวางหนวยงานทรบผดชอบปฏบตงานรวมกน ปจจยทหก ปจจยดานลกษณะกลมบคคลเปาหมาย ของนโยบาย ไดแก ความตองการของกลมเปาหมาย และการสนบสนนของผน าทองถน และปจจยทเจด ปจจยดานลกษณะชมชน ไดแก ความส าคญดานสงคม และวฒนธรรมประเพณของทองถน จากการศกษาวเคราะหเชงปรมาณ ไดแบงการทดสอบออกเปน 2 แบบ คอ แบบแรก เปนการทดสอบปจจยดานชมชน และปจจยดานลกษณะประชาชน พบวา ปจจยดงกลาว ถงแมจะมผลกระทบตอความส าเรจของนโยบาย ทงเชงทศนคตและเชงพฤตกรรม แตกมผลกระทบนอยมาก สวนแบบทสองเปนการทดสอบลกษณะของนโยบาย ปจจยดานลกษณะองคการ ปจจยดานลกษณะขาราชการ ปจจยดานการใชขอมล และกระบวนการตดตอสอสาร และปจจยดานทรพยากร พบวา

64

ปจจยทงหมดมผลตอความส าเรจของนโยบายเชงทศนคตพอใช แตจะมผลตอความส าเรจ ของนโยบายเชงพฤตกรรมการปฏบตงานของขาราชการนอยมาก จากการศกษาในเชงคณภาพ อธบายไดวา ตวแปรทกตวมผลตอความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบตทงเชงทศนคต และเชงพฤตกรรม แตคนพบวา ความสมพนธนนไมสามารถระบเปนน าหนกเปรยบเทยบใหเหนเปนรปธรรมได

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยเรอง การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร เปนการวจยเชงวเคราะห (Analytical research) ซงผวจยไดศกษาคนควาจากต ารา เอกสาร การสมภาษณ และการส ารวจ มรายละเอยด ดงน

วธการศกษา ในการวจยครงน เปนการวจยแบบผสม (Mixed method) ระหวางเชงคณภาพ และเชงปรมาณ โดยเนนหนกเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยมรายละเอยด ดงน 1. การวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) 1.1 การวจยเอกสาร (Documentary research) โดยการรวบรวมขอมลเอกสารตาง ๆ จากหนงสอ บทความ กฎหมาย กฎระเบยบ หนงสอสงการของทางราชการ เอกสารงานวจย ทเกยวของ เพอศกษาจากสภาพขอเทจจรงและปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเปนเงอนไขทมผลตอการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของหนวยงานทเกยวของ แลวน าขอมลมาวเคราะห (Content analysis) และเสนอผลการศกษาในรปแบบการอธบายเชงพรรณนา (Descriptive method) 1.2 เกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณแบบเชงลก (In-depth interview) กบบคคล ทเกยวของ 3 กลม คอ กลมท 1 คอ ขาราชการทเกยวของกบการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต กลมท 2 คอ กลมเกษตรกร กลมท 3 คอ กลมเอกชน โรงสทเขารวมโครงการ 2. การวจยเชงปรมาณ (Quantitative research) รปแบบการวจยเชงส ารวจเพอส ารวจความคดเหนของเกษตรกรชาวนาทเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการส ารวจความคดเหน จากกลมตวอยาง (Sample) จากเกษตรกรผเขารวมโครงการ (ชาวนา) จ านวน 17 อ าเภอ 158 ต าบล 2,120 หมบาน จ านวนครวเรอนเกษตร 166,716 ครวเรอนเกษตร

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยม 3 อยาง คอ (1) เอกสาร เนอหาสาระของนโยบาย ระเบยบค าสงตาง ๆ และวาระการประชม (2) แบบสมภาษณเชงลก และ (3) แบบสอบถามโดยมรายละเอยด

66

ดงน 1. ขอมลเอกสารตาง ๆ จากหนงสอ บทความ กฎหมาย กฎระเบยบ หนงสอสงการ ของทางราชการ เอกสารงานวจยทเกยวของรวมถงผลงานวทยานพนธทไดท าการศกษากอนหนาน 2. แบบสมภาษณเชงลก (In-depth interview) กลมผใหขอมลส าคญ คอ คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าขาวในจงหวดสรนทร ประกอบดวย 2.1 กลมท 1 ขาราชการระดบผบงคบบญชา ซงองคประกอบของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร ไดแก พาณชยจงหวด เกษตรจงหวด ผอ านวยการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ การคาภายใน สถตจงหวดสรนทร ขาราชการผใตบงคบบญชา เกษตรอ าเภอ ซงมประเดนสมภาษณ 3 ดาน คอ 2.1.1 ดานแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร (Inputs) ไดแก 2.1.1.1 วตถประสงคของนโยบาย 2.1.1.2 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน 2.1.1.3 มาตรการในการปฏบตงาน 2.1.1.4 ทรพยากรการบรหาร 2.1.2 ดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการการน านโยบายไปปฏบต ในจงหวดสรนทร (Process) ไดแก 2.1.2.1 การแปลงนโยบาย/ถายทอดสการปฏบต 2.1.2.2 การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต 2.1.2.3 การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต 2.1.2.4 การนเทศและตดตามประเมนผล 2.1.3 ดานผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร (Outputs) ไดแก 2.1.3.1 ผลผลต 2.1.3.2 ผลลพธ 2.1.3.3 ผลกระทบ 2.2 กลมท 2 ไดแก ผแทนกลมเกษตรกร คอ ผแทนสมาคมสงเสรมชาวนาไทย อาสาสมครเกษตร ประธานสภาเกษตรกร ในจงหวดสรนทรซงเปนองคประกอบของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร ซงมประเดนสมภาษณ 3 ดาน คอ

67

2.2.1 ดานแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร (Inputs) ไดแก 2.2.1.1 วตถประสงคนโยบาย 2.2.1.2 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน 2.2.1.3 มาตรการในการปฏบตงาน 2.2.1.4 ทรพยากรการบรหาร 2.2.2 ดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการการน านโยบายไปปฏบต ในจงหวดสรนทร (Process) ไดแก 2.2.2.1 การแปลงนโยบาย/ ถายทอดสการปฏบต 2.2.2.2 การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต 2.2.2.3 การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต 2.2.2.4 การนเทศและตดตามประเมนผล 2.2.3 ดานผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร (Outputs) ไดแก 2.2.3.1 ผลผลต 2.2.3.2 ผลลพธ 2.2.3.3 ผลกระทบ 2.3 กลมท 3 ผประกอบกจการเอกชน (โรงส) ผแทนสมาคมโรงสขาว ผแทนสมาคมผสงออกขาวไทยในจงหวดสรนทร ซงเปนองคประกอบของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร ซงมประเดนสมภาษณ 2 ดาน คอ 2.3.1 ดานแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร (Inputs) ไดแก 2.3.1.1 วตถประสงคของนโยบาย 2.3.1.2 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน 2.3.1.3 มาตรการในการปฏบตงาน 2.3.1.4 ทรพยากรการบรหาร 2.3.2 ดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการการน านโยบายไปปฏบต ในจงหวดสรนทร (Process) ไดแก 2.3.2.1 การแปลงนโยบาย/ ถายทอดสการปฏบต 2.3.2.2 การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต

68

2.3.2.3 การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต 2.3.2.4 การนเทศและตดตามประเมนผล 2.3.3 ดานผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร (Outputs) ไดแก 2.3.3.1 ผลผลต 2.3.3.2 ผลลพธ 2.3.3.3 ผลกระทบ 3. แบบสอบถาม (Questionnaire) โดยดดแปลงคนควาเอกสารทางวชาการและงานวจย ทเกยวของ ประกอบดวย ค าถามปลายปด (Close-ended questionnaire) และปลายเปด (Open-ended questionnaire) เพอใหเกษตรกรชาวนาสามารถกรอกขอมลไดดวยตนเอง (Self-administered questionnaire) เปนการส ารวจความคดเหนของกลมเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอก จ านวน 17 อ าเภอ ของจงหวดสรนทร ตอกระบวนการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบต โดยแบงออกเปน 4 ตอน ไดแก ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 ขอมลเกยวกบการเพาะปลก ตอนท 3 ขอมลความคดเหนเกยวกบเนอหาสาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก กระบวนการรบจ าน าขาวไปสการปฏบต และผลการด าเนนนโยบายไปปฏบตในจงหวดสรนทร ตอนท 4 ปญหาและอปสรรคในการน านโยบายมาปฏบต

การเกบรวบรวมขอมล การวจยในครงนเปนการวจยเชงคณภาพและปรมาณ โดยมการเกบรวบรวมขอมล เอกสารตาง ๆ และแบบสมภาษณจากผใหขอมลทส าคญ และจากแบบสอบถามเกษตรกร ซงมขนตอน ดงตอไปน 1. การเกบขอมลเชงคณภาพ ในการเกบขอมลในการวจยในครงน ไดใชวธการรวบรวมขอมล 2 รปแบบ คอ การเกบขอมลทตยภม (Secondary data) และการเกบขอมลปฐมภม (Primary data) ดงน 1.1 การเกบขอมลทตยภม (Secondary data) โดยผวจยไดเกบขอมลจากเอกสารตาง ๆ เชน กฎหมาย ระเบยบ หนงสอสงการ บทความ งานวจย มตคณะรฐมนตร รายงานการประชม ของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและคณะอนกรรมการทเกยวของ โดยอาศยเครองมอทใชในการเกบขอมลดวยการท าบนทก (Note taking) และการท าบญชรายชอเอกสาร (Bibliography)

69

1.2 การเกบขอมลปฐมภม (Primary data) ใชวธวจยแบบสมภาษณเจาะลก โดยคดเลอกจากคณะอนกรรมการก ากบดแลขาวจงหวดสรนทร โดยท าหนงสอขออนญาตสมภาษณจากวทยาลยการบรหารรฐกจมหาวทยาลยบรพา โดยผวจยไดท าหนาทส าภาษณ ดวยตนเองทงหมด ผสมภาษณใหขอมลตามแนวค าถาม (Interview guideline) ทวางไว โดยน าขอมลทไดมาวเคราะห และสงเคราะหขอมลทไดอยางละเอยดลกซงถงแกน 2. การเกบขอมลเชงปรมาณ ในการเกบขอมลภาคสนามส ารวจความคดเหน ของประชาชนทเขารวมโครงการโดยใชแบบสอบถามนน โดยผวจยท าการ อบรมผชวยนกวจย เพอท าความเขาใจเกยวกบเนอหาของแบบสอบถามใหตรงกน กอนทด าเนนการเกบขอมลภาคสนามรวมกนทงนกวจยและผชวยนกวจยใน 17 อ าเภอ โดยขอความอนเคราะหเจาหนาท เกษตรอ าเภอในจงหวดสรนทรในการอ านวยความสะดวกในการนดหมายกลมตวอยางในแตละอ าเภอ จากนนรวบรวมและคดเลอกแบบสอบถามทมความสมบรณ ครบถวน น าไปลงรหสขอมลแบบสอบถามในคอมพวเตอรเพอใชในการวเคราะหดวยโปรแกรมคอมพวเตอรเพอการวจย โดยการเกบรวบรวมขอมลในครงน ใชเวลาในการเกบขอมลภาคสนามทงสน 60 วน ตงแตเดอนกนยายน-ตลาคม พ.ศ. 2556

ประชากร 1. ในการวจยเชงคณภาพท าการสมภาษณแบบเชงลก ขาราชการผน านโยบายมาปฏบตทงในระดบผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา ตวแทนเกษตรกร และตวแทนภาคเอกชน ซงผวจยไดเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Proposive sampling) โดยเลอกจากคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร จ านวน 12 คน โดยมรายละเอยด ดงน 1.1 กลมท 1 การสมภาษณขาราชการระดบผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาจ านวน 8 คน ไดแก 1.1.1 การคาภายในจงหวดสรนทร 1.1.2 พาณชยจงหวดสรนทร 1.1.3 เกษตรจงหวดสรนทร 1 คน และเกษตรอ าเภอ 2 คน 1.1.4 ผอ านวยการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณจงหวดสรนทร 1.1.5 ผประสานงานองคการตลาดเพอการเกษตรจงหวดสรนทร 1.1.6 ผประสานงานคลงสนคาจงหวดสรนทร 1.2 กลมท 2 ผแทนสมาคมสงเสรมชาวนาไทยในจงหวดและประธานสภาเกษตรกรและอาสาสมครเกษตรกร จ านวน 3 คน

70

1.3 กลมท 3 สมภาษณแบบเชงลกผประกอบการเอกชน (โรงส) และผแทนสมาคมโรงสขาว จ านวน 1 คน 2. ในการวจยขอมลเชงปรมาณ ใชวธเกบขอมลจากหวหนาหรอตวแทนครวเรอนเกษตรของจงหวดสรนทร ซงแบงเขตการปกครองเปน 17 อ าเภอ 158 ต าบล 2,119 หมบาน องคการปกครองสวนทองถน จ านวน 173 แหง คอ องคการบรหารสวนจงหวดสรนทร เทศบาลเมอง และเทศบาลต าบล จ านวน 24 แหง องคการบรหารสวนต าบล จ านวน 147 แหง มประชากร รวม 1,381,761 คน (ตามประกาศกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย ณ วนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553 และมครวเรอนเกษตรทผานการประชาคม จ านวนทงสน 166,716 ครวเรอนเกษตร ท าการก าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยใชจ านวนครวเรอนเกษตรทขนทะเบยนเกษตรและผาน การประชาคมทเกษตรจงหวดสรนทรและใชสตรของ Yamane (1973) ในการค านวณ ไดผล ดงน

สตร n = N

1+N(e)2

เมอ n = ขนาดของกลมตวอยาง N = ขนาดของประชากร e = ความคลาดเคลอนของการสมตวอยางเทากบ .05

แทนคา n = 166,426

1+166,426(0.05)2

n = 399.0409 โดยในการวจยน ผวจยก าหนดขนาดกลมตวอยางไวท 400 คน ผวจยท าการสมตวอยางของแตละอ าเภอ และผวจยไดเลอกกลมตวอยางแบบอาศย ความนาจะเปน (Probabiliy sampling) โดยใชวธการสมตวอยางแบบชนภมตามสดสวน (Proportional stratified random sampling) โดยใชสตร ดงน

จ านวนตวอยางในแตละกลมชน = ขนาดตวอยางทงหมด x ประชากรในแตละกลมชน

ประชากรทงหมด

ซงสามารถแบงกลมตวอยางทใชในการวจยได ดงน

71

ตารางท 2 จ านวนการสมตวอยางแบบสอบถามในแตละอ าเภอ

ครวเรอนเกษตรทผานการประชาคม จ านวนครวเรอน กลมตวอยาง 1. กาบเชง 7,075 17 2. เขวาสนรนทร 5,102 12 3. จอมพระ 7,713 18 4. ชมพลบร 13,289 32 5. ทาตม 13,749 32 6. โนนนารายณ 4,942 12 7. บวเชด 4,454 10 8. ปราสาท 19,865 47 9. พนมดงรก 3,051 7 10. เมองสรนทร 24,079 56 11. รตนบร 11,326 27 12. ล าดวน 4,414 10 13. ศรณรงค 5,983 14 14. ศขรภม 17,498 41 15. สนม 6,133 14 16. สงขะ 14,188 33 17. ส าโรงทาบ 7,576 18

รวม 166,426 400

การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ขนตอนการสรางแบบสอบถาม การทดสอบความเชอมน และความเทยงตรงของแบบสอบถาม โดยผวจยไดด าเนนการ ดงน 1. ความเทยงตรง (Validity) การสรางคณภาพเครองมอวจย ดวยการหาคาความเทยงตรงของแบบสอบถาม จะใชวธการทดสอบหาคาดชนความสอดคลองของแบบสอบถามทสรางขน โดยน าแบบสอบถามทไดไปใหผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ จ านวน 4 ทาน ตรวจสอบ ประกอบไปดวย 1.1 ผชวยศาสตราจารย ดร.นนทยา อทธชนบญชร ผชวยอธการบดฝายวจย และพฒนา มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ

72

1.2 นายวรตน นามวงษา การคาภายในจงหวดสรนทร 1.3 ผอ านวยการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรจงหวดสรนทร 1.4 ดร.บญสม หรรษาศรพจน ผอ านวยการศนยวจยพฒนาคณภาพชวต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร โดยพจารณาความยากงาย (Difficulty) ของแบบสอบถามวาเหมาะสมกบผตอบหรอไม ทงในดานความยากงายในเนอหาและภาษาทใช ซงผเชยวชาญจะพจารณาโดยลงความเหน และใหคะแนนแบบสอบถาม ขอใดมคา IOC ใกล 1.00 แสดงวาความเทยงตรงดานเนอหามาก ถามคาใกล 0 แสดงวา ความเทยงตรงดานเนอหานอย และถามคา IOC เปนจ านวนลบ แสดงวา แบบสอบถามขอนนไมมความเทยงตรงดานเนอหา ก าหนดคา IOC ทใชได 0.50 ขนไป (กลยา วานชยบญชา, 2546, หนา 12) 2. น าแบบสอบถามไปปรบปรงแกไขใหถกตองและน าไปทดลองใช (Try out) กบประชาชนทอาศยอยนอกจงหวดสรนทร โดยน าเครองมอทใชวจยไปใหกลมตวอยางทอาศย อยในอ าเภอเมองจงหวดศรสะเกษ จ านวน 30 คน ทดลองใช 3. น าผลทไดมาวเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถาม โดยการค านวณหาคา Alpha coefficient โดยไดคาความเชอมนเทากบ 0.93 ซงในการหา ความเชอมนของความเทยงตรงดานแบบสอบถาม ขอใดมคา IOC ใกล 1.00 แสดงวา ความเทยงตรงดานเนอหามาก ถามคาใกล 0 แสดงวา ความเทยงตรงดานเนอหานอย และถามคา IOC เปนจ านวนลบ แสดงวา แบบสอบถามขอนนไมมความเทยงตรงดานเนอหา ก าหนดคา IOC ทใชได 0.50 ขนไป (กลยา วานชยบญชา, 2546, หนา 12)

การวเคราะหขอมล 1. การวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณ ผวจยไดแบงเปน 3 สวน คอ (1) ศกษาวเคราะหแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร (2) ศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร (3) ศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร โดยจะพจารณาขอมลทไดในการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) จากเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ และขอมลจากการสนทนากลมเปาหมาย รวมทงวธการวเคราะหอน ๆ เชน การวเคราะหขอมลแบบอปนย (Analytic induction) โดยสรางขอมลเปนขอสรปชวคราวและเชอมโยง ขอสรปยอยตาง ๆ เพอแสดงความสมพนธและน าไปสขอสรปทใหญขนและการวเคราะห โดยการเปรยบเทยบขอมล (Comparative analysis) โดยการเปรยบเทยบจากความเหมอน

73

และความแตกตางทมอยในคณลกษณะ (Qualities) หรอคณสมบต (Attributes) ของขอมลจากขอมลทงหมดประมวล สรปผลจากแบบสมภาษณเปนหลก และใชผลทไดจากแบบสอบถามเปนขอมลประกอบเพอสรปเปนภาพรวมทงหมดของการวจยโดยก าหนดกลมในการวเคราะห ดงน 1.1 เจาหนาทในหนวยราชการทน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร 1.2 ตวแทนภาคเอกชน ผประกอบการเอกชนโรงส 1.3 ตวแทนเกษตรกร 2. การวเคราะหขอมลทไดจากการเกบแบบสอบถามจากกลมเกษตรกร ผวจยวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ท าการวเคราะหดวยสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) ไดแก จ านวน (Frequency) และรอยละ (Percentage) ใชส าหรบการอธบายขอมลสวนบคคล การหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) ใชส าหรบการวเคราะหเนอหาสาระของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร (ปจจยน าเขา) กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร และผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร โดยคะแนนของระดบความคดเหนของกลมตวอยางจะถกน ามาหาคาเฉลย แลวจดกลมการหาคาเฉลยของขอมล โดยเปนคาทตอเนองโดยมหลกเกณฑการจดกลมและแปลผลตามชวงคะแนน ดงตอไปน การวเคราะหระดบคะแนน ค านวณชวงคะแนนจาก

5-11

= 45

= 0.80

ท าใหไดเกณฑการวดคาเฉลย ดงน 1.00 X 1.80 หมายถง อยในเกณฑระดบไมเหนดวยอยางยง 1.81 X 2.61 หมายถง อยในเกณฑระดบไมเหนดวย 2.62 X 3.42 หมายถง อยในเกณฑระดบไมแนใจ 3.43 X 4.23 หมายถง อยในเกณฑระดบเหนดวย 4.24 X 5.00 หมายถง อยในเกณฑระดบเหนดวยอยางยง

สรประเบยบวธวจย การวจยเรอง การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาว ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร เปนการวจยแบบผสม (Mix method) ระหวางเชงคณภาพและเชงปรมาณ ดงตารางท 3

74

ตารางท 3 สรประเบยบวธวจยทใชในการศกษา

วตถประสงค วธด าเนนการวจย

ขอมลทตองใช แหลงขอมล วธการไดมา ซงขอมล

วธการ วเคราะห

1. ศกษาวเคราะหแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

1. ค าแถลงนโยบายของรฐบาลยงลกษณ ชนวตร 2. ค าสงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต 3. สรปวาระ การประชมคณะกรรมการ นโยบายขาวแหงชาต 4. ความคดเหนของขาราชการ ประชาชน และโรงสทมสวนไดเสย

1. สวนราชการทเกยวของ 2. รายงานประจ าปของหนวยงานทใช 3. บทความ และงานวจย ทเกยวของ 4. ฐานขอมลออนไลน

1. รวบรวมขอมลแนวคดและสาระส าคญของนโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาว ยงลกษณ ชนวตร 2. การสมภาษณเชงลกขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต ตวแทนเกษตรกร และโรงส 3. ส ารวจโดยใชแบบสอบถาม

1. การวเคราะหโดยใชขอมล จากเอกสาร 2. การสรปเนอหาจาก การสมภาษณ เชงลกขาราชการ ประชาชน โรงส 3. การสรปขอมลจาก การส ารวจ จากเกษตรกร

75

ตารางท 3 (ตอ)

วตถประสงค วธด าเนนการวจย

ขอมลทตองใช แหลงขอมล วธการไดมา ซงขอมล

วธการ วเคราะห

2. ศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร

1. บทสมภาษณแบบเชงลก (In-depth interview) กบบคคลทเกยวของ 3 กลมคอ กลมท 1 คอขาราชการทเกยวของกบ การน านโยบายรบจ าน าขาว ไปปฏบต กลมท 2 คอ กลมเกษตร กลมท 3 คอ กลมเอกชน โรงสทเขารวมโครงการ 2. ความคดเหนของเกษตรท เขารวมโครงการ

1. สวนราชการทเกยวของ 2. ค าสงทเกยวของ 3. วาระ การประชม

1. สมภาษณ เชงลกผทม สวนเกยวของ 2. หนงสอขอความอนเคราะหขอมล 3. ส ารวจโดยใชแบบสอบถาม

1. สรปเนอหา จากการสมภาษณ 2. สรปเนอหาจากค าสงทเกยวของและวาระการประชม 3. วเคราะหขอมลทไดเพอสรปกระบวนการและระเบยบปฏบต ในจงหวดสรนทร

76

ตารางท 3 (ตอ)

วตถประสงค วธด าเนนการวจย

ขอมลทตองใช แหลงขอมล วธการไดมา ซงขอมล

วธการ วเคราะห

3. ศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตใน จงหวดสรนทร

1. บทสมภาษณแบบเชงลก (In-depth interview) กบบคคลทเกยวของ 3 กลมคอ กลมท 1 คอขาราชการทเกยวของกบ การน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต กลมท 2 คอ กลมเกษตร กลมท 3 คอ กลมเอกชน โรงสทเขารวมโครงการ 2. ความคดเหนของเกษตรท เขารวมโครงการ

1. สวนราชการทเกยวของ 2. ค าสงทเกยวของ 3. วาระ การประชม

1. สมภาษณ เชงลกผทม สวนเกยวของ 2. หนงสอขอความอนเคราะหขอมล 3. ส ารวจโดยใชแบบสอบถาม

1. สรปเนอหา จากการสมภาษณ 2. สรปเนอหาจากค าสง ทเกยวของและวาระการประชม 3. วเคราะหขอมลทได เพอสรปกระบวนการและระเบยบปฏบตในจงหวดสรนทร

บทท 4 ผลการวจย

ผลการวจยเรอง การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร ผวจยไดจดเกบขอมลดวยวธวจยเชงคณภาพและวธวจยเชงปรมาณ โดยแบงผลการศกษาออกเปน 4 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมลส าคญและกลมตวอยาง ตอนท 2 แนวคดและเนอหาสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร ตอนท 3 กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร ตอนท 4 ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมลส าคญและกลมตวอยาง ผใหขอมลส าคญ ในการวจยเชงคณภาพ ผใหขอมลส าคญในการศกษาในครงน คอ คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าขาวในจงหวดสรนทร ซงเปนคณะอนกรรมการทมบทบาทส าคญในการน านโยบายมาปฏบตในระดบจงหวด โดยเลอกบคคลทมบทบาทส าคญในการน านโยบายมาปฏบต ดงน กลมท 1 ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต จ านวน 8 คน ซงประกอบไปดวย ระดบผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา ไดแก 1. นายสทธพร บางแกว พาณชยจงหวดสรนทร 2. นายวรตน นามวงษา การคาภายในจงหวดสรนทร 3. นายไพสฐ เกตสถตย เกษตรจงหวดสรนทร 4. นายจ าลอง ปญญาเอก นกวชาการเกษตรช านาญการ 5. นายเพม ศกดา เกษตรอ าเภอชมพลบร 6. นายณรงค งามพรง ตวแทนผอ านวยการธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ 7. นายธนกฤต แสงหรญ ผประสานงานองคการตลาดเพอการเกษตรจงหวดสรนทร 8 . นายอนพงษ คลองคลม ผประสานงานคลงสนคาจงหวดสรนทร

78

กลมท 2 ผแทนสมาคมสงเสรมชาวนาไทยในจงหวดและประธานสภาเกษตรกร จ านวน 3 คน ซงเปนอนกรรมกรรมการคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร 1. นางธนพร ศภนาม นายกสมาคมสงเสรมชาวนาไทยจงหวดสรนทร 2. นายทองค า ปนแกว หวหนาส านกงานสภาเกษตรกรจงหวดสรนทร 3. นายสเชาว ประทมทอง อาสาสมครเกษตรกรอ าเภอชมพลบร กลมท 3 สมภาษณแบบเชงลกผประกอบการเอกชน (โรงส) จ านวน 1 คน ซงเปนอนกรรมการ ผประกอบการเอกชน (โรงส) จ านวน 1 คน คอ นาย ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย โดยผวจยไดก าหนดประเดนในการสมภาษณกลมผใหขอมลส าคญ ตามตารางท 4 โดยมรายละเอยด ดงน 1. เนอหาสาระนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยมขอบเขตทางดานเนอหา คอ วตถประสงคของนโยบาย การก าหนดภารกจและ การมอบหมายงาน มาตรการในการปฏบตงาน และทรพยากรบรหาร 2. กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกไปปฏบต ในจงหวดสรนทร โดยมขอบเขต คอ การแปลงนโยบาย/ การถายทอดสการปฏบต การบรหารจดการของหนวยงานปฏบต การประสานงานของหนวยงานปฏบต และการนเทศและตดตามประเมนผล โดยผวจยโดยท าการสมภาษณ ขาราชการผน านโยบายมาปฏบตเปนหลกเนองจาก เปนองคประกอบของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในระดบจงหวด ในขณะเดยวกนกท าการสมภาษณกลมตวแทนภาคเอกชนและตวแทนเกษตรกร โดยเนนความคดเหนตอนโยบายของรฐในภาพรวมถงขนตอนตาง ๆ ในการปฏบตงานเทานน 3. ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกไปปฏบตในจงหวดสรนทร มขอบเขต คอ ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ โดยผวจยมเปาหมายหลก คอ ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต กลมตวแทนภาคเอกชน และตวแทนเกษตรกรโดยโรงสและเกษตรกร คอ ผทไดประโยชนโดยตรงจากการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต

79

ตารางท 4 เปรยบเทยบผลการสมภาษณการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ปจจยทเกยวของ

การค

าภายใน

ธ.ก.ส

. จงห

วด

เกษตร

จงหว

ด

อ.ต.ก.

/ อคส

.

พาณช

ยจงห

วด

นายก

สมาคมโรงส

จงหว

ดสรน

ทร

ประธาน

เกษตร

กร

จงหว

ดสรน

ทร

1. เนอหาสาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก 1.1 วตถประสงคของนโยบาย 1.2 การก าหนดภารกจและ การมอบหมายงาน

1.3 มาตรการในการปฏบตงาน 1.4 ทรพยากรการบรหาร

2. กระบวนการน านโยบายไปสการปฏบต 2.1 การแปลงนโยบาย/ ถายทอดส การปฏบต

2.2 การบรหารจดการ ในหนวยงานปฏบต

2.3 การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต

2.4 การนเทศและการตดตามประเมนผล

3. ผลของการน านโยบายมาปฏบต 3.1 ดานผลผลต 3.2 ดานผลลพธ (Outcome ) 3.3 ดานผลกระทบ (Impacts)

กลมตวอยาง โดยเกบรวบรวมขอมลจากการส ารวจความคดเหนของเกษตรกร ผเขาโครงการรบจ าน าขาวเปลอก จ านวน 400 คน โดยมการวเคราะหขอมลทไดจากการเกบแบบสอบถาม ไดผลการศกษา ดงน

80

ตารางท 5 จ านวนและรอยละ ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางทถกสมภาษณ

ขอมลสวนบคคล จ านวน รอยละ 1. เพศ

ชาย หญง

222 178

55.5 44.5

2. อาย 21-30 ป 31-40 ป 41-50 ป 51-60 ป มากกวา 60 ปขนไป

11

108 145 94 42

2.8

27.0 36.3 23.6 10.5

3. รายจายครวเรอนตอเดอน 3.1 รายจายประจ าของครอบครวในแตละเดอน

ต ากวา 2,500 บาท 2,501-5,000 บาท 5,001-7,500 บาท 7,500 บาทขนไป

17 113 142 128

4.3 28.3 35.5 32.0

3.2 ทานมหนสนหรอไม ไมม ม

1 399

0.3 99.7

3.2.1 จ านวนหน ธ.ก.ส. นอยกวา 10,000 บาท 10,001-50,000บาท 50,001-100,000บาท มากกวา 100,000 บาทขนไป

9

67 80

135

3.0

23.0 27.5 45.4

81

ตารางท 5 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ านวน รอยละ 3.2.2 จ านวนหนกองทนหมบาน

นอยกวา 10,000 บาท 10,001-50,000 บาท 50,001-100,000 บาท มากกวา 100,000 บาทขนไป

67

252 20 6

19.6 73.0 5.7 1.8

3.2.3 จ านวนหนผอนรถ/ ผอนสนคา นอยกวา 10,000 บาท 10,001-50,000 บาท 50,001-100,000 บาท มากกวา 100,000 บาทขนไป

37 9

12 18

48.4 11.7 15.7 23.5

3.2.4 จ านวนหนแหลงอน ๆ นอยกวา 10,000 บาท 10,001-50,000 บาท 50,001-100,000 บาท มากกวา 100,000 บาทขนไป

10 6

11 9

27.9 16.8 30.6 25.2

4. จ านวนสมาชกในครวเรอน นอยกวา 2 คน 3-5 คน มากกวา 5 คน

17 246 109

4.6 66.0 29.4

5. รายไดของครวเรอน 5.1 แหลงทมาของรายได

รบจางรายวน คาขาย/ บรการ รบราชการ พนกงานบรษท ท าเกษตร ลก/ สมาชกในครอบครวสงเงนให

179 108 40 13 382 85

44.8 27.0 10.0 3.3 95.5 21.3

82

ตารางท 5 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ านวน รอยละ เงนสงเคราะห ใหเชานา/ ทดน รายไดอน ๆ

28 3 33

7.0 0.8 8.3

5.2 รายไดหลกของครอบครว รบจางรายวน คาขาย/ บรการ รบราชการ พนกงานบรษท ท าเกษตร ลก/ สมาชกในครอบครวสงเงนให เงนสงเคราะห ใหเชานา/ ทดน รายไดอน ๆ

160 106 35 13 380 73 24 3 25

40.0 26.5 8.8 3.3 95.0 18.3 6.2 0.8 6.3

จากตารางท 5 พบวา กลมตวอยางเปนเพศชาย รอยละ 55.5 และเพศหญง รอยละ 44.5โดยกลมตวอยางมอาย 21-30 ป รอยละ 2.8 อาย 31-40 ป รอยละ 27.0 อาย 41-50 ป รอยละ 36.3 อาย 51-60 ป รอยละ 23.6 และมากกวา 60 ปขนไป รอยละ 10.5 ดานรายจายครวเรอน พบวา กลมตวอยางมรายจายประจ าของครอบครวในแตละเดอน นอยกวา 2,500 บาท รอยละ 4.3 รายจาย 2,501-5,000 บาท รอยละ 28.3 รายจาย 5,001-7,500 บาท รอยละ 35.5 และรายจาย 7,500 บาทขนไป รอยละ 32.0 ดานหนสน พบวา กลมตวอยางไมมหนสน รอยละ 0.3 มหนสน รอยละ 99.7 โดยแบงออกเปนหนสน ธ.ก.ส. รอยละ 75.5 หนสนกองทนหมบาน รอยละ 86.0 หนสนผอนรถ/ ผอนสนคา รอยละ 20.3 และหนสนแหลงอน ๆ รอยละ 93.0 โดยพบวา กลมตวอยาง มจ านวนหน ธ.ก.ส. นอยกวา 10,000 บาท รอยละ 3.0 จ านวนหน 10,001-50,000 บาท รอยละ 23.0 จ านวนหน 50,001-100,000 บาท รอยละ 27.5 และจ านวนหนมากกวา 100,000 บาทขนไป รอยละ 45.4 มจ านวนหนกองทนหมบาน นอยกวา 10,000 บาท รอยละ 19.6 จ านวนหน 10,001-50,000 บาท รอยละ 73.0 จ านวนหน 50,001-100,000 บาท รอยละ 5.7 และจ านวนหน มากกวา

83

100,000 บาทขนไป รอยละ 1.8 มจ านวนหนผอนรถ/ ผอนสนคา นอยกวา 10,000 บาท รอยละ 48.4 จ านวนหน 10,001-50,000 บาท รอยละ 11.7 จ านวนหน 50,001-100,000 บาท รอยละ 15.7 และจ านวนหน มากกวา 100,000 บาทขนไป รอยละ 23.5 มจ านวนหนแหลงอน ๆ นอยกวา 10,000 บาท รอยละ 27.9 จ านวนหน 10,001- 50,000 บาท รอยละ 16.8 จ านวนหน 50,001-100,000 บาท รอยละ 30.6 และจ านวนหน มากกวา 100,000 บาทขนไป รอยละ 25.2 ดานสมาชกในครวเรอน พบวา กลมตวอยางมจ านวนสมาชกในครวเรอนนอยกวา 2 คน รอยละ 4.6 สมาชก 3-5 คน รอยละ 66.0 และสมาชกมากกวา 5 คน รอยละ 29.4 ดานรายไดของครวเรอน พบวา กลมตวอยางมแหลงทมาของรายไดจาก รบจางรายวน รอยละ 44.8 รายไดจากคาขาย/ บรการ รอยละ 27.0 รายไดจากรบราชการ รอยละ 10.0 รายไดจากพนกงานบรษท รอยละ 3.3 รายไดจากท าเกษตร รอยละ 95.5 รายไดจากลก/ สมาชกในครอบครว สงเงนให รอยละ 21.3 รายไดจากเงนสงเคราะห รอยละ 7.0 รายไดจากใหเชานา/ ทดน รอยละ 0.8 และรายไดอน ๆ รอยละ 8.3 ดานรายไดหลกของครอบครว พบวา กลมตวอยางมรายไดหลกจากรบจางรายวน รอยละ 40.0 รายไดหลกจากคาขาย/ บรการ รอยละ 26.5 รายไดหลกจากรบราชการ รอยละ 8.8 รายไดหลกจากพนกงานบรษท รอยละ 3.3 รายไดหลกจากท าเกษตร รอยละ 95.0 รายไดหลกจากลก/ สมาชกในครอบครวสงเงนให รอยละ 18.3 รายไดหลกจากเงนสงเคราะห รอยละ 6.2 รายไดหลกจาก ใหเชานา/ ทดน รอยละ 0.8 และรายไดอน ๆ รอยละ 6.3 ตารางท 6 ขอมลเกยวกบการเพาะปลก

ขอมลเกยวกบการเพาะปลก จ านวน รอยละ 1. การถอครองพนทท านาปลกขาวรวมทงสน

นอยกวา 20 ไร 21-40 ไร 41-60 ไร 61-80 ไร 81-100 ไร มากกวา 100 ไร

202 141 33 14 6 1

51.1 35.6 8.6 3.8 1.6 0.3

84

ตารางท 6 (ตอ)

ขอมลเกยวกบการเพาะปลก จ านวน รอยละ 1.1 นาของตนเอง

นอยกวา 20 ไร 21-40 ไร 41-60 ไร 61-80 ไร 81-100 ไร มากกวา 100 ไร

233 118 29 9 4 -

59.4 30.2 7.6 2.5 1.1 -

1.2 นาเชา นอยกวา 20 ไร 21-40 ไร 41-60 ไร 61-80 ไร 81-100 ไร มากกวา 100 ไร

259 11 2 - - 1

94.9 4.0 0.8 - -

0.4 1.3 อน ๆ (พนทสาธารณะ เชน รมถนนหลวง)

นอยกวา 5 ไร 6-9 ไร 10-12 ไร 13-15 ไร มากกวา 15 ไร

224

4 1 1 1

96.9 1.7 0.4 0.4 0.4

2. ผลผลตรวมทไดในป 2555 นอยกวา 20 ตน 21-40 ตน 41-60 ตน 61-80 ตน 81-100 ตน มากกวา 100 ตน

362 18 2 - 1 1

93.34

4.7 0.6 -

0.3 0.3

85

ตารางท 6 (ตอ)

ขอมลเกยวกบการเพาะปลก จ านวน รอยละ 2.1 นาของตนเอง

นอยกวา 4.9 ตน 5-9.9 ตน 10-14.9 ตน 15-19.9 ตน 20-24.9 ตน มากกวา 25 ตน

186 93 56 24 7 4

50.4 25.2 15.2 6.5 1.9 1.0

2.2 นาเชา นอยกวา 4.9 ตน 5-9.9 ตน 10-14.9 ตน

245 19 3

91.7 7.1 1.1

2.3 เกบไวบรโภคเอง นอยกวา 4.9 ตน 5-9.9 ตน

368

1

99.7 0.3

2.4 เกบไวท าพนธ นอยกวา 4.9 ตน 5-9.9 ตน 10-14.9 ตน 15-19.9 ตน 20-24.9 ตน มากกวา 25 ตน

352

5 3 1 - 1

97.4 1.5 0.9 0.3 -

0.3 4. จ านวนแรงงานทใชในการท านา

นอยกวา 5 คน 6-10 คน 11-15 คน มากกวา 15 คน

343 24 9 6

90.0 6.0 2.3 1.8

86

ตารางท 6 (ตอ)

ขอมลเกยวกบการเพาะปลก จ านวน รอยละ 4.1 แรงงานในครวเรอน

นอยกวา 5 คน 6-10 คน 11-15 คน มากกวา 15 คน

367

8 - 1

97.7 2.2 -

0.3 4.2 แรงงานทจาง

นอยกวา 5 คน 6-10 คน 11-15 คน มากกวา 15 คน

245 25 4 6

87.5 8.9 1.5 2.2

5. ระยะเวลาในการเพาะปลกขาว นอยกวา 5 เดอน 6-10 เดอน มากกวา 10 เดอน

154 232 1

39.9 59.9 0.3

6. พนธทใชในการปลกขาว กข. 15 กข. 105 กข. 115 กข. 15, กข. 105 กข. 105, กข. 115 ขาวหอมมะล

104 196 2 33 5 40

26.3 49.4 0.6 8.5 1.4 10.2

7. ทมาของพนธขาว ซอจากหนวยราชการ ซอจากบรษทเอกชน ซอจากกลมเกษตรกร เกบเมลดขาวไวท าพนธจากปทผานมา

55 18 52 330

13.8 4.5 13.1 82.5

87

ตารางท 6 (ตอ)

ขอมลเกยวกบการเพาะปลก จ านวน รอยละ 8. รายจายรวมในการท านาป

8.1 คาพนธขาวปลก ต ากวา 10,000 บาท 10,001-30,000 บาท 30,001-50,000 บาท 50,000 บาทขนไป

248 54 5 2

79.6 17.1 1.5 4.6

8.2 คาปย (รวมทงปยหมก ปยคอก ปยเคม และปยยเรย) ต ากวา 10,000 บาท 10,001-30,000 บาท 30,001-50,000 บาท 50,000 บาทขนไป

159 188 26 19

41.2 48.4 6.7 5.2

8.3 คาจางไถนา ต ากวา 10,000 บาท 10,001-30,000 บาท 30,001-50,000 บาท 50,000 บาทขนไป

287 82 10 3

75.9 22.2 2.9 0.8

8.4 คาจางปกด า/ หรอหวานขาว ต ากวา 10,000 บาท 10,001-30,000 บาท 30,001-50,000 บาท 50,000 บาทขนไป

297 9 - 1

96.9 2.9 - 0.3

8.5 คาจางเกยวขาว ต ากวา 10,000 บาท 10,001-30,000 บาท 30,001-50,000 บาท 50,000 บาทขนไป

220 145 20 4

57.6 38.6 5.5 1.1

88

ตารางท 6 (ตอ)

ขอมลเกยวกบการเพาะปลก จ านวน รอยละ 9. หลงจากน าขาวไปเขาโครงการรบจ าน า ทานไดรบ ใบประทวนภายในกวน

ไดรบทนท 2-3 วนท าการ มากกวา 3 วนท าการ

14 258 107

3.7 68.1 28.2

10. มการเรยกรบเงนจากเกษตรกรทเขารวมโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกหรอไม

ม ไมม

13 387

3.3 96.7

11. ทานอยากใหมโครงการรบจ าน าขาวอกในปเพาะปลกฤดกาลหนาหรอไม

อยาก ไมอยาก

201 199

50.2 49.8

12. หลงจากไดรบเงนจากการรบจ าน าแลว ทานน าเงน ไปใชจายในเรองอะไรบาง

ใชหน ซอสนคา ลงทนประกอบอาชพอน ลงทนท านาเพม เกบไวใชจายในครวเรอน อน ๆ

368 244 204 178 318

3

96.6 64.1 53.5 46.7 83.5 0.8

จากตารางท 6 พบวา มการถอครองพนทท านา นอยกวา 20 ไร รอยละ 51.1 ถอครองพนทท านา 21-40 รอยละ 35.6 ถอครองพนทท านา 41-60 ไร รอยละ 8.6 ถอครองพนทท านา 61-80 ไร รอยละ 3.8 ถอครองพนทท านา 81-100 ไร รอยละ 1.6 และถอครองพนทท านา มากกวา 100 ไร รอยละ 0.3 โดยพบวา เปนนาของตนเอง นอยกวา 20 ไร รอยละ 59.4 พนทนาของตนเอง 21-40 ไรรอยละ 30.2 พนทนาของตนเอง 41-60 ไร รอยละ 7.6 พนทนาของตนเอง 61-80 ไร

89

รอยละ 2.5 และพนทนาของตนเอง 81-100 ไร รอยละ 1.1 นาเชา นอยกวา 20 ไร รอยละ 94.9 พนทนาเชา 21-40 ไรรอยละ 4.0 พนทนาเชา 41-60 ไร รอยละ 0.8 และพนทนาเชา มากกวา 100 ไร รอยละ 0.4 และอน ๆ (พนทสาธารณะ เชน รมถนนหลวง) นอยกวา 5 ไร รอยละ 96.9 พนทอน ๆ 6-9 ไร รอยละ 1.7 พนทอน ๆ 10-12 ไร รอยละ 0.4 พนทอน ๆ 13-15 ไร รอยละ 0.4 และพนทอน ๆ มากกวา 15 ไร รอยละ 0.4 ดานผลผลตรวมทไดในป 2555 พบวา กลมตวอยางมผลผลตรวม นอยกวา 20 ตน รอยละ 93.34 มผลผลตรวม 21-40 ตน รอยละ 4.7 มผลผลตรวม 41-60 ตน รอยละ 0.6 มผลผลตรวม 81-100 ตน รอยละ 0.3 และมผลผลตรวม มากกวา 100 ตน รอยละ 0.3 โดยพบวาผลผลตมาจาก นาของตนเอง มผลผลตนอยกวา 4.9 ตน รอยละ 50.4 มผลผลต 5-9.9 ตน รอยละ 25.2 มผลผลต 10-14.9 ตน รอยละ 15.2 มผลผลต 15-19.9 ตน รอยละ 6.5 มผลผลต 20-24.9 ตน รอยละ 1.9 และมผลผลตมากกวา 25 ตน รอยละ 1.0 มาจากนาเชา มผลผลตนอยกวา 4.9 ตน รอยละ 91.7 มผลผลต 5-9.9 ตน รอยละ 7.1 และ มผลผลต 10-14.9 ตน รอยละ 1.1 เกบไวบรโภคเอง จ านวนนอยกวา 4.9 ตน รอยละ 99.7 และจ านวน 5-9.9 ตน รอยละ 0.3 เกบไวท าพนธ จ านวนนอยกวา 4.9 ตน รอยละ 97.4 จ านวน 5-9.9 ตน รอยละ 1.5 จ านวน 10-14.9 ตน รอยละ 0.9 จ านวน 15-19.9 ตน รอยละ 0.3 และ จ านวนมากกวา 25 ตน รอยละ 0.3 ดานจ านวนแรงงานทใชในการท านา พบวา กลมตวอยางมจ านวนแรงงานทใชใน การท านา นอยกวา 5 คน รอยละ 90.0 มจ านวน 6-10 คน รอยละ 6.0 มจ านวน 11-15 คน รอยละ 2.3 และมจ านวนมากกวา 15 คน รอยละ 1.8 โดยพบวา เปนแรงงานในครวเรอน นอยกวา 5 คน รอยละ 97.7 มจ านวน 6-10คน รอยละ 2.2 และมจ านวนมากกวา 15 คน รอยละ 0.3 เปนแรงงานทจาง นอยกวา 5 คน รอยละ 87.5 มจ านวน 6-10 คน รอยละ 8.9 มจ านวน 11-15 คน รอยละ 1.5 และมจ านวนมากกวา 15 คน รอยละ 2.2 โดยพบวา ประเภทของแรงงานทจาง เปนแรงงานในชมชน รอยละ 32.9 เปนแรงงานนอกชมชน รอยละ 1.0 ดานระยะเวลาในการเพาะปลกขาว พบวา กลมตวอยางใชเวลาในการเพาะปลก นอยกวา 5 เดอน รอยละ 39.9 6-10 เดอน รอยละ 59.9 และมากกวา 10 เดอน รอยละ 0.3 ดานพนธทใชในการปลกขาว พบวา กลมตวอยางใชพนธขาว กข.15 รอยละ 26.3 กข.105 รอยละ 49.4 กข.115 รอยละ 0.6 กข.15, กข.105 รอยละ 8.5 กข.105, กข.115 รอยละ 1.4 และขาวหอมมะล รอยละ 10.2 ดานทมาของพนธขาว พบวา กลมตวอยาง มทมาของพนธขาว โดยซอจากหนวยราชการ รอยละ 13.8 ซอจากบรษทเอกชน รอยละ 4.5 ซอจากกลมเกษตรกร รอยละ 13.1 และเกบเมลดขาวไวท าพนธจากปทผานมา รอยละ 82.5

90

ดานรายจายในการท านาป พบวา กลมตวอยางมรายจาย คาพนธขาวปลก ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 79.6 10,001-30,000 บาท รอยละ 17.1 30,001-50,000 บาท รอยละ 1.5 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 4.6 คาปย (รวมทงปยหมก ปยคอก ปยเคม และปยยเรย) ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 41.2 10,001-30,000 บาท รอยละ 48.4 30,001-50,000 บาท รอยละ 6.7 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 5.2 คาจางไถนา ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 75.9 10,001- 30,000 บาท รอยละ 22.2 30,001-50,000 บาท รอยละ 2.9 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 0.8 คาจางปกด า/ หรอหวานขาว ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 96.6 10,001-30,000 บาท รอยละ 2.9 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 0.3 คาจางเกยวขาว ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 57.6 10,001- 30,000 บาท รอยละ 38.6 30,001-50,000 บาท รอยละ 5.5 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 1.1 หลงจากน าขาวไปเขาโครงการรบจ าน า ทานไดรบใบประทวนภายในกวน พบวา ไดรบทนท รอยละ 3.7 2-3 วนท าการ รอยละ 68.1 และมากกวา 3 วนท าการ รอยละ 28.2 มการเรยกรบเงนจากเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกหรอไมขอมลส ารวจ พบวา ม รอยละ 3.3 และไมม รอยละ 96.7 ทานอยากใหมโครงการรบจ าน าขาวอกในปเพาะปลกฤดกาลหนาหรอไม ขอมลส ารวจ พบวา อยาก รอยละ 50.2 และไมอยาก รอยละ 49.8 จากขอมลกลมตวอยาง พบวา หลงจากไดรบเงนจากการรบจ าน าแลว ทานน าเงนไปใชจายในเรองใชหน รอยละ 96.6 ซอสนคา รอยละ 64.1 ลงทนประกอบอาชพอน รอยละ 53.5 ลงทนท านาเพม รอยละ 46.7 เกบไวใชจาย ในครวเรอน รอยละ 83.5 และอน ๆ รอยละ 0.8

ตอนท 2 แนวคดและเนอหาสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร จากการศกษาจากเอกสารตาง ๆ อาทเชน จากหนงสอ บทความ กฎหมาย กฎระเบยบ หนงสอสงการของทางราชการ พบวา กอนการเลอกตงพรรคเพอไทยไดก าหนดนโยบายของพรรคเพอใชหาเสยงหลายดาน โดยพบวา มการน ากลยทธทางการตลาดเขามาใชโดยเลอกใชถอยค า ทประชาชนไดรบฟงแลวเขาใจทนท อาทเชน 30 บาท รกษาทกโรค กองทนหมบานละ 1 ลานบาท รถยนตคนแรก และบานหลงแรก เปนตน ซงนโยบายของพรรคดงกลาว สรางความสนใจใหแกประชาชนเปนอยางมาก ในขณะเดยวกนพรรคเพอไทยไดก าหนดนโยบายเรงดวนทางดานสนคาเกษตรวา “ถาไดรบการเลอกตงจะน านโยบายรบจ าน าขาวมาใชอกครง โดยก าหนดราคารบจ าน าขาวเปลอกเจาเกวยนละ 15,000 บาท และรบจ าน าขาวเปลอกหอมมะลเกวยนละ 20,000 บาท”(พรรคเพอไทย, 2558) โดยนโยบายของพรรคดงกลาว ไดสรางความสนใจแกประชาชนผมสทธเลอกตงเปนจ านวนมาก จนกระทงการเลอกตงในระดบชาตในวนท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554

91

ผลปรากฏวา พรรคเพอไทยชนะการเลอกตงและเปนแกนน าในการจดตงรฐบาล จงไดน านโยบายของพรรคทใชหาเสยงดงกลาวมาบรรจเปนสวนหนงของนโยบายเรงดวน ซงคณะรฐมนตรรฐบาลของนางสาวยงลกษณ ชนวตรไดแถลงนโยบายตอรฐสภาโดยมรายละเอยด ดงน “ก าหนดเปนนโยบายเรงดวนทตองด าเนนการในปแรก ยกระดบราคาสนคาเกษตร และใหเกษตรกรเขาถงแหลงเงนทนโดยดแลราคาสนคาเกษตรใหมเสถยรภาพทเหมาะสม ค านงถงกลไกราคาตลาดโลก โดยใชวธบรหารจดการทางการตลาดและกลไกตลาดซอขายลวงหนา รวมทงผลกดนใหเกษตรกรสามารถขายสนคาเกษตรไดในราคาสงเพยงพอ เมอเทยบกบตนทนและ น าระบบรบจ าน าสนคาเกษตรมาใชในการสรางความมนคงดานรายไดใหแกเกษตรกรเรมตนจากการรบจ าน าขาวเปลอกเจาและขาวเปลอกหอมมะลความชนไมเกนรอยละ 15 ทราคาเกวยนละ 15,000 บาท และ 20,000 บาท ตามล าดบ พรอมทงจดใหมการเยยวยาความเสยหายของพชผล จากภยธรรมชาตใหแกเกษตรกร การจดท าระบบทะเบยนครวเรอนเกษตรกรใหสมบรณและ การออกบตรเครดตส าหรบเกษตรกร” (ส านกเลขาธการนายกรฐมนตร, 2554) หลงจากทรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดแถลงนโยบายตอรฐสภาแลว รฐบาล ไดด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกตามทแถลงไวทนท โดยแตงตงคณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาต (กขช.) เปนคณะกรรมการท างานชดแรก เพอท าหนาทรบผดชอบในการก าหนดหลกเกณฑในการด าเนนงานในแตละปการผลต ซงประกอบไปดวย ก าหนดกรอบ ชนด ราคา ปรมาณ ระยะเวลา การรบจ าน าขาว ทงนกอนเรมด าเนนการตามนโยบายคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดน าเสนอหลกเกณฑในการด าเนนงานในแตละปการผลตตอคณะรฐมนตร เพอใหคณะรฐมนตรใหความเหนชอบกอนเรมด าเนนการตามนโยบาย จากหลกการดงกลาว ในการศกษาแนวคดและเนอหาสาระนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร เปนสงทสามารถบอกไดวานโยบายก าหนดขนมาอยางไร ใครเปนผทรบผลประโยชนจากนโยบาย นโยบายนนเรมด าเนนการอยางไรทไหนก าหนดใหใครท า ซงความชดเจนของนโยบาย มความส าคญตอ การน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของกลมขาราชการ ตลอดจนผมสวนไดสวนเสยจากนโยบายอาทเชน เกษตรกรชาวนา โรงสผเขารวมโครงการ ดงนนเพอเปนการวดระดบความชดเจน ของนโยบายรบจ าน าขาวใหมความสมบรณ ผวจยขอน าเสนอแนวคดและเนอหาสาระนโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ออกเปน 4 ประการ คอ วตถประสงค ของนโยบาย การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน มาตรการในการปฏบตงาน และทรพยากรการบรหาร โดยมรายละเอยด ดงน

92

วตถประสงคของนโยบาย จากการศกษา พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดก าหนดวตถประสงค ของนโยบายรบจ าน าขาว ในปการผลต 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 ตามตารางท 7 ตารางท 8 และตารางท 9 ดงน ตารางท 7 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาว ปการผลต 2554/ 55 ปการผลต วตถประสงคของนโยบาย 2554/ 55 1. เพอเพมทางเลอกใหเกษตรกรไดมชองทางการตลาดเพมขนสรางอ านาจตอรอง

ในการขายขาวเปลอก 2. เพอยกระดบรายไดและลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร 3. เพอสรางการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศดวยการขยายตวของการบรโภคภายในรวมทงสรางความแขงแกรงและความมเสถยรภาพของเศรษฐกจจาก การบรโภคภายในประเทศและการพงพาตนเอง

ตารางท 8 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาว ปการผลต 2555/ 56 ปการผลต วตถประสงคของนโยบาย 2555/ 56 1. เพอเพมทางเลอกใหเกษตรกรไดมชองทางการตลาดเพมขนสรางอ านาจตอรอง

ในการขายขาวเปลอก 2. เพอยกระดบรายไดและลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร 3. เพอสรางการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศดวยการขยายตวของ การบรโภคภายในรวมทงสรางความแขงแกรงและความมเสถยรภาพของเศรษฐกจจาก การบรโภคภายในประเทศและการพงพาตนเอง

93

ตารางท 9 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาว ปการผลต 2556/ 57 ปการผลต วตถประสงคของนโยบาย 2556/ 57 1. เพอเพมทางเลอกใหเกษตรกรไดมชองทางการตลาดเพมขนสรางอ านาจตอรอง

ในการขายขาวเปลอก 2. เพอยกระดบรายไดและลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร 3. เพอสรางการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศดวยการขยายตวของ การบรโภคภายในรวมทงสรางความแขงแกรงและความมเสถยรภาพของเศรษฐกจจาก การบรโภคภายในประเทศและการพงพาตนเอง 4. เพอรกษาวนยทางการเงนและการคลงของประเทศ

จากตารางท 7 ตารางท 8 และตารางท 9 จะเหนไดวาวตถประสงคของนโยบาย รบจ าน าขาวในสามปการผลต 2554/ 55 2555/ 56 และ 2556/ 57 เหมอนกน โดยพบวา มวตถประสงคหลก ๆ สามประการ คอ ประการทหนง เพอเพมทางเลอกใหเกษตรกรไดมชองทางการตลาดเพมขนสรางอ านาจตอรองในการขายขาวเปลอก ประการทสอง เพอยกระดบรายได และลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร ประการทสาม เพอสรางการเตบโต ทางเศรษฐกจของประเทศดวยการขยายตวของการบรโภคภายใน รวมทงสรางความแขงแกรง และความมเสถยรภาพของเศรษฐกจจากการบรโภคภายในประเทศและการพงพาตนเอง นอกจากนมการเพมเตมวตถประสงคในปการผลต 2556/ 57 ประการทส คอ เพอรกษาวนยทางการเงน และการคลงของประเทศ จากวตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ดงกลาว ผวจยขอน าเสนอประเดนการวเคราะหออกเปนสามประเดนเพอใหงายตอ ความเขาใจ ดงน คอ ชองทางการตลาดของสนคาเกษตรของเกษตรผปลกขาว การยกระดบรายได การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศ 1. ชองทางการตลาดในการจ าหนายผลผลตของเกษตร จากการสมภาษณขาราชการและโรงสและตวแทนเกษตรกรกร พบวาเ กษตรกร มชองทางการตลาดในการจ าหนายผลผลตของเกษตรกรหลากหลาย โดยผวจยขอน าเสนอออกเปนยคกอนปการผลต 2554/ 55 และยคป 2554/ 55-2556/ 57 ยคกอนปการผลต 2554/ 55 ซงหมายถง กอนมการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบตโดยมรายละเอยด ดงน

94

กลมขาราชการผน านโยบายไปปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) พบวา เกษตรกรมชองทางการตลาดหลายทางหลก ๆ คอ ขายใหพอคาโดยทวไปและเขารวมโครงการของภาครฐ โดยขายใหพอคาโดยทวไปมหลายรปแบบ คอ (1) ขายใหพอคารายยอย ซงมารบซอในหมบานหรอแปลงเพาะปลกขาวโดยตรงแลวน าไปขายใหโรงสอกหนงทอด ซงอาจจะไดราคาต ากวาโรงสแตไมตองแบกรบภาระคาขน ซงสรางความพงพอใจใหแกเกษตรกรเพราะในสมยกอนการเดนทางเขาในเมองเปนเรองยากเพราะการคมนาคมไมสะดวก การขายใหพอคารายยอยจะไดก าไรมากกวา (2) ขายใหโรงสโดยทวไปตามกลไกตลาด ซงวธการนเกษตรกรไมมสทธก าหนดราคาผลผลตของตนเอง การก าหนดราคารบซอจะเปนของเจาของกจการ (3) ขายใหนายทนในทองทเปนเจาของปจจยการผลต อาทเชน ปย พนธขาว และอน ๆ ตลอดจน กเงน เพอการยงชพดานอน ๆ เมอถงฤดกาลเกบเกยวผลผลต นายทนจะมารบผลตถงแปลงการผลตหกลบกลบหน (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) อยางไรกตามนอกจากชองทางการตลาดทงสาม พบวา เปนชองการตลาดทเกษตรกรไดเงนสดทนทและไมตองยงยากกบเอกสาร อยางไร กตามปญหาราคาขาวตกต าเปนปญหาทเกยวของกบคนสวนใหญประเทศ ภาครฐจงไดมมาตรการชวยเหลอเกษตรกรตลอดมาซงนบวาเปนชองทางการตลาดอกชองทางหนง ทท าใหเกษตรกร ผปลกขาวขายผลผลตทสงขน โดยในจงหวดสรนทรภาครฐมมาตรการชวยเหลอ ซงท าใหเกษตรกรมชองทางในการขายผลผลตเพมขน คอ (1) สงเสรมเกษตรอนทรยแกเกษตรกร โดยพบวา พาณชยจงหวดสรนทร ซงเปนสวนราชการทบทบาทส าคญในการสนบสนนหลายดานทงทางการตลาด การผลต โดยเกษตรกรทเขารวมโครงการจะไดรบราคาทสงขน (2) โครงการขาวพนธ ซงมลกษณะ คอ สรางเมลดพนธขาวทมคณภาพของจงหวดสรนทร โดยมหลายสายพนธและมหนวยงานภาครฐ คอ ส านกงานกรมการขาวจงหวดสรนทรมบทบาทส าคญโดยท าหนาทคอยก ากบดและควบคมคณภาพและนอกจากนยงมสหกรณการเกษตรตลอดจนธนาคาร ธ.ก.ส. ใหการสนบสนนเกษตร (ไพสฐ เกตสถตย, สมภาษณ, 22 กนยายน 2556) (3) เขารวมโครงการของภาครฐ เชน โครงการ รบจ าน าขาวของรฐบาล ซงมการด าเนนการมานานหลายปโดยมทงจ าน ายงฉางและจ าน า ใบประทวน ซงกสรางความสนใจใหแกเกษตรกรจ านวนมากเชนเดยวกนแตการก าหนดราคา รบจ าน าของรฐบาลสมยกอนไมสงเหมอนรฐบาลของนางสาวยงลกษณ ชนวตร และมการก าหนดเงอนไขเพมเตมซงท าใหเกษตรกรไมสนใจเทาทควร ในขณะเดยวกนกลมผแทนเกษตรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) พบวา ชองทางการขายผลผลตของเกษตรกรในสมยกอนมทางเลอกในการขายผลผลต หลายชองทาง คอ (1) ขายใหแกพอคาทมรบซอในหมบานเรยกวา “ขายยกยง” โดยมการตราคา แลวตกลงราคาตามความพงพอใจของแตละฝาย โดยพอคาขาวรายยอยจะเปนฝายบรหารจดการ

95

ทงหมด อาทเชน คาขน คาแรงงาน เปนตน โดยเกษตรกรเจาของผลผลตมหนาทเพยงรบเงนเทานน ซงเปนการคาในสมยอดตทตนทนการผลตยงไมสงเทาเชนทกวนน เกษตรกรไมมตนทนการผลตเนองจากใชปยอนทรย คาแรงไมตองจายและไมประสบปญหาภาวะโลกรอนจนเชนทกวนนผลผลตในแตละปกมจ านวนมากเนองจากสภาพดนด ฝนตกถกตองตามฤดกาล เกษตรกรในสมยกอน เลอกทจะขายใหพอคารายยอย หรอทชาวบานเรยก “นายฮอย” เพราะอยางนอยทสดพวกเขากไดก าไร (2) ขายใหนายทนซงบางครงนายทนไมมโรงสขาว แตขายปจจยการผลตแตในขณะเดยวกนนายทนบางกลมมโรงสรบซอขาวเหมอนการผกขาดเนองมาจาก จะมนายทนในอ าเภอปลอยสนเชอทางดานเกษตรอาทเชนปย ยาฆาแมลง สารพดอปกรณการเกษตรนอกจากนยงปลอยสนเชอเงนสดอกดวย แตมขอแมวาจะตองขายผลผลตใหกลมนายทนพวกน เกษตรบางคนไมมทางเลอกเนองจากขาดแหลงทนสนบสนนกจ าเปนตองเลอกถงแมดอกเบยจะสงมากกตาม (3) ขายใหโรงสโดยทวไปซงรบซอขาวเปลอกตามราคากลไกการตลาด ซงการก าหนดราคารบซอมาจากโรงส บางครงเกษตรกรไดราคาผลผลตต าเมอเปรยบเทยบกบตนทนแตเกษตรกรกจ าเปนตองขาย ถาไมขายจะมภาระตามมา คอ ตนทนในการเกบขาวเปลอก อาทเชน คาจางตาก คาขน ในบางครงเกษตรกร ตองเจอค าพดจากเจาของกจการเชน “ถาไมพอใจขายทนกไปขายทอน” (4) เขารวมโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลโดยมการปรบเงอนไขการเขารวมโครงการตลอดมา ซงโครงการ รบจ าน าของรฐบาลในยคนจะไมไดรบความสนใจจากเกษตรกรมากนก เนองจากราคารบจ าน าไมไดแตกตางจากราคากลไกตลาด ท าใหเกษตรกรบางรายไมยากยงยากกบเอกสารทางราชการ (5) เขารวมโครงการขาวพนธของรฐบาล ซงจะไดราคาทสงขนตามคณภาพขาวของเกษตรกร แตละราย โดยมการตรวจสอบกระบวนการผลต ตรวจสอบคณภาพขาวจากหนวยงานทรบผดชอบเปนระยะ จนกระทงเกบเกยวผลผลต (6)โครงการเกษตรอนทรยของจงหวดสรนทร ซงไดรบ การสนบสนนจากภาครฐทออกมาใหความรทงในเรองกระบวนการเพาะปลก การตลาดซงท าใหเกษตรกรไดรบราคาทสงขน ซงพบวา มเกษตรกรในหลายอ าเภอรวมกลมการผลตขาวอนทรย ซงเปนตลาดเฉพาะกลมและมการสงออกไปยงตลาดภายในประเทศและภายนอกประเทศ นอกจากนกลมเอกชนตวแทนโรงส (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) จากการรบซอขาวเปลอกในอดตทผาน พบวา โรงสมลกคาสองกลมใหญดวยกน คอ พอคารายยอยและเกษตรกรโดยตรง ซงพอคารายยอย ไดตะเวนรบซอขาวจากเกษตรกรมาเกบไวในไซโล ขนาดเลกของตนเองโดยรอระยะเวลาราคาขาวขยบตวสงขนกจะน าผลผลตทเกบไวมาขาย ซงพบวา ชวงเดอนเมษายน-พฤษภาคม ของแตละป จะมกลมพอคารายยอยเขามาขายผลผลตใหแกทางโรงสจ านวนมาก และเกษตรกรโดยทวไปทน าผลผลตขาวมาขายโดยตรงตามราคาขาวตามกลไกตลาดทวไปซงมจ านวนมากในแตละปการผลต

96

ยคปการผลต 2554/ 55 เปนตนมา ซงหมายถง ปการผลตทมการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบต โดยมรายละเอยด ดงน ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556 และสทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) มองวาเกษตรกรมชองทางการขายผลผลตหลากหลายชองทางเชนเดยวกน แตยงคงเปนชองทางการตลาดเดมกอนมการน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไปปฏบตซงมการปรบเปลยนเงอนไขการเขารวมโครงการของรฐบาล โดยพบวา เกษตรกรมชองทางการตลาด ดงน (1) เลอกทจะขายใหพอคา รายยอยหรอพอคาหาบแรบางครงเกษตรกรจะเรยกวา “นายฮอย” รบซอขาวทมารบซอในหมบานซงตองยอมรบวาชองทางการตลาดแบบนยงมหลงเหลออยหรอบางครงเกษตรกรขายใหกนเอง ในราคาทพงพอใจของแตละฝาย โดยพอคารายยอยจะประเมนราคาจากผลผลตทอยในยงฉาง ของเกษตรแลวจะเสนอราคาแกเกษตรกรเจาของผลผลตโดยตรง เกษตรกรเจาของผลผลตกตอรองราคาตามทตนเองตองการและสามารถได เมอมความพงพอใจของแตละฝายการซอขายกเกดขนอยางไรกตามวธการนยงการซอขายยงอยภายใตราคาของกลไกตลาดขณะนน (2) เกษตรขายผลผลตใหแกนายทนเพอหกหนสนทเกดขน เนองจากกเงนเพอมาซอปจจยการผลต อาทเชน ปย ยาฆาแมลง หรอบางครงช าระหนสนทเกดจากนายทนรายนนเปนเจาของเครองจกร อาทเชน รถเกยวขาว รถขนขาว นอกจากนยงพบวา ยงมนายทนรายยอยในอ าเภอปลอยสนเชอทางดานตนทนการผลต อาทเชน ปย และยาฆาแมลง พอผลผลตออกนายทนกมารบซอผลผลตถงแปลง และหกหนไปในทสด (สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) (3) เกษตรกรสามารถ น าผลตทไดมาขายใหแกโรงสโดยตรงโดยขายตามราคากลไกตลาดทวไป โดยโรงสจะรบซอขาวตามคณภาพของขาวเชนความชนสงเจอปน ซงชองทางนสามารถพบเหนไดโดยทวไป (4) เกษตรกรสามารถน าผลตทไดมาเขารวมโครงการรบจ ากบรฐบาล ซงจะเหนไดเลยวานบตงแตรฐบาลประกนราคาขาวทขาวเปลอกเจาและขาวเปลอกหอมมะลความชนไมเกนรอยละ 15 ทราคาเกวยนละ 15,000 บาท และ 20,000 บาท มเกษตรกรจ านวนมากเลอกทจะน าขาวเปลอกมาเขารวมโครงการเพราะมชองวางราคาตางกนเยอะมาก ซงขายใหแกโรงสราคากลไกตลาดพบวามราคา 12-13 บาทตอกโลกรม ในขณะทเขารวมโครงการเกษตรบางรายสามารถขายขาวไดกโล 21-22 บาท ในสวนของจงหวดสรนทร จะพบวา เกษตรกรจ านวนมากทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลซงเรยกวา “ขายประทวนสด” ยกเวนเกษตรกรบางราย ทมผลผลตจ านวนนอยและมปญหาเรองเอกสารเลอกทจะขายใหโรงสทวไปตามกลไกการตลาด ภาษาชาวบานเรยกวา “ขายสดไมขายประทวน” (ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) ซงพบวา เกษตรกรรายใหญ ในพนทจงหวดสรนทรและไมมหนสนจะเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลจ านวนมาก

97

(5) เกษตรบางรายเลอกทจะเขารวมโครงการเมลดพนธ โดยการสมาชกโครงการเมลดพนธ ของกรมการขาวหรอสหกรณการเกษตร เพออนพนธขาวของทองถนซงชองทางการตลาดน ภาษาชาวบานเรยกวา “เขารวมโครงการขาวพนธ” โดยเกษตรกรทเขารวมโครงการน จะไดราคา สงกวาโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลและชองทางอน ๆ แตในขณะเดยวกน จะพบวา เกษตรกร มความยงยากในกระบวนการผลตขาวเนองจากมเงอนไขทเกษตรกรตองปฏบตและจะมการตรวจมาตรฐานการผลตอยางเขมงวด (จ าลอง ปญญาเอก, สมภาษณ, 23 กนยายน 2556) นอกจากนตวแทนเกษตรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) พบวา ชองทางการตลาดในสมยรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตในป พ.ศ. 2554 ชองทางการขายสนคาของเกษตรกรไมไดเพมหรอลดลงแตอยางใด เนองจากมรฐบาล มโครงการรบจ ามาใชหลายยคหลายสมย โดยยคนางสาวยงลกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตร มการปรบเปลยนเงอนไขใหมและหลกเกณฑทแตกตางอยางชดเจนหลายดาน อาทเชน การไมก าหนดเปาหมายของโครงการ การไมก าหนดเพดานสงสดของเกษตรกร โดยม การลงทะเบยนอยางเปนระบบโดย ซงตองยอมรบวาโครงการรบจ าน ามแรงดงดดใจเกษตรกร ใหสนใจอาชพชาวนาของตนเองเพมมากขน โดยการทรฐบาลเขามาประกนราคาขาวในราคา ทสงกวาราคากลไกตลาด ท าใหเกษตรกรมแรงจงใจในการน าขาวเปลอกมาเขารวมโครงการ จ าน าขาวกบรฐบาล ในราคาทรฐบาลก าหนดโดยเกษตรสามารถขายผลผลตใหโรงสทเขารวมโครงการของรฐบาล ตามระดบความชนและคณภาพของขาวทรฐบาลตงไวในระดบตาง ๆ ซงแสดงใหเหนวาเกษตรกรสารมารถตอรองราคาขาวเปลอกไดตามคณภาพของขาว นอกจากนตวแทนโรงส (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา เมอภาครฐน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบตภาคเอกชนตองปรบเปลยนบทบาทใหม คอ สมครเขารวมโครงการของรฐบาลเชนเดยวกน ซงในความเปนจงหวดสรนทรกมโรงสหลายโรง ทไมไดขอเขารวมโครงการโดยมการเปดรบซอตามปกตเชนเดยวกน อยางไรกตามเมอไดรบการรองขอจากรฐบาลโรงสตาง ๆ กพรอมให ความรวมมอ โดยมการบรหารจดการจดรบซอขาวออกจากกน โดยพบวา โรงสแยกจดรบซอออกเปนสองจดแยกกนโดยชดเจน คอ จดทหนงรบจ าน าขาวทเขารวมโครงการ ซงเรยกวา “จดประทวน” และจดทสอง คอ “รบซอขาวทวไป” ซงปรากฏวา มเกษตรกรมาขายขาวใหทางโรงสทงจดประทวนและจดรบซอตามกลไกตลาดในแตละปการผลตพอสมควร โดยมขอสงเกต คอ โดยจดรบประทวนจะมเกษตรกรทมผลผลตจ านวนมากมารอประทวนขาวกบรฐบาลซงบางครง ตองรอควในการชงน าหนก แตเกษตรกรจ านวนมากกเตมใจในการรอเพอทเขารวมโครงการของรฐบาล นอกจากนจดรบซอตามกลไกตลาดโดยสวนมาก จะเปน เกษตรกรรายเลกทมผลผลตนอย

98

และยงพบวา มผลผลตบางสวนทไมไดคณภาพเขารวมโครงการรบจ าน าจงมาขาย ณ จดรบซอทวไปตามกลไกตลาดแทนนอกจากนยงพบวาพอคารายยอยหายไป จากการสมภาษณผน านโยบายไปปฏบต กลมเกษตรกร กลมโรงส จะเหนไดวา ชองทางในการจ าหนายผลผลตทางการเกษตรกรของเกษตรทงกอนหนาปการผลต 2554/ 55 และภายหลง ป 2554/ 55 ตามตารางท 10 พบวา ทงกอนหนาและหลงการน านโยบายของรบจ าน าขาวมาปฏบตของรฐบาลยงนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบต พบวา ชองทางการตลาดในการขายผลผลต ของเกษตรกรมเพยงรปแบบเดยว คอ ขายทวไปและเขารวมโครงการของภาครฐ ดงน ชองทางทหนง (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) เกษตรกรจะขายขาวใหพอคาขาวรายยอยหรอภาษาชาวบานเรยก “นายฮอย” ซงมารบซอในหมบานหรอแปลงเพาะปลกขาวโดยตรงแลวน าไปขายใหโรงสอกหนงทอด ซงอาจจะไดราคาต ากวาโรงสแตเกษตรไมตองแบกรบภาระคาขนตลอดจนคาใชจายอน ๆ โดยมวธการสองรปแบบคอแบบไมไดชงน าหนกขาว โดยพอคาจะประเมนราคาผลผลตทมอยในยงฉางหรอทแปลงเกษตร โดยค านวณจากประสบการณของผรบซอโดยไมมการชงน าหนก ซงเปนการคาดคะเนแลวเสนอราคาแกเจาของผลผลตกบ การรบซอโดยการชงน าหนก โดยราคาทตงไวไมเทาราคาการตลาดของโรงสแตกสราง ความพงพอใจใหแกเกษตรกรบางราย เนองจากเกษตรกรไมตองรบภาระ คาแรงคนงาน คาขน คารถ เพราะพอคารายยอยจะเปนคนบรหารจดการทงหมด ถงแมจะไดราคาทต ากวาทองตลาด แตไมตองเสยเวลาและไมสนเปลองเมอเปรยบเทยบกบการน าไปขายใหโรงสโดยตรง อยางไรกตามถงชองทางนจะสรางความพงพอใจใหแกเกษตรกรเพราะไมตองแบกรบภาระการบรหารจดการ การขายใหพอคารายยอยจะไดก าไรมากกวา เมอเปรยบเทยบกบตนทนการบรหารจดการ แต ณ ปจจบน พบวา รปแบบพอคารายยอยเรมหายไปโดยมเหตผลหลายประการ คอ ประการ ทหนง เกษตรกรใชเครองจกร นนคอ “รถเกยวขาว” เขามาในเกบเกยวผลผลต ซงทกวนน พบวา ในแตละแปลงใชเวลาเกบเกยวนอยมาก อาทเชน 10 ไร 2 ชวโมง โดยเจาของเครองจกรจะม รถขนขาวเปลอกคอยอ านวยความสะดวกใหแกเจาของผลผลต เมอเกบเกยวเสรจจะขาวเปลอก มาใสรถขนทเตรยมไวแลวน าไปขายไดทนท โดยทไมตองรอพอคาคนกลางมารบซอ เหมอนสมยกอน ประกอบกบการคมนาคมมความสะดวกสบายมากขนเกษตรจงสามารถน าผลผลตไปขายผลผลตดวยตนเอง ประการทสอง ในทกอ าเภอจะพบวา มโรงสขาวกระจายเพอรองรบผลผลตของเกษตรกร ทงโรงสของเอกชนและโรงสของรฐบาลในรปแบบโรงสสหกรณ ซงจะแตกตางจากสมยกอนเนองจากโรงสทรบซอขาวจะอยทตวจงหวดและอ าเภอใหญ ๆ มระยะทางไกล ซงไมสะดวกในการเดนทางเกษตรกรจงขายผลผลตใหพอคารายยอยซงม ความสะดวกมากกวา ประการทสาม ผลผลตขาวลดลงเนองจากประสบกบภาวะโรครอน

99

และผลกระทบตอภาคเกษตรทกประเภท ท าใหเกษตรกรกรเหลอผลผลตไวกนและท าพนธ ในปถดไป ไมเหลอเพยงพอเพอขายใหพอคารายยอยหรอขายใหโรงสโดยตรง อยางไรกตาม ณ ปจจบน ตวแทนเกษตรกรกรกลาววา รปแบบพอคารายยอยยงคงปรากฏใหเหนอยบาง โดยม การตะเวนรบซอขาวตามหมบาน แตพบวา โดยสวนมากเกษตรกรทขายจะขายผลผลตจ านวนนอย อาทเชน 3 กระสอบ 4 กระสอบ โดยใชตาชงในการชงน าหนกจะไมมการตราคาจากการคาดคะเนของผรบซออกในรปแบบปจจบน แตเมอเปรยบเทยบกบจ านวนผลผลตทมอยเลกนอยเกษตรกร บางรายจงพอใจทขายผลผลตขาวใหแกพอคารายยอยเพราะตองการเงนสดมาหมนเวยน ในครอบครว ชองทางทสอง (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) เกษตรกรสามารถ น าผลผลตขาวของตนเองมาขายใหแกโรงสโดยตรง ซง ณ ปจจบน พบวา โรงสมการขยายจดรบซอตามอ าเภอตาง ๆ และมหลายโรงทงโรงสเอกชนทวไปและสหกรณการเกษตร ซงพบวา ราคาไมไดมความแตกตางทงโรงสเอกชนหรอรฐบาล เนองจากการก าหนดราคารบซอมาจากพอคาเจา ของธรกจโดยตรง โดยโรงสจะตงราคาสนคาเองชองทางการตลาดนสรางความเสยใจใหแกเกษตรกรเนองจากเกษตรกรไมสามารถตงราคาขาวเปลอกตนเองได นอกจากน ยงไมสามารถตอรองได โดยโรงสเปนฝายทตองก าหนดราคาสนคาเมอราคาทก าหนดไมเปนทพงพอใจ เพราะเปรยบเทยบกบตนทนการผลตแลวเกษตรชาวนาประสบกบปญหาขาดทน แตเนองจากไมมทางเลอกเมอโรงสก าหนดราคารบซอมากจ าเปนตองขาย ซงตวแทนเกษตรกรกรกลาววา พวกเขาตองเผชญกบพดของเถาแกเจาของโรงสอาทเชน “ไมพอใจขายกไมตองขาย ไปขายทอน” ในขณะเดยวกนตวแทนโรงสกลาววา ทกวนนเกษตรกรชาวนากมเจตนาปลอมปนขาวคณภาพไมดสอดไสมากบหอมมะล และแทรกสงเจอปนตาง ๆ เพอเพมน าหนกขาวใหขายไดใหรายการกระท า ดงกลาว สงผลกระทบตอโรงสกเสยหายเชนเดยวกน ทางโรงสจงไดมมาตรการตรวจสอบคณภาพขาวทเกษตรกรน ามาขายอยางเขมงวด เพอปองกนความเสยหายทเกดขนดงกลาว อยางไรกตามชองทางนเปนชองทางทเรมตงแตอดตจนถงปจจบนและเปนชองทางหนงทเกษตรกรไดเงนสดทนทไมตองและสามารถน าเงนไปไดทนท ชองทางทสาม (ไพสฐ เกตสถตย, สมภาษณ, 22 กนยายน 2556) เกษตรบางราย เลอกทจะเขารวมโครงการเมลดพนธคอเปนสมาชก โครงการเมลดพนธของกรมการขาวหรอสหกรณการเกษตรเพออนพนธขาวของทองถน ซงภาษาชาวบานเรยกวา “เขารวมโครงการ ขาวพนธ” จะเหนไดวาชองทางนเกษตรทเขารวมโครงการน จะไดราคาสงกวาชองทางอน ๆ แตในขณะเดยวกนจะมความยงยากในกระบวนการผลตขาว เนองจากมเงอนไขทเกษตรตองปฏบตมการตรวจมาตรฐานการผลตอยางเขมงวดจากคณะกรรมการโครงการ โดยตวแทนเกษตรกร

100

กลาววา เกษตรกรทเขารวมโครงการจะไดราคาผลผลตในราคาสง เมอเปรยบเทยบกบชองทางอน ๆ โดยเรมจากเกษตร จะตองมการลงทะเบยนเขากลมผผลตเมลดพนธและมการควบคมกระบวนการผลตทกขนตอน ตงแตเตรยมแปลงดน การหวาน และการควบคมวชพชตลอดจนการตดตน ทไมแขงแรงทง เนองจากจะใหผลผลตทไมสมบรณไมเหมาะกบการท าเปนเมลดพนธหรอแมกระทงการเกบเกยวผลผลต จะตองไมมการปลอมปนกบพนธขาวชนดอน ๆ โดยเดดขาด เนองจากทกวนนใชเครองจกรในการเกบเกยวและในขนตอนสดทาย จะตองไดการตรวจคณภาพอกครงกอนสงผลผลตเขาหนวยงานทจดท าโครงการเมลดพนธ ซงพบวา เกษตรกรบางรายกไมผานการตรวจสอบคณภาพขาวจากคณะกรรมการโครงการขาวเชนเดยวกน จากการสมภาษณขาราชการทน านโยบายมาปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการขาวพนธของกรมการขาวนอกจากจะตองปฏบตตามหลกเกณฑของโครงการ แลวพบวา ทตงแปลงเพราะปลกอยใกลแหลงน าหรอจะตองมแหลงน าทเหมาะสม เนองจากน าเปนปจจย การผลตทส าคญและสงผลเมลดพนธใหมคณภาพและตองควบคมวชพช โดยไมใชยาฆาแมลง นอกจากนยงพบวา เกษตรกรจะตองน าปจจยการผลตจากหนวยงานทท าโครงการ อาทเชน เมลดพนธ ปย และฮอรโมนตาง ๆ โดยหนวยงานไดชวยเหลอเกษตรกรดวยการปลอยสนเชอ โดยคดอตราดอกเบยต า เพอชวยเหลอเกษตรกรทเขารวมโครงการและหกหนดงกลาว เมอเกษตรกรน าขาวทผานการคดคณภาพมาสงทหนวยงานทจดโครงการ เปนตน ชองทางทส (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) เกษตรกรขายผลผลตใหนายทนรายยอยในพนทซงไมมโรงสแตขายปจจยทางการผลตทางการเกษตร โดยนายทนรายยอย มการน ากลยทธการขายสนคาของตนเองโดยการ ปลอยสนเชอทางการเกษตรกร อาทเชน ปย ยาฆาแมลง พนธขาวปลก ซงมราคาทสงเมอเปรยบเทยบกบราคาเงนสด แตเกษตรกรไมมทางเลอกเนองจากขาดแหลงเงนทนสนบสนน เมอถงฤดกาลเกบเกยวพอคารายยอยจะไปรบซอผลผลต ถงแปลงเพาะปลก โดยหกลบกลบหนตนทนการผลตของเกษตรกรทเกดขนจากการสอบถามเกษตรกรในเขตพนทผวจย พบวา ทกวนนพอคารานตาง ๆ ในจงหวดสรนทรไดปลอยสนเชอ ทางเกษตรกรจ านวนมาก ประกอบกบเกษตรกรขาดแหลงเงนทนเพอใชในการลงทนภาคเกษตร ถงแมภาครฐ จะมโครงการเพอชวยเหลอเกษตรกรผานธนาคารเพอการเกษตรกรและสหกรณ แตไมไดหมายความวา เกษตรกรทกคนจะเขาถงความชวยเหลอดงกลาว เพราะเกษตรกรบางรายไมไดเปนสมาชกของ ธ.ก.ส. และตองตระเตรยมเอกสารและมระยะเวลาอนมต ท าใหบางครง ไมทนทวงท จากเหตผลดงกลาว เกษตรกรจงตองเดนเขาไปหานายทนผขายปจจยทางการผลต นอกจากนยงพบวา นายทนรายยอยยงปลอยสนเชอเงนสดอน ๆ เพอประกอบการชวตเกษตร โดยพบวา อตราดอกเบยเงนทนนอกระบบสงถงรอยละ 3 บาทตอเดอน นายทนบางรายรอยละ

101

5 บาทตอเดอน เกษตรกรบางคนไมมทางเลอก เนองจากขาดแหลงทนสนบสนนกจ าเปนตองเลอกถงแมดอกเบยจะสงมากกตาม นอกจากนเกษตรกรบางรายรายไดจากการขายผลผลตไมเพยงพอ ตอหนสนทเกดขนและยงเปนหนสะสมของนายทนอกดวยเชนกน ชองทางทหา (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556 ) เกษตรกรเขารวม กลมเกษตรกรอนทรย โดยเกษตรกรในจงหวดสรนทรเกดการรวมตวเพอท าขาวเกษตรอนทรย จนเปนแหลงปลกขาวอนทรยอนดบหนงของประเทศไทยและมชอเสยงโดงดงไปทวโลก โดยขาวเกษตรกรอนทรยจงหวดสรนทรไดรบมาตรฐานเกษตรอนทรยสรนทร (มก.สร.) ซงเปนมาตรฐานทพฒนาขน โดยคณะกรรมการมาตรฐานเกษตรอนทรยจงหวดสรนทรตามแนวทาง การพฒนางานเกษตรอนทรยของจงหวดสรนทรและไดรบอนมต จากทประชมคณะกรรมการโครงการเกษตรอนทรยจงหวดสรนทร โดยมมาตรฐานครอบคลมเฉพาะในเรองการผลตพช สตวอนทรย สตวน าอนทรย การจดการเกบเกยว การแปรรปผลตภณฑอนทรย และปจจยการผลต ทงน มก.สร. จะท าการตรวจสอบและรบรองผลตภณฑอนทรยไวในทกขนตอน ตงแตการผลต ในระดบแปลง การน าผลผลตมาแปรรปและจ าหนายผลตภณฑ โดยพบวา ขาวเกษตรอนทรย ของจงหวดสรนทรมชองทางการจ าหนายทงจงหวดสรนทรและตางประเทศ โดยมเกษตรกรเขารวมโครงการและมการจดตงกลมสมาชกเพมขนเรอย ๆ (สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) ชองทางทหก (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) เกษตรกรเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล ซงพบวา รฐบาลในอดตจงไดเขามาใหความส าคญกบ การชวยเหลอเกษตรตลอดมา เชน การแทรกแซงราคาใหสงขนดวยวธการรบจ าน าขาวเปลอก โดยมการปรบเงอนไขการเขารวมโครงการตลอดมา จนกระทงรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตในป พ.ศ. 2554 ไดมการปรบเปลยนเงอนไขหลกเกณฑ การด าเนนงานโครงการรบจ าน าโดยรบจ าน าทกเมลดไมจ ากดซงไดรบความสนใจจากเกษตรกรจ านวนมาก เนองจากมการก าหนดราคารบจ าน าทสงกวาราคากลไกตลาด

102

ตารางท 10 เปรยบเทยบชองทางการตลาดในการจ าหนายผลผลตขาวของเกษตรกร

ผทมสวนเกยวของ ยคกอนปการผลต 2554/ 55 ยคหลงปการผลต 2554/ 55 ขาราชการทน านโยบาย มาปฏบต

1. ขายสดโดยทวไป 1.1 พอคารายยอย 1.2 นายทนเจาของปจจยการผลต 1.3 ขายสดโดยทวไป 2. เขารวมโครงการภาครฐ 2.1 โครงการเกษตรอนทรย 2.2 โครงการขาวพนธ 2.3 โครงการรบจ าน าของรฐบาล

1. ขายสดโดยทวไป 1.1 พอคารายยอย 1.2 นายทนเจาของปจจยการผลต 1.3 ขายสดโดยทวไป 2. เขารวมโครงการภาครฐ 2.1 โครงการเกษตรอนทรย 2.2 โครงการขาวพนธ 2.3 โครงการรบจ าน าของรฐบาล

ตวแทนเกษตรกร 1. ขายสดโดยทวไป 1.1 พอคารายยอย 1.2 นายทนเจาของปจจยการผลต 1.3 ขายสดโดยทวไป 2. เขารวมโครงการภาครฐ 2.1 โครงการเกษตรอนทรย 2.2 โครงการขาวพนธ 2.3 โครงการรบจ าน าของรฐบาล

1. ขายสดโดยทวไป 1.1 พอคารายยอย 1.2 นายทนเจาของปจจยการผลต 1.3 ขายสดโดยทวไป 2. เขารวมโครงการภาครฐ 2.1 โครงการเกษตรอนทรย 2.2 โครงการขาวพนธ 2.3 โครงการรบจ าน าของรฐบาล

ตวแทนภาคเอกชน (โรงส )

1. รบซอจากพอคารายยอย 2. รบซอจากเกษตรกรโดยตรง

1. รบซอจากพอคารายยอย 2. รบซอจากเกษตรกรโดยตรง

จะเหนไดวาจากชองทางการตลาดดงกลาว ผวจย พบวา เกษตรกรมชองทางการตลาด ทงกอนการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร และยคหลง การน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร เกษตรกรไมไดมชองทางการตลาดเพมขนแตอยางใด เนองจากเปนชองทางการตลาดเดมของเกษตรกรในการขายผลผลตของตนเอง คอ ขายโดยทวไปและเขารวมโครงการภาครฐ อยางไรกตามการขายโดยทวไปมขอด คอ ไดเงนทนทและไมตองยงยากกบเอกสารแตการก าหนดราคาขนอยกบกลไกการตลาด เกษตรกรไมมอ านาจในการตอรองในราคาผลผลตของตนเอง ในขณะเดยวกนการเขารวมโครงการกบรฐบาล เกษตรกรจะไดราคาทสงขนแตไมไดเงนสดทนท นอกจากนโครงการการขาวพนธจะเขมงวด

103

ในการผลตทกขนตอนการผลต มการตรวจสอบจากคณะกรรมการโครงการ ในขณะทโครงการ รบจ าน าขาวขาวเปลอกไมมการตรวจสอบกระบวนการผลตของเกษตรกร เกษตรกรจะไดราคา รบจ าน าสงหรอต าขนอยกบอตราความชนทก าหนด แตมสงทเหมอนกนกบโครงการขาวพนธ คอ มการจดเตรยมเอกสารโครงการขาวพนธมการตรวจสอบแปลงเพราะปลก ในขณะทรบจ าน า จะประชาคมแปลงการผลตและสมตรวจ 2. การยกระดบรายได รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดก าหนดวตถประสงคขอทสองของโครงการ รบจ าน าขาว คอ “การยกระดบรายไดและลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร” โดยก าหนดราคารบจ าน าขาวเปลอกเจาเกวยนละ 15,000 บาท และรบจ าน าขาวเปลอกหอมมะลเกวยนละ 20,000 บาท ซงรฐบาลมองวาการก าหนดราคาดงกลาว ในอตราดงกลาว จะท าใหเกษตรกรชาวนามรายไดมากขนและเปนการขบเคลอนเศรษฐกจ รวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร จากการศกษาจากเอกสารตาง ๆ ผวจย พบวา หลงจากรฐบาลน านโยบายรบจ าน าขาว เขามาใชในปการผลต 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 พบวา เกษตรกรชาวนามรายไดจาก การขายผลผลตเพมมากขน โดยพบวา ราคาทเกษตรกรขายได ณ ไรนา ขาวเปลอกเจาความชน 14-15% เฉลยตนละ 9,385 บาท ลดลงจากปกอนรอยละ 7.1 (ป 2555 = 10,104) ขาวเปลอกหอมมะลเฉลยตนละ 15,582 บาท เพมขนจากปกอน รอยละ 3.2 (ป 2555 = 15,103) และขาวเปลอกเหนยวราคาเฉลยตนละ 12,866 บาท เพมขนจากปกอนรอยละ 1.4 (ป 2555 = 12,609) จากผลของโครงการรบจ าน าขาวเพอยกระดบรายไดเกษตรกรของภาครฐ โดยราคาขาวของภาคอสาน ราคาขาวเปลอกหอมมะลเฉลยตนละ 15,582 บาท เพมขนจากปกอนรอยละ 1.7 (ป 2555 = 15,318) จากผลของโครงการรบจ าน าขาวเพอยกระดบรายไดเกษตรกรของภาครฐสวนขาวเหนยวเมลดยาวราคาเฉลยตนละ 12,746 บาท เพมขนรอยละ 0.6 (ป 2555 = 12,676) จากความตองการทเพมขน (ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 2556, หนา 3) อยางไรกตาม จากขอมลดงกลาว เปนการยกระดบราคาสนคาเกษตรหรอไมอยางไร ผวจยไดสมภาษณขอมล เชงลกจากผทเกยวของสามกลม ดงน กลมขาราชการผน านโยบายไปปฏบต โดยพบวา มความคดเหนทแตกตางกน กลมทหนง ไมเหนดวย (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) เนองจากนโยบายรบจ าน าขาว เปนการยกระดบราคาขาวโดยรฐบาลโดยตรง โดยแถลงชดเจนในนโยบายตอสภา การก าหนดราคาดงกลาว ไมใชกลไกการตลาดรฐกลายผซอขาวรายใหญจากเกษตรกร เมอรฐซอขาวจากเกษตรกรในราคาสงซงกลายเปนโจทยของรฐตอวาจะขายขาวทพนระยะเวลาจ าน าในราคาทสงกวา ทรบจ าน ามาไดอยางไรในเมอความเปนจรงราคาขาวของตลาดโลกต ากวาอยางมาก ราคาทรฐบาล

104

ก าหนดออกมาจะท าใหเกษตรกรทเขารวมโครงการมรายไดเพมมากขน จากการน าผลผลตมาจ าน ากบรฐบาลซงในความเปนจรงไมมเกษตรรายใดทขอไถถอนผลผลตของตนเอง เนองจากราคา ทรบจ าน าสงกวาราคาตลาดทวไป เมอเกษตรกรมรายไดกมการจบจายใชสอยช าระหนตนทนการเกษตรและใชจายในครวเรอนซงถอวาเปนการกระตนเศรษฐกจอกแบบหนงเชนเดยวกน จะเหนไดวาทกวนนเกษตรเขาถงแหลงเงนกทงในระบบและนอกระบบ โดยน าเงนนนมาปรบปรงทอยอาศยและซอสงอ านวยความสะดวกใหแกตนเองและครอบครว อาทเชน รถยนต รถจกยานยนต โทรศพท เปนตน กลมทสอง เหนดวยกบการก าหนดราคาดงกลาว (ธนกฤต แสงหรญ, สมภาษณ, 26 กนยายน 2556) สงผลดตอเกษตรกรเพราะเกษตรกรไดรบประโยชน จากการขายขาวไดราคาสง แตในขณะเดยวกนกมองวาเกษตรกรมรายไดเพมขนจะสามารถกระตนเศรษฐกจไดระยะสนเทานนแตไมยงยน อยางไรกตามเกษตรกรในจงหวดสรนทรมยงรายไดมาจากการเพาะปลกพชชนดอน ๆ เสรมดวย อาทเชน ขาวโพด มนส าปะหลง และยงมรายไดมาจาก นอกภาคการเกษตร อาทเชน ภาคอตสาหกรรมและภาคบรการจากตวเมองใหญ นอกจากนขาราชการบางสวนมองวา รฐบาลนาจะมมาตรการชวยเหลอเกษตรทางดานอนทชดเจน และเปนรปธรรม เชน เรององคความรในการประกอบอาชพดานตาง ๆ อยางเปนระบบ เชน การเลยงสตวเนองจากจงหวดสรนทรมพนทโลงกวางเหมาะแกการเลยงสตวประเภทวว นอกจากนควรมการสงเสรมอาชพเสรมอยางเปนระบบ เนองจากเรามจดเดนหลายดาน อาทเชน เครองเงน แถวอ าเภอเขวาสนครนทร จะมหตถกรรมเครองเงน การทอผาไหม ทมชอเสยงในระดบโลก อยางไรกตามกลมตวแทนเกษตรกรกรกลาววา (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) นโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร สามารถชวยเหลอเกษตร ผปลกขาวเปนหลก เนองจากจงหวดสรนทรเปนจงหวดทมการเพาะปลกขาวหอมมะลเปนหลก และขาวหอมมะลเปนขาวหอมทมชอเสยงในระดบโลก เมอมนโยบายของรฐบาลเขามาชวยเหลอ ท าใหเกษตรมรายไดเพมมากขนจากปกอน ๆ เนองจากราคาทตงไวสง เมอเปรยบเทยบกบ ปการผลตอน ๆ ซงสามารถสรางความพงพอใจใหแกเกษตรกรผทมผลผลตเพยงพอทจะเขารวมโครงการหรอพดอกอยางหนงวามทดนท ากนจ านวนมากซงเรยกวาเกษตรกรรายใหญ แตในขณะเดยวกน เกษตรกรผทมผลผลตจ านวนนอยหรอเกษตรกรรายยอยกไมสามารถเขารวมโครงการได เนองจากวาตองเกบขาวในสวนนนไวกนในแตละปและบางสวนเกบไวเปนพนธขาวส าหรบปถดไป จะเหนไดชดเจนทสดวาเกษตรกรรายยอยไมมรายไดจากการเขารวมโครงการ ซงพบวา ในจงหวดสรนทรมเกษตรกรรายยอยจ านวนมากเชนเดยวกน ทไมไดเขารวมโครงการเพราะผลผลตมไมเพยงพอ อยางไรกตาม เกษตรกรในจงหวดสรนทรทงรายใหญและรายยอย ไมไดประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลกเพยงอยางเดยวยงประกอบอาชพอนเสรม เชน

105

รบจางในภาคขนสง บรการและอตสาหกรรม และยงมพนทบางสวนทเพาะปลกพชอยางอนประกอบ อาทเชน ขาวโพด ถว ออย ซงสงผลใหเกษตรกรมรายไดหมนเวยนโดยมรายไดจาก ภาคอน ๆ มาสมทบ เชน การท างานของบคคลในครอบครวตามหวเมองใหญ ๆ แลวสงรายได เขาจนเจอครอบครว นอกจากนกลมตวแทนโรงสกลาววา (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) นโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร จะชวยกระตนเศรษฐกจ ในระดบหนง หลงจากมการเขารวมโครงการ ซงเปนเรองปกตของการขายผลผลตทางการเกษตรทวไป ซงเกษตรกรมรายไดกจะน ามาจบจายซอของโดยทวไป สงเกตไดจากยอดขายของอปโภคและบรโภคในแตละชมชน เมอผานไปเงนหมดเกษตรกรประกอบกบไดรบอดหนนจากภาคอน ๆ เชน การรบจางลกหลานไปท างานในเมองใหญสงเงนกลบมาจนเจอรอบครว นอกจากนยงพบวา สรนทรมการประกอบอาชพเพมเตมมากมาย อาทเชน เฟอรนเจอร รถขนสง หรอบางครอบครว ไปประกอบอาชพรบจางทกรงเทพหลงฤดการเกบเกยวผลผลต และกลบมาเมอถงฤดกาลเพาะปลกโดยใชเวลาสน ๆ ในการเพาะปลก เนองจากมแรงงานรบจางในภาคเกษตรและใชเครองจกร แทนแรงงานคนแตมความสะดวกสบาย ซงท าใหเกษตรกรประสบปญหาตนทนการผลตสงขน 3. การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศ จากการศกษา พบวา ระบบเศรษฐกจของประเทศไทยในปจจบน เปนระบบเศรษฐกจแบบผสม ซงหมายถง ระบบเศรษฐกจทมลกษณะทงสวนทเปนแบบทนนยมและสวนทเปน แบบสงคมนยม กลาวคอ เศรษฐกจไทยเปนระบบทยอมรบกรรมสทธในทรพยสนสวนบคคลภาคเอกชนสามารถประกอบธรกรรมทางเศรษฐกจไดโดยเสร มการแขงขนทคอนขางเสร สวนหนวยธรกจทเปนของรฐกมอยบางเชน รฐวสาหกจทเกยวกบสาธารณปโภคและสถาบนการเงนของรฐ ในขณะทเศรษฐกจไทย มลกษณะทมการแขงขนและยอมรบระบบกรรมสทธ ของเอกชน แตรฐกมบทบาทคอนขางมาก ในสวนของการวางแผนและการแทรกแซงการท างานของกลไกลราคาจะมการผกขาดกจกรรมบางประเภทโดยภาครฐ เพอใหงายตอการน าเสนอผวจย จงแบงออกเปนการขยายตวกอนน านโยบายมาปฏบตและการขยายตวหลงจากการน านโยบาย มาปฏบต กอนน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบต เขามาปรบใชในปการผลต 2554/ 55 จากการศกษาจากรายงานเศรษฐกจและการเงนป 2550, 2551, 2552 และ 2553 ของธนาคารแหงประเทศไทย พบวา มการขยายตว ดงน เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2550 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2550) พบวา เศรษฐกจไทยโดยรวมยงคงขยายตวดทรอยละ 4.8 โดยมแรงขบเคลอนส าคญมาจากภาคการสงออก ซงสอดคลองกบผลผลตอตสาหกรรมทเรงตวขนโดยเฉพาะหมวดทผลตเพอการสงออกขณะทอปสงคในประเทศ

106

ชะลอลงเมอเทยบกบป พ.ศ. 2549 ทงการบรโภคและการลงทนแตเรมมสญญาณการฟนตว ในชวงครงหลงของป เชนเดยวกบการน าเขาทเรงตวขนดานเสถยรภาพทางเศรษฐกจ โดยรวม อยในเกณฑดจากดลบญชเดนสะพดทเกนดลตอเนองและเงนส ารองระหวางประเทศทอย ในระดบสง ขณะทอตราเงนเฟอโดยรวมในป พ.ศ. 2550 ต ากวาปกอนแมจะเรงตวขนในชวง ไตรมาสท 4 ของปจากราคาน ามนทเพมขน โดยในภาคเกษตรผลผลตและราคาพชผลส าคญ ชะลอลง ท าใหรายไดเกษตรกรจากการขายพชผลส าคญขยายตวในอตราทชะลอลงจากปกอน แตยงอยในเกณฑด ซงพบวา ราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกขยายตวรอยละ 8.0 จากปกอนหนา ตามราคาปาลมน ามน มนส าปะหลง ขาวโพด และขาวทตลาดโลก ยงคงมความตองการเพอบรโภคและผลตพลงงานทดแทน ขณะทราคาน าตาลทรายลดลงจากอปทานสวนเกน โดยมผลผลตขาวเปลอกเพมขนเลกนอย เนองจากสภาพดนฟาอากาศคอนขางเอออ านวยและปรมาณน า ในอางเกบน าอยในสภาวะปกต โดยผลผลตขาวนาปรงเพมขนจากการปลกทดแทนผลผลตขาวนาป (ปเพาะปลก 2549/ 50) ทไดรบความเสยหายจากน าทวมในปลายป พ.ศ. 2549 สวนการสงออกขาวของไทยในป พ.ศ. 2550 ขยายตวจากปกอนหนาคอนขางมากทงปรมาณและมลคาเนองจาก สตอกขาวของรฐบาลอยในระดบสงประกอบกบประเทศผสงออกส าคญอน เชน เวยดนาม และอนเดย ประสบปญหาภยธรรมชาตจงชะลอการสงออกท าใหราคาขาวสงออกของไทยสงขน เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2551 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2551) พบวา มการขยายตว รอยละ 2.6 ชะลอลงจากรอยละ 4.9 ในปกอน จากการสงออกสทธทลดลงเปนส าคญ โดยเฉพาะ ในไตรมาสสดทายของปจากปจจยลบทงการชะลอตวของเศรษฐกจโลกและความไมสงบ ทางการเมองภายในประเทศ ซงสงผลกระทบตอการสงออกการผลตภาคอตสาหกรรมและ การทองเทยว ขณะทดานอปสงคในประเทศการบรโภคและการลงทนลดลงมาก ในชวงไตรมาสสดทายสอดคลองกบการน าเขาทชะลอลง โดยในภาคเกษตรผลผลตและราคาพชผลส าคญทเพมขน เมอเทยบกบระยะเดยวกนปกอนท าใหรายไดเกษตรกรจากพชผลส าคญเพมขน ทงน ราคาพชผล มความผนผวนคอนขางมากโดยเรงตวขนตงแตตนปตามราคาน ามนดบและภาวะการขาดแคลนสนคาในตลาดโลก แตราคาไดปรบตวลดลงในไตรมาสท 4 ตามการชะลอลงของอปสงค ในตลาดโลก ส าหรบภาคอตสาหกรรมดชนผลผลตอตสาหกรรม (MPI) ขยายตวรอยละ 5.3 ชะลอลงจากรอยละ 8.2 ในปกอน ตามการชะลอตวของกลมทผลต เพอสงออกเปนหลกโดยเฉพาะหมวดอเลกทรอนกสและหมวดเครองหนงขณะทกลมทผลตเพอขายในประเทศเรงตวขน ในชวงครงแรกของป จากการผลตรถยนตนงและรถจกรยานยนตเปนส าคญส าหรบอตราการใชก าลงการผลต อยทรอยละ 67.6 ลดลงจากรอยละ 72.6 ในปกอน ซงเปนการลดลงในเกอบทกหมวดสนคา ยกเวนหมวดอาหารและหมวดยานยนต โดยในป พ.ศ. 2551 การผลตของภาคเกษตรขยายตว

107

อยในเกณฑด โดยผลตภณฑมวลรวมของภาคเกษตร (เฉพาะหมวดพชผลปศสตวและปาไม) ขยายตวรอยละ 6.4 เรงตวขนจากรอยละ 1.5 ในปกอน สอดคลองกบดชนผลผลตพชผลซงขยายตวรอยละ 10.4 เรงขนจากปกอนโดยเปนผลจาก (1) ราคาสนคาทอยในเกณฑดโดยเฉพาะในไตรมาส ท 2 และ 3 จงใจใหเกษตรกรขยายพนทและเรงการเพาะปลก (2) ความตองการผลผลตทางการเกษตรทงในสวนของพชอาหารและพชพลงงานทดแทนเพมสงขน และ (3) สภาพอากาศ ทเอออ านวยตอการเพาะปลกทงนพชผลส าคญทปรมาณเพมขนมาก ไดแก ขาวนาปรง ปาลมน ามน และขาวโพด เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2552 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2552) พบวา หดตวรอยละ 2.3 จากปกอนนบเปนครงแรกในรอบ 10 ป เนองจากวกฤตการเงนโลกสงผลกระทบอยางรนแรงตอเศรษฐกจของประเทศหลกท าใหการสงออกของไทยลดลงมาก สงผลกระทบตอเนองตอการผลตอตสาหกรรมความเชอมนของภาคเอกชน ตลอดจนการบรโภคและการลงทนในประเทศ เศรษฐกจไทยหดตวมากทสดในไตรมาสแรก และเรมฟนตวในชวงครงหลงของป พ.ศ. 2552 ตามการฟนตวของเศรษฐกจโลก ประกอบกบการด าเนนนโยบายการเงนการคลงทผอนคลาย มสวนชวยกระตนเศรษฐกจและสนบสนนใหความเชอมนของผผลตและผบรโภคปรบตวดขน เปนล าดบโดยการบรโภคภาคเอกชนไดรบแรงสนบสนน จากรายไดเกษตรกรและรายรบจาก การทองเทยวทปรบตวดขนตลอดจนการจางงานทกลบมาขยายตวไดอกครง ส าหรบการสงออกและการน าเขาสนคาปรบตวดขน สอดคลองกบการผลตภาคอตสาหกรรมทขยายตวไดดในเกอบ ทกอตสาหกรรมทงการผลตเพอจ าหนายในประเทศและสงออกอยางไรกด การลงทนภาคเอกชน แมจะเรมฟนตวแตยงคงอยในระดบต าเสถยรภาพเศรษฐกจยงอยในเกณฑด เงนส ารองระหวางประเทศอยในระดบสงดลการคาและดลบญชเดนสะพดเกนดลตอเนอง อตราเงนเฟอและอตรา การวางงานอยในระดบต า เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2553 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2553) เศรษฐกจไทยฟนตวไดดแมเผชญกบปจจยลบหลายดานตลอดปทงความไมแนนอนของเศรษฐกจโลก ปญหาการเมองภายในประเทศความผนผวนของคาเงนบาทรวมทงภยธรรมชาตตาง ๆ แตดวยพนฐานทางเศรษฐกจทเขมแขงประกอบกบการด าเนนนโยบายการคลงและการเงนทผอนคลายท าใหเศรษฐกจไทย ในป พ.ศ. 2553 เตบโตไดสงถงรอยละ 7.8 จากการสงออกการทองเทยวและการใชจายในประเทศ ทขยายตวดกจกรรมทางเศรษฐกจไดรบผลกระทบในวงจ ากดจากการชมนมทางการเมอง ในเดอนเมษายน-พฤษภาคม ยกเวนการทองเทยวทไดรบผลกระทบมาก แตสามารถฟนตวไดเรวหลงจากเหตการณคลคลายท าใหจ านวนนกทองเทยวตางชาตในปนสงสดเปนประวตการณผลผลตทางการเกษตรไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาต ท าใหราคาสงขนสงผลดตอรายไดเกษตรกร

108

ซงเปนปจจยสนบสนนการบรโภคในประเทศ รฐบาลด าเนนนโยบายกระตนเศรษฐกจตอเนอง ทงจากงบประมาณปกตและการกเพมเตมภายใตโครงการไทยเขมแขงรวมทงมาตรการลด คาครองชพใหกบประชาชนเชนการตรงราคาพลงงานและการอดหนนคาสาธารณปโภค เศรษฐกจไทยป พ.ศ. 2554 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2554) โดยในสามไตรมาสแรกขยายตวดแมจะไดรบผลกระทบจากทงภยพบตในญปนและการชะลอตวของเศรษฐกจโลก แตมหาอทกภยครงรนแรงทสดในรอบ 70 ป ในไตรมาสท 4 ทศนยกลางการผลตอตสาหกรรมส าคญของประเทศ สงผลทางตรงใหการผลตหยดชะงกและผลทางออมจากปญหาการขาดแคลนชนสวน (Supply chain disruption) และปญหาการคมนาคมขนสงซงสงผลตอเนองท าใหขาดแคลนสนคาเพอการสงออกการบรโภคและการลงทน เมอภาคการผลตฟนตวเปนปกตคาดวาอปสงค ทยงมอยจะเปนแรงสงส าคญใหเศรษฐกจกลบมาขยายตวไดในระยะตอไปตวเพยงรอยละ 0.1 อตราเงนเฟอเรงขนจากปกอน จากตนทนการผลตทสงขนตามราคานามนและสนคาโภคภณฑ ในตลาดโลกรวมทงราคาอาหารสดในประเทศจากอปทานทตงตวขณะทอปสงคในประเทศ ทขยายตวดในชวงสามไตรมาสแรก เปนปจจยเออใหมการสงผานตนทนไปยงราคาไดตอเนองเสถยรภาพ ดานตางประเทศยงอยในเกณฑดตอเนองจากปกอนดลบญชเดนสะพดเกนดลตอเนองหนตางประเทศระยะสนลดลงและแมจะมการไหลออกสทธของเงนทนแตสวนใหญเปน การออกไปลงทนในตางประเทศของธรกจไทย โดยคณะกรรมการนโยบายการเงน (กนง.) ปรบขนอตราดอกเบยนโยบายตงแตตนปตดตอกน 6 ครง เพอลดแรงกดดนเงนเฟอในชวงทเศรษฐกจขยายตวแตในการประชม 2 ครงสดทายของป ไดมมตคงอตราดอกเบยหนงครงและปรบลดอตราดอกเบยนโยบายลงอกหนงครง เพอสนบสนนกระบวนการฟนฟเศรษฐกจหลงเกดมหาอทกภย และดแลเศรษฐกจในชวงทความเสยงเศรษฐกจโลกมมากขน จากขอมลดงกลาว จะเหนไดวา เศรษฐกจไทยป พ.ศ. 2550-2554 ซงเปนยคทยงไมม การน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลยงลกษณ ชนวตร มาปฏบต ซงแสดงใหเหนวา เศรษฐกจของไทยมการขยายตวของเศรษฐกจโดยมการปรบตวเพยงเลกนอย เนองจากประเทศไทยประสบปญหาหลายประการ อาทเชน อทกภยในป พ.ศ. 2554 ซงสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ ในภาพรวม นอกจากนประเทศไทยยงประสบปญหาการไมมเสถยรภาพทางการเมอง ซงไมสามารถสรางความเชอมนกบนกลงทนชาวตางชาตตลอดจนนกทองเทยว อยางไรกตาม ภายหลงจากรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบายรบจ าน าขาวเขามาปรบใชในปการผลต 2554/ 55 จากการศกษาจากจากรายงานประมาณการเศรษฐกจไทยป พ.ศ. 2555, พ.ศ. 2556 และ พ.ศ. 2557 ของกระทรวงการคลง ผวจย พบวา มการขยายตวดงนกระทรวงการคลง

109

เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2555 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2555) พบวา เศรษฐกจไทยขยายตวรอยละ 6.4 จากการเตบโตทดของอปสงคในประเทศภาคเอกชนโดยการบรโภคเพมขน ตามรายไดเฉลยของครวเรอนทสงขนทงในและนอกภาคเกษตร เพราะผลผลตพชผลขยายตวโดยเฉพาะขาว ยางพารา และมนส าปะ หลงเนองจากมการขยายพนทเพาะปลกและสภาพอากาศเอออ านวยประกอบกบโครงการรบจ าน าราคาขาวของรฐบาลชวยเพมรายไดของเกษตรกร อกทางหนง และเมอวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2555 รฐบาลไดปรบขนคาจางขนต าเปน 300 บาทตอวนใน 7 จงหวดน ารองรวมทงปรบขนคาจางขนต ารอยละ 40 ใน 70 จงหวดทเหลอซงมผลตอเนอง ถงรายไดของลกจางทวไปทไดรบคาจางเพมขนเชนกนในภาวะทตลาดแรงงานตงตวมาก สะทอนไดจากอตราการวางงานทต าและจ านวนชวโมงท างานลวงเวลา ในภาคการผลตทเพมขนการทรายไดเพมขนขณะทอตราเงนเฟอต าและไมไดเรงตวผดปกตแมมการปรบคาจางขนต า ท าใหผบรโภคมก าลงซอและเสรมความเชอมนใหสงขน เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2556 (ธนาคารแหงประเทศไทย, 2556) พบวา เศรษฐกจไทยขยายตวรอยละ 2.9 ชะลอลงจากปกอน ตามภาวะการใชจายภาคเอกชนทชะลอตวเปนส าคญ ในชวงครงแรกของปการบรโภคภาคเอกชนยงมบทบาทส าคญตอการขยายตวของเศรษฐกจ โดยเตบโตดจากผลของมาตรการกระตนเศรษฐกจภาครฐ อาท การปรบขนคาจางขนต า มาตรการแทรกแซงราคาสนคาเกษตร รวมถงโครงการคนเงนภาษรถยนตคนแรกทชวยกระตนยอดซอรถยนตตอเนองจากชวงปลายปกอน ประกอบกบปจจยสนบสนนการใชจายของครวเรอน ทงการจางงาน รายได รวมทงความเชอมนของครวเรอนทอยในเกณฑดการใชจายของครวเรอน ทขยายตวสงผลใหผประกอบการยงคงลงทนเพอปรบปรงประสทธภาพ สอดคลองกบการผลตภาคอตสาหกรรม โดยเฉพาะทผลตเพอขายในประเทศทยงขยายตว เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2557 (ส านกงานเศรษฐกจการคลง, 2557) พบวา เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2557 คาดวาจะสามารถขยายตวไดรอยละ 1.4 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 1.2-1.7) โดยครงหลงของป พ.ศ. 2557 คาดวาจะสามารถขยายตวไดทรอยละ 2.9 จากสถานการณ ทางการเมองทมทศทางชดเจนขน ประกอบกบมาตรการกระตนเศรษฐกจในชวงปลายปคาดวา จะสามารถสนบสนนใหเศรษฐกจไทยในชวงไตรมาสสดทายกลบมาขยายตวดขน ไดโดย การบรโภคภาคเอกชนมแนวโนมขยายตวรอยละ 1.4 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 1.2-1.7) ขยายตวในอตราเรงขนจากปกอนหนาตามความเชอมนทฟนตวภายหลงสถานการณทางการเมอง มความชดเจนมากขน นอกจากนยงไดรบแรงสนบสนนจากนโยบายภาครฐทเออตอการจบจาย ใชสอยของประชาชน อาท การเรงช าระหนใหกบชาวนาในโครงการรบจ าน าขาว มาตรการ เพมรายไดใหแกผมรายไดนอยและมาตรการแกไขปญหายางพารา ในขณะทการลงทนภาคเอกชน

110

คาดวาจะหดตวตอเนองจากปกอนหนาทรอยละ -3.0 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ -3.5 ถง -2.5) สวนหนงมาจากการทภาคเอกชนยงคงรอดการฟนตวทางเศรษฐกจใหชดเจน กอนประกอบกบ การลงทนเพอเพมก าลงการผลตในอตสาหกรรมเพอการสงออกบางสวนอาจชะลอออกไปบาง ในชวงทการสงออกสนคายงอยในระดบต า ขณะทการบรโภคภาครฐยงคงเปนปจจยส าคญ ทจะสนบสนนการขยายตวของเศรษฐกจไทยใหขยายตวอยางตอเนองในปน ตามการใชจาย ในงบประมาณของรฐบาลสวนกลางทยงเบกจายไดอยางตอเนอง โดยคาดวาการบรโภคภาครฐ จะขยายตวรอยละ 4.5 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 4.3 ถง 4.8) และการลงทนภาครฐจะขยายตวรอยละ 1.0 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 0.5 ถง 1.5) อยางไรกตามส าหรบอปสงคภายนอก ประเทศนน ปรมาณการสงออกสนคาและบรการคาดวาจะหดตวรอยละ -0.1 (โดยมชวงคาดการณ ทรอยละ -0.6 ถง 0.4) เนองจากการสงออกสนคาและการทองเทยวทฟนตวชากวาทประเมนไว สวนหนงเปนผลมาจากการทประเทศคคาโดยเฉพาะเศรษฐกจของภมภาคยโรปมการฟนตว อยางเปราะบางประกอบกบราคาสนคาสงออกทอยในระดบต าตามการลดลงของสนคาเกษตรขณะทปรมาณการน าเขาสนคาและบรการคาดวาจะหดตวรอยละ -2.9 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ -3.4 ถง -2.4) ตามอปสงคภายในประเทศทชะลอตวลงจากปกอน เศรษฐกจไทยในป พ.ศ. 2558 (ส านกงานเศรษฐกจการคลง, 2557) พบวา เศรษฐกจไทย ในป พ.ศ. 2558 คาดวาจะขยายตวได รอยละ 4.1 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 3.6-4.6) โดยม แรงขบเคลอนหลกจากอปสงคภาครฐทคาดวาจะขยายตว โดยเฉพาะจากโครงการลงทนโครงสรางพนฐานขนาดใหญดานการคมนาคมขนสงและอปสงคจากตางประเท ทคาดวาจะขยายตวดขน ตามจ านวนนกทองเทยวทมแนวโนมเพมขน ภายหลงสถานการณทางการเมองภายในประเทศคลคลายลงนอกจากนอปสงคภาคเอกชนทงการบรโภคและการลงทนภาคเอกชนคาดวา จะปรบตวดขนเชนกน ทงนการบรโภคภาคเอกชนมแนวโนมขยายตวในอตราเรงขนมาอยทรอยละ 3.7 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 3.2-4.2) ตามแนวโนมการจางงานและรายไดนอกภาคเกษตรทมแนวโนมปรบตวดขนตามการฟนตวของเศรษฐกจภาพรวม โดยเฉพาะการผลตภาคอตสาหกรรมและภาคการทองเทยวนอกจากนความเชอมนของผบรโภคทคาดวาจะปรบตวดขนจะยงคงเออตอการจบจายใชสอยของภาคเอกชน อยางไรกตามรายไดเกษตรกรทอยในระดบต า ตามราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกยงคงเปนขอจ ากดตอการฟนตวของการบรโภคภาคเอกชนใหเปนไป อยางคอยเปนคอยไป เชนเดยวกบการลงทนภาคเอกชนคาดวา จะกลบมาฟนตวไดชดเจนขน โดยจะขยายตวรอยละ 8.0 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 7.0-9.0) จากปจจยสนบสนนส าคญ อาท แนวโนม การฟนตวทางเศรษฐกจภาพรวมและแนวโนมการฟนตวของการสงออกสนคา รวมทงความจ าเปนในการลงทนปรบโครงสรางการผลต

111

เพอรองรบปญหาการขาดแคลนแรงงาน เปนตน ส าหรบการใชจายภาครฐคาดวา จะยงคงเปนปจจยส าคญทจะกระตนเศรษฐกจอยางตอเนอง โดยคาดวาการบรโภคภาครฐจะขยายตวรอยละ 3.6 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 3.1-4.1) และการลงทนภาครฐจะขยายตวสงถงรอยละ 10.7 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 8.7-12.7) จากการประกาศใชงบประมาณประจ าป พ.ศ. 2558 ทสามารถท าไดตามปกตและมาตรการเรงรดการเบกจายงบประมาณของภาครฐ ทงรายจายประจ าและรายจายลงทน นอกจากนการใชจายภาครฐมแนวโนมปรบเพมขนในปงบประมาณ 2558 โดยเฉพาะเมดเงนจากโครงการลงทนโครงสรางพนฐาน ดานการขนสงทคาดวาจะเรมเบกจาย ไดตงแตป พ.ศ. 2558 เปนตนไป รวมทงเมดเงนจากงบกลางทกนไวเบกจายเหลอมปและงบ ไทยเขมแขงส าหรบอปสงคภายนอกประเทศนน คาดวาปรมาณการสงออกสนคาและบรการ จะเตบโตในอตราเรงขนจากปกอนมาขยายตวรอยละ 6.5 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 5.5-7.5) ปรบตวดขนจากปกอนหนาเนองจากคาดวาอปสงคในตลาดโลกจะฟนตวขน ตามการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศคคาของไทยโดยเฉพาะเศรษฐกจสหรฐทฟนตวอยางแขงแกรง นอกจากนการสงออกบรการมแนวโนมเพมขนตามรายรบจากการทองเทยวทฟนตวขน โดยคาดวานกทองเทยวจะมความเชอมนเพมขนภายหลงสถานการณทางการเมองภายในประเทศคลคลายลง สะทอนจากการยกเลกประกาศเตอนส าหรบการเขามาทองเทยวในประเทศไทย (Travel advisory) ของบางประเทศสวนปรมาณการน าเขาสนคาและบรการคาดวา จะมแนวโนมขยายตวเรงขนมาอยทรอยละ 9.6 (โดยมชวงคาดการณทรอยละ 8.6-10.6) สอดคลองกบแนวโนมการใชจายภาคเอกชน ทคาดวาจะเรงขนและการฟนตวของภาคการสงออกนอกจากน จะยงไดรบแรงสนบสนน จากโครงการลงทนขนาดใหญของภาครฐอกดวย ผลจากการศกษาจากการสมภาษณเชงลก จากผทเกยวของเชนกลมขาราชการ ทน านโยบายไปปฏบต โรงส และตวแทนเกษตรกรกรในจงหวดสรนทรผวจย พบวามความคดเหนทแตกตางกน ดงน กลมขาราชการผน านโยบายไปปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) กอนน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต เกษตรกรในจงหวดสรนทร มการประกอบอาชพเสรม ทงภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร ซงในแตละสวนสงเงนเขามาในระบบจ านวนหนง ซงสามารถขบเคลอนเศรษฐกจของจงหวดสรนทรไดในระดบหนงและมการกระตนเศรษฐกจบางทเปนชวงการเกบเกยวผลผลตซงเปนเรองปกต แตเมอมการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต สงทเหนไดชดเจน คอ เกษตรสามารถขายขาวไดราคาทสงขน แตไมไดหมายความวานโยบายดงกลาว ครอบคลมเกษตรกรทกรายเนองจากบางรายไมมผลผลตเขารวมโครงการ เนองจากมทดน ท ากนนอยและไดผลผลตไมเพยงพอ จากรายไดทเพมมากขนดงกลาวสามารถชวยเหลอเกษตรได

112

ในระดบหนงโดยมมเงนหมนเวยนในระบบมากขน เนองจากเกษตรไดรบเงนจากการเขารวมโครงการซงน าไปใชซอสงของอ านวยความสะดวกใหแกครอบครว อาทเชน โทรศพท โทรทศน รถจกยานยนต และรถยนต ซงเหนไดชดเจน ในขณะเดยวกนกพบวา ขาราชการบางกลม มความคดเหนทแตกตางกนออกไป โดยมองวา (สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) นโยบายรบจ าน าขาวยงไมสามารถชวยเหลอเกษตรกรไดอยางคลอบคลมและอยางยงยน เนองจากเกษตรกรรายยอยไมสามารถเขาถงโครงการได เนองจากไมมผลผลตเขารวมโครงการ ของรฐบาล รายไดจงมาจากภาคอน จากบตรหลานหวหนาครอบครวทเขาไปท างานนอกภาคเกษตรเขามาอดหนน เพราะฉะนนการขยายตวทางเศรษฐกจจะเกดขนในชวงระยะเวลาสน ๆ หลงฤดกาลเกบเกยวผลผลต โดยกลมขาราชการผน านโยบายไปปฏบตในพนทมองวา รฐบาลควรจะมนโยบายทสามารถท าใหเกษตรกรทกรายทงรายใหญ รายเลกตลอดจนโรงสใหสามารถพงพาตวเอง ในระยะยาวและยงยนในอนาคตดวย อาทเชน ภาคตะวนออกเฉยงเปนภมภาคทมสภาพแวดลอมเหมาะแกการเลยงสตว รฐบาลควรมนโยบายสงเสรมอาชพและผลกดนใหเปนรปธรรมอยางจรงจง ควบคกบสงเสรมการผลตขาวทเปนอตลกษณของจงหวดสรนทรอยางเปนระบบ เชน ผาไหม ของสรนทร นอกจากนควรสงเสรมการเลยงสตยเพอสงออก เชน วว ปลา ไก จะเหมาะสมกบพนทมากกวา นอกจากนภาครฐควรมมาตรการรองรบการสงเสรมอาชพและหาตลาดรองรบ ตลอดจนการถายทอดองคความรในเรองตาง ๆ เพอชวยเหลอเกษตรกรอยางยงยนในอนาคต นอกจากน ยงพบวา เกษตรกรมความสามารถช าระหนสนทตกคางจากปการการผลตเดม จากการสมภาษณผอ านวยการธนาคารเกษตรและสหกรณ พบวา เกษตรกรสามารถช าระหนสนไดมากขน และยงสามารถช าระหนตกคางในโครงการพกช าระหนเกษตรกร ในขณะเดยวกนธนาคารยงใหสนเชอทางการเกษตรแกเกษตรกรมากขน อาทเชน การสงเสรมการลงทนในธรกจขนาดเลก การปรบปรงทอยอาศย ซอรถยนตหรอรถจกยานยนต ซงนบวาเปนการกระตนเศรษฐกจ ของประเทศในรปแบบหนงเชนเดยวกน ในขณะทกลมตวแทนภาคเอกชนกลาววา (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กอนมการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต โรงสกรบซอขาวเปลอกโดยปกตทวไปทมผน าสนคามาขายใหแกโรงสโดยทวไป อาทเชน เกษตรกรรายยอย รายใหญ กลมพอคาคนกลางขนาดเลก ซงเราก าหนดราคารบซอตามราคาตลาดโลก แตเมอมการน านโยบายรบจ าน าขาว มาปฏบต บทบาทของโรงสเปลยนไป เนองจากราคารบจ าน าสงท าใหเกษตรกรตดสนใจน าผลผลตเขารวมโครงการของรฐบาลเปนจ านวนมาก มเพยงเกษตรกรรายยอยทน าผลผลตมาขายใหแกโรงสหรอขาวไมผานการคณภาพไมด ไมสามารถเขารวมโครงการไดอาทเชนมเจอปนสง ท าใหเกษตรกรตองน ามาขายใหแกโรงสโดยทวไป นอกจากนจะพบวา บทบาทของโรงสเปลยนไป

113

จากผรบซอขาวตามกลไกการตลาดมาเปนผรบจางรฐบาลในการรบจางแปรสภาพขาวเปลอก เปนขาวสาร ซงกมผลดกบโรงสไมตองลงทนเพมอะไร เนองจากโรงสทเขารวมโครงการตองมความพรอมกอนเขารวมโครงการ แตถาปลอยไปโดยไมมการปรบแกมาตรการรองรบจะท าใหโรงสไมสามารถแขงขนไดในอนาคตซงไมใชแนวทางทยงยน รฐควรมมาตรการรองรบ ทกภาคสวน ทงชาวนา โรงส และควรเปนมาตรการทไดผลประโยชนทกฝาย ทงในระดบจลภาคและระดบมหภาค นอกจากนกลมตวแทนเกษตรกรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) นโยบายรบจ าน าขาสามารถกระตนเศรษฐกจในประเทศได เมอตอนผลผลตออกสตลาด เนองจากเกษตรกรมการจบจายใชสอย ยอดขายสนคาเพมขนของสนคาอปโภคและบรโภค ในแตในระดบภมภาค ซงเปนเรองปกตเมอเกษตรไดรบเงนกตองภาระตองช าระหนสนคน อาทเชน ใชหน ทเกดขนเนองจากยมมาเปนตนทนการผลต อาทเชน ปย ยาฆาแมลง ตลอดจนคาจางเกยว และคาขนคาตาก เมอเทยบกบราคาทไดรบยงถอวาเกษตรขาดทน ไมถอวาไดก าไร เนองจากวาตนทนการผลตจากการท านาสงขนมาก เกษตรกรละเลยการท านาแบบดงเดม อาทเชน ลงแขก ใชแรงงาน ในครวเรอน แตทกวนนเปลยนไปจ านวนแรงงานในการท านาลดลง เนองจากเกษตรกร ใชเครองจกรในการท างานและตนทนกเกดขน นอกจากนอากาศสภาพแวดลอมเปลยนไปจ าเปนตองเพงสารเคม ซงในทสดสขภาพของเกษตรกรกย าแย นอกจากนตวแทนเกษตรกรกลาววา รฐนาจะมวธการชวยเหลอเกษตร อาทเชน ควบคมราคาของปจจยการผลตตาง ๆ และการชวยเหลอทางดานการพฒนาอาชพ เนองจากประชากรจงหวดสรนทรมฝมอหลายดานทเปนทตองการ ของอาเซยนนาจะสงผลดเกษตรกรในอนาคตไดและยงยนดวย สรปจากการศกษาจะเหนไดวา วตถประสงคของนโยบาย วตถประสงคของนโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มวตถประสงคสามประการ คอ ประการทหนง เพอเพมทางเลอกใหเกษตรกรไดมชองทางการตลาดเพมขนสรางอ านาจตอรองในการขายขาวเปลอก ประการทสอง เพอยกระดบรายไดและลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร ประการทสาม เพอสรางการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศดวยการขยายตว ของการบรโภคภายใน รวมทงสรางความแขงแกรงและความมเสถยรภาพของเศรษฐกจจาก การบรโภคภายในประเทศและการพงพาตนเอง และมการเพมเตมวตถประสงคเปนประการทส ในปการผลตท 2556/ 57 คอ เพอรกษาวนยทางการเงนและการคลงของประเทศ จากวตถประสงคทงสามขอ ผวจย พบวา การก าหนดวตถประสงคไมมความชดเจนหลายประการไมมมาตรการรองรบทกขอ เกษตรกรทเขารวมโครงการมรายไดเพมขน แตในขณะเดยวกนรายจายครวเรอน กเพมเชนเดยวกน ผวจยมองวา วตถประสงคของนโยบายตองสามารถแกไขปญหาทเกดขน

114

ในปจจบนและอนาคตได อยางไรกตามวตถประสงคของนโยบายสาธารณะทดตองมลกษณะ ดงน คอ จะตองสามารถแกไขปญหาสาธารณะทงเชงรกและรบ เมอมการน านโยบายไปใชปญหาสาธารณะนนทเกดจะหายไปหรอลดนอยถอยลง การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน ภายหลงจากการแถลงนโยบายตอรฐสภาของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดประชมคณะรฐมนตรครงแรกและมมตรวมกน ในวนท 6 กนยายน พ.ศ. 2554 ใหด าเนนการ สองประการ คอ ประการทหนง แตงตงคณะท างานในระดบชาต และประการทสอง มอบหมายงานในระดบกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ ทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค ซงผศกษาของน าเสนอ ดงน 1. การก าหนดภารกจและมอบหมายงานในระดบนโยบาย (ระดบชาต) หลงจากการประชมคณะรฐมนตรครงแรกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยมมตรวมกนในวนท 6 กนยายน พ.ศ. 2554 ใหด าเนนการแตงตงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตเปนคณะกรรมการท างานชดแรก เพอด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาวในปการผลต 2554/ 2555 มองคประกอบ คอ นายกรฐมนตรเปนประธานและมรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย เปนกรรมการและเลขานการ โดยมจ านวน 24 คน คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต มบทบาทหนาทหลายประการ (องคการคลงสนคา, 2554 ก) (1) เสนอนโยบายและยทธศาสตร ตอคณะรฐมนตร เกยวกบขาวในระยะสนและระยะยาวใหสอดรบกนทงระบบ (2) อนมตแผนงาน โครงการและมาตรการเกยวกบการผลตและการตลาดขาวทคณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ดานการผลตและคณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาดเสนอ (3) สงเสรมและสนบสนนการศกษาวจยเพอการพฒนาการผลตและการตลาดขาว โดยผานกองทนวจยพฒนา และสงเสรมการผลตและการตลาด หรอแหลงทนอนท คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต จะเหนสมควร (4) พจารณาหลกเกณฑและวธการสนบสนน ชวยเหลอเกษตรกร สถาบนเกษตรกร ผประกอบการโรงสขาว ผคาขาวและผสงออกขาว เพอใหเกดประโยชนโดยรวมสงสดและ เกดความเปนธรรมตอทกฝาย (5) พจารณาอนมตการใชเงนตามวตถประสงคของระเบยบน (6) ตดตามก ากบดแลการปฏบตตามนโยบายและมาตรการทก าหนด (7) แตงตงคณะอนกรรมการ คณะท างานและคณะทปรกษา เพอด าเนนการดานการผลตและการตลาดขาวตามทคณะกรรมการ นโยบายขาวแหงชาตเหนสมควร (8) เชญบคคลทเกยวของมาชแจงหรอขอเอกสารหลกฐาน โดยใหสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอหนวยงานของทางราชการใหความรวมมอและสนบสนน การด าเนนการของคณะกรรมการ (9) ด าเนนการอนตามทนายกรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย นอกจากนคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตยงไดมมตรวมกนในการประชม

115

โดยแตงตงคณะอนกรรมการ 6 คณะ เพอสนบสนนการด าเนนงานคณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาตเปนไปดวยความราบรนคลองตวและมการก ากบดแลทรอบคอบรดกมมากยงขน ประกอบไปดวย (กรมการคาภายใน, 2554 ค) 1.1 คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลต โดยมรองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย เปนประธานอนกรรมการ ท าหนาทเสนอแผนงาน โครงการ และมาตรการเกยวกบการผลตขาวการสงเสรมศกยภาพของเกษตรกรชาวนา และเสนอแนวทาง การพฒนาสงเสรมและเพมประสทธภาพการผลตและสรางมลคาเพมของขาว รวมทงเสนอแนวทาง ในการสงเสรมการศกษา วจยการผลตขาวทเหมาะสมตอคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตต 1.2 คณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด โดยมผวาราชการจงหวด เปนประธานอนกรรมการ ท าหนาทพจารณาวางระบบการรบจ าน า การประชาสมพนธ การประชมชแจงการด าเนนโครงการรบจ าน า การออกหนงสอรบรองเกษตรกร การรบรองโรงสหรอโกดงกลาง การก ากบดแลการรบจ าน าทโรงสหรอตลาดกลาง การจดสรรใบประทวนใหแกโรงสหรอตลาดกลางทเขารวมโครงการในจงหวด การตรวจสอบปรมาณขาวคงเหลอโรงสหรอตลาดกลางกอนรบมอบขาวเปลอกจ าน า การตรวจสอบโกดงกลางกอนรบมอบขาวสาร และการตรวจสอบปรมาณขาวสารคงเหลอทโกดงกลาง จนถงการระบายขาวเปลอกก ากบดแล และแกไขปญหาการรบจ าน าในพนทใหเปนไปดวยความรวดเรว รดกมและเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนด รวมทงปองกนการสวมสทธและการปลอมปนขาว เพอใหประโยชนตกแกเกษตรกร อยางแทจรง และเสนอแนะแนวทางในการชวยเหลอเกษตรกรสถาบนเกษตรกร ผประกอบการโรงส ผคาขาว และผสงออกของจงหวด เพอใหสามารถแกไขปญหาและเกดประโยชนตอระบบ การผลต และการคาขาวของจงหวด 1.3 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว โดยมรฐมนตรชวยวาการกระทรวงพาณชย (นายภม สาระผล) เปนประธานอนกรรมการ ท าหนาทพจารณาสงสแปรสภาพขาวเปลอก ก าหนดอตราการแปรสภาพขาวเปลอกทรบจ าน าเปนขาวสารและอตราการสงมอบขาวสารทไดจากการแปรสภาพจากขาวเปลอกทรบจ าน า เพอสงมอบเขาโกดงกลางและไซโล รวมทงหลกเกณฑ วธการ และอตราการไถถอนขาวเปลอกตามโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาล และพจารณาก าหนดแนวทางแกไขปญหาและก ากบดแลการรบจ าน าขาวเปลอก ตามโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ของรฐบาลและใหคณะอนกรรมการน าเสนอ รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย รองประธาน คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต พจารณาอนมตและรายงานผลการด าเนนงานตอคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตทราบตอไป

116

1.4 คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว โดยมรฐมนตรชวยวาการกระทรวงพาณชย (นายภม สาระผล) เปนประธานอนกรรมการ ท าหนาทพจารณาหลกเกณฑ วธการ ชนด ปรมาณ และเงอนไขการจ าหนายขาวสารในโกดงกลางทแปรสภาพจากขาวเปลอก โครงการรบจ าน าขาว ของรฐบาลรวมทงขาวเปลอกและขาวสารอน ๆ ทคงเหลอของรฐบาล ทเหมาะสมและเกดประโยชน ตอตลาดโดยรวม ตลอดจนก ากบดแลแกไขปญหาในทางปฏบตเกยวกบการระบายขาวดงกลาว และพจารณาก าหนดวธการระบายขาวไดตามความจ าเปน รวมทงการระบายจ าหนายขาวสาร ในตลาดสนคาเกษตรลวงหนา (AFET) โดยเปนไปตามแผนการระบายขาว และใหค านงถงผลกระทบตอราคาตลาด โดยใชระบบการสงออกเปนส าคญ 1.5 คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด โดยมรฐมนตรชวยวาการกระทรวงพาณชย (นายภม สาระผล) เปนประธานอนกรรมการ ท าหนาทเสนอแผนงาน โครงการ มาตรการ และแนวทางการด าเนนการเกยวกบการตลาดขาวทเหมาะสม ตอ คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต เพอใหเกดความเปนธรรมและเกดผลดตอระบบการคาขาวโดยรวม และเสนอแนวทางสงเสรมการศกษาวจยการตลาดขาวทเหมาะสม ตอ คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต 1.6 คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว โดยมรฐมนตรชวย วาการกระทรวงพาณชย (นายภม สาระผล) เปนประธานอนกรรมการ ท าหนาทตดตาม และตรวจสอบทกขนตอนของกระบวนการการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล ทงกอนและหลง การด าเนนโครงการรบจ าน า เพอใหการด าเนนโครงการเปนไปตามหลกเกณฑทวางไว อยางรอบคอบ โปรงใส เปนธรรมและเปนประโยชนแกเกษตรกรอยางแทจรง พรอมทงตรวจสอบ ปองกนและปราบปรามการทจรตในการรบจ าน าขาวเปลอกและการเกบรกษาขาวสารในโรงส และโกดงกลางใหเปนไปตามระเบยบและกฎหมายทเกยวของ จะเหนไดวา ในน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดมด าเนนการแตงตงคณะกรรมการท างานตามนโยบายดงกลาว 2 ชด ซงมบทบาทหนาท แตกตางกน ดงน ชดทหนงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงมหนาทในการก าหนดหลกเกณฑการด าเนนงานของโครงการรบจ าน าขาวแตละปการผลต ซงเปนคณะกรรมการระดบนโยบาย มหนาทในการก าหนดหลกเกณฑการรบจ าน าขาวเปลอก คอ ก าหนดวตถประสงค ก าหนดเปาหมาย วธการรบจ าน า เงอนในการเขารวมโครงการ การระบาย ตลอดจนการควบคมการก ากบดแลใหการด าเนนงานตามนโยบายมประสทธภาพและประสทธผล ชดทสอง คณะกรรมการ นโยบายขาวแหงชาตไดด าเนนการแตงตงคณะอนกรรมการ จ านวน 6 ชด ซงเปนอนกรรมกรรมการเฉพาะดานสนบสนนใหการด าเนนงานคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต เปนไปดวย ความราบรน คลองตวและมการก ากบดแลทรอบคอบรดกมมากยงขน ดงภาพท 7

117

ภาพท 7 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานระดบคณะกรรมการและอนกรรมการ 2. ก าหนดภารกจและมอบหมายงานในระดบกระทรวง รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดการก าหนดภารกจและมอบหมายงานในระดบกระทรวงปฏบตงาน จ านวน 3 กระทรวง ไดแก กระทรวงพาณชย กระทรวงการคลง และกระทรวงเกษตรและสหกรณ นอกจากนยงพบวา มกระทรวงทท าหนาทสนบสนนการน านโยบายไปปฏบต เชน ส านกนายกรฐมนตรท าหนาทสนบสนนการน านโยบายไปปฏบต กระทรวงมหาดไทย มบทบาทหนาทในการก ากบดการปฏบตงานของสวนตาง ๆ ตลอดจนก ากบดแลคณะอนกรรมการก ากบดการรบจ าน าขาวในแตละจงหวด โดยมส านกงานต ารวจแหงชาตและกรมสอบสวนคดพเศษ

รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน

รปแบบคณะกรรมการ (ระดบนโยบาย)

คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

คณะอนกรรมการ เฉพาะดาน

คณะอนกรรมการก ากบ คณะอนกรรมการ

ตรวจสอบ

1. คณะอนกรรมการ ดานการผลต 2. คณะอนกรรมการ ดานการตลาด 3. คณะอนกรรมการ พจารณาระบายขาว

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

ในระดบจงหวด

คณะอนกรรมการ ตรวจสอบและตดตาม

การรบจ าน า

118

สงกดกระทรวงยตธรรมรกษาความเรยบรอยในการด าเนนนโยบาย การมอบหมายงานดงกลาว ถอไดวาเปนการมอบหมายงานระดบสวนกลาง โดยในแตละกระทรวงพบวาเปนทงหนวยงานปฏบตและคณะกรรมการซงผวจยขอน าเสนอตามล าดบ ดงน 2.1 กระทรวงพาณชย จากการศกษา พบวา กระทรวงพาณชยมบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจ ของประเทศ โดยมอ านาจหนาทเกยวกบการคาธรกจบรการ ทรพยสนทางปญญาและราชการอนตามทมกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกระทรวงพาณชยหรอสวนราชการ ทสงกด กระทรวงพาณชยและมบทบาทหนาททงภายในประเทศและนอก ในบทบาทหนาททงภายในและภายนอกประเทศดงกลาว ผวจย พบวา กระทรวงพาณชยมการจดโครงสรางองคกร เพอใหสอดคลองกบบทบาทหนาทภายในประเทศและ นอกประเทศ โดยมการจดสวนราชการระดบกรม ใหเขาบทบาทภาระหนาทหลกของกระทรวงพาณชย คอ กลมงานตามภารกจตางประเทศ คอ กรมการคาตางประเทศ กรมเจรจาการคา กรมสงเสรมการคาระหวางประเทศ กลมงานการคาภายในประเทศ คอ กรมการคาภายใน กรมทรพยสนทางปญญา กรมพฒนาธรกจการคา นอกจากยงพบวา กระทรวงพาณชยมรฐวสาหกจในก ากบ คอ องคการคลงสนคาและองคการมหาชนตลอดจนองคการอสระ เพอใหการปฏบตหนาทตามภารกจทไดมอบหมายทามกลางปจจยเสยงและความทาทายตาง ๆ อาท วกฤต หนสาธารณะ ในสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกาภยพบตธรรมชาต ตลอดจนการจดตง เขตการคาเสรและความรวมมอทางเศรษฐกจการคากลมตาง ๆ และการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน กระทรวงพาณชยซงเปนกระทรวงหนงทมบทบาทภารกจส าคญตอระบบเศรษฐกจ ของประเทศ จงตองใหความส าคญกบการบรณาการและสรางสมพนธภาพและพนธมตรทด ระหวางหนวยงานทงภาครฐภาคเอกชนภาคประชาชนทงในประเทศและตางประเทศ อยางไรกตามการดแลราคาสนคาเกษตรและรายไดเกษตรกร ถอวาเปนบทบาทหนาทของกระทรวงพาณชยโดยตรงเนองจากประชาชนคนไทยประกอบอาชพเกษตรกร ซงในแตละป มสนคาเกษตรออกสทองตลาดจ านวนมาก ในชวงเวลาเดยวกนสงผลใหราคาสนคาเกษตรกร แตละชนดประสบปญหาทางดานราคา โดยพบวา สนคาทางเกษตรหลายชนดราคาตกต า เกษตรกรเจาของผลผลตประสบปญหาขาดทนและเรยกรองใหรฐบาลหามาตรการชวยเหลอ ซงในอดต ทผานมา รฐบาลไดมอบหมายใหกระทรวงพาณชยหามาตรการชวยเหลอเกษตรในสนคาเกษตรหลายประเภท อาทเชน ขาว มนส าประหลง ถวเหลองและสนคาเกษตรอน ๆ รวมถงการดแล คาครองชพและราคาสนคาอปโภคบรโภค ใหอยในระดบทเหมาะสมและเปนธรรมตลอดจน การพฒนาระบบตลาดและการคาใหมความเขมแขง เพอใหเศรษฐกจการคาภายในประเทศขยายตว

119

อยในระดบทสมดลกบภาคการสงออก โดยมโครงการส าคญเชนโครงการพฒนายานการคา ในจงหวดตาง ๆ ทวประเทศ โครงการพฒนาเศรษฐกจการคาภายในประเทศโครงการครวไทย สครวโลกในอาเซยน จากบทบาทหนาทส าคญดงกลาว กระทรวงพาณชยถอไดวา เปนกระทรวงหลกในการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตคอหนวยงานปฏบตและคณะกรรมการ ดงน 2.1.1 กระทรวงพาณชย เปนรองประธานคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงเปนกรรมการระดบนโยบาย คอ ก าหนดหลกเกณฑการด าเนนงาน ซงเปนมหนาในการแปลงนโยบายจากทรฐบาลไดแถลงตอสภาซงถอไดวาเปนการแปลงนโยบายสการปฏบต นอกจากน ยงพบวา กระทรวงพาณชยเปนอนกรรมการทงหมด จ านวน 6 ชด ครอบคลมการด าเนนงาน ดานการเสนอแผนงานโครงการและมาตรการตาง ๆ ทงดานการผลตการตลาด การก ากบดแล และการระบายขาวทงในสวนกลางและระดบจงหวด ไดแก คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลตคณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ดานการตลาด คณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาว คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตาม การรบจ าน าขาวและคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด ดงภาพท 7 2.1.2 กระทรวงพาณชยเปนหนวยงานปฏบต โดยกระทรวงพาณชยไดด าเนนการหลายประการ คอ (1) จดตงศนยบรหารจดการ โครงการรบจ าน าสนคาเกษตรตามนโยบายรฐบาลเพอสนบสนนการก ากบดแลมาตรการรบจ าน าสนคาเกษตรใหมประสทธภาพมากยงขน รวมทงตดตามตรวจสอบภาวะราคาสนคาอปโภคบรโภคทจ าเปนตอการครองชพ ทงในสวนกลางและ สวนภมภาคโดยใชเทคโนโลยททนสมยมาสนบสนนการปฏบตงาน (2) จดสายตรวจเฉพาะกจหนวยเคลอนทเรวและหนวยปฏบตการพเศษ เพอตรวจสอบการรบจ าน าขาวเปลอกตามโครงการรบจ าน าใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทงระบบและปองปรามการสวมสทธเกษตรกรรวมถงปองกนการทจรตหาประโยชนจากโครงการรบจ าน าจ านวน 15 สาย (3) เปนหนวยงานปฏบต คอ องคการการคลงสนคาซงเปนรฐวสาหกจในก ากบ นอกจากนกรมการคาภายในซงเปนสวนราชการ มบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบาย โดยพบวา การคาภายในเปนองคประกอบทส าคญ ของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน า นอกจากนส านกงานการคาภายในของแตละจงหวด ยงเปนคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าในจงหวดโดยมรายละเอยด ดงน 2.1.2.1 กรมการคาภายใน กรมการคาภายในเปนหนวยงานทมบทบาทอยางยง ในการขบเคลอนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล โดยพบวา เปนเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต เพอรวมพจารณา ขอความเหนชอบในหลกเกณฑวธการและขนตอนการด าเนนโครงการรบจ าน า

120

ขาวเปลอกแกคณะรฐมนตรในแตละปการผลต นอกจากนยงพบวา กรมการคาภายในยงมบทบาท ส าคญในฐานะฝายเลขานการคณะอนกรรมการและคณะอนกรรมการ ดงน (1) คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลต โดยพบวา รองอธบดกรมการคาภายในเปนอนกรรมการ และผชวยเลขานการ (2) อธบดกรมการคาภายในเปนอนกรรมการและเลขานการ คณะอนกรรมการนโยบายบายขาวแหงชาตดานการตลาด (3) รองอธบดกรมการคาภายในเปนอนกรรมการ และเลขานการคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าขาว (4) อธบดกรมการคาภายใน เปนอนกรรมการ คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว (5) อธบดกรมการคาภายในเปนอนกรรมการและเลขานการ คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว (6) ส านกงานการคาภายในจงหวด เปนสวนราชการของกรม ทมบทบาทส าคญในการขบเคลอนการน านโยบายมาสการปฏบตในระดบระดบจงหวด เนองจากเปนองคประกอบของคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าขาวระดบจงหวดโดยการคาภายในจงหวดเปนอนกรรมการและเลขานการ จะเหนไดวากรมการคาภายใน จะเหนไดวากรมการคาภายในเปนสวนราชการทส าคญตอการขบเคลอนนโยบายรบจ าน าขาวสการปฏบต โดยเหนไดจากเปนเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและองคประกอบของคณะอนกรรมการจ านวน 6 คณะ อยางไรกตามมสวนงานของกรมการคาภายใน คอ ส านกงานชงตวงวด ซงเปนหนวยงานราชการสงกดกรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย โดยพบวา มบทบาทหนาทตาม พ.ร.บ มาตราชงตวงวด พ.ศ. 2542 โดยตองตรวจสอบเครองชง เครองวดความชน ประจ าจดรบจ าน าขาวเปลอก ตามโรงสตาง ๆ เพอสรางความเปนธรรมแกเกษตรกรและโรงสทเขารวมโครงการ 2.1.2.2 องคการคลงสนคา ผวจย พบวา ในการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบต องคการคลงสนคาเปนรฐวสาหกจในก ากบกระทรวงพาณชยทมความส าคญมากตอการน านโยบายมาสการปฏบตโดยท าหนารบสมครโครงการ ออกใบประทวนใหแกเกษตรกร จดหาคลงสนคาเปนเกบขาวสาร นอกจากนยงเปนองคประกอบของอนกรรมการจ านวน 4 คณะครอบคลมคณะกรรมการเฉพาะดานและคณะอนกรรมการก ากบดแล 2.1.2.2.1 องคการคลงสนคาเปนหนวยงานปฏบตโดยมหนาท ดงน (1) รบสมครโรงสเขารวมโครงการ (2) รบจ าน าขาวเปลอกและออกใบประทวนใหเกษตรกรภายใน 3 วนท าการ (3) จดใหมคลงสนคากลาง (โกดงกลาง/ ไซโล) เกบรกษาขาวเปลอกและขาวสาร ใหเพยงพอโดยใชระบบฝากเกบกรณเปนคลงกลางของโรงส ซงเปนระบบฝากเกบขาวโรงส ตองวางค าประกน 100% โดยขาราชการทน านโยบายมาปฏบต (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา เนองจากคลงสนคาเปนรฐวสาหกจทอยภายใตสงกดกระทรวงพาณชย

121

โดยมผบรหารทมความคลองตวกวาหนวยงานราชการ นอกจากนยงพบวา ในแตละจงหวด จะประกอบไปดวยคลงสนคาจงหวดซงมหนาทเปนหนวยงานปฏบตในแตละจงหวด 2.1.2.2.2 องคการคลงสนคาเปนองคประกอบคณะอนกรรมการ จ านวน 4 คณะ ดงน (1) ผแทนองคการคลงสนคาเปนอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว (2) ผแทนคณะกรรมการองคการคลงสนคาทคณะกรรมการองคการคลงสนคามอบหมายเปนอนกรรมการพจารณาระบายขาว (3) ผแทนองคการคลงสนคาเปนอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ดานการตลาด (4) ผแทนองคการคลงสนคาเปนอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว จะเหนไดวา องคการคลงสนคาเปนรฐวสาหกจของกระทรวงพาณชยทมบทบาทส าคญในการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกไปสการปฏบตอกองคกรหนงเพราะท าหนาทเปนหนวยงานปฏบตทมบทบาทส าคญโดย คอ รบสมครโรงสเขารวมโครงการและท าหนาท ออกใบประทวนใหแกเกษตรกร จะเหนไดวากระทรวงพาณชยเปนกระทรวงทมความส าคญยงตอการน านโยบาย รบจ าน าขาวมาสการปฏบตโดยมสวนราชการในก ากบทท าหนาทขบเคลอนนโยบายทงระดบสวนกลางและสวนภมภาค ประกอบไปดวยกรมการคาภายในและองคการคลงสนคาซงเปนรฐวสาหกจในก ากบ นอกจากนยงพบวา กระทรวงพาณชยยงเปนสวนประกอบของคณะกรรมการและอนกรรมการจ านวน 6 คณะ ซงครอบคลมการด าเนนงานดานการเสนอแผนงานโครงการ และมาตรการตาง ๆ ทงดานการผลตการตลาดการก ากบดแลและการระบายขาว ทงในสวนกลางและระดบจงหวด นอกจากนในการน านโยบายไปสการปฏบตในแตละจงหวดจะพบวา จะมการประสานงานโดยตรงกบพาณชยจงหวด โดยมการคาภายในจงหวดเปนเลขานการคณะกรรมการก ากบดและการรบจ าน าระดบจงหวด และกระทรวงพาณชยยงมคลงสนคาจงหวดเปนหนวยงานปฏบตในแตละพนท โดยมผประสานงานคลงสนคาจงหวดในแตละจงหวด เพอขบเคลอนนโยบายใหไดมากทสด อยางไรกตามขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต (สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) กลาววา กระทรวงพาณชยมหนาทดแลปากทองของประชาชนของประชาชนทกคน ตลอดจนควบคมการก าหนดราคาสนคาอปโภคและบรโภคตาง ๆ เพอใหเกดความเสมอภาค และเปนธรรม ขาวกเปนสนคาเกษตรทอยคสงคมไทยมาชานานโดยประสบปญหาทางดานราคาตลอดมา โดยกระทรวงพาณชยมหนาทหลก คอ ดแลเกษตรกรใหรบราคาทเปนธรรม นอกจากน ยงตองดแลผประกอบการการคาตาง ๆ ดวยเชนกน เพอใหเกดความเปนธรรมทงสองฝายทงผผลตและผบรโภค เมอรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร น านโยบายรบจ าน าขาวมาส การปฏบต โดยก าหนดใหกระทรวงพาณชยเปนกระทรวงหลกในการขบเคลอนนโยบาย

122

ซงนบไดวามความเหมาะสมเนองจากภารกจหนาทการดแลใหเกษตรไดรบราคาสนคาเกษตร ทเปนธรรม จงเปนหนาทของกระทรวงพาณชยโดยตรงทตองผนกก าลงของบคลากร ในการปฏบตงาน เพอใหการน านโยบายมาสการปฏบต โดยในอดตทผานมากระทรวงพาณชย มการลงพนทของแตละจงหวดผานสวนราชการในก ากบ ซงกคอ ส านกงานพาณชยจงหวด การคาภายในจงหวดรวมกบสวนราชการอนในจงหวด เพอตรวจสอบการก าหนดราคาสนคาตาง ๆ สม าเสมอเพอสรางความเปนธรรมและคมครองผบรโภค อยางไรกตามการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตเกยวของกบบทบาทหนาทของกระทรวงอน ๆ ดวย อาทเชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงนบไดวาเปนกระทรวงตนทางของสนคาเกษตร ท าอยางไรสนคาเกษตรแตละชนดจะมคณภาพและมความแตกตางและสามารถก าหนดราคาเพอสรางจดแขงใหแกสนคาแตละชนดได โดยม การประสานงานระหวางเจาหนาทผปฏบตงานตามนโยบายสม าเสมอ ซงนบไดวาเปนการท างานเชงรกของกระทรวงทบวงกรมตาง ๆ เพอชวยเหลอพนองเกษตรกรตลอดมา นอกจากนตวแทนภาคเอกชน คอ โรงสและตวแทนเกษตรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556; ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา การก าหนดใหกระทรวงพาณชยเปนกระทรวงหลกในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต นบไดวามความเหมาะสม เนองจากเปนบทบาทหนาทของกระทรวงพาณชยโดยตรงในการดแลรายไดรายจาย นอกจากนกระทรวงพาณชย กรมการคาภายใน ส านกงานการคาภายใน ยงให ความชวยเหลอทงผประกอบการ อาทเชน โรงสหางรานตาง ๆ ตลอดจนอ านวยความสะดวกใหแกประชนในดานตาง ๆ เปนอยางด โดยมการเชญภาคประชาชนเขารวมโครงการตาง ๆ ทพาณชยจดท าขนตลอดมา

123

ภาพท 8 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานของกระทรวงพาณชย

รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

การบรหารราชการสวนกลาง

กระทรวงพาณชย

คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

คณะอนกรรมการ เฉพาะดาน

คณะอนกรรมการก ากบ คณะอนกรรมการ

ตรวจสอบ

1. คณะอนกรรมการ ดานการผลต 2. คณะอนกรรมการ ดานการตลาด 3. คณะอนกรรมการ พจารณาระบายขาว

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

คณะอนกรรมการ ตรวจสอบและตดตาม

การรบจ าน า

กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา

การบรหารราชการสวนภมภาค

คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด

จงหวด

ส านกงานการคา องคการคลงสนคา

124

2.2 กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงเกษตรและสหกรณ มอ านาจหนาทเกยวกบการเกษตรกรรม การจดหา แหลงน าและพฒนาระบบชลประทาน สงเสรมและพฒนาเกษตรกร สงเสรมและพฒนาระบบสหกรณ รวมตลอดทงกระบวนการผลตและสนคาเกษตรกรรมและราชการอนทกฎหมายก าหนด ใหเปนอ านาจหนาทของกระทรวงเกษตรและสหกรณหรอสวนราชการ ทสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ จากบทบาทหนาดงกลาว กระทรวงเกษตรและสหกรณแบงสวนราชการออกเปนกรม กอง และส านก นอกจากนยงพบวา กระทรวงเกษตรมรฐวสาหกจในก ากบและองคการมหาชนเชนเดยวกบกระทรวงอน ๆ โดยพบวา ในแตละสวนมหนาทเกยวของกบเกษตรกรตงเรมตน ของการเพาะปลก เชน การปรบปรงทดน การบรหารจดการน าและเปนแหลงองคความร ทางดานการเกษตรกรหลายดาน อาทเชน การประมง การเพาะปลกขาว การเลยงสตว โดยรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดน านโยบายรบจ าน าขาวมาใชในปการผลตท 2554/ 55 โดยก าหนดเงอนไขทชดเจนวา “เกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกจะจะตองมใบรบรองเกษตรกรผปลกขาวในแตละปการผลต” จากเงอนไขดงกลาว พบวา หนาทในการออกใบรบรองเกษตรกร ผปลกขาวเปนหนาทโดยตรงของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงด าเนนการโดยกรมสงเสรมการเกษตรผานส านกงานเกษตรจงหวด ส านกงานเกษตรอ าเภอ ซงนบไดวาเปนการบรหารราชการสวนภมภาค กระทรวงเกษตรและสหกรณในฐานะเจาของของกระทรวง จะตองก ากบดแล ใหการออกใบรบรองเกษตรผปลกขาว มความถกตองชดเจน และสามารถตรวจสอบได ซงผวจย จะกลาวถงในระดบถดไป นอกจากนยงพบวา กระทรวงเกษตรและสหกรณเปนสวนหนง ของคณะกรรมการและคณะอนกรรมการ โดยไดรบมอบหมายเปนรองประธานคณะกรรมการ นโยบายขาวแหงชาต นอกจากนกระทรวงเกษตรกรและสหกรณยงเปนองคประกอบ ของอนกรรมการถงหกคณะดวยกน ไดแก คณะอนกรรมการเฉพาะดาน คอ ทางดานการผลต ทางดานการตลาด คณะกรรมการก ากบดแล คอ คณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน า ดงน 2.2.1 คณะกรรมการกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนองคประกอบของคณะกรรมการชดใหญ ซงเปนคณะกรรมระดบนโยบาย คอ คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต จากค าสงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต พบวา กระทรวงเกษตรและสหกรณเปนรองประธานกรรมการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต จากบทบาทหนาทดงกลาวแสดงใหเหนวากระทรวงเกษตรและสหกรณไดรบมอบหมายหนาทส าคญเนองจากเปนกระทรวงทเกยวของกบเกษตรกร ซงเปนกระดกสนหลงของชาตซงเปนหนวยงานตนทางของเกษตรกร (องคการคลงสนคา, 2554 ก)

125

2.2.2 คณะอนกรรมการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดรบการแตงตงเปนคณะอนกรรมการจ านวน 5 คณะ (กรมการคาภายใน, 2554 ค) ซงมบทบาทหนาทการด าเนนงาน ทแตกตางกน คอ 2.2.2.1 คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลต โดยพบวา รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนรองประธานอนกรรมการ ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ อธบดกรมชลทาน อธบดพฒนาทดน อธบดกรมวชาการเกษตร อธบดกรมสงเสรมการเกษตร อธบดกรมสงเสรมสหกรณ เลขาธการส านกงานเศรษฐกจการเกษตร ผแทนศนย ขาวชมชน อธบดกรมการคา ผแทนสหกรณการเกษตร อนกรรมการ 2.2.2.2 คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด โดยพบวา ผแทนกระทรวงเกษตรและสหกรณผแทนองคการตลาดเพอการเกษตรเปนอนกรรมการ 2.2.2.3 คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว โดยพบวา ผแทนกรมสงเสรมการเกษตร ผแทนกรมการขาว ผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนอนกรรมการ 2.2.2.4 คณะอนกรรมการตดตามการรบจ าน าขาวระดบจงหวด โดยพบวา เกษตรจงหวด สหกรณจงหวด ผแทนกรมการขาว ผแทนศนยขาวชมชน เปนอนกรรมการ นอกจากนยงพบวา หวหนากลมสงเสรมและพฒนาการผลต ส านกงานเกษตรจงหวด เปนอนกรรมการและเลขานการ 2.2.2.5 คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว โดยพบวา ผอ านวยการองคการตลาดเพอการเกษตร ซงเปนรฐวสาหกจของกระทรวงเปนอนกรรมการดงกลาว คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน า ยงพบวา หวหนาผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนอนกรรมการ จากบทบาทคณะกรรมการและอนกรรมการดงกลาว จะเหนไดวา กระทรวงเกษตรและสหกรณมบทบาทส าคญอยางยงตอการน านโยบายมาสการปฏบตเนองเปนองคประกอบ ของคณะกรรมการและอนกรรมการทกคณะและเปนกระทรวงตนทางหรอ “กระทรวงตนน า” เนองจากเปนกระทรวงทเกยวของกบเกษตรกรโดยตรง โดยเฉพาะเปนองคประกอบหลกของคณะอนกรรมการนโยบายขาวฝายผลต เนองจากคณะอนกรรมการโดยสวนมาก เปนสวนราชการของกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมหนาทหลกคอท าอยางไรจะท าผลผลตทเกษตรกรผลต ในแตละปมคณภาพ

126

2.2.3 กรมสงเสรมการเกษตรกร กรมสงเสรมการเกษตรเปนสวนราชการระดบกรม สงกดกระทรวงเกษตร และสหกรณกอตงขนเมอป พ.ศ. 2504 โดยในการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต พบวา กรมสงเสรมการเกษตรไดมอบหมายใหเปนหนวยงานปฏบต คอ ท าหนาทออกใบรบรองทะเบยนเกษตรผปลกขาวและคณะอนกรรมการโดยมรายละเอยด ดงน 2.2.3.1 เปนหนวยงานปฏบต โดยท าหนาทออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกร ผปลกขาว ซงเปนสวนหนงของเงอนไขการเขารวมโครงการ โดยกรมสงเสรมไดเรมด าเนนการ รบขนทะเบยนเกษตรกรมาตงแตป พ.ศ. 2552 และปรบปรงขอมลตอเนองมาจนถงปจจบน โดยกรมสงเสรมการเกษตรไดมอบหมายส านกงานเกษตรจงหวดและส านกงานเกษตรอ าเภอ ดงภาพท 9 โดยด าเนนการรบขนและปรบปรงขอมลทะเบยนเกษตรกรทกป ตลอดไดมการปรบปรงขอมลใหเปนปจจบนอยเสมอ ทงนสามารถน าฐานขอมลดงกลาวไปใชในการด าเนนงานสงเสรมการเกษตรในมตตาง ๆ และสนบสนนนโยบายของรฐบาล ในการแกไขปญหาและพฒนางาน ภาคการเกษตรของประเทศ ตลอดจนการใหบรการฐานขอมลดงกลาวแกหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ ทงภาครฐ ภาคเอกชน และเกษตรกรทสนใจโดยตลอดมา 2.2.3.2 คณะอนกรรมการ กรมสงเสรมการเกษตรยงไดรบมอบหมาย จากคณะกรรมนโยบายขาวแหงชาตท าหนาทเปนอนกรรมการ โดยพบวา กรมสงเสรมการเกษตรเปนอนกรรมกรรมสามคณะ คอ 2.2.3.2.1 อนกรรมกรรมการนโยบายขาวดานการผลต โดยพบวา อธบดกรมสงเสรมการเกษตร เปนอนกรรมการ 2.2.3.2.2 อนกรรมการก ากบดแลการจ าน าขาวโดยผแทนกรมสงเสรมการเกษตรเปนอนกรรมการ 2.2.3.2.3 คณะอนกรรมการตดตามกบก าดแลการรบจ าน าระดบจงหวด โดยพบวา เกษตรจงหวดเปนคณะอนกรรมการ จากหนาทไดรบมอบหมายดงกลาว จะเหนไดวากรมสงเสรมการเกษตร มความส าคญตอเกษตรกรอยางมาก เนองจากเปนทงหนวยงานปฏบตและเปนคณะอนกรรมการเนองจากเปนราชการทอยใกลชดกบเกษตรมากทสด โดยมการลงพนทสม าเสมอของเจาหนาทเกษตรอ าเภอและบางครงเกษตรประสบปญหาทางดานการเพาะปลก อาทเชน การปรบปรงดน การปองกนโรคละบาด การปราบวชพชซงในปจจบนเกษตรกร ใหความรวมมอกบสวนราชการมากขนแตกตางจากอดตซงมหลายเหตผล คอ (1) หนทางสะดวกสบายมากยงขนท าใหเกษตรกรเดนทางสะดวกรวดเรว (2) เทคโนโลยเนองทกวนนเปนเปนยคขอมลขาวสารและสามารถตดตาม

127

ตรวจสอบขอมลการลงทะเบยนเกษตรดวยตนเอง (3) การชวยเหลอทางนโยบายของรฐบาลมผล ตอการเดนทางเขามาตดตอสอบถามของเกษตรมากขน โดยในจงหวดสรนทรจะพบวา มยอดลงทะเบยนเกษตรกรเพมขน นบตงแตรฐบาลมนโยบายชวยเหลอเกษตรทงในรปแบบประกนรายไดเกษตรของรฐบาลนายอภสทธ เวชชาชวะ และประกนราคาขาวเปลอก (รบจ าน า) ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นอกจากนกยงพบวา กรมสงเสรมการเกษตรมสวนราชการ ในสวนภมภาค คอ ส านกงานเกษตรจงหวดและส านกงานเกษตรอ าเภอ ซงมหนาทในโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกโดยเกษตรจงหวดท าหนาทในการก ากบดแลการลงทะเบยนและการออกใบรบรองเกษตรผปลกขาวแตละชนดของส านกงานเกษตรอ าเภอ ซงท าหนาทรบลงทะเบยนเกษตรโดยตรง โดยขาราชการทน านโยบายมาปฏบต (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา เจาหนาทผปฏบตงานตองลงพนทพบปะกบเกษตรมากขน เพอใหไดขอมลทเปนจรงมากทสด ในการลงทะเบยนเกษตร ซงตองยอมรบวาเกษตรในบางสวนปกปดขอมลเนองจากพวกเขาเกรงวาถาเปดเผยขอมลไปแลวจะสงผลเสยตอครอบครวตนเองในอนาคต เจาหนาทของรฐตองลงพนท เพอสรางความคนเคยและความเชอมนใหแกเกษตรกร ซงถอไดวาเปนการสอสารแบบไมเปนทางการ การลงพนทดงกลาวชวยใหเจาหนาทท างานสะดวกมากขน โดยมการประสานงานผาน ผน าชมชน อาทเชน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน ตวแทนเกษตรกรในการประชาสมพนธขนตอนการปฏบตงานเพมเตมจากการตดตอสอสารทเปนทางการเพยงอยางเดยว อยางไรกตามใบรบรองเกษตรกรผปลกขาว คอ เงอนไขหลกของเกษตรกร ทประสงคจะเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร กรมสงเสรมการเกษตรจงมบทบาทหลกเนองจากเปนงานในหนาทซงท าตอเนองทกป ซงในสมยอดตเกษตรกรไมสนใจการลงทะเบยนเกษตรมากนก ถงแมวาจะมการประชาสมพนธตอเนองแตเกษตรกร โดยสวนมากไมเหนความส าคญของการลงทะเบยนเกษตรกร เนองจากไมความชวยเหลอจากภาครฐทชดเจน ซงแตกตางจากปจจบนทรฐบาลมนโยบายชวยเหลอ อาทเชน ภยแลง น าทวม หรอเขารวมโครงการของรฐบาลจากเหตผลดงกลาว ท าใหเกษตรในแตละพนทมาลงทะเบยนเกษตรกรเพมมากขนทกป ซงเจาหนาทในสวนของส านกงานสงเสรมการเกษตรจะตองปรบปรงและแกไขขอมลใหเปนปจจบนใหมากทสด โดยมการบนทกขอมลผานระบบคอมพวเตอรไปยงกรมสงเสรมการเกษตร ซงในแตละปการผลต กรมสงเสรมการเกษตรมการเตรยมความพรอม โดยมการประชมชแจงการปฏบตงานตามปฏทนการเพาะปลกพช นอกจากนกรมสงเสรมการเกษตรไดมการประชาสมพนธขอมลขาวสารและแนวทางปฏบตทเปนประโยชน ส าหรบเจาหนาทผปฏบตงานและประชาชนทสนใจ สามารถตดตามขอมลทเปนประโยชนผานเวบไซต ของกรมสงเสรมการเกษตรหรอเวบไซตของส านกงานเกษตรอ าเภอ

128

2.2.4 องคการตลาดเพอการเกษตรกร (อ.ต.ก.) องคการตลาดเพอเกษตรกร (อ.ต.ก.) เปนรฐวสาหกจ สงกดกระทรวงเกษตร และสหกรณ องคการตลาดเพอการเกษตร จงเปนงานทมความส าคญอกหนวยงานหนง ในการนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบต โดยพบวา องคการตลาดเพอเกษตรกร (อ.ต.ก.) คอ เปนหนวยงานปฏบตและคณะกรรมการ ดงน 2.2.4.1 เปนหนวยงานปฏบตเชนเดยวกนกบองคการคลงสนคาของกระทรวงพาณชยโดยมหนาท คอ รบสมครโรงสเขารวมโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกและออกใบประทวนใหเกษตรกรภายในสามวนท าการ และจดใหมคลงสนคาเกบรกษาขาวเปลอกและขาวสาร ใหเพยงพอ 2.2.4.2 คณะอนกรรมการองคการตลาดเพอเกษตรกร (อ.ต.ก.) ไดรบมอบหมายจากคณะกรรมนโยบายขาวแหงชาตท าหนาทเปนคณะอนกรรมการ เพอให การด าเนนงานคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตเปนไปดวยความราบรนคลองตวและมการก ากบดแลทรอบคอบรดกมมากขนจ านวน 4 คณะ ดงน 2.2.4.2.1 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว โดยผแทนองคการคลงสนคาเปนคณะอนกรรมการ 2.2.4.2.2 คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาวผอ านวยการองคการตลาดเพอการเกษตรอนกรรมการ 2.2.4.2.3 คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด ผแทนองคการตลาดเพอการเกษตรเปนอนกรรมการ 2.2.4.2.4 คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว โดยผแทนองคการตลาดเพอการเกษตรเปนอนกรรมการ จะเหนไดวาองคการตลาดเพอการเกษตร มบทบาทหนาททไดมอบหมาย มความส าคญไมนอยกวาองคการคลงสนคา ซงมภารหนาทในการรบจ าน าขาวจากเกษตรเชนเดยวกนแตมขอแตกตาง คอ โรงสของรฐบาล อาทเชน สหกรณการเกษตรจะสมครเขารวมโครงการกบองคการตลาดเพอการเกษตร ในขณะเดยวกนโรงสเอกชนทวไปจะเขารวมโครงการ รบจ าน ากบองคการคลงสนคา ซงสงกดกระทรวงพาณชย ในแตละปการผลตเกษตรกรเขารวม รบจ าน ากบองคการตลาดเพอการเกษตรในแตละพนทไมมากนก ท าใหองคการตลาดเพอการเกษตรสามารถออกใบประทวนใหแกเกษตรกรไดอยางรวดเรวตามเวลาทก าหนด (ธนกฤต แสงหรญ, สมภาษณ, 26 กนยายน 2556)

129

จากบทบาทหนาทดงกลาว จะเหนไดวากระทรวงเกษตรและสหกรณมบทบาท ทส าคญตอการขบเคลอนนโยบาย เนองจากเปนองคประกอบของคณะกรรมการทงในระดบชาต คอ คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและระดบอนกรรมการจ านวนหกคณะครอบคลมภารกจ ทกดาน ซงแสดงใหเหนเปนอยางยงวา กระทรวงเกษตรและสหกรณมความส าคญอยางยงตอ การน านโยบายรบจ าน าขาวมาสการปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ซง ณ บางครง มคนกลาวถง กระทรวงเกษตรและสหกรณวา “กระทรวงตนน า” เนองจากตนทางของโครงการ รบจ าน าขาวเปลอก คอ “เกษตรกร” ซงตองมใบรองเกษตรกรผปลกขาวในแตละชนด ซงเปนบทบาทหนาทโดยตรงของกระทรวงเกษตรและสหกรณโดยกรมสงเสรมการเกษตร ส านกงานเกษตรจงหวดสรนทร ส านกงานเกษตรอ าเภอซงมพนทรบผดชอบอยอ าเภอ โดยท าหนาทหลก ๆ คอ ออกใบรบรองเกษตรผปลกขาวดงกลาว โดยขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต (ไพสฐ เกตสถตย, สมภาษณ, 22 กนยายน 2556) กลาววา กระทรวงเกษตรและสหกรณมนโยบายชวยเหลอเกษตรตลอดมา ทงทางดานวชาการแหลงความรทางดานการเกษตรใหแกเกษตรกร เชน การสงเสรมการปลกพช เพอปรบปรงดนหลงฤดกาลเกบเกยว การสลายตอฟางโดยไมตองเผา วธการก าจดเชอราในขาวแบบไมตองใชสารเคม ซงมเกษตรจ านวนมากเดนทางมาปรกษา และขอขอมลดงกลาว นอกจากนบคลากรยงลงพนทเพอตดตามความคบหนาในแตละอ าเภอ อยางตอเนอง การก าหนดบทบาทหนาทใหกระทรวงเกษตรและสหกรณในการออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกร นบวามความเหมาะสม เนองจากเปนหนาทประจ าของกระทรวงเกษตร และสหกรณโดยตรงเพยงแตเจาหนาทผปฏบตในแตส านกงานเกษตรอ าเภอ จะตองเพมมาตรการในการปฏบตงานในแตละดานมากขน เนองจากการลงทะเบยนเกษตรตองอาศยปฏทน ในการเพาะปลกในการด าเนนงานโดยมชวงระยะเวลาในแตละชวงอาทเชนการลงทะเบยน การประชาคม ซงเจาหนาทของกระทรวงจะตองวางแผน เพอไมใหเกดความผดพลาดและสงผลตอการท างาน เพราะถาไดขอมลทไมเปนความจรงจะสงผลตอนโยบายในภาพรวมของประเทศได

130

ภาพท 9 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานกระทรวงเกษตรและสหกรณ

รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

การบรหารราชการสวนกลาง

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

คณะอนกรรมการ เฉพาะดาน

คณะอนกรรมการก ากบ คณะอนกรรมการ

ตรวจสอบ

1. คณะอนกรรมการ ดานการผลต 2. คณะอนกรรมการ ดานการตลาด 3. คณะอนกรรมการ พจารณาระบายขาว

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

คณะอนกรรมการ ตรวจสอบและตดตาม

การรบจ าน า

กรมสงเสรมการเกษตร องคการตลาดเพอการเกษตร

การบรหารราชการสวนภมภาค

คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด

จงหวด

1. ส านกงานเกษตรจงหวด 2. ส านกงานเกษตรอ าเภอ

องคการตลาดเพอการเกษตร จงหวด

131

2.3 กระทรวงมหาดไทย จากการศกษา พบวา ในการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต พบวา กระทรวงมหาดไทยเปนกระทรวงทมบทบาทส าคญในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต อกกระทรวงหนง ถงแมจะไมมหนาโดยตรงในการน านโยบายมาปฏบต แตกท าหนาทในการก ากบดแลและสนบสนนใหเกดการท างานตามนโยบาย โดยผวจย พบวา กระทรวงมหาดไทยไดรบมอบหมายใหท างานในรปแบบคณะกรรมการ คอ กรรมการนโยบายขาวแหงชาตและอนกรรมการ จ านวน 3 คณะ ดงน (องคการคลงสนคา, 2554 ก) 2.3.1 คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยปลดกระทรวงมหาดไทย เปนกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงถอไดวากระทรวงมหาดไทยมภารกจระดบนโยบาย 2.3.2 คณะอนกรรมการ จ านวน 3 คณะ คอ 2.3.2.1 คณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด ซงพบวา ผวาราชการจงหวด ซงเปนขาราชการสงกดกระทรวงมหาดไทยเปนประธานอนกรรมการ รองผวาราชการจงหวดเปนรองประธานอนกรรมการ ผองคกรปกครองทองถนเปนอนกรรมการ 2.3.2.2 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว โดยพบวา ผแทน กรมการปกครองเปนอนกรรมการ 2.3.2.3 คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว โดยมหวหนาผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทยเปนอนกรรมการ นอกจากบทบาทของคณะอนกรรมการดงกลาว ยงพบวา มสวนราชการ ของกระทรวง คอ กรมการปกครองและกรมสงเสรมการปกครองทองถน มบทบาทส าคญตอ การขบเคลอนนโยบายไปสการปฏบต ดงน 2.3.3 กรมการปกครอง กรมการปกครอง โดยพบวา ผวาราชการจงหวดเปนประธานคณะอนกรรมการ รบจ าน าระดบจงหวด ซงตองท าหนาทในการการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวดใหม ความเรยบรอย โดยมการประสานงานผานอ าเภอในแตเขตพนท เพอใหการด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาว เปนไปดวยความเรยบรอยและสงผลประโยชนตอผด าเนนงานตามนโยบาย อยางไร กตามถงแมกระทรวงมหาดไทยจะไมไดเปนหนวยงานปฏบตโดยตรง โดยบคลากรทสงกด กรมการปกครอง อาทเชน ผใหญบาน สมาชกองคกรปกครองทองถนในแตละหมบาน มสวนขบเคลอนนโยบายรบจ าน าขาวสการปฏบตดวยเชนกน โดยพบวา ผน าชมชนท าหนาท เปนฝายสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานปฏบตอยางเชน ส านกงานเกษตรอ าเภอหรอ สวนราชการอน ๆ ทมการประสานมายงผน าชมชนโดยตรง ซงผน าชมชนดงกลาว มบทบาท

132

หนาทหลากหลาย อาทเชน (1) ท าหนาทประชาสมพนธไปยงเกษตรกรเพอใหทราบความเปนมาของโครงการ ขนตอนการเขารวมโครงการ การตระเตรยมเอกสารในแตละขนตอน (2) ท าหนาทรวบรวมเอกสารเพอลงทะเบยนเกษตรกรและท าหนาทประสานเกษตรกรในแตละขนตอน (3) ดแลความเรยบรอยดานตาง ๆ เพอปองกนการทจรตทอาจเกดขน 2.3.4 กรมสงเสรมการปกครองทองถน กรมสงเสรมการปกครองทองถน เปนสวนราชการอกแหงหนงทมสวนเกยวของเนองจากในหลกเกณฑการด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาว ในแตละปการผลต ก าหนดใหตวแทนการปกครองทองถนมสวนในการก ากบดแลการออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกร โดยพบวา ตวแทนกรมสงเสรมการปกครองทองถนตองลงนามในใบรบรองทะเบยนเกษตรเปนรายแปลง ซงแสดงใหเหนวา กรมสงเสรมการปกครองเปนสวนราชการทมบทบาทส าคญเชนเดยวกน ในการรบรองความถกตองของขอมลมลเนองจากเปนการปกครองทองถนในเขตพนท โดยเปนสวนหนงการประชาคมการเพาะปลกของเกษตรกร จะเหนไดกระทรวงมหาดไทยมบทบาทส าคญยง โดยพบวา กระทรวงมหาดไทย เปนสวนหนงของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงเปนคณะกรรมการระดบนโยบาย มบทบาทในการก าหนดมาตรการด าเนนงานตาง ๆ นอกจากน กระทรวงมหาดไทยยงเปนองคประกอบของคณะอนกรรมการทส าคญหลายคณะ อาทเชน คณะกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวระดบจงหวด (องคการคลงสนคา, 2554 ก) ดงภาพท 10 นอกจากน ยงม สวนราชการของกระทรวงมหาดไทย อาทเชน กรมการปกครอง กรมสงเสรมการปกครองทองถน ซงเปนสวนราชการทใกลชดกบประชาชน อยางไรกตามถงกระทรวงมหาดไทยไมใชกระทรวงปฏบตเหมอนกระทรวงพาณชย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทย กลบมบทบาท ทสนบสนน ใหการการด าเนนงานของกระทรวงตาง ๆ มความเรยบรอยมากยงขน นอกจากน ยงพบวา ตวแทนของกระทรวงมหาดไทย ไดแก ผน าชมชน อาทเชน ก านน ผใหญบานและ ผชวยผใหญบานเปนอาสาสมครในการท างานตามนโยบายรวมกบส านกงานเกษตรอ าเภอ โดยไมคาตอบแทนใด ๆ ในการประสานงานในแตละครง อยางไรกตามผน าทองถนเหลาน ยงชวยเหลองานของกระทรวง ทบวงกรมอน ๆ ตามทหนวยราชการประสานมา โดยขาราชการ ผน านโยบายมาปฏบตกลาววา (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) อาสาสมครเหลาน มบทบาทหนาทส าคญอยางมากในการขบเคลอนนโยบาย อกประการหนงอาสาสมครเหลาน เปนคนในพนทซงรขอมลหลายดานอยางแทจรง ซงตองยอมรบวาบางครงในบางพนทเกษตรกรไมใหขอมลทแทจรง เนองจากวาจะท าใหพวกเขาเสยผลประโยชนหรอกลววาเมอใหขอมลไปแลวจะสงผลกระทบตอพวกเขา เปนตน (สเชาว ประทมทอง, สมภาษณ, 24 กนยายน 2556)

133

ภาพท 10 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานกระทรวงมหาดไทย

รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

การบรหารราชการสวนกลาง

กระทรวงมหาดไทย

คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

คณะอนกรรมการ ก ากบดแล

คณะอนกรรมการ ตรวจสอบ

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

คณะอนกรรมการตรวจสอบ และตดตามการรบจ าน า

กรมการปกครอง กรมสงเสรมการปกครอง

การบรหารราชการสวนภมภาค

คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด

จงหวด

ส านกงานปกครองจงหวด ใบรบรองทะเบยนเกษตร

134

2.4 กระทรวงการคลง กระทรวงการคลงมบทบทส าคญตอการขบเคลอนนโยบายรบจ าน าขาว เนองจาก เปนขนตอนสดทายและเปนความหวงสงสดของประชาชน ซงกคอ ไดรบเงนจ าน าขาวเปลอก โดยพบวา กระทรวงการคลงไดรบมอบหมายทงเปนคณะกรรมการ โดยมรายละเอยด ดงน (องคการคลงสนคา, 2554 ก) 2.4.1 คณะกรรมการ โดยพบวา กระทรวงการคลงเปนองคประกอบ ของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเปนกรรมการ ซงนบไดวา เปนคณะกรรมการระดบนโยบายโดยมนายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการ 2.4.2 คณะอนกรรมการ จ านวน 1 คณะ คอ คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว โดยพบวา มผแทนกระทรวงการคลงเปนอนกรรมการชดดงกลาว จากบทบาทคณะอนกรรมการ จะพบวา กระทรวงการคลง จะเปนองคประกอบของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงเปนคณะกรรมการชดใหญในระดบนโยบาย นอกจากน กระทรวงการคลงยงเปนองคประกอบของคณะอนกรรมการ คอ คณะอนกรรมการพจารณา ระบายขาว ซงบทบาทหนาทเฉพาะดาน อยางไรกตามถงแมกระทรวงการคลงจะมบทบาทในระดบอนกรรมการนอยกวากระทรวงอน ๆ ซงในขณะเดยวกน พบวา มสวนราชการในสงกดกระทรวง กมบทบาทหนาทงในรปแบบคณะอนกรรมการ อาทเชน กรมบญชกลาง และธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณ ซงเปนรฐวสาหกจในก ากบถกมอบหมายใหเปนหนวยงานปฏบต ท าหนาทเซนสญญาและจายเงนใหเกษตรภายในสามวนท างาน ซงผวจยจะกลาวในล าดบถดไป 2.4.3 กรมบญชกลาง กรมบญชกลางมความส าคญเนองท าหนาทเบกจายงบประมาณตาง ๆ โดยในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต พบวา กรมบญชกลางไดรบมอบเปนคณะอนกรรมการจ านวน 2 คณะ คอ (1) คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลต โดยพบวา ผแทนกรมบญชกลางเปนอนกรรมการ (2) คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด โดยพบวา ผแทนกรมบญชกลางเปนอนกรรมการ 2.4.4 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร หรอ ธ.ก.ส. เปนหนวยงานรฐวสาหกจ ในการก ากบดแลของกระทรวงการคลง โดยมบทบาทหนาทดงกลาวในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต พบวา ธ.ก.ส. ถกมอบหมายใหปฏบตหนาท ดงน 2.4.4.1 หนวยงานปฏบต จากการศกษา พบวา เปนธนาคารทอยคกบเกษตรกรตลอดมาและถกมอบหมายใหเปนหนวยงานปฏบตมาทกรฐบาลตงแตอดตจนถงปจจบน

135

(ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) โดยปฏบตหนาท คอ เซนสญญาและจายเงนใหเกษตรกร ภายใน 3 วนท าการ นอกจากนยงพบวา ท าหนาทเพมเตม คอ รบจ าน ายงฉางจากเกษตรกร ซงจะแตกตางจากการรบจ าน าใบประทวนซงเปนหนาทขององคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร 2.4.4.2 คณะอนกรรมการ โดยพบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ถกมอบหมายใหเปนคณะอนกรรมการ จ านวน 4 คณะ ดงน 2.4.4.2.1 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด โดยผอ านวยการ ธ.ก.ส. เปนอนกรรมการ 2.4.4.2.2 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าโดยผแทนธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเปนอนกรรมการ 2.4.4.2.3 คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาวโดยผจดการธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเปนอนกรรมการ 2.4.4.2.4 คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด โดยผแทนธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเปนอนกรรมการ จากภาพท 10 นบไดกระทรวงการคลงเปนกระทรวงมมบทบาทส าคญอยางยงตอ การน านโยบายไปปฏบตเนองจากเปนกระทรวงปฏบต โดยพบวา กระทรวงการคลง เปนคณะกรรมการทงในระดบชาตและคณะอนกรรมการ นอกจากน ยงมสวนราชการ ของกระทรวงการคลง ท าหนาทหนวยงานปฏบต คอ กรมบญชกลางและธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ซงท าหนาทส าคญคอจายเงนเมอเกษตรกรเซนสญญาจากธนาคารเพอการเกษตรกรและสหกรณ โดยขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต (ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) กลาววา ธนาคาร ธ.ก.ส. เปนธนาคารทสนบสนนเกษตรตลอดมาทงอาชพ วชาการและ ทส าคญเปนแหลงเงนทนของเกษตรตลอดจนอนมตสนเชอทางการเกษตร ซงภารกจเปนประจ า ของธนาคารซงไดรบความสนใจจากเกษตรกรจ านวนมาก เนองจากพวกเขาสามารถเขาถง แหลงเงนทน ดอกเบยไมสงและมการตดตามอยางเปนระบบ ท าใหเกษตรกรไมเขาไปเพงพาเงนกนอกระบบ นอกจากนธนาคารยงมโครงการสนบสนนประชาชนหลายรปแบบทงกเพอธรกจ กเพอการบรโภค ตลอดจนปรบปรงทอยอาศย

136

ภาพท 11 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานกระทรวงการคลง 2.5 ส านกนายกรฐมนตร ส านกนายกรฐมนตรเปนสวนราชการ มฐานะเทยบเทากระทรวง ขนตรงตอนายกรฐมนตร จากการศกษา พบวา ส านกนายกรฐมนตรไดมอบหมายในระดบอนกรรมการ คอ

รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

การบรหารราชการสวนกลาง

กระทรวงการคลง

คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

คณะอนกรรมการ ก ากบดแล

คณะอนกรรมการ เฉพาะดาน

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

คณะอนกรรมการ ดานการตลาด

กรมบญชกลาง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การบรหารราชการสวนภมภาค

คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด

เกษตรกร

137

คณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว (องคการคลงสนคา, 2554 ก) ซงบทบาทหนาทในการตรวจสอบการท างานของโครงการเพอสรางความเปนธรรมใหกบทกฝาย อยางไร กตาม ยงพบวา มสวนราชการในก ากบส านกนายกรฐมนตรทไดมอบหมายในระดบอนกรรมการ ไดแก ส านกงบประมาณ และส านกงานต ารวจแหงชาต โดยมรายละเอยด ดงน ส านกงบประมาณเปนหนวยงานราชการ มฐานะเทยบเทากรม สงกดส านกนายกรฐมนตร มหนาทเปนหนวยกลางในการจดท างบประมาณแผนดน เพอเสนอนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรพจารณาอนมต กอนทรฐบาลจะน าเสนอรฐสภาเพอพจารณาอนมตใหประกาศใชเปนพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป ส าหรบใชจายในปตอไป โดยพบวา ส านกงานงบประมาณเปนองคประกอบของอนกรรมการ จ านวน 2 คณะ คอ (1) คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลต โดยผแทนส านกงบประมาณเปนอนกรรมการ (2) คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด โดยผแทนส านกงบประมาณเปนกรรมการ จะเหนไดวา ส านกงบประมาณมความส าคญตอการน านโยบายรบจ าน าขาว เนองจากเปนเรองงบประมาณ เปนเรองทมความส าคญอยางยงตอการด าเนนโยบาย จะเหนไดวาส านกนายกรฐมนตรเปนสวนราชการทมความส าคญตอการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตโดยเฉพาะเนองจากเปนศนยรวมของรฐบาลในการประสานงาน การอ านวยการ ตลอดจนอ านวยความสะดวกใหแกกระทรวงทบวงกรมตาง นอกจากนยงพบวา ส านกงบประมาณซงเปนสวนราชการของส านกนายกรฐมนตรกมบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบายเนองจากเปนหนวยงานทเกยวของกบงบประมาณในการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกและตองประสานระหวางกระทรวงการคลง 2.6 หนวยงานอน ๆ 2.6.1 ส านกงานต ารวจแหงชาต ส านกงานต ารวจแหงชาต เปนสวนราชการไทยซงเทยบเทากรม ไมสงกดกระทรวงใด หรอส านกนายกรฐมนตร ขนตรงกบนายกรฐมนตร มอ านาจหนาทในการดแลกจการต ารวจไทย ผบงคบบญชาสงสด คอ ผบญชาการต ารวจแหงชาต จดตงขนในป พ.ศ. 2541 จากการโอนกรมต ารวจ กระทรวงมหาดไทย ไปจดตงเปนส านกงานต ารวจแหงชาต ในการน านโยบายรบจ าน าขาว มาสการปฏบต พบวา ส านกงานต ารวจแหงชาต มบทบาทส าคญมาก ในการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว โดยผบญชาการต ารวจแหงชาต จเรต ารวจแหงชาต เปนอนกรรมการดงกลาว นอกจากนในการปฏบตจะพบวา หนาในอ านวยความสะดวก ความปลอดภยและเชอมนของเกษตรเปนหนาทต ารวจ ซงตองอยก ากบจดรบจ าน าตางตลอดจน การรกษาความปลอดภยในทกพนท นอกจากน การระวงภยทอาจเกดขนเปนหนาทโดยตรง

138

ของต ารวจ 2.6.2 กรมสอบสวนคดพเศษ กรมสอบสวนคดพเศษแหงราชอาณาจกรไทย หรอดเอสไอ เปนหนวยงานของรฐ สงกดกระทรวงยตธรรม ในการน านโยบายรบจ าน าขาวมาสการปฏบต กรมสอบสวนคดพเศษ มบทบาทส าคญมากในการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาวโดยรองอธบดกรมสอบสวนคดพเศษ เปนอนกรรมการดงกลาว ซงจะลงพนทพรอมคณะอนกรรมการโดยเปาหมายทกจงหวด นอกจากนผวจย ยงพบวา ในกรณทมเรองรองเรยนในโครงการรบจ าน าขาวเปลอกผานสายตรง 1519 กระทรวงพาณชย กรมสอบสวนคดพเศษตองพนทเพอตรวจสอบขอเทจจรงเพอ ความเปนธรรมใหทกฝายทเกยวของ จากภาพท 12 จะเหนไดวาการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร ไปปฏบต พบวา มการก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน ทงในระดบนโยบาย ซงเปนรปแบบคณะกรรมการในระดบชาต ซงมบทบาทหนาทในระดบระดบนโยบาย ท าหนาทในการแปลงนโยบายจากนามธรรมเปนรปธรรม และระดบกระทรวง ซงเปนการบรหารราชการสวนกลาง ซงประกอบไปดวย กระทรวงพาณชย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการคลง นอกจากกระทรวงหลก ๆ ดงกลาว และยงพบว ามกระทรวงทนบไดวาเปนกระทรวงสนบสนนการน านโยบายมาสการปฏบต คอ ส านกนายกรฐมนตรเปน สวนราชการเทยบเทากระทรวงและมสวนราชการทขนตรงกบกบนายกรฐมนตร โดยไมสงกดกระทรวงใด ๆ ซงกคอ ส านกงานต ารวจแหงชาตท าหนาทเปนองคประกอบคณะอนกรรมการตรวจสอบ จะเหนไดวาในการน านโยบายมาสการปฏบตไมมกระทรวงเพยงแคกระทรวงเดยว แตมหลายกระทรวงทตองระดมความรวมมอสรรพก าลง เพอใหการขบเคลอนนโยบายบรรลเปาหมายทตงไวและนอกจากนการบรหารราชการสวนภมภาค ซงกคอ จงหวด อ าเภอ ต าบล หมบาน กมบทบาทส าคญอยางยงในการน านโยบายไปปฏบต นอกจากนยงพบวา การปกครอง สวนทองถนกมบทบาทส าคญยงตอเกษตรกรในการขนทะเบยนเกษตร นอกจากนยงมสวนชวยเกษตรในการพฒนาประกอบอาชพอน ๆ อกดวย อยางไรกตาม การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานทงระดบนโยบาย และการมอบหมายงานระดบกระทรวงทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค ผวจยไดสมภาษณกลมขาราชการทน านโยบายมาสการปฏบต กลมเกษตรกร และตวแทนภาคเอกชน ถงความเหมาะสมของการก าหนดบทบาทหนาทดงกลาว ผวจย พบวา มความคดเหนทแตกตางกนออกไป ดงน

139

กลมขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) มองวา การก าหนดการก าหนดภารกจและการมอบหมายงานในระดบภมภาค มความเหมาะสมหลายประการ ประการแรก กรมสงเสรมการเกษตรท าหนาทลงทะเบยนเกษตรกรและออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกรผปลกขาว ซงเปนบทบาทหนาทโดยตรงของส านกงานเกษตรอ าเภอ ซงเปนโครงสรางระบบราชการทมมาแตเดมและภารกจหนาทหลกของส านกงานเกษตรอ าเภอในการท าหนาทออกใบรบรองเกษตรผปลกขาว เนองจากมความชวยเหลอทางดานนโยบาย จากรฐบาลท าใหเกษตรกรสนใจและเขาใจบทบาทของส านกงานเกษตรอ าเภอมากขน ในขณะเดยวกนเกษตรกรกรบทบาทของคลงสนคาไดชดเจน อคส./ อ.ต.ก. เนองจากเปนรฐวสาหกจทท าหนาทในเรองคลงสนคา สนคาเกษตรมาหลายยคหลายสมย โดยมหนาทรบสมครโรงสเขารวมโครงการและออกใบประทวนใหแกเกษตรกรเพอน าใบประทวนไปเซนสญญากบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณและออกเงนใหแกเกษตรกรนอกจากน นอกจากนตวแทนภาคเอกชน (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา โรงสกบเกษตรกรถอวาผไดรบประโยชนจากการรวมโครงการ การเขารวมโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลนบวาเปนบทบาทเปนบทบาทใหมของโรงส ซงตามปกตกรบซอขายเปลอกโดยปกตทวไป ซงมลกคาหลายประเภท คอ เกษตรกรทวไป พอคารายยอยทน าขาวเปลอกมา ขายเรอย ๆ ทงป เนองจากเกษตรกรบางรายไมไดขายผลผลตในทนทตอนเกบเกยวเสรจ แตไดเกบผลผลตไวในยงฉางเพอรอราคาถบตวสงขน จงน าผลผลตออกมาขาย แตพอรฐบาลยงลกษณ ชนวตร น านโยบายรบจ าน ามาปฏบต พบวา บทบาทของโรงสเปลยนไปเนองจากโดยโรงส ตองสมครเขารวมโครงการกบรฐบาล โดยไดคาบรหารจดการ อาทเชน คาสขาวเปลอกเปนขาวสาร รฐกลายเปนผคาในขณะทโรงสกลายผรบจาง ซงไมสงผลดตอเราในระยะยาวจะท าใหพวกเรา ไมสามารถแขงขนได ในขณะเดยวกนจงหวดสรนทรมโรงส จ านวน 33 โรงส กระจายทวทงจงหวดสรนทร โดยโรงสทเขารวมโครงการจะตองปฏบตตามระเบยบราชการ บางครงไมสะดวกตอธรกจการคาท าใหโรงสจ านวนหลายโรงไมสะดวกทจะเขารวมโครงการ ท าใหไมสามารถเปดจดรบจ าน าไดเพยงพอซงสงผลเกษตรกรทมจ านวนมาก จนท าใหภาครฐตองขอความรวมมอมายงโรงส ใหเขารวมโครงการโดยมมาตรการเกยวกบโรงสเพมมากขนในแตละป แตในขณะเดยวกนเจา ของโรงสเองกมจดรบซอขาวเปลอกตามกลไกการตลาดเพอความสะดวกและรองรบเกษตรกร รายยอยทมผลผลตจ าหนายเพยงเลกนอยใหมโอกาสขายผลผลตดวยเชนเดยวกน อยางไรกตาม ตวแทนเกษตรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา หนวยงานทความใกลชดเกษตรกรมาก คอ ส านกงานเกษตรอ าเภอ ซงอยกบเกษตรกร มานาน สมยกอนจะเปนศนยความรทางดานวชาการ องคความรทางดานเกษตร แตมายคหลง

140

เกษตรกร ซงเปนสวนใหญของประเทศจะใหความส าคญกบเกษตรอ าเภอมากขน ส านกงานเกษตรอ าเภอจงเปนหนวยงานตนน าของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก ในขณะเดยวกนการลงทะเบยนเกษตรกรกมความชดเจนมากยงขน หนวยงานทสอง คอ ธ.ก.ส. ซงเปนธนาคารทอยคกบเกษตรกรตลอดมาเนองจากเกษตรโดยสวนมากเปนลกคาของ ธ.ก.ส. อยแลว โดยมสมครเปนกลมสมาชกและมการกเงนเพอลงทนทางดานเกษตรกรรมตลอดมา นอกจากนเองเจาหนาท ธ.ก.ส. ยงมเจาหนาททางธรกจเฉพาะทใหค าแนะน าทางดานเกษตรแกเกษตรดวย สวน อคส. หรอ อ.ต.ก. เปนหนวยงานทเปนรฐวสาหกจสงกดกระทรวงพาณชยถงแมวาจะมการจดตงมาชานาน แตเกษตรกรบางรายไมรจกบทบาทหนาทของ อคส. มากอน จนกระทงมการน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มาปฏบตท าใหภาพของคลงสนคาชดเจนมากยงขนในปจจบน แตเนองจากราคาขาวทรบจ าน าสงกวาราคาของกลไกการตลาดท าใหเกษตรกร ไมมาไถถอนขาวกบคลงสนคาคน อยางกตาม พบวา มการเพมเตมบทบาท ใหตวแทนเกษตรกร เขาไปมบทบาทในการน านโยบายมาปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยมตวแทนเกษตรกรเขาไปมบทบทบาทเปนอนกรรมการในคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว ในระดบจงหวด ซงถอวามสวนรวมในระดบนโยบายนอกจากนในหนวยงานปฏบตบางแหง พบวา ตวแทนเกษตรกรมสวนรวมในการน านโยบายหลายรปแบบ อาทเชน อาสาสมครเกษตรกรทท าหนาทในการประสานงาน ระหวางขาราชการผน านโยบายมาปฏบตหรอประจ าจดรบจ าน าตาง ๆ เพอรกษาผลประโยชนใหพนองเกษตรกรในแตละเขตพนทตาง ๆ

141

ภาพท 12 การก าหนดภารกจและการมอบหมายงานตามนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาล นางสาวยงลกษณ ชนวตร

รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร

การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน

รปแบบคณะกรรมการ (ระดบนโยบาย)

คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

คณะอนกรรมการเฉพาะดาน คณะอนกรรมการก ากบ คณะอนกรรมการตรวจสอบ

1. คณะอนกรรมการ ดานการผลต 2. คณะอนกรรมการ ดานการตลาด 3. คณะอนกรรมการ พจารณาระบายขาว

คณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว

คณะอนกรรมการ ตรวจสอบและตดตาม

การรบจ าน า

กระทรวงทมหนาทปฏบตโดยตรง กระทรวงทมหนาทสนบสนน

1. กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดแก กรมสงเสรมการเกษตรและองคการตลาดเพอการเกษตร 2. กระทรวงพาณชย ไดแก กรมการคาภายในและองคการคลงสนคา 3. กระทรวงการคลง ไดแก กรมบญชกลางและธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

1. ส านกนายกรฐมนตร ไดแก ส านกงบประมาณ 2. หนวยงานอน ๆ ไดแก ส านกงานต ารวจแหงชาตและกรมสอบสวนคดพเศษ 3. กระทรวงมหาดไทย ไดแก กรมการปกครองและกรมสงเสรม การปกครองทองถน

คณะอนกรรมการ

ก ากบดแลการรบจ าน าขาว ในระดบจงหวด

กระทรวง ทบวง กรม (ระดบปฏบต)

142

จากภาพท 12 จะเหนไดวารฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดแตงตงคณะกรรมการขาวนโยบายแหงชาตเปนคณะกรรมการด าเนนงานชดแรกและคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดแตงตงคณะอนกรรมการ จ านวน 6 คณะ เพอด าเนนงานตามนโยบายโดยมการมอบหมายหนวยงานปฏบตหลก คอ กระทรวงพาณชยเปนกระทรวงหลกในการปฏบตตามนโยบาย โดยสงการผานกกรมการคาภายในและรฐวสาหกจในสงกด คอ องคการคลงสนคาท าหนาทรบฝากสนคาจากเกษตรกร กระทรวงมหาดไทยท าหนาทก ากบดแลโดยผานคณะอนกรรมการก ากบดแลระดบจงหวด ซงมผวาราชการจงหวดเปนประธานในการก ากบดแล ใหการด าเนนงานเปนไป ดวยความเรยบรอยและมประสทธภาพสงสดตอรฐ กระทรวงเกษตรและสหกรณท าหนาก ากบดแลใหการลงทะเบยนเกษตรเปนไปดวยความเรยบรอย โดยมการสงการไปยงส านกงานเกษตรอ าเภอ ใหออกใบรบรองทะเบยนเกษตรผปลกขาวใหทนระยะเวลาของโครงการรบจ าน า นอกจากน ยงพบวา มรฐวสาหกจทอยภายใตกระทรวงเกษตรและสหกรณ ท าหนาหนาทเซนสญญากบเกษตรกรและจายเงนภายในเวลาสามวนท างาน อยางไรกตาม การก าหนดภารกจและการมอบหมายทงในระดบคณะกรรมการ และอนกรรมการมการเปลยนแปลงองคประกอบของคณะอนกรรมการในปการผลตท 2555/ 56 เพอเพมประสทธภาพในการด าเนนงาน ในขณะเดยวกนยงคงการมอบหมายงานทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค โดยเนนการสงงานตามสายการบงคบบญชาตามระบบราชการ โดยการก าหนดบทบาทและการมอบหมายภารกจในครงน กลมขาราชการผน านโยบายมาปฏบตมองวามความเหมาะสมเนองจากเปนงานในหนาทของแตละกระทรวงทตองขบเคลอนนโยบาย ของรฐใหบรรลเปาหมาย ในขณะเดยวกนกลมโรงสในจงหวดสรนทรบางแหงไมเตมใจ ทจะเขารวมโครงการ เนองจากมขอปฏบตมากมายและขดกบการท างานแบบเอกชนท าใหโรงส บางโรงปฏเสธทเขารวมโครงการกบรฐบาลสงผลใหจดรบซอขาวไมเพยงพอและสงผลกระทบ ตอเกษตรกรทประสงคจะเขารวมโครงการ ในขณะเดยวกนกลมผแทนเกษตรกรมองวา สวนราชการตาง ๆ มความใกลชดกบประชาชนมากขนกวาสมยกอนถงแมจะเปนการปฏบตงานตามนโยบายกตาม ซงแตกตางจากสมยกอนทประชาชนจะตองเดนทางมาหาเกษตรอ าเภอ เพอตดตอขอรบขอมลขาวสารหรอความชวยเหลอ แตทกวนนเกษตรกรเขาถงแหลงขอมล ของสวนราชการมากขน ชองวางระหวางสวนราชการกบประชาชนเรมนอยลงจะเหนไดชดเจน ไมมใครไมรจกเกษตรอ าเภอ ซงพวกเขาชอบเรยกวา เจานายหรอหวหนา ในขณะเดยวกน ธ.ก.ส. ซงเปนรฐวสาหกจของกระทรวงเกษตรกรกมการปรบเปลยนภารกจเพอใหเขาถงปญหาของเกษตรมากขน อาทเชน โครงการพกช าระหน เงนกเพอประกอบธรกจการคาของเกษตร ซงเปนทชนชอบของเกษตรและสามารถลดปญหาหนสนนอกระบบไดมากขน เนอง ธ.ก.ส .สนบสนนเงนทน

143

เพอเกษตรพฒนารปการผลตขาว การใชชวตของตนเอง มาตรการในการปฏบตงาน มาตรการ คอ แนวทางการปฏบตในการด าเนนนโยบาย ซงก าหนดลกษณะของโครงการในภาพรวมทงหมด มาตรการทชดเจนมผลตอการน านโยบายมาสการปฏบต โดยในการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตทมบทบาทอยางมากตอ การน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต ซงไดก าหนดมาตรการในการปฏบตงานเพอเปนแนวทางปฏบตส าหรบผทเกยวของ คอ เกษตรกร โรงส ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต โดยพบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดก าหนดมาตรการในการด าเนนนโยบายขนในปการผลต 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 ดงน (1) เปาหมายของการรบจ าน าขาวเปลอกในแตละการผลต (2) ชนดและราคาขาวเปลอกแตละปการผลต (3) ระยะเวลาทเขารวมโครงการ (4) เงอนไข ของเกษตรกรทเขารวมโครงการและโรงสทเขารวมโครงการ (5) การก ากบดแลของคณะอนกรรมการ (6) การระบายขาว นอกจากนยงพบวา เมอมการน านโยบายไปปฏบตในป การผลต 2554/ 55 พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตมการเพมมาตรการในการปฏบต บางประการในปการผลต 2555/ 56 และ 2556/ 57 ดงตารางท 9 ตารางท 10 และตารางท 11 อยางไรกตาม ผศกษา พบวา มความแตกตางกนในเรองของการก าหนดเปาหมาย การรบจ าน าและเงอนไขการเขารวมโครงการของเกษตรกรในแตละปการผลต โดยผวจย ขอน าเสนอ ดงตอไปน มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 ตารางท 11 มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 (กรมการคาภายใน, 2554 ก)

มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 1. เปาหมายของการรบจ าน า ไมจ ากดปรมาณ 2. ระยะเวลา 7 ต.ค. 54-29 ก.พ. 55 (ภาคใต 1 ก.พ. 55-31 ก.ค. 55)

ไถถอน: 4 เดอน นบถดจากเดอนทรบจ าน า 3. ชนดขาว ประทวน: ขาวเปลอกหอมมะล ขาวเปลอกหอมจงหวด

ขาวเปลอกเจา ขาวเปลอกปทมธาน 1 และขาวเปลอกเหนยว ยงฉาง: ขาวเปลอกหอมมะลและขาวเปลอกเหนยว

4. วธการรบจ าน า

องคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตร: รบจ าน า ใบประทวน และ ธ.ก.ส.: รบจ าน ายงฉาง

144

ตารางท 11 (ตอ)

มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 5. เงอนไขการเขารวมโครงการ

ส าหรบเกษตรกร: ใบรบรองเกษตร ผลผลตของตนเอง และสมาชก ธ.ก.ส. ส าหรบโรงส: สมครเขารวมโครงการและวางหลกทรพย ค าประกน

6. การก ากบดแล/ การแกไขปญหา

1. คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว 1.1 พจารณาสงสแปรสภาพขาวเปลอก ก าหนดอตรา แปรสภาพขาวเปลอก อตราสงมอบขาวสาร รวมทงหลกเกณฑ วธการ และอตราไถถอน 1.2 ก าหนดแนวทางแกไขปญหาและก ากบดแลการรบจ าน า

2. คณะอนกรรมการ ฯ ระดบจงหวด 2.1 ก ากบดแลการรบจ าน าในจงหวด 2.2 ประสานการแกไขปญหารบจ าน าของจงหวด

7. การระบาย 1. คณะอนกรรมการระบายขาวพจารณาหลกเกณฑ ปรมาณราคา วธการ และเงอนไขการจ าหนายขาวสารของรฐบาล 2. กรมการคาตางประเทศวางแผนและหาตลาดสงออกลวงหนา 3. การระบาย

3.1 จดท าแผนการระบายขาวสาร 3.2 ด าเนนการระบายขาวสาร

จากตารางท 11 สามารถอธบายรายละเอยดเกยวกบหลกเกณฑการด าเนนหรอมาตรการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2554/ 55 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ได ดงน (กรมการคาภายใน, 2554 ง) 1. เปาหมายของการรบจ าน า ไมไดจ ากดปรมาณขาวเปลอกทรบจ าน าทงโครงการ สวนปรมาณขาวเปลอกทเกษตรกรแตละรายจะจ าน าไดกไมจ ากดจ านวนเชนกน 2. ระยะเวลาด าเนนการรบจ าน า 7 ตลาคม พ.ศ. 2554-29 กมภาพนธ พ.ศ. 2555 (ภาคใต 1 กมภาพนธ พ.ศ. 2554-31 กรกฎาคม พ.ศ. 2555) ระยะเวลาไถถอน 4 เดอน นบถดจาก เดอนทรบจ าน าระยะเวลาโครงการ 7 ตลาคม พ.ศ. 2554-30 กนยายน พ.ศ. 2555

145

3. ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2554/ 55 ขาวเปลอกทรบจ าน า มเพยง5 ชนด ไดแก ขาวเปลอกหอมมะล ขาวเปลอกหอมจงหวด ขาวเปลอกปทมธาน ขาวเปลอกเหนยว และขาวเปลอกเจา โดยแตละชนดมราคารบจ าน าทแตกตางกน ดงตารางท 12 ตารางท 12 ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 (กรมการคาภายใน, 2554 ข) ปการผลต ชนดขาวราคา จ าน าใบประทวน 2554/ 55 1. ขาวเปลอกหอมมะล (42 กรม)

2. ขาวเปลอกหอมจงหวด (40 กรม) (ขาวหอมมะลนอกพนท 23 จงหวด) 3. ขาวเปลอกปทมธาน (42 กรม) 4. ขาวเปลอกเหนยว 10% เมลดยาว 5. ขาวเปลอกเหนยว 10% เมลดสน 6. ขาวเปลอกเจา 100% 7. ขาวเปลอกเจา 5% 8. ขาวเปลอกเจา 10% 9. ขาวเปลอกเจา 15% 10. ขาวเปลอกเจา 25% โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดราคา รบจ าน าขางตน โดยใหปรบเพม-ลดราคารบจ าน าตามระดบคณภาพของขาว โดยมความตาง คอ กรมละ 200 บาท

ตนละ 20,000 บาท ตนละ 18,000 บาท ตนละ 16,000 บาท ตนละ 16,000 บาท ตนละ 15,000 บาท ตนละ 15,000 บาท ตนละ 14,800 บาท ตนละ 14,600 บาท ตนละ 14,200 บาท ตนละ 13,800 บาท

4. วธการรบจ าน าใหองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรรบสมครโรงส/ ตลาดกลางเขารวมโครงการเปนจดรบฝากขาวเปลอกและจายใบประทวนใหเกษตรกรทน าขาวเปลอกมาจ าน าและ ธ.ก.ส. รบจ าน ายงฉาง 4.1 ใหองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรรบสมครโรงส/ ตลาดกลางเขารวมโครงการเปนจดรบฝากขาวเปลอกและจายใบประทวนใหเกษตรกรทน าขาวเปลอกมาจ าน า 4.2 ใหโรงส/ ตลาดกลางทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกเจา ขาวเปลอก หอมจงหวด และขาวเปลอกปทมธาน เฉพาะใบประทวนเทานน ในกรณการรบจ าน าขาวเปลอก หอมมะลและขาวเปลอกเหนยว ใหรบจ าน าใบประทวนเทานน แตอาจพจารณาใหมการรบจ าน า

146

ยงฉางเฉพาะในพนททมยงฉางเกบรกษาและมการดแลไดมาตรฐานโดยในอดตไมเคยมปญหา สรางความเสยหายใหภาครฐเทานน ตามหลกเกณฑและมตของคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาว 4.3 เกษตรกรน าใบประทวนไปจ าน ากบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรโดยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรตองจายเงนใหเกษตรกรภายใน 3 วนท าการ 4.4 โรงสทรบฝากขาวเปลอกไวด าเนนการสแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสาร สงมอบเขาโกดงกลางตามหลกเกณฑและมตของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวส าหรบตลาดกลางทเขารวมโครงการ ฯ ใหเกบรกษาขาวเปลอกไวในโกดงทองคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกรก าหนดเปนโกดงกลาง 5. เงอนไขการรบจ าน า 5.1 เกษตรกรผมสทธจ าน าจะตอง (1) มหนงสอรบรองเกษตรกรจากกรมสงเสรมการเกษตรซงผานการท าประชาคมและเกษตรกรลงชอรบรองตวเองพรอมทงเจาหนาทกรมสงเสรมการเกษตรและปลดองคกรปกครองสวนทองถนหรอผทไดรบมอบหมายลงชอรบรองดวย (2) เปนขาวเปลอกทเกษตรกรเพาะปลกเองในปการผลต 2554/ 55 และ (3) เปนลกคา ธ.ก.ส. และเกษตรกรจ าน าไดในพนทจงหวดของตนเทานน ยกเวนต าบลตดตอกนโดยใหคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวดทเปนพนทเพาะปลกในจงหวดนน ๆ ของเกษตรกรพจารณาอนมตจากเงอนไขดงกลาว เพอปองกนการทจรตทอาจเกดขน เนองจากเกษตรบางราย มผลผลตเพมขนเพอใหเกษตรกรสามารถเขารวมโครงการได เกษตรกรสามารถขายผลผลตเกนได 10% และมการตรวจสอบจากคณะอนกรรมการรบจ าน าระดบจงหวดในกรณทจ านวนเงนมากกวา 500,000 บาท โดยขาราชการผน ามาปฏบตกลาววา ในกรณทเปนขาวของเกษตรกรจรง ๆ เกษตรกรรายนนกตองไดรบประโยชนจรง ๆ ทางอนกรรมการกไมมอ านาจคดคาน 5.2 โรงสทเขารวมโครงการ (1) โรงสตองวางหลกทรพยค าประกน 50% หรอ (2) โรงสตองวางหลกทรพยค าประกน 30% และมโรงสค าประกนไขว จ านวน 2 ราย รวม 20% สวนกรณตลาดกลางตองวางหลกทรพยค าประกน 40% บคคลค าประกนจ านวน 2 คนรวม 30% ทงนกรณรบจ าน าขามเขตจะตองวางหลกทรพยค าประกน 100% อยางไรกตามการเขารวมโครงการของโรงสและตลาดกลางโครงการรบจ าน าขาว จะใหความส าคญกบโรงส/ ตลาดกลางทไดรบการจดเกรดวาใหความรวมมอทางราชการสง เปนล าดบแรก และมศกยภาพในการรบฝากมอปกรณครบครนทงลานตาก เครองชงน าหนก ตลอดจนระบบการตรวจตอบและรกษาความปลอดภยโดยตดตงกลองวงจรปดเพอตดตาม

147

จากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและไมมภาระคางสงมอบขาวในโครงการชวยเหลอเกษตรกรของรฐบาลทผาน ๆ มา นอกจากนโรงสทเขารวมโครงการ โดยโรงสทเขารวมโครงการ จะรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรไดไมเกน 30 เทาของก าลงการผลต 6. การก ากบดแลและการแกไขปญหาใหอยภายใตการก ากบดแลของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว ซงเรยกวา อนใหญ และคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด ซงเรยกวา อนเลก โดยมบทบาทหนาทแตกตางกน คอ 6.1 การสแปรสภาพและการสงมอบใหโรงสสแปรสภาพขาวเปลอกทฝากเกบไวทโรงส ดงน ขาวเปลอกเจาทก 10 วน ในอตรารอยละ 100 ของปรมาณขาวเปลอกทจ าน า ณ วนท สงสแปรสภาพ สวนขาวเปลอกชนดอนใหสแปรสภาพตามมตคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวทจะพจารณาตามความเหมาะสมกบสถานการณตอไป ทงนโรงสจะตอง สแปรสภาพขาวเปลอกทรบจ าน าในแตละครงและสงมอบเขาโกดงกลาง/ ไซโลใหเสรจสนกอน จงจะสามารถรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรตอไปได 6.2 การเกบรกษาขาวสารใหคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด/ องคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกร จะตองจดใหมคลงกลาง/ ไซโล จดเกบขาวสารอยางเพยงพอและใหเกบรกษาขาวสารทแปรสภาพจากขาวเปลอกทรบจ าน าในคลงกลาง/ ไซโล ทเชาจดเกบโดยองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร โดยองคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกร 7. การระบายขาวใหอยภายใตการก ากบดแล คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว ท าหนาทพจารณาหลกเกณฑปรมาณราคาวธการและเงอนไข ในการจ าหนายขาวสารในโกดงกลาง/ ไซโล ทแปรสภาพจากขาวเปลอก โครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลรวมทงขาวเปลอก และขาวสารอน ๆ ทคงเหลอของรฐบาลและกรมการคาตางประเทศวางแผนหาตลาดสงออกลวงหนา โดยจดท าแผนการระบายขาวสารและด าเนนการระบายขาวสาร มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2555/ 56

148

ตารางท 13 มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2555/ 56 (กรมการคาภายใน, 2555 ก)

มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2555/ 56 1. เปาหมายของการรบจ าน า ไมจ ากดปรมาณ 2. ระยะเวลา 1 ต.ค. 55-15 ก.ย. 56

ไถถอน: 4 เดอน นบถดจากเดอนทรบจ าน า 3. ชนดขาว ประทวน: ขาวเปลอกหอมมะล ขาวเปลอกหอมจงหวด

ขาวเปลอกเจา ขาวเปลอกปทมธาน 1 และขาวเปลอกเหนยว ยงฉาง: ขาวเปลอกหอมมะลและขาวเปลอกเหนยว

4. วธการรบจ าน า

องคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตร: รบจ าน า ใบประทวน และ ธ.ก.ส.: รบจ าน ายงฉาง

5. เงอนไขการเขารวมโครงการ

ส าหรบเกษตรกร: ใบรบรองเกษตร ผลผลตของตนเอง และสมาชก ธ.ก.ส. ส าหรบโรงส: สมครเขารวมโครงการและวางหลกทรพย ค าประกน

6. การก ากบดแล/ การแกไขปญหา

1. คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว 1.1 พจารณาสงสแปรสภาพขาวเปลอก ก าหนดอตรา แปรสภาพขาวเปลอก อตราสงมอบขาวสาร รวมทงหลกเกณฑ วธการ และอตราไถถอน 1.2 ก าหนดแนวทางแกไขปญหาและก ากบดแลการรบจ าน า 2. คณะอนกรรมการ ฯ ระดบจงหวด 2.1 ก ากบดแลการรบจ าน าในจงหวด 2.2 ประสานการแกไขปญหารบจ าน าของจงหวด

7. การระบาย 1. คณะอนกรรมการระบายขาวพจารณาหลกเกณฑ ปรมาณราคา วธการ และเงอนไขการจ าหนายขาวสารของรฐบาล 2. กรมการคาตางประเทศวางแผนและหาตลาดสงออกลวงหนา 3. การระบาย 3.1 จดท าแผนการระบายขาวสาร 3.2 ด าเนนการระบายขาวสาร

149

จากตารางท 13 สามารถอธบายรายละเอยดเกยวกบหลกเกณฑการด าเนนหรอมาตรการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2555/ 56 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ได ดงน (กรมการคาภายใน, 2555 ค) 1. เปาหมายของการรบจ าน า ไมไดจ ากดปรมาณขาวเปลอกทรบจ าน าทงโครงการ สวนปรมาณขาวเปลอกทเกษตรกรแตละรายจะจ าน าไดกไมจ ากดจ านวนเชนกน 2. ระยะเวลารบจ าน า ปการผลตท 2555/ 56 พบวา มการก าหนดระยะเวลาเขารวมโครงการ 1 ตลาคม พ.ศ. 2555-15 กนยายน พ.ศ. 2556 ระยะเวลาไถถอน 4 เดอนนบถดจาก เดอนทรบจ าน าระยะเวลาโครงการ 1 ตลาคม พ.ศ. 2555-31 มกราคม พ.ศ. 2557 3. ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2555/ 56 ขาวเปลอกทรบจ าน า มเพยง 5 ชนด ไดแก ขาวเปลอกหอมมะล ขาวเปลอกหอมจงหวด ขาวเปลอกปทมธาน ขาวเปลอกเหนยว และขาวเปลอกเจา โดยแตละชนดมราคารบจ าน าทแตกตางกน ดงตารางท 14 ตารางท 14 ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2555/ 56 (กรมการคาภายใน, 2555 ข) ปการผลต ชนดขาวราคา จ าน าใบประทวน 2555/ 56 1. ขาวเปลอกหอมมะล (42 กรม)

2. ขาวเปลอกหอมจงหวด (40 กรม) (ขาวหอมมะลนอกพนท 23 จงหวด) 3. ขาวเปลอกปทมธาน (42 กรม) 4. ขาวเปลอกเหนยว 10% เมลดยาว 5. ขาวเปลอกเหนยว 10% เมลดสน 6. ขาวเปลอกเจา 100% 7. ขาวเปลอกเจา 5% 8. ขาวเปลอกเจา 10% 9. ขาวเปลอกเจา 15% 10. ขาวเปลอกเจา 25% โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดราคา รบจ าน าขางตน โดยใหปรบเพม-ลดราคารบจ าน าตามระดบคณภาพของขาว โดยมความตาง คอ กรมละ 200 บาท

ตนละ 20,000 บาท ตนละ 18,000 บาท ตนละ 16,000 บาท ตนละ 16,000 บาท ตนละ 15,000 บาท ตนละ 15,000 บาท ตนละ 14,800 บาท ตนละ 14,600 บาท ตนละ 14,200 บาท ตนละ 13,800 บาท

150

4. วธการรบจ าน าใหองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรรบสมครโรงส/ ตลาดกลาง เขารวมโครงการเปนจดรบฝากขาวเปลอกและจายใบประทวนใหเกษตรกรทน าขาวเปลอกมาจ าน าและ ธ.ก.ส. รบจ าน ายงฉาง 4.1 ใหองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรรบสมครโรงส/ ตลาดกลาง เขารวมโครงการเปนจดรบฝากขาวเปลอกและจายใบประทวนใหเกษตรกรทน าขาวเปลอกมาจ าน า 4.2 ใหโรงส/ ตลาดกลาง ทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกเจา ขาวเปลอก หอมจงหวด และขาวเปลอกปทมธาน เฉพาะใบประทวนเทานน ในกรณการรบจ าน าขาวเปลอก หอมมะล และขาวเปลอกเหนยว ใหรบจ าน าใบประทวนเทานน แตอาจพจารณาใหมการรบจ าน า ยงฉางเฉพาะในพนททมยงฉางเกบรกษาและมการดแลไดมาตรฐาน โดยในอดตไมเคยมปญหาสรางความเสยหายใหภาครฐเทานนตามหลกเกณฑและมตของคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาว 4.3 เกษตรกรน าใบประทวนไปจ าน ากบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรโดยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรตองจายเงนใหเกษตรกรภายใน 3 วนท าการ 4.4 โรงสทรบฝากขาวเปลอกไวด าเนนการสแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสาร สงมอบเขาโกดงกลางตามหลกเกณฑและมตของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวส าหรบตลาดกลางทเขารวมโครงการฯใหเกบรกษาขาวเปลอกไวในโกดงทองคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกรก าหนดเปนโกดงกลาง 5. เงอนไขการรบจ าน า 5.1 เกษตรกรผมสทธจ าน าจะตอง (1) มหนงสอรบรองเกษตรกรจากกรมสงเสรมการเกษตร ซงผานการท าประชาคมและเกษตรกรลงชอรบรองตวเองพรอมทงเจาหนาท กรมสงเสรมการเกษตรและปลดองคกรปกครองสวนทองถนหรอผทไดรบมอบหมายลงชอรบรองดวย (2) เปนขาวเปลอกทเกษตรกรเพาะปลกเองในปการผลต 2554/ 55 และ (3) เปนลกคา ธ.ก.ส. และเกษตรกรจ าน าไดในพนทจงหวดของตนเทานน ยกเวนต าบลตดตอกนโดยใหคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวดทเปนพนทเพาะปลกในจงหวดนน ๆ ของเกษตรกรพจารณาอนมต จากเงอนไขดงกลาว เพอปองกนการทจรตทอาจเกดขน เนองจากเกษตรบางราย มผลผลตเพมขนเพอใหเกษตรกรสามารถเขารวมโครงการได เกษตรกรสามารถขายผลผลตเกนได 20% และมการตรวจสอบจากคณะอนกรรมการรบจ าน าระดบจงหวดในกรณทจ านวนเงนมากกวา 500,000 บาท โดยขาราชการผน ามาปฏบตกลาววา ในกรณทเปนขาวของเกษตรกรจรง ๆ เกษตรกรรายนนกตองไดรบประโยชนจรง ๆ ทางอนกรรมการกไมมอ านาจคดคาน

151

5.2 โรงสทเขารวมโครงการ (1) โรงสตองวางหลกทรพยค าประกน 50% หรอ (2) โรงสตองวางหลกทรพยค าประกน 30% และมโรงสค าประกนไขว จ านวน 2 รายรวม 20% สวนกรณตลาดกลางตองวางหลกทรพยค าประกน 40% บคคลค าประกนจ านวน 2 คนรวม 30% ทงนกรณรบจ าน าขามเขตจะตองวางหลกทรพยค าประกน 100% อยางไรกตามการเขารวมโครงการของโรงสและตลาดกลางโครงการรบจ าน าขาว จะใหความส าคญกบโรงส/ ตลาดกลาง ทไดรบการจดเกรดวาใหความรวมมอทางราชการสง เปนล าดบแรก และมศกยภาพในการรบฝากมอปกรณครบครนทงลานตาก เครองชงน าหนก ตลอดจนระบบการตรวจตอบและรกษาความปลอดภยโดยตดตงกลองวงจรปดเพอตดตามจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและไมมภาระคางสงมอบขาวในโครงการชวยเหลอเกษตรกรของรฐบาลทผาน ๆ มา นอกจากน โรงสทเขารวมโครงการ โดยโรงสทเขารวมโครงการจะรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรไดไมเกน 30 เทาของก าลงการผลต 6. การก ากบดแลและการแกไขปญหาใหอยภายใตการก ากบดแลของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว ซงเรยกวา อนใหญ และคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด ซงเรยกวา อนเลก โดยมบทบาทหนาทแตกตางกน คอ 6.1 การสแปรสภาพและการสงมอบใหโรงสสแปรสภาพขาวเปลอกทฝากเกบไวทโรงส ดงน ขาวเปลอกเจาทก 10 วน ในอตรารอยละ 100 ของปรมาณขาวเปลอกทจ าน า ณ วนท สงสแปรสภาพสวนขาวเปลอกชนดอนใหสแปรสภาพตามมตคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวทจะพจารณาตามความเหมาะสมกบสถานการณตอไป ทงนโรงสจะตอง สแปรสภาพขาวเปลอกทรบจ าน าในแตละครงและสงมอบเขาโกดงกลาง/ ไซโล ใหเสรจสนกอน จงจะสามารถรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรตอไปได 6.2 การเกบรกษาขาวสารใหคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด/ องคการคลงสนคา/องคการตลาดเพอเกษตรกร จะตองจดใหมคลงกลาง/ ไซโล จดเกบขาวสารอยางเพยงพอและใหเกบรกษาขาวสารทแปรสภาพจากขาวเปลอกทรบจ าน าในคลงกลาง/ ไซโล ทเชาจดเกบโดยองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรโดยองคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกร 7. การระบายขาวใหอยภายใตการก ากบดแล คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว ท าหนาทพจารณาหลกเกณฑปรมาณราคาวธการและเงอนไข ในการจ าหนายขาวสารในโกดงกลาง/ ไซโล ทแปรสภาพจากขาวเปลอก โครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลรวมทงขาวเปลอกและ ขาวสารอน ๆ ทคงเหลอของรฐบาลและกรมการคาตางประเทศวางแผนหาตลาดสงออกลวงหนาโดยจดท าแผนการระบายขาวสารและด าเนนการระบายขาวสาร

152

มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57 ตารางท 15 มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57 (กรมการคาภายใน, 2556 ก)

มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57 1. เปาหมายของการรบจ าน า ไมจ ากดปรมาณ 2. ระยะเวลา 1 ต.ค. 56-28 ต.ค. 57 (ภาคใต 1 ต.ค. 56-31 ก.ค. 57)

ไถถอน: 4 เดอน นบถดจากเดอนทรบจ าน า 3. ชนดขาว ประทวน: ขาวเปลอกหอมมะล ขาวเปลอกหอมจงหวด

ขาวเปลอกเจา ขาวเปลอกปทมธาน 1 และขาวเปลอกเหนยว ยงฉาง: ขาวเปลอกหอมมะลและขาวเปลอกเหนยว

4. วธการรบจ าน า

องคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตร: รบจ าน า ใบประทวน และ ธ.ก.ส.: รบจ าน ายงฉาง

5. เงอนไขการเขารวมโครงการ

ส าหรบเกษตรกร: ใบรบรองเกษตร ผลผลตของตนเอง และสมาชก ธ.ก.ส. ส าหรบโรงส: สมครเขารวมโครงการและวางหลกทรพย ค าประกน

6. การก ากบดแล/ การแกไขปญหา

1. คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว 1.1 พจารณาสงสแปรสภาพขาวเปลอก ก าหนดอตรา แปรสภาพขาวเปลอก อตราสงมอบขาวสาร รวมทงหลกเกณฑ วธการ และอตราไถถอน 1.2 ก าหนดแนวทางแกไขปญหาและก ากบดแลการรบจ าน า 2. คณะอนกรรมการ ฯ ระดบจงหวด 2.1 ก ากบดแลการรบจ าน าในจงหวด 2.2 ประสานการแกไขปญหารบจ าน าของจงหวด

153

ตารางท 15 (ตอ)

มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57 7. การระบาย 1. คณะอนกรรมการระบายขาวพจารณาหลกเกณฑ ปรมาณ

ราคา วธการ และเงอนไขการจ าหนายขาวสารของรฐบาล 2. กรมการคาตางประเทศวางแผนและหาตลาดสงออกลวงหนา 3. การระบาย 3.1 จดท าแผนการระบายขาวสาร 3.2 ด าเนนการระบายขาวสาร

จากตารางท 15 สามารถอธบายรายละเอยดเกยวกบหลกเกณฑการด าเนนหรอมาตรการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2556/ 57 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ได ดงน (กรมการคาภายใน, 2556 ค) 1. เปาหมายของการรบจ าน า รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดก าหนดราคาเปาหมายของการรบจ าน า คอ 16.5 ลานตน 2. ระยะเวลา ปการผลตท 2556/ 57 พบวา มการก าหนดระยะเวลาเขารวมโครงการ คอ ระยะเวลาด าเนนการการรบจ าน าขาวเปลอกในชวงนาป (ครงท 1) มระยะเวลารบจ าน า 1 ตลาคม พ.ศ. 2556-28 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 (ภาคใต 1 ตลาคม พ.ศ. 2556-31 กรกฎาคม พ.ศ. 2557) 3. ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดก าหนดชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ส าหรบปการผลต 2556/ 57 คอ มขาวเปลอก ทรบจ าน ามเพยง 5 ชนด โดยขาวแตละชนดมราคารบจ าน าจากรฐบาลทแตกตางกน ดงตารางท 16

154

ตารางท 16 ชนดและราคารบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2556/ 57 (กรมการคาภายใน, 2556 ข) ปการผลต ชนดขาวราคา จ าน าใบประทวน 2556/ 57 1. ขาวเปลอกหอมมะล (42 กรม)

2. ขาวเปลอกหอมจงหวด (40 กรม) (ขาวหอมมะลนอกพนท 23 จงหวด) 3. ขาวเปลอกปทมธาน (42 กรม) 4. ขาวเปลอกเหนยว 10% เมลดยาว 5. ขาวเปลอกเหนยว 10% เมลดสน 6. ขาวเปลอกเจา 100% 7. ขาวเปลอกเจา 5% 8. ขาวเปลอกเจา 10% 9. ขาวเปลอกเจา 15% 10. ขาวเปลอกเจา 25% โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดราคา รบจ าน าขางตน โดยใหปรบเพม-ลดราคารบจ าน าตามระดบคณภาพของขาว โดยมความตาง คอ กรมละ 200 บาท

ตนละ 20,000 บาท ตนละ 18,000 บาท ตนละ 16,000 บาท ตนละ 16,000 บาท ตนละ 15,000 บาท ตนละ 15,000 บาท ตนละ 14,800 บาท ตนละ 14,600 บาท ตนละ 14,200 บาท ตนละ 13,800 บาท

4. วธการรบจ าน าใหองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรรบสมครโรงส/ ตลาดกลาง เขารวมโครงการเปนจดรบฝากขาวเปลอกและจายใบประทวนใหเกษตรกรทน าขาวเปลอกมาจ าน าและ ธ.ก.ส. รบจ าน ายงฉาง 4.1 ใหองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรรบสมครโรงส/ ตลาดกลาง เขารวมโครงการเปนจดรบฝากขาวเปลอกและจายใบประทวนใหเกษตรกรทน าขาวเปลอกมาจ าน า 4.2 ใหโรงส/ ตลาดกลาง ทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกเจา ขาวเปลอก หอมจงหวด และขาวเปลอกปทมธาน เฉพาะใบประทวนเทานน ในกรณการรบจ าน าขาวเปลอกหอมมะล และขาวเปลอกเหนยว ใหรบจ าน าใบประทวนเทานน แตอาจพจารณาใหมการรบจ าน า ยงฉางเฉพาะในพนททมยงฉางเกบรกษาและมการดแลไดมาตรฐาน โดยในอดตไมเคยมปญหาสรางความเสยหายใหภาครฐเทานนตามหลกเกณฑและมตของคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาว

155

4.3 เกษตรกรน าใบประทวนไปจ าน ากบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรโดยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรตองจายเงนใหเกษตรกรภายใน 3 วนท าการ 4.4 โรงสทรบฝากขาวเปลอกไวด าเนนการสแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสาร สงมอบเขาโกดงกลางตามหลกเกณฑและมตของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวส าหรบตลาดกลางทเขารวมโครงการฯใหเกบรกษาขาวเปลอกไวในโกดงทองคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกรก าหนดเปนโกดงกลาง 5. เงอนไขการรบจ าน า 5.1 เกษตรกรผมสทธจ าน าจะตอง (1) มหนงสอรบรองเกษตรกรจากกรมสงเสรมการเกษตร ซงผานการท าประชาคมและเกษตรกรลงชอรบรองตวเองพรอมทงเจาหนาท กรมสงเสรมการเกษตรและปลดองคกรปกครองสวนทองถนหรอผทไดรบมอบหมายลงชอรบรองดวย (2) เปนขาวเปลอกทเกษตรกรเพาะปลกเองในปการผลต 2554/ 55 และ (3) เปนลกคา ธ.ก.ส. และเกษตรกรจ าน าไดในพนทจงหวดของตนเทานน ยกเวนต าบลตดตอกนโดยใหคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวดทเปนพนทเพาะปลกในจงหวดนน ๆ ของเกษตรกรพจารณาอนมต จากเงอนไขดงกลาว เพอปองกนการทจรตทอาจเกดขน เนองจากเกษตรบางราย มผลผลตเพมขนเพอใหเกษตรกรสามารถเขารวมโครงการได เกษตรกรสามารถขายผลผลตเกนได 20% และมการตรวจสอบจากคณะอนกรรมการรบจ าน าระดบจงหวดในกรณทจ านวนเงนมากกวา 350,000 บาท โดยขาราชการผน ามาปฏบตกลาววา ในกรณทเปนขาวของเกษตรกรจรง ๆ เกษตรกรรายนนกตองไดรบประโยชนจรง ๆ ทางอนกรรมการกไมมอ านาจคดคาน 5.2 โรงสถอวาเปนผมสวนไดสวนเสยรวมกบชาวนา ซงมขอเปรยบเทยบ มาโดยตลอดและมประเดนขอพพาทรวมกบชาวนาเสมอ คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตจงไดก าหนดมาตรการส าหรบโรงสโดยใหความส าคญกบโรงส/ ตลาดกลาง โดยมหลกเกณฑ การพจารณาหลายประการ คอ ประการทหนง ไดรบการจดเกรดวาใหความรวมมอทางราชการสง ประการทสอง มสถานทเกบขาวอยในบรเวณเดยวกนกบโรงส ประการทสาม ไมมภาระคางสง มอบขาวในโครงการชวยเหลอเกษตรกรของรฐบาลทผาน ๆ มา ยกเวนกรณทมการผอนผน จากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตหรอคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว ประการทส มเครองมอและอปกรณครบถวน นอกจากนรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร เปดโอกาสใหโรงสสหกรณการเกษตรโครงการรบจ าน าของรฐบาลไดเชนเดยวกน โดยจะตองมศกยภาพในการรบฝากอบลดความชนและสแปรสภาพขาวเปลอก รวมทงตองไดรบการรบรอง จากกรมสงเสรมสหกรณวาเปนผมความสามารถเขารวมโครงการได โดยใหคณะกรรมการ

156

ของสหกรณทงคณะเปนผค าประกนการเขารวม พบวารฐบาลไดก าหนดแนวทางปฏบต ส าหรบโรงส ดงน 5.2.1 โรงสทจะเขารวมโครงการตองไดรบการเหนชอบจากคณะอนกรรมการระดบจงหวดและแจงองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรเปนผพจารณาอนมต และแจงใหฝายเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต (ยกเวนในเขตพนทกรงเทพมหานครให อคส. หรอ อ.ต.ก. พจารณาคดเลอกและอนมตโรงสทเขารวมโครงการโดยใหยนสมครโดยตรงกบ อคส. หรอ อ.ต.ก) ยกเวนกรณทคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตหรอคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวก าหนดตอไป 5.2.2 โรงสทเขารวมโครงการจะตองอ านวยความสะดวกในการตดตงอปกรณระบบการออกใบประทวนขององคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรโดยใชระบบอเลกทรอนกสและระบบการเชอมโยงภาพกจกรรมจากกลองระบบวงจรปด (CCTV) ใหศนย Operation room ของฝายเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตโดยจะตองใหความรวมมอใหสามารถใชงานไดตลอดเวลาในการเขารวมโครงการ 5.2.3 โรงสทเขารวมโครงการจะรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรไดไมเกน 30 เทา ของก าลงการผลตโดยใหรวมการรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรกรณไดรบอนมต เปดจดรบจ าน านอกพนทดวยยกเวนกรณทไดรบการผอนผน จากคณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาตหรอคณะอนกรรมก ากบดแลการรบจ าน าขาวกรณฝาฝนใหหยดรบจ าน าทนทและกรณการด าเนนการรบจ าน าของโรงสไมเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนดท าใหองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรไมสามารถออกใบประทวนใหเกษตรกรไดภายใน 3 วนท าการ จะจดหาโรงสนอกพนทเขาด าเนนการแทนรวมทงโรงสจะตองหกสงเจอปนและความชนใหเปนไปตามเกณฑทก าหนดอยางเครงครดหากมเกษตรกรรองเรยนกรณไมไดรบความเปนธรรม จากการถกหกความชนและสงเจอปนขอมลเหลานจะถกบนทกไวเปนประวตการเขารวมโครงการรบจ าน าเพอประกอบการพจารณาเขารวมโครงการในปตอไปทงนใหองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรก ากบดแลใหเปนไปตามหลกเกณฑโดยเครงครด 5.2.4 โรงสหรอจดรบจ าน าทเขารวมโครงการกรณมการตรวจสอบ พบวา โรงสมสวนรวมในการสวมสทธเกษตรกรจะถอวาโรงสมสวนเกยวของและจะถกขนบญชไมสามารถ เขารวมโครงการชวยเหลอเกษตรกรของรฐบาลตอไป 5.2.5 โรงสหรอจดรบจ าน าทเขารวมโครงการจะตองรบจ าน าขาวเปลอก ทเกษตรกรน ามาเขารวมโครงการทกชนดตามหลกเกณฑทก าหนดไวหรอเปนไปตามมตคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวทจะพจารณาใหเหมาะสมกบสถานการณ

157

5.2.6 การวางหลกทรพยค าประกน โรงสจะตองเลอกด าเนนการอยางใดอยางหนง ดงน (1) โรงสตองวางหลกทรพยคาประกน 50% หรอ (2) โรงสตองวางหลกทรพยคาประกน 30% และมโรงสคาประกนไขว จ านวน 2 ราย รวม 20% กรณรบจ าน าขามเขตจะตองวางหลกทรพย ค าประกน 100% ยกเวนการรบจ าน าขามเขตในจงหวดเดยวกนใหวางหลกทรพยคาประกน 50% ทงน มอบหมายใหคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวเปนผพจารณาก าหนดหลกเกณฑการค าประกนทเหมาะสมเพมเตมไดตามความจ าเปน ทงนให อคส. หรอ อ.ต.ก. จดทาขอมล การวางหลกทรพยของโรงสใหเปนปจจบนโดยใหโรงสรบมอบขาวเปลอกใหสอดคลองกบการค าประกนกรณมปญหาใหหยดรบมอบขาวเปลอกจากเกษตรกรทนท 5.2.7 โรงสจะตองแจงสถานทเกบขาวตามโครงการใหองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรทราบกอนเขารวมโครงการโดยจะตองแยกกองขาวของโรงสทด าเนนธรกจทางการคาปกตจากกองขาวทรบจ าน าตามโครงการอยางชดเจนรวมทงจดท าปายแสดง กองขาวไวดวยตลอดเวลา 5.2.8 หามโรงสรบฝากขาวเปลอกจากเกษตรกรไวกอนแลวเจาหนาทขององคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรออกใบประทวนใหในภายหลงหากมการรบฝากขาวเปลอกไวกอนใหถอวาเปนขาวของโรงสมใชขาวทรบจ าน าของรฐบาลโดยเกษตรกรจะตองน าหนงสอรบรองเกษตรกรและขาวเปลอกมาสงมอบ ณ จดรบจ าน าพรอมกนดวยหรอเปนไปตามมตคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวทจะพจารณาใหเหมาะสมกบสถานการณ ทงน กรณมการกระท าผดหลกเกณฑใหจดท าบนทกไวเพอเปนประวตเพอประกอบการพจารณาเขารวมโครงการในปตอไปยกเวนคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตหรอคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวมมตผอนผนตามความเหมาะสม 5.2.9 หามโรงสทเขารวมโครงการน าขาวทองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรฝากเกบไวไปเกบในสถานทอนนอกบรเวณโรงสทเปนทตงตามทะเบยนทระบ ในพนทใดพนทหนงยกเวนคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวมมตผอนผน ตามความเหมาะสม 5.2.10 โรงสทเขารวมโครงการจะตองสแปรสภาพขาวเปลอกทรบจ าน า เมอองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรมค าสงใหสแปรสภาพเทานนและสงมอบขาวสารภายในระยะเวลาตามทก าหนด ทงน หามโรงสน าขาวเปลอกทรบจ าน าไปสแปรสภาพหรอจ าหนายทางการคาปกตโดยเดดขาด กรณองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตร มค าสงสแปรสภาพแลวโรงสไมแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสารเพอสงมอบเขาโกดงกลางภายใน เวลาทก าหนดใหองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรด าเนนการสงระงบการรบฝาก

158

ขาวเปลอกและออกใบประทวนและใหตดปายประกาศใหเกษตรกรทราบ ณ หนาโรงสในทนท 5.2.11 โรงสทเขารวมโครงการจะตองเกบรกษาขาวเปลอกหรอขาวสารทรบจ าน าไวในโกดงของโรงสทเขารวมโครงการและดแลรกษาพรอมทงรบผดชอบคณภาพขาวเปลอกดงกลาว เชนเดยวกบผประกอบการดแลรกษาคณภาพสนคาในทางการคาปกตของตนเองโดยใหองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรหกลดน าหนกขาวเปลอกหรอขาวสารเมอม การสงมอบในอตรารอยละ 0.5 ของปรมาณขาวเปลอกหรอขาวสารทจดเกบไมเกน 6 เดอน กรณจดเกบเกน 6 เดอน ใหหกลดน าหนกขาวเปลอกหรอขาวสารในอตรารอยละ 1 5.2.12 หามโรงสทเขารวมโครงการด าเนนการรบมอบขาวเปลอกจากเกษตรกรนอกบรเวณโรงสทเปนจดรบจ าน า รวมทงหามเจาหนาทองคการคลงสนคาหรอองคการตลาด เพอการเกษตรออกใบประทวนและสงมอบใบประทวนใหเกษตรกรนอกจดรบจ าน าโรงส ทงน กรณตรวจสอบพบหรอมการรองเรยนแลวตรวจสอบ พบวา เปนไปตามค ารองเรยนใหองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรปฏบตใหเปนไปตามสญญาและบนทกเปนประวต เพอประกอบการพจารณาใหเขารวมโครงการปตอไป 5.2.13 หามโรงสน าขาวสารทไมไดแปรสภาพจากขาวเปลอกทจ าน าหรอขาวสารของโรงสอนมาสงมอบ (เปาเกา) เขาโกดงหรอไซโลขององคการคลงสนคาหรอองคการตลาด เพอการเกษตรและหรอหรอสงมอบใหผซอโดยเดดขาด 5.2.14 โรงสทเขารวมโครงการจะตองจดหาเครองคอมพวเตอรเพอบนทกขอมลและรายงานขอมลการรบจ าน าขาวเปลอกผานระบบคอมพวเตอรออนไลนมายงกรมการคาภายในและฝายเลขานการคณะอนกรรมการ ฯ ระดบจงหวด (ส านกงานการคาภายในจงหวด) รวมทงองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรเปนประจ าทกวนในกรณทมการขนยายขาวเปลอกหรอขาวสารเขาโกดงกลางใหรายงานลวงหนา 1 วน กอนการขนยายทงนใหโรงสจดหาเครองคอมพวเตอรเพอใชงานเพมเตมหากเกษตรกรมาเขารวมโครงการเปนจ านวนมาก โดยกรณเปนโรงสทมขนาดใหญใหจดหาเครองคอมพวเตอรพรอมสนบสนนพนกงาน จ านวน 3 ชด กรณเปนโรงสทมขนาดกลางใหจดหาเครองคอมพวเตอรพรอมสนบสนนพนกงานจ านวน 2 ชด รวมทงใหจดหาระบบ Internet ทมความเรวสงส าหรบใชในการด าเนนโครงการดวย 6. การก ากบดแลและการแกไขปญหาใหอยภายใตการก ากบดแลของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว ซงเรยกวา อนใหญ และคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด ซงเรยกวา อนเลก โดยมบทบาทหนาทแตกตางกน คอ 6.1 การสแปรสภาพและการสงมอบใหโรงสสแปรสภาพขาวเปลอกทฝากเกบไวทโรงส ดงน ขาวเปลอกเจา ทก 10 วน ในอตรารอยละ 100 ของปรมาณขาวเปลอกทจ าน า ณ วนท

159

สงสแปรสภาพสวนขาวเปลอกชนดอนใหสแปรสภาพตามมตคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวทจะพจารณาตามความเหมาะสมกบสถานการณตอไป ทงนโรงสจะตอง สแปรสภาพขาวเปลอกทรบจ าน าในแตละครงและสงมอบเขาโกดงกลาง/ ไซโล ใหเสรจสนกอน จงจะสามารถรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรตอไปได 6.2 การเกบรกษาขาวสารใหคณะอนกรรมการตดตามก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด/ องคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกร จะตองจดใหมคลงกลาง/ ไซโล จดเกบขาวสารอยางเพยงพอและใหเกบรกษาขาวสารทแปรสภาพจากขาวเปลอกทรบจ าน าในคลงกลาง/ ไซโล ทเชาจดเกบโดยองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรโดยองคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอเกษตรกร 7. การระบายขาวใหอยภายใตการก ากบดแล คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว ท าหนาทพจารณาหลกเกณฑปรมาณราคาวธการและเงอนไข ในการจ าหนายขาวสารในโกดงกลาง/ ไซโล ทแปรสภาพจากขาวเปลอก โครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลรวมทงขาวเปลอก และขาวสารอน ๆ ทคงเหลอของรฐบาลและกรมการคาตางประเทศวางแผนหาตลาดสงออกลวงหนาโดยจดท าแผนการระบายขาวสารและ ด าเนนการระบายขาวสาร จากมาตรการของโครงการรบจ าน าขาวเปลอกในปการผลตท 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 ผวจยไดสมภาษณกบผทเกยวของ พบวา มความคดเหนทแตกตางในหลายประเดน ดงน คอ การก าหนดราคารบจ าน า เปาหมาย และเงอนไขของการรบจ าน า โดยผวจยขอน าเสนอ ดงตอไปน 1. การก าหนดราคารบจ าน าขาวเปลอก ขาราชการทน านโยบายมาปฏบตในจงหวดสรนทร (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) พบวา มความเหนทแตกตางกน กลมแรกมองวา ในการก าหนดราคารบจ าน าขาวของแตละปการผลตโดยเฉพาะปการผลตท 2554/ 2555 และ 2555/ 2556 เปนการก าหนดราคา ทสงกวากลไกตลาด และการก าหนดราคาดงกลาว จะสงผลกระทบตอราคาขาวอนทรย ซงเปนนโยบายของรฐบาลในการสงเสรมการเพราะปลกพชในระบบอนทรย เพราะเมอขาวทม การเพราะปลกในระบบปกตราคาดกวาระบบอนทรย ซงท าใหเกษตรกรละทงการปลกระบบอนทรย ทงน เพราะกระบวนการผลตไมซบซอนมาเรงเพราะปลกขาวเพอจ าน าใหกบรฐบาล มากกวาทจะเพราะปลกในระบบอนทรย กลมทสอง ปฏบต (ธนกฤต แสงหรญ, สมภาษณ, 26 กนยายน 2556) มองวา การก าหนดราคารบจ าน าทสงขนของขาวแตละชนด จะสรางแรงจงใจใหกบเกษตรชาวนาทละทงอาชพเกษตรไปสภาคอน ๆ เชน อตสาหกรรม การบรการจะกลบเขามาท ภาคเกษตรมาก เนองจากมรายไดจากการจ าหนายผลผลตและเปนแรงจงใจใหเกษตรกรทละทง

160

ภาคเกษตรไปท างานในตวเมองใหญกลบเขามาท างานในชนบทเชนเดมซงจะลดปญหาสงคมอน อาทเชน ครอบครวอบอน ลกก าพรา เปนตน กลมตวแทนเกษตรกรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา การก าหนดราคารบจ าน าขาวรฐบาลนบวาเปนปแรกทมการก าหนดราคาสงมากเมอเปรยบเทยบ จากโครงการรบจ าน าขาวในอดต โดยพรรคเพอไทยไดประกาศเปนนโยบายของเพอไทย เพอใชในการหาเสยงและตอมากไดรบเสยงขางมากในการจดตงเปนรฐบาล การก าหนดราคาดงกลาว สงผลดตอเกษตรกรชาวนาบางกลม คอ กลมทมผลผลตเหลอพอทจะจ าน ากบรฐบาลไดและน าเงนทไดจากการเขารวมโครงการมาจบจายใชสอยในครวเรอน ซงจะสามารถกระตนเศรษฐกจไดหรอพดอกอยางหนงวา “เกษตรกรสามารถลมตาอาปากได” “เกดมาปลกขาวไมเคยไดเงนแสนแตพอเขารวมโครงการไดจบเงนแสน” ซงนคอ ค าพดของเกษตรชาวนา ในขณะเดยวกน กจะพบวา ชาวนา บางกลมไมไดเขารวมโครงการ ซงจะพบวา มจ านวนมากเนองจากมทดนท ากนนอยหรอไดรบผลกระทบจากธรรมชาตท าใหไมมผลผลตเขารวมโครงการกจะรบผลกระทบเชนเดยวกน คอ ไมมเงนจบจายใชสอยในครวเรอน จะตองอาศยรายไดนอกภาคการเกษตรเขามาทดแทน นอกจากนยงพบวา เกษตรบางรายทไมมทดนท ากนหรอมอยแลวแตไปเชาเพอท าเพมขนโดยไปเชาทดน ในอตราทสงเพอจะท าการเกษตรและน าผลผลตเขารวมโครงการ จะพบวา ทกวนนราคาเชาทดนเพอประกอบการเกษตรของเกษตรกรมหลายรปแบบ คอ รปแบบแรก คอ 50 หรอ 50 หมายความวา แบงละครงระหวางเจาของทดนและคนเชาโดยเจาของทดนและคนเชาตองหารกนคนละครง ของตนทนการผลตทงหมด รปแบบทสอง คอ 2 หรอ 1 หมายความวา ผเชาไดสองสวนเจาของทดนไดหนงสวน โดยผเชาเปนผรบผดชอบตนทนการผลตทงหมด รปแบบทสาม คอ การเชาเปนไรตอป ในรปแบบเงนสดซงสงถงไรละ 1,500 บาท รปแบบทส คอ การเอาทดนมาจ านองโดยเจาของทดนจะตองน าเงนมาไถเมอตองการทดนคน แตเมอมโครงการรบจ าน าเกษตรกรเจาของทดนกลบมาท าการเกษตรเองเปนจ านวนมาก ตวแทนกลมโรงส (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา รฐบาลไดก าหนดราคารบจ าน าขาวไวสงกวาราคาทโรงสรบซอโดยทวไปโดยมสวนตางมาก ซงปรากฏวาเกษตรกรเลอกทน าผลผลตมาเขาโครงการรบจ าน ากบรฐบาลมากกวาทขายสดกบโรงสเหมอนทกป นอกจากนจะพบวา เกษตรกรจะใหความสนใจกบเครองมอวดคณภาพของขาวเนองจากเปนตวก าหนดราคารบจ าน าของเกษตรกรเกษตรบางรายเขาถงเทคโนโลยมากขน และตดตามขอมลขาวสารในเรองราคาขาวอยเสมอ

161

2. เปาหมายของโครงการ ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556; ธนกฤต แสงหรญ, สมภาษณ, 26 กนยายน 2556; สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556; ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) มความคดเหนตรงกนสองประการ ประการแรก การทรฐไมจ ากดปรมาณ รบจ าน าทกเมลด จะท าใหเกษตรละเลยตอการปรบปรงประสทธภาพ การผลตใหไดขาวทมคณภาพ เนองจากเกษตรกรมองวา ขอใหมขาวเขารวมโครงการเทานน สวนรปแบบในการผลตเพอทจะใหไดขาวคณภาพดและไดราคาสง สวนมากเมอมการก าหนดราคารบจ าน าทสง ตองยอมรบวาเกษตรบางรายททงภาคเกษตรแลวใหเขาเชาทดนท ากน ไดกลบเขามาในภาคการเกษตรแตเนองจากตองประกอบอาชพอนไปดวย ท าใหเกษตรกรหนมาใชเครองจกร เขามาทดแทนในกระบวนการผลตทงหมด ตงแตเรมเตรยมแปลงเพาะปลกจนกระทงเกบเกยว และใชเงนจางแรงงานทงหมด ซงทกวนนจะพบวา มการท าการเกษตรแบบผจดการฟารมมากขน ประการทสอง จ านวนเงนทเขารวมโครงการจะเหนไดชดเจนวาในปการผลต 2554/ 2555 และป พ.ศ. 2555 หรอ พ.ศ. 2556 รฐไมไดจ ากดวงเงนทเกษตรกรทเขารวมโครงการไดรบแตมเงอนไขวาผลผลตตองเปนของเกษตรกรเอง เมอมการตรวจสอบจากคณะกรรมการวาเปนขาวของเกษตรกรรฐบาลกตองจายใหเกษตร กลมขาราชการมองวาเกษตรกรทรบเงนมากกวา 500,000 บาท ในความเปนจรงเขาเปนเกษตรกรรายใหญซงฐานะและมความมนคงในระดบหนง นโยบาย รบจ าน าขาวจะท าใหคนเหลานร ารวยมากยงขน ซงพนฐานของโยบายนเกษตรกรจะตองได การแกไขปญหาทกรายอยางเสมอภาคและเปนธรรม ประการทสาม เกดการคอรปชนเกดขนเนองจากทกคนตางอยากไดความชวยเหลอจากรฐบาลเกษตรกรบางรายถงกบรบซอขาวเพอมาจ าน ากบรฐบาล โดยมการฝากขายเกษตรกรทมใบรบรองจากส านกสงเสรมแตไมมขาวรวมโครงการเนองจากอาจไดรบผลผลตนอยหรอเสยหายจากภยธรรมชาตหรอชวยเหลอกนเองในเครอญาต ซงเปนขอเทจจรงทเกดขน ตวแทนเกษตรกรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา ในแตละปการทรฐไมจ ากดปรมาณการเขารวมโครงการ มผลหลายประการ คอ ประการแรก เปนแรงจงใจของเกษตรกร ใหมก าลงใจในการท านามากขนและพยายามใสในขบวนการผลต เพอใหขาวได ราคาดตามเครองวดคณภาพขาว แตในขณะเดยวกน จะพบวา ธรรมชาตไมเอออ านวยตอการผลต เนองจากน า คอ ปจจยการผลตหลกของการท าการเกษตร ประการทสอง เกษตรทอยากมขาว เขารวมโครงการจ านวนมาก กจะแกไขปญหาดวยการหาทดนท ากนเพม อาทเชน หานาเชา ซงมอตราคาเชาสงมากแตเกษตรกยนยอม เนองจากคาดหวงวาจะขายขาวไดราคาด ประการทสาม เกดการคอรปชนในเรองขาว ถงแมจะใหเกษตรเซนวาเปนขาวของตนเองในความเปนจรงยาก

162

ตอการตรวจสอบถาสอบถามจากถามเกษตรกร เกษตรกรทกรายกตองแจงเจาหนาของรฐวา เปนขาวของตนเอง ซงบางครงเกษตรกรบางรายไปซอมาหรอไมขายใหเกษตรกรดวยกนเอง ประการทส เกษตรมองวาการไมจ ากดปรมาณจะท าใหเกษตรรายใหญซงรายไดทเพยงพอ ตอการยงชพรวยมากขนกวาเดมซงมเปนจ านวนมาก ในขณะเดยวกนเกษตรบางรายไมมผลผลต เขารวมโครงการซงจะเขาขาย “รวยกระจก จนกระจาย” ตวแทนโรงส (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา ในแตละปการผลตจะพบวา เกษตรกรบางรายมผลผลตมาเขารวมโครงการเยอะมาก แตเมอม การตรวจสอบหลกฐาน เกษตรกรกมหลกฐานชดเจนในเรองเจาของปจจยการผลต บางรายกมผลผลตเพยงนอยนดไมพอเขารวมโครงการ ซงทางโรงสกตองรบซอขาวเปลอกจากเกษตรกร ทกรายทน าขาวมารวมโครงการ โดยมการก าหนดราคาตามความชนของขาว ปรมาณกรม ซงแสดงถงคณภาพของขาว 3. เงอนไขการเขารวมโครงการ ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556; ธนกฤต แสงหรญ, สมภาษณ, 26 กนยายน 2556; สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556; ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) พบวา เงอนไขของการเขารวมโครงการ ของเกษตรกร ไมมความยงยากในการปฏบตเนองจากเปนงานในหนาทของสวนราชการตาง ๆ อยแลว โดยทกสวนราชการตาง ๆ กมการประชาสมพนธใหเกษตรกรทราบเปนระยะถงรปแบบขนตอนการปฏบตงาน นอกจากนกลมขาราชการมองวาการก าหนดใหเกษตรกรทเขารวมโครงการ จะตองมใบรบรองการเปนเกษตรผปลกขาวทงนาปและนาปง เปนเงอนไขทถกตองและควรท าตอเนองทกปถงแมจะไมมโครงการรบจ าของรฐบาลเพราะจะท าใหรฐบาลมฐานขอมลททนสมยและใชประโยชนดานอน ๆ ไดอกดวย นอกจากนตวแทนเกษตรกรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา จากเงอนไขของรฐบาลทก าหนดใหเกษตรกรจะตองมใบรบรองเกษตรกรผปลกขาวในแตปการผลต โดยมการประชาสมพนธจากสวนราชการทงสวนกลาง และสวนภมภาค และมการก าหนดชวงเวลาใหเกษตรทราบในแตชวงตงแต การลงทะเบยน การประชาคม จนกระทงออกใบรบรอง ซงในขนตอนดงกลาว พบวา มปญหาในแนวทางการปฏบต เชน ในครวเรอนเดยวกนบางครงหวหนาครวเรอนการเกษตรไมอย ภรรยาไมสามารถปฏบตแทนได จะตองเปนเจาตวเทานน ซงพบวา มปญหามาก นอกจากนยงพบวา มความยงยาก ในขนตอนของเอกสาร ซงตองเตรยมเอกสารสทธเขารวมโครงการส าหรบเกษตรกรทเขารวมโครงการเปนครงแรกทไมฐานขอมลหรอมการแยกครวเรอนการเกษตร แตในขณะเดยวกนครวเรอนการเกษตรทมฐานขอมลเดมกไมยนใหมแตอยางใด

163

จะเหนไดวามาตรการของโครงการรบจ าน าขาวเลอกในสามปการผลต คอ ปการผลต 2554/ 55 2555/ 56 และ 2556/ 57 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไมความชดเจนเนองจาก คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตมการปรบเปลยนมาตรการเพอความชดเจนในการปฏบตงานหลายประการ ซงสามารถสรปได 2 ประการหลก ๆ ดงน 1. มการจ ากดวงเงนทเขารวมของเกษตรกรในปการผลตท 2556/ 57 ซงเปนปการผลตสดทายของโครงการ คอ จากไมจ ากดวงเงนเปนครวเรอนละไมเกน 350,000 (สามแสนหาหมนบาทถวน) นอกจากนยงพบวา มการเพมเตม เพอใหขนตอนการลงทะเบยนเกษตรมความชดเจนมากขน คอ มการสมตรวจ และการรบรองจากเพอนเกษตรกรขางเคยง 2. ก าหนดเปาหมายในการรบจ าน า โดยพบวา ในปการผลตท 2556/ 57 รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มการก าหนดเปาหมายการรบจ าน าในปการผลตท 2556/ 57 รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไดก าหนดราคาเปาหมายของการรบจ าน า คอ 16.5 ลานตน 3. มการตรวจสอบคณภาพขาวของเกษตรกรอยางเขมงวดมากขนในป 2556/ 57 โดยพบวา ไมรบจ าน าทกเมลดเหมอนปการผลต 2554/ 55 และ 2555/ 56 ในขณะเดยวกน มการเพมมาตรการในการตรวจสอบการทจรตหลายดาน อาทเชน จดรบจ าน า ตลอดจน ตรวจแปลงเพาะปลก เพอใหมนใจวาเกษตรกรไดรบประโยชนจากโครงการเตมเมดเตมหนวย ทรพยากรการบรหาร ทรพยากรการบรหารของแตละหนวยงานปฏบต ถอวาเปนองคประกอบทส าคญ อยางหนงของการน านโยบายมาปฏบตนอกเหนอจากปจจยทกลาวมา อยางไรกตามทรพยากร การบรหารของหนวยงานปฏบตกนบเปนปจจยทส าคญตอการน านโยบายไปบรหาร เพราะถาไมมทรพยากรการบรหารการด าเนนงานกไมประสบความส าเรจเชนเดยวกน การน านโยบาย รบจ าน าขาวกปฏบตเชนเดยวกน ตองไดรบการสนบสนนในเรองทรพยากรการบรหาร เงน บคลากร วสดอปกรณ เครองมอเครองใช สถานท งบประมาณทกสวนทน านโยบายไปปฏบต ในแตละพนท ด าเนนงานตามนโยบาย อาทเชน คมอการด าเนนงานโครงการรบจ าน าขาว สถานทใชในการเกบขาวของโรงส สถานทใชในการเซนสญญา สถานทใชในการรบรองขอมลเกษตร การประชาสมพนธขอมล และการใชเทคโนโลยในการปรบปรงขอมล หรอความพรอม ของคอมพวเตอรในการรายงานผลตอสวนกลางในแตละวน ในการน านโยบายรบจ าน าขาว ไปปฏบต คณะกรรมนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดภารกจและมอบหมายใหกระทรวงพาณชย เปนเจากระทรวงทมบทบาทในการน านโยบายไปสการปฏบตโดย กรมการคาภายใน องคการคลงสนคาและกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยกรมสงเสรมการเกษตรเปนหนวยงานปฏบต โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตยงไดอนมตงบประมาณส าหรบหนวยงานปฏบต

164

เพอเปนคาใชจายการด าเนนการตามนโยบายในแตละปการผลต โดยมรายละเอยด ดงน กรมการคาภายใน จากการศกษา พบวา กรมการคาภายในในฐานะเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวและเปนหนวยงานกลางของกระทรวงพาณชยแหงชาต ไดรบอนมตงบประมาณประจ าปการผลต 2554/ 55 เพอด าเนนกจกรรมหลก ๆ เพอด าเนนการเตรยมความพรอมในการรบจ าน า คอ (1) ด าเนนการประชาสมพนธโครงการใหประชาชนรบรทวถง (2) การวางระบบการตดตามรายงานผลการรบจ าน าโดยพฒนาหองปฏบตการ (Operation room) (3) ตดตามก ากบดแลและตรวจสอบการด าเนนการโครงการ ฯ (4) จดประชมและประสานงานหนวยงานทเกยวของในฐานะ ฝายเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยในการด าเนนงานดงกลาว พบวา คณะกรรมการไดอนมตงบประมาณส าหรบปการผลต 2554/ 55 รวมวงเงน 498.00 ลานบาท ซงเปนรายละเอยดส าหรบกจกรรมตาง ๆ ทกรมการคาภายในรบผดชอบ โดยมรายละเอยด ดงน ตารางท 17 งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมการคาภายใน ปการผลต 2554/ 55 (กรมการคาภายใน, 2554 ก)

งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมการคาภายใน ปการผลต 2554/ 55

กจกรรม งบประมาณ (ลานบาท ) 1. ประชาสมพนธการรบรอยางทวถง 105 2. พฒนาหองปฏบตการ (Operation room) 158 3. ตดตามก ากบดแลและตรวจสอบการด าเนนการโครงการ ฯ 220 4. จดประชมและประสานงาน 15

รวม 198 จากตารางท 17 แสดงใหเหนวา กรมการคาภายในไดรบการจดสรรงบประมาณครอบคลมกจกรรมทไดรบ โดยพบวา กรมการคาภายในไดรบงบประมาณใน 4 กจกรรม ดงน (1) ดานขอมลขาวสารการประชาสมพนธเพอใหประชาชนผทมสวนเกยวของไดทราบขอมลขาวสารทตรงกนและมาจากฝายเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต จงมจดสรรงบประมาณทางดานขอมลขาวทเปนประโยชนจ านวน 105 บาท (2) สรางสถานทประสานงาน คอ การสรางศนยปฏบตการ ซงเปนศนยกลางของการด าเนนงานของโครงการ นอกจากนยงเปนจดเชอมเพอประสานงานระหวางสวนกลางและสวนภมภาค 76 จงหวด ซงไดในการสราง

165

หองปฏบตการ (Operation room) ดงกลาว กรมการคาภายในไดรบงบประมาณเพอด าเนนการ ดงกลาว ถง 158 ลานบาท (3) สวนงานตดตามก ากบดแลและตรวจสอบการด าเนนการโครงการ ฯ ซงเปนหนาทของคณะกรรมการและอนกรรมการ เพอใหเกดการขบเคลอนนโยบายโดยรบ การจดสรรงบประมาณด าเนนการในสวนน จ านวน 220 ลาน (4) เนองจากรมการคาภายใน ท าหนาทจดประชมและประสานงานในเขตพนทตาง ๆ จงไดรบการจดสรรงบประมาณ 15 ลานบาท รวมทง 4 กจกรรม กรมการคาภายในไดรบสนบสนนงบประมาณด าเนนการจ านวน 498 ลานบาท ดงนน เพอใหการด าเนนการดงกลาวบรรลเปาหมายทตงไว กรมการคาภายในตองมการระดม การระดมทรพยากรบรหารอน ๆ นอกเหนอจากงบประมาณทไดรบการจดสรรจากรฐบาล คอ บคลากร วสดอปกรณ เครองมอเครองใช และสถานทเพอใหการน านโยบายไปสการปฏบตบรรลผลสงสด ดงน 1. บคลากร โดยพบวา ในปงบประมาณ 2555 พบวา กรมการคาภายในมการปรบปรงโครงสรางองคกรเพอใหสอดคลองกบภารกจทเพมขนและสถานการณทมการเปลยนแปลงไป โดยมการแบงราชการออกเปน 13 ส านก 2 ศนย โดยมการบรหาราชการสวนภมภาค จ านวน 107 หนวยงาน ประกอบดวย ส านกงานการคาภายในจงหวด 76 จงหวด ส านกชงตวงวดภาค 4 แหงและส านกงานสาขาชงตวงวด 27 แหง โดยมบคลากรทงหมด 1014 อตรา นอกจากการปรบปรงโครงสรางองคกรดงกลาวแลว กรมการคาภายในมการเตรยมความพรอมบคลากรดานตาง ๆ โดยการพฒนาบคลากรในกรมใหมทกษะเพมขน โดยมการอบรมและพฒนาศกยภาพบคลากร เปนระยะทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค อยางไรกตามในการน านโยบายไปปฏบต ของแตละจงหวด ส านกงานการคาภายในจงหวดนนจะเปนหนวยงานทท าหนาทขบเคลอนนโยบายโดยขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) กลาววา ส านกงานการคาภายในแตละแหงมบคลากรทจ ากด ในขณะเดยวกนบคลากรแตละทานมงานทตองปฏบตเปนภารกจหลก โดยในการน านโยบายรบจ าน าขาว มาสการปฏบต พบวา การคาภายในจงหวดเปนเลขานการคณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด โดยมภารระหนาท ในต าแหนงเลขานการ ซงตองด าเนนการประสานทงจงหวด ตลอดจนก ากบดแลการรบจ ารวมกบคณะอนกรรมการอน เพอใหการน านโยบายไปปฏบตบรรลประสทธภาพ อยางไรกตามส านกงานการคาภายในจงหวดสรนทรมบคลากรไมเพยงพอเมอเปรยบเทยบกบปรมาณงาน เพราะเจาหนาทการคาภายในยงตองรบผดชอบงานในหนาทอน ๆ ซงปฏบตเปนภารกจทกวน 2. ขอมลขาวสาร การประชาสมพนธ กรมการคาภายในไดรบงบประมาณ ในการประชาสมพนธถงโครงการรบจ าน าขาวเปลอกซงพบวาในปการผลตท 2554/ 55 ไดรบงบประมาณ จ านวนทงสน 105 ลาน โดยมการจดท าสอประชาสมพนธในระดบสวนกลาง

166

และสวนภมภาค ถงความเปนมาของโครงการหลกเกณฑตาง ๆ ใหผทมสวนไดสวนเสย อาทเชน เกษตรกร โรงส ขาราชการทน านโยบายมาสการปฏบตทราบผานสอตาง ๆ โทรทศน วทย แผนผบตาง ๆ (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) 3. สถานท กรมการคาภายในไดรบงบประมาณในการสรางศนยประสานงาน พฒนาหองปฏบตการ (Operation room) ซงใชในการตดตอประสานงานระหวางการบรหารราชการสวนกลาง การบรหารราชการสวนภมภาค อยางไรกตามถงแมวาภาครฐจะจดสรรงบประมาณ เพอด าเนนงานดงกลาว ในทางปฏบตกลบพบวา เนองจากทกจงหวดตองสงขอมลเขาสวนกลาง ท าใหชองทางการตดตอสอสารของคอมพวเตอรประสบปญหาในบางครง เนองจากตองการรายงานผลตอสวนกลางพรอมกนหลาย ๆ จงหวด ท าใหระบบลาชา นอกจากนยงพบวา คอมพวเตอรส านกงานการคาภายในเปนคอมพวเตอรยคเกาซงมประสทธภาพในการท างานต า ซงไมเหมาะสมกบการรนขอมลจ านวนมาก ซงสงผลตอการบรหารนโยบายได อยางไรกตามปจจบนในการประสานงานตาง ๆ ขาราชการผน านโยบายสามารถใชเทคโนโลยททนสมย ในการประสานงานระหวางจดตาง ๆ ซงสงไดทงภาพ เสยง ผปฏบตสามารถเทคโนโลย ในการสอสารเพอตรวจสอบการท างานหรอประสานงานโดยไมตองเดนทางไปยงจดเกดเหต ซงเทคโนโลยดงกลาว สรางความสะดวกสบายใหแกผประสานมากขน อาทเชน โปรแกรม Line หรอ E-mail (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) 4. วสดอปกรณทใชในส านกงานการคาภายในมไมเพยงพอ อาทเชน กระดาษ ราคา หมกเครองพมพ ถงแมภาครฐจะจดสรรงบประมาณในเรองดงกลาว แตในขณะเดยวกนราคาวสดเหลานกมราคาสง ซงส านกงานการคาภายในตองบรหารจดการวสดสนเปลอง อาทเชน น าวสด เชนกระดาษ การกลบมาใชซ าเพอลดปรมาณขยะ นอกจากราคาวสดส านกงานมราคาสงมาก เชน ราคาหมกเครองพมพแตละชนด บางครงเจาหนาทส านกงานตองบรหารจดการดวยตนเองเพอประหยดคาวสดทเกดขน อยางไรกตาม ณ ปจจบนสนคาเทคโนโลยมราคาถกลงท าใหขาราชการผน านโยบายมาปฏบตสามารถซอหาคอมพวเตอรขนาดเลกแตประสทธภาพในการท างาน มาชวย ในการปฏบตงานซงสามารถลดปญหาวสดอปกรณไมเพยงพอไดในระดบหนง (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) 5. สถานทในการด าเนนการ กรมการคาภายในมอาคารส านกงานการคาภายใน อยทกจงหวดและอยในพนทเดยวกบพาณชยจงหวดและส านกงานชงตวงวด อยางไรกตามเนองจากบทบาทหนาทของส านกงานการคาภายในเปนเลขานการและเปนผประสานหนวยงานปฏบต และมการเทคโนโลยการตดตอประสานงานและเปนการท างานนอกสถานท ซงเกษตรกร โดยสวนมากไมไดตดตอประสานมาทการคาภายในโดยตรง นอกจากนเจาหนาทการคาภายใน

167

เดนทางออกนอกพนทเพอส ารวจสนคาและบรการตาง ๆ อยางไรกตามสถานทในการด าเนนงานไดมผลตอการกจการรานคาตาง ๆ เชนเดยวกน ซงเปนผประกอบการโดยตรง (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) จะเหนไดวากรมการคาภายในไดรบงบประมาณในการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกปการผลต 2554/ 55 เปนเงนจ านวน 498 ลานบาท กรมการคาใน ท าหนาทเปนเลขานการคณะกรรมการนโนบายขาวแหงชาต และเปนเลขานการคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าขาวและคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด ดงนน ทรพยากรบรหารยงหมายความรวมถงปจจยดานอนดวย เชน สถานทด าเนนการ บคลากรทมความสามารถ ซงกรมการคาภายในตองบรหารจดการภายใตงบประมาณทจดสรรเพอใหบรรลเปาหมายมากทสด กรมสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร เปนสวนราชการทสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงนอกจากจะเปนองคประกอบของคณะกรรมการและอนกรรมการ ยงพบวา กรมสงเสรมการเกษตรไดรบมอบหมายใหเปนหนวยงานปฏบตทส าคญ คอ ท าหนาทออกใบรบรองเกษตรกร ผปลกขาวแตละชนด เพอใหเกษตรน าใบรบรองดงกลาวไปเขารวมโครงการ จากบทบาทหนาทดงกลาว พบวา กรมสงเสรมการเกษตรไดรบการจดสรรงบประมาณเพอด าเนนงานโครงการ ในปการผลต 2554/ 55 วงเงนจายขาดจ านวน 208.92 ลานบาท ดงตารางท 18 ตารางท 18 งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมสงเสรมการเกษตร ปการผลตท 2554/ 55 (กรมการคาภายใน, 2554 ค)

งบประมาณทไดรบการจดสรรกรมของสงเสรมการเกษตร ปการผลตท 2554/ 55

กจกรรม งบประมาณ (ลานบาท ) 1. คาประชาสมพนธในระดบพนท 77 จงหวด ๆ ละ 100,000 บาท 77 2. เครองมอตรวจสอบพนท GPS (Global positioning system) จ านวน 800 อ าเภอ ๆ ละ 1 เครอง ๆ ละ 25,000 บาท

20

3. คาวสดในการพมพใบรบรองรายละ 2 บาท จ านวน 4,000,000 ราย 8 4. คาขนทะเบยนผปลกขาวรอบท 2 รายละ 35 บาท จ านวน 900,000 ราย

31.5

5. คาภาพถายดาวเทยมทงประเทศ 105 6. คาปรบปรงระบบประมวลผลขอมล 10

168

ตารางท 18 (ตอ)

งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมสงเสรมการเกษตร ปการผลตท 2554/ 55

กจกรรม งบประมาณ (ลานบาท ) 7. คาอบรมเจาหนาทในการใชเครอง GPS และการใชภาพถายดาวเทยมจ านวน 1,000 คน จ านวน 2 วน ๆ ละ 1,000 บาท

2

8. คาเครองพมพ (Printer) 800 อ าเภอ ๆ ละ 2 เครอง ๆ ละ 15,000 บาท

24

9. คาจางเหมาบรการบคคลในการปฏบตการขนทะเบยนผปลกขาวจ านวน 4 คน 12 เดอน ๆ ละ 15,000 บาท

0.72

รวม 208.92 จากตารางท 18 แสดงใหเหนวา กรมสงเสรมการเกษตรไดรบการจดสรรงบประมาณส าหรบปการผลต 2554/ 55 จ านวน 208.92 ลานบาท จากงบประมาณทรฐบาลจดสรรใหคลอบคลม บคลากร วสดอปกรณ เทคโนโลย การประชาสมพนธ ซงนบไดวาเปนทรพยากรบรหาร ทกรมสงเสรมการเกษตรไดรบมอบหมายโดยมรายละเอยด ดงน 1. การประชาสมพนธขอมลขาวสารทวประเทศ จ านวน 77 จงหวด จงหวดละ 1 ลาน รวม 77 ลานบาท นบวามความส าคญตอการด าเนนงานซงจะตองสอดคลองกบปฏทน การเพาะปลกขาวของแตละภมภาค โดยกรมสงเสรมการเกษตรไดมการประชาสมพนธใหเกษตรทราบอยางตอเนองถงชวงระยะเวลาการลงทะเบยนเกษตรกร การประชาคม การออกใบรบรอง โดยพบวา มการสอสารใหประชาชนรบทราบทงในรปแบบทเปนทางการ อาทเชน หนงสอ ราชการตาง ๆ แผนผบตาง ๆ ผานผน าชมชน คอ ก านน ผใหญบาน ซงเปนตวแทนสวนราชการสวนภมภาคทสามารถประสารลกบานทเปนเกษตรกรในพนทเพอใหทราบขนตอนในการปฏบตอยางรวดเรว ซงการประชาสมพนธผานผใหญบานก านนนบวาไดผลอยางรวดเรวมากทสด เนองจากเปนตวแทนสวนราชการทประชาชนใหความรวมมอและเกรงใจ ท าใหการด าเนนงานดงกลาว ไมพลาดในขณะเดยวกนลกบานทอยพนทจะไมไดรบขอมลขาวสารจากผใหญ จะไดรบขอมลขาวสารจากสอสงพมพตาง ๆ อาทเชน สอสงพมพ วทยชมชน โทรทศน และทองถนแทน นอกจากนยงพบวา การลงพนทสม าเสมอของเจาหนาทภาครฐ เปนการประชาสมพนธขอมลขาวสารขององคกรไปในตวในแตละอ าเภอจะมอาสาสมคร ซงเปนตวแทนเกษตรกรกรซงสอสาร กบประชาชนในพนทเพมเตมเนองจากจงหวดสรนทรมบรบททแตกตางจากจงหวดอน คอ

169

มภาษาทองถน และบางพนทใชภาษาทองถนในการสอสารมากกวาภาษากลาง (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 2. วสดอปกรณในการท างาน พบวา ไดรบการจดสรรงบประมาณจ านวนหลายสวนดวยกน คอ (1) เครองมอตรวจสอบพนท GPS (Global positioning system) จ านวน 800 อ าเภอ ๆ ละ 1 เครอง ๆ ละ 25,000 บาท รวม 20 ลานบาท (2) คาวสดในการพมพใบรบรองรายละ 2 บาทจ านวน 4,000,000 รวม 8 ลานบาทราย (3) คาภาพถายดาวเทยมทงประเทศรวม 105 ลานบาท (4) คาเครองพมพ (Printer) 800 อ าเภอ ๆ ละ 2 เครอง ๆ ละ 15,000 บาท รวม 24 ลาน จะเหนไดวากรมสงเสรมไดรบการจดสรรงบประมาณส าหรบเครองมอทเปนวสดอปกรณหลก ๆ คอ เครองมอตรวจสอบพนท GPS ซงเปนเทคโนโลยสมยใหมเพอตรวจสอบรายแปรงและมความแมนย าสง โดยเครองมอดงกลาว จะชวยเพมประสทธภาพในการท างานใหเจาหนาทมากขนและยงสามารถปองกนการทจรตทอาจเกดขนในแตละพนทได นอกจากนยงพบวา กรมสงเสรมไดรบงบ ในการจดพมพใบรบรองเกษตรกรผปลกขาวใบละ 2 บาท และไดรบเครองปรนประสทธภาพสงอ าเภอละ 2 เครองโดยไมมงบประมาณในการจดซอหมกพมพ ซงส านกงานเกษตรอ าเภอ ตองบรหารจดการวสดอปกรณ ๆ ตางภายใตงบประมาณคาพมพใบรบรองมาซอหมกเครองพมพ ซงมราคาแพงนอกจากน ตองใชวสดอปกรณในส านกงานอยางคมคาทสดและมการน าวสดสนเปลองตาง ๆ อาทเชน น ากระดาษกลบมาใชซ า ลดภาวะโลกรอนและเปนการปลกฝงจตส านกใหแกเจาหนาทตลอดจนประชาชนทเขามาตดตอสวนราชการอยางพอเพยง (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 3. เทคโนโลยขอมลขาวสาร พบวา กรมสงเสรมการเกษตร ไดรบการจดสรรงบประมาณในการปรบปรงระบบประมวลผลขอมลหรอฐานขอมลทะเบยนเกษตร จ านวน 10 ลานบาท เพอใหมระบบททนสมยเปนศนยกลางทางดานการเกษตร อยางไรกตามถงแมวารฐบาลจะมงบประมาณในการสนบสนนในการปรบปรงระบบททนสมย โดยส านกงานเกษตรอ าเภอ จะตองกรอกขอมลทะเบยนเกษตรตอกรมสงเสรมการเกษตรทกป นอกจากนทกอ าเภอในประเทศจะตองปรบปรงขอมลใหเปนปจจบนท าใหระบบลาชา เนองจากมผใชจ านวนมากในแตละปอยางไรกตามไดมการบรหารจดการดวยวธสลบกนในการบนทกขอมลจงหวดละชวงเวลา เพอเพมชองทางในการสงขอมลใหรวดเรวมากยงขน ซงวธการดงกลาวสามารถชวยเจาหนาทได ในระดบหนง (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 4. สถานทในการด าเนนการ จากรายระเอยดของงบประมาณพบวากรมสงเสรม ไมไดรบจดสรรงบประมาณ ในการสรางอาคารสถานทหรอปรบปรงสถานทเพอความสะดวก

170

ในการลงทะเบยนเกษตรหรอรองรบประชาชนทเขามาตดตอสวนราชการ อยางไรกตามเนองจากส านกงานเกษตรอ าเภอมสถานทท าการทกอ าเภอ แตเนองจากในสมยอดตเกษตรกรไมเหนความส าคญของการลงทะเบยนเกษตรกร เนองจากไมมความชวยเหลอทางดานนโยบายเขามาเกยวของท าใหเรองอาคารสถานทไมมความจ าเปนเทาไหร เพราะเจาหนาทออกไปพบปะเกษตร ถงทเพาะปลก ซงตางจากปจจบนทมความชวยเหลอทางดานนโยบายท าใหเกษตรเดนทางมาทส านกงานเกษตรอ าเภอมากขน จนท าใหสถานทมความคบแคบไมสามารถรองรบเกษตรกร ทมาตดตอราชการไดจ านวนมาก จากปญหาดงกลาว พบวา ส านกงานเกษตรอ าเภอบางแหง ไดจดท าโครงการผาปาการกศล อาทเชน ผาปาขาวเปลอกจากเกษตรกร เพอน ามาเปนทน ในการปรบปรงอาคารสถานทเพอรองรบเกษตรกร ซงไดรบความรวมมอจากเกษตรกรในพนทอยางมาก (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 5. บคลากร กรมสงเสรมการเกษตรมบคลกรทงสวนกลางและสวนภมภาคจ านวนมากโดยพบวา ในการน านโยบายไปปฏบตกรมสงเสรม ไดรบเพอพฒนาบคลากรใหมความเชยวชาญทางดานเทคโนโลยเพมขน โดยมการจดอบรมเพอเสรมสมรรถภาพสม าเสมอ อาทเชน อบรมเจาหนาทในการใชเครอง GPS และการใชภาพถายดาวเทยม จ านวน 1,000 คน เพอใหการน านโยบายไปสการปฏบตรวดเรวมากยงขน โดยพบวา ไดรบงบประมาณในการจดอบรมบคลากรจ านวน 2 ลาน นอกจากนยงไดรบการจดสรรงบประมาณในการจางบคลากรเพมเตม ในการปฏบตการขนทะเบยนผปลกขาว จ านวน 4 คน 12 เดอน ๆ ละ 15,000 บาท เปนเงน 0.72 ลานบาท (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) อยางไรกตามถงแมรฐบาลจะจดสรรงบประมาณเพอพฒนาบคลกรดงกลาว แตยงพบวา มปญหาในทางปฏบตเกดขนเชนเดยวกน โดยพบวา ส านกงานเกษตรอ าเภอ ถอวาเปนสวนราชการทอยใกลชดกบประชาชนมากทสด ณ ปจจบน มประชาชนเดนทางมาตดตอราชการมากขน และเจาหนาทภาครฐ ตองรายงานขอมลการเพาะปลกตอราชการสวนกลางและปรบปรงขอมลลาสดทกป เพอประโยชนตอการด าเนนการนโยบายภาครฐดานตาง ๆ สงผลใหการด าเนนงานปรมาณงานเพมขนเมอเปรยบเทยบกบเจาหนาท โดยพบวา เจาหนาทเกษตรตองรบผดชอบ หลายต าบลตอเจาหนาทหนงคน นอกจากนเจาหนาเกษตรต าบลจะตองกรอกขอมลในระบบ ดวยตนเองเทานน ไมสามารถใชนกศกษาฝกงานหรออาสาสมครได อยางไรกตามส านกงาน บางแหงจะมนกศกษาฝกงานและอาสาสมคร ซงสามารถชวยเหลองานเอกสารดานอน ๆ เชนตรวจสอบขอมลเบองตน อ านวยความสะดวกแกประชาชนทเขามาตดตอราชการ (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556)

171

องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร เปนรฐวสาหกจของกระทรวงพาณชยและกระทรวงเกษตรและสหกรณซงมบทบาทอยางยงตอการน านโยบายโดยท าหนาท เปนหนวยงานปฏบต โดยมหนาทหลก ๆ คอ รบสมครโรงสเขารวมโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกและออกใบประทวนใหแกเกษตรกร จากบทบาทหนาทดงกลาวทไดรบมอบหมายจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ขาราชการทน านโยบายมาปฏบตกลาวา หนาทในการรบจ าน าขาวเปลอกเปนบทบาทหนาทขององคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร โดยม การระดมทรพยากรบรหาร อาทเชน บคลากร เทคโนโลย สถานท งบประมาณเพอด าเนนงาน อยางเตมทเพอใหการด าเนนนโยบายบรรลและสงผลประโยชนสงสดตอเกษตรกร โดยนโยบาย รบจ าน าขาว รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดอนมตวงเงน รวมทงสน 435,547.647 ลานบาท แยกเปนวงเงนหมนเวยนทใชในการรบจ าน า จ านวน 410,000.000 ลานบาท และวงเงนจายขาด จ านวน 25,547.647 ลานบาท โดยองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร ไดรบ การจดสรรเพอบรหารโครงการ จ านวนวงเงนจายขาดทงสน จ านวน 9,958.317 ลานบาท เพอเปนคาใชจายในการด าเนนการรบจ าน าขาวเปลอก (25 ลานตน) โดยมรายละเอยด ดงตารางท 19 ตารางท 19 งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมการคาภายใน ปการผลต 2554/ 55 (กรมการคาภายใน, 2554 ค)

งบประมาณทไดรบการจดสรรของกรมการคาภายใน ปการผลต 2554/ 55

กจกรรม งบประมาณ (ลานบาท ) 1. คาใชจายในการบรหารของ อคส. และ อ.ต.ก. (วงเงนไมเกน 105 บาท/ ตน) โดยแยกเปน

1.1 คาใชจายในการด าเนนการรบฝากจ านวน 1,375.00 ลานบาท 1.2 คา Overhead ตนละ 50 บาท จ านวน 1,250.00 ลานบาท

2,625.00

2. คาใชจายในการเกบรกษาขาวสาร 7,333.317 รวม 9,958.317

1. บคลากรขององคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร พบวา เนองจากเปนงานในหนาทโดยตรงของหนวยงาน การน านโยบายรบจ าน าขาว มาปฏบตจงเปนท างาน ของบคลากรในหนวยงาน ซงมบคลากรรองรบโดยมทงพนกงานประจะและลกจางอยางไรกตาม

172

ขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตกลาววา เนองจากมเกษตรกรเขารวมโครงการจ านวนมาก บางครงท าใหเกดความลาชาเพอใหเกดการขบเคลอนนโยบาย ไดมการแกไขโดยมการจางเจาหนาทผปฏบตงานเพมเตม โดยมการจางเหมาเปนรายวน (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 2. องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร มหนาทในการจดหาคลงสนคาเพอเกบขาวเปลอกและรกษาขาวสาร ซงในจงหวดสรนทรมจ านวนทเพยงพอเนองจากมโรงส เขารวมโครงการจ านวนมาก (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 3. เทคโนโลยทใชในการด าเนนงานตามนโยบาย พบวา มจ านวนเพยงพอตอการบรหารจดการและดคลงสนคาในจดตาง ๆ ทเขารวมโครงการ (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) 4. งบประมาณ โดยองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรไดรบการจดสรรงบประมาณเพอด าเนนโครงการรวมทงสน วงเงนจายขาดทงสน จ านวน 9,958.317 ลานบาท ประกอบไปดวย (1) คาใชจายในการบรหารของ อคส. และ อ.ต.ก. จ านวน 2,625.00 ลานบาท (วงเงนไมเกน 105 บาท/ ตน) โดยแยกเปนคาใชจายในการด าเนนการรบฝาก จ านวน 1,375.00 ลานบาท คา Overhead ตนละ 50 บาท จ านวน 1,250.00 ลานบาท (2) คาใชจายในการเกบรกษาขาวสาร จ านวน 7,333.317 ลานบาท (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร เปนหนวยปฏบตทท าหนาทหลก ๆ คอ จดท าสญญาและด าเนนการจายเงนใหแกเกษตร โดยมทรพยากรบรหารงานตามโครงการ ดงน 1. งบประมาณ คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตมมตอนมตวงเงนในปการผลตท 2554/ 55 เพอใชเปนเงนทนหมนเวยนรบจ าน าขาวเปลอก (25 ลานตน) จ านวน 410,000 ลานบาท โดย ธ.ก.ส. มสภาพคลองทจะสนบสนนและด าเนนงานตามโครงการไดเพยง 90,000 ลานบาท สวนวงเงนทเกนกวา 90,000 ลานบาท เปนวงเงน จ านวน 320,000ลานบาท ขอใหรฐบาล โดยกระทรวงการคลงพจารณาจดหาเงนทนใหแก ธ.ก.ส. เพอใชในการรบจ าน าตอไปและวงเงนจายขาดเพอเปนคาดอกเบยและคาใชจายบรหารสนเชอวงเงนคาใชจายทงสน 14,882.41 ลานบาท (แยกเปนคาชดเชยตนทนเงนอตรา FDR+1 = รอยละ 3.406 ตอป จ านวน 10,611.57 ลานบาท และคาบรหารสนเชอ จ านวน 4,270.84 ลานบาท โดยคดในอตรารอยละ 2.5 ของเงนตนคงเปนหนระยะเวลา 5 เดอน) จะเหนไดวาธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณไดงบประมาณเฉพาะเงนทนหมนเวยนทจายเกษตรกรโดยไดรบเงนคาบรหารสนเชอดานตาง ๆ อยางไรกตามธนาคาร เพอการเกษตรกรและสหกรณมความพรอมในการด าเนนงานหลายดาน ดงน

173

2. บคลากร ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณมบคลากรทท าหนาหนาทหลากหลายต าแหนงตามภารกจของธนาคาร โดยตองแยกเจาหนาทผปฏบตงานประจ าทวไป อาทเชน ฝายเงนฝาก ฝายสนเชอ และอนโดยมเจาหนาทปฏบตงานอยางเพยงพอ แตเนองจากลกคา ของธนาคารเปนเกษตรกรและบางสวนอายมาก ท าใหตองใชระยะเวลาในการประสาน เพอความชดเจนและเขาใจตรงกนระหวางเจาหนาทกบลกคา 3. สถานทในการด าเนนการ จะพบวา ธนาคารมความพรอมเรองสถานท ในการด าเนนการโดยมสาขาทกอ าเภอ นอกจากนยงเปดสาขายอยในแตละอ าเภอเพองายตอ การเดนทางของเกษตรกรในแตวน นอกจากนธนาคารยงมการแยกลกคาทวไปกบลกคาโครงการคนละสวนท าใหเกษตรกรไดรบการตดตอประสานงานทรวดเรวขน 4. เทคโนโลยในการสอสาร พบวา เนองจากเปนธรกรรมทางการเงนโดยธนาคาร มความพรอมในเรองเทคโนโลยเพอเชอมโยงกบธนาคารสาขาใหญ ซงสรางความความเชอมน ในการท างานใหแกบคลากรโดยมการจดเกบขอมลอยางเปนระบบ จะเหนไดวา ทรพยากรในการบรหารเปนปจจยหลกในการด าเนนงานตามนโยบาย อยางไรกตามการสมภาษณเพมเตมของกลมขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ตวแทนภาคเอกชน และตวแทนเกษตรกรผวจย พบวา ทรพยากรในการบรหารงานตามโครงการมไมเพยงพอ หนวยงานปฏบตตองบรหารจดการงบประมาณทไดรบการจดสรรอยางมประสทธภาพ และประสทธผล ในสวนของราชการยกเวนโรงสเนองจากโรงสจะตองมความพรอมจงจะสามารถสมครเขารวมโครงการได อยางไรกตาม พบวา ทรพยากรในการบรหารงานโครงการมไมเพยงพอหลายประเดน ดงน 1. ขาดแคลนบคลากรในหลายงานปฏบต เนองจากในแตหนวยงานปฏบตมบคคลากรไมเพยงพอ จ าเปนตองอาศยอาสาสมครเกษตรกรในการประสานงานและรวบรวมขอมลเอกสารเบองตนและตรวจสอบเอกสารในการด าเนนงาน อาทเชน อ าเภอชมพลบรมอาสาสมครทเขมแขงในหลายต าบลทท างานดวยจตรอาสา โดยไมมคาตอบแทน บางครงเดนทางทางมาทส านกงานเองโดยทไมไดรองขอ ซงยอมรบวามสวนอยางมากในการขบเคลอนนโยบายเนองจากปจจบน เกษตรอ าเภอคอทพงพาของเกษตรหลายอยาง 2. งบประมาณในการด าเนนการ ในการเดนทางในการตดตอประสานงานตาง ของกลมผน าชมชนหรอเกษตรอาสา ทางเราไมสามารถด าเนนการหาใหนอกจากขอบคณ และเลยงอาหารตอบแทน นอกจากนยงพบวา ผน าเกษตรกรบางรายจะไดรบเงนการบรหารจดการจากเพอนเกษตรกรดวยกนในการเดนทางเขามาตดตอประสารงานเปนคาน ามน คากระดาษ เอกสารตาง ๆ จากสอบถาม พบวา บางหมบานมการตงกระปกบรจาคคาด าเนนงาน ประสารงาน

174

ของผน าชมชน ซงสวนราชการไมสามารถจายใหเกษตรกรได 3. วสดสนเปลอง ส านกงานตาง ๆ มไมเพยงพอ เนองจากวสดแตละประเภทมราคาแพงท าใหส านกงานตองพยามหมนเวยนน ากลบมาใชช า นอกจากนเจาหนาทผปฏบตตอการด าเนนการจดหามาเองเพอความคลองตวในการปฏบตงาน อาทเชน คอมพวเตอรสวนตว หมกพมพตาง ๆ ถงแมรฐบาลจะมงบประมาณสนบสนนแตไมเพยงพอเนองจากเกษตรกรมจ านวนมาก 4. สถานทในการท างาน สถานทราชการบางแหงสรางมาหลายสบป คบแคบ ไมสามารถรองจ านวนเกษตรกรทมารบบรการจ านวนมากได สงผลใหเกดการแออดในทท างานและเกดความไมสะดวกตอการตดตอราชการ หนวยงานตองบรหารจดการดวยการใชบตรคว ในการเขารบบรการ จากการศกษาวเคราะหแนวคดและเนอหาสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาว ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ดานวตถประสงคของนโยบาย การก าหนดภารกจ และการมอบหมายงาน มาตรการในการปฏบตงาน และทรพยากรการบรหารสามารถสรปผล ไดดงน วตถประสงคของนโยบาย พบวา วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไมประสบส าเรจ เนองจากมเหตผลดงตอไปน ประเดนทหนง รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มวตถประสงค คอ ตองการใหเกษตรมชองทางการตลาดทหลากหลายและสามารถตอรองราคาสนคาของตนเอง ซงจากการศกษาจะพบวา เกษตรกรมชองทางจ าหนายผลผลตของตนเอง 2 รปแบบ คอ ขายใหเอกชนทวไปและเขารวมโครงการภาครฐ ซงเปนชองทางการตลาดเดมจากยคสมยยงไมมการน านโยบายรบจ าน าขาวมา ประเดนทสอง คอ ยกระดบราคาสนคาและรายไดเกษตรกร ราคารบจ าน าขาวเปลอกมการก าหนดราคาโดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงพบวา ราคาทก าหนดมราคาทสงกวากลไกการตลาด นอกจากรฐบาล มเปาหมาย คอ รบจ าน าทกเมลดในปการผลต 2554/ 55 ซงหมายความวา ขาวทเกษตรกรมาขายจะมคณภาพหรอไมกตาม รฐบาลจะซอทกเมลดเพอเปนการชวยเหลอ ซงสงผลใหเกษตรกรทเขารวมโครงการมรายไดสงขน อยางไรกตามถงราคาขาวตอตนจะสงขน เกษตรกรมรายไดเพมมากขนซงผลดตอเกษตรกรและเปนการกระตนเศรษฐกจโดยมการจบจายใชสอยในภาคอน ๆ แตขณะเดยวกน กพบวาเกษตรกรกประสบปญหาตนทนการผลตทางการเกษตร อาทเชน ปยเคม คาแรงขนต า และคาน ามน มราคาสงขนเชนเดยวกน ประเดนทสามการขยายตวทางเศรษฐกจ ความสามารถในการเขาถง แหลงเงนทนของเกษตร โดยพบวา เศรษฐกจมการขยบตวเลกนอยเนองจากมปจจยทางการเมอง เขามาแทรกท าใหขาดความเชอมนทางดานการลงทนประกอบกบปญหาอทกภยทเกดขน เมอปลายป พ.ศ. 2554 ประเดนทส การพงพาตนเองของเกษตรกร อาชพเกษตรกรชาวนาเปนอาชพ

175

ของคนสวนใหญของประเทศ โดยพบวา เกษตรกรชาวนาผปลกขาวประสบปญหาขาดทนตอเนองทกป เนองจากชาวนาไมสามารถก าหนดราคาผลผลตของตนเองได นอกจากนยงพบวา ชาวนา กไมสามารถควบคมปจจยทางธรรมชาตไดเชนเดยวกน เมอชาวนาประสบปญหาขาดทนบางสวนจ าเปนตองทงถนฐานเพอประกอบอาชพอน ณ บางครงอาชพเสรมมรายไดมากกวารายไดจาก การภาคเกษตร ซงสงผลใหในทสดชาวนาทงแผนดนเกด เขาสตวเมองหลวงหรอหวเมองใหญ ในทสด การก าหนดภารกจและมอบหมายงาน พบวา มการก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน 3 สวน คลอบคลมผมสวนไดสวนเสยของนโยบายทงหมด ดงน หนวยงานราชการซงมหนาท ในการน านโยบายมาสการปฏบต ตวแทนเกษตรกร และตวแทนภาคเอกชน ซงกคอ โรงสซงม สวนไดสวนเสยเปนองคประกอบของกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและอนกรรมการดานตาง ๆ เพอความเปนธรรมกบทกภาคสวน โดยมหนวยงานของราชการทน านโยบายมาสการปฏบต ในระดบกระทรวง 5 กระทรวง ดงน กระทรวงพาณชย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการคลง และกระทรวงการคลง นอกจากกระทรวงหลก ๆ ดงกลาว และยงพบวา มกระทรวงทนบไดวาเปนกระทรวงสนบสนนการน านโยบายมาสการปฏบต คอ ส านกนายกรฐมนตรเปนสวนราชการเทยบเทากระทรวงมบทบาทในการขบเคลอนนโยบาย รบจ าน าขาว และมสวนราชการทขนตรงกบกบนายกรฐมนตรโดยไมสงกดกระทรวงใด ๆ ซงกคอ ส านกงานต ารวจแหงชาตท าหนาทเปนองคประกอบคณะอนกรรมการตรวจสอบ จะเหนไดวา ในการน านโยบายมาสการปฏบตไมมกระทรวงเพยงแคกระทรวงเดยวแตมหลายกระทรวง ทตองระดมความรวมมอ สรรพก าลงเพอใหการขบเคลอนนโยบายบรรลเปาหมายทตงไว มาตรการในการปฏบตงาน พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ก าหนดมาตรการในการด าเนนโยบายเพอเปนแนวทางปฏบตส าหรบหนวยงานปฏบต ผทมสวนไดเสย ซงคอ ขาราชการผน านโยบายมาปฏบตเกษตรผเขารวมโครงการและโรงส ซงประกอบไปดวย เปาหมายและชนดขาวทรบจ าน า และราคา ระยะเวลาทเขารวมโครงการ เงอนไขทเขารวมโครงการ ของเกษตรและโรงส การระบายขาว การก ากบด โดยในการก าหนดมาตรการดงกลาว พบวา ไมชดเจนหลายประการ คอ (1) เปาหมายของการรบจ าน าเนองรฐบาลไมไดก าหนดเปาหมาย ทชดเจน สงผลใหเกษตรกรบางสวนขาดความเอาใจใสในกระบวนการผลตซงใหไดมาซงขาวทมคณภาพ (2) เงอนไขการเขารวมโครงการของเกษตร อาทเชน ตองมผลผลตขาวเปนของตนเอง เปนเรองยากทจะพสจนไดวาเปนขาวของเกษตรจรงหรอไม ทรพยากรในการบรหาร พบวา ปการผลตท 2554/ 55 คณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาตอนมตคาใชจายการด าเนนการตามโครงการของหนวยปฏบตหลก ไดแก ธ.ก.ส. อคส.

176

อ.ต.ก. กรมสงเสรมการเกษตรและกรมการคาภายในในฐานะฝายเลขานการ กขช. รวมทงสน 435,547.647 ลานบาท แยกเปนวงเงนหมนเวยนทใชในการรบจ าน า จ านวน 410,000.000 ลานบาท และวงเงนจายขาดจ านวน 25,547.647 ลานบาท อยางไรกตามจากแนวคดและเนอหาสาระนโยบายดงกลาว ผศกษาไดท าการส ารวจ ความคดเหนประชาชนทเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร พบวา ในภาพรวมของเนอหาสาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมระดบความพงพอใจอยในระดบมากมคาเฉลย 3.56 (SD = 0.95) เมอพจารณาในรายละเอยดสรปได ดงน ตารางท 20 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความคดเหนเกยวกบเนอหา สาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก 2555/ 2556 ดานเนอหาสาระของนโยบาย รบจ าน าขาวเปลอก

เนอหาสาระของนโยบาย รบจ าน าขาวเปลอก

ระดบความเหน X SD แปลผล เหนดวย

อยางยง เหนดวย

เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

1. นโยบายรบจ าน าขาวเปลอกท าใหเกษตรกรมชองทาง การขายสนคาเกษตร มากขน

168 (42.0)

148 (37.0)

76 (19.0)

7 (1.8)

1 (0.3)

4.19 0.82 มาก

2. นโยบายรบจ าน าขาวเปลอกท าใหเกษตรกรมอ านาจ ในการตอรองในการขายขาวมากขน

88 (22.0)

227 (56.8)

68 (17.0)

14 (3.5)

3 (0.8)

3.69 0.77 มาก

3. นโยบายรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรมรายไดมากขนและสามารถพงพาตนเองไดมากขน

116 (29.0)

58 (14.5)

27 (6.8)

22 (5.5)

177 (44.3)

2.79 1.76 ปานกลาง

4. จ านวนปรมาณ การรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกร มความเหมาะสม

78 (19.5)

179 (44.8)

127 (31.8)

15 (3.8)

1 (0.3)

3.80 0.80 มาก

177

ตารางท 20 (ตอ)

เนอหาสาระของนโยบาย รบจ าน าขาวเปลอก

ระดบความเหน X SD แปลผล เหนดวย

อยางยง เหนดวย

เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

5. ระยะเวลาของโครงการรบจ าน าขาวเปลอก (ตงแต 1 ต.ค. 55-15 ก.ย 56) มความเหมาะสม

82 (20.5)

188 (47.0)

112 (28.0)

17 (4.3)

1 (0.3)

3.83 0.81 มาก

6. เงอนไขการรวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของเกษตรกร มความเหมาะสม

127 (31.8)

176 (44.0)

87 (21.8)

7 (1.8)

3 (0.8)

3.86 0.92 มาก

7.โรงส/ ตลาดกลาง มเครองชงทเปนมาตรฐานและเปนธรรม

70 (17.5)

157 (39.3)

153 (38.3)

17 (4.3)

3 (0.8)

3.69 0.84 มาก

8. โรงส/ ตลาดกลาง มเครองมอตรวจวดความชนทเปนมาตรฐานและเปนธรรม

94 (23.5)

126 (31.5)

138 (34.5)

30 (7.5)

12 (3.0)

3.65 1.02 มาก

9. โรงส/ ตลาดกลาง มเครองมอตรวจสอบสงเจอปนทเปนมาตรฐานและเปนธรรม

86 (21.5)

198 (49.5)

93 (23.3)

18 (4.5)

5 (1.3)

3.86 0.85 มาก

รวม 3.77 0.95 มาก

จากตารางท 20 พบวา ในภาพรวมของเนอหาสาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก มระดบความพงพอใจอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.56 (SD = 0.95) เมอพจารณาในรายละเอยด สรปได ดงน นโยบายรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรมชองทางในการขายขาวเปลอกมากขนอยใน ระดบมาก มคาเฉลย 4.19 (SD = 0.82) นโยบายรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรมอ านาจในการตอรองในการขายขาวเปลอกกบโรงสไดมากขนอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.69 (SD = 0.77) นโยบายรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกร

178

มรายไดมากขนและสามารถพงพาตนเองไดมากขนอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 2.79 (SD = 1.76) จ านวนปรมาณการรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรมความเหมาะสมอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.80 (SD = 0.80) ระยะเวลาของโครงการรบจ าน าขาวเปลอก (ตงแต 1 ต.ค. 55-15 ก.ย. 56) มความเหมาะสมอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.83 (SD = 0.81) เงอนไขการรวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของเกษตรกรมความเหมาะสมอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.86 (SD = 0.92) โรงส/ ตลาดกลาง มเครองชงทเปนมาตรฐานและเปนธรรมอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.69 (SD = 0.84) โรงส/ ตลาดกลาง มเครองมอตรวจวดความชนทเปนมาตรฐานและเปนธรรมอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.65 (SD = 1.02) โรงส/ ตลาดกลาง มเครองมอตรวจสอบสงเจอปนทเปนมาตรฐาน และเปนธรรมอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.86 (SD = 0.85)

ตอนท 3 กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร ในการศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ผวจยไดเลอกพนทในการศกษา คอ จงหวดสรนทรเนองจาก มบรบททแตกตางจากจงหวดอน ๆ หลายดาน (1) เปนจงหวดทท าการเพาะปลกขาวหอมมะลทมคณภาพแหลงหนงของโลกและเพาะปลกขาวไดเพยงครงเดยวตอป เนองจากไมมระบบชลประทานทสามารถผนน าไดทงป เชน ภาคกลาง (2) จงหวดสรนทรมยอดรบจ าน าสงทสดในภาคตะวนออก เฉยงเหนอ (3) เกษตรกรจงหวดสรนทรมการประกอบอาชพเสรมนอกเหนอจากภาคการเกษตร เปนตน (4) มความหลากหลายทางชาตพนธและมภาษาทองถนในการตดตอสอสารหลายภาษา โดยในการศกษานโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร จะใหผวจยทราบวานโยบาย รบจ าน าขาว มจดเรมตนและสนสดอยางไรมปญหาและอปสรรคในการด าเนนการในแตละขนตอนและมความแตกตางจากจงหวดอน ๆ หรอไมอยางไร โดยผวจยไดก าหนดขอบเขตของการศกษาออกเปน 4 ประการ คอ การแปลงนโยบายหรอถายทอดสการปฏบต การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต และการนเทศและการตดตามประเมนผล การแปลงนโยบาย/ ถายทอดสการปฏบต ผวจย พบวา ในการน านโยบายรบจ าน าขาวมาสการปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นน ในขนตอนการแปลงนโยบาย/ ถายถอดสการปฏบต มกระบวนการอย 2 ขนตอนหลก ๆ คอ (1) การแปลงนโยบาย และ (2) การถายทอดนโยบายสหนวยงานการปฏบต ซงพบวา มทง ในระดบสวนกลางและสวนภมภาค โดยมรายละเอยด ดงน

179

1. การแปลงนโยบาย รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดแถลงนโยบายตอสภาในวนองคารท 23 สงหาคม พ.ศ. 2554 ซงระบชดเจนในขอ 10.1 ในค าแถลงการณนายกรฐมนตร ซงนโยบายดงกลาว แสดงใหเหนวา รฐบาลตองการยกระดบราคาสนคาเกษตรใหมราคาสงขน ซงในทนสนคาเกษตร มหลายชนดทมมลคาการสงออกไปยงตลาดมหาศาล นอกจากนรฐบาลยงตองการใหเกษตรเขาถงแหลงเงนทน ซงสามารถน ามาสนบสนนหรอพฒนาสนคาเกษตรใหมมลคาเพมขน โดยขาวเปลอก คอ สนคาเกษตรชนดแรกทรฐบาลใหความส าคญ เนองจากเปนอาชพหลกของเกษตรกร โดยสวนมากของประเทศ โดยมมตคณะรฐมนตรแตงตงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต เปนคณะกรรมการทมบทบาทหนาทในการแปลงนโยบายสการปฏบต ดงน 1.1 การแปลงนโยบายเปนแผนงานและโครงการ การแปลงนโยบายออกเปนแผนงานและโครงการ โดยท าหนาทแปลงนโยบายทมลกษณะค าพดกวาง ๆ ของรฐบาลวาจะท าหรอไมท าอะไร โดยพบวา มการด าเนนใน 2 ขนตอนส าคญ คอ ขนตอนท 1 การเปลยนแปลงนโยบายเปนแผนงานและโครงการในระดบสวนกลาง ขนตอนท 2 การยอมรบนโยบายแผนงาน และโครงการของหนวยงานสวนกลางและสวนภมภาคของหนวยงานปฏบต นโยบาย (Policy) หมายถง แนวทางกจกรรม การกระท า หรอการเลอกตดสนใจ ซงรฐบาลไดท าการตดสนใจและก าหนดไวลวงหนา เพอชน าใหมกจกรรมหรอการกระท าตาง ๆ เกดขน เพอใหบรรลเปาหมายทไดก าหนดไวโดยมการวางแผนการจดท าโครงการ วธการบรหารหรอกระบวนการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคในเรองใดเรองหนง ดวยวธปฏบตงานทถกตองเหมาะสม สอดคลองกบสภาพความเปนจรงและความตองการของประชาชน ผใชบรการ ในแตละเรอง จากความหมายดงกลาว ผวจย พบวา “ยกระดบราคาสนคาเกษตรและใหเกษตรกรเขาถงแหลงเงนทน” คอ ตวเนอหาสาระนโยบายโดยรฐบาลจะน าระบบรบจ าสนคาทางการเกษตรเขามาใชโดยเรมตนทขาว โดยจะเรมตนรบจ าน ารบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรผปลกขาว แผนงาน (Program) คอ แผนงานรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตร โดยมการระบเปาหมาย วตถประสงค ผรบผดชอบและงบประมาณ สงทตองท าเพอใหเกดผลส าเรจของโครงการ ซงบอกถงกจกรรมตาง ๆ ทตองท า วามใครรบผดชอบ ใชงบเทาใด ท าอะไร ท าเมอใดและท าทไหน จากความหมายดงกลาว พบวา แผนงานของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร คอ ก าหนดราคา ขาวเปลอกเจาและขาวเปลอกหอมมะลความชนไมเกนรอยละ 15 ทราคาเกวยนละ 15,000 บาท และ 20,000 บาทตามล าดบ โครงการรบจ าน าขาวเปลอก คอ ชดรวมของกจกรรมทงหมดกจกรรม ปฏบต พรอมทงมลกษณะแจงชดถงจดเรมตนและจดสนสด โดยแผนส าหรบกจการตาง ๆ ตองระบ

180

วตถประสงคตามระยะเวลาทก าหนด โดยพบวา ภายใตโครงการรบจ าน าขาวเปลอกม 4 กจกรรมหลก ภายใตหนวยงานปฏบตตาง ๆ โดยแตละหนวยงานปฏบต จะไดรบมอบหมายหนาทแตกตางกน มงบประมาณ มวธการด าเนนงานทมความแตกตางกน กจกรรมของโครงการรบจ าน าขาวเปลอกประกอบไปดวยกจกรรมของกรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณ โดยแตละขนตอนมความเกยวของ ซงตองมการประสานงานระหวางกจกรรมตาง ๆ

181

ภาพท 13 การแปลงนโยบายรบจ าน าพชผลทางการเกษตรมาสการปฏบต

นโยบายรบจ าน าพชผลทางการเกษตร

ขาว มนส าปะหลง ขาวโพด

แผนงานยกระดบราคา เขาถงแหลงเงนทนเงนทน

โครงการ 1 ก

โครงการ 3 ค

โครงการ 1 รบจ าน าขาวเปลอก

กรมสงเสรมการเกษตร โรงส อคส./ อ.ต.ก. ธ.ก.ส.

กจกรรม 1. รบขนทะเบยน 2. ตรวจสอบ 3. ประชาคม 4. ออกใบรบรองเกษตรกรผปลกขาว

กจกรรม 1. สมครเขารวมโครงการ 2. รบจ าน าไมเกน 30 เทาของก าลง การผลต 3. หามจ าน าขามเขต 4. วางหลกทรพย ค าประกน 5. สขาวเปลอกเปนขาวสารเพอสงมอบ

กจกรรม 1. รบสมครโรงสเขารวมโครงการ 2. รบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกรและ ออกใบประทวนใหแกเกษตร 3. จดใหมคลงสนคากลาง

กจกรรม 1. รบจ าน ายงฉาง ของเกษตรกรเฉพาะขาวเปลอกหอมมะลและขาวเปลอก เหนยว 2. จดท าสญญาและจายเงนภายใน 3 วนท าการ

ทรพยากรบรหาร 1. งบประมาณ 2. คน 3. วสดอปกรณ 4. เครองมอเครองใช

ทรพยากรบรหาร 1. งบประมาณ

2. คน

3. วสดอปกรณ

4. เครองมอเครองใช

ทรพยากรบรหาร 1. งบประมาณ

2. คน

3. วสดอปกรณ

4. เครองมอเครองใช

ทรพยากรบรหาร 1. งบประมาณ

2. คน

3. วสดอปกรณ

4. เครองมอเครองใช

182

1.2 การยอมรบนโยบายแผนงานและโครงการของหนวยงานทองถน ผวจย พบวา รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดจดประชมเพอมอบนโยบายรบจ าน าขาว ส าหรบปการผลตท 2554/ 55 ในวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2554 ณ ตกสนตไมตรท าเนยบรฐบาล เปนการซกซอมความเขาใจกบทกฝาย เพอใหแนวปฏบตเปนไปในทศทางเดยวกนบรรลเปาหมายรวมกน ซงถอไดวา เปนขนตอนการยอมรบนโยบายแผนงานและโครงการของหนวยงานในระดบสวนกลางและระดบจงหวด ซงเปนการบรหารราชการสวนภมภาค โดยในการประชมดงกลาว มขาราชการผน านโยบายไปปฏบตทงในสวนกลางและสวนภมภาค กวา 500 คน ประกอบดวย คณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาต ผวาราชการจงหวด พาณชยจงหวด เกษตรจงหวด ปลดจงหวด การคาภายในจงหวด กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา องคการตลาดเพอเกษตรกรและธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเขารวม เพอรบนโยบายดงกลาวมากกวา 500 คน โดยในการประชมดงกลาว นางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร พรอมดวย นายกตตรตน ณ ระนอง รองนายกรฐมนตรและรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย นายภม สาระผลรฐมนตรชวยวาการกระทรวงพาณชย และนายพรศกด เจรญประเสรฐ รฐมนตรชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ นางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร ในฐานะประธานกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดเปนประธานมอบนโยบายการด าเนนการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปฤดกาล ปผลต 2554/ 2555 ใหกบทกหนวยงานทมสวนเกยวของ อาท ปลดจงหวด คาภายในจงหวด พาณชยจงหวด และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร หรอ ธ.ก.ส. ทวประเทศ เพอเปนการเตรยมความพรอม กอนทจะมการเปดรบจ าน า และใหเกษตรกรไดประโยชน จากโครงการรบจ าน าของรฐบาลมากทสด โดยนายกรฐมนตรกลาวระหวางเปนประธาน มอบนโยบายโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 2555 ใหกบหนวยงานทเกยวของวา เพอเปนการยกระดบคณภาพชวต ดวยการเพมก าลงซอในประเทศตามนโยบายทรฐบาล ไดแถลงตอรฐสภา มาตรการหนงในนน คอ การน าระบบรบจ าน ามาใชกบสนคาเกษตร เพราะหากเกษตรกรมรายไดทมนคง กจะสงผลทดตอเศรษฐกจของประเทศ มเกษตรกรปลกขาว 3.7 ลานครวเรอน หรอประมาณ 20 ลานคน และเชอวา ราคารบจ าน าทรฐบาลไดก าหนดไวท 15,000 บาท/ ตน ส าหรบขาวขาว และราคา 20,000 บาท/ ตน ส าหรบขาวหอมมะลนนเปนราคา ทเหมาะสมและเพยงพอตอการด ารงชพของเกษตรกร อยางไรกตาม ปจจยส าคญทจะสงผลให การด าเนนนโยบายนส าเรจ คอ ทกฝายตองรวมมอกน โดยเฉพาะผวาราชการแตละจงหวด ซงเปนอนกรรมการของโครงการ มหนาทตองตรวจสอบ ดแล ปรบปรง ปองกนการทจรต ปองกน ความเสยง ปองกนไมใหเกดการสวมสทธ ไมใหมการน าขาวจากประเทศเพอนบานมาสวมสทธ ปองกนไมใหเกดการเวยนเทยนขาวในระบบ เอาเปรยบเกษตรกร ตองวางระบบใหรอบคอบ

183

ในทกขนตอน ตรวจสอบทกอยางอยางเครงครด ก าหนดผรบผดชอบในแตละจดแตละพนท ใหชดเจน รวมถง ขนตอนการขนทะเบยน การออกหนงสอรบรองตองมความถกตองชดเจน เกษตรกรตองเพาะปลกจรง เกบเกยวจรงสวนเรองการสงออกเพอระบายขาวนน รฐบาล จะประสานงานกบผเกยวของและผสงออก จากการจดการประชมเพอมอบนโยบายดงกลาว พบวา มสวนส าคญในการขบเคลอนนโยบายเนองจากขาราชการ คอ ผทน านโยบายมาปฏบต เพราะฉะนนการยอมรบนโยบายแผนงานและโครงการของหนวยงานปฏบต เปนเรองทมผลตอความส าเรจของนโยบายโดยขาราชการ ผน านโยบายมาปฏบตในจงหวดสรนทร (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) กลาววาบทบาทหนาทของขาราชการ คอ ตองน านโยบายมาปฏบต ถงแมวาบางครงอาจจะไมเหนดวย กบนโยบายทฝายขาราชการเมองก าหนดขนกตาม นอกจากนขาราชการตองวางตวเปนกลาง ทางการเมองและน านโยบายมาปฏบตโดยไมเลอกปฏบต เพอสรางความเปนธรรมใหแกทกฝายอยางเทาเทยมกน อยางไรกตามหนาทของขาราชการ คอ ตองปฏบตงานตามล าดบสายการบงคบบญชามเอกสารทางราชการรองรบ โดยขาราชการผน านโยบายมาปฏบตกลาวเพมเตมวา นอกจากการประชมเพอรบทราบนโยบายดงกลาวแลว รฐบาลยงมยงมหนงสอราชการเพอมอบแนวทางปฏบตมายงกระทรวงกรม กองตาง ๆ เพมเตม เพอสรางความชดเจนในการท างานตามนโยบาย นอกนกระทรวงตาง ๆ ในฐานเจากระทรวงอาทเชนกระทรวงมหาดไทย กระทรวงพาณชย กระทรวงเกษตรและสหกรณมหนงสอราชการแจงมายงหนวยงานปฏบตตาง ๆ ในก ากบ เพอชแจงขนตอนการปฏบตงานตามนโยบายของรฐบาล อยางไรกตาม นอกจากการจดประชมเพอมอบนโยบายใหแก กระทรวง ทบวง กรม ทเกยวของและหนงสอราชการตาง ๆ แลว ผวจยยงพบวา รฐบาลไดบรการขอมลขาวสารหนงสอราชการ ค าสงและแนวทางปฏบตใหผทมสวนเกยวของสามารถดาวโหลดขอมลท “เวบไซต” กระทรวงพาณชยและหนวยงานทเกยวของ เพอเปนการอ านวยความสะดวกใหแกขาราชการ ผทน านโยบายมาปฏบตใหทราบแนวทางปฏบต ซงอาจจะผดพลาดในการตดตอสอสารหรอไมไดเขารวมประชมเพอรบทราบนโยบายดงกลาว นอกจากนยงพบวา บคคลอน ๆ เกษตรกร และผทมสวนไดเสย อยางเชน โรงส หรอแมกระทงประชาชนอนทสนใจตดตามขอมลขาวสารเกยวกบนโยบายรบจ าน าขาวไดเชนเดยวกน จากภาพรวมทงหมดของการแปลงนโยบายสการปฏบต ผวจย พบวา มการสงการ จากการบรหารราชการสวนกลางลงยงกระทรวงทบวงกรมในระดบจงหวดตาง ๆ ซงขาราชการผน านโยบายมาปฏบตกลาววา (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตนบวาเปนคณะกรรมการทมบทบาทมากทสด โดยมการก าหนดมาตรการ

184

ในการปฏบตงาน ซงใชทวประเทศทง 77 จงหวด โดยภายในจงหวดจะมคณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด โดยในจงหวดสรนทรไดมการเพมภาคประชาชนโดยมนายกสมาคมชาวนาจงหวดสรนทรและภาคเอกชน ซงกคอ นายกสมาคมโรงสขาวและประธานสภาเกษตรกรจงหวดสรนทรเปนองคประกอบของคณะอนกรรมการ โดยเปนการปรบเพอใหทกภาคสวน มสวนรวมในการน านโยบายมาปฏบตใหมากทสด อยางไรกตามการน ามาตรการเดยวกนและใชทง 77 จงหวด อาจสงผลตอการน านโยบายมาปฏบตไดเชนเดยวกน เนองจากแตละจงหวดมบรบท ทแตกตางกน เชน จงหวดสรนทรมความแตกตางทางดานชาตพนธ มภาษาทองถนหลากหลายภาษา ตองวางแผนการประชาสมพนธเพอสรางความเขาใจทตรงกนระหวางเกษตรกร เจาทผปฏบตงาน และโรงส อยางไรกตามตวแทนโรงส (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา การก าหนดใหโรงสเปนองคประกอบของอนกรรมการรบจ าน าขาวเปนเรองทด เนองจากจะไดสรางความชดเจนในแนวทางการปฏบตและสรางความเชอมนใหโรงสและเกษตรกรตาง ๆ ทเขารวมโครงการ 2. การถายทอดนโยบายสการปฏบต ผวจย พบวา มการถายทอดนโยบายสการปฏบต 2 ระดบ คอ การบรหารราชการสวนกลาง และการบรหารราชการสวนภมภาค โดยมรายละเอยด ดงตอไปน 2.1 การถายทอดนโยบายในระดบการบรหารราชการสวนกลางภายหลง จากการแถลงนโยบาย กระทรวง กรมภายในใตการบรหารราชการสวนกลาง ไดมการเตรยม ความพรอมในการน านโยบายมาสการปฏบต โดยมหนวยงานหลกทท าหนาทในการขบเคลอนนโยบาย คอ กรมการคาภายใน และกรมสงเสรมการเกษตร โดยมหนาทแตกตางกน ดงน 2.1.1 กรมการคาภายในตองท าหนาทหลายประการ คอ (1) ประชาสมพนธ สรางการรบรอยางทวถง (2) พฒนาหองปฏบตการ (Operation room) (3) ตดตามก ากบดแล และตรวจสอบการด าเนนการโครงการ ฯ (4) จดประชมและประสานงานจากบทบาทหนาทดงกลาว กรมการคาภายในจะตองถายทอดงานทรบมอบหมายไปยงผใตการบงคบบญชาทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค นอกจากนกรมการคาภายในจะตองโดยตองประสานไปยงหนวยงาน ทเกยวของ คอ ส านกงานสงเสรมการคาสนคาเกษตร ส านกสารสนเทศการคาในประเทศ ส านกตรวจสอบและปฏบตการ และส านกงานเลขานการกรม นอกจากนบทบาทหนาทดงกลาวแลว กรมการคาภายในยงท าหนาทเปนเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตและองคประกอบของอนกรรมกรรมการ คอ คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว และคณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว

185

2.1.2 กรมสงเสรมการเกษตรมบทบาทหนาทหลก ๆ คอ (1) ประชาสมพนธ ในระดบพนท 77 จงหวด (2) จดหาเครองมอตรวจสอบพนท GPS ใหกบ 800 อ าเภอ อ าเภอละ 1 เครอง (3) จดหาวสดในการพมพใบรบรอง (4) ขนทะเบยนผปลกขาว (5) ถายภาพดาวเทยม (6) ปรบปรงระบบประมวลผลขอมล (7) จดหาเครองพมพใหกบ 800 อ าเภอ (8) จางเหมาบรการบคคลปฏบตการขนทะเบยนผปลกขาว (9) อบรมเจาหนาทในการใชเครอง GPS และการใชภาพถายดาวเทยม (10) ก ากบดแลการออกหนงสอรบรองเกษตรกรผปลกขาวเพอใหการด าเนนงานประสบความส าเรจ กรมสงเสรมการเกษตรจะตองถายทอดนโยบายไปยงหนวยงานทเกยวของ คอ ศนยสงเสรมและจดการสนคาเกษตร ศนยสารสนเทศ และส านกงานเลขานการกรม 2.1.3 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ส านกงานใหญไดชแจงขนตอนการด าเนนงานในสวนของธนาคาร โดยมการจดประชมรวมกนระหวางธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ในแตละจงหวดเพอซกซอมความเขาใจในการปฏบต 2.1.4 องคการคลงสนคา ไดชแจงขนตอนการท างานในสวนของคลงสนคารวมกบคลงสนคาประจ าจงหวดเพอเพอซกซอมความเขาใจแนวทางการปฏบตงานนอกจากน ยงพบวา มการหนงสอทางราชการเพอชแจงขนตอนการปฏบตงานในแตละจงหวด 2.2 การถายทอดนโยบายในระดบการบรหารราชการสวนภมภาค ผวจยพบวา การบรหารราชการสวนภมภาค คอ ระดบจงหวด เปนสวนราชการทมบทบาทส าคญ ในการขบเคลอนนโยบายระดบลาง โดยผวาราชการจงหวดเปนผทบทบาทในการขบเคลอนนโยบายดงกลาว โดยตองบรณาการหนวยงานทเกยวของ อาทเชน ส านกตรวจราชการและเรองราวรองทกขกระทรวงมหาดไทย ส านกงานการคาภายในจงหวด ส านกงานเกษตรจงหวด ซงเปนหนวยงานปฏบตหลก ๆ ในพนท เพอใหเกดการด าเนนอยางตอเนองและจดตงคณะกรรมการด าเนนงานรบจ าน าระดบจงหวด ซงมบทบาทดงตารางท 21 การถายทอดนโยบายสการปฏบตระดบจงหวด โดยมรายละเอยด ดงน 2.2.1 คณะอนกรรมการรบจ าน าระดบจงหวด ไดชแจงรายละเอยดของโครงการหลกเกณฑการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวแตละปการผลต เพอเปนแนวทางปฏบตงานของ หนวยปฏบตในจงหวด โดยกลมขาราชการมองวา ในแตละจงหวดมสภาพแวดลอมทแตกตางกน ปญหาในทางปฏบตกมความแตกตางกน อาทเชน การออกหนงสอรบรองเกษตรกรการก ากบดแลการรบรองโรงสหรอโกดงกลางการด าเนนการรบจ าน าของโรงสการจดสรรใบประทวนใหแกโรงสทเขารวมโครงการในจงหวด การตรวจสอบสตอกโรงสกอนรบมอบขาวเปลอกจ าน า การตรวจสอบโกดงกลางกอนรบมอบขาวสารและการตรวจสอบสตอกขาวของโรงส การตรวจสอบสตอกขาวสารทโกดงกลางรวมถงการระบายขาวเปลอกหรอขาวสาร โดยผวจย พบวา จงหวดสรนทร

186

จงไดจดประชมเพอมอบนโยบาย และชแจงหลกเกณฑการด าเนนงานตามโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 ใหแกผปฏบตงานประจ าจดรบจ าน า ประกอบดวย ขาราชการ ตวแทนเกษตรกรกร และผชวยปฏบตงานขององคกรคลงสนคาและองคกรการตลาดเพอเกษตรกร ในวนท 27 ตลาคม พ.ศ. 2554 เวลา 09.00-12.30 น. ณ หอประชมจงหวดสรนทร 2.2.2 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวดรวมกบตวแทนกระทรวงมหาดไทยกระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงพาณชย ด าเนนการวางระบบ การรบจ าน าและประชาสมพนธภายในจงหวด ถงแมสวนกลางจะไดประชาสมพนธในระดบสวนกลางผานสอ ๆ ไปแลวกตาม โดยในระดบจงหวดจะพบวา มการประชาสมพนธเพอใหเกษตรกรเขาใจในแตละขนตอนมากขน โดยผานการปกครองสวนภมภาค นายอ าเภอ ปลดอ าเภอ ก านน และผใหญบาน ในการประชมประจ าเดอนของแตละอ าเภอ นอกจากนยงมประชาสมพนธในรปเอกสารถงขนตอนการด าเนนโครงผานสถานทราชการตาง ๆ อาทเชน ทวาการอ าเภอ ทท าการผใหญบาน ซงเปนการประชาสมพนธถงกลมเปาหมายและนบวาไดผลมากทสด เนองจากเกษตรกรบางสวนไมไดอยในพนทเพราะสวนมาประกอบอาชพเสรมนอกภาคการเกษตร ผใหญบานและผน าชมชนสวนในการตดตามและชแจงขนตอนตาง ๆ แกเกษตรกรทราบโดยตรง 2.2.3 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด ก ากบดแล การด าเนนการของคณะกรรมการทเกยวของกบโครงการรบจ าน าขาวเปลอก อาทเชน ทางดานความปลอดภย การปองกนการทจรตเปนตน โดยพบวา มการประชมเพอตดตามผลการด าเนนงานในแตละอ าเภอสม าเสมอ 2.2.4 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด จะตองท าหนาทตดตามและก ากบดแลการรบจ าน าในขนตอนตาง ๆ เพอใหเกดประสทธภาพสงสด ตอการน านโยบายมาสการปฏบต ซงเรมตนตงแตการลงทะเบยนเกษตร การประชาคม การออกใบรบรอง จนกระทงเกษตรน าผลผลตมาเขารวมโครงการกบรฐบาล จากบทบาทหนาทดงกลาวของผวาราชการจงหวดแลว ผวจยพบวา การบรหารราชการสวนภมภาคทมบทบาทในการขบเคลอนนโยบายมาสการปฏบตโดยเฉพาะอยางยง ระดบอ าเภอ ดงตารางท 21 ต าบลและหมบาน มบทบาทส าคญอยางยง ตอการน านโยบายมาส การปฏบตเนองจากอยในเขตพนท โดยมนายอ าเภอ คอ ผก ากบตดตามหนวยงานปฏบตตาง ๆ ในพนทรบผดชอบ อาทเชน ประสานหนวยงานทเกยวของ คอ เกษตรกรผปลกขาว ซงเปนประชาชนทอยในพนท ส านกงานเกษตรอ าเภอ ขาราชการทน านโยบายมาปฏบต อาทเชน ปลดองคกรปกครองสวนทองถน/ ผทไดรบมอบหมายลงนามในใบรบรองผลการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาว นอกจากนยงพบวา การบรหารราชการระดบอ าเภอมสวนรวม

187

ในการประชาคมพนทการเพาะปลกของเกษตร ซงเปนขนตอนส าคญในการออกใบใบรบรองผลการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาวใหมความถกตองและโปรงใส ตารางท 21 การถายทอดนโยบายสการปฏบตระดบจงหวด

การรบจ าน าระดบจงหวด

กจกรรม หนวยงานทเกยวของ 1. บรณาการการท างานของสวนราชการ ทเกยวของ 2. ประชาสมพนธโครงการ ฯ 3. แตงตงคณะกรรมการการรบผดชอบ รบจ าน าขาวระดบจงหวด 4. ก ากบดแลการด าเนนการของคณะกรรมการทเกยวของ 5. ตดตามก ากบดแลการรบจ าน าขาว ในขนตอนตาง ๆ

1. ส านกตรวจราชการและเรองราวรองทกขกระทรวงมหาดไทย 2. ส านกงานการคาภายในจงหวด 3. ส านกงานเกษตรจงหวด 4. ส านกงานเกษตรอ าเภอ 5. คณะอนกรรมการตดตามก ากบดแล การรบจ าน าระดบจงหวด

ตารางท 22 การถายทอดนโยบายสการปฏบตระดบอ าเภอ

ส านกงานเกษตรจงหวด/ อ าเภอ (การขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาวเพอเขารวมโครงการฯ)

กจกรรม หนวยงานทเกยวของ 1. ขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาว 2. ออกใบรบรองเกษตรกรผปลกขาว

1. เกษตรกรผปลกขาว 2. ปลดองคกรปกครองสวนทองถน/ ผทได รบมอบหมายลงนามในใบรบรองผล การขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาว 3. ประชาคม

จะเหนไดวา จดเรมตนของกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบาย รบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร ขนตอนแรก คอ การแปลงนโยบายสการปฏบต

188

และการถายทอดสการปฏบต ซงเปนเรองทมความส าคญ เนองจากเปนการผลกดนใหนโยบาย รบจ าน าสนคาเกษตรใหเกดการรบการรบร เขาใจยอมรบและสรางทศนคตทดตอผปฏบต ตามนโยบายและผไดรบ การรบร เขาใจยอมรบและสรางทศนคตทดตอผปฏบตตามนโยบาย และผไดรบผลจากนโยบาย อยางไรกตามผมอบและผรบนโยบายจะตองมความชดเจน เรององคประกอบของนโยบาย โดยเฉพาะอยางยงผรบนโยบาย จะตองเขาใจและสามารถ แปลความหมายของนโยบายไดอยางถกตอง ซงผวจย พบวา ในขนตอนการแปลงนโยบาย ม 2 ขนตอนยอย คอ (1) การแปลงนโยบายออกเปนแผนงาน โครงการ และกจกรรม ซงเปนบทบาทหนาทของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงคณะกรรมการชดใหญมนางสาวยงลกษณ ชนวตรเปนประธาน นอกจากท าหนาทแปลงนโยบายสการปฏบตแลวคณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาต ยงไดก าหนดหลกเกณฑการรบจ าน าขาวเปลอกโดยมรายละเอยด คอ วตถประสงคของนโยบาย การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน การก าหนดมาตรการรองรบ และการก าหนดทรพยากรบรหาร ซงประกอบไปดวย งบประมาณ บคลากร วสดอปกรณ และขอมลสารสนเทศ เปนตน (2) การยอมรบแผนงาน โครงการ และกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานปฏบต ซงขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค ซงหลงจากการแปลงนโยบายออกมาเปนแผนงาน โครงการ และกจกรรมดงกลาว และมการมอบนโยบาย ใหกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ แลว ผวจยพบวา หนวยงานกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ กตองด าเนนการถายถอดนโยบายไปสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค ซงกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ ตองเตรยมความพรอมเพอซกซอมความเขาใจใหบคลากรทมสวนเกยวของ ทราบถงรปแบบโครงการ รปแบบกจกรรม เพอใหมความเขาใจตรงกนทกจงหวด อยางไรกตามการบรหารราชการสวนภมภาค มบทบาทส าคญอยางยงตอความส าเรจของนโยบาย เพราะนโยบายถกก าหนดจากสวนกลางแลวบงคบใชทวประเทศ ซงมขอด คอ เกดความเสมอภาคและเทาเทยม และมความเปนเอกภาพภายใตคณะกรรมการนโยบายแหงชาต ซงไดก าหนดแผนงานและโครงการ เพอใหหนวยงานปฏบตท างานงายขนและมการก าหนดบทบาทหนาทของแตละฝายชดเจนในทางปฏบตในแตละปการผลต ในขณะเดยวกนการก าหนดนโยบายจากสวนกลางดงกลาว พบวา ในแตละจงหวดมสภาพแวดลอมทมสภาพแวดลอม ทแตกตางกน ทงสภาพสงคมและวฒนธรรม การก าหนดมาตรการในการปฏบตงานเหมอนกน ทวประเทศอาจจะไมสอดคลองกบบรบทของแตละจงหวด ซงขาราชการทน านโยบายมาปฏบต ตองวางแผนการบรหารจดการภารกจตาง ๆ ทรบมอบหมายเพอใหนโยบายบรรลเปาหมาย

189

การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต หลงจากทมการแปลงนโยบายมาสการปฏบต ทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค เปนทเรยบรอยแลว หนวยงานปฏบตในแตละจงหวด คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา องคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร โดยหนวยงานปฏบตไดบรหารจดการภารกจ ทไดรบมอบหมายจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตโดยระดมสรรพก าลงทมของอยองคกร เพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการผวจยขอน าเสนอขอมลตามล าดบ ดงน 1. กรมสงเสรมการเกษตร การออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกรผปลกขาวเพอใหเกษตรกรน าใบรบรองดงกลาว เขารวมโครงการของรฐ ส านกงานเกษตรจงหวดสรนทรได ดงน (1) การเตรยมการกอนขนทะเบยน (2) การขนทะเบยน (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) ซงผวจยขอน าเสนอตามล าดบ ดงน การเตรยมการกอนขนทะเบยน ผลจากการศกษา พบวา ในการขนทะเบยนเกษตรกร โดยพบวา ไดมการด าเนนการ 2 ขนตอน คอ เตรยมความพรอมในเรองของบคลากร และเตรยมความพรอมในเรองของงาน ดงน 1.1 ประชาสมพนธขอมลตาง ๆ ใหเกษตรกรรบทราบในการเตรยมหลกฐานประกอบการยนขอขนทะเบยนให โดยไดปดประกาศทวาการอ าเภอและตามจดตาง ๆ เพอใหเกษตรกรทราบแผน ชนดเอกสาร ขนตอนการขนทะเบยน การประชาคมอยางทวถง กอนการขนทะเบยนไมนอยกวา 1 สปดาหในแตละปการผลต และประสานผน าชมชน อาทเชน ผใหญบาน ก านน สมาชกองคการบรหารสวนต าบล และวทยชมชนตาง ๆ โดยการประชาสมพนธกอนเรมด าเนนการจะชวยใหเกษตรสามารถวางแผนเวลาดงกลาวได 1.2 มการจดตงคณะกรรมการขนมา 2 ชด โดยผวาราชการจงหวด คอ (1) คณะกรรมการตดตามการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจระดบจงหวด และ (2) คณะกรรมการตรวจสอบการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจระดบต าบล โดยคณะกรรมการทง 2 ชด มบทบาทอ านาจหนาทแตกตางกน คณะกรรมการตดตาม การขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจระดบจงหวดมอ านาจหนาท ตดตาม ประสานงาน แกไขปญหาและสนบสนนเพอใหงานส าเรจลลวง ในขณะเดยวกนคณะกรรมการตรวจสอบ การขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจระดบต าบลมอ านาจหนาท ตรวจสอบขอมล การลงทะเบยนเกษตรกร แกไขปญหาละอปสรรคจากการลงทะเบยนเกษตร รองทกขกลาวโทษบคคลทเจตนาแจงและหรอรบรองขอมลการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจทคลาดเคลอนจากความเปนจรง ท าใหรฐเกดความเสยหาย

190

1.3 ส านกงานเกษตรอ าเภอ/ จงหวด ไดจดท าแผนปฏบตงานในการรบขนทะเบยน การท าประชาคม และการออกใบรบรองผลการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจ ปดประกาศทวาการอ าเภอตามจดตาง ๆ เพอใหเกษตรกรทราบแผน ชนดเอกสาร ขนตอน การขนทะเบยน การประชาคม อยางทวถงกอนการขนทะเบยนไมนอยกวา 1 สปดาห กอนเรมด าเนนการ 1.4 การเตรยมความพรอมของหนวยงานปฏบต อาทเชน จดประชมเพอซกซอม ความเขาใจ ทงในระดบจงหวด คอ ส านกงานเกษตรจงหวด และระดบอ าเภอ คอ ส านกงาน เกษตรอ าเภอ นอกจากน ยงพบวา มจดอบรมดานตาง ๆ เพอใหบคลากรมศกยภาพในการปฏบตงานแตละดาน 1.4.1 ขนตอนการขนทะเบยน จากการศกษา พบวา ขนตอนการขนทะเบยนเกษตรกรประกอบดวย การขนทะเบยน การตรวจสอบ และการออกใบรบรอง 1.4.1.1 การขนทะเบยน ผวจย พบวา เปนบทบาทหนาทของเกษตรกร และเจาหนาท โดยเกษตรกรตองแจงขนทะเบยนเกษตร โดย (1) เกษตรกรตองมสญชาตไทย และเปนหวหนาครอบครว ในกรณในกรณทเกษตรกรไมสามารถมาขนทะเบยนดวยตนเองได ใหมอบอ านาจใหสมาชกในครวเรอน เปนผขอขนทะเบยนแทน (2) เกษตรกรตองเปนผมกรรมสทธในผลผลตทเกบเกยวและตองท าการเพาะปลกพชเศรษฐกจ ตามทแจงขอขนทะเบยนในรอบป การผลตทก าหนด (3) ตองเดนทางมาดวยมาลงทะเบยนดวยตนเองและจะตองตดตามก าหนดการประชาคมและเดนทางมาเขารวมประชาคมดวยตนเอง นอกจากนเมอเจาหนาทไดรบเอกสาร ค ารองการขนทะเบยน เจาหนาทผปฏบตงานมหนาทในการตรวจสอบหลกฐานและท าการบนทกขอมล ในระบบ และท าการออกหลกฐานใหเกษตรกร 1.4.1.2 การตรวจสอบ ผลการศกษา พบวา เมอเกษตรกรไดยนค ารอง เพอลงทะเบยนเกษตรกรเปนทเรยบรอยระยะเวลาทก าหนด จะตองมการตรวจสอบด าเนนการตรวจสอบตามวธการตรวจสอบทกขนตอน โดยคณะกรรมการตรวจสอบการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจ โดยตรวจสอบเอกสารหลกฐานทใชประกอบการขอขนทะเบยน เชน เอกสารแสดงตน เอกสารแสดงสทธในทดนของเกษตรกร การตรวจสอบเอกสารนอกจากการตรวจความถกตองครบถวนของเอกสารสทธในทดนทมา ขนทะเบยนแลวตองตรวจสอบความสมพนธของจ านวนพนททท าการเกษตรทแจงขนทะเบยนเกษตรกร วามพนทสอดคลองตรงตามทได เคยแจงไวหรอไม และด าเนนการประชาคม โดยมขนตอน ดงน (1) ปดประกาศรายชอ ผขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจ ป พ.ศ. 2555 หรอ พ.ศ. 2556 ทไดตรวจสอบเอกสาร และคณสมบตเบองตนทมสทธเขารวมประชาคม ณ สถานททเกษตรกรจะสามารถตรวจสอบรายชอ

191

ตนเองได เพอแจงวน เวลา และสถานททจะจดท าประชาคม พรอมทงประชาสมพนธใหเกษตรกร ทราบโดยทวกน ทงนรายชอดงกลาว สามารถเรยกพมพจากระบบสารสนเทศการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจ (2) กอนเรมประชาคม ในทประชมประชาคม เจาหนาทผด าเนนการจะตองชแจงท าความเขาใจใหเกษตรกรทงหมดรบทราบความส าคญของการประชาคม การรบรองขอมลการขนทะเบยนเกษตรกรแตละราย หากเกษตรกรรบรองขอมลการขนทะเบยนรายทแจงเทจถอวาเกษตรกรในทประชาคมสมรรวมคดรวมแจงขอมลอนเปนเทจตอทางราชการ ท าใหราชการไดรบความเสยหาย มความผดตามกฎหมายอาญา (3) ด าเนนการประชาคม เจาหนาทผด าเนนการประชาคมขานชอเกษตรกรแจงรายละเอยดจ านวนพนท จ านวนแปลง และชนดพนธขาว ใหเกษตรกรในทประชมประชาคมตรวจสอบสทธ เพอรบรองขอมลทเกษตรกรรายนนไดแจง ขนทะเบยนหรอคดคาน หลงจากจบกระบวนการประชาคมดงกลาวแลว เจาหนาทรบขนทะเบยนสงแบบขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจ ทไดด าเนนการตรวจสอบความถกตอง ตามกระบวนการตรวจสอบทกขนตอนแกเกษตรอ าเภอหรอผทไดรบมอบหมาย (ซงมใชเจาหนาท ทรบขนทะเบยน) ตรวจสอบความถกตองของขอมลอกครงและลงลายมอชอ ในชองเจาหนาท ผตรวจสอบขอมลกอนบนทกขอมลลงในระบบสารสนเทศ 1.4.1.3 การออกใบรบรอง การจดพมพใบรบรอง สามารถจดพมพใบรบรองไดเพยงครงเดยวตอหนงแปลงปลก ดงนน กอนจดพมพใบรบรองผลการขนทะเบยนเกษตรกร ผปลกพชเศรษฐกจ ส านกงานเกษตรอ าเภอทตงของแปลงปลกและเกษตรกร (ตรวจสอบรายชอ ผผานประชาคมทปดประกาศ) จะตองตรวจสอบขอมลความถกตอง กอนการพมพใบรบรอง ฯ และเตรยมใบรบรองใหพรอมส าหรบจายใหเกษตรกร 15 วนกอนวนเกบเกยว 1.4.2 ซงในขนตอนน ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา จากการตรวจสอบหลกฐานประกอบการลงทะเบยนเกษตร พบวา นบตงแตภาครฐมความชวยเหลอทางดานนโยบายตงแตรฐบาล เกษตรกรเหนความส าคญของการลงทะเบยนโดยมการเดนทางมาลงทะเบยนเกษตรมากขนทกป อยางไรกตามยงคงเกดปญหาในทางปฏบตเชนเดมถงแมภาครฐจะไดท าการประชาสมพนธตาง ๆ กตามโดยปญหาทเกดขนจากการตรวจสอบ พบวา 1.4.2.1 จากการตรวจสอบ พบวา เอกสารสทธตาง ๆ ของเกษตรบางสวน ไมมความชดเจน คอ ชอไมตรงกบเอกสารและไมใชทายาท และการซอขายทยงไมมการโอน เอกสารสทธ ในทางปฏบตขาราชการจะไมด าเนนการกรอกขอมลให เมอเอกสารขาดความชดเจนโดยเฉพาะทดน สปก. จะไมด าเนนการลงทะเบยนให ในกรณชอไมตรงกบผลงทะเบยน ซงบางครงเจาหนาทผปฏบตจะไมลงทะเบยนใหเนองจากปองการทจรตทอาจกอใหเกดความเสยหายได

192

ซงมปญหาช า ๆ ทกปจากปญหาดงกลาว ท าใหขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตตองลงพนทเพมขนเพอชแจงขนตอน การเตรยมเอกสาร เพอใหเกษตรกรเขาใจความส าคญของการลงทะเบยนเกษตร 1.4.2.2 เกษตรกรบางรายขนทะเบยนหลงไมไดเดนทางมาเขารวมประชาคม ซงมสาเหตมาจากขาดการประสานงาน นอกจากนยงพบวา เกษตรกรบางสวนอยนอกพนทเพราะประกอบอาชพเสรมนอกภาคการเกษตรบางสวนใหบคคลในครอบครวเขารวมประชาคมแทน 1.4.2.3 เกษตรกรบางรายมรายชอตกหลนหรอไมสมบรณท าใหไมมชอ เพอเขารวมการประชาคม ซงมหลายสาเหต คอ เกษตรกรเตรยมเอกสารประกอบการลงทะเบยน ไมพรอม เอกสารสทธไมชดเจน เอกสารสวนตวตาง ๆ และยงพบวา บางรายมายนเพมเตม ทส านกงานเกษตรอ าเภอเนองจากเลยระยะเวลาทก าหนดตามทประชาสมพนธ นอกจากนยงพบวา เกดความผดพลาดขอเจาหนาทเชนเดยวกนเนองจากมเกษตรจ านวนมากและบคลากรมจ านวนนอย

193

ภาพท 14 แผนผงการลงทะเบยนเกษตรของกรมสงเสรมการเกษตร (กรมสงเสรมการเกษตร, 2554) 2. องคการคลงสนคา จากการศกษาจากขอมลเอกสารตาง ๆ จากหนงสอ บทความ กฎหมาย กฎระเบยบ หนงสอสงการของทางราชการ เอกสารงานวจยทเกยวของและขาราชการทน านโยบายมาปฏบต องคการคลงสนคาเปนรฐวสาหกจทมบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบายของรฐ และเปนหนวยปฏบตทมภารกจส าคญในโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลมาทกยคทกสมย ในการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร องคการคลงสนคาไดรบ

194

มอบหมายในภารกจหลก ดงน รบสมครโรงสเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกทงโรงสทวไปและโรงสของสหกรณ รบฝากขาวเปลอกจากเกษตรทประสงคจะเขารวมโครงการ และจดใหมคลงสนคากลาง (โกดงกลาง/ ไซโล) เกบรกษาขาวเปลอกและขาวสาร ผวจย พบวา องคการคลงสนคาไดบรหารจดการขนตอนการปฏบตงาน คอ กอนเรมโครงการ ขณะด าเนนโครงการ (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) หลงด าเนนโครงการ ดงน 2.1 กอนเรมโครงการ จากการศกษา พบวา มการเตรยมความพรอม 2 สวน คอ บคลากรผปฏบตงาน และเกษตรกรผเขารวมโครงการ ดงน องคการคลงสนคาหลงจากมการประชมเพอรบมอบนโยบายจากรฐบาล ยงพบวา มการจดการประชมของคลงสนคาสวนกลาง เพอเตรยมความพรอม ในการปฏบตงานเปนประจ าทกเดอน ในการด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก องคการคลงสนคาไดจดประชมเพอซกซอมความเขาใจของผปฏบตงาน โดยไดจดท าคมอเพอซกซอม ความเขาใจของเจาหนาทผปฏบตงานในแตละจด โดยพบวา มการจ ากดความของสถานท และเจาหนาทผปฏบตงาน โดยมการใหค าจ ากดความเพอความชดเจนของผปฏบตงานและยงพบวา คลงสนคาจงหวดมการประชาสมพนธ กอนเรมโครงการเกยวกบขนตอนการด าเนนงาน การเตรยมเอกสารการเขารวมโครงการ เพอใหเกษตรกรเตรยมหลกฐานในการน าขาวเปลอกมารบจ าน า ทโรงส ซงเปนจดรบจ าน าอยางถกตองลดปญหาทอาจเกดขน โดยมการปดปายประกาศชดเจน ถงขนตอนการปฏบตงาน ณ โรงส การเตรยมเอกสารของเกษตรกรและเบอรโทรศพท ผประสานงานในแตละจดเพออ านวยความสะดวกใหแกเกษตรกรอยางเตมทเมอมขอสงสย 2.2 ขณะด าเนนโครงการ จากการศกษา พบวา คลงสนคามการบรหารจดการเพอใหการรบจ าน าขาวเปลอก จากเกษตรกรเปนไปดวยดและไมมปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน ผวจยพบวา คลงสนคา ไดแบงการบรการจดการออกเปน 3 สวน คอ (1) หนวยรบฝากขาวเปลอก (2) สวนงานพนท ส านกบรหารนโยบายรฐ (3) สวนงานขอมลนโยบายส านกขอมลกลางโดยในแตละสวนมหนาทบรหารจดการหนาทตามทไดรบมอบหมายโดยมความรบผดชอบแตกตางกน ดงน 2.2.1 ขนตอนท 1 โรงสและจดรบจ าน าขาเขา หนวยรบฝากจะมบทบาทส าคญมากในการรบฝากขาวเปลอกจากเกษตรโดยเปน ศนยรวมของผทมสวนไดสวนเสยของโครงการ อาทเชน เกษตรกรเจาของผลผลต โรงสเขารวมโครงการและขาราชการผน านโยบายมาปฏบต นอกจากนยงพบวา มผสงเกตการณเขามาเกยวของดวยเสมอ อยางไรกตามโรงสทเขารวมโครงการจะตองมสญลกษณชดเจนวาเปนโรงสทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกโดยมการปกธงสฟาเพอเปนสญลกษณของการเขารวมโครงการ

195

รบจ าน าขาวเปลอกกบรฐบาลโดยในจงหวดสรนทร พบวา ในปการผลต 2554/ 55 มโรงสเขารวมโครงการ ทงหมด 33 โรง โดยมขนตอน ดงน

ภาพท 15 โรงสและจดรบจ าน าขาเขา 2.2.1.1 ตรวจสอบเอกสารทเกษตรกรหรอสถาบนเกษตรกร น ามาเปนหลกฐานในการฝากขาวเปลอกเพอจ าน าตามมตคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต และคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวก าหนด 2.2.1.2 รบฝากขาวเปลอกจากเกษตรรวมกบตวแทนราชการและตวแทนเกษตรกรกรรบฝากขาวเปลอกเพอจ าน าของเกษตรกรทเกยวกบปรมาณ ชนด คณภาพขาวเปลอก ความชน สงเจอปน ราคารบจ าน าใหเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนด 2.2.1.3 รวมกบตวแทนราชการและตวแทนเกษตรกรกร รบฝากขาวเปลอก เพอจ าน าของเกษตรกรทเกยวกบปรมาณ ชนด คณภาพขาวเปลอก ความชน สงเจอปน ราคารบจ าน าใหเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนด 2.2.1.4 พมพใบรบฝากสนคา (แบบ 501) จากระบบรบจ าน าโดยใหเกษตรกร ผฝาก โรงส ตวแทนเกษตรกรกร ตวแทนราชการ และพนกงานประจ าหนวยลงชอจนครบ โดยเกษตรกรและพนกงานประจ าหนวยลงชอจนครบ โดยใบรบฝากสนคา (แบบ 501) โดยใบรบฝาก ม 3 ชด คอ ตนฉบบหนวยรบฝาก คฉบบมอบใหโรงส ส าเนาท 1มอบใหเกษตร 2.2.1.5 ออกใบรบของคลงสนคา ใบประทวนสนคา และใบตนขว (แบบ 502) รายละเอยดตามใบรบฝากสนคาโดยเกษตรกรและพนกงานประจ าหนวยลงชอแลว จงมอบใบรบของ คลงสนคาและใบประทวนสนคาใหเกษตรกรภายใน 3 วนท าการ นบแตวนรบฝากขาวเปลอก 2.2.1.6 ทกวนใหหนวยรบฝากเปดท าการรบฝากขาวเปลอกจากเกษตรกรตงแต 08.00-18.00 น. และใหบนทกขอมลการรบฝากขาวเปลอกประจ าวนใหเสรจสน โดยหนวย ฯ จะตองตรวจสอบรายชอเกษตรกร เลขทสมดคบญชเงนก ชนด ปรมาณ มลคาของขาวเปลอก ใหถกตอง หากมขอผดพลาด หนวยรบฝากขาวเปลอก ณ โรงสจะตองเปนผรบผดชอบ เงนคาขาวเปลอกและคาใชจายทเกดขนทงหมด

ตรวจสอบ เอกสาร

ชงน าหนก วดความชน

ตรวจสอบสงเจอปน

ออกใบชง ออกใบรบของ ออกใบประทวน

196

2.2.2 ขนตอนท 2 โรงสและจดรบจ าน าขาออก หนวยรบฝากขาวเปลอกเมอไดรบค าสงสแปรสภาพขาวเปลอก อตราแปรสภาพและอตราสงมอบขาวสาร เมอไดรบแจงจากสวนงานพนทส านกบรหารนโยบายรฐ โดยด าเนนการ ดงภาพท 16 ดงน

ภาพท 16 โรงสและจดรบจ าน าขาออก 2.2.2.1 เมอไดรบโทรสาร หนงสอสงแปรสภาพขาวเปลอก จากสวนงานพนทตนสงกด ใหถายส าเนา 1 ชด และน าไปใหโรงสลงชอรบทราบค าสงแปรสภาพทง 2 ฉบบ โดยมอบใหโรงส 1 ฉบบ และหนวยเกบเปนหลกฐาน 1 ฉบบ 2.2.2.2 ใหโรงสแปรสภาพขาวเปลอกและสงมอบขาวสารตามก าหนด กรณทโรงสไมสแปรสภาพขาวเปลอกตามระยะเวลา ใหด าเนนการตามมตคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว ระงบการรบฝากขาวเปลอกและออกใบประทวนสนคา และตดปายประกาศใหเกษตรกรทราบทวกน ณ หนาโรงสทนท 2.2.2.3 เมอโรงสแปรสภาพขาวเปลอก ใหหนวยออกใบจายปรบปรง เพอแปรสภาพ/ ใบรบปรบปรงจากการแปรสภาพ 2.2.3 ขนตอนท 3 คลงสนคากลาง คลงสนคากลาง หมายถง คลงสนคาหรอไซโล/ คลงสนคาระบบควบคมบรรยากาศท อคส. มสญญาเชาเกบรกษาขาวสารทโรงสแปรสภาพจากขาวเปลอกของโครงการ ฯ และสงมอบตามท อคส. ก าหนดกอน กอนสงสนคาเขาคลงสนคา คลงสนคากลางจะตองด าเนนการดงภาพท 17 ดงน

ภาพท 17 ขนตอนของคลงสนคากลาง

สงสแปรขาวเปลอก

ทก 7 วน

ขาวสาร ปลายขาว โรงส

คลงสนคากลาง

ตรวจสอบคณภาพขาว

โดย Surveyor รมยา รกษาคณภาพ

ตรวจสอบคณภาพ น าหนกหาย ขาวเสยหาย

197

2.2.3.1 ประสานผเกยวของ เชน สวนงานพนทผตรวจสอบคณภาพประจ าคลงสนคาคณะอนกรรมการระดบจงหวดและจดท าบนทกขออนมตเปดคลงสนคารบมอบขาวสาร และตรวจสอบใบโอนยายขาวสาร และทะเบยนรถยนตบรรทกขาวสาร 2.2.3.2 รบมอบขาวสารของผตรวจสอบคณภาพขาวน าเขาเกบใน คลงสนคากลาง ใหเปนไปตามสญญาเชาและขอก าหนดของโครงการ ฯ 2.2.3.3 รวมกบผตรวจสอบสนคา ตรวจสอบคณภาพ คณภาพน าหนก ตามทชงได ชนดขาว จ านวน สภาพกระสอบ น าหนกสทธ ความชน และน ารายละเอยดมาบนทกในใบรบโอนสนคาในระบบรบจ าน าและพมพใบรบโอนสนคาใหหวหนาคลงและผตรวจสอบคณภาพ ลงชอในชองผรบสนคา ใบรบโอนสนคา (แบบ 500) 1 ชด ม 4 ฉบบ โดยจดสง ทางไปรษณยลงทะเบยนอยางชาไมเกน 15 วน 2.2.3.4 ทกสนวนใหรวบรวมปรมาณการรบ-จายขาวสาร จดท าสรปรายงานการรบ-จายขาวสาร (ขป.5) รายงานอยางชาไมเกน 10.00 น. ของวนรงขน โดยทางไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) pwodata@yahoo.com หรอ pwodata@gmail.com หรอโทรสารหมายเลข 0-2507-5464-5 กรณทไมสามารถสงทางไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) ได แจงสวนงานขอมลนโยบาย ส านกขอมลกลาง และส านกงานการคาภายในจงหวด 2.2.3.5 ทกสนวนอาทตย ใหตรวจสอบขอมลการรบมอบขาวสาร ในรอบสปดาห กรณทตองมการปรบปรงยอดรายงานทผานมาใหแสดงยอดเพม-ลดในรายงาน ขป.5 ของวนอาทตย จะเหนไดวาองคการคลงสนคาถอวามบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบาย รบจ าน าขาว เนองจากเปนศนยรวมผทมสวนไดสวนเสยของนโยบาย อาทเชน โรงส ขาราชการ ผน านโยบายมาสการปฏบตและโรงส โดยในการน านโยบายมาสการปฏบต พบวา (1) องคการคลงสนคาไดเตรยมความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานกอนรบมอบขาวเปลอกเพอชแจงขนตอนการปฏบตงานใหผปฏบตงานทราบ (2) ชวงระหวางรบมอบขาวเปลอก และ (3) หลงรบมอบขาวเปลอกมการด าเนนในเรองการสและแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสารเพอสงใหคลงสนคากลางทไดจดเตรยมไว 3. ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ไดบรหารจดการในการด าเนนงานโครงการรบจ าน าขาวและขนตอนการด าเนนงานตามนโยบายรฐบาล ออกเปนกอนด าเนนโครงการและด าเนนโครงการ (ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

198

3.1 การด าเนนการกอนด าเนนโครงการ 3.1.1 จดประชมเพอชแจงการท างานตามโครงการของเจาหนาทผปฏบตงาน ผลจากการศกษา พบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณไดจดประชมเพอเตรยมความพรอม ของเจาหนาททงในระดบสวนกลาง สวนภมภาค และในระดบหนวยงานปฏบต เพอเตรยม ความพรอมในการท างานของเจาหนาทในการปฏบตงาน โดยพบวา มการแยกลกคาในทวไป ของธนาคารกบลกคาทเขารวมโครงการ ซงมความแตกตางกน คอ ลกคาทวไป หมายถง ลกคา เงนฝากทวไป ลกคารายโครงการ หมายถง ลกคาทเขารวมโครงการของภาครฐหรอเรยกอกอยางวา“ลกคาเฉพาะโครงการ” โดยลกคาทวไปของธนาคารและลกคาเฉพาะโครงการของธนาคาร จะมแนวทางปฏบตทแตกตางกน ซงเจาหนาทของธนาคารจะตองท าความเขาใจ นอกจากนยงพบวา กอนเรมด าเนนโครงการ ไดมประชมเพอซกซอมความเขาใจและแนวทางปฏบตของเจาหนาทผปฏบตงาน 3.1.2 ประชาสมพนธขนตอนการรวมโครงการของเกษตรกรจากการสมภาษณขาราชการทน านโยบายมาปฏบต พบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ไดด าเนนการประชาสมพนธขนตอนการเขารวมโครงการของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร อาทเชน การเตรยมหลกฐานแตละประเภทเพอเตรยมความพรอม อาทเชน หลกฐาน การเขารวมโครงการการเปนสมาชกธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร แตละประเภท โดยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร มลกคาหลายประเภทโดยมการแยกลกคาทวไปของธนาคารและลกคาทเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาล 3.2 ขณะด าเนนโครงการ ผลจากการศกษา พบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ไดวางขนตอนการท างานเพอใหการท างานรวดเรวและสงผลดตอเกษตรกรโดยรวม และสรางบรรยากาศทด ตอการท างานโดยในขนตอนการท างาน พบวา มการแยกลกคาทเขารวมโครงการออกจากลกคาทวไปโดยมการแยกสถานทด าเนนการ โดยมขนตอนการด าเนนงานกอนเซนสญญา ขณะเซนสญญาและหลงเซนสญญา ดงน 3.2.1 กอนเซนสญญา เนองจากเกษตรทเขารวมโครงการทกราย จะตองไดรบ การรบรองจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) วาเปนลกคาของธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เนองจากการเปนสมาชกของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มหลายประเภทและเงอนไขการเขารวมโครงการของเกษตร มความแตกตางกน โดยพบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มการด าเนนงานกอนเซนสญญาคอกอนทเกษตรกรจะน าขาวเปลอกไปขายทจดรบจ าน า

199

จะตองไดรบการรบรองการเปนลกคาของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) 3.2.2 ขณะเซนสญญา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มการบรหารในขนตอนการปฏบตเพอใหการท างานเรวขน นอกจากนยงพบวา น าระบบบตรคว เซนสญญาเขามาใชเนองจากในแตละอ าเภอมเกษตรจ านวนมากเพอใหเกษตรกรและเจาหนาทสะดวกตอการท างานระดบแรกของการเซนสญญา โดยพบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ก าหนดใหเซนสญญาวนละ 200 คน อยางไรกตามเกษตรกรสามารถกได ตามมลคาขาวเปลอกทระบในประทวนสนคาของตนเองทจ าน าเปนประกนเงนกเทานน (ไมนอยกวาหรอมากกวามลคาตามประทวนสนคา ทงนไมรวมเศษสตางค) โดยพบวา ธนาคาร ไมคดดอกเบยจากผกจากเกษตรกรโดยจดท าหนงสอกเงนเพอรอการขายผลตผลการเกษตร เมอจดท าหนงสอกเงนเสรจเรยบรอยแลว ใหแจงผขอกวาธนาคารจายเงนกโดยโอนเขาบนชเงนฝากของลกคาภายใน 3 วนท าการ นบตงแตวนท าสญญา แลวสงเอกสารใหหวหนาหนวยอ าเภอ ตรวจรบรองความถกตอง นอกจากนยงพบวา กอนการจายเงนกใหพนกงานการเงนตรวจสอบรายชอเกษตรกร ทไดรบอนมตเงนกกบรายชอตามหนงสอแจงการออกประทวนสนคาของ หนวยรบฝากขาวเปลอกขององคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร หากไมมรายชอเกษตรกรดงกลาว ในหนงสอแจงการออกประทวนสนคาหรอสาขายงยงไมไดรบแจง การออกประทวนสนคาจากองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร ใหชะลอ การจายเงนกไวกอนและรบประสานงานกบหนวยรบฝากขาวเปลอกขององคการคลงสนคา และองคการตลาดเพอการเกษตรโดยเรว ทงนตองมหนงสอแจงองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร เพอเปนหลกฐานกรณเปนสาเหตใหจายเงนกลาชาเกน 3 วนท าการดวย 3.2.3 หลงเซนสญญาธนาคารจดท าหนงสอแจงการรบจ าน าประทวนสนคา พรอมรายละเอยดการรบจ าน าใบประทวนในแตละวนสงให องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตรในวนท าการถดไป เพอสลกหลงการรบจ าน าขาวเปลอกในใบตนขวของใบประทวนสนคาและใบรบของคลงสนคา ทงน หากหนวยรบจ าน าขาวเปลอก องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร ไมมหนงสอตอบรบการสลกหลงการรบจ าน าขาวเปลอกภายใน 3 วนท าการนบถดจากวนทธนาคาร มหนงสอแจงการรบจ าน าใหทราบ ใหประสานงานกบหนวยรบจ าน าขาวเปลอก องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตรอยางใกลชดเพอมหนงสอแจง การสลกหลงใหสาขาทราบโดยเรว นอกจากนเมอใกลครบก าหนดไถถอนจ าน า หากราคาขาวเปลอกในตลาดสงกวาราคารบจ าน า ธนาคารจะแจงใหเกษตรกรมาไถถอนเพอประโยชน ของเกษตรกรเอง

200

ภาพท 18 ขนตอนการปฏบตงานของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร จะเหนไดในการบรหารจดการหนวยงานปฏบต ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรมขนตอนในการปฏบตงาน โดยมการประชมเพอเตรยมการกอนเซนสญญาของเกษตรกรและขนตอนการเซนสญญาตลอดจนหลงจากเซนสญญาเปนทเรยบรอย ซงท างานโดยทวไป พบปญหาในทางปฏบตเกดขนหลายประการ คอ (1) การประชาสมพนธไมทวถงท าใหเกษตรกรจดเตรยมเอกสารมาไมเรยบรอย ซงเสยเวลาในการเดนทาง (2) ในแตละทองทมเกษตรกรเขารวมโครงการจ านวนมาก ซงอาจจะท าใหเกษตรกรและเจาหนาทผปฏบตงานตองใชเวลามาก โดยธนาคารไดน าระบบบตรควเขามาประยกตเพอบรหารจดการเวลา และ (3) ในการเซนสญญา ณ บางครงหวหนาครวเรอนไมอยในพนทท าใหการเซนสญญาไมทนทวงทซงอาจจะท าใหเกษตรกรไมไดรบเงนในเวลาทก าหนด จะเหนไดวา การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต หลงจากทมการแปลงนโยบายมาสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาคเปนทเรยบรอยแลว หนวยงานปฏบตในแตละจงหวด คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา/องคการตลาดเพอการเกษตร (อคส./ อ.ต.ก.) และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) โดยหนวยงานปฏบตทงสามไดบรหารจดการภารกจทไดรบมอบหมายจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตโดยระดมสรรพก าลงทมอยองคกรเพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการ ดงน กรมสงเสรมการเกษตร ใบรบรองทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเปนเงอนส าคญ ของเกษตรกรในการเขารวมโครงการของรฐบาล ซงคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน า ในระดบจงหวดและการส านกงานเกษตรอ าเภอและส านกงานเกษตรจงหวดสรนทร ไดบรหารจดการในแตปการผลต คอ (1) การเตรยมการกอนขนทะเบยนซงด าเนนการโดยการประชาสมพนธถงขนตอนการลงทะเบยนเกษตรผปลกพช ระยะเวลาการจดเตรยมเอกสาร และการประชาสมพนธถงขนตอนการลงทะเบยนเกษตรกรผปลกพช (2) การขนทะเบยนโดยเจาหนาทของส านกงานเกษตรอ าเภอ หรอสถานทเกษตรอ าเภอนดหมายโดยเกษตรกรจะตองขนทะเบยนดวยตนเอง (3) การตรวจสอบความถกตองของขอมล อาทเชน เอกสารสทธ ซงแสดงถงการครอบครอง ของทดนท ากนของเกษตรซงมหลายประเภท โดยทางเกษตรอ าเภอจะยดผมชอในเอกสารสทธ

กอนเซนสญญา

1. เกษตรกรเปดบญช

2. สมครสมาชก

เซนสญญาตรวจสอบเอกสารหลกฐาน

ธ.ก.ส. โอนเงนเขาบญชเกษตรกร

จายเงนใหเกษตรกร

201

เปนหลก (4) การประชาคมโดยเปนยนยนรวมกนของเกษตรกรและรบรองวาไดท าการเกษตรจรง ๆ (5) การออกใบรบรอง หลงจากทเกษตรกรผานการประชาคม ส านกงานเกษตรอ าเภอไดออกใบรบรองเกษตรกรผปลกพช องคการคลงสนคาถอวามบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบายรบจ าน าขาวเนองจากเปนศนยรวมผทมสวนไดสวนเสยของนโยบาย อาทเชน โรงส ขาราชการผน านโยบายมาส การปฏบตและโรงส โดยในการน านโยบายมาสการปฏบต พบวา องคการคลงสนคาไดด าเนนการออกเปน 3 ชวง คอ (1) การเตรยมความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานกอนรบมอบขาวเปลอก (2) ชวงระหวางรบมอบขาวเปลอก (3) หลงรบมอบขาวเปลอก การเตรยมความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานกอนรบมอบขาวเปลอก ซงพบวา องคคลงสนคาสวนกลางและสวนจงหวดไดประชมชแจงขนตอนการปฏบตงานแกผปฏบตงาน อ านาจหนาทของเจาหนาทแตละจดชวงระหวาง รบมอบขาวเปลอกจากเกษตร พบวา มการแบงพนทด าเนนการออกเปนหนวยรบฝากขาวเปลอก มหนาทรบมอบขาวเปลอกตามกฎเกณฑทตงไว สวนงานพนทนโยบายท าหนาทประสานงาน และรวบรวมขอมลในแตละสวนสวนงานขอมลนโยบาย ส านกขอมลกลาง ท าหนาทเปนฐานขอมลสวนกลางชวงทสาม หลงรบมอบขาวเปลอกมการด าเนนในเรองการสและแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสารเพอสงใหคลงสนคากลางทไดจดเตรยมไว จากการด าเนนงานของคลงสนคา ในการรบฝากขาวเปลอกจากเกษตรกร ผวจยมองวา มการบรหารจดการอยางเปนระบบและม ความชดเจนในระเบยบปฏบตงาน นอกจากนจะพบวา องคการสนคาจะยดในเรองสายการบงคบบญชาและในขณะเดยวกเทคโนโลยสารสนเทศเพอความรวดเรวในการท างานโดยตองรวบยอด รบสนคาในแตละวน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดวางขนตอนการท างานเพอใหการท างานรวดเรวและสงผลดตอเกษตรกรโดยรวมและสรางบรรยากาศทดตอการท างาน โดยในขนตอนการท างาน พบวา มการแยกลกคาทเขารวมโครงการออกจากลกคาทวไป โดยมการแยกสถานทด าเนนการ โดยมขนตอนการด าเนนงานกอนเซนสญญา ขณะเซนสญญา และหลงเซนสญญา จากการสมภาษณขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ตวแทนเกษตร ตวแทนภาคเอกชนโรงส ถงรปแบบการบรหารจดการดงกลาว ผวจยพบวา มปญหาในทางปฏบตหลายประการ ดงน ความลาชาในขนตอนการปฏบตงานในหลายหนวยงานปฏบต คอ (1) การออกใบรบรองทะเบยนเกษตรมความผดพลาดทางเอกสารซงขนหลายสาเหตอาทเชนการตะเตรยมเอกสาร ไมเรยบรอย การกรอกขอมลทคลาดเคลอนจากความเปนจรงท าใหเกษตรกรบางรายไดใบรบรองเกษตรกรลาชา (2) การออกใบรองใบประทวนของเกษตรไมสามารถท าไดภายในระยะ 7 วน

202

เนองจากมเกษตรกรทเขารวมโครงการจ านวนมากในแตละจดและเอกสารตองรอบคอบถถวน ในการท างานเพอปองกนการทจรต (3) ไมสามารถจายเงนใหเกษตรกรไดภายใน 3 วน ตามทระบไวในมาตรากร โดยเหตผล คอ เกษตรกรจ านวนมากและตองใชกระบวนตรวจสอบทรอบรอบประกอบกบรฐบาลไมด าเนนการจายเงนใหธนาคาร ท าใหไมสามารถจายเงนใหเกษตรไดภายใน 3 วน ตวแทนเกษตรกรกลาววา (สเชาว ประทมทอง, สมภาษณ, 24 กนยายน 2556) ในบางพนท มเกษตรกรเขารวมโครงการจ านวนมากท าใหตองตอแถวเพอเขาควในการจ าน าขาวเปลอก ณ โรงสเปนระยะเวลายาวนาน โดยในประเดนนขาราชการผน านโยบายมาปฏบตกลาววา มขอจ ากด บางประการทไมสามารถปดจดรบจ าน าหลาย ๆ จดไดเนองจากในแตละจดมคาใชจาย ซงงบประมาณมไมเพยงพอ สงใหเกษตรตองรอแถวในการขายผลผลตบางแหงเปนกโล ในกรณจงหวดสรนทรจะพบวา มบางพนททมปญหาดงกลาว คอ อ าเภอศรขรภม อ าเภอชมพลบร และอ าเภอทาตม เปนตน การสอสารระหวางภาครฐและเกษตรกรชาวนา พบวา มปญหาทางดานการสอสาร ท าใหเกดความผดพลาดหลายประการ อาทเชน เอกสารการเขารวมโครงการไมครบ และเกดปญหาในทางปฏบตได

ภาพท 19 การบรหารจดการของหนวยงานปฏบตจงหวดสรนทร

203

การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต จากการศกษาจากขอมลเอกสาร หนงสอ บทความ กฎหมาย กฎระเบยบ หนงสอสงการของทางราชการ เอกสารงานวจยทเกยวของและจากการสมภาษณขาราชการผน านโยบายมาปฏบตพบวา การน านโยบายรบจ าจ าขาวมาปฏบตมหนวยงานปฏบตในพนทหลก 3 หนวยงาน คอ (1) กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา องคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเกษตร และสหกรณ โดยหนวยงานปฏบตทง 3 ตองปฏบตตามภารกจทไดรบมอบหมาย จากคณะกรรมการ นโยบายขาวแหงชาต เพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการทตงไว การประสานงานของหนวยงานปฏบต เปนเรองทมความส าคญเนองจากการประสานเพอใหเกดการขบเคลอนภารกจของแตละหนวยงานและสงผลประโยชนตอผทไดผลประโยชนจากนโยบาย ผวจยพบวา มการประสาน 4 ระดบ คอ การบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบผปฏบตงาน การประสานภายในหนวยงานปฏบตและผรบประโยชนจากนโยบาย และการประสานภายในหนวยงานปฏบตดวยกน โดยมรายละเอยด ดงตอไปน 1. การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค นโยบายรบจ าน าขาว ถกก าหนดขนโดยรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นอกจากนคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดหลกเกณฑ การด าเนนการตามโครงการ หนวยงานปฏบตตองยดหลกการดงกลาวอยางเครงครด ตามระเบยบ ทรองรบตามล าดบสายการบงคบบญชา เพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคของโครงการ โดยในการประสานงานระหวางสวนกลางกบจงหวดตาง ๆ สะดวกทสดและเหนภาพชดเจน จะพบวา 1.1 หนงสอราชการตาง ๆ เพอด าเนนการสงการไปยงสวนราชการทวประเทศ ซงเปนตวกลางในการประสานระหวางกระทรวง ทบวง กรม ทเกยวของเพอทราบแนวทาง ในการปฏบตตาง ๆ โดยหนงสอราชการมหลายประเภท นอกจากนยงพบวา ทกกระทรวง ทบวง กรม ทเกยวของกบการน านโยบายไปปฏบต มสวนงานธรการเพอประสานใหการด าเนนนโยบายดงกลาวเตมไปดวยประสทธภาพและประสทธผล โดยในสวนราชการพบวามการน าระบบส านกงานอเลกทรอนกส (E-office) เขามาก ากบตดตามงานสารบรรณทกประเภท 1.2 มการน าเทคโนโลยททนสมยเขามาในการประสานงานระหวางสวนกลาง และสวนภมภาค ซงกคอ ระบบ Video conference โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดมอบหมายใหกรมการคาภายใน สรางศนยบรหารจดการโครงการรบจ าน าสนคาเกษตร ตามนโยบายรฐบาล (Operation room) เพอเปนหนวยงานกลางในการประสานงาน ตดตาม ประเมน

204

และรายงานผล รวมทงเฝาระวงและแกไขปญหาเกยวกบการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ทงระบบทกพนททวประเทศ นอกจากนรฐบาลยงมเปาหมายใหเกษตรกรไดรบประโยชนสงสด จากโครงการและเพอใหขอมลทมถกตอง แมนย า และรวดเรวในการบรหารจดการ ศนยบรหารจดการโครงการรบจ าน าสนคาเกษตร ไดแบงการท างานออกเปน 3 หอง ไดแก Operation room 1 จะมการบนทกขอมลราคาขาวเปลอกรายวน ปรมาณผลผลต การขนทะเบยนเกษตรกร จ านวนโรงส/ ตลาดกลาง คลงกลางทเขารวมโครงการ และรายงานขอมล ปรมาณรบ จ าน ารายวน การสแปรสภาพขาวเปลอก ปรมาณขาวสารในคลงกลาง Operation room 2 จะมรายละเอยด ของแตละโรงส/ ตลาดกลาง และคลงกลางทเกบขาวสาร เพอใชในการวเคราะหและแกไขปญหา และ Control room หองวเคราะหขอมลทไดรบจากหอง Operation room 1 และ Operation room 2 ในเชงเปรยบเทยบและน าเสนอผบรหารเพอใชในการตดสนใจและแกไขปญหา ใชในการบรหารจดการ มอบหมายนโยบาย สงการเพอแกไขปญหาในระดบภาพรวมทงประเทศและระดบจงหวด ดวยระบบ Video conference จากการด าเนนงาน พบวา การตดตามขอมลผลการด าเนนงานของคณะกรรมนโยบาย ขาวแหงชาตดวยระบบดวยระบบ Video conference มขอดหลายสวนเนองจากสามารถตดตาม ผลการด าเนนงานของแตละจงหวดตลอดจนถามปญหาและอปสรรคทเกดขนนอกจากหนงสอราชการตาง ๆ ทตองรายงานหนวยงานบงคบบญชาปกต นอกจากนยงพบวา ภายใต Operation room ยงเปนศนยรวมของขอมลสารสนเทศในการจดเกบรวบรวม ประมวลผล ตลอดจน การวเคราะหขอมลในมตตาง ๆ ซงเปนประโยชนตอหนวยงานราชการอน ๆ ดวยเชนกน อยางไร กตามในการปฏบตงาน พบวา ขาราชการผน านโยบายไปปฏบตมการน าเทคโนโลยระบบอนเขามาในการปฏบตงานนอกเหนอจาก Operation room ระบบ E-mail โทรศพทสมารทโฟน และโปรแกรมคอมพวเตอรตางซงท าใหการตดตอประสานงายขนระหวางสวนราชการตาง ๆ ขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) กลาววา ในการปฏบตงานมการตดตอสารหลายรปแบบทงแบบทเปนทางการอาทเชน หนงสอราชการมขอด คอ ชดเจนเปนลายลกษณอกษร ท าใหเจาหนาผปฏบตงานแตละสวนทราบแนวทางปฏบตทตรงกน ในขณะเดยวกนการน าเทคโนโลยสมยใหมเขาประยกตในการท างานกมประโยชนหลายดาน อาทเชน 1.2.1 การน าระบบ Video conference ท าใหการตดตอสอสารเปนไปอยางรวดเรว ชวยลดเวลาในการตดตอสอสารระหวางสวนภมภาคกบสวนกลาง ประหยดคาโทรศพทและยงชวยเพมประสทธภาพการท างานประโยชนในเรองความเรวและเวลา

205

1.2.2 ลดปญหาเรองระยะทาง ถงแมวาจะอยนอกออฟฟศท าใหไมสามารถเดนทางมาส านกงานในเวลาอนรวดเรวไดเพยงมอนเทอรเนตกสามารถเชอมโยงใหคณสามารถท างานเรงดวนนอกออฟฟศไดไมจ ากดเวลาและสถานท ลดปญหาเอกสาร และการสนเปลองกระดาษดวยการทสามารถสงขอมลขาวสารภายในส านกงานถงกนผานทางอเมลหรอการแชรขอมล ท าใหพนกงานสามารถเขาถงขอมลไดงายทราบขอมลขาวสารโดยทวถงกนโดยไมตองสงพมพเอกสาร ใหสนเปลองทรพยากร 1.2.3 ชวยอ านวยความสะดวกดวยระบบการจดเกบเอกสารเปนหมวดหมท าใหสามารถเรยกใชเอกสารยอนหลงไดงาย โดยใชระบบการคนหาเอกสารซงรวดเรวและเปนระเบยบกวาการจดเกบเอกสารทเปนกระดาษทงยงชวยลดเนอทในการจดเกบเอกสารอกดวย 1.2.4 บางองคกรใชระบบการประมวลผลททนสมย กสามารถจดประชมกลม ทางโทรศพทไดท าใหผใชงานมากกวา 2 คน สามารถตดตอสอสารผานโทรศพทในเวลาเดยวกนหรอมากไปกวานนอาจจดประชมทางไกลขามประเทศผานเสยงและจอภาพชวยเพมประสทธภาพในการสอสารของกลมไมเสยเวลาในการเดนทางมาประชมในทเดยวกน 1.2.5 สามารถท าใหการนดประชมท าไดอยางงายดายดวยการท าตารางนดหมายการประชมและสงอเมลนดประชมไปยงบคคลทตองการใหเขาประชมซงผเขารวมประชมสามารถตอบรบ และทก ๆ คนสามารถรบทราบไดในเวลาเดยวกนวาใครสามารถเขาประชมไดและ ใครไมสามารถเขาประชมไดบาง จะเหนไดวา ในการประสานงานระหวางสวนกลางและสวนภมภาค นอกจากจะใชหนงสอราชการในการตดตอประสานงานเปนหลกแลวกตาม ยงพบวา มการใชเทคโนโลย ในการประสานงานระหวางสวนกลางและสวนภมภาค ผานการประยกตใชเทคโนโลยระบบ Video conference ในการตดตามและก ากบดแลการรบจ าน าของแตละจงหวดโดยจงหวดสรนทร พบวา การคาภายในจงหวด คอ หนวยงานหลกในการประสานงานระหวางการบรหาราชการสวนกลางและจงหวดสรนทร โดยมผวาราชการจงหวดเปนประธาน นอกจากนยงมการเทคโนโลยสวนบคคลเพอประสานงานระหวางสวนราชการตาง ๆ อาทเชน Line, Facebook, E-mail และอน ๆ ในการประสานงานตาง ๆ โดยเทคโนโลยเหลานมผลตอการตดตอสอสารในปจจบนเปนอยางมาก 2. การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงาน หนวยงานปฏบตม 3 หนวยงาน คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา หรอองคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเกษตรและสหกรณ ซงพบวา หนวยงานปฏบต มการปฏบตหนาทแตกตางกน แตมการประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตเพอใหงานบรรลเปาหมายทวางไว

206

2.1 กรมสงเสรมการเกษตร ท าหนาทออกใบรบรองเกษตรกรผปลกขาวแตละชนด อยางไรกตามกรมสงเสรมการเกษตรจะตองท าหนาทในการประสานใหทกจงหวดด าเนนงาน ตามแผนกจกรรมทไดวางไว โดยส านกงานเกษตรจงหวดตองประสานงานส านกงานเกษตรอ าเภอทกแหง ในการด าเนนงานดงกลาว ผวจย พบวา จงหวดสรนทร ไดบรหารจดการขนตอน การลงทะเบยนเกษตรกร ดงน ขนตอนตงแตการประชาสมพนธกอนการขนทะเบยน รบขนทะเบยน ตรวจสอบ ประชาคม ออกใบรบรองเกษตรกรผปลกขาว ซงแตละขนตอน ผวจย พบวา มการประสานงานหลายระดบเพอใหการด าเนนงานตามโครงการขบเคลอนไป ตามระยะทก าหนดไว นอกจากน ผบงคบบญชาสงสดสามารถตดตามขนตอนการด าเนนของหนวยงานปฏบตไดดวยเชนเดยวกน ผวจย พบวา ในการประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต กบเจาหนาทผปฏบตงานของกรมสงเสรมการเกษตร ส านกงานเกษตรจงหวดสรนทร ส านกงานเกษตรอ าเภอและขาราชการผน านโยบายไปปฏบต ในส านกงานเกษตรอ าเภอของกรมสงเสรมการเกษตรมหลายรปแบบ โดยมรายละเอยด ดงตอไปน 2.1.1 หนงสอราชการเพอชแจงขนตอนการปฏบตงาน แกหนวยงานปฏบตไปยงส านกงานเกษตรอ าเภอซงเปนสวนราชการในก ากบ นอกจากนกรมสงเสรมการเกษตรไดจดท าคมอการลงทะเบยนเกษตรผปลกพชในแตละปการผลตซงเปนวธการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงาน ไดใชเปนแนวทางในการปฏบตงานการขนทะเบยนการตรวจสอบ ตลอดจน การออกใบรบรองใหแกเกษตรกรผปลกขาว ซงมบางสวนไดด าเนนการปรบปรงแกไขแนวทาง การด าเนนงานจากคมอการขนทะเบยนพชเศรษฐกจทผานมา เพอเพมความรดกมในการด าเนนงาน เนนใหการขนทะเบยนมประสทธภาพอยางมคณภาพมากขน โดยเพมเงอนไขในการเขารวมโครงการ เชน เอกสารหลกฐานทเกษตรกรจะตองน ามาแสดงตอเจาหนาทในการขนทะเบยน เพอใหไดขอมลทถกตองตามความเปนจรง ดงนน เจาหนาทผปฏบตงานตองศกษา ท าความเขาใจแนวทางการด าเนนงานในคมอนโดยละเอยด 2.1.2 จดประชมชแจงขนตอนการปฏบตงาน แกผใตบงคบบญชาทงในระดบส านกงานเกษตรจงหวดและส านกนกงานเกษตรอ าเภอเพอเตรยมความพรอมในแตละปการผลตโดยมการจดประชมทสวนกลางและสวนภมภาค นอกจากนยงพบวา ส านกงานเกษตรจงหวด ไดจดประชมรวมกบส านกงานเกษตรอ าเภอเปนประจ าทกเดอนเพอสรางความเขาใจ ในกระบวนการท างานของแตละหนวย 2.1.3 จดท าแผนผงการปฏบตงานของเจาหนาทเพอความล าดบขนตอน การปฏบตงานโดยประชาสมพนธไปยงส านกงานเกษตรอ าเภอ เกษตรจงหวดเพอใหเจาหนาท ผน านโยบายมาปฏบต เขาใจถงขนตอนการท างานทถกตอง เนองจากในแตละปมการเปลยนแปลง

207

หรอมการเพมมาตรการปฏบตทรอบคอบเพอกนการทจรตและใหเกดผลดเกษตรและเจาหนาท ผน านโยบายมาปฏบต 2.1.4 ไดมการน าเทคโนโลย Video conference เขามาในการประสานงาน โดยน ามาใชเขาประชมชแจงการขนทะเบยนและปรบปรงทะเบยนเกษตรกร จ าแนกกจกรรมการเกษตรเปนรายแปลง นอกจากนยงพบวา เมอเจาหนาทสงสยขนตอนการปฏบตยงสามารถ ดวดโอยอนหลง ซงกรมสงเสรมการเกษตรไดรวบรวมแนวทางปฏบตของแตละปการผลตไว เปนหมวดหม 2.1.5 ไดจดท าขาวสารประชาสมพนธผานเวบไซต www.surin.doae.go.th ถงแนวทางการปฏบตงานและขาวสารตาง ๆ ทนาสนใจเพอสรางความเขาใจแกเจาทผปฏบตงานเองและประชาชนทสนใจการด าเนนงานของกรมสงเสรมการการเกษตร นอกจากนยงพบวา เกษตรกรสามารถตรวจสอบขอมลการลงทะเบยนเกษตรกรของตนเองโดยใชรหสบตรประชาชน ผานเวบไซต www.farmer.doae.go.th นอกจากน กรมสงเสรมการเกษตรในฐานะหนวยงานหลก ไดสรางฐานขอมลทเปนประโยชนตอการประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยจดท าเปนศนยบรการองคความรทางดานการเกษตร ซงเกษตรกรสามารถใชเทคโนโลย อาทเชน อนเตอรเนตเพอสบคนขอมลทเปนประโยชนตอการประกอบอาชพเกษตรกร ผานทางเวบไซตของกรมสงเสรมการเกษตร www.doae.go.th จะเหนไดวากรมสงเสรมการเกษตร โดยส านกงานเกษตรจงหวดสรนทร ไดด าเนนการประสานงานไปยงผปฏบตงานของกรมสงเสรมการเกษตร ทงในสวนของส านกงานเกษตรจงหวดทกแหงทวประเทศ และส านกงานเกษตรอ าเภอภายใตจงหวดนน ๆ ซงผวจย พบวา มการสอสารในรปแบบทเปนทางการ เชน หนงสอราชการตาง ๆ และไมเปนทางการ อาทเชน น าเทคโนโลยสมยเขามาในการตดตอประสานงาน นอกจากนยงพบวา มการลงพนทเพมเตม ของขาราชการระดบผบงคบบญชา เพอชแจงขนตอนการปฏบตงานแกเจาหนาทผปฏบตงาน ในพนท ๆ ตาง ๆ ซงสรางความเขาใจทถกตองและตรงกนของเจาหนาทผปฏบตงาน 2.2 องคการคลงสนคา ผลการศกษาจากการสมภาษณกลมขาราชการทน านโยบาย มาปฏบตในจงหวดสรนทร พบวา องคการคลงสนคา เปนหนวยงานทมผมสวนไดสวนเสย มารวมกนโดยเฉพาะหนวยรบฝากขาวเปลอก ซงประกอบไปดวย เกษตรกรเจาของผลผลต โรงส ทเขารวมโครงการ ขาราชการ ต ารวจ ผแทนเกษตรกรและเจาหนาทคลงสนคา ดงนน เจาหนาท น านโยบายปฏบตตองมความชดเจนในการประสานงานและสามารถอธบายขนตอนการปฏบตงาน เพอสรางความเขาใจแกผเกยวของทกฝาย (อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) ผวจย พบวา คลงสนคาจงหวดสรนทรมการประสานงานกบผปฏบตงาน ดงน

208

2.2.1 หนงสอราชการ เพอชแจงขนตอนการปฏบตงาน ไปยงหนวยรบฝากขาวเปลอกในแตละอ าเภอของจงหวดสรนทร นอกจากนยงพบวา คลงสนคาไดจดท าคมอ การปฏบตงานตามนโยบายรบจ าน าขาว ในแตละปการผลต ซงเปนวธการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานในแตละจด หนวยรบฝากขาวเปลอก สวนงานนโยบาย สวนงานขอมลกลาง ซงในแตละหนวยจะมเจาหนาทประจดและมบทบาทหนาทแตกตางกน 2.2.2 ไดจดประชมชแจงขนตอนการปฏบตงาน แกผใตบงคบบญชาแตละเขตพนทหนวยรบฝากขาวเปลอก สวนงานนโยบาย สวนงานขอมลกลาง เพอเตรยมความพรอม ในแตละปการผลตโดยมการจดประชมทสวนกลางและสวนภมภาค นอกจากนยงพบวา คลงสนคาจงหวดไดจดประชมรวมกบเจาหนาทหนวยรบฝากขาวเปลอก สวนงานนโยบาย สวนงานขอมลกลาง เปนประจ าทกเดอนเพอสรางความเขาใจในกระบวนการท างานของแตละหนวย 2.2.3 ไดจดท าแผนผงการปฏบตงานของเจาหนาทเพอความล าดบขนตอน การปฏบตงานโดยประชาสมพนธไปเพอใหเจาหนาทผน านโยบายมาปฏบตหนวยรบฝากขาวเปลอก สวนงานนโยบาย สวนงานขอมลกลาง เขาใจถงขนตอนการท างานทถกตอง เนองจากในแตละปมการเปลยนแปลงหรอมการเพมมาตรการปฏบตทรอบคอบเพอกนการทจรต และใหเกดผลดเกษตรและเจาหนาทผน านโยบายมาปฏบต 2.2.4 ไดการน าเทคโนโลย Video conference เขามาในการประสานงาน โดยน าเขามาเขาประชมชแจงแกหนวยรบฝากขาวเปลอก สวนงานนโยบาย สวนงานขอมลกลาง เมอเจาหนาทสงสยขนตอนการปฏบตยงสามารถดวดโอยอนหลง 2.2.5 องคการคลงสนคาไดจดท าขาวสารประชาสมพนธผานเวบไซต www.pwo.co.th ถงแนวทางการปฏบตงานและขาวสารตาง ๆ ทนาสนใจเพอสรางความเขาใจ แกเจาหนาทผปฏบตงานเองและประชาชนทสนใจการด าเนนงานขององคการคลงสนคา จะเหนไดวา องคการคลงสนคามการประสานงานทงในระดบสวนกลาง และสวนภมภาค คอ ในระดบจงหวดและหนวยรบฝากขาวเปลอกเพอใหเจาหนาทผปฏบต ทราบแนวทางปฏบตทตรงกน โดยมวธการในการประสานงาน คอ รปแบบทเปนทางการ คอ หนงสอราชการตาง ๆ และไมเปนทางการ คอ เทคโนโลยสมยใหม 2.3 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนหนวยงานทมเกษตรกรในพนททรบผดชอบ โดยมจดทมความพงพอใจของเกษตรกร อยางไรกตาม พบวา เกษตรกรบางสวนเปนลกคาดงเดมของธนาคารและการเซนสญญากเงนอน ๆ ประกอบ โดยผวจยสมภาษณขาราชการทน านโยบายมาสการปฏบต (ณรงค งามพรง, สมภาษณ, 29 กนยายน 2556) ผวจย พบวา กอนเซนสญญาเพอรบเงนระหวาง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณกบเกษตรกร

209

แตละราย ธนาคารมการตรวจสอบหนสนของเกษตรตอธนาคารและมการสอบถามความสมครใจของเกษตรในรายทมหนสนตอการช าระหนทคางตอธนาคาร ซงหมายความวา ธนาคารจะหกเงนจากรายไดจากการจ าน าเพอใชหนทเกษตรกรบางรายมภาระหนสนตอธนาคาร โดยขนตอนดงกลาว มความส าคญอยางมากตอความรสกของเกษตร เพราะฉะนนเจาหนาผน านโยบายมาปฏบตจะตองมทกษะในการปฏบต ทกษะในการสอสารกบเกษตรหรอผทเกยวของเพอไมใหเกดการสอสาร ทผดพลาดหรอตความไปในทศทางทไมถกตอง อยางไรกตาม ผวจย พบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มการประสานงานกบผปฏบตงาน ดงน 2.3.1 หนงสอราชการ เพอชแจงขนตอนการปฏบตงาน ไปยงธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ในแตละอ าเภอของจงหวดสรนทร นอกจากน ยงพบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดจดท าคมอการการปฏบตงานตามนโยบายรบจ าน าขาว ในแตละปการผลต ซงเปนวธการปฏบตงานของเจาหนาทผปฏบตงานของเจาหนาทธนาคารแตละขนตอน 2.3.2 ไดจดประชมชแจงขนตอนการปฏบตงาน โดยพบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มการจดประชมสม าเสมอเนองจากธนาคารมลกคาหลายประเภทโดยมเปาหมาย คอ เกษตรกร อยางไรกตามยงพบวา ลกคาของธนาคารบางสวนประกอบอาชพอสระขาราชการโดยตรงเจาหนาทตองปฏบตตอลกคาทกกลมอยางเทาเทยมและเสมอภาค 2.3.3 มการน าเทคโนโลยเขามาในการประสานงานเพอความสะดวก ในการปฏบตงานระหวางธนาคารในสาขาตาง ๆ และการประสานงานระหวางเจาทผน านโยบาย มาสการปฏบต ซงสรางความสะดวกสบายในการประสานงานเนองจากใชงายและมราคาถก ซงบคลากรทกคนในส านกงานสามารถเขาถงเทคโนโลยเหลาน 2.3.4 การลงพนทเพมเตมของผบงคบบญชา เพอชแจงการท างาน และการตรวจสอบการท างาน ตลอดจนขวญและก าลงใจของเจาหนาทผปฏบตงานในแตละอ าเภอนอกจากนยงพบวา ในแตละอ าเภอมธนาคารสาขาเพอความสะดวกของเกษตรในการตดตอประสานงาน จะเหนไดวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มการประสานงานทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค คอ ในระดบจงหวดและหนวยรบฝากขาวเปลอกเพอใหเจาหนาทผปฏบตทราบแนวทางปฏบตทตรงกน โดยมวธการในการประสานงาน คอ รปแบบทเปนทางการ คอ หนงสอราชการตาง ๆ และไมเปนทางการ คอ เทคโนโลยสมยใหม ซงมสวนชวยใหการประสานงานมความสะดวกสบายมากขน

210

3. การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตกบผไดรบประโยชนจากนโยบาย ผลการศกษา พบวา นโยบายรบจ าน าขาว มผไดรบผลประโยชนจากนโยบาย คอ เกษตรกรและโรงสทเขารวมโครงการ ผปฏบตงานประจ าหนวยงานปฏบตจะตองทกษะ และการเรยนรอยางรวดเรวเพอใหการด าเนนงานตามโครงการบรรลเปาหมาย ผวจย พบวา มการประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตกบผลประโยชนจากนโยบาย ดงน 3.1 กรมสงเสรมการเกษตร จากการศกษา พบวา จากการสมภาษณขาราชการ ทน านโยบายในจงหวดสรนทร กรมสงเสรมการเกษตรไดประสานงานกบเกษตรกรหลายรปแบบ (สรพงษ รกศร, สมภาษณ, 21 กนยายน 2556) ดงน (1) การประสานงานอยางเปนทางการ คอ ท าเอกสารประชาสมพนธขนตอนการปฏบตงานทงในรปแบบเอกสาร ซงตดประกาศตามสถานทราชการทวไปทประชาชาชนมาตดตอราชการ อาทเชน ทวาการอ าเภอ โรงพยาบาล องคการบรหารสวนต าบล ศาลาประชาคมประจ าหมบานโดยไดก าหนดเปนชวงเวลา (2) ชแจงกระบวนการท างานดวยตนเองตามหมบานตาง ๆ เพอสรางความเขาใจใหแกเกษตรกร เนองจากชวงทผานเกษตรกร จะใหความส าคญกบการลงทะเบยนเกษตรมากขนและมการเดนทางเขามาสอบถามขอมลกบ เกษตรอ าเภอมากขน ท าใหมความใกลชดระหวางขาราชการทน านโยบายมาปฏบตในขณะเดยวกนเมอมงานของชมชน ขาราชการทน านโยบายมาสการปฏบตจะไดรบเชญเพอเขารวมกจกรรมกบชมชนเสมอท าใหมโอกาส พบปะพดคยกบเกษตรกรเสมอ ซงถอวาเปนรปแบบทไมเปนทางการ แตสามารถท ากจกรรมรวมกบชมชนเปนอยางด (เพม ศกดา, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) (3) ส านกงานเกษตรอ าเภอไดจดท าหนงสอราชการถงผน าชมชนและสวนราชการทเกยวของ ถงขนตอนการปฏบตงานและการนดหมายในแตละขนตอน นอกจากนยงพบวา ในการตดตอประสานงานในการปฏบตงานมการน าเทคโนโลยเขามาในการประสานงาน อาทเชน Line, Facebook, E-mail และโทรศพท เขามาในการตดตอประสานงานผานผน าชมชนซงท าใหการตดตอระหวางเกษตรกรและเจาหนาทภาครฐมความสะดวกสบายมากขน จะเหนไดวา เกษตรกร คอ บคคลตนทางของโครงการ อยางไรกตามการประสานงานระหวางเกษตรกรกบเจาหนาภาครฐ พบวา ปจจบนเกษตรกรมสมดทะเบยนเกษตรกรใชใน การบนทกขอมลประวตการด าเนนกจกรรมการเกษตรและขอมลทมการตดตอและรบบรการตาง ๆ จากหนวยงานภาครฐทมการจดเกบไวในสมดทะเบยนเกษตรกรเพอเปนหลกฐานอางองใชอ านวยความสะดวกในการตดตอกบทางราชการโดยมการปรบปรงฐานขอมลทะเบยนเกษตรกร รายครวเรอนทสมบรณ ถกตอง และเปนปจจบนใหมมาตรฐานและใชประโยชนในการใหบรการแกเกษตรกรได

211

3.2 คลงสนคา ผลการศกษา พบวา ณ จดรบจ าน าขาวเปลอก คอ จดทมความส าคญเพราะเปนจดทรวมกนของผทมสวนไดสวนเสยเกษตรกร คอ ตนทางของนโยบายและผไดรบประโยชนจากนโยบาย เพอใหเกษตรกรและโรงสทราบแนวทางปฏบตตาง ๆ คลงสนคาไดจดท าเอกสารประชาสมพนธขนตอนการปฏบตงานทงในรปแบบเอกสาร อาทเชน การจดเตรยมเอกสารของเกษตร ณ จดรบจ าน าขาวเปลอก แนวทางปฏบตของโรงส และการประสานงานของ กลมผสงเกตการณ ณ จดรบจ าน าขาวเปลอก ซงตดประกาศตามสถานทราชการทวไปทประชาชนมาตดตอราชการ อาทเชน ทวาการอ าเภอ โรงพยาบาล องคการบรหารสวนต าบล ศาลาประชาคมประจ าหมบาน นอกจากนยงพบวา ในการตดตอประสานงานในการปฏบตงานมการน าเทคโนโลยเขามาในการประสานงาน อาทเชน Line, Facebook, E-mail และโทรศพท เขามาในการตดตอประสานงาน 3.3 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ผลการศกษา พบวา การประสานงานระหวางเจาหนาทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณกบเกษตรกร ผรบผลประโยชนจากนโยบาย จากการสมภาษณขาราชการทน านโยบายในจงหวดสรนทร พบวา ในขนตอนปฏบตงานของเจาหนาท พบวา ธนาคารเปนจดสดทายทสรางความพงพอใจใหแกเกษตรทเขารวมโครงการ เพอใหการด าเนนการโครงการบรรลเปาหมายทวางไว จายเงนใหเกษตรกรภายใน 3 วนท าการ พบวา ธ.ก.ส ไดจดท าเอกสารประชาสมพนธขนตอนการปฏบตงาน ทงในรปแบบเอกสาร อาทเชน การรบบตรควเพอเซนสญญาเนองจากมเกษตรกรทเขารวมโครงการจ านวนมากเพอความรวดเรวในการท างานเกษตรกรตองจดเตรยมเอกสารของเกษตรกร ณ จดเซนสญญา โดยมการประชาสมพนธโดยตดประกาศตามสถานทราชการทวไปทประชาชน มาตดตอราชการ อาทเชน จดรบจ าน าขาวเปลอกทวาการอ าเภอ โรงพยาบาล องคการบรหาร สวนต าบล ศาลาประชาคมประจ าหมบาน นอกจากนยงพบวา ในการตดตอประสานงาน ในการปฏบตงานมการน าเทคโนโลยเขามาในการประสานงาน อาทเชน Line, Facebook, E-mail และโทรศพท เขามาในการตดตอประสานงาน 4. การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตดวยกน กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ตองปฏบตหนาทตามภารกจทไดรบมอบหมาย โดยพบวา มความตอเนองในการท างาน และมการสงตองานของหนวยงานปฏบต 4.1 กรมสงเสรมการเกษตร จะตองด าเนนการออกใบรบรองเกษตรกรผปลกขาวใหแกเกษตรเพอทเกษตรกรจะตองน าไปเขารวมโครงการ ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกนอกจากน ยงพบวา เกษตรกรตองน าใบรบรองดงกลาวไปสลกหลงวาเปนลกคาของ ธ.ก.ส. ซงจะพบวา

212

ในขนตอนมการตดตอประสานงานของหนวยงานปฏบต คอ กรมสงเสรมการเกษตรและธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) โดยเกษตรกรจะเปนตวหลกในการประสานงานดวยตนเองหลงจากทไดรบใบรบรองจากกรมสงเสรมการเกษตร กอนน าผลผลตไปรวมโครงการ 4.2 องคการคลงสนคา เมอเกษตรกรน าผลผลตมาเขารวมโครงการณจดรบจ าน าขาวเปลอกหรอหนวยรบฝากขาวเปลอก โดยคลงสนคาจะตองออกใบรบฝากเปลอกใหแกเกษตรกรภายใน 7 วนท าการ หลงจากรบฝากขาวเปลอก หนวยรบฝากตองรายงานยอดรบฝากแตละวน ผานระบบอนเตอรเนตไปยงสวนกลางทกวนและจะตองประสานงานใหเกษตรกรมารบใบประทวนเพอน าไปเซนสญญากบ ธ.ก.ส. ซงในขนตอนน พบวา คลงสนคาไดตดตอประสานงาน ดวยโทรศพทไปยงเกษตรกรใหมารบใบประทวน 4.3 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดตดตอประสานงาน ไปยงคลงสนคาเพอตรวจสอบความถกตองของใบประทวนในแตละวน นอกจากนยงพบวา ในขนตอนเซนสญญาเกษตรจะเปนตวหลกในการประสานงานเพอเซนสญญากเงนกบธนาคาร โดยธนาคารบรหารจดการผานบตรควและมการประสานงานผานผน าชมชนถงล าดบเลขทบตรคว ทเกษตรไดรบเพอไปเซนสญญา โดย ธ.ก.ส. จะตองใชทกษะในการเจรจาประสานงานเพอให ธ.ก.ส. ไดรบช าระหนคนบางสวนจากเกษตร จะเหนไดวา การประสานระหวางหนวยงานปฏบตเพอใหเกดการขบเคลอนโยบาย พบวา มการประสานหลายระดบ คอ (1) การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลาง และสวนภมภาค ซงเปนหนวยงานในระดบกระทรวง กรม ทสงกดการบรหารราชการสวนกลางมายงจงหวดตาง ๆ เพอใหทราบทศทางการปฏบตงานของนโยบาย (2) การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงานซงจะเหนไดวาหนวยงานปฏบตหลก ๆ คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) (3) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตกบผไดรบประโยชนจากนโยบาย ซงกคอ การประสานงานกบชาวนาและโรงสทเขารวมโครงการ (4) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตดวยกน คอ สงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) โดยในการประสานงานดงกลาว ผวจยพบวา ในแตสวนมการประสานงาน ทงในรปแบบทเปนทางการ คอ หนงสอราชการ ซงมความชดเจนในแนวทางปฏบตเปนไป ในทศทางเดยวกน นอกจากนยงพบวา มการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการโดยใชเทคโนโลย ในการประสานงานและรปแบบทไมเปนทางการ คอ มการน าเทคโนโลยเขามาประยกตใชใน การท างาน ซงสะดวก รวดเรว และประหยด และนอกจากนผปฏบตงานยงอาศยความคนเคย และความเปนกนเองของผรบผดชอบในแตละระดบ ซงพบวา มบทบาทอยางมากตอ

213

การประสานงาน จะเหนไดวาในการประสานระหวางหนวยงานปฏบตในการประสานระหวางหนวยงานปฏบตเพอใหเกดการขบเคลอนโยบาย พบวา มการประสานหลายระดบ คอ (1) การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค ซงเปนหนวยงานในระดบกระทรวง กรม ทสงกดการบรหารราชการสวนกลางมายงจงหวดตาง ๆ เพอใหทราบทศทางการปฏบตงาน ของนโยบาย (2) การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงาน ซงจะเหนไดวา หนวยงานปฏบตหลก ๆ คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (3) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตกบผไดรบประโยชนจากนโยบาย ซงกคอ การประสานงานกบชาวนาและโรงสทเขารวมโครงการ (4) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตดวยกน คอ สงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณ โดยในการประสานงานดงกลาว จากการสมภาษณขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ผวจยพบวา ในแตสวนมการประสานงานทงในรปแบบทเปนทางการ คอ หนงสอราชการ ซงมความชดเจนในแนวทางปฏบตเปนไปในทศทางเดยวกน นอกจากนยงพบวา มการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการโดยใชเทคโนโลยในการประสานงานและรปแบบทไมเปนทางการ คอ มการน าเทคโนโลยเขามาประยกตใชในการท างานซงสะดวก รวดเรวและประหยด และนอกจากน ผปฏบตงานยงอาศยความคนเคยและความเปนกนเองของผรบผดชอบในแตละระดบ ซงพบวา มบทบาทอยางมากตอการประสานงานในแตละระดบและจากภาพรวมทงหมด พบวา จงหวดสรนทรไมมปญหาในทางปฏบตการประสานงานเนองจากมการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ อาทเชน โทรศพท โปรแกรมคอมพวเตอรตาง ๆ และเปนทางการ อาทเชน หนงสอราชการตาง ๆ ในการปฏบตงาน เปนตน การนเทศและการตดตามประเมนผล จากการศกษาขอมล เอกสารตาง ๆ จากหนงสอ บทความ กฎหมาย กฎระเบยบ หนงสอสงการของทางราชการ เอกสารงานวจยทเกยวของ พบวา นโยบายรบจ าน าขาวการการก ากบดแลอยางเขมงวดทกจดตงแตจดเรมตนจนกระทงสนสดโครงการ โดยหนาทก ากบดแลจะตกอยภายใตกระทรวง 3 กระทรวงหลก ๆ คอ กระทรวงมหาดไทยก ากบดแลการท างานของคณะอนกรรมการ ฯ ระดบจงหวดอยางใกลชด โดยเฉพาะการออกหนงสอรบรองเกษตรกรการใหบรการเกษตรกร ณ จดรบจ าน าการเกบรกษาขาวเปลอกของโรงสและการเกบรกษาขาวสารในคลงกลาง กระทรวงเกษตรและสหกรณก ากบดแลการออกหนงสอรบรองเกษตรกรโดยตองออกหนงสอรบรองใหตรงตามขอเทจจรง ทงรายชอเกษตรกร พนทเพาะปลก ชนด และปรมาณผลผลตขาว โดยตองก าหนดผรบผดชอบในการออกหนงสอรบรองไวอยางชดเจน คณะท างานหรอหนวยงาน

214

ปฏบตการพเศษ ประกอบดวย หนวยงานทเกยวของรวมทงเจาพนกงานต ารวจเพอประสานงาน และตรวจสอบ การด าเนนการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลโดยก าหนดขอบเขต การปฏบตการตรวจสอบใหครอบคลมทกพนททมจดรบจ าน าและคลงกลางและใหรวมถง การตรวจสอบคณภาพขาวสารของชดตรวจสอบขาวกรมการคาตางประเทศดวย ซงผวจย ของน าเสนอการนเทศและการตดตามประเมนผล ของคณะกรรมการทเกยวของตามล าดบตามน ระดบหนวยงานปฏบตในพนท คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556; อนพงษ คลองคลม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556; ธนกฤต แสงหรญ, สมภาษณ, 26 กนยายน 2556) 1. กรมสงเสรมการเกษตร จากการศกษา พบวา ในขนตอนนเปนหนาทของ กระทรวงเกษตรและสหกรณในการก ากบดแลการออกหนงสอรบรองเกษตรกร โดยตอง ออกหนงสอรบรองใหตรงตามขอเทจจรง ทงรายชอเกษตรกรพนทเพาะปลกชนดและปรมาณผลผลตขาว โดยตองก าหนดผรบผดชอบในการออกหนงสอรบรองไวอยางชดเจน การลงทะเบยนเกษตรกรเปนจดเรมตนของโครงการเนองจากเปนเงอนไขส าคญของเกษตรกรทเขารวมโครงการ อยางไรกตาม ผวจย พบวา ในการกบกบและตดตามผลการด าเนนงานการออกใบรบรองเกษตรกร ผปลกขาว ของกรมสงเสรมการเกษตรมหลายระดบ ดงน 1.1 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด เปนคณะกรรมการ ก ากบดแลทมบทบาทอยางมากในการน านโยบายมาสการปฏบต โดยพบวา มการตรวจสอบ อยางจรงจงและลงพนทเปนระยะเพอปองกนการทจรตทอาจขน นอกจากนยงพบวา การคาภายในจงหวดไดลงพนทอยางสม าเสมอรวมกบเกษตรจงหวดสรนทรและอนกรรมการทานอน ๆ นอกจากนยงมการประชมของคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน ารวมกนเพอตดตาม ความคบหนาผลการด าเนนงานตงเรมปการผลต ซงถอเปนคณะอนกรรมการทมบทบาทอยางมากในการนเทศและการตดตามประเมนผล 1.2 หวหนาสวนราชการของจงหวดท าหนาทนเทศและการตดตามประเมนผล คอ เกษตรจงหวดและ เกษตรอ าเภอ ซงตองคอยตดตามผลการด าเนนงานของเจาหนาทเพอปองกนการทจรตทอาจเกดขนของเกษตรกรในขนตอนดงกลาวในเขตพนทรบผดชอบ 1.3 คณะกรรมการตรวจสอบ โดยในทกต าบลมการแตงตงคณะกรรมการตรวจสอบการขนทะเบยนเกษตรกรผปลกพชเศรษฐกจระดบต าบล เพอเปนการปองการทจรตทเกดขน อยางไรกตามขาราชการผน านโยบายมาปฏบต (ไพสฐ เกตสถตย, สมภาษณ, 22 กนยายน 2556) กลาววา ในการตรวจสอบขอมลการเพาะปลกของเกษตรกร เจาหนาทผปฏบตงานชดดงกลาว จะตองเพมมาตรการในการท างานอยางเขมงวดเพอปองกนการทจรต อยางไรกตาม ผวจย พบวา

215

ภาครฐมบทลงโทษเกยวกบเกษตรกรในกรณทเกดการแจงขอมลอนเปนเทจ คอ (1) ขนตอน หลงการออกใบรบรอง ยกเลกการเขารวมโครงการของเกษตรกรผขนทะเบยนและเกษตรกร ผรบรอง 1 รอบปการเพาะปลก และด าเนนคดตามกฎหมายตามชนความผด และ (2) ขนตอน การรบเงนแลว ยกเลกการเขารวมโครงการ ตดสทธการเขารวมโครงการของเกษตรกรผขนทะเบยน 3 รอบปการผลต เกษตรกรผรบรองขอมล 1 รอบปการผลต พรอมทงด าเนนคดตามกฎหมาย แกเกษตรกรผขนทะเบยนและผขนทะเบยนและผรบรองขอมลตามชนความผด 2. องคการคลงสนคา จากการศกษา พบวา องคการคลงสนคา มหนาทหลก ๆ คอ รบสมครโรงสเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรโดยออกใบประทวนใหแกเกษตรกรภายใน 3 วน จากบทบาทหนาดงกลาว ผวจย พบวา ในการท างานของคลงสนคามการก ากบด หลายระดบ ดงน 2.1 หวหนาสวนงานของคลงสนคามหนาแตละสวน คอ หนวยรบฝากขาวเปลอก ส านกงานพนท และส านกงานสวนกลาง เพอใหการด าเนนงานบรรลเปาหมายทวางไว อยางไรกตามในแตละจงหวด ซงเรยกวา ผประสานงานคลงท าหนาทในการประสานงานเพอใหการด าเนนนโยบายเปนไปอยางไมสะดด 2.2 คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวดปฏบต จะตองตดตาม การปฏบตงานโดยองคการคลงสนคาจะตองจดใหมจดรบจ าน าใหเพยงพอกบความตองการ ของเกษตรกรและเขมงวดกวดขนรวมทงวางระบบการตรวจสอบการรบจ าน าเพอให ความเปนธรรมแกเกษตรกรและใหสามารถปองกนการรวไหลไดอยางมประสทธภาพเพอปองกนการทจรตทเกดขนโดยในแตละจด มการการก ากบดแลอยางเขมงวด โดยมรายละเอยด ดงน 2.2.1 จดท 1 การยนเอกสารรบจ าน า เมอเกษตรกรแจงความจ านงเขารวมโครงการ เจาหนาทผชวย อคส./ อ.ต.ก. ตรวจสอบเอกสาร ส าเนาบตรประชาชน ส าเนาทะเบยนบาน ใบรบรองเกษตรกรตวจรง อน ๆ ทเกยวของ ในจดนพบวา มการก ากบดแลโดยตวเกษตรกร และหวหนาหนวยประจ าจดรบจ าน า 2.2.2 จดท 2 การตรวจสอบคณภาพขาวในจดนนบวาไดรบความสนใจอยางมากเนองจากเปนจดทตวแทนโรงสทเขารวมโครงการตองเขามา วดความชนขาวเปลอกเฉลย 3 ครง วดสงเจอปน วดกรมขาว กรณเปนขาวหอมมะล ขาวหอมจงหวด ขาวปทมธาน 1 และขาวเหนยว ในจดนพบวา ก ากบดแลโดยเกษตรกรเจาของขาวเปลอกเจาหนาทผชวย อคส./ อ.ต.ก. ประจ าจดหวหนาหนวยประจ าจด รบจ าน า ขาราชการประจ าจดรบจ าน า ตวแทนเกษตรกรกรประจ า จดรบจ าน าเจาหนาทต ารวจประจ าจดรบจ าน า

216

2.2.3 จดท 3 การชงน าหนกเมอตวแทนโรงสด าเนนการชงน าหนกรถบรรทกขาวเปลอก และชงน าหนกรถบรรทกเปลาเพอหาน าหนกขาว ในจดนพบวา ก ากบดแลโดยเกษตรกร เจาของขาวเปลอก เจาหนาทผชวย อคส./ อ.ต.ก. ประจ าจด หวหนาหนวยประจ าจดรบจ าน า ขาราชการประจ าจดรบจ าน า ตวแทนเกษตรกรกรประจ าจดรบจ าน า เจาหนาทต ารวจประจ า จดรบจ าน า 2.2.4 จดท 4 การออกใบรบฝากและใบประทวนสนคา เจาหนาทผชวย อคส./ อ.ต.ก จะท าหนาทค านวณปรมาณและวงเงนทไดรบตามโครงการและหวหนาหนวยประจ า จดรบจ าน า ท าหนาทออกใบรบฝากสนคาออกใบประทวนสนคา ก ากบดแลโดยเกษตรกร เจาของขาวเปลอก ตวแทนเกษตรกรกรประจ าจดรบจ าน าขาราชการประจ าจดรบจ าน า 2.3 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร จากการศกษา พบวา ธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร มหนาทหลก คอ จดท าสญญาและจายเงนภายใน 3 วนท าการโดยผวจย พบวา เนองจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ท าหนาทเกยวของกบเกษตรมานานท าใหไมมปญหาในทางปฏบตยกเวน คอ การจายเงนใหเกษตรภายใน 3 ท าการ ทคณะกรรมการนโยบายบายขาวแหงชาตก าหนด เนองจากมปญหาเรองงบประมาณจาก การด าเนนการเบกจายของรฐบาล อยางไรกตามในแตละปการผลตมการนเทศงานและตดตาม ผลการปฏบตจากหนวยงานหลายระดบ 2.3.1 ผบรหารของธนาคาร ซงมทกระดบโดยในระดบอ าเภอและระดบจงหวดเรยกผจดการธนาคาร ซงมความคลองตวในการปฏบตงาน โดยมการประชมเพอชแจงความกาวหนาของการปฏบตงานสม าเสมอเพอใหเกษตรไดรบประโยชนสงสดจากนโยบาย 2.3.2 คณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด ซงมการประชมสม าเสมอเพอตดตามความกาวหนาของการท างานในแตละสวน ซงพบวา มการลงพนทเพอตดตามและตรวจสอบตลอดจนสรางขวญและก าลงใจของบคลากรทเกยวของและสรางความมนใจ แกเกษตรกรในพนท จะเหนไดวาการนเทศและการตดตามประเมนผลนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มการก ากบดแลอยางเขมงวดทกจดตงแตจดเรมตนจนกระทงสนสดโครงการ โดยหนาทก ากบดแลจะตกอยภายใตกระทรวงหลก ๆ คอ กระทรวงมหาดไทยก ากบดแลการท างานของคณะอนกรรมการ ฯ ระดบจงหวดอยางใกลชด โดยเฉพาะการออกหนงสอรบรองเกษตรกรการใหบรการเกษตรกร ณ จดรบจ าน าการเกบรกษาขาวเปลอกของโรงสและการเกบรกษาขาวสารในคลงกลาง กระทรวงเกษตรและสหกรณก ากบดแลการออกหนงสอรบรองเกษตรกร โดยตองออกหนงสอรบรองใหตรงตามขอเทจจรงทงรายชอเกษตรกรพนทเพาะปลกชนด

217

และปรมาณผลผลตขาวโดยตองก าหนดผรบผดชอบในการออกหนงสอรบรองไวอยางชดเจน คณะท างานหรอหนวยงานปฏบตการพเศษประกอบดวยหนวยงานทเกยวของ รวมทงเจาพนกงานต ารวจเพอประสานงานและตรวจสอบการด าเนนการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล โดยก าหนดขอบเขตการปฏบตการตรวจสอบใหครอบคลมทกพนท ทมจดรบจ าน าและคลงกลางและใหรวมถงการตรวจสอบคณภาพขาวสารของชดตรวจสอบขาวกรมการคาตางประเทศดวย นอกจากหนวยงานตาง ๆ ทมหนาทในการก ากบดแลผลการปฏบตงานในแตละชวงแลว ผวจย พบวา มอกหลายหนวยงานทท าหนาทตรวจสอบการท างานของรฐบาลในภาพรวม ซงม ทงหนวยงานราชการและองคกรเอกชนและภาคประชาชน ดงน กรมบญชในฐานะหนวยงานภาครฐ โดยขาราชการผน านโยบายมาปฏบตกลาววา (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) กรมบญชกลางเปนหนวยงานงบประมาณ ซงมหนาทในการตรวจสอบการใชเงน ตามวตถประสงคของโครงการหรอไม โดยมหนงสอราชการถงหนวยงานปฏบตทรบการจดสรรงบประมาณในการตรวจสอบ ควบคมการใชงบประมาณตาง ๆ ตวแทนเกษตรกร (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา ภาคประชาชน ไดแก กลมเกษตรกรตาง ๆ อาทเชน สภาเกษตรกรของแตละจงหวดจงหนาทในการปกปองดแลผลประโยชนของกลมเกษตรกร โดยทกจดรบจ าน าจะปรากฏวามตวแทนเกษตรกรทท าหนาทอยางแขงขนในการปกปองผลประโยชนของเกษตรบางครงท าหนาทใหขอมลทเปนประโยชนตอเกษตรกร จะเหนไดวา ในการศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ผวจยไดเลอกพนทในการศกษา คอ จงหวดสรนทรโดยโดยผวจยไดก าหนดขอบเขตของการศกษาออกเปน 4 ประการ คอ การแปลงนโยบาย หรอถายทอดสการปฏบต การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต การนเทศและการตดตามประเมนผล โดยสามารถสรปผลการศกษาได ดงน การแปลงนโยบายหรอการถายทอดสการปฏบต จากการศกษา พบวา การน านโยบาย รบจ าน าขาวเปลอกมาสการปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นน ในขนตอน การแปลงนโยบาย/ ถายถอดสการปฏบตมกระบวนการอย 2 ขนตอนหลก ๆ คอ (1) การแปลงนโยบาย และ (2) การถายทอดนโยบายสหนวยงานการปฏบต การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต จากการศกษา พบวา หลงจากทมการแปลงนโยบายมาสการปฏบตทงในระดบสวนกลาง และสวนภมภาคเปนทเรยบรอยแลว หนวยงานปฏบตในแตละจงหวด คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอการเกษตร (อคส./ อ.ต.ก.) และธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณ (ธ.ก.ส.) โดยหนวยงานปฏบตทงสาม ไดบรหารจดการภารกจทไดรบมอบหมาย จากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตโดยระดมสรรพก าลงทมอยองคกรเพอใหบรรล

218

วตถประสงคของโครงการ การประสานระหวางหนวยงานปฏบต จากการศกษา พบวา ในการประสานระหวางหนวยงานปฏบตเพอใหเกดการขบเคลอนโยบาย พบวา มการประสานหลายระดบ คอ (1) การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค (2) การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงาน ซงจะเหนไดวาหนวยงาน ปฏบตหลก ๆ คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณ (3) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตกบผไดรบประโยชนจากนโยบาย และ (4) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตและหนวยงานปฏบตดวยกน การนเทศ และการตดตามประเมนผล ผลการศกษา พบวา นโยบายรบจ าน าขาวมการก ากบดแลอยางเขมงวดทกจดตงแตจดเรมตนจนกระทงสนสดโครงการ โดยหนาทก ากบดแลจะตกอยภายใตกระทรวง 3 กระทรวงหลก ๆ คอ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณและ คณะท างาน หรอหนวยงานปฏบตการพเศษ และจากการส ารวจความคดเหนของเกษตรกรทเขารวมโครงการ พบวา ในภาพรวมของกลมตวอยางดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบาย รบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร มระดบความพงพอใจ อยในระดบมาก มคาเฉลย 3.81 (SD = 0.94) โดยมรายละเอยด ดงน ความคดเหนเกยวกบกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาว ไปปฏบตในจงหวดสรนทร ตารางท 23 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความคดเหนเกยวกบ กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวด สรนทร

ดานกระบวนการและ ระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาว

ไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ระดบความเหน

X SD แปลผล เหนดวย อยางยง

เหนดวย เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

10. หนวยงานทรบผดชอบมการประชาสมพนธโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ฯ อยางทวถง เกษตรกรมความเขาใจชดเจน

79 (19.8)

215 (53.8)

80 (20.0)

19 (4.8)

7 (1.8)

3.85 0.86 มาก

219

ตารางท 23 (ตอ)

ดานกระบวนการและ ระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาว

ไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ระดบความเหน

X SD แปลผล เหนดวย อยางยง

เหนดวย เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

11. การออกหนงสอรบรองเกษตรกรจาก กรมสงเสรมการเกษตร มความสะดวก รวดเรว และเปนไปตามเกณฑ

69 (17.3)

145 (36.3)

140 (35.0)

41

(10.3)

5

(1.3)

3.58 0.93 มาก

12. การท าประชาคมโครงการรบจ าน า ชวยใหทานมความเขาใจโครงการมากขน

107 (26.8)

163 (40.8)

100 (25.0)

21

(5.3)

9

(2.3)

3.85 0.95 มาก

13. การก าหนดใหเกษตรกรทจะเขารวมโครงการตองเขารวม เวทประชาคมม ความเหมาะสม

71 (17.8)

130 (32.5)

104 (26.0)

45

(11.3)

50

(12.5)

3.32 1.25 ปานกลาง

14. จดรบจ าน าขาวเปลอกของโครงการม ความสะดวกและเพยงพอ ตอการใหบรการกบเกษตรกร

78 (19.5)

179 (44.8)

121 (30.3)

20

(5.0)

2

(0.5)

3.78 0.83 มาก

15. การออกใบประทวนของ อคส. และ อ.ต.ก. มความสะดวกรวดเรวภายใน 3 วนท าการ

72 (18.0)

1162 (40.5)

135 (33.8)

25

(6.3)

6

(1.5)

3.67 0.89 มาก

16. ณ จดรบน าขาวเปลอกควรมตวแทนจากภาครฐและเอกชนเขารวมสงเกตการณทกครง

91 (22.8)

139 (34.8)

129 (32.3)

27

(6.8)

14

(3.5)

3.67 1.01 มาก

220

ตารางท 23 (ตอ)

ดานกระบวนการและ ระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาว

ไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ระดบความเหน

X SD แปลผล เหนดวย อยางยง

เหนดวย เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

17. ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกควรมเจาหนาทต ารวจเปนตวแทนขาราชการสวนกลาง อยประจ าจดทกครง

101 (25.3)

157 (39.3)

120 (30.0)

21

(5.3)

1

(0.3)

3.84 0.87 มาก

18. ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกมสอมวลชนเขารวมสงเกตการณ ทกครง

139 (34.8)

120 (30.0)

85 (21.3)

45 (11.3)

11 (2.8)

3.83 1.10 มาก

19. หากเกดกรณเกษตรกรแจงขอมล อนเปนเทจเกยวกบพนทเพาะปลก เจาหนาท ไมควรรบขนทะเบยนเกษตรกรรายนนอก

187 (46.8)

147 (36.8)

57 (14.3)

8

(2.0)

1

(0.3)

4.28 0.80 มาก

20. หากเกดกรณเกษตรกรแจงขอมลเทจหลงขนตอนออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกร จะตองยกเลก การเขารวมโครงการ ของเกษตรกรผขนทะเบยนและเกษตรผรบรอง หนงรอบป เพาะปลก และด าเนนคดตามกฎหมายตามชนความผด

183

(45.8) 129

(32.3) 79

(19.8) 8

(2.0)

1

(0.3)

4.21 0.85 มาก

รวม 3.81 0.94 มาก

221

จากตารางท 23 พบวา ในภาพรวมของกลมตวอยางดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร มระดบความพงพอใจอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.81 (SD = 0.94) เมอพจารณาในรายละเอยดสรปได ดงน หนวยงานทรบผดชอบมการประชาสมพนธโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ฯ อยางทวถง เกษตรกรมความเขาใจชดเจนอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.85 (SD = 0.86) การออกหนงสอรบรองเกษตรกรจากกรมสงเสรมการเกษตรมความสะดวก รวดเรว และเปนไปตามเกณฑอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.58 (SD = 0.93) การท าประชาคมโครงการรบจ าน าชวยใหทานมความเขาใจโครงการมากขน อยในระดบมาก มคาเฉลย 3.85 (SD = 0.95) การก าหนดใหเกษตรกรทจะเขารวมโครงการตองเขารวมเวทประชาคมมความเหมาะสมระดบปานกลาง มคาเฉลย 3.32 (SD = 1.25) จดรบจ าน าขาวเปลอกของโครงการมความสะดวกและเพยงพอ ตอการใหบรการ กบเกษตรกรอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.78 (SD = 0.83) การออกใบประทวนของ อคส. และ อ.ต.ก. มความสะดวกรวดเรว และเกษตรกร ไดรบใบประทวน ภายใน 3 วนท าการ อยในระดบมาก มคาเฉลย 3.67 (SD = 0.89) ณ จดรบน าขาวเปลอกควรมตวแทนจากภาครฐและเอกชนเขารวมสงเกตการณทกครงอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.67 (SD = 1.01) ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกควรมเจาหนาทต ารวจเปนตวแทนขาราชการสวนกลาง อยประจ าจดทกครงอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.84 (SD = 0.87) ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกควรมสอมวลชนเขารวมสงเกตการณทกครงอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.83 (SD = 1.10) หากเกดกรณเกษตรกรแจงขอมลอนเปนเทจเกยวกบพนท เพาะปลก เจาหนาท ไมควรรบขนทะเบยนเกษตรกรรายนนอกอยในระดบมาก มคาเฉลย 4.28 (SD = 0.80) หากเกดกรณเกษตรกรแจงขอมลเทจหลงขนตอนออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกร จะตองยกเลกการเขารวมโครงการของเกษตรกรผขนทะเบยนและเกษตรผรบรองหนงรอบป เพาะปลกและด าเนนคดตามกฎหมายตามชนความผดอยในระดบมาก มคาเฉลย 4.21 (SD = 0.85)

222

ตอนท 4 ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร ผลผลต จงหวดสรนทร มล าดบการพฒนาทางประวตศาสตรอยางคอยเปนคอยไป ทงทางดานการปกครอง สงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมอยางตอเนอง จากการตงบานเรอนทมวถชวต อยางเรยบงายในอดต มาเปนวถชวตทสลบซบซอนอยางในปจจบน โดยเฉพาะการสะทอน ความเคลอนไหวของผคนทมมตความสมพนธตอกนอยตลอดเวลา อนเปนลกษณะโดดเดน ของผคนชาวจงหวดสรนทร โดยจงหวดสรนทรตงอยทางทศใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มเนอทประมาณ 8,124.056 ตารางกโลเมตร (ประมาณ 5,077,535 ไร) หางจากกรงเทพ ฯ ประมาณ 450 กโลเมตร ทศเหนอ ตดตอกบจงหวดรอยเอดและจงหวดมหาสารคาม ทศตะวนออก ตดตอกบจงหวดศรสะเกษ ทศตะวนตก ตดตอกบจงหวดบรรมย ทศใต ตดตอกบจงหวดอดรมชย ราชอาณาจกรกมพชา ในพนท 4 อ าเภอ คอ บวเชด สงขะ กาบเชง และพนมดงรก ความยาวตลอดแนวชายแดนประมาณ 90 กโลเมตร โดยแบงเขตการปกครองเปน 17 อ าเภอ 158 ต าบล 2,119 หมบาน องคการปกครอง สวนทองถน จ านวน 173 แหง คอ องคการบรหารสวนจงหวดสรนทร เทศบาลเมอง เทศบาลต าบล จ านวน 24 แหง องคการบรหารสวนต าบลจ านวน 147 แหง มประชากรรวม 1,381,761 คน (ตามประกาศกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย ณ วนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2553) แบงเปนชาย 691,425 คน เปนหญง 690,336 คน จ านวนครวเรอน 214,066 ครวเรอน ซงจ านวนประชากรดงกลาว นบไดวาเปนจงหวดทมจ านวนประชากรอนดบท 11 และมพนทกวางเปนอนดบท 24 ของประเทศ นอกจากนจากรายงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป พ.ศ. 2553 จงหวดสรนทร มมลคาผลตภณฑจงหวด (GPP) ตามราคาประจ าป 55,529 ลานบาท มลคาผลตภณฑตอหว (Per capita GPP) 38,681 บาท จดเปนอนดบท 73 ของประเทศและเปนอนดบท 16 ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยประชาชนสวนใหญในจงหวดสรนทรยงคงประกอบอาชพทางดานการเกษตรกรรม มการท านาขาวเจา ท าสวน และเพาะปลกพชไรชนดตาง ๆ เชน มนส าปะหลง ออยโรงงาน ขาวโพดเลยงสตว ยางพารา อาชพทส าคญรองลงมา คอ การเลยงไหม นอกจากนยงพบวา จงหวดสรนทรมพนทท าการเกษตรทงหมด 3,845,723 ไร สวนใหญเปนพนทเพาะปลกขาวนาป รองลงมา ไดแก มนส าปะหลง ออย และยางพารา ป พ.ศ. 2556 พนท ท าการเกษตรของจงหวด มรายละเอยด ดงน (1) พนทปลกขาวนาป จ านวน 3,289,878 ไร (2) พนทปลกขาวนาปรง จ านวน 88,027 ไร (3) พนทปลกพชไร จ านวน 351,146 ไร (4) พนทปลกพชผก จ านวน 7,443 ไร (5) พนทปลกไมผล จ านวน 4,387 ไร (6) พนทปลกไมยนตน จ านวน 251,827 ไร (7) พนทปลกไมดอก/ ไมประดบ จ านวน 85 ไร (8) พนทปลกหญาเลยงสตว จ านวน 15,921 ไร

223

(9) พนทเพาะเลยงสตวน า จ านวน 11,414 ไร (ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดสรนทร, 2556) โดยมขาวเปนพชเศรษฐกจหลกของจงหวดสรนทร พนธขาวทปลกสวนใหญ ไดแก กข.15 และขาวดอกมะล 105 เรมฤดกาลหวานขาวแหงในชวงปลายเดอนเมษายน-เดอนกรกฎาคม และผลผลตออกสตลาดประมาณชวงเดอนพฤศจกายน-กมภาพนธ ซงผวจย พบวา จงหวดสรนทร มปญหาทางดานตนทนการผลตสง เนองจากการใชพนธขาว และปยในปรมาณสง นอกจากน ความอดมสมบรณของดนต าเนองจากใชปยเคมมานานสงผลตอคณภาพของดน และประสบปญหาภยธรรมชาต ไดแก ฝนทงชวง ภยแลงและอทกภย ท าใหผลผลตขาวมคณภาพต าและมสงปลอมปนในขาวสาร เชน ขาวแดง เมลดวชพช เปนตน จากปญหาดงกลาว พบวา ภาครฐมนโยบายชวยเหลอเกษตรกรหลายแนวทาง คอ สงเสรมการใชเมลดพนธดเพาะปลก และควรเปลยนพนธขาวทก 2-3 ป สงเสรมการปรบปรงบ ารงดน สงเสรมใชเมลดพนธและปยทเหมาะสม สงเสรมการผลตขาว ในระบบมาตรฐาน เชน มาตรฐานเกษตรอนทรย และมาตรฐาน GAP สงเสรมการแปรรป และเพมมลคาขาว เปนตน (ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดสรนทร, 2556) อยางไรกตามประชากรของจงหวดสรนทรสวนใหญ ประกอบอาชพเกษตรกร โดยเพาะปลกขาวเปนหลก โดยจงหวดสรนทรมพนทราบลมเปนทงโลงกวาง สภาพดน รวนปนทรายเหมาะแกการเพาะปลกขาว โดยมพนทบางสวนอยในเขตทงกลารองให ซงเปน แหลงเพาะปลกขาวหอมมะลทดทสดแหงหนงในโลก อยางไรกตามถงแมจงหวดสรนทรจะมชอเสยงในการเปนแหลงผลตขาวทมชอเสยงของโลกและมผลผลตเขาสทองตลาดจ านวนมาก โดยมผลผลตในระดบตน ๆ ของประทศ ซงผวจย พบวา การเพาะปลกขาวของเกษตรกรในจงหวดสรนทร มขอเสยเปรยบเมอเทยบกบจงหวดอน ๆ ในเขตภาคกลางหลายประการ คอ เกษตรกร ในจงหวดสรนทรโดยสวนมากเพาะปลกขาวไดเพยงปละหนงครงโดยอาศยน าฝนจากธรรมชาตเทานน ถงแมวากระทรวงกระเกษตรและสหกรณจะมโครงการเพอพฒนาระบบชลประทาน และขนสง โดยมการขดคลองผนน ากระจายอยทวทงกลารองใหโดยมเปาหมายคอเพอสนบสนนการท าการเกษตรกตาม คลองสงน าเหลานกยงขาดแคลนน าอยเสมอ ซงท าใหเกษตรกรในจงหวดสรนทร สามารถท าการเพาะปลกขาวนาปรงไดในบางพนทเทานน เชน อ าเภอรตนะบรทตดแมน าหวยทบทน เกษตรกรในอ าเภอชมพลบรและอ าเภอทาตมมอาณาเขตตดแมน ามลและแมน า ล าพลบพลา โดยพบวา ไดผลผลตเพยงเลกนอยเทานนและเปนการเพาะปลกเพอยงชพไมใชเพอการคาแตอยางใด ซงผวจยขอน าเสนอปรมาณการผลตขาวของแตละปการผลต ดงน ปการผลตท 2554/ 55 โดยปการผลตท 2554/ 55 เปนปแรกทรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบาย รบจ าน าขาวมาปฏบต โดยพบวา ในปการผลตดงกลาว ประเทศไทยมเนอทเพาะปลก 61.08 ลานไร

224

ผลผลต 23.27 ลานตน ผลผลต 381 กโลกรมตอไร นอกจากนยงพบวา ปการผลตท 2554/ 55 พนทเพาะปลกขาวสวนใหญของประเทศ ประสบอทกภยตงแตปลายเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2554 ท าใหผลผลตขาวไดรบความเสยหาย (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2555 ข) ตารางท 24 สถานการณการผลตขาวนาปปการเพาะปลก 2554/ 55 จงหวดสรนทร (ส านกงาน เศรษฐกจการเกษตร, 2555 ข)

ท อ าเภอ พนท

ปลกขาว (ไร)

ผลผลต (กก./ ไร)

ผลผลต (ตน)

เกบไว บรโภค (ตน)

เกบไว ท าพนธ (ตน)

เกบไว ประโยชน

อน

เหลอ จ าหนาย (ตน)

1 เมองสรนทร 431,566 489.0 204,532.0 30,961 5,637 14,197 91,173 2 จอมพระ 160,875 457.5 73,307.4 11,902 2,128 5,571 36,108 3 ชมพลบร 273,302 416.5 97,153.2 17,075 4,100 11,178 79,428 4 ปราสาท 450,557 419.5 186,795.0 29,854 5,302 12,903 80,968 5 รตนบร 199,383 492.5 68,780.6 16,358 3,121 11,586 84,796 6 ส าโรงทาบ 137,951 460.0 57,084.9 9,685 2,039 5,580 38,496 7 สงขะ 331,347 430.0 140,387.7 27,899 4,896 14,036 93,532 8 ศขรภม 293,643 550.0 157,233.7 25,036 4,257 12,346 81,823 9 ทาตม 239,996 346.0 61,322.6 19,393 3,893 10,097 67,583

10 กาบเชง 149,236 388.0 57,903.6 8,226 1,077 2,611 14,192 11 สนม 111,869 627.6 70,210.5 7,847 1,669 4,136 27,705 12 ล าดวน 90,540 402.0 36,342.8 5,965 1,358 3,423 23,483 13 บวเชด 80,500 402.0 31,567.9 3,928 986 2,523 17,795 14 พนมดงรก 81,018 450.0 36,458.1 6,787 1,202 3,029 19,274 15 ศรณรงค 121,704 407.5 47,660.4 7,261 1,587 4,232 29,242 16 เขวาสนรนทร 105,736 422.5 44,673.5 6,389 1,444 3,272 21,619 17 โนนนารายณ 70,696 509.0 34,950.0 6,530 1,060 3,040 19,769

รวม 3,329,919 422 1,422,516 67,685 257,809 98,960 998,067

225

จากตารางท 24 ปการผลตท 2554/ 55 พบวา จงหวดสรนทร มผลผลตรวม 1,422,516 ตน โดยอ าเภอเมองจงหวดสรนทร มผลผลตสง จ านวนถง 204,532.0 ตน อ าเภอปราสาท มผลผลตจ านวน 186,795.0 ตน ศขรภม มผลตจ านวน 157,233.7 ตน และอ าเภอบวเชด ซงมผลผลตทต าสด เนองจากสภาพผนดนเปนภเขา โดยมผลผลตเพยง จ านวน 31,567.9 ตน เกบไวบรโภค 6,530 ตน เกบไวท าพนธ 257,809 ตน เกบไวประโยชนอน 98,960 ตน เหลอจ าหนายออกสทองตลาด 998,067 ตน (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2555) จากจ านวนดงกลาว แสดงใหเหนวา จงหวดสรนทรเปนแหลงเพาะปลกขาวทมความส าคญของประเทศไทย โดยปการผลต 2554/ 55 ดงกลาว ผวจย พบวา เกษตรกรในจงหวดสรนทรไดน าผลผลตเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยพบวา ปการผลต 2554/ 55 จงหวดสรนทร มโรงสเขารวมโครงการ จ านวน 28 โรงส และเปดจดรบจ าน านอกพนท จ านวน 7 แหง รวมจดรบจ าน าทงสน 35 แหง องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร ไดออกใบประทวนสนคาใหแกเกษตรกร จ านวน 101,816 ฉบบ ปรมาณขาวเปลอกทเขาสโครงการ น าหนก 485,422 ตน และ ธ.ก.ส. จายเงนใหเกษตรกรเปนเงน จ านวน 9,152 ลานบาท และพบวา ในจงหวดสรนทรไมมเกษตรกรรายใดไถถอนผลผลตของตนเองเมอครบก าหนดระยะเวลา การไถถอน (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) นอกจากนในปการผลตดงกลาว มภาพรวมโครงการรบจ าน าทงประเทศของโครงการ รบจ าน าปการผลต 2554/ 55 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร คอ มโรงสสมครเขารวมโครงการ จ านวน 829 โรง โรงสเปดรบฝาก จ านวน 697 โรง และมโรงสเปดจดรบจ าน านอกพนท 228 จด มเกษตรน าขาวเปลอกมาจ าน า จ านวน 1,294,210 ราย ปรมาณรบจ าน าทงสน 6,950,157 ตน และ ธ.ก.ส. ไดจายเงนใหเกษตรกร จ านวน 1,189,101 สญญา เปนเงน 118,576.078 ลานบาท จะเหนไดวา จงหวดสรนทรเปนแหลงเพาะปลกขาวทมความส าคญของประเทศไทย โดยมชอเสยงทางดานขาวหอมมะล แตปรากฏวาจงหวดสรนทรมผลผลตเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร จ านวน 485,422 ตนเทานน ซงแสดงใหเหนชดเจนวา มผลผลตจ านวนมากถง 512,645 ตน ทไมไดเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลในปการผลตท 2554/ 55 จากจ านวนผลผลตทหายออกจากระบบในปการผลต 2554/ 55 ดงกลาว แสดงใหวาผลผลตขาวของจงหวดสรนทรไมไดเขารวมโครงการของรฐบาลประมาณ รอยละ 50 นอกจากน ผลผลตบางสวนเกษตรกรเกบไวเพอการบรโภคในครวเรอนและเกบไวท าเมลดพนธ ท าใหไมมผลผลตเขารวมโครงการและขายในชองทางการตลาดอน ๆ

226

ปการผลตท 2555/ 56 ปการผลตท 2555/ 56 เปนปการผลตท 2 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ทน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต ซงยงไมมการปรบเปลยนมาตรการการรบจ าน า ท าใหเกษตรกรสนใจจ านวนมาก โดยพบวา มการเพมพนทการเพาะปลกเพมขน จ านวนผลผลตตอไรลดลง เมอเปรยบเทยบกบปการผลต 2554/ 55 ตารางท 25 สถานการณการผลตขาวนาปปการเพาะปลก 2555/ 56 จงหวดสรนทร (ส านกงาน เศรษฐกจการเกษตร, 2556)

ท อ าเภอ พนท

ปลกขาว (ไร)

ผลผลต (กก./ ไร)

ผลผลต (ตน)

เกบไว บรโภค (ตน)

เกบไว ท าพนธ (ตน)

เกบไว ประโยชน

อน

เหลอ จ าหนาย (ตน)

1 เมองสรนทร 422,559 377.75 141,969 30,961 5,637 14,197 91,173 2 จอมพระ 160,875 392.75 55,708 11,902 2,128 5,571 36,108 3 ชมพลบร 273,301 409.00 111,780 17,075 4,100 11,178 79,428 4 ปราสาท 447,409 365.00 129,027 29,854 5,302 12,903 80,968 5 รตนบร 208,086 556.80 115,862 16,358 3,121 11,586 84,796 6 สาโรงทาบ 137,094 410.50 55,801 9,685 2,039 5,580 38,496 7 สงขะ 331,347 430.00 140,364 27,899 4,896 14,036 93,532 8 ศขรภม 289,978 435.00 123,463 25,036 4,257 12,346 81,823 9 ทาตม 281,522 389.00 100,966 19,393 3,893 10,097 67,583

10 กาบเชง 128,057 363.50 26,106 8,226 1,077 2,611 14,192 11 สนม 111,273 371.67 41,356 7,847 1,669 4,136 27,705 12 ลาดวน 90,731 378.00 34,229 5,965 1,358 3,423 23,483 13 บวเชด 80,282 384.00 25,231 3,928 986 2,523 17,795 14 พนมดงรก 81,018 378.00 30,293 6,787 1,202 3,029 19,274 15 ศรณรงค 122,858 400.00 42,323 7,261 1,587 4,232 29,242 16 เขวาสนรนทร 105,736 340.00 32,724 6,389 1,444 3,272 21,619 17 โนนนารายณ 70,696 430.00 30,399 6,530 1,060 3,040 19,769

รวม 3,342,822 400.65 1,237,601 241,095 50,142 123,760 822,604

227

ปการผลต 2555/ 56 พบวา ประเทศไทยมผลผลตขาวรวม 38.0 ลานตนขาวเปลอก (ประกอบดวย ขาวนาป ปเพาะปลก 2555/ 56 และขาวนาปรง ปเพาะปลก 2556) ลดลงจากปกอนรอยละ 0.3 จากการลดพนทเพาะปลกขาวนาปรง เนองจากปรมาณนาในเขอนขนาดใหญมปรมาณนอยกวาป พ.ศ. 2555 กรมชลประทานจงประกาศใหเกษตรกรงดการปลกในบางพนท โดยสงเสรมใหปลกพชอนทใชนานอยกวาแทน เชน ขาวโพดเลยงสตวและถวเหลอง เปนตน ขณะทผลผลต ขาวนาป มปรมาณ 27.2 ลานตนขาวเปลอก เพมขนจากปกอน รอยละ 5.3 ผลจากโครงการ รบจ าน าขาวทราคาสงกวาราคาตลาดจงใจใหเกษตรกรปลกขาวนาปทใหผลผลตตอไรเพมขน ทกภมภาค โดยในจงหวดสรนทร พบวา ในปการผลตท 2555/ 56 จงหวดสรนทรมผลผลต ในภาพรวมทงหมด 1,237,601 ตน ลดจากป 2554/ 55 ซงมยอดผลผลตรวมท 1,422,516 ตน โดยมการเกบขาวไวเพอการบรโภค 241,095 ตน และเปนเมลดพนธ 50,142 ตน และคงเหลอ เพอออกสทองตลาด จ านวน 822,604 ตน ดงตารางท 25 อยางกตามโดยในปการผลตดงกลาว ผวจย พบวา ในการน านโยบายรบจ าน าขาว ไปปฏบตในจงหวดสรนทร พบวา เกษตรกรจ านวนมากสนใจเขารวมโครงการ โดยพบวา ปการผลต 2555/ 56 มโรงสทเปดจดรบจ าน าขาวเปลอก จ านวน 33 โรงส และเปดจดรบจ าน า นอกพนท จ านวน 38 แหง รวมจดรบจ าน าทงสน 71 แหง ณ วนท 18 กมภาพนธ พ.ศ. 2556 องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรไดออกใบประทวนสนคาใหแกเกษตรกรแลว จ านวน 134,787 ฉบบ มการรบจ าน าขาวในยงฉาง 874 สญญา ปรมาณขาวเปลอกทเขาสโครงการน าหนก 408,639 ตน ในขณะทภาพรวมการรบจ าน าของทงประเทศในปการผลต 2555/ 56 พบวา เปาหมายของการรบจ าน า 22 ลานตนขาวเปลอก โดยมการรบจ าน ารวม 2 รอบ มมลคาสงถง 351418.514 ลานบาท โดยรอบแรกปรมาณการรบจ าน าสงสดถง 14,499,222 ตน รอบทสองปรมาณการรบจ าน า 7,977,374 ตน (กรมการคาภายใน, 2556 ข, หนา 32) ปการผลตท 2556/ 57 ปการผลตท 2556/ 57 เปนปท 3 ของการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยมปรบเปลยนมาตรการหลายประการ อาทเชน การก าหนดเปาหมายในการรบจ าน า เงอนไขการเขารวมโครงการ โดยการปรบเปลยนมาตรการดงกลาว สงผลใหจ านวนผลผลตลดลงเมอเปรยบเทยบกบปการผลตท 2555/ 56

228

ตารางท 26 สถานการณการผลตขาวนาปปการเพาะปลก 2556/ 57 จงหวดสรนทร (ส านกงาน เศรษฐกจการเกษตร, 2557)

ท อ าเภอ พนท

ปลกขาว (ไร)

ผลผลต (กก./ ไร)

ผลผลต (ตน)

เกบไว บรโภค (ตน)

เกบไว ท าพนธ (ตน)

เกบไว ประโยชน

อน

เหลอ จ าหนาย (ตน)

1 เมองสรนทร 418,666 386 153,624 16,860 6,280 15,362 115,122 2 จอมพระ 160,785 402 63,552 11,902 2,412 6,355 42,884 3 ชมพลบร 273,320 417 102,119 17,075 4,100 10,212 70,732 4 ปราสาท 405,032 373 142,036 20,653 6,075 14,204 101,104 5 รตนบร 211,002 518 94,530 16,358 3,165 9,453 65,554 6 ส าโรงทาบ 137,311 413 48,607 4,358 2,060 4,861 37,329 7 สงขะ 325,481 409 127,759 37,838 4,882 12,776 72,263 8 ศขรภม 297,038 423 116,291 16,362 4,456 11,629 83,844 9 ทาตม 280,965 424 101,671 8,248 4,214 10,167 79,042

10 กาบเชง 126,351 358 45,079 4,345 1,895 4,508 34,331 11 สนม 112,109 376 42,122 7,847 1,682 4,212 28,382 12 ล าดวน 90,731 386 34,784 4,474 1,361 3,478 25,470 13 บวเชด 80,428 393 30,902 3,928 1,206 3,090 22,678 14 พนมดงรก 69,845 386 26,824 6,787 1,048 2,682 16,307 15 ศรณรงค 122,892 398 42,898 7,261 1,843 4,290 29,504 16 เขวาสนครน 105,698 361 38,120 6,919 1,585 3,812 25,804 17 โนนารายณ 76,956 433 31,764 4,603 1,154 3,176 22,831

รวม 3,294,610 403.29 1,242,683 195,815 49,419 124,268 873,181

จากตารางท 26 พบวา จงหวดสรนทรมผลผลตในภาพรวมทงหมด 1,242,683 ตน โดยมการเกบผลผลตไวเพอการบรโภค จ านวน 195,815 ตน และเพอเปนเมลดพนธ 49,419 ตน นอกจากนยงเกบเพอประโยชนดานอน ๆ จ านวน 124,268 ตน โดยมผลผลตออกสทองตลาด พรอมจ าหนาย 873,181 ตน โดยในปการผลตดงกลาว ผวจย พบวา ในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร พบวา เกษตรกรเขารวมโครงการรบจ าน าขาวทงหมด 100,185 ราย

229

ปรมาณขาว 536,471 ตน รวมวงเงน 9,153,596,626 บาท (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) นอกจากนยงพบวา ปการผลตท 2556/ 57 ภาพรวมของโครงการรบจ าน าทงประเทศสงสดถง 191,582.329 ลานบาท มโรงสเปดรบฝากจ านวน 821 โรง และมโรงสเปดจดรบจ าน า นอกพนท 638 จด มเกษตรกรเขารวมโครงการ ฯ จ านวน 1,956,651 ราย ปรมาณรบจ าน ารวมทงสน11,673,994 ตน และ ธ.ก.ส. ไดจายเงนใหเกษตรกรแลว จ านวน 1,524,155 ราย 1,825,407 สญญา (กรมการคาภายใน, 2557, หนา 32) จากตารางท 24 ตารางท 25 และตารางท 26 ซงเปนขอมลสถานการณการผลตขาว ของจงหวดสรนทร แสดงใหเหนวาจงหวดสรนทรเปนเปนแหลงเพาะปลกขาวทความส าคญ ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมผลผลตจ านวนมากในแตละปการผลต แตในขณะเดยวกน กลบพบวา จ านวนผลผลตทเขาโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ในแตละปการผลตอยในอตราทไมสงมากนก โดยปรมาณขาวหายออกจากระบบในแตละ ปการผลตเกอบรอยละ 50 ทง ๆ ทผลผลตในภาพรวมของจงหวดอยในล าดบตน ๆ ของประเทศ อยางไรกตามจากการสมภาษณตวแทนเกษตรกรกรและขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต ในจงหวดสรนทร ตลอดจนผมสวนเกยวของ ผวจยพบวา มหลายเหตผลทผลผลตขาวของจงหวดสรนทรไมไดเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลโดยมเหตผล ดงน 1. ผลผลตขาวไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาต ซงเกดขนหลายประการ คอ น าทวมในปลายฤดการผลตโดยไดรบความเสยหายในหลายพนท ซงเรยกกนวา มหาอทกภย เปนอทกภยรนแรงทสงผลกระทบตอบรเวณลมแมน าเจาพระยาและลมน าโขง เรมตงแตปลายเดอนกรกฎาคมและสนสดเมอวนท 16 มกราคม พ.ศ. 2555 มราษฎรไดรบผลกระทบกวา 12.8 ลานคน ธนาคารโลกประเมนมลคาความเสยหายสงถง 1.44 ลานลานบาท เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2554 และจดใหเปนภยพบตทมมลคาความเสยหายมากทสดเปนอนดบ 4 ของโลก โดยจงหวดสรนทรไดรบ ความเดอดรอนจากน าทวม 15,178 ครวเรอน โดยนาขาวและไรมนส าปะหลง เสยหาย 10,800 ไร ราษฎรไดรบความเดอดรอน จ านวน 15,178 ครวเรอน นอกจากนผลผลตขาวของเกษตรยงไดรบผลกระทบจากโรคระบาดในนาขาว อาทเชน โรคใบไหม ซงผลกระทบรนแรงและรวดเรว ตนขาวตายลงภายใน 3 วน โดยตนขาวทรอดจะกลายพนธเปนเมลดแดง สน ซงกลายเปนขาวทไมมคณภาพ ไมผานการคดคณภาพใหเขารวมโครงการ ซงพบวา มเปนจ านวนมากในแตละอ าเภอ 2. เกษตรกรบางรายมทดนท ากนจ านวนเลกนอย โดยเปนเกษตรกรรายยอยโดยมทดนท ากนโดยประมาณ 5-15 ไร โดยไดผลผลตจ านวนเลกนอยแคการบรโภคและเกบไวท าเมลดพนธไมมผลผลตเหลอทจะเขารวมโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาล ซงพบวา มเกษตรกลมนจ านวนมาก

230

ในหลายอ าเภอ อาทเชน อ าเภอรตนบร อ าเภอทาตม อ าเภอชมพลบร เปนตน ในขณะเดยวกนเกษตรกรเหลานจะเลอกขายผลผลตทเหลอใหโรงสโดยทวไป ซงไดเงนสดเขามาใชจาย ในครวเรอนทนทโดยทไมยงยากกบการตระเตรยมเอกสารแตอยางใด นอกจากนโดยเกษตรบางรายยงมองวาเนองจากเปนปแรกทมการก าหนดราคาการรบจ าน าทสงกวาทองตลาดประกอบกบเกษตรกรทเขารวมโครงการตองตระเตรยมเอกสารท าใหเกษตรกรบางรายตดสนใจไมเขารวมโครงการรบจ าของรฐบาลเนองจากยงไมเขาใจในขนตอนการปฏบตงาน ซงสงผลใหปรมาณผลผลตทเขารวมโครงการรบจ าน าต ากวาปรมาณผลผลตในภาพรวมของทงจงหวด 3. ผลผลตถกน าเขาโครงการเพยงบางสวน เนองจากเกษตรกรน าผลผลตเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลเพยงบางสวนเทานน ในขณะเดยวกนเกษตรกรกน าผลผลตอกสวนขายสดทราคาตลาดทโรงสทวไป เนองจากตองการน าเงนสดเขามาเพอจบจายใชสอยในครวเรอน ตลอดจนใชหนตนทนการผลตในฤดการผลตทผานมาหรอชดใชหนนอกระบบ เพอใหเกด สภาพคลองในครวเรอน ซงมเหตผล คอ การเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกตองมระยะเวลา ในการตระเตรยมเอกสารและประสานงานกบหลาย ๆ ฝายและไมไดรบเงนจากกการจ าน าในทนทในขณะทเกษตรกรมภาระหนสนทตองชดใช 4. ผลผลตถกหกเพอชดใชหนตนทนการผลตทเกดขน โดยพบวา ในบางอ าเภอมนายทนเพอสนเชอทางดานปจจยการผลตโดยมการชดใชดวยจ านวนผลผลตทไดในแตละป โดยพบวา นายทนเจานนเปนเจาของเครองจกร เชน รถเกยวขาวและเครองจกรตาง ๆ เมอการเกบเกยวผลผลตนายทนจะเอาหกเอาผลผลตเพอชดใชหนทนท ซงเรยกวา “หกหนหนางาน” ซงพบวา มเกษตรกรถกนายทนเอารดเอาเปรยบในหลายพนท ซงสรางความเดอดรอนใหแกเกษตรกรเปนอนมาก เนองจากนายทนเหลานเปนผมอทธพลในเขตพนทและมมาตรการในการเกบหนทไมเปนธรรมใหแกเกษตรกร 5. เกษตรกรในจงหวดสรนทรบางสวนเขารวมโครงการพฒนาเกษตรกรของจงหวด ซงมนโยบายสงเสรมเกษตรใหสามารถพงพาตนเองและอยรอดได อาทเชน โครงการขาวหอมมะลเกษตรอนทรย ซงมชอเสยงเปนทยอมรบทงในและตางประเทศ และมรายไดเขามาในภาคครวเรอนในระดบหนง นอกจากนเกษตรกรบางรายเขารวมโครงการเมลดพนธของสวนราชการตาง ๆ อาทเชน กลมเกษตรและกรมการการขาวของกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมการควบคมกระบวนการผลตทกระยะโดยเกษตรกรจะไดรบราคาสงกวาทองตลาดและโครงการรบจ าน า ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ซงพบวา มเกษตรกรในหลายอ าเภอทเขารวมโครงการ คอ อ าเภอชมพลบร อ าเภอปราสาท และอ าเภอเมอง เปนตน

231

6. จงหวดมสภาพภมประเทศทแตกตางกน บางอ าเภอมสภาพพนดนเปนปา ทอดมสมบรณเหมาะแกการท าพชสวน บางอ าเภอเปนทโลงกวางเหมาะแกการปลกขาว เกษตรกรบางอ าเภอ อาทเชน ล าดวน ชมพลบร และศรขรภม ซงมทดนท ากนจ านวนมากเนองเปนทงโลง และพนททมเอกสารสทธชดเจนท าใหเกษตรกรมโอกาสมากกวาในการเขารวมโครงการและมผลผลตเขารวมโครงการบางรายสงถงหลกลานเลยทเดยว ในขณะเดยวกนบางอ าเภอของจงหวดสรนทรมภประเทศเปนทราบสงเหมาะแกเพาะปลกขาว ไมมแหลงน า นอกจากนยงพบวา ทดน ยงไมมเอกสารสทธทชดเจนท าใหเกษตรขาดโอกาสในการเขาถงโครงการ โดยมทดนท ากนประมาณ 5-15 ไร ซงบางปไมผลผลผลตหลงเหลอ ซงแสดงวาเขาไมถงนโยบายของรฐบาล จากเหตผลดงกลาว สงผลตอปรมาณขาว ทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ในรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร อยางมนยส าคญ อยางไรกตามจากผลการด าเนนงาน ของโครงการรบจ าน าขาวดงกลาวขาราชการผน านโยบายมาปฏบตกลาววา (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) ในจงหวดสรนทรมการบรหารราชการสวนภมภาคออกเปน 17 อ าเภอ โดยพบวา มเกษตรกรทลงทะเบยนเกษตรกรกบส านกงานเกษตรอ าเภอแตละอ าเภอจ านวนมาก และบางสวนไดขนทะเบยนเกษตรผปลกขาวกตาม ไมไดเขารวมโครงการเนองจากโครงการของรฐบาลชดนมสาระส าคญอยางหนง ซงเปนขอจ ากดของเกษตรกร คอ เกษตรกรตองมผลผลตเปนของตนเองจงจะสามารถเขารวมโครงการเทานน ซงในความเปนจรงเกษตรกรแตละราย มทดนท ากนไมเทากนบางรายมมากบางรายมนอย ท าใหเกษตรมโอกาสในการเขาถงนโยบายแตกตางกน นอกจากนในแตละปการผลตรฐบาล ไดก าหนดเงอนไขส าหรบเกษตรกรแตกตางกนโดยในปการผลต 2554/ 55 พบวา ไมมการจ ากดปรมาณหรอก าหนดเพดานขนต า ซงหมายความวาเกษตรกรสามารถเขารวมโครงการโดยไมมการจ ากดวงเงน เพยงแตตงขอสงเกตในกรณทเกษตรกรรายใดมยอดวงเงนรบจ าน าเกน 500,000 บาท จะตองมการตรวจสอบจากคณะกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าในระดบจงหวด โดยยดใบขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาวเปนหลกโดยถาเปนขาว ของเกษตรจรงกตองอนมตสญญาเงนก ซงพบวา มเกษตรกรบางสวนทมยอดเกน 500,000 บาท ทงในเขตอ าเภอศรขรภม อ าเภอชมพลบร โดยคณะอนกรรมการก ากบดแลไดลงพนทตรวจสอบขอเทจจรง ซงพบวา เปนเกษตรกรมทดนท ากนจ านวนมากและในแตละปการผลตกเปนเกษตรกร รายเกาอยเชนเดม อยางไรกตามคณะกรรมก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด ไดเพมมาตรการ ในการตรวจสอบและก ากบดแลเพอไมใหเกดการทจรตเกดขน เนองจากเกษตรกรบางสวนเขารวมโครงการของรฐบาล อาทเชน โครงการขาวพนธ โครงการขาวหอมมะลอนทรยซงเกษตรกลมนลงทะเบยนเกษตรกรผปลกขาวกบส านกเกษตรอ าเภอเชนเดยวกน แตไมไดน าผลผลตขาว ของตวเองไปเขารวมโครงการรบจ าน ากบรฐบาล ซงอาจกอใหเกดการสวมสทธในสวนน

232

โดยน าขาวจากทอนมาขายในนามขาวของเกษตรกรและยากตอการตรวจสอบเนองจากเกษตรกร ในเขตพนทจะปกปองเกษตรกรดวยกนและไมคอยรวมมอกบเจาหนาทภาครฐซงจะสราง ความเสยหายใหแกรฐบาลไดเชนเดยวกน อยางไรกตาม พบวา ในปการผลตท 2556/ 57 มการก าจดปรมาณการเขารวมโครงการของเกษตรกร โดยก าหนดวงเงน คอ จ านวน 350,000 บาทตอราย หมายความวา เกษตรกรสามารถเขารวมโครงการสงสดไมเกนสามแสนหาหมนบาทในปการผลต 2556/ 57 ซงการจ ากดวงเงนดงกลาว กระทบตอเกษตรกรรายใหญเทานน ซงนบไดวาเปนกลมชาวนาผมอนจะกนหรอชาวนา ผร ารวยและสามารถชวยเหลอตวเองได ซงจงหวดสรนทรมจ านวนไมมากนก อยางไรกตาม จากการลงพนท ผวจย พบวา ชาวนากลมน พยายามทจะหาชองทางเพอใหผลผลตเขารวมโครงการใหไดมากทสด ซงตองยอมรบวา ณ ปจจบนปญหาการทจรตเกดขนจากชาวนาผผลตเชนเดยวกนโดยมหลากหลายวธ เชน (1) การจางเกษตรกรทผลผลตไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาต และไมมผลผลตแตมใบรบรองเกษตรกรผปลกขาวใหขายผลผลตแทน โดยคดคาจางเปนตนตนละ 500 บาท เปนตน (2) ไมใชการจางแตเปนการชวยเหลอกนเองในหมญาตพนอง ในการขายผลผลตแทนกนโดยมหลายสาเหตทตองท าเชนนน คอ เอกสารไมสมบรณเนองจากตองประกอบอาชพหลายอยางท าใหไมเวลาลงผลผลตดวยตนเองเนองจากมเงอนไข คอ เจาของผลผลตตองมาขายผลผลตดวยตนเอง จงมการชวยเหลอกนเองระหวางญาตพนองซงไมใชการจาง (3) มการกวานซอผลผลตจากนายทนโดยมวตถประสงคเพอเขารวมโครงการรบจ าน าโดยเฉพาะ นอกจากนนายทนเหลานกเกบผลผลตเพอเกงก าไรอยางอนดวย อยางไรกตามจากปญหาทเกดขนยากตอ การตรวจสอบเพาะเกษตรกรกอางวาเปนผลตของตนเองทงนนและปกปองผลผลปะโยชน ของเกษตรกรดวยกนเอง ผลลพธ จากการศกษา พบวา ปการผลต 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 จงหวดสรนทร มครวเรอนเกษตรกรใน 3 ปการผลตไมแตกตางกนมากนก โดยมจ านวนครวเรอนเกษตรกรลดลงในแตละปการผลต โดยมรายละเอยด คอ ในปการผลต 2554/ 55 มครวเรอนเกษตรกร จ านวน 203,703 ครวเรอน โดยมจ านวนเกษตรกร 653,158 คน ปการผลต 2555/ 56 มครวเรอนเกษตรกร จ านวน 202,443 ครวเรอน โดยมสมาชกเกษตรกร 653,158 คน และปการผลต 2556/ 57 มครวเรอนเกษตรกร จ านวน 176,114 ครวเรอน โดยมสมาชกเกษตร 652,717 คน แสดงใหเหนวา ประชาชนในเขตจงหวดสรนทรตระหนกเหนความส าคญของอาชพเกษตรกร โดยสงเกตไดจากจ านวนครวเรอนการเกษตรเพมขนและจ านวนเกษตรกรเพมขนในปการผลต 2555/ 56 และครวเรอนเกษตรและจ านวนเกษตรลดลงในป 2556/ 57 ตามตารางท 27

233

ตารางท 27 ครวเรอนเกษตรกรและจ านวนเกษตรในจงหวดสรนทร

ปการผลต 2554/ 55 2555/ 56 2556/ 57

ท อ าเภอ ครวเรอน จ านวนเกษตรกร

ครวเรอน จ านวนเกษตรกร

ครวเรอน จ านวนเกษตรกร

1 เมองสรนทร 25,801 56,199 25,801 56,199 20,525 56,199 2 จอมพระ 9,918 39,672 9,918 39,672 9,918 39,672 3 ชมพลบร 14,006 56,916 14,229 56,916 13,796 56,916 4 ปราสาท 24,878 68,842 24,878 68,842 20,185 68,842 5 รตนบร 16,492 54,528 13,632 54,528 13,632 54,528 6 สาโรงทาบ 7,348 14,525 8,071 14,525 7,735 14,525 7 สงขะ 18,906 92,996 23,249 92,996 13,746 126,126 8 ศขรภม 22,677 83,452 20,863 83,452 18,180 54,540 9 ทาตม 15,703 27,492 16,162 27,492 13,746 27,492

10 กาบเชง 9,201 14,483 6,855 14,483 6,460 14,483 11 สนม 6,978 26,156 6,539 26,156 7,190 26,156 12 ลาดวน 5,233 14,913 4,971 14,913 4,971 14,913 13 บวเชด 4,779 13,092 4,364 13,092 4,191 13,092 14 พนมดงรก 5,346 22,624 5,656 22,624 5,656 22,624 15 ศรณรงค 6,125 24,204 6,051 24,204 6,066 24,204 16 เขวาสนรนทร 5,347 21,296 5,324 21,296 5,003 23,063 17 โนนนารายณ 4,965 21,768 5,442 21,768 5,114 15,342

รวม 203,703 653,158 202,443 653,158 176,114 652,717 อยางไรกตาม ผวจย พบวา มความคดเหนทหลากหลายตอการน านโยบายรบจ าน าขาว มาสการปฏบตในเขตพนทจงหวดสรนทร โดยผวจยขอสรปตามกลมขาราชการทน านโยบายมาสตวแทนเกษตรกรกรและโรงส ซงเปนกลมผมสวนไดสวนเสยตอการน านโยบายมาสการปฏบต โดยผวจยขอน าเสนอในประเดน ดงตอไปน (1) ความพงพอใจโครงการรบจ าน าขาวเปลอก ของรฐบาล (2) ความพงพอใจและเชอมนในการปฏบตงานของขาราชการทน านโยบายมาปฏบต (3) สภาพการพฒนาของเกษตรทางดานเศรษฐกจและสงคมในจงหวดสรนทร

234

1. ความพงพอใจโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล กลมขาราชการทน านโยบายมาปฏบต กลมทหนงมองวา หนาทของขาราชการ แตละประเภทมความแตกตางกน โดยในวงจรนโยบายสาธารณะ ขาราชการการเมองมหนาท ในการก าหนดนโยบาย ในขณะทขาราชการประจ ามหนาทในการน านโยบายมาปฏบต โครงการ รบจ าน าขาวเปลอกกเชนเดยวกน จะเหนไดวาพรรคเพอไทยไดน าไปก าหนดเปนนโยบายของพรรค เมอไดรบการเลอกตงเขามาเปนรฐบาลจงไดน านโยบายรบจ าน ามาเปนนโยบายเรงดวน โดยมการสงการตามสายการบงคบบญชาในฐานะขาราชการในเขตพนทตองวางตวเปนกลาง ทางการเมองและกตองตอบสนองนโยบายเพอใหเกดประโยชนสงสดตอเกษตรกร ขาราชการ ผน านโยบายมาปฏบตมความคดเหนทแตกตางกน โดยพบวา กลมแรกไมพงพอใจ โดยมองวา การก าหนดราคาทสงขนสงผลตอราคาตนทนดานอน ๆ เชนเดยวกน เพราะเนองจากท าหนาทดแลราคาสนคามานานตองคอยควบคมราคาสนคาตาง ๆ ในเขตพนท นอกจากนเราจะแขงขนในตลาดการคาโลกไดอยางไร ในเมอรฐซอขาวจากเกษตรกรในราคาทสงการก าหนดราคาสงออก ยอมสงตามไปดวยการก าหนดราคาดงกลาว สงผลกระทบตอตลาดการคาขาวในทสด อยางไรกตามมขาราชการบางกลม มองวา เกษตรกร คอ กลมคนสวนใหญในสงคมแตปรากฏวารายไดต าทสด เกษตรกรไมสามารถก าหนดราคาขาวดวยตนเอง การก าหนดราคาขาวอยทพอคา โรงสตลอดมา คณภาพชวตตกต าเมอเทยบกบอาชพอน ๆ จนกระทงตองอพยพเขาไปท างานทเมองหลวง และหวเมองใหญทงบตรหลานไวใหพอแมดแลและมปญหาครอบครวขาดความอบอนบตรหลานเขาหายาเสพตดในทสด ซงสงเหลานประเมนความเสยหายออกมามหาศาล สงผลทงระบบเศรษฐกจและสงคมเมอรฐบาลมนโยบายชวยเหลออยางเชนโครงการรบจ าน าขาวอยางนอยทสด โครงการนกดงดดใหคนกลมนกลบเขาสทองถนและมองเหนความส าคญของการเพาะปลกขาว ซงเปนวถชวตดงเดม เกษตรกรผรบประโยชนจากนโยบาย (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) มองวา จงหวดสรนทรมเกษตรกรทเขารวมโครงการของรฐบาลจ านวนมากแตไมใชทงหมด จากทลงทะเบยนเกษตรกร อยางไรกตามเกษตรกรทเขารวมโครงการจะตองมผลผลตเขารวมโครงการ ซงในสรนทรมเกษตรกรหลายกลม แตละกลมมผลผลตทแตกตางกนตามจ านวนเงน ซงประกอบไปดวยเกษตรกรชาวนารายใหญและเกษตรกรชาวนารายเลก โดยพบวา เกษตรกรชาวนารายใหญมความคดเหนออกเปนสองกลม กลมทหนง พงพอใจในราคาขาวทไดรบเนองจากในชวชวตของชาวนาไมเคยไดรบราคาทสงเทายคน ซงแนนอนวาเกษตรกรทเขารวมโครงการของรฐบาลตางพงพอใจในราคาขาวบางรายสงกวา 20 บาทขนไป เนองจากเปนขาวทมคณภาพด กลมทสอง พงพอใจโครงการรบจ าน า

235

ขาวเปลอกนาปแตไมพอใจในเงอนไขคณสมบตการเขารวมโครงการเพราะประกอบอาชพเสรม ซงพวกเขาไมอยากยงยากกบการตระเตรยมเอกสาร บางครงไปท าตางถนและไมสามารถมอบหมายบคคลในครอบครวกระท าการแทนท าใหพวกเขาจะลงมาตดตอประสานงานดวยตนเอง ซงสงผลกระทบตอการท างานในภาคอน ๆ โดยเกษตรกรบางรายขาดโอกาสในการเขารวมโครงการของรฐบาลเพราะเอกสารในการเขารวมโครงการไมครบตามเงอนไขของเกษตรกร ทก าหนดขนจากรฐบาล ในขณะเดยวกนในจงหวดสรนทรกมเกษตรกรรายเลกทมผลผลต เพยงเลกนอย เนองจากไมมทดนท ากนและไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาต อาทเชน ฝนแลง น าทวม และโรคระบาดของขาว ท าใหไมมผลผลตเขารวมโครงการ เกษตรเหลานบางสวนพงพอใจในโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปของรฐบาลแตอยากใหรฐบาลมองถงเกษตรกรรายยอย ทไมมผลผลตเขารวมโครงการ เพราะไดรบผลกระทบจากธรรมชาตอยากใหรฐบาลชวยเหลอเพม อาทเชน องคความรทางดานการเกษตรหรอการประกอบอาชพเพมเตม เพอใหพวกเขามรายได เขามาในครอบครวถงแมจะไมมผลผลตเขารวมโครงการกตาม กลมทสอง เกษตรกรรายยอยทมผลผลตเขารวมโครงการนอยไมพงพอใจโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกนาปเพราะมเงอนไขทพวกเขาตองปฏบตซงถาขายตามกลไกตลาดทวไป จะสะดวกกวา ไมตองเสยเวลาในการจดเตรยมเอกสารและตวแทนโรงสซงเปนตวแทน ของภาคเอกชนกลาววา นบตงแตมการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตในปการผลต 2554/ 55 และมการเปดรบสมครโรงสใหเขารวมโครงการ โดยในจงหวดสรนทร พบวา มโรงสหลายโรง ทไมสนใจเขารวมโครงการ เนองจากประการหนงมองวา โรงสเปลยนสภาพจากคคาเปนผรบจางของรฐบาลโดยไดคาสขาวเปลอกเปนขาวสาร และคาบรหารจดการ ซงโรงสมองวาผดหลกการคาขายทวไปซอมาขายไป ประการทสองมเงอนไขทโรงสตองปฏบตตาม ซงบางครงโรงส มขอจ ากดเชนเดยวกน เพราะโรงสทประสงคจะเขารวมโครงการจะตองมอปกรณเพยงพอ จากเหตผลดงกลาว ในจงหวดสรนทรไมสนใจเขารวมโครงการเนองจากโรงสรบซอขาวเปลอก ในระบบทวไปจะคลองตวกวา ประกอบกบไมมขนตอนการท างานทยงยาก จากเหตผลดงกลาว ท าใหโรงสไมคอยสนใจสมครเขารวมโครงการแตเมอมการขอความอนเคราะหขอความรวมมอ ใหเขารวมโครงการจากรฐบาล โรงสกใหความรวมมอและอ านวยความสะดวกแกเกษตรกร ในพนทดวยดตลอดมา จากความคดเหนดงกลาว ผวจย พบวา ขาราชการตองปฏบตตามหนาท ตามสายการบงคบบญชา และตองวางตวเปนกลางทางการเมอง เพอการน านโยบายไปปฏบต มประสทธภาพและประสทธผลและสงผลประโยชนตอเกษตรกร โดยขาราชการมความคดเหน ทแตกตางกน เนองจากบางกลมไมเหนดวย เนองจากมองวาการบดเบอนกลไกการตลาดจะท าลาย

236

เศรษฐกจการคาระหวางประเทศ ในขณะทบางกลมมองวาจะเปนการดงเกษตรกรทละทง ภาคเกษตรกลบเขาดงเดมและสามารถอยในสงคมอยางยงยน ในขณะทตวแทนเกษตรกรกรกลาววา ภาพรวมโดยทวไปเกษตรทเขารวมโครงการมสองประเภท คอ เกษตรกรรายใหญและเกษตร รายยอย ซงมความพงพอใจในโครงการรบจ าน าแตกตางกน โดยเกษตรกรรายใหญจะชนชอบ และพงพอใจโครงการรบจ าน าขาวเปลอก นอกจากจากนจะพบวา เกษตรบางสวนไมพงพอใจโครงการเนองจากมผลผลตเขารวมโครงการนอย นอกจากนยงตองตระเตรยมเอกสารซงม หลายขนตอน ซงขายในระบบการตลาดทวไปจะไดรบความสะดวกมากกวา นอกจากนโรงส ในพนทจงหวดสรนทรมหลายโรงทไมใหความสนใจ เนองจากมองวาโรงสตองเปลยนสภาพ จากคคาเปนผรบจางของรฐบาล และมเงอนไขทเหมาะกบโรงสบางโรง 2. ความเชอมนในการปฏบตงานของขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ตวแทนเกษตรกรกรกลาววา หนวยงานทหนง ส านกงานเกษตรอ าเภอ ทเขาถง ตวเกษตรกรมากทสด โดยพบวา ในแตละต าบลมเจาหนาเกษตรกรต าบลคอยดแลและคอยตดตอประสานงานกบเกษตรกรในหมบาน ซงบางครงประสานงานกบเกษตรกรโดยตรงและผน าชมชน โดยไดค าแนะน าทดจากเจาหนาทเกษตรอ าเภอดวยดตลอดมา ซงมขอสงสยกสามารถสอบถาม ไดทนทและในขณะเดยวกนเจาหนาของเกษตรอ าเภอไดลงพนท เพอสรางความเชอมนใหแกเกษตรกรโดยการพบปะกบชมชนทงงานสวนตวและงานของราชการเสมอ โดยพบวา มการเรยกเจาหนาทเกษตรอ าเภอวา “หวหนา” นอกจากนยงพบวา เมอส านกงานเกษตรอ าเภอมเรอง ขอความอนเคราะห เพอหางบประมาณสบทนในการสรางอาคารสถานทเพอรองรบจ านวนเกษตร ทเขาตดตอประสานงานโดยไดจดท าโครงการผาปาขาวเปลอก ซงผลงานด าเนนงานดงกลาว ไดรบความรวมมอจากเกษตรกรในพนท จากหลกการดงกลาว แสดงใหเหนวาเมอขาราชการ น านโยบายมาปฏบตมความจรงใจในการแกไขปญหาเกษตรกร กมความเชอมนในการท างาน ของเจาหนาทพรอมใหความรวมมอในการปฏบตงานทกดานสงผลใหการด าเนนงานตามนโยบายของรฐส าเรจลลวงไปไดดวยด หนวยงานทสอง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทอยคกบเกษตรกรตลอดมาตงแตอดตจนถงปจจบน เพราะเปนสถาบนทางการเงน ทปลอยเงนกใหแกเกษตรกรทกยคทกสมย จนกระทงมค ากลาววา เปนธนาคารของเกษตรกร โดยเกษตรตองเปนสมาชก โดยทกวนนธนาคารมการปลอยสนเชอหลายประเภทใหแกเกษตรกร ทงแบบกเพอสรางทอยอาศย กเพอการด ารงชวต กเพอการลงทน ซงไดรบการยอมรบจากเกษตรกรตลอดมา นอกจากนยงพบวา รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดก าหนดให ธ.ก.ส. เปนหนวยงานปฏบตในโครงการรบจ าน าขาวเปลอกท าหนาท คอ เซนสญญาเงนกและด าเนนการปลอยเงนกใหแกเกษตรกรทเขารวมโครงการโดยไมคดดอกเบย

237

อยางไรกตามเกษตรกรทเขารวมโครงการมความเชอมนในเจาหนาทของธนาคารถงแมวาธนาคารจะสอบถามความสมครใจในการช าระหนกอนถงระยะเวลา เกษตรกรบางราย กช าระหนทนทตามทเจาหนาท ธ.ก.ส. สอบถาม แตในขณะเดยวกนถาเกษตรกรไมสะดวกช าระหน กสามารถช าระหนตามก าหนดการในชวงมนาคมของแตละปไดเชนเดยวกน นอกจากนยงพบวา ธนาคารมโครงการชวยเหลอแกเกษตรกร อาทเชน สงเสรมอาชพของเกษตรกร โดยมการลงพนทพบปะเกษตรกรและผน าชมชนเสมอท าใหไมมชองวางระหวางธนาคารกบประชาชน นอกจากนตวแทนโรงสกลาววา โรงสเปนจดทใหความหวงกบเกษตรมากทสด เพราะสดทายของการประกอบอาชพเกษตรกรชาวนา คอ น าผลผลตไปจ าน าทจดรบซอขาวเปลอกซงรฐบาลจะตดตงธงสฟาทหนาโรงสเพอแสดงใหเหนวา โรงสนเปนจดรบจ าน าขาวเปลอก ของรฐบาล โดยเกษตรกรจะไดรบราคาขาวเปลอกขนกบคณภาพของขาวโดยโรงสมเครองมอวดความชนเพอวดปรมาณกรม ถงแมวาเครองมอดงกลาว จะไดรบการตรวจสอบความเทยงตรง จากส านกชงตวงวด แตกไมสามารถสรางความมนใจใหแกเกษตรกรไดโดยมการตงขอสงเกต จากเกษตรกร ดงน (1) ขาวเปลอกแปลงเดยวกนเกบเกยวพรอมกนแตมาขายพรอมกน 2 คนรถ ไดราคาทไมเทากน (2) ขาวทซอไปกองทเดยวกนราคาแตกตางกน (3) ระยะเวลาการเกบเกยวขาวของเกษตรกรมผลตอความชน หมายความวา ขาวคณภาพดแตเกยวเวลาเชาหมอกจดความชนจะสง เกยวเวลาเทยงความชนจะนอยลง เพราะฉะนน เครองวดความชนไมสามารถสรางความมนใจใหแกเกษตรกรไดอยางเทยงตรง (4) เครองวดความชนท างานตลอดเวลาจะมผลตอประสทธภาพ ของเครองหรอไมอยางไร นอกจากนยงพบวา ในปการผลต 2555/ 56 และปการผลตท 2556/ 57 โรงสไมรบจ าน าซอขาวจากเกษตรกรเมอตรวจสอบ พบวา ขาวมคณภาพไมถงเกณฑ มการปลอมปนสงมขาวแดงปะปน ซงสงผลกระทบตอเกษตรกรในทสด 3. สภาพการพฒนาของเกษตรทางดาน เศรษฐกจ สงคม ในจงหวดสรนทร ขาราชการผน านโยบายมาปฏบตกลาววา เกษตรกรในจงหวดสรนทรประกอบอาชพ นอกภาคเกษตรจ านวนมาก ทงเกษตรกรเองและกลมประชาชนทวไป โดยเฉพาะใชชวงฤดกาล เกบเกยวผลผลตจะพบวา มยอดขายสนคาอปโภคและบรโภคสงขน แตไมถาวรเนองจากพอหมดหนาผลผลตการขยายตวดงกลาวกลดตวลง โดยมการอพยพเพอหารายไดเขามาในครอบครวเชนเดมและสงเงนเขามาในครอบครวทดแทนรายไดจากเกษตร จากเหตผลดงกลาว ขาราชการ ผน านโยบายมาปฏบตมองวา การพฒนาเศรษฐกจไมไดเกดขนจากรายไดจากการเขารวมโครงการเพราะโดยหลกแลว พบวา มรายไดนอกภาคการเกษตรเขาอดหนน อาทเชน เลยงสตว ภาคบรการ เปนตน นอกจากนยงพบวา มพชเกษตรอนทสรางรายไดใหเกษตรกร อาทเชน บางพนทปลกแตงโม ขาวโพด ซงใชเวลาและพนทหลงเกบเกยวขาวเพาะปลกพชดงกลาว บางพนทปลกพรก

238

ซงพชเหลานสามารถสรางรายไดแกเกษตรกรหนนรายไดกบการปลกขาว ซงท าใหเกษตรมคณภาพชวตทดขน นอกจากนจงหวดสรนทรมยงมการเคลอนยายแรงงานเขาสภาคอนอยเชนเดม เพราะพวกเขาประกอบอาชพเสรมนอกภาคการเกษตร เรองยงผลกระทบตอความอนในครอบครวเชนเดม ตราบเทาทกคนกลบมาอยรวมครอบครวดงเดม นอกจากนยงพบวา ประชาชนมสวนรวมมากขนและสามารถเขาถงแหลงขอมล อาทเชน เทคโนโลยในการสอสารและพบวา มการใชประโยชนจากเทคโนโลยในการสอสารกบบตรหลาน นอกจากนเกษตรกรยคใหมในพนท ยงใชเทคโนโลยเพอหาขอมลอาทเชนขอมลการเพาะปลกพชชนดตาง ๆ ผลกระทบ จงหวดสรนทรเปนจงหวดทมการเพาะปลกขาวหอมมะลเปนจ านวนมากจนไดขนชอวาเปนขาวหอมมะลทดทสดในโลก โดยพบวา พนทบางสวนของจงหวดสรนทรอยในเขตพนท ของทงกลารองให ซงเปนเขตทมการเพาะปลกขาวหอมมะลทดทสดแหลงหนงทมชอเสยง อยางไรกตามแตเมอมการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมาปฏบตในเขตของจงหวดสรนทร ไดสงผลกระทบตอเกษตรกรจงหวดสรนทรหลายประเดน ซงผศกษาไดก าหนดประเดน ในการสมภาษณขาราชการผน านโยบาย ตวแทนเกษตรกรและตวแทนโรงสในจงหวดสรนทร คอ ผลกระทบตอเกษตรกรชาวนาและผประการเอกชน คอ โรงส ดงน 1. เกษตรกร นโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลยงลกษณ ชนวตร ไดสงผลกระทบตอเกษตรชาวนาหลายมต ดงตอไปน 1.1 ระบบการปลกขาวในระบบเกษตรอนทรย (สทธพร บางแกว, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) โดยจงหวดสรนทรมการขบเคลอนนโยบายเกษตรอนทรย ซงถอวาเปนจดเดน ของจงหวด โดยมการขบเคลอนเปนนโยบายเกษตรอนทรย แตเมอรฐบาลน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตสงผลกระทบโดยตรง คอ เกษตรกรทปลกขาวอนทรย ไปปลกขาวเพอขายใหรฐบาลเนองจากราคาไมแตกตางกน แตกระบวนการผลตขาวอนทรยจะมกระบวนการผลตทยงยาก และมการตรวจสอบหลายดานเพอใหผานมาตรฐาน ซงมเกษตรกรไมกรายทยงใหความส าคญ ตอการปลกพชอนทรย นอกจากคนทมใจรกในเกษตรอนทรยเทานน ซงในจงหวดสรนทร พบวา ขาราชการทเกษยณอายไดหลายรายไดกลบเขามาในภาคการเกษตรโดยเพาะปลกในระบบอนทรย ซงกลมคนเหลานเปนแรงขบเคลอนเกษตรอนทรย โดยในจงหวดสรนทรไดมการประสานบคคลกรกลมนในการเผยแพรองคความตลอดจนชแนะใหแกเกษตรพนทใกลเคยงทสนใจซงสามารถชวยไดระดบหนง

239

1.2 ประสทธภาพทางดานการผลตขาว ตวแทนเกษตรกรกรกลาววา (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) เมอราคาขาวมการถบตวทสงขน ราคาคาคลองชพดานตาง ๆ กสงขน เชนเดยวกน นอกจากนยงพบวา เกษตรกรบางสวนไดออกจากภาคการเกษตรเขาท างานในภาคอน ๆ ซงสามารถสรางรายไดใหแหแกครอบครวไดบางครอบครว มากกวารายไดจากการภาคการเกษตร ทกวนนเกษตรกรจะใชเครองจกรเขามาแทนทการท างานในรปแบบการเพาะปลกแบบเดม ซงชวยประหยดเวลาในการท านามากกวาการปกด าในอดต โดยเกษตรจะใชเวลาในการเพาะปลกไมเกน 15 วน เนองจากใชเครองจกรเขามาทดแทน แตเมอรฐบาลน านโยบายรบจ าน าขาว เขามาปฏบต กลบพบวา เกษตรกรเปลยนรปแบบการบรหารจดการ คอ จากทใหเขาเชากลบมา ท าเองในรปแบบผจดการฟารม โดยใชเครองจกรเขามาท าการเกษตรแทนและจางแรงงานบางสวนซงใชเวลาไมนานนกเพอเรงผลตขาว โดยขาดการใสใจคณภาพการผลตท าใหผลผลตทได ไมมคณภาพ แลวกลบเขาไปสการท างานในภาคอน ๆ อยางไรกตามในการผลตขาวใหมคณภาพนน ปญหาและอปสรรคทใหญทสดของของชาวนาทกวนน คอ น า ซงเปนปจจยในการผลตทส าคญทสด วถชวตของเกษตรเปลยนแปลงไป ชาวนาตองเผชญกบความไมแนนอนของสภาพภมอากาศ เมอ 20 ปทผานมา ฝนตกถกตองตามฤดกาล ชาวนาสามารถวางแผนการผลตในแตละปโดยไมมปญหาทางดานน า จงหวดสรนทรเปนจงหวดทท านาไดเพยงครงเดยวเนองจากการยงไมม การบรหารจดการระบบชลประทาน ตองอาศยน าฝนจากเทวดา ซงนาเหนใจเพอนเกษตรกรดวยกนเปนอยางยง ไมมเกษตรกรรายใดทไมอยากไดผลผลตมคณภาพ แตปจจยทเขามาเกยวของมากมายในการผลตขาวใหมคณภาพหลายประการ มนมเหตผลหลายประการ คอ 1.2.1 นาด าจะใหผลผลตดกวานาหวานและสามารถควบคมวชพชไดดกวา แตนาด าจะท าไดกตอเมอมน าฝนส าหรบการท านาอยางเพยงพอ 1.2.2 ทดนในภาคอสานเรมเสอมเนองจากวามการใชปยเคมมาหลายสบป ท าใหดนดานและแรธาตเรมหดหายไป ทกวนนเกษตรกรตองใชปยเคมในปรมาณทมากขนจงจะไดผลผลต จากสมยอดต 3 กระสอบตอ 10 ไร แตทกวนนตองใชถง 6 กระสอบตอ 10 ไร เนองจาก ดนเสอมคณภาพ สงเกตงาย ๆ จากไสเดอน ซงเปนการแสดงถงความอดมสมบรณผนดนในอดต ไมมทไหนจะไมมไสเดอน ขดลงเจอทกท แตทกวนหาไสเดอนตามทองไรทองนายากเตมท 1.2.3 เมออากาศเปลยน ฝนไมตก ฝนทงชวง เกดโรคระบาดทท าลายตนขาว อยางรวดเรวไมถง 3 วน เชน โรคเพลยไฟ ซงเปนเชอรากระจายไปทวทกภมภาค ตนทแขงแรงทสดจงจะรอด แตผลผลตทไดจะไมมคณภาพ เมดจะสนและกลายพนธเปนสแดง ทงทเกษตรกร ใชพนธขาวจากกรมการขาว โดยภาครฐยงไมสามารถชวยเหลอเกษตรกรไดสงทแนะน าจากเกษตรอ าเภอ คอ “เผาทง”

240

1.2.4 ยาฆาแมลง เนองจาการรอนขน ฝนทงชวงวชพชกขนตามมาเกษตรกร กซอยาแมลงมาก าจดศตรพช มเพยงบางสวนทใชวธธรรมชาตในการปราบศตรพช ท าใหผลผลต ทไดปนเปอนสารเคมในทสด 1.2.5 การเกบเกยวตองยอมรบวาขาวเปนผลผลตทตองมการควบคมเวลา ถาเกบเกยวไมทนผลผลตทไดจะมความเสยหายจ าเปนตองใชเครองจกร ซงมตนทนไมแตกตางกน แตมขอเสย คอ มสงเจอปนหลากหลายสายพนธท าใหผลผลตไมไดคณภาพ เหตผลทเกษตรกร ใชเครองจกรเขามาเกบเกยว คอ ความรวดเรว ตนทนไมสงเมอกบวถชวตทเปลยนไป คาแรง ทสงขน มมมองการใชชวตทเปลยนไป คอ มการแขงขนมากกวาเออเฟอและแบงปน วถชวตดงเดม อาทเชน ลงแขกทกวนนมตนทน คอ คาอาหาร เหลา ซงเปรยบเทยบมากกวาตนทนทเกดเครองจกรวฒนธรรมลงแขกหรอขอแรงจงเรมหดหาย 1.2.6 เกษตรกรตองการเวลา เนองจากพวกเขาไมสามารถพงพารายได จากการขายขาว จ าเปนจะตองกาวเขาสภาคอตสาหกรรมและบรการอนเพอหาเงนชดเชยเขามา ในครวเรอนแทนภาคเกษตร โดยในหนงครวเรอนจะเหลอแรงงานเกษตรผสงอายอยในทองท ในขณะทเกษตรกรรนใหมจะบรหารจดการดวยวธ “ผจดการฟารมขาวมาทดแทน” 1.2.7 ภาครฐขาดความรเรองการท าการตลาดส าหรบขาวเฉพาะกลม อาทเชน สงเสรมใหเราปลกขาวอนทรยทกกระบวนการผลต แตในขณะเดยวกนราคาขาวอนทรย และรบจ าน าไมแตกตางกน นอกจากนยงพบวา ขาดการตลาดเนองจากขาวอนทรยเปนขาว เฉพาะกลมทตระหนกถงปญหาสขภาพ การตลาดไมกวางเพอเปรยบขาวในระบบทวไป จากสาเหตดงกลาว สรางความราวรานใจใหแกเกษตรกรเนองพวกเขาไมสามารถเปลยนแปลงธรรมชาตได เมอขายผลผลตได สงพวกเขาท าได คอ เปลยนเมลดพนธทดทสด ทนแลงทสดส าหรบฤดการผลตถดไปและลงทนเครองจกรบางส าหรบคนทมศกยภาพ เพอหวงวาจะเพมประสทธภาพในการผลต ในขณะเดยวกนกพยายามลงทนสรางแหลงน าของเขาเองเพอคาดหวงวาจะสามารถเกบกกน าไวใชในยามทขาดแคลน 1.3 ราคาทดนท ากนสงขน นอกจากนอตราการเชาทดนเพอท าการเกษตรกสงขน โดยกลมตวแทนเกษตรกรกรกลาววา (ธนพร ศภนาม, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) เมอรฐบาล น านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตโดยมการก าหนดราคาขาวหอมมะลตนละ 20000 บาท ในปการผลตท 2554/ 55 การก าหนดราคาดงกลาว ไดสงผลใหเกษตรกรทมการทงภาคเกษตร ไปประกอบนอกภาคเกษตร กลบมาเขาสภาคการเกษตรบางสวน เกษตรกรบางรายปลอยทดน ใหเพอนเกษตรกรเชาท าการเกษตร เมอราคาสงขนพวกเขาเหลานกลบมาท าเองโดยใชระยะเวลา สน ๆ ในการเพาะปลกหรอเกษตรกรบางรายเชาทดน เพอท าการเกษตรจากนายทนขนาดเลกท าให

241

ราคาเชาทดนเพอการเกษตรสงถง 2,000 บาท จะเหนไดวา ถงแมวารฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไดน านโยบายรบจ าน าขาว มาปฏบตในจงหวดสรนทร เกษตรกรในจงหวดสรนทรไดใหความสนใจในอาชพเกษตรกร แตขณะเดยวกนเกษตรกรกประกอบอาชพเสรมและอาชพเสรมนนกสรางรายไดใหแกเกษตรกรเชนกน อยางไรกตามเมอรฐบาลน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตในจงหวดสรนทรโดยการก าหนดราคารบจ าน าสงสดถงตนละ 20,000 บาท การก าหนดราคาดงกลาว สามารถสรางแรงบนดาลใจใหแกเกษตรกลบมาภาคการเกษตรในชวงฤดกาลเพาะปลก แตไมไดอยในภาคการเกษตรถาวรเนองจากสรนทรเปนจงหวดทมการเพาะปลกไดปละ 1 ครงเทานน อาศยสภาพดนฟาเพราะไมมระบบชลประทานการบรหารจดการน าไมทวถง เมอท าการเพาะปลกขาวเสรจเกษตรกรบางสวน กเขาสภาคอตสาหกรรมและบรการ ประกอบอาชพธรกจในจงหวดและหวเมอง ตลอดจน เมองหลวงกรงเทพมหานครเชนเดม เพราะรายไดดงกลาว สามารถชดเชยรายไดจากภาคการเกษตร เกษตรกรบางสวนมรายไดจากอาชพเสรมมากกวาอาชพหลกอยางเกษตรกร อยางไรกตามถงแมราคาขาวจะมการก าหนดราคาสง แตรายจายดานอนกมการปรบดวยเชนกน อาทเชน สนคาอปโภคและบรโภคตาง ๆ ตลอดจนคาครองชพดานอน ๆ กพบวา มการปรบตวขนเชนเดยวกน จากเหตผลดงกลาว แสดงใหเหนวา การก าหนดราคาขาวทสงขนของรฐบาลไมไดท าใหเกษตรกร จงหวดสรนทรอยภาคเกษตรอยางถาวรแตเปนการสรางแรงบนดาลใหกลบเขามาในภาคการเกษตร มองเหนคณคาของทดนท ากนทเปนมรดกและกลบมาในชวงการเพาะปลกซงเปนระเวลาสน ๆ เทานน 2. ผประกอบการเอกชน โรงส จากการสมภาษณกลมขาราชการ กลมโรงส และตวแทนเกษตรกร ท าใหผวจยทราบวา นโยบายรบจ าน าขาวเปลอกไดสงผลกระทบตอโรงส คอ เปลยนบทบาทจากพอคาเปนผรบจางรฐ ขาราชการผน านโยบายไปปฏบตกลาววา (วรตน นามวงษา, สมภาษณ, 25 กนยายน 2556) โรงส ถอวาเปนคกรณทส าคญของเกษตรชาวนามาตลอดและมค าถามกบสงคมตลอดมา เกษตรกรไมเคยร ารวยในขณะทโรงส คอ เถาแก และมอ านาจในการตงราคาขาวตลอดมา โดยโรงสจะใชกลไก การตลาดมาอธบายในการรบซอขาวจากเกษตรกรเสมอ ในขณะทเกษตรกรเจาของผลผลตไมมราคาสนคาของตนเองเลย เมอรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบายร าจ าน าขาวเปลอก มาปฏบตในจงหวดสรนทร ตองยอมรบตามความเปนจรงวา รฐไดสรางเงอนไขการเขารวมโครงการทแตกตางจากหลกการคาของโรงส คอ ซอมาขายไป รฐกลายเปนผรบจ าน าขาวจากเกษตรโดยตรงโดยโรงส คอ ผรบจางสขาวโดยไดคาบรหารจดการ จากเงอนไขดงกลาว ซงสงผลโรงส ในจงหวดสรนทรไมอยากเขารวมโครงการเนองจากมเงอนไขทโรงสตองปฏบตและตองม

242

กฎระเบยบในการท างานตามระบบราชการ ซงจะแตกตางจากการคาของเอกชนทวไป หรอในขณะเดยวกนอาจจะไมเหนดวยกบนโยบายของรฐบาล แตเมอมทางสวนราชการมการขอความอนเคราะหจากโรงสในพนทใหเขารวมโครงการเพอความสะดวกของเกษตรในพนทนน ๆ ปรากฏวาจงหวดสรนทรกไดรบความรวมมอจากโรงสในพนทดวยดตลอดมา นอกจากนยงพบวา ทกวนนโรงสผบรหารรนใหมและมความทนสมยการศกษาจบทางดานการคาจากตางประเทศ และไมมทศนคตในการท างาน ท าใหการประสานงานระหวางโรงสและเจาหนาทตลอดจนเกษตรกรเปนไปไดดวยด นอกจากนตวแทนโรงส (ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย, สมภาษณ, 20 กนยายน 2556) กลาววา นโยบายรบจ าน าขาวเปลอกเปรยบเทยบราคารบจ าน าสงมากกวาราคากลไกตลาด เกษตรกรทมผลผลตจ านวนมากเลอกทจะเขาโครงการกบรฐบาลมากกวาทขายใหโรงส อยางพวกเรา ในขณะเดยวกนโรงสกรบซอขาวจากเกษตรกรทตองการเงนสดไปหมนเวยน ซงพบวา มจ านวนไมมากนกและขาวทไมผานการคดคณภาพขาวจากโครงการรบจ าขาว ซงเราจ าเปนตองซอไวโดยใหราคาทสามารถรบซอไดเพอเปนการชวยเหลอเกษตร โครงการ รบจ าน าท าใหโรงสเปลยนจากผคาเปนผรบจางรฐบาลมองมมหนงกผลดตรงทเราไมตองหาตลาด มรฐคอยบรหารจดการ โดยทางโรงสไดคาบรหารจดการตาง ๆ อาทเชน การแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสาร คาเชาโกดง คาขนสง และสามารถขายสงทยงเหลอการแปรรป เชน แกลบ ร า ซงเปนอาหารสตวไดอกทาง แตขณะเดยวกนกสงผลเสยตอโรงสเนองจากไมมโอกาส ในการแขงขนไมยงยนในอนาคต เนองจากรฐกลายผซอขาวโดยตรงซงไมใชกลไกตลาดตามทควรจะเปน โรงสจะไมรจกการแขงขนทางการตลาดซงเปนผลเสยตอการขายขาวในระดบโลก ไดในทสด นอกจากนยงพบวา โครงการรบจ าน าขาวกอใหเกดผลกระทบกบกระบวนการรบซอขาวจากเกษตรกรในพนท คอ เกษตรทผลผลตจ านวนมากจะเขารวมโครงการกบรฐบาล บางรายไมมผลผลตเขารวมโครงการจะน าสนคามาขายให โรงสโดยทวไปหรอพอคาคนกลางรายเลกทรบซอผลผลตถงแปลงการเกษตรเนองจากมความสะดวกและรวดเรวไดเงนทนท นอกจากนยงพบวา เมอราคาขาวด ราคาทดน ราคาเชาทนากถบตวสงขน สนคาอปโภคและบรโภคตาง ๆ กเชนเดยวกนซงเกษตรกรตองปรบตวเพอใหอยรอดไดในยคโลกาภวตน จะเหนไดวา โรงสซงมบทบาททางการคาตลอดมาไดรบผลกระทบจากนโยบาย ของรฐบาลโดยเปลยนบทบาทส าคญจากผรบซอตามกลไกการตลาดเปนผรบจางรฐซงจะได คาสขาวตลอดจนคาบรหารจดการจากรฐบาล อยางไรกตามถงแมจะไดคาบรหารจดการจากภาครฐแตโรงสจะไมสามารถแขงขนไดในอนาคตเพราะรฐกลายผซอขาวโดยตรงซงไมใชกลไกตลาดตามทควรจะเปน

243

จะเหนไดวา ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร ผวจยไดก าหนดขอบเขตของการศกษาในเรองผลผลต ผลลพธ และผลกระทบของโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไปปฏบตในจงหวดสรนทรใน 3 ปการผลต คอ 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 โดยพบวา ดานผลของการน านโยบาย รบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร พบวา ดานผลผลตเกษตรกรทเขารวมโครงการ รบจ าน า ไมมการไถถอนผลผลตทจ าน ากบรฐบาลตามมาตรการทก าหนด ดานผลลพธ การก าหนดราคารบจ าน าสงท าใหเกษตรกรทเขารวมโครงการมเงนใชจายในครวเรอน ในขณะเดยวกน คาครองชพกสงขน ดานผลกระทบไมสามารถบอกไดวาเศรษฐกจดขนหรอไม และในอตราเทาไหรเพราะรฐไมมมาตรการในการตดตาม ส ารวจและรวบรวมขอมล นอกจากนยงสงผลตอการคา ของโรงสซงเปลยนบทบาทจากผรบซอเปนผรบจางจากรฐบาลและเกษตรกรเขารวมโครงการ ขาวเกษตรอนทรยมจ านวนลดลง นอกจากน ผวจยไดส ารวจความคดเหนของประชาชน พบวา ในภาพรวมของกลมตวอยาง ดานความคดเหนตอผลผลตของโครงการอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.58 (SD = 0.95) โดยมรายละเอยด ดงน ตารางท 28 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของความคดเหนเกยวกบ ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร ดานความคดเหน ตอผลผลตของโครงการ

ความคดเหนเกยวกบ ผลของการน านโยบาย

รบจ าน าขาวไปสการปฏบต ในจงหวดสรนทร

ระดบความเหน

X SD แปลผล เหนดวย อยางยง

เหนดวย เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

21. ทานไดรบประโยชนจากการมโครงการ รบจ าน าขาวมากกวาทไมมโครงการรบจ าน าขาว

114

(28.5)

133

(33.3)

107

(26.8)

28

(7.0)

18

(4.5)

3.74 1.08 มาก

22. ทานมรายไดมากขน จากการเขารวมโครงการ

81

(20.3)

140

(35.0)

141

(35.3)

32

(8.0)

6

(1.5)

3.65 0.94 มาก

23. โครงการรบจ าน าขาว ท าใหเกษตรกรปลกขาว เพมมากขน

49

(12.3)

110

(27.5)

178

(44.5)

60

(15.0)

3

(0.8)

3.36 0.90 ปานกลาง

244

ตารางท 28 (ตอ)

ความคดเหนเกยวกบ ผลของการน านโยบาย

รบจ าน าขาวไปสการปฏบต ในจงหวดสรนทร

ระดบความเหน

X SD แปลผล เหนดวย อยางยง

เหนดวย เหนดวย ปานกลาง

ไมเหนดวย ไมเหนดวย อยางยง

24. โครงการรบจ าน า เปนแรงดงดดใหคนหนมาท านามากขน

47

(11.8)

142

(35.5)

155

(38.8)

48

(12.0)

8

(2.0)

3.43 0.92 ปานกลาง

25. โครงการรบจ าน าขาว จะท าใหขาวของประเทศไทยราคาสงและแขงขนกบประเทศอนไดยากขน

58

(14.5)

142

(35.5)

160

(40.0)

34

(8.5)

6

(1.5)

3.53 0.90 มาก

26. โครงการรบจ าน าขาว จะท าใหเกษตรกรขายขาวไดนอยลงในอนาคต

115

(28.8)

159

(39.8)

107

(26.8)

18

(4.5)

1

(0.3)

3.92 0.87 มาก

27. โครงการรบจ าน าขาว จะท าใหชาวนาลงทน เพอเพมประสทธภาพ ในการผลตขาวมากขน

85

(21.3)

104

(26.0)

130

(32.5)

73

(18.3)

8

(2.0)

3.46 1.08 ปานกลาง

รวม 3.58 0.95 มาก

จากตารางท 28 พบวา ในภาพรวมของกลมตวอยาง ดานความคดเหนตอผลผลต ของโครงการอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.58 (SD = 0.95) เมอพจารณาในรายละเอยดสรปได ดงน ทานไดรบประโยชนจากการมโครงการรบจ าน าขาวมากกวาทไมมโครงการรบจ าน าขาวอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.74 (SD = 1.08) ทานมรายไดมากขนจากการเขารวมโครงการอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.65 (SD = 0.94) โครงการรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรปลกขาวเพมมากขนอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 3.36 (SD = 0.90) โครงการรบจ าน าเปนแรงดงดดใหคนหนมาท านามากขนอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 3.43 (SD = 0.92)

245

โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหขาวของประเทศไทยราคาสงและแขงขนกบประเทศอน ไดยากขนอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.53 (SD = 0.90) โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหเกษตรกรขายขาวไดนอยลงในอนาคตอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.92 (SD = 0.87) โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหชาวนาลงทนเพอเพมประสทธภาพในการผลตขาวมากขนอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 3.46 (SD = 1.08) โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหขาวของประเทศไทยราคาสงและแขงขนกบประเทศอน ไดยากขนอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.53 (SD = 0.90) โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหเกษตรกรขายขาวไดนอยลงในอนาคตอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.92 (SD = 0.87) โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหชาวนาลงทนเพอเพมประสทธภาพในการผลตขาวมากขนอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 3.46 (SD = 1.08)

บทท 5 สรปผลวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง “การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร” ครงน มวตถประสงค 3 ประการ คอ (1) เพอศกษาวเคราะหแนวคดและสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร (2) เพอศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบาย รบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร (3) เพอศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปส การปฏบตในจงหวดสรนทร การศกษาในครงนใชระเบยบวธวจยทงเชงคณภาพและเชงปรมาณผสานกน เชงคณภาพโดยการรวบรวมขอมลเอกสารตาง ๆ และจากการสมภาษณเชงลก ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ตวแทนโรงสและตวแทนเกษตรกร จ านวน 12 คน น าขอมลทไดมาท า การวเคราะหเชงเนอหาและเชงปรมาณโดยใชเครองมอ คอ แบบสอบถามส ารวจความคดเหน จากเกษตรกรทเขารวมโครงการในจงหวดสรนทร 17 อ าเภอ จ านวน 400 ชด วเคราะหขอมล โดยโปรแกรมส าเรจรปส าหรบการวจยทางสงคมศาสตรมาท าการวเคราะหดวยสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) ไดแก จ านวน (Frequency) และรอยละ (Percentage) ใชส าหรบการอธบายขอมลสวนบคคล การหาคาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation)

สรปผลวจย ขอมลทวไปของผใหขอมลส าคญและกลมตวอยาง 1. ผใหขอมลส าคญ ในการวจยเชงคณภาพในครงน ผใหขอมลส าคญในการศกษา คอ คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาวในจงหวดสรนทร ซงเปนคณะอนกรรมการทมบทบาทส าคญในการน านโยบายมาปฏบตในระดบจงหวด 12 คน โดยเลอกบคคลทมบทบาทส าคญ ในการน านโยบายมาปฏบต กลมท 1 ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต จ านวน 8 คน ซงประกอบ ไปดวยระดบผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา กลมท 2 ผแทนสมาคมสงเสรมชาวนาไทย ในจงหวด ประธานสภาเกษตรกรและอาสาสมครเกษตร จ านวน 3 คน กลมท 3 สมภาษณ แบบเชงลกผประกอบการเอกชน (โรงส) จ านวน 1 คน ซงเปนอนกรรมการ 2. กลมตวอยางในการวจยเชงปรมาณ โดยเกบรวบรวมขอมลจากการส ารวจ ความคดเหนของเกษตรกรผเขาโครงการรบจ าน าขาว จ านวน 400 คน โดยพบวา

247

2.1 กลมตวอยางเปนเพศชาย รอยละ 55.5 และเพศหญง รอยละ 44.5โดยกลมตวอยางมอาย 21-30 ป รอยละ 2.8 อาย 31-40 ป รอยละ 27.0 อาย 41-50 ป รอยละ 36.3 อาย 51-60 ป รอยละ 23.6 และมากกวา 60 ปขนไป รอยละ 10.5 2.2 การถอครองพนทท านาปลกขาว พบวา มการถอครองพนทท านา นอยกวา 20 ไร รอยละ 51.1 ถอครองพนทท านา 21-40 รอยละ 35.6 ถอครองพนทท านา 41-60 ไร รอยละ 8.6 ถอครองพนทท านา 61-80 ไร รอยละ 3.8 ถอครองพนทท านา 81-100 ไร รอยละ 1.6 และถอครองพนทท านา มากกวา 100 ไร รอยละ 0.3 โดยพบวา เปนนาของตนเอง นอยกวา 20 ไร รอยละ 59.4 พนทนาของตนเอง 21-40 ไรรอยละ 30.2 พนทนาของตนเอง 41-60 ไร รอยละ 7.6 พนทนา ของตนเอง 61-80 ไร รอยละ 2.5 และพนทนาของตนเอง 81-100 ไร รอยละ 1.1 2.3 ดานผลผลตรวมทไดในป พ.ศ. 2555 พบวา กลมตวอยางมผลผลตรวมนอยกวา 20 ตน รอยละ 93.34 มผลผลตรวม 21-40 ตน รอยละ 4.7 มผลผลตรวม 41-60 ตน รอยละ 0.6 มผลผลตรวม 81-100 ตน รอยละ 0.3 และมผลผลตรวมมากกวา 100 ตน รอยละ 0.3 โดยพบวาผลผลตมาจากนาของตนเอง มผลผลตนอยกวา 4.9 ตน รอยละ 50.4 มผลผลต 5-9.9 ตน รอยละ 25.2 มผลผลต 10-14.9 ตน รอยละ 15.2 มผลผลต 15-19.9 ตน รอยละ 6.5 มผลผลต 20-24.9 ตน รอยละ 1.9 และมผลผลตมากกวา 25 ตน รอยละ 1.0 มาจากนาเชา มผลผลตนอยกวา 4.9 ตน รอยละ 91.7 มผลผลต 5-9.9 ตน รอยละ 7.1 และมผลผลต 10-14.9 ตน รอยละ 1.1 2.4 ดานรายจายในการท านาป พบวา กลมตวอยางมรายจาย คาพนธขาวปลก ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 79.6 10,001-30,000 บาท รอยละ 17.1 30,001-50,000 บาท รอยละ 1.5 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 4.6 คาปย (รวมทงปยหมก ปยคอก ปยเคม และปยยเรย) ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 41.2 10,001-30,000 บาท รอยละ 48.4 30,001-50,000 บาท รอยละ 6.7 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 5.2 คาจางไถนา ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 75.9 10,001- 30,000 บาท รอยละ 22.2 30,001-50,000 บาท รอยละ 2.9 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 0.8 คาจางปกด า/ หรอหวานขาว ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 96.6 10,001-30,000 บาท รอยละ 2.9 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 0.3 คาจางเกยวขาว ต ากวา 10,000 บาท รอยละ 57.6 10,001- 30,000 บาท รอยละ 38.6 30,001-50,000 บาท รอยละ 5.5 และ 50,000 บาทขนไป รอยละ 1.1 แนวคดและเนอหาสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร แนวคดเนอหาสาระส าคญของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ผวจยไดแบงประเดนในการศกษาออกเปน 4 ประการ คอ (1) วตถประสงคของนโยบาย (2) การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน (3) มาตรการในการปฏบตงาน และ (4) ทรพยากร

248

ในการบรหารงาน โดยสรปผลการศกษา ดงน 1. วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร มวตถประสงค 3 ประการ คอ ประการทหนง เพอเพมทางเลอกใหเกษตรกรไดมชองทางการตลาดเพมขนสรางอ านาจตอรองในการขายขาวเปลอก ประการทสอง เพอยกระดบรายไดและลดชองวางรายไดรวมทงเพมการใชจายของเกษตรกร ประการทสาม เพอสรางการเตบโตทางเศรษฐกจ ของประเทศดวยการขยายตวของการบรโภคภายใน รวมทงสรางความแขงแกรงและความมเสถยรภาพของเศรษฐกจจากการบรโภคภายในประเทศและการพงพาตนเอง และประการทส เพอรกษาวนยทางการเงนและการคลงของประเทศ โดยสรปผลจากการศกษาออกเปนประเดน ดงน 1.1 ชองทางการตลาดของเกษตรกร จากการศกษา พบวา เกษตรกรไมไดมชองทางการตลาดเพมขน เพราะวาเปนชองทางการตลาดเดมกอนมการน านโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ซงเกษตรกรมชองทางจ าหนายผลผลตของตนเอง 2 รปแบบ คอ ขายใหเอกชนทวไปและเขารวมโครงการภาครฐ โดยรปแบบทหนง ขายใหเอกชนทวไปพอคา รายยอยหรอ “นายฮอย” ทรบซอตามหมบาน นายทนในเขตพนท ขายโดยตรงกบโรงส เกษตรกรเขารวมกลมเกษตรกรอนทรยโดยรฐสนบสนนความรและจดหาตลาดเพอรองรบ ซงพบวา ในชองทางการตลาดเหลานเกษตรกรไมตองใชใบรบรอง เกษตรกรไมตองมการประชาคม ซงสรางความสะดวกสบายใหแกเกษตรกรและการก าหนดราคาขนอยกบกลไกการตลาดโดยมขอด คอ ไดเงนสดทนท ซงพบวา ยงไดรบความนยมจากเกษตรกรเปนอยางมาก รปแบบทสอง คอ เขารวมโครงการกบรฐบาล เชน โครงการเมลดพนธและโครงการรบจ าน าขาว ซงชองทาง การตลาดน พบวา เกษตรกรไดรบราคาทสงขนแตเกษตรกรตองตระเตรยมเอกสารตามทภาครฐก าหนดอยางไรกตามโครงการเมลดพนธและโครงการรบจ าน าขาว ซงมความแตกตางกน โดยโครงการเมลดพนธขาวจะเขมงวดในการผลตทกขนตอนการผลต มการตรวจสอบ จากคณะกรรมการโครงการ โดยเกษตรกรรบปจจยการผลตจากโครงการทงหมด อาทเชน เมลดพนธ ปย และฮอรโมนตาง ๆ และเมอมการเกบเกยวจะมการคดคณภาพขาวอกครงวา เหมาะทจะเปนเมลดพนธตอไปหรอไม ซงพบวา เกษตรกรบางรายกไมผานการตรวจสอบ คณภาพขาวเชนเดยวกน ในขณะทโครงการรบจ าน าขาวไมมการตรวจสอบกระบวนการผลต ของเกษตรกร เกษตรกรจะไดราคารบจ าน าสงหรอต าขนอยกบอตราความชนทก าหนด ซงการก าหนดราคารบจ าน าตามความชนดงกลาว พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการ มความพงพอใจในราคาทไดรบ อยางนอยทสดเกษตรกรกสามารถตอรองผลผลตตามคณภาพ ของขาว

249

1.2 ยกระดบรายไดเกษตรกร จากการศกษา พบวา จ านวนเกษตรกรทไดรบประโยชน จากมาตรการแทรกแซงราคาขาวของรฐตงแตปเพาะปลก 2548/ 49-2554/ 55 พบวา มจ านวนเฉลยประมาณ 500,000 ครวเรอน คดเปนเพยงรอยละ 14 ของจ านวนครวเรอนผปลกขาวทงหมด โดยมจ านวนเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวสงขนมากในปเพาะปลก 2554/ 55 เพมขนถงรอยละ 82.2 ส าหรบนาป และรอยละ 147.3 เปนผลจากราคารบจ าน าทอยในระดบสงกวา ตลาดเสรมาก เชน ขาวเปลอกเจารบจ าน าราคา ตนละ 15,000 บาท เทยบกบราคาตลาดเสร ตนละ 10,000 บาท และขาวเปลอกหอมมะลรบจ าน า ตนละ 20,000 บาท เทยบกบราคาตลาดเสร ตนละ14,914 บาท ถาโครงการจดการขาวของรฐ ททมงบประมาณอยางสงประสบความส าเรจ ตามเปาหมายยอมสงผลใหเกษตรกรผปลกขาวมรายไดสงและการกระจายรายไดของคนในชาต ดขน อยางไรกตามผวจยยงพบวา ถงราคาขาวตอตนจะสงขนเกษตรกรมรายไดเพมมากขน ซงผลดตอเกษตรกรและเปนการกระตนเศรษฐกจ โดยมการจบจายใชสอยในภาคอน ๆ แตขณะเดยวกน กพบวา เกษตรกรกประสบปญหาตนทนการผลตเพมขนเชนเดยวกน อาทเชน ปยเคม คาแรงขนต า และคาน ามน นอกจากนยงพบวา เกษตรกรตองเผชญกบปจจยทางธรรมชาต อาทเชน ฝนแลง น าทวม โรคระบาดตาง ๆ ซงสงผลโดยตรงตอจ านวนผลผลตในแตละป 1.3 การขยายตวทางเศรษฐกจเกษตรกรสามารถเขาถงแหลงเงนทน จากการศกษา พบวา ภายหลงจากการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตมการขยายตวทางเศรษฐกจเลกนอย นอกจากนยงพบวา เกษตรกรในจงหวดสรนทร มการกเงนทงในระบบและนอกระบบ เพอมาหมนเวยนในการดงรงคชวต โดยมแหลงเงนกของรฐทส าคญคอธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณการเกษตร ซงเปนธนาคารในก ากบของรฐทใหความชวยเหลอเกษตรกรตลอดมา แตมเงอนไขทส าคญ คอ เกษตรกรตองเปนสมาชกของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร โดยมการจดกลมลกคาในแตละประเภท นอกจากนยงพบวา เกษตรสามารถกเงน เพอท าการเกษตรและเพอยงชพ โดยมสนทรพยหรอบคคลค าประกน อยางไรกตาม ซงพบวา เกษตรกรบางรายไมสามารถกเงนได เนองจากไมมสนทรพยและไมมบคคลค าประกน จะหนไปพงพาเงนกนอกระบบซงภาษาชาวบานเรยก “เงนเจก เงนชาวบาน” ซงพบวา มอตราดอกเบยสงถงรอยละ 3 หรอ 5 ตอเดอน แตมความสะดวกเนองจากไมตองจดเตรยมเอกสารและบางครงไมตองมคนค าประกน เมอมรายไดจากการขายผลผลตกตองน ามาใชจายในครวเรอนและช าระหนสน ทเกดขน ทงในระบบและนอกระบบ ซงบางรายกเงนนนมาปรบปรงทอยอาศยและซอสงอ านวยความสะดวกใหแกตนเองและครอบครว อาทเชน รถยนต รถจกรยานยนต และโทรศพท เปนตน 2. การก าหนดภารกจและการมอบหมาย จากการศกษา พบวา การน านโยบาย รบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไปปฏบต พบวา มการก าหนดภารกจ

250

และการมอบหมายงาน 2 สวน คอ ระดบนโยบายและระดบกระทรวง 2.1 ระดบนโยบาย ไดแก คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต มองคประกอบ คอ นายกรฐมนตรเปนประธานและมรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย เปนกรรมการและเลขานการโดยมจ านวน 24 คน มบทบาทหนาทในระดบนโยบายและคณะอนกรรมการจ านวน 6 คณะ คอ คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการผลต คณะอนกรรมการตดตามก ากบดแล การรบจ าน าระดบจงหวด คณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว คณะอนกรรมการพจารณาระบายขาว คณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตดานการตลาด คณะอนกรรมการตรวจสอบ และตดตามการรบจ าน าขาว โดยคณะอนกรรมการทง 6 คณะ มบทบาทหนาท คอ อ านวย ความสะดวกใหแกคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต นอกจากนยงพบวา มการก าหนดใหขาราชการผน านโยบายมาปฏบต ตวแทนเกษตรและตวแทนภาคเอกชน เปนองคประกอบคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตเพอความเปนธรรมกบทกภาคสวน 2.2 ระดบกระทรวง ทงระดบสวนกลางและสวนภมภาค คอ กระทรวงพาณชย กระทรวงเกษตรสหกรณ กระทรวงมหาดไทยและกระทรวงการคลง และยงพบวา มกระทรวง ทนบไดวาเปนกระทรวงสนบสนนการน านโยบายมาสการปฏบต คอ ส านกนายกรฐมนตร มบทบาทส าคญในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต นอกจากนยงพบวา มสวนราชการ ทขนตรงกบนายกรฐมนตรโดยไมสงกดกระทรวงใด ๆ ซงกคอ ส านกงานต ารวจแหงชาต ทท าหนาทเปนองคประกอบคณะอนกรรมการตรวจสอบและตดตามการรบจ าน าขาว จะเหนไดวา ในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต มการมอบหมายในระดบนโยบาย คอ คณะกรรมการและอนกรรมการ โดยมการก าหนดใหผมสวนไดเสยทกภาคสวนเขาไป เปนองคประกอบ คอ ขาราชการ เกษตรกร และโรงส และในระดบกระทรวง ทงระดบสวนกลางและสวนภมภาค ซงไมมกระทรวงเพยงแคกระทรวงเดยว แตมหลายกระทรวงทตองระดม ความรวมมอ สรรพก าลง เพอใหการขบเคลอนนโยบายบรรลเปาหมายทตงไว อยางไรกตาม ในบรหารโครงการจะพบวา ขนตรงกบคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ซงมนายกรฐมนตร เปนประธานกรรมการ เนนการสงการตามสายการบงคบบญชาตามระบบราชการ อยางไรกตามกอนด าเนนการตามนโยบายพบวาตองไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร 3. มาตรการในการปฏบตงาน จากการศกษา พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดมาตรการในการด าเนนโยบาย เพอเปนแนวทางปฏบตส าหรบหนวยงานปฏบต ขาราชการผน านโยบายมาปฏบต เกษตรผเขารวมโครงการและโรงส ซงประกอบไปดวย เปาหมายและชนดขาวทรบจ าน าและราคา ระยะเวลาทเขารวมโครงการ เงอนไขทเขารวมโครงการ ของเกษตรกรและโรงส การระบายขาว การก ากบดแล มรายละเอยด ดงน

251

3.1 เปาหมายของการรบจ าน า โดยพบวา รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไมไดก าหนดปรมาณการรบจ าน าทงโครงการในปการผลต 2554/ 55 และปการผลต 2555/ 56 นอกจากน เกษตรกรสามารถสามารถจ าน าไดโดยไมจ ากดจ านวนเชนเดยวกน (ตน) ในขณะเดยวกนกไมก ากดจ านวนรบจ าน าจากเกษตรเชนเดยวกน ซงรฐบาลรบจ าน าขาวเปลอก จากเกษตรกรทกเมลด อยางไรกตามเมอด าเนนโครงการผานไปครบ 2 ป ในปการผลตท 3 คอ ปการผลต 2556/ 57 รฐบาลออกมาตรการใหมโดยจ ากดปรมาณขาวโดยมเปาหมาย 16.5 ลานตนนอกจากนยงจ ากดปรมาณเงนทเกษตรกรเขารวมโครงการครวเรอนละไมเกน 350,000 บาท 3.2 ระยะเวลาทเขารวมโครงการในแตละปการผลตทรบจ าน าขาวจะอยในชวง เดอนตลาคมถงเดอนกมภาพนธของทกปการผลตในภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคตะวนออก เฉยงเหนอ ในขณะเดยวกน พบวา ภาคใต มการก าหนดระยะเวลาการรบจ าน าทแตกตางจาก ภมภาคอน ๆ เนองจากมสภาพแวดลอมทแตกตางกน 3.3 ชนดขาวเปลอกนาปทรบจ าน า มเพยง 5 ชนด คอ ขาวเปลอกหอมมะล ขาวเปลอกหอมจงหวด ขาวเปลอกเจา ขาวเปลอกปทมธาน 1 และขาวเปลอกเหนยว โดยม การก าหนดราคารบจ าน าทแตกตางกนของแตละปการผลต โดยพบวา ขาวหอมมะลก าหนดราคา รบจ าน าสงสดถงตนละ 20,000 บาท ต าสด คอ ขาวเปลอกเจา 25% ตนละ 13,800 บาท 3.4 เงอนไขการเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ซงพบวา มผทไดรบประโยชนจากการเขารวมโครงการ คอ เกษตรกรและโรงส โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดก าหนดเงอนไขการเขารวมโครงการ ดงน เกษตรกร ทประสงคจะเขารวมโครงการตองมใบรบรองเกษตรกรผปลกขาว และมผลผลตเปนของตนเอง นอกจากนตองเปนลกคาธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สวนโรงสทประสงค จะเขารวมโครงการ จะตองสมครเขารวมโครงการกบองคการคลงสนคาและองคการตลาด เพอการเกษตรและมศกยภาพในการเขารวมโครงการกบรฐบาล 3.5 วธการด าเนนการองคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตรท าหนาท รบจ าน าใบประทวน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร รบจ าน ายงฉาง เมอเกษตรกรจดเตรยมเอกสารน าขาวไปรวมรบจ าน ากบองคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตรหนวยงานดงกลาวตองด าเนนการออกใบประทวนใหแกเกษตรกร 3.6 การก ากบดแลในการน านโยบายไปสการปฏบต พบวา อยภายใตคณะอนกรรมการ 2 คณะ คอ ใหคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าขาว (อนใหญ) และคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวด (อนเลก) โดยคณะอนกรรมการ ก ากบดแลการรบจ าน าขาว ท าหนาทพจารณาสงสแปรสภาพขาวเปลอกก าหนดอตราแปรสภาพ

252

ขาวเปลอก อตราสงมอบขาวสารรวมทงหลกเกณฑวธการและอตราไถถอน นอกจากน ตองก าหนดแนวทางแกไขปญหาและก ากบดแลการรบจ าน า สวนคณะอนกรรมการก ากบดแลการรบจ าน าระดบจงหวดท าหนาทก ากบดแลการรบจ าน าในจงหวด และประสานการแกไขปญหารบจ าน า ของจงหวด 3.7 การระบายขาว ใหอยภายใตอ านาจของคณะอนกรรมการระบายขาว ซงท าหนาทพจารณาหลกเกณฑ ปรมาณ ราคา วธการ และเงอนไขการจ าหนายขาวสารของรฐบาล นอกจากนกรมการคาตางประเทศมหนาทวางแผนและหาตลาดสงออกลวงหนา โดยจดท าแผนการระบายขาวสารและด าเนนการระบายขาวสาร จะเหนไดวาในการก าหนดมาตรการในแตละปการผลต พบวา ไมมความชดเจน หลายประการ คอ (1) เปาหมายของการรบจ าน าโดยรบจ าน าทกเมลด จากหลกเกณฑดงกลาว สงผลใหเกษตรกรบางสวนขาดความเอาใจใสในกระบวนการผลต ซงใหไดมาซงขาวทมคณภาพ อยางไรกตาม การผลตขาวใหมคณภาพมปจจยทเขามาเกยวของหลายประการ ซงชาวนาไมสามารถควบคมได อาทเชน สภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวสงผลกระทบตอการผลต อยางหลกเลยงไมได (2) เงอนไขการเขารวมโครงการของเกษตร เชน เกษตรกรตองมผลผลตขาวเปนของตนเอง เปนเรองยากทจะพสจนไดวาเปนขาวของเกษตรจรงหรอไม เนองจากเกษตรบางราย มผลผลตนอย เนองจากไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอมดงกลาว ในขณะเดยวกนเกษตรกร บางรายมผลผลตเขารวมโครงการจ านวนมาก ไดรบเงนจากการเขารวมโครงการจ านวนมากเนองจากใน 2 ปการผลต รฐบาลไมไดจ ากดจ านวนเงนทเกษตรกรไดรบ นอกจากนยงพบวา มการสวมสทธในการขายขาวเปลอกระหวางเกษตรกรในบางพนท เนองจากมองวา เปนการชวยเหลอและตอบแทนซงกนและกน ซงบางครงมคาตอบแทนเพอเปนสนน าใจ ในหมเพอนเกษตรกรดวยกน ถงแมรฐบาลจะประชาสมพนธใหทราบถงโทษของการขายผลผลตแทนกนกตาม 4. ทรพยากรบรหาร สรปผลการศกษา พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดอนมตคาใชจายการด าเนนการตามโครงการของหนวยปฏบตในปการผลตท 2554/ 55 รวมทงสน 435,547.647 ลานบาท แยกเปนวงเงนหมนเวยนทใชในการรบจ าน า จ านวน 410,000.000 ลานบาท และวงเงนจายขาด จ านวน 25,547.647 ลานบาท ใหแกธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร กรมสงเสรมการเกษตรและ กรมการคาภายใน ในฐานะฝายเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยมรายละเอยด ดงน

253

4.1 กรมสงเสรมการเกษตร เปนหนวยงานตนน าในการปฏบตงาน โดยตองประสานกบครวเรอนเกษตรโดยไดรบงบประมาณในการปฏบตหนาทตามโครงการ คอ 208.92 ลานบาท ซงประกอบไปดวย คาประชาสมพนธในระดบพนท เครองมอตรวจสอบพนท คาวสดในการพมพ คาขนทะเบยนผปลกขาว คาภาพถายดาวเทยม และคาปรบปรงขอมล อยางไรกตาม กรมสงเสรมการเกษตรเปนสวนราชการทเกดขนมาหลายสบปโดยมปญหาทประสบ คอ การขาดแคลนอาคารสถานท เนองจากในแตละปการผลตมประชาชนมารบบรการจ านวนมากท าใหสถานทคบแคบตลอดจนบคลากรทตองท างานในบทบาทภาระหนาทอน ๆ ดวย ท าใหบคลากรแตละทาน มภาระงานทเพมมากขนตลอด ตองลงพนทตลอด ท าใหงบประมาณทไดรบจดสรรไมเพยงพอ 4.2 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร วงเงนเพอใชเปนเงนทนหมนเวยนรบจ าน าขาวเปลอก (25 ลานตน) จ านวน 410,000 ลานบาท โดย ธ.ก.ส. มสภาพคลอง ทจะสนบสนนและดาเนนงานตามโครงการไดเพยง 90,000 ลานบาท สวนวงเงนทเกนกวา 90,000 ลานบาท เปนวงเงน จ านวน 320,000 ลานบาท ขอใหรฐบาลโดยกระทรวงการคลงพจารณาจดหาเงนทนใหแก ธ.ก.ส. เพอใชในการรบจ าน าตอไปและวงเงนจายขาดเพอเปนคาดอกเบย และคาใชจายบรหารสนเชอวงเงนคาใชจายทงสน 14,882.41 ลานบาท (แยกเปนคาชดเชยตนทนเงนอตรา FDR + 1 = รอยละ 3.406 ตอป จ านวน 10,611.57 ลานบาท และคาบรหารสนเชอ จ านวน 4,270.84 ลานบาท โดยคดในอตรารอยละ 2.5 ของเงนตน คงเปนหนระยะเวลา 5 เดอน 4.3 องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร วงเงนจายขาดทงสน จ านวน9,958.317 ลานบาท เพอเปนคาใชจายในการด าเนนการรบจ าน าขาวเปลอก (25 ลานตน) ดงน (1) คาใชจายในการบรหารขององคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร จ านวน 2,625.00 ลานบาท (วงเงนไมเกน 105 บาท/ ตน) โดยแยกเปนคาใชจายในการด าเนนการรบฝาก จ านวน 1,375.00 ลานบาท คา Overhead ตนละ 50 บาท จ านวน 1,250.00 ลานบาท (2) คาใชจาย ในการเกบรกษาขาวสาร จ านวน 7,333.317 ลานบาท จะเหนไดวาคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตไดอนมตคาใชจายการด าเนนการ ตามโครงการของหนวยปฏบตหลก ไดแก กรมสงเสรมการเกษตร ธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณการเกษตร องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกร กรมสงเสรมการเกษตร และกรมการคาภายใน ในฐานะฝายเลขานการคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต รวมทงสน 435,547.647 ลานบาท ซงพบวา ไมเพยงพอในการด าเนนงานตามนโยบาย อยางไรกตาม ผบรหารหนวยงานปฏบตไดบรหารจดการทรพยากรทไดรบการจดสรรอยางมประสทธภาพ อยางไรกตาม จากแนวคดและเนอหาสาระนโยบายดงกลาว ผศกษาไดท าการส ารวจความคดเหนประชาชนทเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร พบวา ในภาพรวม

254

ของเนอหาสาระของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมระดบความพงพอใจอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.56 (SD = 0.95) กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร ในการศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบต ในจงหวดสรนทร มจดเรมตนและสนสดอยางไร มปญหาและอปสรรคในการด าเนนการ ในแตละขนตอนและมความแตกตางจากจงหวดอน ๆ หรอไมอยางไร โดยผวจยไดก าหนดขอบเขตของการศกษาออกเปน 4 ประการ คอ (1) การแปลงนโยบายหรอถายทอดสการปฏบต (2) การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต (3) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต และ (4) การนเทศและการตดตามประเมนผล 1. การแปลงนโยบายหรอการถายทอดสการปฏบต จากการศกษา พบวา การน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ในขนตอนการแปลงนโยบาย/ ถายถอดสการปฏบต มกระบวนการอย 2 ขนตอนหลก ๆ คอ (1) การแปลงนโยบาย และ (2) การถายทอดนโยบายสหนวยงานการปฏบต 1.1 การแปลงนโยบาย โดยคณะรฐมนตรแตงตงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตเปนคณะกรรมการทมบทบาทหนาทในการแปลงนโยบายสการปฏบต โดยพบวา ม 2 ขนตอนยอย คอ การแปลงนโยบายออกเปนแผนงาน โครงการเปนกจกรรม และการยอมรบแผนงาน โครงการและกจกรรมตาง ๆ ดงน ขนตอนทหนง การแปลงนโยบายออกเปนแผนงาน โครงการเปนกจกรรมซงเปนบทบาทหนาทของคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต นอกจากท าหนาทแปลงนโยบาย สการปฏบตแลว คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตยงไดก าหนดหลกเกณฑการรบจ าน าขาว โดยมรายละเอยด คอ วตถประสงคของนโยบาย การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน การก าหนดมาตรการรองรบและการก าหนดทรพยากรบรหาร ซงประกอบไปดวย งบประมาณ บคลากร วสดอปกรณและขอมลสารสนเทศ ขนตอนทสอง การยอมรบแผนงาน โครงการ และกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานปฏบต และขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบต ทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาค ซงหลงจากการแปลงนโยบายออกมาเปนแผนงานและโครงการกจกรรมดงกลาว การบรหารราชการสวนภมภาค ซงกคอ ในระดบจงหวด มบทบาทส าคญอยางยง ตอความส าเรจของนโยบาย เพราะนโยบายถกก าหนดจากสวนกลางแลวบงคบใชทวประเทศ ซงมขอด คอ เกดความเสมอภาคและเทาเทยมและมความเปนเอกภาพภายใตคณะกรรมการนโยบายแหงชาต

255

1.2 การถายทอดนโยบายสการปฏบต ผวจยพบวา มการถายทอดนโยบายสการปฏบต 2 ระดบ คอ การบรหาราชการสวนกลางและการบรหารราชการสวนภมภาค โดยมรายละเอยดดงตอไปน ล าดบทหนง การถายทอดนโยบายในระดบการบรหารราชการสวนกลาง ภายหลงจากการแถลงนโยบาย กระทรวง กรม ภายใตการบรหารราชการสวนกลาง ไดมการเตรยมความพรอมในการน านโยบายมาสการปฏบตโดยมการ โดยพบวา มหนวยงานหลกทท าหนาทในการขบเคลอนนโยบาย คอ กรมการคาภายในและกรมสงเสรมการเกษตร ล าดบทสอง การถายทอดนโยบาย ในระดบการบรหารราชการสวนภมภาค ผวจยพบวา การบรหารราชการสวนภมภาค คอ ระดบจงหวด เปนสวนราชการทมบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบายระดบลาง โดยผวาราชการจงหวดเปนผบงคบบญชา โดยตองบรณาการหนวยงานทเกยวของ อาทเชน ส านกตรวจราชการ และเรองราวรองทกขกระทรวงมหาดไทย ส านกงานการคาภายในจงหวด องคการคลงสนคา และองคการตลาดเพอการเกษตร ส านกงานเกษตรจงหวด ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ซงเปนหนวยงานปฏบตหลก ๆ ในพนท เพอใหเกดการด าเนนอยางตอเนอง จะเหนไดวา การแปลงนโยบายหรอการถายทอดสการปฏบตเปนเรองทมความส าคญ เนองจากเปนการผลกดนใหนโยบายรบจ าน าขาวใหเกดการรบการรบร เขาใจยอมรบ และสรางทศนคตทดตอผปฏบตตามนโยบายและและสรางทศนคตทดตอผปฏบตตามนโยบาย และผไดรบผลจากนโยบาย อยางไรกตามผมอบและผรบนโยบายจะตองมความชดเจน เรององคประกอบของนโยบาย โดยเฉพาะอยางยงผรบนโยบายจะตองเขาใจและสามารถ แปลความหมายของนโยบายไดอยางถกตองและการบรหารราชการสวนภมภาคซงกคอ ในระดบจงหวดมบทบาทส าคญอยางยงตอความส าเรจของนโยบาย เพราะนโยบายถกก าหนดจากสวนกลาง แลวบงคบใชทวประเทศ ซงมขอด คอ เกดความเสมอภาคและเทาเทยม และมความเปนเอกภาพ ภายใตคณะกรรมการนโยบายแหงชาต 2. การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต จากการศกษา พบวา หลงจากทมการแปลงนโยบายมาสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาคเปนทเรยบรอยแลว หนวยงานปฏบตในแตละจงหวด คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคาหรอองคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร โดยหนวยงานปฏบตทงสามไดบรหารจดการภารกจทไดรบมอบหมายจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยระดมสรรพก าลงทมอยเพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการ ดงน 2.1 กรมสงเสรมการเกษตร ท าหนาทออกใบรบรองเกษตรกรผปลกขาว โดยในแตละจงหวด พบวา ส านกงานเกษตรอ าเภอและส านกงานเกษตรจงหวดสรนทร ไดบรหารจดการในแตปการผลต คอ กอนเรมโครงการและขณะด าเนนโครงการ โดยพบวา กอนเรมโครงการ

256

กรมสงเสรมการเกษตรด าเนนการไดเตรยมการกอนขนทะเบยนซงด าเนนการในรปแบบ ดงน (1) การเตรยมพรอมทางดานบคลากรของกรมสงเสรมการเกษตร การประชาสมพนธถงขนตอน การลงทะเบยนเกษตรผปลกพช และระยะเวลาการจดเตรยมเอกสาร (2) การประชาสมพนธ ถงขนตอนการลงทะเบยนเกษตรผปลกพช ขณะด าเนนโครงการ ประกอบดวยไปดวย 3 ขนตอนหลก ๆ ขนตอนทหนง การขนทะเบยนโดยเจาหนาของส านกงานเกษตรอ าเภอ หรอสถานทเกษตรอ าเภอนดหมาย โดยเกษตรกรจะตองขนทะเบยนดวยตนเอง ขนตอนทสอง การตรวจสอบความถกตองของขอมล อาทเชน เอกสารสทธ ซงแสดงถงการครอบครองของทดนท ากนของเกษตร ซงมหลายประเภท โดยทางเกษตรอ าเภอจะยดผมชอในเอกสารสทธเปนหลก ขนตอนทสาม การประชาคมโดยเปนยนยนรวมกนของเกษตรกรและรบรองวาไดท า การเกษตรจรง ๆ และออกใบรบรองหลงจากทเกษตรกรผานการประชาคม 2.2 องคการคลงสนคา ถอวามบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบายรบจ าน าขาวเนองจากเปนศนยรวมผทมสวนไดสวนเสยของนโยบาย อาทเชน โรงส ขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตและโรงส โดยในการน านโยบายมาสการปฏบต พบวา องคการคลงสนคา ไดด าเนนการออก 2 ชวง คอ กอนเรมโครงการและขณะด าเนนโครงการ กอนเรมโครงการ พบวา มการเตรยมความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานกอนรบมอบขาวเปลอกโดยไดประชมชแจงขนตอน การปฏบตงานแกผปฏบตงาน ขณะด าเนนโครงการ คอ ชวงระหวางรบมอบขาวเปลอกและ หลงรบมอบขาวเปลอก โดยพบวา ระหวางรบมอบขาวเปลอกจากเกษตรมการแบงพนทด าเนนการออกเปนหนวยรบฝากขาวเปลอกมหนาทรบมอบขาวเปลอกตามกฎเกณฑทตงไว สวนงานพนทนโยบายท าหนาทประสานงานและรวบรวมขอมลในแตละสวนสวนงานขอมลนโยบาย ส านกขอมลกลาง ท าหนาทเปนฐานขอมลสวนกลาง จะเหนไดวาองคการคลงสนคาถอวามบทบาทส าคญในการขบเคลอนนโยบายรบจ าน าขาวเนองจากเปนศนยรวมผทมสวนไดสวนเสย ของนโยบาย อาทเชน โรงส ขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตและโรงส โดยในการน านโยบายมาสการปฏบต พบวา องคการคลงสนคาไดเตรยมความพรอมของเจาหนาทผปฏบตงานกอนรบมอบขาวเปลอกเพอชแจงขนตอนการปฏบตงานใหผปฏบตงานทราบและหลงรบมอบขาวเปลอกมการด าเนนในเรองการสและแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสารเพอสงใหคลงสนคากลางทไดจดเตรยมไว ผวจยมองวามการบรหารจดการอยางเปนระบบและมความชดเจนในระเบยบปฏบตงาน นอกจากนยงพบวา องคการสนคาจะยดในเรองสายการบงคบบญชาและในขณะเดยวกนกคอเทคโนโลยสารสนเทศเพอความรวดเรวในการท างานโดยตองรวบยอดรบสนคาในแตละวน 2.3 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ไดวางขนตอนการท างานเพอใหการท างานรวดเรวและสงผลดตอเกษตรกรโดยรวมและสรางบรรยากาศทดตอการท างาน

257

โดยในขนตอนการท างาน พบวา มการแยกลกคาทเขารวมโครงการออกจากลกคาทวไป โดยมการแยกสถานทด าเนนการ โดยมขนตอนการด าเนนงาน คอ กอนด าเนนโครงการ และขณะด าเนนโครงการในขนตอนกอนด าเนนโครงการ พบวา เปนการเตรยมความพรอม ของเจาหนาทผปฏบตงานขององคกรและขนตอนการประชาสมพนธแกเกษตรกรผเขารวมโครงการ ขณะด าเนนโครงการ พบวา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร มการแบงขนตอนยอย คอ กอนเซนสญญา ขณะเซนสญญา และหลงเซนสญญา จะเหนไดวา การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต หลงจากทมการแปลงนโยบายมาสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาคเปนทเรยบรอยแลว หนวยงานปฏบต ในแตละจงหวด คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอการเกษตร และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ โดยหนวยงานปฏบตทงสามไดบรหารจดการภารกจ ทไดรบมอบหมายจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต โดยระดมสรรพก าลงทมอยองคกรเพอใหบรรลวตถประสงค 3. การประสานระหวางหนวยงานปฏบต เพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการทตงไว การประสานงานของหนวยงานปฏบตเปนเรองทมความส าคญ เนองจากการประสานเพอใหเกด การขบเคลอนภารกจของแตละหนวยงาน ผวจย พบวา มการประสาน 3 ระดบ คอ การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค การประสานระหวางหนวยงานปฏบต กบผปฏบตงาน และการประสานภายในหนวยงานปฏบตดวยกน โดยมรายละเอยด ดงตอไปน 3.1 การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค ซงเปนหนวยงานในระดบกระทรวง กรม ทสงกดการบรหารราชการสวนกลางมายงจงหวดตาง ๆ เพอใหทราบทศทางการปฏบตงานของนโยบาย 3.2 การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงานซงจะเหนไดวาหนวยงานปฏบตหลก ๆ คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ 3.3 การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตดวยกน คอ สงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ โดยในการประสานงานดงกลาว ผวจย พบวา ในแตสวนมการประสานงาน ทงในรปแบบทเปนทางการ คอ หนงสอราชการ ซงมความชดเจนในแนวทางปฏบตเปนไป ในทศทางเดยวกน นอกจากนยงพบวา มการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ โดยใชเทคโนโลย ในการประสานงาน คอ มการน าเทคโนโลยเขามาประยกตใชในการท างาน ซงสะดวกรวดเรว และประหยด นอกจากน ผปฏบตงานยงอาศยความคนเคยและความเปนกนเองของผรบผดชอบ

258

ในแตละระดบ ซงพบวา การตดตอสอสารแบบไมเปนทางการมบทบาทอยางมาก ตอการประสานงาน 4. การนเทศและการตดตามประเมนผล จากการศกษา พบวา ในการน านโยบาย รบจ าน าขาวไปปฏบตในแตละจงหวด มการก ากบดแลอยางเขมงวดทกจดตงแตจดเรมตนจนกระทงสนสดโครงการ โดยหนาทก ากบดแลจะตกอยภายใตกระทรวง 3 กระทรวงหลก ๆ คอ 4.1 กระทรวงมหาดไทย ก ากบดแลการท างานของคณะอนกรรมการก ากบดแล การรบจ าน าระดบจงหวดอยางใกลชด เนองจากเปนระดบการบงคบบญชาโดยเฉพาะ การออกหนงสอรบรองเกษตรกรการ ใหบรการเกษตรกรณจดรบจ าน า การเกบรกษาขาวเปลอก ของโรงสและการเกบรกษาขาวสารในคลงกลาง 4.2 กระทรวงเกษตรและสหกรณ ก ากบดแลการออกหนงสอรบรองเกษตรกร โดยตองออกหนงสอรบรองใหตรงตามขอเทจจรง ทงรายชอเกษตรกรพนทเพาะปลกชนด และปรมาณผลผลตขาวโดยตองก าหนดผรบผดชอบในการออกหนงสอรบรองไวอยางชดเจน 4.3 คณะท างานหรอหนวยงานปฏบตการพเศษ ประกอบดวยหนวยงานทเกยวของรวมทงเจาพนกงานต ารวจเพอประสานงานและตรวจสอบการด าเนนการโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลโดยก าหนดขอบเขตการปฏบตการตรวจสอบใหครอบคลมทกพนท ทมจดรบจ าน าและคลงกลางและใหรวมถงการตรวจสอบคณภาพขาวสารของชดตรวจสอบขาวกรมการคาตางประเทศดวย นอกจากการตดตามของกระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ คณะท างานหรอหนวยงานปฏบตการพเศษ นอกจากหนวยงานตาง ๆ ทมหนาทในการก ากบดแล ผลการปฏบตงานในแตละชวงแลว ผวจย พบวา มอกหลายหนวยงานทท าหนาทตรวจสอบ การท างานของรฐบาลในภาพรวม ซงมทงหนวยงานราชการและองคกรเอกชนและภาคประชาชน จะเหนไดวา ในการศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ผวจยไดส ารวจความคดเหนของเกษตรกรทเขารวมโครงการ พบวา ในภาพรวมของกลมตวอยางดานกระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร มระดบความพงพอใจอยในระดบมาก มคาเฉลย 3.81 (SD = 0.94) ศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร 1. ผลผลต จากการศกษา พบวา รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบาย รบจ าน าขาวมาปฏบตในสามปการผลต 2554/ 55, 2555/ 56 และ 2556/ 57 โดยมลายละเอยด ดงน

259

1.1 ปการผลต 2554/ 55 จงหวดสรนทรมโรงสเขารวมโครงการจ านวน 28 โรงส และเปดจดรบจ าน านอกพนทจ านวน 7 แหง รวมจดรบจ าน าทงสน 35 แหง องคการคลงสนคา และองคการตลาดเพอเกษตรกรไดออกใบประทวนสนคาใหแกเกษตรกร จ านวน 101,816 ฉบบ ปรมาณขาวเปลอกทเขาสโครงการ น าหนก 485,422 ตน และ ธ.ก.ส. จายเงนใหเกษตรกรเปนเงน จ านวน 9,152 ลานบาท ในปการผลตดงกลาว มภาพรวมโครงการรบจ าน าทงประเทศของโครงการรบจ าน าปการผลต 2554/ 55 ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร คอ มโรงสสมครเขารวมโครงการจ านวน 829 โรง โรงสเปดรบฝาก จ านวน 697 โรง และมโรงสเปดจดรบจ าน านอกพนท 228 จด มเกษตรน าขาวเปลอกมาจ าน า จ านวน 1,294,210 ราย ปรมาณรบจ าน าทงสน 6,950,157 ตน และ ธ.ก.ส. ไดจายเงนใหเกษตรกร จ านวน 1,189,101 สญญา เปนเงน 118,576.078 ลานบาท 1.2 ปการผลตท 2555/ 56 จงหวดสรนทรมผลผลตในภาพรวมทงหมด 1,237,601 ตน ลดจากปการผลตท 2554/ 55 ซงมยอดผลผลตรวมท 1,422,516 ตน โดยมการเกบขาวไว เพอการบรโภค 241,095 ตน และเปนเมลดพนธ 50,142 ตน และคงเหลอเพอออกสทองตลาด จ านวน 822,604 ตน มโรงสทเปดจดรบจ าน าขาวเปลอก ปการผลต 2555/ 56 จ านวน 33 โรงส และเปดจดรบจ าน านอกพนท จ านวน 38 แหง รวมจดรบจ าน าทงสน 71 แหง ณ วนท 18 กมภาพนธ พ.ศ. 2556 องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรไดออกใบประทวนสนคาใหแกเกษตรกรแลว จ านวน 134,787 ฉบบ มการรบจ าน าขาวในยงฉาง 874 สญญา ปรมาณขาวเปลอก ทเขาสโครงการ น าหนก 408,639 ตน 1.3 ปการผลตท 2556/ 57 จงหวดสรนทรมผลผลตในภาพรวมทงหมด 1,242,683 ตน โดยมการเกบผลผลตไวเพอการบรโภค จ านวน 195,815 ตน และเพอเปนเมลดพนธ 49,419 ตน นอกจากนยงเกบเพอประโยชนดานอน ๆ จ านวน 124,268 ตน โดยมผลผลตออกสทองตลาด พรอมจ าหนาย ในปการผลต 2555/ 56 จ านวน 873,181 ตน จากจ านวนผลผลตในภาพรวมทงหมด พบวา มเกษตรกรทเขารวมโครงการใน 17 อ าเภอ จ านวน 100,185 คน ปรมาณขาว 536,471 ตน จะเหนไดวา จงหวดสรนทรเปนเปนแหลงเพาะปลกขาวทความส าคญของภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยมผลผลตจ านวนมากในแตละปการผลต แตในขณะเดยวกนกลบพบวา จ านวนผลผลตทเขาโครงการรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ในแตละปการผลตมอตราท ไมสงมากนก อยางไรกตามจากการสมภาษณตวแทนเกษตรกรกรและขาราชการผน านโยบายมาสการปฏบตในจงหวดสรนทร ตลอดจนผมสวนเกยวของ ผวจย พบวา มหลายเหตผลทผลผลตขาวของจงหวดสรนทรไมไดเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาล โดยมเหตผล ดงน ผลผลตขาวไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาตและขายในระบบการตลาดทวไปและเขารวมโครงการภาครฐอน ทไมใชโครงการรบจ าน า นอกจากนยงพบวา ไมมเกษตรกรรายใดทไถถอนผลผลตของตนเอง

260

เมอครบก าหนดระยะเวลาจ าน า 2. ผลลพธ จากการศกษา พบวา เมอรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบาย รบจ าน าขาวมาสการปฏบต โดยเรมตนในปการผลต 2554/ 55 จนถงปการผลต 2556/ 57 โดยในจงหวดสรนทร พบวา มครวเรอนเกษตรกรในสามปการผลตไมแตกตางกนมากนก โดยมจ านวนครวเรอนเกษตรกรลดลงในแตละปการผลต โดยมรายละเอยด ดงน (1) ปการผลต 2554/ 55 มครวเรอนเกษตรกร จ านวน 203, 703 ครวเรอน โดยมสมาชกเกษตรกร 653,158 คน (2) ปการผลต 2555/ 56 มครวเรอนเกษตรกร จ านวน 202,443 ครวเรอน โดยมสมาชกเกษตรกร 653,158 คน และ (3) ปการผลต 2556/ 57 มครวเรอนเกษตรกร จ านวน 176,114 ครวเรอน โดยมสมาชกเกษตร 652,717 คน จะเหนไดวา จ านวนครวเรอนเกษตรกรลดลงในแตละปการผลต อยางไรกตาม พบวา เกษตรกรทมผลผลตเขารวมโครงการพงพอใจในราคาขาวทไดรบตามระดบความชนของขาวเปลอก นอกจากจากมเกษตรกรบางสวนทไมมผลผลตเขารวมโครงการ อยากใหรฐบาลปรบปรงนโยบายใหไดรบผลประโยชนครอบคลมทกกลม นอกจากนยงพบวา เมอเกษตรกรมรายไดเพมขน เกษตรกรกมรายไดเพมมากขนเชนเดยวกน นอกจากนยงพบวา เกษตรกรในจงหวดสรนทรมรายไดนอกภาคการเกษตรทเขามาสนบสนนครวเรอน 3. ผลกระทบ จากการศกษา พบวา นโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร สงผลกระทบตอจงหวดสรนทร 2 ดาน คอ บวกและลบตอเกษตรกรและชาวนา 3.1 เกษตรกรชาวนา ผวจย พบวา ผลกระทบดานบวกเมอราคาขาวสงขนสงผลใหเกษตรกรสนใจในอาชพเกษตรกรดงเดมของตนเอง โดยมบางสวนไดกลบมาท าการเกษตรเชนเดมในหลายรปแบบจากเดมทปลอยใหเชา เกษตรกรรายเดมกลบมาท าเอง หรอบางรายละทงภาคอตสาหกรรมและบรการกลบเขามาสภาคเกษตร โดยมผลบวกเพมเตม คอ ครอบครว อยพรอมหนาพรอมตา ปญหาสงคมดานตาง ๆ ลดลง อาทเชน ยาเสพตดและวยรน เปนตน ดานลบ นโยบายรบจ าน าขาว สงผลดานลบตอนโยบายเกษตรอนทรยซงเปนนโยบายสงเสรมเกษตรอนทรยของจงหวดสรนทร เนองจากมราคาทใกลเคยงท าใหเกษตรกรในโครงการเกษตรอนทรยไปเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลแทนเนองจากราคาไมแตกตางกน แตกระบวนการผลตแตกตางกนสนเชง 3.2 ภาคเอกชน ผวจย พบวา ผลกระทบดานบวก คอ โรงสไดรบคาตอบแทน ในการบรหารจดการโดยไมตองกงวลกลไกการตลาด กระแสโลกาภวตนวาจะสงผลกระทบ ตอการคาโรงส ในขณะเดยวกนกมผลกระทบทางลบ คอ โรงสกลายเปนผรบจางสขาวใหรฐบาลแทนพอคาผรบซอขาวจากเกษตรกร ซงเปนการระยะสนแตไมยงยนในระบบการคาปกต

261

จะเหนไดวาดานผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปสการปฏบตในจงหวดสรนทร พบวา ดานผลผลต เกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน า ไมมการไถถอนผลผลตทจ าน ากบรฐบาลตามมาตรการทก าหนด ดานผลลพธ การก าหนดราคารบจ าน าสงท าใหเกษตรกรทเขารวมโครงการมเงนใชจายในครวเรอน ในขณะเดยวกนคาครองชพกสงขน ดานผลกระทบไมสามารถบอกไดวาเศรษฐกจดขนหรอไม และในอตราเทาไหร นอกจากนยงสงผลตอการคาของโรงส ซงเปลยนบทบาทจากผรบซอเปนผรบจางจากรฐบาลและเกษตรกรเขารวมโครงการขาวเกษตรอนทรย มจ านวนลดลง แตจากการส ารวจความพงพอใจของเกษตรกรผเขารวมโครงการ พบวา มระดบความพงพอใจอยในระดบมากมคาเฉลย 3.58

อภปรายผล การศกษาวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ไปปฏบตในจงหวดสรนทร ผวจยสามารถอภปรายผลได ดงน 1. จากวตถประสงคการวจยทวา “เพอศกษาวเคราะหแนวคดและสาระส าคญ ของนโยบายรบจ าน าขาวของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร” ผวจยไดก าหนดขอบเขต ของการอภปลายผล ดงน 1.1 ดานวตถประสงคของนโยบาย พบวา วตถประสงคของนโยบายไมมความชดเจน เนองจากเกษตรกรมชองทางการตลาดทงกอนและหลงการน านโยบายมาปฏบต คอ ขายใหเอกชนโดยทวไปและเขารวมโครงการภาครฐ อยางไรกตามเกษตรกรทเขารวมโครงการสามารถตอรองราคาขาวเปลอกตามระดบความชน ซงมเครองมอวดระดบความชนคณภาพขาว ซงสราง ความพงพอใจใหแกเกษตรกรอยางมาก เนองจากในอดตเกษตรกรไมสามารถตอรองราคาขาวเปลอกของตนเองได ซงสอดคลองกบแนวคดของยอดชาย วถพานช (2549, หนา 78-79) กลาววา นโยบายสาธารณะ เปนนโยบายทก าหนดขนโดยภาครฐ ซงมวตถประสงคทแนนอน อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง โดยอาจมวตถประสงค 3 ประการ ดงน ประการทหนง เพอแกไขปญหาในปจจบนใหเบาบางหรอหมดสนไปอนจะน าไปสการกนดอยดการมคณภาพชวต (Quality of life) ทดของประชาชนโดยสวนรวม และเกรยงศกด เจรญวงศศกด (2556) ทไดศกษา นโยบาย รบจ าน าขาว ผลกระทบตอความมนคง พบวา หากพจารณาในเชงหลกการเปนแนวคดทมวตถประสงคทด ทจะแกไขปญหาราคาขาวตกต าในชวงผลผลตออกสทองตลาดมาก นอกจากน ยงพบวา วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาวขาดความชดเจน เนองจากไมสามารถวดได ซงสอดคลองกบแนวคดของวรเดช จนทศร (2542) พบวา มปจจยหลายปจจยทสงผลท าใหนโยบายตองถกแปรเปลยนจากวตถประสงคเดมปจจยทส าคญทอาจท าใหนโยบายถกแปรเปลยน

262

วตถประสงคไป และกลา ทองขาว (2534) ทไดศกษาเรอง การวเคราะหปจจยทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธาณะใปปฏบต: กรณศกษานโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต พบวา ความชดเจนของเปาหมายและวตถประสงค คอ ปญหาของการน านโยบายรณรงคเพอการเรยนรหนงสอ 1.2 ดานการก าหนดภารกจและมอบหมายงาน พบวา มการแตงตงคณะท างานระดบชาตในระดบนโยบาย ระดบกระทรวงและระดบจงหวด โดยคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตเปนคณะกรรมการระดบนโยบาย ซงเปนคณะกรรมการท างานชดแรกและมคณะอนกรรมการ จ านวน 6 คณะ ท าหนาทอ านวยความสะดวกแกคณะกรรมการนโยบาย ขาวแหงชาต นอกจากนมการมอบหมายงานในระดบกระทรวงในสวนกลาง และสวนภมภาค คอ ระดบจงหวดตาง ๆ โดยในการก าหนดภารกจและมอบหมายงานดงกลาว ผศกษา พบวา สอดคลองกบทฤษฎการบรหารราชการ (Bureaucracy) ของ Weber (1947) ซงมหลกการวา ระบบราชการ เปนรปแบบโครงสรางขององคการขนาดใหญทสามารถน าไปใชเปนวธการจดองคการ และการบรหารไดทงองคการภาครฐและเอกชน มองคประกอบ 7 ประการ ดงน หลกล าดบขน (Hierarchy) หลกความส านกแหงความรบผดชอบ (Responsibility) หลกแหงความสมเหตสมผล (Rationality) หลกการมงสผลส าเรจ (Achievement orientation) หลกการท าใหเกดความแตกตางหรอการมความช านาญเฉพาะดาน (Specialization) หลกระเบยบวนย (Discipline) และความเปนวชาชพ (Professionalization) สวนแนวคดทฤษฎของ Gulick and Urwick (1937, p. 13) ในเรอง การจดองคการ (Organizing) การมอบหมายงานตาง ๆ และสอดคลองกบกตต บนนาค (2536) ทไดศกษาเรอง การน านโยบายภาษมลคาเพมไปปฏบต: การศกษาวเคราะหเชงปรากฏการณ ในธรกจโรงแรม พบวา ปจจยทมอทธพลตอความส าเรจของการน านโยบายภาษมลคาเพมดงกลาว ไปปฏบต โดยพบวา ปจจยดานการก าหนดภารกจ และการมอบหมายงาน ประกอบดวย ความชดเจนของการก าหนดกระบวนการ และขนตอนการน านโยบายไปปฏบต ความเหมาะสมของการจดสรรหนาทระหวางหนวยงานทน านโยบายไปปฏบตความเพยงพอของการจดสรรอ านาจ เพอเพมความเปนไปไดใหกบหนวยงานฝายปฏบต ความยดหยนของกระบวนการท างาน ความสอดคลองของการปฏบตภารกจของ หนวยงาน กบองคการภายนอก 1.3 ดานมาตรการในการปฏบตงาน พบวา คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ไดรวมกนก าหนดมาตรการในการด าเนนโยบายเพอเปนแนวทางปฏบตส าหรบหนวยงานปฏบต ผทมสวนไดเสย คอ ขาราชการผน านโยบายมาปฏบตเกษตรผเขารวมโครงการและโรงส ซงประกอบไปดวย เปาหมายและชนดขาวทรบจ าน า และราคา ระยะเวลาทเขารวมโครงการ เงอนไขทเขารวมโครงการของเกษตรกรและโรงส การระบายขาว การก ากบดแล โดยมการเพม

263

มาตรการขนในบางปการผลต คอ 2556/ 57 มการก าหนดเปาหมายในการรบจ าน าและมการก าหนด วงเงนของเกษตรกรตอราย ซงสอดคลองกบทฤษฎการบรหารของ Gulick and Urwick (1937, p. 13) 1.4 ดานทรพยากรในการบรหาร พบวา ปการผลตท 2554/ 55 คณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตอนมตคาใชจายการด าเนนการตามโครงการของหนวยปฏบตหลก ไดแก ธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตรและกรมการคาภายในในฐานะฝายเลขานการ กขช. รวมทงสน 435,547.647 ลานบาท แยกเปนวงเงนหมนเวยนทใชในการรบจ าน า จ านวน 410,000.000 ลานบาทและวงเงนจายขาด จ านวน 25,547.647 ลานบาท ทรพยากรบรหารดงกลาว สอดคลองกบแนวความคดของ Brown (1993, p. 273) ไดแบงองคประกอบทสนบสนนทางการบรหารการจดการงบประมาณ (Financial management) หมายถง การจดการเกยวกบการเงนการบญชส าหรบแผนปฏบตการและแผนงาน และ Gulick and Urwick (1937, p. 13) และอาคม ใจแกว (2533) ทไดศกษาเรอง การน านโยบายไปปฏบตในพนทจงหวดชายแดนภาคใต: ศกษาปจจยทสง ผลกระทบตอความส าเรจ พบวา ปจจยดานทรพยากร ไดแก งบประมาณ และจ านวนทมงาน หรอบคลากร คอ ปจจยทสงผลกระทบตอความส าเรจในการน านโยบายไปปฏบตเชงทฤษฎ และเทพศกด บญยรตพนธ (2536) ทไดศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอการสรางประสทธผลของการน านโยบายการใหบรการแกประชาชนไปปฏบต: กรณศกษาส านกงานเขตของกรงเทพมหานคร โดยท าการเปรยบเทยบกนระหวางตวแปรอสระ 4 ตวแปร ซงประกอบดวย ตวแปรความชดเจน ในเปาหมายของนโยบาย ความพรอมของทรพยากร ความซบซอนของโครงสราง และการม สวนรวมของผรบบรการ พบวา ตวแปรความพรอมของทรพยากรมอทธพล และสามารถอธบายความมประสทธผลไดมากทสด รองลงมา ไดแก ตวแปรความซบซอนของโครงสราง ตวแปร ความชดเจนในเปาหมายของนโยบาย และตวแปรการมสวนรวมของผรบบรการ ตามล าดบ สวนในดานทศทางของความสมพนธ พบวา ตวแปรอสระ 3 ตวแปร ไดแก ความชดเจน ในเปาหมายของนโยบาย ความพรอมของทรพยากร และการมสวนรวมของผรบบรการ มความสมพนธเชงบวกกบประสทธผลของการน านโยบายการใหบรการแกประชาชนไปปฏบต ในขณะทความซบซอนของโครงสราง มความสมพนธเชงลบกบประสทธผลของการน านโยบาย ไปปฏบต 2. จากวตถประสงคการวจยทวา “เพอศกษากระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร” ผวจยไดก าหนดขอบเขตของการอภปลายผล ดงน

264

2.1 ดานการแปลงนโยบาย/ ถายทอดสการปฏบต พบวา การน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมาสการปฏบตของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร นน ในขนตอนการแปลงนโยบาย/ ถายถอดสการปฏบต มกระบวนการอย 2 ขนตอนหลก ๆ คอ (1) การแปลงนโยบาย และ (2) การถายทอดนโยบายสหนวยงานการปฏบต ซงพบวา มทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาคโดยสอดคลองกบแนวความคดของขนตอนการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต สามารถแบง การพจารณาออกไดเปน 2 ขนตอนใหญ ๆ คอ ขนตอนการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต ในระดบมหภาค (Macro) และในระดบจลภาค (Micro) วรเดช จนทรศร (2548, หนา 34-39) และขนตอนการแปลงนโยบายสการปฏบต บญเลศ ไพรนทร (2556, หนา 77) และจมพล หนมพานช (2547, 165) กลาววา ความสมพนธระหวางนโยบายสาธารณะกบการวางแผน ม 2 ลกษณะ คอ ความสมพนธในแนวดงและความส าพนธในแนวราบ โดยความสมพนธในแนวดง หมายถง ความสมพนธระหวางนโยบายและแผน ซงมลกษณะความสมพนธตามล าดบชน โดยเหนวา นโยบายมากอนแผน ในท านองเดยวกน แผนงานเปนสวนยอยของแผนและโครงการเปนสวนยอยของแผนงาน และ Gulick and Urwick (1937, p. 13) เสนอเปนหลกการวา กระบวนการจดการ ประกอบดวยขนตอนทส าคญ 7 ประการ หรอเรยกวา POSDCORB โดยกลาววา การวางแผน (Planning) หมายถง การวางแผนหรอการก าหนดการไวลวงหนา วาจะท าอะไร ในการบรหารงานใด ๆ กตาม ผบรหารจะตองรจกวางแผนเพราะการวางแผน เปนหลกการส าคญ มลฐานของกระบวนการบรหารผบรหารจะตองตระหนกอยเสมอวาแผนงานเปนหลกและเปนรากฐานของการปฏบตงานทงปวง ถาปราศจากแผนงานแลวเปนการยาก ทผบรหารจะทางานใหไดผลด การวางแผนในการบรหารนน อาจจดเปนแผนระยะสนหรอ แผนระยะยาวกได รปแบบของแผนงานควรประกอบดวยวตถประสงคนโยบายแนวปฏบต และมาตรฐานของงานในการวางแผนนน ผบรหารจะตองค านงอยเสมอวาจะท าอะไร (What) จะท าอยางไร (How) จะใชเงนเทาไร (How money) จะมอบหมายใหใครท า (Who) และจะกระท าเมอไร (When) นอกจากนน ผบรหารจะตองค านงถงสภาพภมศาสตร สภาวะแวดลอม ดน ฟา อากาศ ระบบของสงคม พฤตกรรมของบคคล ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนเปนทยดถอ ของบคคลในกลมนน ๆ ดวยและกลา ทองขาว (2534) ทไดศกษาเรอง การวเคราะหปจจยทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต: กรณศกษานโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต พบวา ปญหาของการน านโยบายรณรงคเพอการเรยนรหนงสอ พบวา ลกษณะ ของหนวยงานทน านโยบายไปปฏบต คอ ปจจยทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต กลาวคอ หนวยงานทเกยวของจะตองมความรบผดชอบรวมกน มการวางแผนทด และผมสวนรวมมความรบผดชอบ องคการทรบผดชอบโครงการจะตองมความเขาใจขนตอนวธการท างาน

265

อยางชดเจน หนวยงานมศกยภาพทเขมแขง เจาหนาทมการผนกก าลงกน มทมงานทเขมแขงจรงจง นอกจากน ผปฏบตงานส าคญ (Key actors) จะตองเอาจรงเอาจงดวย 2.2 ดานการบรหารจดการหนวยงานปฏบต พบวา หลงจากทมการแปลงนโยบาย มาสการปฏบตทงในระดบสวนกลางและสวนภมภาคเปนทเรยบรอยแลว หนวยงานปฏบต ในแตละจงหวด คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา/ องคการตลาดเพอการเกษตร (อคส./ อ.ต.ก.) และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) โดยหนวยงานปฏบตทงสาม ไดบรหารจดการภารกจทไดรบมอบหมายจากคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาตโดยระดม สรรพก าลงทมอยในองคกรเพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการโดยขนตอนตอนการแปลงนโยบายไปสการปฏบต ผศกษา พบวา สอดคลองกบแนวความคดของ Gulick and Urwick (1937, p. 13) เสนอเปนหลกการวา กระบวนการจดการ ประกอบดวยขนตอนทส าคญ 7 ประการ หรอเรยกวา POSDCORB โดยการจดองคการ (Organizing) ประกอบดวย การจดบคคล แบงแผนงานและจดสรรทรพยากรตาง ๆ ใหเหมาะสมสอดคลองกบแผนงานเพอใหองคกรสามารถด าเนนการตามแผนใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด การวางแผนและการจดการองคกรนจดไดวาอยในสวนของการคด ซงเปนนามธรรมเพอใหสวนการคดนน าไปสการกระท า ทส าเรจเปนรปธรรมจะตองอาศยสมาชกในองคกร ซงหมายถงตนเองและผอนรวมกนท างาน และเพอใหสมาชกสามารถท างานไดตามความรความสามารถอยางเตมทและบรรลวตถประสงคจะตองอาศยกจกรรมในล าดบตอไปน เรยกวา การชน า และกลา ทองขาว (2534) ทไดศกษาเรอง การวเคราะหปจจยทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต: กรณศกษานโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต พบวา ปญหาของการน านโยบายรณรงคเพอการเรยนรหนงสอ คอ ปจจยทางดานการสนบสนนจากสวนกลางและทองถน กลาวคอ นโยบายจะตองไดรบความรวมมอจากหลายฝาย ทงภาครฐและเอกชน องคการ ชมรม สมาคม สโมสร และความรวมมอจากประชาชน นสต นกศกษา อาสาสมครในรปแบบตาง ๆ ตลอดจนสอมวลชน ในการให ความชวยเหลอสนบสนน เพอใหทกฝายเกดความเขาใจรวมกน และรวมมอกนปฏบตนโยบาย ใหเกดผลส าเรจ 2.3 ดานการประสานงานของหนวยงานปฏบต ผลการศกษา พบวา ในการประสานระหวางหนวยงานปฏบตเพอใหเกดการขบเคลอนโยบาย พบวา มการประสานหลายระดบ คอ (1) การประสานระหวางการบรหารราชการสวนกลางและสวนภมภาค ซงเปนหนวยงานในระดบกระทรวง กรม ทสงกดการบรหารราชการสวนกลางมายงจงหวดตาง ๆ เพอใหทราบทศทาง การปฏบตงานของนโยบาย (2) การประสานระหวางหนวยงานปฏบตกบเจาหนาผปฏบตงาน ซงจะเหนไดวาหนวยงานปฏบตหลก ๆ คอ กรมสงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคาร

266

เพอการเกษตรและสหกรณ (3) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตกบผไดรบประโยชน จากนโยบาย ซงกคอการประสานงานกบชาวนาและโรงสทเขารวมโครงการ (4) การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบตดวยกน คอ สงเสรมการเกษตร องคการคลงสนคา และธนาคาร เพอการเกษตรและสหกรณ โดยในการประสานงานดงกลาว ผวจย พบวา ในแตละสวน มการประสานงานทงในรปแบบทเปนทางการ คอ หนงสอราชการ ซงมความชดเจนในแนวทางปฏบตเปนไปในทศทางเดยวกน นอกจากนยงพบวา มการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ โดยใชเทคโนโลยในการประสานงาน และรปแบบทไมเปนทางการ คอ มการน าเทคโนโลย เขามาประยกตใชในการท างาน ซงสะดวก รวดเรว และประหยด และนอกจากนผปฏบตงาน ยงอาศยความคนเคยและความเปนกนเองของผรบผดชอบในแตละระดบ ซงพบวา มบทบาท อยางมากตอการประสานงานในแตละระดบ ผศกษา พบวา สอดคลองกบแนวความคดของ Gulick and Urwick (1937, p. 13) เสนอเปนหลกการวา กระบวนการจดการ ประกอบดวยขนตอนทส าคญ 7 ประการ หรอเรยกวา POSDCORB โดยการประสานงาน (Co-ordinaing) หมายถง การประสานงานระหวางหนวยงานหรอต าแหนงทเกยวของรวมทงการตดตอสอสารภายในองคการเพอใหการด าเนนงานขององคการหรอหนวยงานเปนไปดวยความเรยบรอยและบรรลวตถประสงคขององคการการประสานงานระหวางหนวยงานเปนไปดวยความเรยบรอยและบรรลวตถประสงคขององคการการประสานงานเปนขนหนงของกระบวนการบรหาร ซงผบรหารจะตองใชเทคนค ในการสงเสรมชกจงตกเตอนและชวยเหลอใหทกหนวยงานขององคการหนาทขององคการ เปนจดมงหมายปลายทางวตถประสงค ก าหนดขนตอนการปฏบตตามก าหนดเวลาและสถานทตลอดจนผรบผดชอบท าใหผเกยวของทราบวาในเวลาใดใครท าอะไรทไหนและท าอยางไร เปนการสะดวกทกฝายในการตดตอประสานงานเกยวกบกระบวนการของการผลตและผลผลตตอไป 2.4 ดานการนเทศและการตดตามประเมนผล พบวา นโยบายรบจ าน าขาว มการก ากบดแลอยางเขมงวดทกจดตงแตจดเรมตนจนกระทงสนสดโครงการ โดยหนาทก ากบดแลจะตกอยภายใตกระทรวง 3 กระทรวงหลก ๆ คอ กระทรวงมหาดไทยกระทรวงเกษตรและสหกรณ และคณะท างานหรอหนวยงานปฏบตการพเศษดวย ผศกษา พบวา สอดคลองกบแนวความคดของ Gulick and Urwick (1937, p. 13) เสนอเปนหลกการวา กระบวนการจดการประกอบดวยขนตอน ทส าคญ 7 ประการ หรอเรยกวา POSDCORB โดยการรายงาน (Reporting) หมายถง การรายงาน ผลการปฏบตและการประชาสมพนธขององคการในการบรหารนนผบรหารจะตองด าเนนการ ตามกระบวนการบรหารเรมจากการวางแผนการจดองคการการบรหารงานบคคล การสงการ การประสานงาน ตอจากนนกเปนหนาทของผบรหารทจะตองตดตามผลวาการทไดสงการ

267

หรอมอบหมายใหแกผรวมงานนน ผลการปฏบตงานรดหนาหรอไมเพยงใดมอปสรรค และขอขดของประการใด ผลการปฏบตงานสอดคลองและบรรลเปาหมายขององคการหรอไม ทงน เพอจะไดเปนการประเมนผลงานขององคการและประเมนผลการปฏบตงานของเพอนรวมงานดวยและจะไดเปนขอมลในการรายงานผลการปฏบตงานตอผบงคบบญชาและประชาสมพนธ ใหหนวยงานทเกยวของทราบดวย และกลา ทองขาว (2534) ทไดศกษาเรอง การวเคราะหปจจย ทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธาณะใปปฏบต: กรณศกษานโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต พบวา ปญหาของการน านโยบายรณรงคเพอการเรยนรหนงสอ โดยพบวา มาตรการควบคม ประเมน และกระตนสงเสรม ผบรหารระดบสงมการเรงรด สอบถาม หรอใหมหนงสอผลการด าเนนงาน และความกาวหนาอยางตอเนองมผลตอความส าเรจของ การน านโยบายสาธาณะใปปฏบต 3. จากวตถประสงคการวจยทวา “เพอศกษาผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปส การปฏบตในจงหวดสรนทร” ผวจยไดก าหนดขอบเขตของการอภปรายผล ดงน 3.1 ดานผลผลต เกษตรกรในจงหวดสรนทรไดน าผลผลตเขารวมโครงการรบจ าน าของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร โดยพบวา ปการผลต 2554/ 55 จงหวดสรนทรมโรงสเขารวมโครงการจ านวน 28 โรงส และเปดจดรบจ าน านอกพนท จ านวน 7 แหง รวมจดรบจ าน าทงสน 35 แหง องคการคลงสนคาและองคการตลาดเพอเกษตรกรไดออกใบประทวนสนคาใหแกเกษตรกร จ านวน 101,816 ฉบบ ปรมาณขาวเปลอกทเขาสโครงการ น าหนก 485,422 ตน และ ธ.ก.ส. จายเงนใหเกษตรกรเปนเงน จ านวน 9,152 ลานบาท โดยไมมเกษตรกรไถถอนผลผลต ซงสอดคลองกบงานวจยของศนยวจยนโยบายและการบรหาร (2554) ทไดท าการประเมนผลโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 เปนการวจยประเมนผล (Evaluation research) 3.2 ดานผลลพธ จากการศกษา พบวา เมอรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร น านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมาสการปฏบตโดยเรมตนในปการผลต 2554/ 55 จนถงปการผลต 2556/ 57 โดยในจงหวดสรนทร พบวา มครวเรอนเกษตรกรในสามปการผลตไมแตกตางกนมากนกอยางไรกตาม พบวา เกษตรกรทมผลผลตเขารวมโครงการพงพอใจในราคาขาวทไดรบตามระดบความชนของขาวเปลอก นอกจากจากมเกษตรกรบางสวนทไมมผลผลตเขารวมโครงการ อยากใหรฐบาลปรบปรงนโยบายใหไดรบผลประโยชนครอบคลมทกกลม ซงสอดคลองกบงานวจยของศนยวจยนโยบายและการบรหาร (2554) ทไดท าการประเมนผลโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 เปนการวจยประเมนผล (Evaluation research) 3.3 ดานผลกระทบ พบวา นโยบายรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร สงผลกระทบตอจงหวดสรนทร 2 ดาน คอ บวกและลบ โดยมรายละเอยด ดงน ดานบวก

268

ผศกษา พบวา เมอราคาขาวสงขนสงผลใหเกษตรกรสนใจในอาชพเกษตรกร โดยมบางสวน ไดกลบมาท าการเกษตรเชนเดม ในขณะเดยวกนกสงผลกระทบตอโครงการเกษตรอนทรย ของจงหวดสรนทร ซงสอดคลองกบงานวจยของศนยวจยนโยบายและการบรหาร (2554) ไดท าการประเมนผลโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55 เปนการวจยประเมนผล (Evaluation research) และเกรยงศกด เจรญวงศศกด (2556) ทไดศกษาเรอง นโยบายจ าน าขาว ผลกระทบตอความมนคง

ขอเสนอแนะ ผวจยไดศกษาขอเสนอแนะจากเอกสารทเกยวของ รวมขอมลจากแบบสอบถาม และจากการสมภาษณเชงลก พบวา เกดปญหาหลายประการและเมอรฐบาลจ าเปนตองใชนโยบายแทรกแซงราคาสนคาเกษตรตอไปหรออนาคตขางหนาเพอแกไขปญหาใหเกษตรกรอยางแทจรงโดยผวจยน าเสนอออกเปนขอเสนอแนะเชงนโยบาย ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ และขอเสนอแนะเชงวชาการ โดยมรายละเอยด ดงน ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากการศกษา พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการพงพอใจ เนองจากมรายไดเพมขน แตในขณะเดยวกนเกษตรกรรายยอยไมมผลผลตเขารวมโครงการ ซงผวจย มองวา เมอรฐจ าเปนตองน านโยบายรบจ าน าขาวเขามาปรบใชในอนาคตเพอแกไขปญหาเกษตรกร สมควรปรบปรงนโยบายรบจ าน าสนคาเกษตร ดงน 1. ภาครฐควรมนโยบายคลอบคลมเกษตรกรทกกลมอยางเทาเทยม เนองจากเกษตรกร มพนทประกอบการเกษตรแตกตางกนและไดผลผลตทแตกตางกน ซงเกษตรกรบางรายทมทดน ในครอบครองจ านวนมากจะไดรบประโยชนจากนโยบายอยางเตมท เนองจากไมมการก าหนดเพดานขนสง สงผลใหเกษตรกรกลมนมฐานะทางการเงนเพมมากขน ในขณะทเกษตรกรรายยอยเขาไมถงโครงการเนองจากไมมผลผลต 2. ภาครฐควรมนโยบายส าหรบเกษตรกรทจะตองเปนการเตบโตอยางยงยนและสามารถชวยเหลอตนเองไดอยางยงยนเชนเดยวกน นอกจากนนโยบายสาธารณะจะตองมประโยชนส าหรบผมสวนเสยอยางเทาเทยม อาทเชน โรงสสามารถท าการคาในระบบปกตควบคกบโครงการรบจ าน าของรฐบาลเชนเดยวกน ในขณะเดยวกนกสามารถแขงขนไดในประเทศหรอตลาดการคาโลก 3. ภาครฐจะตองมการศกษาปญหาสาธารณะทแทจรงของเกษตรกรแลวน ามาก าหนดนโยบายโดยอาศยการมสวนรวมจากทกภาคสวนในสงคม อาทเชน ภาคประชาชน ภาคเอกชน และภาคระบบราชการ ซงท าใหนโยบายนน ๆ ไดรบการยอมรบจากผมสวนไดสวนเสยทงหมด

269

ลดแรงตอตานจากเกษตรกร ขอเสนอแนะเชงปฏบต การน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบต พบวา ไมชดเจนหลายอยาง ดงน มาตรการ ไมชดเจน การสอสารทไมตรงกน ความลาชาในการปฏบตงาน งบประมาณในการบรหารจดการ ไมเพยงพอ ระเบยบปฏบตราชการไมเออตอการท างาน เนองจากการน านโยบายไปปฏบตนนลมเหลวไดถานโยบายไมมความชดเจน ภาครฐควรด าเนนการ ดงน 1. รฐจะตองมการก าหนดมาตรการรองรบทชดเจนในการท างานเพอลดปญหา ในการปฏบตงานทเกดขน เนองจากมการปรบเปลยนมาตรการในแตละปการผลตและสราง ความสบสนใหแกเกษตรและขาราชการผน านโยบายมาปฏบต 2. ภาครฐควรมการปรบปรงระเบยบปฏบตงานของทางราชการเพอใหสอดคลองกบ ยคปจจบน เพราะในการน านโยบายปฏบต พบวา มระเบยบทางราชการไมเออตอการท างาน และไมสอดคลองกบยคโลกาภวตน อาทเชน รถยนตราชการจะตองมพลขบและมระเบยบขนตอนในการใช ซง ณ บางครง มปญหาเกดขนจ าเปนตองใหทนตอความตองการ เพอใหการน านโยบาย ไปปฏบตมประสทธภาพมากยงขนควรมการปรบปรงระเบยบปฏบตราชการใหสอดคลอง กบยคปจจบน 3. ภาครฐควรมการประชาสมพนธใหเหมาะกบกลมเปาหมาย เนองจากบรบท ของจงหวดแตละจงหวดแตกตางกน โดยมขนบธรรมเนยมทแตกตางกน ขาราชการผทน านโยบายมาปฏบตตองศกษาถงความเปนมาในการปฏบตงาน บรบทของสงคม และทองถน โดยเฉพาะจงหวดสรนทรมความหลากหลายทางชาตพนธ มภาษาทองถนในการสอสารหลายภาษา ซงเจาหนาทตองมความสามารถและมการเรยนร เนองจากการสอสาร คอ หวใจของการปฏบตงาน 4. ภาครฐควรก าหนดใหเกษตรกรมสวนรวมในการน านโยบายมาปฏบตอยางชดเจนและเปนระบบอยางแทจรง เพราะเกษตรกร คอ กลไกทส าคญในการตรวจสอบการทจรต อาทเชน จงหวดสรนทรมเกษตรกรอาสา ท างานโดยไมหวงผลตอบแทน และเปนกลมคนทรขอมล ในการผลตขาวในพนท หรอตลอดจนการทจรตทเกดขนแตละพนท 5. ภาครฐควรมการลงพนทเพอสรางความคนเคยกบกลมเกษตรกรอยางตอเนอง จรงใจ และสม าเสมอ พรอมทงเสนอแนะหลกวชาการทเปนประโยชนแกการประกอบอาชพเกษตรกร ตลอดจนเรองอน ๆ ซงการลงพนทดงกลาว จะท าใหเกษตรกรไววางใจและแลกเปลยนปญหา ทแทจรงและไมปกปดขอมล ซงจะท าใหภาครฐแกไขปญหาสาธารณะไดตรงจดมากขน 6. ภาครฐควรจดเวทเพอสอบถามความคดเหนของเกษตรกรกอนน านโยบายมาปฏบตในแตละพนทเพอสรางความเขาใจ ตลอดจนความสมพนธอนดระหวางเกษตรกร เจาหนาท

270

และโรงส เพอลดความผดพลาดทอาจเกดขนระหวางการน านโยบายมาปฏบต ขอเสนอแนะเชงวชาการ เนองจากเกษตรกรเปนคนกลมใหญของประเทศและสนคาทางการเกษตรกเปนสนคา ทสรางรายไดเขาประเทศมหาศาล ดงนน เพอประโยชนของเกษตรกรและความยงยนในอนาคต มขอเสนอแนะ ดงน 1. ควรมการศกษาปญหาของเกษตรกรไทยทเกดขนในยคปจจบนทงระบบ ทงการเพราะปลก หนสน และวถชวตของเกษตรกร 2. ควรมการท าวจยในเรองรปแบบการปรบตวของเกษตรกรชาวนาในแตละชวงเวลา ทกมต เชน เศรษฐกจ สงคม และการเมองการปกครอง 3. ควรมการศกษาบทบาทของเกษตรกรชาวนากบการตรวจสอบการทจรต และการรวมกลมของเกษตรกรเพอตอรองราคาพชผลทางการเกษตรในรปแบบตาง ๆ

บรรณานกรม กรมการคาภายใน. (2554 ก). มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2554/ 55. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144&ID=3287 กรมการคาภายใน. (2554 ข). ราคารบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2554/ 55. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144&ID=3288 กรมการคาภายใน. (2554 ค). สรปผลการประชมคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต ครงท 1/ 2554. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/uploads/meeting0154.pdf กรมการคาภายใน. (2554 ง). หลกเกณฑการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2554/ 55. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid= 144&ID=328f1 กรมการคาภายใน. (2555 ก). มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2555/ 56. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144&ID=3287 กรมการคาภายใน. (2555 ข). ราคารบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2555/ 56. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144&ID=3288 กรมการคาภายใน. (2555 ค). หลกเกณฑการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2555/ 56. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid= 144&ID=328f1 กรมการคาภายใน. (2556 ก). มาตรการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2556/ 57. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144&ID=3287 กรมการคาภายใน. (2556 ข). ราคารบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2556/ 57. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144&ID=3288 กรมการคาภายใน. (2556 ค). รายงานประจ าปงบประมาณ 2556. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/ Dit_year/annual_report55_small.pdf กรมการคาภายใน. (2556 ง). หลกเกณฑการด าเนนโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2556/ 57. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/contentdetail.asp?typeid=8&catid=144& ID=328f1 กรมการคาภายใน. (2557). รายงานประจ าปงบประมาณ 2557. เขาถงไดจาก http://www.dit.go.th/ Dit_year/annual_report55_small.pdf

272

กรมสงเสรมการเกษตร. (2554). แผนผงการลงทะเบยนเกษตรของกรมสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ: กรมสงเสรมการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2555). แผนพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต ฉบบท 11 2555-2559. เขาถงไดจาก http://www.oae.go.th/download/ document_plan/planAgi11_Sep55.pdf กลา ทองขาว. (2534). การวเคราะหปจจยทมผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาาารณะ ไปปฏบต: กรณศกษานโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต. วทยานพนธ พฒนบรหารศาสตรดษฎบณฑต, สาขาวชาการบรหารการพฒนา, คณะรฐประศาสนศาสตร, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. กลา ทองขาว. (2541). รายงานการวจยเรองปจจยทสงผลตอความพงพอใจของผปกครองนกเรยน โรงเรยนประถมศกษาโครงการขยายโอกาสสถานศกษาขนพนฐาน. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. กว รกษชน. (2541). การสมมนาการบรหารรฐกจ: การประเมนนโยบายสาาารณะ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง. กลยา วานชยบญชา. (2546). การวเคราะหสถตขนสงดวย SPSS (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. กตต บนนาค. (2536). การน านโยบายภาษมลคาเพมไปปฏบต: การศกษาวเคราะหเชงปรากฏการณ ในารกจโรงแรม. วทยานพนธพฒนบรหารศาสตรดษฎบณฑต, สาขาวชาการบรหาร การพฒนา, คณะรฐประศาสนศาสตร, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2556). นโยบายจ าน าขาว ผลกระทบตอความมนคง. เขาถงไดจาก http://www.dailynews.co.th/Content/Article/66163 คณะกรรมาธการการเกษตรและสหกรณ. (2554). รายงานการพจารณาศกษาเรองโอกาสขาวไทย และอนาคตชาวนาไทยในวกฤตพลงงานและอาหารโลก. เขาถงไดจาก http://www. senate.go.th/w3c/senate/pictures/comm.pdf จ าลอง ปญญาเอก. (2556, 23 กนยายน). หวหนาฝายบรหารงานทวไป ส านกงานเกษตรจงหวด สรนทร. สมภาษณ. จมพล หนมพานช. (2547). การวเคราะหนโยบายขอบขาย แนวคดทฤษฎ และกรณตวอยาง. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

273

จมพล หนมพานช. (2554). การน านโยบายไปสการปฏบต: มมมองในทศนะทางรฐศาสตร การเมอง และรฐประศาสนศาสตร การบรหาร และกรณศกษาของไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. เฉลย แสงอสาห. (2544). การกอเกด การพฒนา และการน าไปปฏบต ของนโยบายจดตงกองทน หมบานและชมชนเมอง. ภาคนพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาพฒนาสงคม, คณะพฒนาสงคม, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ชยสทธ อนชตวรวงศ, นภา ศรอนนต และสวรรณา ตลยวศนพงศ. (2553). รายงานการวจยเรอง โครงการแทรกแซงตลาดมนส าประหลงเพอปองกนการทจรต. กรงเทพฯ: สถาบนวจย เพอการพฒนาประเทศไทย. ชาตร ศรสวสด และสทธศกด ค าผา. (2554). รายงานการวจยเรองการศกษาเพอประเมนผล การแทรกแซงราคาสนคาเกษตร: กรณมนส าปะหลง. กรงเทพฯ: กลมงานวจยและขอมล ส านกวชาการ ส านกงานเลขาวฒสภา. ณรงค งามพรง. (2556, 29 กนยายน). ตวแทนธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรจงหวด สรนทร. สมภาษณ. ณฐฐา วนจนยภาค. (2555). นโยบายสาาารณะและการจดการเชงกลยทา. นนทบร: ตลา. ณฐวฒน เศรษฐพฒนชย. (2556, 20 กนยายน). นายกสมาคมโรงสขาวจงหวดสรนทร. สมภาษณ. ตน ปรชญพฤทธ. (2535). รฐประศาสนศาสตรเปรยบเทยบ: เครองมอในการพฒนาประเทศ (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถวลยรฐ วรเทพพฒพงษ. (2541). การก าหนดและวเคราะหนโยบายสาาารณะ: ทฤษฎ และการประยกตใช. กรงเทพฯ: เสมาธรรม. ทศพร ศรสมพนธ. (2539). ความรเบองตนเกยวกบนโยบายสาาารณะ. กรงเทพฯ: ส านกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ทองใบ สดชาร. (2536). การน านโยบายของวทยาลยครไปปฏบต: กรณศกษาสหวทยาลยอสานใต. วทยานพนธพฒนบรหารศาสตรดษฎบณฑต, สาขาวชาการบรหารการพฒนา, คณะรฐประศาสนศาสตร, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. เทพศกด บณยรตนพนธ. (2536). ปจจยทสงผลตอการสรางประสทาผลของการน านโยบาย ไปปฏบต: กรณศกษาส านกงานเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธพฒนบรหารศาสตร ดษฎบณฑต, สาขาวชาการบรหารการพฒนา, คณะรฐประศาสนศาสตร, สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร.

274

ธนกฤต แสงหรญ. (2556, 26 กนยายน). ผประสานงานองคการตลาดเพอการเกษตรจงหวดสรนทร. สมภาษณ. ธนพร ศภนาม. (2556, 20 กนยายน). นายกสมาคมชาวนาจงหวดสรนทร. สมภาษณ. ธนาคารแหงประเทศไทย. (2550). รายงานเศรษฐกจและการเงน ป 2550. เขาถงไดจาก https:// www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/Annual Report/full_2550.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย. (2551). รายงานเศรษฐกจและการเงน ป 2551. เขาถงไดจาก https:// www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/Annual Report/annual_51.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย. (2552). รายงานเศรษฐกจและการเงน ป 2552. เขาถงไดจาก https:// www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/Annual Report/annual_52.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย. (2553). ภาวะเศรษฐกจไทย ป 2553. เขาถงไดจาก https://www.bot.or.th/ Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/AnnualReport/AnualReport _T53.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย. (2554). ภาวะเศรษฐกจไทย ป 2554. เขาถงไดจาก https://www.bot.or.th/ Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/AnnualReport/annual_Y54 _T.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย. (2555). ภาวะเศรษฐกจไทย ป 2555. เขาถงไดจาก https://www.bot.or.th/ Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/AnnualReport/annual_Y55 _T.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย. (2556). ภาวะเศรษฐกจไทย ป 2556. เขาถงไดจาก https://www.bot.or.th/ Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/AnnualReport/Annual_Y56 _T.pdf ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. (2556). เศรษฐกจการคา และการลงทนในคาบสมทรอนโดจน 2556. ขอนแกน: ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ.

275

นพนธ พวพงศกร และจตรกร จารพงษ. (2553). รายงานการวจยเรองโครงการศกษามาตรการ การแทรกแซงตลาดขาวเพอปองกนการทจรต: การแสวงหาคาตอบแทนสวนเกน และเศรษฐศาสตรการเมองของโครงการรบจ าน าขาวเปลอก. กรงเทพฯ: สถาบนวจย เพอการพฒนาประเทศไทย. นพนธ พวพงศกร และอมมาร สยามวาลา. (2554). รายงานการวจยเรองกลบไปสการจ าน า ขาวเปลอก. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. บญทน ดอกไธสง. (2537). การจดองคการ (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย. บญเลศ ไพรนทร. (2556). รฐประศาสนศาสตร: แนวคด ทฤษฎ และวาปฏบต. กรงเทพฯ: เอส.พ.เอ.เจรญผล. ปณฑภากร สมโรจนรตน. (2557). การจดการภยพบตในรปแบบทหลากหลายในจงหวด พระนครศรอยธยา จากเหตการณอทกภย ป 2554. วารสารวทยาลยพาณชยศาสตรบรพา ปรทศน, 9(1), 59-74. ปยะนช เงนคลาย, ธนญชย วชรวงศ ณ อยธยา, พรรณนย วชชาช, วชาญ อาทากล, สวนย รนดาเว และอนนต ดาโลดม. (2549). รายงานการวจยเรองนโยบายและมาตรการของรฐ ในการยกระดบราคาสนคาเกษตร. กรงเทพฯ: สถาบนวจยและพฒนามหาวทยาลย รามค าแหง. พยอม วงศสารศร. (2542). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ: สภา. พรรคเพอไทย. (2558). นโยบายพรรคเพอไทย. เขาถงไดจาก http://www.ptp.or.th/about/policy. aspx เพม ศกดา. (2556, 20 กนยายน). เกษตรอ าเภอชมพลบร. สมภาษณ. ไพสฐ เกตสถตย. (2556, 22 กนยายน). เกษตรจงหวดสรนทร. สมภาษณ. มยร อนมานราชธน. (2549). นโยบายสาาารณะ. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท. ยอดชาย วถพานช. (2549). นโยบายสาธารณะ: นโยบายของรฐจากฝายการเมองสฝายบรหาร. รฐสภาสาร, 54(2), 77-100. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. (2550, 24 สงหาคม). ราชกจจานเบกษา. หนา 23-24. ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: นานมบคส พบลเคชน. เรองวทย เกษสวรรณ. (2551). การน านโยบายไปปฏบต. กรงเทพฯ: บพธการพมพ.

276

ลาวลย สกลพานช และวรวช โกวทยากร. (2554). ค าอาบายวชาเศรษฐศาสตรจลภาค 2. เขาถงไดจาก http://www.econ.neu.ac.th/econ/chapter/lesson02/index.html วรเดช จนทรศร. (2540). การน านโยบายไปปฏบต. กรงเทพฯ: คณะกรรมการปฏรประบบราชการ ส านกนายกรฐมนตร. วรเดช จนทรศร. (2541). การน านโยบายไปปฏบต (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: สหายบลอก และการพมพ. วรเดช จนทรศร. (2542). การน านโยบายไปปฏบต (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: สหายบลอก และการพมพ. วรเดช จนทรศร. (2548). ทฤษฎการน านโยบายสาาารณะไปปฏบต. กรงเทพฯ: สมาคมนกวจย มหาวทยาลยไทย. วรเดช จนทรศร. (2551). ทฤษฎการน านโยบายสาาารณะไปปฏบต (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: สมาคมนกวจยมหาวทยาลยไทย. วรเดช จนทรศร. (2554). ทฤษฎการน านโยบายสาาารณะไปปฏบต (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: พรกหวานกราฟฟค. วทธธร ใสงาม. (2556, 25 กนยายน). พาณชยจงหวดสรนทร. สมภาษณ. วนชย ทพยอกษร. (2556, 23 กนยายน). เกษตรจงหวดสรนทร. สมภาษณ. วรช วรชนภาวรรณ. (2545). การบรหารเมองหลวงและการบรหารทองถน: สหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส ญปน และไทย. กรงเทพฯ: โฟรเพซ. วรตน นามวงษา. (2556, 25 กนยายน). การคาภายในจงหวดสรนทร. สมภาษณ. ศรวรรณ เสรรตน, ชวลต ประภวานนท, สมชาย หรญกตต, สมศกด วานชยาภรณ, สดา สวรรณาภรมย และสมชาย หรญกตต. (2545). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ: ธรรมสาร. ศรวรรณ เสรรตน, สมชาย หรญกตต และธนวรรธ ตงสนทรพยศร. (2550). การจดการ และพฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: Diamond in Business World. ศภชย ยาวะประภาษ. (2533). นโยบายสาาารณะ. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ศภชย ยาวะประภาษ. (2550). นโยบายสาาารณะ (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: ส านกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ศภชย ยาวะประภาษ และปยากร หวงมหาพร. (2555). นโยบายสาาารณะไทย: ก าเนด พฒนาการ และสถานภาพของศาสตร. กรงเทพฯ: จดทอง.

277

ศนยวจยนโยบายและการบรหาร. (2554). โครงการประเมนผลการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ปการผลต 2554/ 55. ชลบร: ศนยวจยนโยบายและการบรหาร วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา. สมบต ธ ารงธญวงศ. (2537). วฒนารรมทางการเมองของชนกลางในสงคมไทย. กรงเทพฯ: เอส แอนด จ กราฟฟค. สมบต ธ ารงธญวงศ. (2540). นโยบายสาาารณะ: แนวความคด การวเคราะห และการะบวนการ. กรงเทพฯ: เอส แอนด จ กราฟฟค. สมบต ธ ารงธญวงศ. (2549). นโยบายสาาารณะ: แนวความคด การวเคราะห และกระบวนการ (พมพครงท 14). กรงเทพฯ: เสมาธรรม. สมพร เฟองจนทร. (2552). นโยบายสาาารณะ: ทฤษฎและการปฏบต. กรงเทพฯ: ออน อารต ครเอชน. สมพร อศวลานนท. (2552). พลวตของเศรษฐกจการผลตขาวของไทยและการมองไปขางหนา. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. สมพร อศวลานนท. (2553 ก). ขาวไทย: การเปลยนแปลงในโครงสรางการผลตและชองทาง การกระจาย. กรงเทพฯ: สถาบนคลงสมองของชาตรวมกบส านกงานกองทนสนบสนน การวจย. สมพร อศวลานนท. (2553 ข). นโยบายสาาารณะวาดวยเรองขาว. เชยงใหม: สถาบนศกษานโยบาย สาธารณะมหาวทยาลยเชยงใหม. สมยศ นาวการ. (2544). การบรหารเพอความเปนเลศ (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: บรรณกจ. สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. (2533). สาาารณะบรหารศาสตร. กรงเทพฯ: ส านกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สมฤทธ ยศสมศกด และอนรตน อนนทนาธร. (2555). นโยบายสาาารณะ. กรงเทพฯ: เวลดเทรด ประเทศไทย. ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดสรนทร. (2556). ขอมลดานการเกษตรและสหกรณจงหวด สรนทร. สรนทร: ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดสรนทร. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2554). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2554. เขาถงไดจาก http://www.oae.go.th/download/journal/AgriculturalSituation2554.pdf ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2555 ก). ตวชวดเศรษฐกจการเกษตรประเทศไทย. เขาถงไดจาก http://www.oae.go.th/download/prcai/Economicindicators55.pdf

278

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2555 ข). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2555. เขาถงไดจาก http://www.oae.go.th/download/journal/trends2555.pdf ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2555 ค). สถตการคาสนคาเกษตร. เขาถงไดจาก http://www.oae. go.th/download/journal/trade56.pdf ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2556). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2556. เขาถงไดจาก http://www.oae.go.th/ewtadmin/ewt/oae_web/download/journal/ trends2556.pdf ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2557). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2557. เขาถงไดจาก http://www.oae.go.th/download/journal/trends_FEB2557.pdf ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เขต 6 ชลบร. (2554). การวเคราะหเชงเปรยบเทยบระหวางโครงการ รบจ าน าสนคาเกษตรและระบบการประกนราคาสนคา. เขาถงไดจาก http://www.moac- info.net/modules/news/images/11_1_80056_การวเคราะหเชงเปรยบเทยบ.doc ส านกงานเศรษฐกจการคลง. (2548). เศรษฐศาสตรนารการแทรกแซงราคาโดยรฐบาล. เขาถงไดจาก http://www.fpo.go.th/S-I/Source/ECO/ECO20.htm ส านกงานเศรษฐกจการคลง. (2557). รายงานประมาณการเศรษฐกจไทยป 2557 และ 2558. เขาถงไดจาก http://www.fpo.go.th/FPO/modules/Content/getfile.php?contentfileID =7528 ส านกงานสถตการเกษตร. (2552). 60 พรรษาพฒนาเกษตรไทยกาวไกลดวยสารสนเทศ. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตการเกษตร. ส านกงานสถตแหงชาต. (2555). ประมวลสถตทส าคญของประเทศไทย พ.ศ. 2555. เขาถงไดจาก http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/pubs/pubsfiles/Key55_T.pdf ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร. (2554). สรปขาวการประชมคณะรฐมนตร วนท 13 กนยายน 2554 เรองโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปปการผลต 2554/ 55. เขาถงไดจาก http://www.soc.soc.go.th/SLK/showlist3.asp?pagecode=111388&pdate=2011/09/13& pno=1&pagegroup=1 ส านกเลขาธการนายกรฐมนตร. (2554). ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นางสาวยงลกษณ ชนวตร. เขาถงไดจาก http://spm.thaigov.go.th/multimedia/warapornc/policy/Policy- Yingluck28.pdf สทธพร บางแกว. (2556, 25 กนยายน). พาณชยจงหวดสรนทร. สมภาษณ. สเชาว ประทมทอง. (2556, 24 กนยายน). ผแทนเกษตรกรอ าเภอสงขะ. สมภาษณ.

279

สภาภรณ อศวไชยชาญ. (2554). รบจ าน ากบการประกนราคา: ความเหมอนบนความแตกตาง. เขาถงไดจาก http://downtoearthsocsc.thaigov.net/index.php?option=com_content& task=view&id=188&Itemid=3 สรพงษ รกศร. (2556, 21 กนยายน). เกษตรอ าเภอจอมพระ. สมภาษณ. องคการคลงสนคา. (2554 ก). ค าสงคณะกรรมการขาวแหงชาต. นนทบร: องคการคลงสนคา. องคการคลงสนคา. (2554 ข). หลกเกณฑและแนวทางการปฏบต โครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป ป 2554/ 55 (เพมเตมขอมล ครงท 3). เขาถงไดจาก http://www.pwo.co.th/ewt_news. php?nid=1047&filename=index องคการคลงสนคา. (2555). แนวทางการปฏบตในการควบคมปรมาณขาวเปลอกตามใบรบรอง เกษตรกรเพอใหสอดคลองกบนโยบาย รบจ าน าขาวเปลอกทกเมลดของรฐบาล (เพมเตมขอมล ครงท 2). เขาถงไดจาก http://www.pwo.co.th/ewt_news.php?nid= 1047&filename=index อนพงษ คลองคลม. (2556, 20 กนยายน). ผประสานงานคลงสนคาจงหวดสรนทร. สมภาษณ. อทธ พศาลวานช, ทศสรย เปรมศรรตน, อมาวด เพชรหวล, พรพงศ สมานนท และศภรตน พนธฉลาด. (2553). โครงการศกษาความอยรอดของขาวไทยภายใตประชาคมเศรษฐกจ อาเซยน. กรงเทพฯ: กองทนสนบสนนการวจย. อทธ พศาลวานช. (2554). การเปรยบเทยบศกยภาพการผลตและการคาขาวไทยและเวยดนาม ในตลาดอาเซยน. วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย, 31(2), 158-170. อมมาร สยามวาลา และวโรจน ณ ณะนอง. (2533). ประมวลความรเรองขาว. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. อาคม ใจแกว. (2533). การน านโยบายไปปฏบตในพนทจงหวดชายแดนภาคใต: ศกษาปจจย ทสงผลกระทบตอความส าเรจ. วทยานพนธพฒนบรหารศาสตรดษฎบณฑต, สาขาวชาการบรหารการพฒนา, คณะรฐประศาสนศาสตร, สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร. Alexander, E. R. (1985). From idea to action: Note for a contingency theory of the policy implementation process. Administration and Society, 16(4), 403-426. Anderson, J. E. (1975). Public policy-making. Santa Barbara, CA: Praeger. Anderson, J. E. (1994). Public policymaking: An introduction (2nd ed.). New York: Houghton Mifflin.

280

Anderson, J. E. (2000). Public policymaking: An introduction (7th ed.). New York: Houghton Mifflin. Bardach, E. (1980). The implementation game: What happens after a bill becomes a law. Cambridge, MA: MIT Press. Brown, R. B. (1993). Meta-competence: A recipe for reframing the competence debate. Personnel Review, 22(6), 25-36. Cambridge University. (2011). Cambridge business English dictionary. Retrieved from http://dictionary.cambridge.org/dictionary/business-english Collins, A., Brown, J. S., & Newman, S. E. (1989). Cognitive apprenticeship: Teaching the crafts of reading, writing, and mathematics. In L. B. Resnick (Ed.), Knowing, learning, and instruction: Essays in honor of Robert Glaser (pp. 453-494). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. David, E. (1960). The political system. New York: Alfred A. Knoff. Drucker, P. F. (1954). The practice of management. New York: Harper & Row. Dunn, W. N. (1994). An introduction: Public policy analysis. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Dye, T. R. (1978). Understanding public policy (3rd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Dye, T. R. (1981). Understanding public policy (4th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Dye, T. R. (1984). Understanding public policy (5th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Dye, T. R. (1992). Understanding public policy (7th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Dye, T. R. (2002). Understanding public policy (10th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Easton, D. (1953). The political system. New York: Knopt. Easton, D. (1965). A framework for political analysis. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Fayol, H. (1949). General and industrial management. London: Pitman. Fesler, J. W., & Ketti, D. F. (1991). The politics of the administrative process. Chatham, NJ: Chatham House. Gulick, L. H., & Urwick, L. (1937). Papers on the science of administration. New York: Institute of Public Administration, Columbia University. Hogwood, B. W., & Gunn, L. A. (1984). Policy analysis for the real world. Oxford: Oxford University Press.

281

Kettl, D. F., & Fesler, J. W. (1991). The politics of the administrative process. New Jersey: Chatham House Publishers. Pfiffner, J. M., & Presthus, R. V. (1960). Public administration (4th ed.). New York: Ronald Press. Pressman, J. L., & Wildavsky, A. (1973). Implementation (2nd ed.). California: University of California Press. Price floors and ceilings. (2014). Retrieved from http://www.flatworldknowledge.com/node/ 29515 Quade, E. S. (1982). Analysis of public decisions. New York: Elsivier Science Publishing. Schermerhorn, J. R. (1999). Management. New York: John Wiley & Sons. Schoderbek, P. P., Schoderbek, C. G., & Kefalas, A. G. (1990). Management system: Conceptual considerations (4th ed.). Homewood, IL: Richard D. Irwin. Sharkansky, I. (1970). The political scientist and policy analysis: An introduction. Chicago: Markham Publishing. Siamwalla, A., & Setboonsarng, S. (1989). Trade, exchange rate, and agricultural pricing policies in thailand. Washington, DC: World Bank. Straub, J. T., & Attner, R. F. (1985). Introduction to business. Boston: Kent. Thompson, R. L. (2014). Agricultural price supports. Retrieved from http://www.econlib.org/ library/Enc1/AgriculturalPriceSupports.html United States Department of Agriculture. (2012). World grain situation and outlook. Washington, DC: United States Department of Agriculture. Van Meter, D. S., & Van Horn, C. E. (1975). The policy implementation process: A conceptual framework. Administration and Society, 6(4), 445-488. Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization. New York: Free Press. Yamane, T. (1973). Statistics: An introduction analysis (2nd ed.). New York: Harper & Row.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก ค าสงส านกนายกรฐมนตร

285

ภาคผนวก ข ค าสงคณะกรรมการนโยบายขาวแหงชาต

288

289

290

291

292

ภาคผนวก ค แบบสอบถาม

อ าเภอ.........................................

ชดท........................................... ส าหรบเกษตรกร

ทเขารวมโครงการ

ส าหรบผตอบแบบสอบถาม

ชอ............................................สกล............................................บาน...........................................

บานเลขท.................................ต าบล..........................................อ าเภอ........................................

จงหวดสรนทร

การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาว ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ค าชแจง แบบสอบถาม มทงหมด 4 ตอน ประกอบดวย ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 ขอมลเกยวกบการเพาะปลก ตอนท 3 ขอมลความคดเหนทมตอปจจยน าเขาและกระบวนการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร ตอนท 4 ปญหาและอปสรรคของการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร

ขอใหทานใหขอมลตามความเปนจรงเพอประโยชนสงสดในการวจย ผวจยขอขอบพระคณทกทานทกรณาสละเวลาอนมคาในการใหขอมล

ขอมลทไดจะถกปดเปนความลบและน าเสนอในภาพรวมทางวชาการเทานนและค าตอบของทาน จะไมมผลกระทบใด ๆ กบตวทาน ซงจะเปนประโยชนตอการปรบปรงนโยบายของรฐบาล

ใหสอดคลองกบปญหาของเกษตรกรในอนาคต

295

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม 1. เพศ □ ชาย □ หญง 2. อาย □ นอยกวา 20 ป □ 20-30 ป □ 30-40 ป □ 41-50 ป □ 51-60 ป □ มากกวา 60 ป 3. รายจายครวเรอน

3.1 รายจายประจ าของครอบครว ในแตละเดอน (เชน คาน า คาไฟ คาน ามนรถ คาขนมลก คากบขาว คาหวย คาเหลา คาบหร ฯลฯ แตไมรวมรายจายในการท านา) □ ต ากวา 2,500 บาท □ 2,500-5,000 บาท □ 5,001-7,500 บาท □ 7,500 บาทขนไป

3.2 ทานมหนสนหรอไม □ ไมม □ มหนสน ดงน

□ ธ.ก.ส. จ านวน.....................................................บาท □ กองทนหมบาน...................................................บาท □ ผอนรถ/ ผอนสนคา.............................................บาท □ แหลงอน ๆ จ านวน.............................................บาท 4. จ านวนสมาชกในครวเรอน..............................คน (รวมผตอบแบบสอบถามดวย) 5. รายไดของครวเรอน

5.1 แหลงทมาของรายได (สามารถตอบไดหลายขอ) □ รบจางรายวน □ คาขาย/ บรการ □ รบราชการ □ พนกงานบรษท □ ท าการเกษตร □ ลก/ สมาชกในครอบครวสงเงนให □ เงนสงเคราะห □ ใหเชานา/ ทดน □ อน ๆ...........................................

5.2 รายไดหลกของครอบครว (สามารถตอบไดหลายขอ) □ รบจางรายวน □ คาขาย/ บรการ □ รบราชการ □ พนกงานบรษท □ ท าการเกษตร □ ลก/ สมาชกในครอบครวสงเงนให

□ เงนสงเคราะห □ ใหเชานา/ ทดน □ อน ๆ...........................................

296

สวนท 2 ขอมลเกยวกบการเพาะปลก 6. การถอครองพนทท านาปลกขาวรวมทงสน...............................................ไร-งาน-ตารางวา

6.1 นาของตนเอง......................................................................................ไร-งาน-ตารางวา 6.2 นาเชา................................................................................................. ไร-งาน-ตารางวา 6.3 อน ๆ (พนทสาธารณะ เชน รมถนนหลวง).........................................ไร-งาน-ตารางวา

7. ผลผลตรวมทไดในป 2555/ 2556...........................ตน (1 ตนขาวเปลอก = 1,000 กโลกรม) 7.1 เขารวมโครงการรบจ าน า.....................................................................ตน 7.2 จ าหนายเองโดยไมเขารวมโครงการ.....................................................ตน 7.3 เกบไวบรโภคเอง..................................................................................ตน 7.4 เกบไวท าพนธ.......................................................................................ตน

8. จ านวนแรงงานทใชในการท านารวมทงหมด...............................................คน 8.1 แรงงานในครวเรอน..............................................................................คน 8.2 แรงงานทจาง.........................................................................................คน

□ ลงแขกในชมชน □ แรงงานในชมชน □ แรงงานนอกชมชน □ แรงงานตางดาว 9. ระยะเวลาในการเพาะปลกขาว..................................เดอน (ตงแตเตรยมดนจนถงเกบเกยว) 10. เมลดพนธขาวทใชในการเพาะปลกขาว.............................................................................. 11. ทมาของเมลดพนธขาว □ ซอจากหนวยราชการ (ระบ................................................................................) □ ซอจากบรษทเอกชน □ ซอจากกลมเกษตรกร □ เกบเมลดขาวไวท าพนธจากปทผานมา 12. รายจายรวมในการท านาป □ คาเมลดพนธขาวปลก............................................................................................บาท □ คาปยและคาจางหวานปย (รวมทงปยหมก ปยคอก ปยเคม และปยยเรย)..............บาท □ คาจางไถนา............................................................................................................บาท □ คาจางปกด า/ หรอหวานขาว..................................................................................บาท □ คาจางเกยวขาว.......................................................................................................บาท □ คาจางรถขนผลผลต...............................................................................................บาท □ คาจางตากขาวเปลอก.............................................................................................บาท □ คายาฆาแมลงและยาปราบศตรพชและคาจางฉด...................................................บาท

297

13. มการเรยกรบเงนจากเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกหรอไม □ ม จาก....................................................... □ ไมม 14. ทานอยากใหมโครงการรบจ าน าขาวอกในปเพาะปลกฤดกาลหนาหรอไม □ อยากใหม เพราะ................................................................................................. □ ไมอยากใหมอก เพราะ........................................................................................ 15. หลงจากน าขาวเขารวมโครงการรบจ าน า ทานไดรบใบประทวนภายในกวน □ ไดรบทนท □ 2-3 วนท าการ □ มากกวาสามวนท าการ 16. ทานเคยเขารวมเวทประชาคมเพอรบทราบขอมลของโครงการรบจ าน าขาวหรอไม □ เคย □ ไมเคย 17. หลงจากไดรบเงนจากการรบจ าน าแลว ทานน าเงนไปใชจายในเรองอะไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) □ ใชหน □ ซอสนคา □ ลงทนประกอบอาชพอน □ ลงทนท านาเพม □ เกบไวใชจายในครวเรอน □ ใชจายเพอการศกษาของบตร □ อน ๆ โปรดระบ...................................................................

298

สวนท 3 ขอมลความคดเหนทมตอปจจยน าเขาและกระบวนการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร

รายการ

ระดบความคดเหน เหนดวย อยางยง

(5)

เหนดวย

(4)

เหนดวย ปานกลาง

(3)

ไมเหนดวย

(2)

ไมเหนดวย อยางยง

(1) ปจจยน าเขา (เนอหาสาระของนโยบาย) 1. ทานคดวาโครงการรบจ าน าขาวเปลอกสามารถแกไขปญหาราคาขาวเปลอกตกต าใหแกเกษตรกรชาวนาไดอยางเหมาะสมในสถานการณปจจบน

2. ทานคดวาโครงการรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรชาวนาสามารถตอรองราคาขาวเปลอกกบโรงส ตามระดบความชนของขาวเปลอก

3. ทานคดวาโครงการรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรชาวนามชองทาง ในการขายขาวเปลอกทหลากหลายมากขน

4. จ านวนปรมาณการรบจ าน าขาวเปลอกจากเกษตรกร มความเหมาะสม

5. ระยะเวลาของโครงการรบจ าน าขาวเปลอก (ตงแต 1 ต.ค. 55-15 ก.ย 56) มความเหมาะสม

6. เงอนไขการรวมโครงการ รบจ าน าขาวเปลอกของเกษตรกร มความเหมาะสม

299

รายการ

ระดบความคดเหน เหนดวย อยางยง

(5)

เหนดวย

(4)

เหนดวย ปานกลาง

(3)

ไมเหนดวย

(2)

ไมเหนดวย อยางยง

(1) 7. โรงส/ ตลาดกลางมเครองชง ทเปนมาตรฐานและเปนธรรม

8. โรงส/ ตลาดกลางมเครองมอตรวจวดความชนทเปนมาตรฐานและเปนธรรม

9. โรงส/ ตลาดกลางมเครองมอตรวจสอบสงเจอปนทเปนมาตรฐานและเปนธรรม

กระบวนการและระเบยบปฏบตในการน านโยบายรบจ าน าขาวไปปฏบตในจงหวดสรนทร 10. หนวยงานทรบผดชอบ มการประชาสมพนธโครงการ รบจ าน าขาวเปลอก ฯ อยางทวถง เกษตรกรมความเขาใจชดเจน

11. การออกหนงสอรบรองเกษตรกรจากกรมสงเสรมการเกษตรมความสะดวก รวดเรว และเปนไปตามเกณฑ

12. การท าประชาคมโครงการ รบจ าน าชวยใหทานมความเขาใจโครงการมากขน

13. การก าหนดใหเกษตรกร ทจะเขารวมโครงการตองเขารวมเวทประชาคมมความเหมาะสม

14. จดรบจ าน าขาวเปลอกของโครงการมความสะดวกและเพยงพอ ตการใหบรการกบเกษตรกร

300

รายการ

ระดบความคดเหน เหนดวย อยางยง

(5)

เหนดวย

(4)

เหนดวย ปานกลาง

(3)

ไมเหนดวย

(2)

ไมเหนดวย อยางยง

(1) 15. การออกใบประทวนของ อคส. และ อ.ต.ก. มความสะดวกรวดเรวภายใน 3 วนท าการ

16. ณ จดรบน าขาวเปลอกควรมตวแทนจากภาครฐและเอกชน เขารวมสงเกตการณทกครง

17. ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกควรมเจาหนาต ารวจเปนตวแทนขาราชการสวนกลางอยประจ าจดทกครง

18. ณ จดรบจ าน าขาวเปลอกควรมสอมวลชนเขารวมสงเกตการณ ของทกครง

19. หากเกดกรณเกษตรกร แจงขอมลอนเปนเทจเกยวกบพนทเพาะปลก เจาหนาทไมควร รบขนทะเบยนเกษตรกรรายนนอก

20. หากเกดกรณเกษตรกร แจงขอมลเทจหลงขนตอน ออกใบรบรองทะเบยนเกษตรกร จะตองยกเลกการเขารวมโครงการของเกษตรกรผขนทะเบยน และเกษตรผรบรองหนงรอบป เพาะปลกและด าเนนคด ตามกฎหมายตามชนความผด

301

รายการ

ระดบความคดเหน เหนดวย อยางยง

(5)

เหนดวย

(4)

เหนดวย ปานกลาง

(3)

ไมเหนดวย

(2)

ไมเหนดวย อยางยง

(1) ผลของการน านโยบายรบจ าน าขาวมาปฏบตในจงหวดสรนทร 21. ทานไดรบประโยชนจากการมโครงการรบจ าน าขาวมากกวา ทไมมโครงการรบจ าน าขาว

22. ทานมรายไดมากขนจาก การเขารวมโครงการ

23. โครงการรบจ าน าขาวท าใหเกษตรกรปลกขาวเพมมากขน

24. โครงการรบจ าน าเปนแรงดงดดใหคนหนมาท านามากขน

25. โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหขาวของประเทศไทยราคาสงและแขงขนกบประเทศอนไดยากขน

26. โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหเกษตรกรขายขาวไดนอยลง ในอนาคต

27. โครงการรบจ าน าขาวจะท าใหชาวนาลงทนเพอเพมประสทธภาพในการผลตขาวมากขน

302

สวนท 4 ขอคดเหนและขอเสนอแนะ 1. ขอใหทานสรปปญหาและอปสรรคททานประสบในขณะเขารวมโครงการ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. ขอใหทานเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาทเกดจากการเขารวมโครงการ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. หากรฐบาลไมมนโยบายรบจ าน าขาวแลว ทานมวธการเตรยมความพรอมอยางไร .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

ขอขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม

303

ส าหรบเจาหนาทภาครฐ

แบบสมภาษณเชงลก (In-depth interview) การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาว

ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร ชอผใหสมภาษณ.................................................หนวยงาน................................................................ สถานท................................................................................................................................................. ชอผสมภาษณ............................................วนทท าการสมภาษณ...................เวลา.............ถง.............

ประเดนการสมภาษณ สวนท 1 ความคดเหนเกยวปจจยน าเขาของนโยบาย ไดแก 1. ความชดเจนของนโยบาย

1.1 วตถประสงคของนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมความชดเจนหรอไมอยางไร 1.2 วตถประสงคของนโยบายมความเหมาะสมกบสภาพปญหาทเกดขนกบเกษตรกรผปลกขาวมากนอยหรอไมอยางไร

2. การก าหนดภารกจและการมอบหมายงาน 2.1 การด าเนนงานตามนโยบายมการก าหนดภารกจและการมอบหมายงานชดเจนหรอไมอยางไร 2.2 โครงสรางขององคกรของหนวยงานทานสอดคลองกบภารกจทไดรบมอบหมายใหด าเนนงานตามนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกหรอไม

3. การสนบสนนดานทรพยากร (งบประมาณ บคลากร วสดอปกรณ เครองมอ เครองใช และสถานท)

3.1 จ านวนบคลากรในหนวยงานของทานมเพยงพอและมความรความสามารถ ในการด าเนนงานตามนโยบายหรอไมเพยงใด

304

3.2 งบประมาณทใชในการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมาปฏบตมเพยงพอหรอไม แหลงงบประมาณมาจากทใด ความเหมาะสมในการจดงบประมาณในการด าเนนงาน ตามนโยบาย 3.3 สถานททใชในการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมเพยงพอหรอไม 3.4 วสดอปกรณและเครองมอเครองใชของหนวยงานในการปฏบตตามนโยบายรบจ าขาว มเพยงพอหรอไมเพยงใด

สวนท 2 ความคดเหนเกยวกบการน านโยบายไปสการปฏบต 1. การแปลงการถายทอดนโยบาย

1.1 การชแจงนโยบายกอนการปฏบตงานมผลตอการด าเนนงานตามนโยบายหรอไมเพยงใด 1.2 มความชดเจนของขาวสารการประชาสมพนธนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกใหทกทกฝาย ทเกยวของอยางชดเจนและทวถงหรอไมอยางไร

2. การบรหารจดการหนวยงานปฏบต 2.1. เวลาในการปฏบตมผลตองานททานไดรบมอบหมายหรอไมเพยงใด 2.2 การมสวนรวมในการตดสนใจขณะปฏบตงานมผลตอการด าเนนงานเพยงใด 2.3 ขวญและก าลงใจมผลตอการปฏบตงานหรอไมเพยงใด

3. การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต 3.1 ทานตองประสานงานกบหนวยงานอน ๆ หรอไม มหนวยงานใดบาง 3.2 การประสานงานกบหนวยงานอน ๆ มปญหาอปสรรคอะไรบาง

4. การนเทศและการตดตามประเมนผล การตดตามและประเมนผลในโครงการรบจ าน าขาวเปลอก มปญหาและอปสรรคอยางไรบาง

5. ปญหาและอปสรรคในกระบวนการน านโยบายมาปฏบต ในการน านโยบายไปปฏบตมปญหาและอปสรรคในขนตอนไหนบางและมวธการแกไขปญหาอยางไร

สวนท 3 ผลผลต 1. ปรมาณผลผลตป 2554/ 55 2. ปรมาณผลผลตป 2555/ 56 3. ปรมาณผลผลตป 2556/ 57

305

สวนท 4 ผลลพธ 1. เกษตรกร 2. โรงส สวนท 5 ผลกระทบทเกดจากโครงการรบจ าน าขาว 1. ปรมาณผลผลตขาวของชาวนาทผลตไดกอนมโครงการและเมอมโครงการในพนทรบผดชอบของหนวยงานทานมปรมาณเพมขนหรอลดลง 2. ทานคดวาการก าหนดราคารบจ าน าเปนแรงดงดดแรงงานทอยนอกภาคเกษตรใหกลบเขามา ท านามากขนหรอไม เพราะอะไร 3. เกษตรกรมการปรบสภาพพนทจากการปลกพชชนดอน ๆ เพอท านามากขนหรอไม 4. มการบกรกทดนสาธารณะแหงใหมมากขนหรอไม 5. ชาวนาไดมการน าเงนทไดมาปรบปรงประสทธภาพการผลตมากขนหรอไม 6. เกษตรกรน าเงนทไดรบจากโครงการไปสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจมากนอยเพยงใด อยางไร 7. โครงการนมผลกระทบตอผประกอบการโรงสหรอไม/ อยางไร สวนท 6 ขอเสนอแนะในกระบวนการน านโยบายจ าน าขาวไปสการปฏบต 1. การแปลงนโยบาย/ถายทอดสการปฏบต ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. การบรหารจดการในหนวยงานปฏบต ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. การประสานงานระหวางหนวยงานปฏบต ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 4. การนเทศและตดตามประเมนผล ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

306

ส าหรบโรงส

แบบสมภาษณเชงลก (In-depth interview) การศกษา การวเคราะหนโยบายสาธารณะและการน านโยบายรบจ าน าขาว

ของรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตรไปปฏบตในจงหวดสรนทร ชอผใหสมภาษณ....................................................โรงส..................................................................... จงหวด................................................................................................................................................. ชอผสมภาษณ............................................วนทท าการสมภาษณ...................เวลา.............ถง.............

ประเดนการสมภาษณ ขอมลทวไปของโรงส 1. ขนาดของโรง.................................................................................................................................. 2. ก าลงการผลต......................................................................................................................ตน/ วน 3. จ านวนครงทเขารวมโครงการ............................................ปทเขารวม........................................... 4. หนวยงานทเขารวมโครงการ ( ) อคส. ( ) อ.ต.ก. 5. ทานคดวาควรมการก าหนดพนธขาวทเขารวมโครงการหรอไมอยางไร 6. ทานคดวาควรมการก าหนดใหขาวหอมมะลนอกฤดกาลเขารวมโครงการหรอไม 7. ทานคดวามทางเลอกอนนอกเหนอจากสงขาวเขาโกดงกลางหรอไม

307

สวนท 1 ปจจยน าเขา 1. การไมจ ากดปรมาณการรบจ าน าขาวเปลอกนาปจากเกษตรกร ปการผลต 2555/ 2556 มความเหมาะสมหรอไมอยางไร 2. เงอนไขของการเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาปของโรงสมความเหมาะสมหรอไมอยางไร 3. ขนตอนการเขารวมโครงการของโรงสมความเหมาะสมหรอไมอยางไร 4. หลกเกณฑการเปดจดรบจ าน านอกพนทของโรงสมความเหมาะสมหรอไมอยางไร 5. การก าหนดโกดงกลางทรบขาวมความเหมาะสมหรอไมอยางไร 6. หลกเกณฑการสงมอบขาว ตนขาว และปลายขาว มความเหมาะสมหรอไมอยางใด สวนท 2 กระบวนการน านโยบายไปปฏบต 1. รฐบาลมการประชาสมพนธถงเงอนไข หลกเกณฑ ขนตอน การเขาเขารวมโครงการรบจ าน าขาวปการผลต 2555/ 2556 ของโรงสทเขารวมโครงการอยางชดเจนและทวถงหรอไม อยางไร 2. จ านวนบคลากรในหนวยงานของทานมเพยงพอและมความรความสามารถในการด าเนนงานตามนโยบายหรอไมเพยงใด 3. งบประมาณ/ เงนทนหมนเวยน ทใชในการน านโยบายรบจ าน าขาวเปลอกมเพยงพอหรอไม ไดรบงบประมาณมาจากหนวยงานใด การจดงบประมาณมความรวดเรวเปนไปตามนโยบายหรอไม 4. วสดอปกรณและเครองมอเครองใชของโรงสมเพยงพอตอการปฏบตตามนโยบายรบจ าน าขาวเปลอกหรอไม (คอมพวเตอร อปกรณส านกงาน เครองชง เครองมอตรวจวดความชน เครองตรวจสอบสงเจอปน และอน ๆ) 5. การตดตามและประเมนผลโครงการรบจ าน าขาวเปลอกจากหนวยงานรฐ มปญหาและอปสรรคตอโรงสอยางไรบาง สวนท 3 ผลผลต 1. การมาไถถอนคนของเกษตรของเกษตรทเขารวมโครงการเปนอยางไร 2. การไดรบผลตอบแทนทเหมาะสมสงผลใหเกษตรปลกขาวอายสนเพอหวงรอบในการท า การเพราะปลกไหไดมากขนโดยไมค านงถงคณภาพขาวใชหรอไมอยางไร 3. เกดการสวมสทธจากโครงการรบจ าน าขาวเปลอกปการผลต 2555/ 2556 หรอไมอยางไร

308

สวนท 4 ผลลพธ 1. ทานมความพงพอใจกระบวนการรบจ าน าขาวเปลอกปการผลต 2555/ 2556 หรอไมเพยงใด 2. ทานไดรบประโยชนจากโครงการรบจ าน าขาวเปลอกนาป 2555/ 2556 หรอไมเพยงใด สวนท 5 ความคดเหนเกยวผลกระทบจากนโยบายโครงการรบจ าน าขาว 1. นโยบายรบจ าน าขาวสงผลดตอโรงสทเขารวมโครงการอยางไร 2. นโยบายรบจ าน าขาวสงผลกระทบดานลบโรงสทเขารวมโครงการอยางไร 3. โครงการรบจ าน าขาวกอใหเกดผลกระทบกบกระบวนการรบซอขาวจากเกษตรกรในพนท ในวธการปกตอยางไร 4. ทานคดวาโครงการรบจ าน าขาวกอใหเกดผลกระทบทางดานบวกและลบตอเกษตรกรชาวนาอยางไรบาง สวนท 6 ขอเสนอแนะ แนวทางแกไขตอนโยบายและกระบวนการจ าน าขาว 1. ขอเสนอแนะตอแนวคด หลกการ รายละเอยดของนโยบายรบจ าน าขาว ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. ขอเสนอแนะตอการน านโยบายไปสการปฏบต

2.1 การประสานงานระหวางหนวยงานรฐกบโรงส ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

2.2 การนเทศและการตดตามประเมนผล ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

2.3 ขอเสนอแนะอน ๆ ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

309

ประวตยอของผวจย ชอ-สกล นางสาวธญวรตน แจมใส วน เดอน ปเกด 3 ตลาคม พ.ศ. 2521 สถานทเกด จงหวดสรนทร สถานทอยปจจบน บานเลขท 50 หม 9 ต าบลชมพลบร อ าเภอชมพลบร จงหวดสรนทร 32190 ต าแหนงและประวตการท างาน พ.ศ. 2548-ปจจบน ผชวยศาสตราจารยประจ าสาขาวชารฐประศาสนศาสตร วทยาลยกฎหมายและการปกครอง มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ ประวตการศกษา พ.ศ. 2543 ศลปศาสตรบณฑต (รฐศาสตร) มหาวทยาลยรามค าแหง พ.ศ. 2548 การจดการภาครฐและเอกชนมหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร พ.ศ. 2558 ปรชญาดษฎบณฑต (รฐประศาสนศาสตร) วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา