รายวชา รายวชา รายวชา การเพาะเหดฟางการเพาะเหดฟางการเพาะเหดฟาง

ระดบมธยมระดบมธยมระดบมธยมศกษาศกษาศกษาตอนปลายตอนปลายตอนปลาย

ศนยศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเชยงขวญเชยงขวญ

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดรอยเอดรอยเอด

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการกระทรวงศกษาธการ

คานา

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดดาเนนการจดทาหนงสอเรยน

ชดใหมนขน เพอสาหรบใชในการเรยนการสอนตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551 ทมวตถประสงคในการพฒนาผเรยนใหมคณธรรมจรยธรรม มสตปญญาและศกยภาพใน

การประกอบอาชพ การศกษาตอ และสามารถดารงชวตอยในครอบครว ชมชน สงคมไดอยางมความสข โดย

ผเรยนสามารถนาหนงสอเรยนไปใช ดวยวธการศกษาคนควาดวยตนเอง ปฏบตกจกรรมรวมทงแบบฝกหดเพอ

ทดสอบความรความเขาใจในสาระเนอหา โดยเมอศกษาแลวยงไมเขาใจ สามารถกลบไปศกษาใหมได ผเรยน

อาจจะสามารถเพมพนความรหลงจากศกษาหนงสอเรยนน โดยนาความรไปแลกเปลยนกบเพอนในชนเรยน

ศกษาจากภมปญญาทองถน จากแหลงเรยนรและจากสออนๆ

ในการดาเนนการจดทาหนงสอเรยนตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551 ไดรบความรวมมอทดจากผทรงคณวฒและผเกยวของหลายทานทคนควาและเรยบเรยง

เนอหาสาระจากสอตางๆ เพอใหไดสอทสอดคลองกบหลกสตร และเปนประโยชนตอผเรยนทอยนอกระบบ

อยางแทจรง สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอขอบคณคณะทปรกษา

คณะผเรยบเรยง ตลอดจนคณะผจดทาทกทานทไดใหความรวมมอดวยดไว ณ โอกาสน

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย หวงวาหนงสอเรยนชดนจะเปน

ประโยชนในการจดการเรยนการสอนตามสมควร หากมขอเสนอแนะประการใด สานกงานสงเสรมการศกษา

นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอนอมรบไวดวยความขอบคณยง

สานกงาน กศน.

สารบญ

หนา

คานา

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน 3

โครงสรางรายวชาการเพาะเหดฟาง (อช02006) ระดบมธยมศกษาตอนปลาย 4

บทท 1 ชองทางการคดและการตดสนใจเลอกอาชพ 5

การเลอกอาชพและการศกษาใหเหมาะสมกบตวเอง 5

บคลกภาพมอทธพลตอการเลอกอาชพ 5

บทท 2 ความหมายของเหด 8

ความสาคญของเหด 8

ความสาคญของเหดทมตอเศรษฐกจของประเทศ 9

ความเปนมาของการเพาะเหดในประเทศไทย 11

แหลงผลตเหดทสาคญของไทย 13

บทท 3การเพาะเหดฟางในโรงเรอน 15

โรงเรอนและอปกรณเพาะเหดฟาง 15

สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเพาะเหด 16

บทท 4 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเหดฟาง 18

ลกษณะทางพฤกษศาสตร 18

ววฒนาการการเพาะเหด 19

แนวทางการพฒนาการเพาะเลยงเหด 20

สายพนธเหดฟาง 20

บทท 5 ขนตอนการเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน 23

การเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน 23

อปกรณทจาเปนตอการเพาะเหดฟางในโรงเรอน 23

ขนตอนการเพาะเหดฟางในโรงเรอน 24

โรคแมลงและการปองกนกาจด 33

บทท 6 ตนทนการเพาะเหดฟางในโรงเรอน 37

ตนทนการเพาะเหด 37

การแปรรปเหด 38

บรรณานกรม/แหลงอางอง 40

คณะผจดทา 41

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน

หนงสอแบบเรยนสาระการประกอบอาชพ อช02006 รายวชาการเพาะเหดฟาง ระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย เปนแบบเรยนทจดทาขนสาหรบผเรยนทเปนนกศกษานอกระบบ

ในการศกษาหนงสอเรยนสาระการประกอบอาชพ รายวชาการเพาะเหดฟาง

1. ศกษาโครงสรางรายวชาใหเขาใจในหวขอสาระสาคญ ผลการเรยนรทคาดหวงและขอบขายเนอหา

ของรายวชานนๆ โดยละเอยด

2. ศกษารายละเอยดเนอหาของแตละบทอยางละเอยด และทากจกรรมตามทกาหนด แลวตรวจสอบ

กบครหรอผรในเรองนนๆ ถายงไมเขาใจใหกลบไปศกษาและทาความเขาใจในเนอหานนใหมใหเขาใจ กอนทจะ

ศกษาเรองตอๆไป

3. หนงสอเรยนเลมนม 6 บทเรยน ประกอบดวย

บทท 1 ชองทางการคดและการตดสนใจในการเลอกอาชพ

บทท 2 ความหมายของเหด

บทท 3 การเพาะเหดฟางในโรงเรอน

บทท 4 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเหดฟาง

บทท 5 ขนตอนการเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน

บทท 6 ตนทนการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

โครงสรางรายวชาการเพาะเหดฟาง (อช02006)

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

สาระสาคญ

เหด เปนพชชนตาซงจดเปนราชนดหนง ไมสามารถสงเคราะหแสงได ไมมสารสเขยว ตองอาศย

สารอนทรยจากสงมชวตหรอไมมชวตอน ๆ เพอใชในการเจรญเตบโต มนษยสามารถนามาใชเปนอาหารได

เนองจากเหดเปนอาหารทมรสชาตด นอกจากเหดจะมประโยชนตอชวตประจาวนของมนษยในแงของ

อาหารและยาปองกนรกษาโรคแลว เหดยงมความสาคญทางเศรษฐกจอกดวย โดยเฉพาะอยางยงประเทศ

ไทย ซงมสภาพแวดลอมเหมาะสมสาหรบการเพาะเหดหลายชนดประกอบกบตนทนในการผลตเหดแตละชนด

คอนขางตา จงทาใหผเพาะเหดมรายไดด มฐานะความเปนอยดขน ซงจะสงผลไปถงฐานะทางเศรษฐกจของ

ชาตดวย ดงนน ควรศกษาความสาคญของการเพาะเหดใหมความร ความเขาใจ กอนจะเลอกประกอบอาชพ

การเพาะเหดในอนาคต

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายชองทางและการตดสนใจเลอกประกอบอาชพเพาะเหดได

2. อธบายประโยชนและความสาคญของการเพาะเหดฟางได

3. อธบายวธการและสามารถเพาะเลยงเชอเหดฟางได

4. อธบายปญหา อปสรรคในการประกอบอาชพ

ขอบขายเนอหาวชา

บทท 1 ชองทางการคดและการตดสนใจในการเลอกอาชพ

บทท 2 ความหมายของเหด

บทท 3 การเพาะเหดฟางในโรงเรอน

บทท 4 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเหดฟาง

บทท 5 ขนตอนการเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน

บทท 6 ตนทนการเพาะเหดฟางในโรงเ

บทท 1

ชองทางการคดและการตดสนใจเลอกอาชพ

การเลอกอาชพและการศกษาใหเหมาะสมกบตวเอง

การเลอกอาชพและสาขาวชาทจะศกษา ใหเหมาะสมกบตวเอง โดยเนนเรองของบคลกภาพ

บคคลแตละบคลกภาพทแตกตางกน แตละคนจะมลกษณะทชเฉพาะตนไมวาจะเปนรปราง หนาตา ผวพรรณ

หรอนสยใจคอ มนกวชาการบางทานไดใหความหมายของคาวา "บคลกภาพ" คอ ลกษณะสวนรวมของบคคล

ซงประกอบดวยสงทปรากฏทางรางกาย นสยใจคอ ความรสกนกคด และพฤตกรรมรวมของบคคลนน ซงได

รวมอยดวยกนอยางผสมกลมกลนในตวบคคลนน รวมถงสงทเขาชอบและไมชอบ สงทเขาสนใจและไมสนใจ

เปาหมายตางๆ ในชวตของเขา สงจงใจตางๆของเขาความสามารถดานตางๆของเขา

ลกษณะบคลกภาพเฉพาะของแตละคนนน หากบคคลรจกและเขาใจบคลกภาพของตนเอง จน

สามารถมองตนไดตามสภาพความเปนจรง ยอมชวยใหบคคลตดสนใจเลอกแนวทางชวตการศกษาและอาชพได

อยางสอดคลองกบตวเองมากทสด

บคลกภาพมอทธพลตอการเลอกอาชพ

บคลกภาพมอทธพลตอการเลอกอาชพ โดยบคคลจะเลอกอาชพทเหมาะสมกบบคลกภาพของตน

บคลกภาพเฉพาะอยางจะมความสมพนธกบอาชพเฉพาะอยาง ทฤษฎการเลอกอาชพของจอหนแอล ฮอล

แลนด มแนวคดพนฐาน 4 ประการ

ประการท 1 อาชพเปนเครองแสดงออกทางบคลกภาพบคคลจะเลอกอาชพใด ยอมแสดงวาบคลกภาพของเขา

จะปรากฎออกมาในทศทางเดยวกน

ประการท 2 บคลกภาพของเขาแตละบคคลมความสมพนธกบชนดของสงแวดลอมในการทางานของบคคลนน

ดงนน บคคลจงมแนวโนมจะหนเขาหางาน หรออาชพทสอดคลองกบบคลกภาพของเขา

ประการท 3 บคคลจะคนหาสงแวดลอมทเอออานวยใหเขาไดฝกทกษะ และใชความสามารถของเขา ทงยง

เปดโอกาสใหเขาไดแสดงเจตคต คานยม และบทบาทของเขา

ประการท 4 บคลกภาพและสงแวดลอมจะเปนตวกาหนดพฤตกรรมของแตละบคคล ดงนน เมอสามารถทราบ

บคลกภาพและสงแวดลอมของบคคลแลว กจะทาใหทราบผลทจะตดตามมา ของบคคลนนดวย เชน การเลอก

อาชพ ความสาเรจในอาชพ ตลอดจนทงพฤตกรรมตางๆ ทงการศกษาอาชพและสงคมดวย

จอหน แอล ฮอลแลนด ไดจาแนกประเภทอาชพตามบคลกภาพของบคคลออกเปน 3 กลม ซงสามารถ

ตดสนใจกอนตดสนใจเลอกอาชพ ดงน

กลมท1บคลกภาพแบบจรงจงไมคดฝนนยมความจรงและสงทเปนรปธรรม(REALISTIC)

ลกษณะโดยทวไป

ผทมบคลกภาพแบบน จะชอบกจกรรมทตองใชพละกาลงชอบทาจกรกล ขาดทกษะทางภาษา ขาด

ทกษะในการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล หลกเลยงกจกรรมทตองสงคมกบบคคลอนไมชอบเปนจดสนใจ

ของผอน คอนขางกาวราว มลกษณะเปนชาย มคานยมทางเศรษฐกจและการเมอง ในรปแบบทมระเบยบแบบ

แผนยดถอประเพณนยม

ลกษณะเดนของบคลกภาพ มความเปนผใหญ มความอดทน มความบากบน กลาแสดงผลงาน ขาดทกษะใน

การสรางสมพนธภาพทางสงคมการประเมนผลตนเองมความเปนผนาตามทกษะในการสอสารตามสนทรตา

อาชพทสอดคลองกบบคลกภาพ วชาทอาจเลอกศกษา

กลมท2บคลกภาพแบบทตองใชเชาวปญญาและความคดนกวชาการหรอผใชกจกรรมทางปญญาในการ

แกปญหา และแสวงหาความร (INVESTIGATIVE)

ลกษณะโดยทวไป

ผทมบคลกแบบนจะชอบคด สงเกต วเคราะห สงเคราะห วจารณอยางมเหตผล ชอบแกปญหา ชอบ

ใฝหาความร มหลกการชอบทางานทสลบซบซอนมากกวาเปนผลงมอทา ไมตดประเพณนยม หลกเลยงการคา

การชกชวน การเขาสงคมและการเลยนแบบ

ลกษณะเดน

มความเชอมนในตวเอง มความคดเหนรนแรงมความบากบน อทศเวลาใหกบงาน เกบตว ไมใครสนใจ

การประเมนตนเองมความเปนตวของตวเองสงไมชอบเอาอยางใครสงมความราเรงตา อาชพทสอดคลองกบ

บคลกภาพ วชาทอาจเลอกศกษา

กลมท 3 บคลกภาพแบบมศลปะ (ARTISTIC)

ลกษณะโดยทวไป

ผทมบคลกภาพทชอบกจกรรมเกยวกบนามธรรม เปนอสระ รกความงาม มความเปนตวของตวเองสง ชอบใช

ชวตและกจกรรมแบบตามลาพงไมคอยควบคมตวเอง มกทาตามใจทตนปรารถนา มความตองการแสดงออกถง

ลกษณะเฉพาะตวของตวเอง ชอบทางศลปะ ไมชอบเลยนแบบ มความคดรเรม หลกเลยงงานประเภทใช

ระเบยบแบบแผน

ลกษณะเดนของบคลกภาพ

มสนทรยมศลปะชอบคดคานงชอบครนคดคนเดยวเกบตว การประเมนตนเอง มความเปนอสระสง มความ

เขาใจตนเองสง มความสามารถในการควบคมตนเอง มความสามารถในการแสดงความรสก อาชพทสอดคลอง

กบบคลกภาพ วชาทเลอกศกษา

ใบงานท 1

จงอธบายความหมายความหมายของชองทางการคดและการตดสนใจในการประกอบอาชพ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

อ...........................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

บทท 2

ความหมายของเหด

เหด (Mushroom) หมายถง พชชนตาประเภทฟงไจ (Fungi) ทมความแตกตางไปจากพชชนด

อน คอ ไมมคลอโรฟลล (Chlorophyll) หรอสารสเขยว ทาใหเหดไมสามารถสรางอาหารไดเองโดยวธ

สงเคราะหแสง ตองอาศยอนทรยจากสงมชวต และสงทไมมชวตเพอใชในการเจรญเตบโต

ความสาคญของเหด

1. ความสาคญของเหดทมตอชวตประจาวน

มนษยทวโลกรจกเหดมานาน ทงประเภททนามาใชเปนอาหารและประเภททมพษ

สายพนธของเหดมมากกวา 30,000 สายพนธ กระจดกระจายอยทวโลก ในจานวนสายพนธดงกลาวมถง

รอยละ 99 สายพนธ ทมนษยสามารถนามาบรโภคเปนอาหารได สวนทเหลออกรอยละ 1 เปนเหดทมพษ

หรอเหดเมา ซงถาบรโภคเขาไปอาจเปนอนตรายถงแกชวตได เหดทนามาบรโภคเปนอาหารในอดตนนมเพยง

ไมกชนด เชน เหดฝรงหรอเหดแชมปญอง ซงนยมบรโภคกนมากในแถบยโรป เหดหอมเปนเหดทชาวจน

นยมบรโภคกนมากทสด สวนคนไทยนนนยมบรโภคเหดโคนหรอเหดฟาง แตเนองจากเมอนาเหดมาประกอบ

อาหารแลวมรสชาตด ใหคณคาทางอาหารสงและเหดบางชนดยงมสรรพคณเปนยาปองกนและรกษาโรคไดอก

ดวย จงทาใหมผนยมบรโภค

กนมากขนตามลาดบ ซงในปจจบนพบวาหลาย ๆ ประเทศเกอบทวโลกหนมาใหความสนใจและรวมมอกนใน

การวจย คนควา ทดลอง คดเลอกและปรบปรงพนธเหดใหมจานวนมากขน ในขณะเดยวกนกไดพฒนา

เทคนควธการเพาะเลยงและขยายพนธเหดเพอเพมปรมาณผลผลตใหเพยงพอกบความตองการของผบรโภค

ประเทศทมการผลตเหดเปนจานวนมากและสงไปจาหนายยงตลาดโลกไดแก ประเทศไตหวน ญปน อนเดย

เกาหล และประเทศไทย

สาหรบประเทศไทยนน นอกจากจะนยมบรโภคเหดกนมากแลว ยงไดใหความสาคญแกเหด

มากจนเหดกลายเปนอาหารทมคณคาสงเทยบเคยงกบเนอสตว ดงจะเหนไดจากคากลาวทตดปากคนไทยมา

ชานานวา “หม เหด เปด ไก เปนอาหารสาหรบผทมอนจะกน” ซงแสดงใหเหนวา เหดเปนอาหารทคน

ทวไปยอมรบมาชานานแลว ในเรองของรสชาตและคณคาทางอาหาร ซงสามารถแบงความสาคญของเหดทม

ตอชวตประจาวนไดดงน

1. คณคาทางอาหารของเหด

จากการคนควาวจยเกยวกบคณคาทางอาหารของเหดโดยกรมวทยาศาสตรพบวา

เหดประกอบดวยสารอาหารทมคณคาและคณประโยชนตอรางกายในปรมาณทสงกวาพชผกชนดอน ๆ ยกเวน

พชผกตระกลถว ซงเหดทมจาหนายในทองตลาดทวไป เชน เหดฟาง เหดหหน เหดนางรม เหดเปาฮอ

และเหดนางฟา เมอนาวเคราะหจะพบวาประกอบดวยสารอาหารพวกคารโบไฮเดรต โปรตน ไขมน แรธาต

ตาง ๆ และวตามน ในปรมาณทแตกตางกน และพบวา

เหดหหนบางชนดมปรมาณสารอาหารทเปนประโยชนตอรางกายสงสด และจากการวจยของหนวยงาน วจย

อตสาหกรรมการเพาะเหดแหงสหรฐอเมรกา (America Mushroom Industry Research) พบวาเหดท

นยมบรโภคโดยทวไปจะประกอบดวยวตามนหลายชนด เชน ไทอามน ไรโบฟลาวน ไนอาซน และวตามนซ

สวนวตามนบ 12 จะพบเฉพาะในเหดเปาฮอเทานน สวนแรธาตตาง ๆ

ทพบในเหดทวไปไดแก ธาตเหลก ฟอสฟอรส และแคลเซยม แตในเหดเปาฮอจะมธาตแมกนเซยมและ

โพแทสเซยม เปนองคประกอบอยดวย จากชนดของสารอาหารทพบในเหดดงกลาวขางตน ยอมพสจนไดวาเหด

เปนอาหารทมคณคาเทยบเทาเนอสตวจรงตามคากลาวทตดปากคนไทยมาแตโบราณกาล

ในภาวะเศรษฐกจปจจบน ราคาอาหารประเภทเนอสตวคอนขางสงมาก เมอเปรยบเทยบกบ

อาหารทเปนผลผลตจากพช ดงนน เพอเปนการปรบตวใหเขากบภาวะเศรษฐกจจงควรเลอกบรโภคพชผกทม

คณคาทางอาหารสงทดแทนเนอสตวบางตามความเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยงพชประเภทเหดซงมสารโปรตน

สง และโปรตนของเหดจะไมมสารคอเรสเตอรอลทเปนอนตรายตอระบบไหลเวยนของโลหต ประกอบกบเหดม

ปรมาณธาตโซเดยมคอนขางตา

จงเปนอาหารทเหมาะสาหรบผปวยทเปนโรคตบ โรคไต โรคหวใจ และโรคความดนโลหตสง นอกจากนอาหาร

ประเภทเหดยงนยมบรโภคกนมากในหมนกปฏบตมงสวรต (Vegetarian) รวมไปถงผทตองการลดความอวน

ผปวยหลงพกฟนหรอผตองการบารงรางกาย และทสาคญทสดกคอ มเหดบางชนดทสามารถปองกนและรกษา

โรคบางอยางได

2. สรรพคณทางยาของเหด

เมอประมาณ 20 ปลวงมาแลวทนกวจยเหดและนกการเพาะเหด ไดคนพบสรรพคณทางยา

ของเหดหลายชนด เชน เหดหอม เหดฝรง เหดหลนจอ เปนตน วาสามารถนาไปใชเปนยาธรรมชาตในการ

ปองกนและบาบดโรคการสะสมไขมนในหลอดเลอด โรคความดนโลหต และโรคมะเรงไดอยางปลอดภยและ

ไดผล อกทงยงม สารเรทน (Retine) ซงมคณสมบตตอตานและชะลอการเตบโตของเนองอกในรางกายได

โดยเฉพาะอยางยงเหดหลนจอ ไดชอวาเปนเหดวเศษสาหรบชาวจนและชาวญปนมาชานาน เนองจากมความ

เชอวาสามารถปองกนและบาบดโรคไดหลายชนด

ในป พ.ศ. 2530 มการคนควาวจยเกยวกบคณสมบตของเหดหลนจอในประเทศไทยขนอยาง

แพรหลายและขยายวงกวางขนโดยกรมวชาการเกษตรรวมกบสมาคมนกวจยการเพาะเหดแหงประเทศไทยภายใต

การสนบสนน ดานวชาการของรฐบาลญปน ทาใหวงการแพทยในประเทศไทยและประเทศแถบตะวนออกอน ๆ

ยอมรบเหดหลนจอวาเปนยาสมนไพรทมผลตอการบาบดรกษาโรคไดหลายชนด เชน โรคความดนโลหตผดปกต

โรคบวมนา โรคมะเรง โรคตบ โรคภมแพ โรคเบาหวาน โรคกระเพาะและลาไส โรคประสาท เปนตน ใน

ปจจบนประเทศญปน

ไดนาเอาดอกเหดหลนจอทเจรญเตบโตเตมทมาสกดเปนหลนจอผง เปนเครองดมบารงรกษาและสงเสรมสขภาพ

สาหรบประเทศไทยกมผยอมรบเหดหลนจอกนมากขน และเชอวาอกไมนานคงมผลตภณฑจากเหดหลนจอออก

มาจาหนายเชนเดยวกบประเทศญปน

สวนเหดชนดอน ๆ เชน เหดหอม เหดนางฟา เหดหหน เหดฟาง ถงแมวาจะมสรรพคณทาง

ปองกนและบาบดโรคไดนอยกวาเหดหลนจอกตาม แตเหดทกชนดดงกลาวกมคณคาทางอาหารสง ซงหาก

รางกายไดรบครบถวนจะสามารถสรางความตานทานโรคไดดเชนเดยวกน

ความสาคญของเหดทมตอเศรษฐกจของประเทศ

ประเทศไทยนบไดวามสภาพเหมาะสมและเอออานวยตอการเพาะเหดอยางมาก เนองจากมวสด

เหลอใชและมผลพลอยไดจากการผลตทางการเกษตรจานวนมากทงทไดจากพชและสตว รวมไปถงวชพชบาง

ชนดทมอยทวไปในประเทศไทย เชน ผกตบชวาและหญาคา เปนตน

สวนวสดเหลอใชและผลพลอยไดจากการเกษตรทสามารถนามาใชในการเพาะเหดได เชน ฟางขาว ตนกลวย

ชานออย ตนขาวโพด ซงขาวโพด เปลอกถวเขยว กากนาตาล ปยหมก มลไก มลเปด มลมา และมลโค

เปนตน ซงวสดเหลานสามารถนาไปดดแปลงและปรบปรงใชในการเพาะเหดชนดตาง ๆ ไดตามความ

เหมาะสม นอกจากนนสภาพดนฟาอากาศของประเทศไทยยงเหมาะกบการเจรญเตบโตของเหดเศรษฐกจ

เกอบทกชนด อาทเชน เหดฟาง เหดนางรม เหดเปาฮอ เหดหหน รวมไปถงเหดแชมปญอง และเหดหอม

กสามารถปลกไดดในบางทองถนของประเทศไทย ดงนน ถาไดมการสงเสรมใหเกษตรกรไทยไดรจกการ

เพาะเลยงเหดทถกวธ นอกจากจะทาใหมผลผลตเหดเพมขนทงดานปรมาณและคณภาพแลวยงเปนการเพม

อาหารทมคณคาแกประชากรสวนใหญของประเทศ ทาใหมคณคาสขภาพพลานามยสมบรณแขงแรง พรอมท

จะพฒนาประเทศชาตไดในทกทางโดยเฉพาะอยางยงทางดานเศรษฐกจ เพราะเมอผลผลตเหดเพมขนรายได

ของเกษตรกรกจะเพมขนดวย จากการจาหนายผลผลตทงในประเทศและสงเปนสนคาออก ซงเปนผลให

ระบบเศรษฐกจของชาตเจรญกาวหนาและพฒนาขนตามลาดบ

แหลงผลตเหดทวโลก

ประเทศตาง ๆ กวา 70 ประเทศทวโลก ไดเลงเหนถงความสาคญของการเพาะเหด

เปนอยางมาก เหดทนยมเพาะกนมากมอย 8 ชนดดวยกนคอ เหดแชมปญอง เหดหอม เหดหหน เหด

ฟาง เหดนางรม เหดหหนขาว เหดเขมทอง และเหนนามโกะ นอกจากเหดทง 8 ชนดดงกลาวแลวยงม

เหดอน ๆ อก เชน เหดเปาฮอ เหดนางฟา เหดตนแรด เหดหลนจอ เปนตน แตนยมปลกกนมากเฉพาะ

บางประเทศเทานน และจานวนการผลตเหดทกประเทศทวโลกตงแตป พ.ศ. 2522 เปนตนมา เหดฝรงหรอ

เหดแชมปญองมปรมาณการผลตสงสด ปรมาณรอยละ 78 ของจานวนผลผลตเหดทงหมดในตลาดโลก

จากจานวนประเทศผผลตเหดทวโลกพบวา ประเทศตาง ๆ ทมการพฒนาเทคนค วธการ และระบบการ

เพาะเหดทสาคญจนเปนทยอมรบโดยทวไปมเพยง 5 ประเทศเทานนคอ

1. ประเทศจน (ไตหวน) เปนประเทศทผลต เหดแชมปญองหรอเหดฝรง ไดมากเปนอนดบทสาม

ของโลก แตสามารถสงจาหนายไดเปนอนดบทหนงของโลก โดยประเทศจนผลตไดประมาณรอยละ 95

และสงเปนสนคาออก การพฒนาการเพาะเหดของไตหวน นบไดวาเจรญรดหนารวดเรวกวาประเทศอน ๆ

เนองจากมการวางแผนการผลตทด โดยหาขอมลความตองการเหดชนดตาง ๆ ของตางประเทศจากทต

พาณชย จงทาใหไมมปญหาเรองการตลาด ในขณะเดยวกน ภาครฐบาลและภาคเอกชนกรวมมอ

ประสานงานกนอยาเตมทในการควบคมการผลตและการสงเสรมความรทางดานการเพาะเหดใหแกเกษตรกร

ผผลตโดยพยายามสนบสนนใหนาเทคโนโลยเขามาชวยในการเพมผลผลตเพอลดตนทนการผลตดานการ

โฆษณาประชาสมพนธกไดรบความชวยเหลอจากเอกชนอยางเตมท โดยเฉพาะอยางยงบรษทการทองเทยวได

สงเสรมประชาสมพนธดวยการจดทา อาหารประเภทเหดใหนกทอนเทยวไดรบประทานทกมอ จงทาใหการ

พฒนาการเพาะเหดของไตหวนพฒนาไดเรวกวาประเทศอน ๆ ในแถบเอเชย

2. ประเทศญปน การเพาะเหดในประเทศญปนไดตนตวในสมยสงครามโลกครงท 2

ซงกอนหนานเกษตรกรจะหาเหดหอมจากปาบรเวณทมไมกอขนอยมากมาย ทาใหทรพยากรธรรมชาตสวนมาก

ถกทาลาย ดงนน เพอเปนการแกปญหาดงกลาวทางรฐบาลจงอนญาตใหผเพาะเหดมกรรมสทธในทดนเพอใช

ปลกไมกอสานสาหรบเพาะเหดหอม พรอมทงสงเสรมการคนควาวจย เพอนาเทคนคตาง ๆ มาใชในการเพม

ผลผลตเหด จนทาใหญปนสามารถผลต เหดหอม ไดมากและสงเปนสนคาออกเปนอนดบหนงของโลก

3. ประเทศเกาหลใต เกาหลไดเรมพฒนาการเพาะเหดเมอป พ.ศ. 2515 โดยรฐบาลไดจาง

ผเชยวชาญการเพาะเหดจากประเทศไตหวนจานวน 2 คน ใหความรแกนกวชาการชาวเกาหล พรอมทง

สงเสรมและสนบสนนอยางจรงจงทงดานบคลากรและงบประมาณ จงทาใหเกาหลใตใชเวลาในการพฒนาการ

เพาะเหดเพยง 6 ป กสามารถกลายเปนประเทศคแขงทสาคญของไตหวนในการสง เหดแชมปญองและ

เหดหอม เปนสนคาออก

4. ประเทศอนเดย เปนประเทศเดยวในแถบเอเชยทตนตวชาทสดในการพฒนาการเพาะเหด

เนองจากความเชอถอทถกปลกฝงมาตงแตในอดตวา เหดเปนดอกไมมลสตวจงทาใหพลเมองของอนเดยในอดต

รงเกยจเหดเปนอยางมากทาใหขาดนกวชาการการเพาะเหด แตดวยความชวยเหลอและรณรงคขององคการ

อาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตหรอ F.A.O. ไดรณรงคการเพาะเหดเพอใหสถาบนดงกลาวเปนผผลตเชอ

เหดและปยหมกและใหเกษตรกรหรอสมาชกของสถาบนนาไปเพาะ เมอเกบเกยวผลผลตแลวใหนาผลผลตมา

รวมกนเพอจาหนายโดยมเจาหนาทของสถาบนคอยดแลอยางใกลชด ซงในปจจบนชาวอนเดยจานวนมากหน

มาบรโภคเหด เหดทเพาะกนมากในอนเดย คอ เหดนางรม และเหดนางนวล

5. ประเทศไทย ในปจจบนประเทศไทยมการปรบปรงและพฒนาการเพาะเหดไปมาก

จนกลายเปนอาชพหลกทสาคญของเกษตรกรอาชพหนง ถาจะเปรยบเทยบกบประเทศในภมภาคเอเชยแลว

ประเทศไทยจดอยในระดบแนวหนา จะเปนรองอยบางกแตประเทศญปนเทานน จานวนเหดทผลตไดสงสด

ในแตละปคอ เหดฟาง สวนเหดทผลตไดนอยและนอยมาก คอเหดแชมปญอง และเหดหอม โดยมสาเหต

มาจากฤดกาล และวสดทใชเพาะ ซงเรายงไมสามารถควบคม ปรบปรงและดดแปลงใหเหมาะสมไดตลอดทง

ป แตอยางไรกตามอาชพการเพาะเหดเปนอกอาชพหนงทสามารถทารายไดใหประเทศชาตปละไมนอยกวา

1,200 ลานบาท และมแนวโนมทจะสงขนเรอย ๆ โดยเฉพาะอยางยงในชวงตงแตตนป พ.ศ. 2530 นบเปน

ปทองของเหดไทยเพราะตลาดตางประเทศ

มความตองการเหดไทยทกชนดเพมขน เนองจากคณภาพของเหดของประเทศไทยไดรบการพฒนา ขนจนเปน

ทยอมรบของตลาดโลก

ความเปนมาของการเพาะเหดในประเทศไทย

การเพาะเหดในประเทศไทยเรมตนจากการคนควาทดลองของ อาจารยกาน ชลวจารณ เมอป

พ.ศ. 2480 ซงทานผนสาเรจการศกษามาจากมหาวทยาลยเกษตรแหงฟลปปนส แนวความคดในการเพาะ

เหดของทานเกดขนครงแรกเมอไดไปศกษาดงานท Bureau of Plant Industry ทกรงมะนลา เพราะ

ระหวางการดงานนนไดพบกบ ดร. คลารา (Dr. F.M. Clara) ซงเปนนกโรคพชวทยา กาลงทดลองเพาะ

เหดฟาง โดยการใชเศษและกานใบยาสบ เศษตนปานมนลา ตนกลวย กาบกลวย รวมทงกระสอบปานเกา

ๆ จากการทไดพบเหนการทดลองดงกลาวประกอบกบไดมโอกาสไปดงานทประเทศญปนพบวาการเพาะเหด

เปนอตสาหกรรมทประเทศญปนสามารถทารายไดใหประเทศปละหลายรอยลานบาท

จากประสบการณดงกลาวเมออาจารยกาน ชลวจารณ กลบมาประเทศไทยจงไดบกเบก

รเรมการทดลองการเพาะเหดตงแตป พ.ศ. 2480 เปนตนมา ซงขณะนนเหดทคนไทยนยมบรโภคกนมากคอ

เหดฟางหรอเหดบว เหดโคน เหดหหน และเหดหงหอย จงไดศกษาทดลองวธการเพาะเหดดงกลาว ใน

สมยนนมคนจนบรเวณตาบลซงอ กรงเทพมหานครไดเพาะเหดบว โดยอาศยกองขยะมลฝอย คอนาฟางขาว

มาปทบกองขยะแลววางลงไมฉาฉาซงไมมกนลงบนกองฟาง บางครงเหดกขน แตทใดทเหดเคยขนแลวเหดจะ

ไมขนอก นบวาเปนการเหดโดยอาศยธรรมชาต แสดงใหเหนวา เปลอกบว ฟางขาว และกองขยะซงให

ความรอนเปนสงทเหดบวชอบ และอาจารยกาน ชลวจารณ กไดอาศยขอสงเกตดงกลาวมาใชในการคนควา

วธเพาะเหด ทานไดดาเนนการทดลองเพาะเหดโดยแบงออกเปน 3 ขนตอน คอ

1. การทดลองเลยงเชอเหดบรสทธ (Pure Culture) จากเมลดหรอจากเยอของดอกเหดในอาหาร

วนชนดตาง ๆ และศกษาวาเชอเหดตองการอาหารชนดใด ระดบ pH ของอาหารและอณหภมทเหมาะสม

ควรจะเปนเทาไร เหดจงจะเจรญเตบโตไดดทสด

2. การทดลองทาเชอเหด (Spawn) เพอใหไดเหดปรมาณมากขนสาหรบใชในการเพาะ

โดยใชวสดชนดตาง ๆ ทเหนวาเหมาะสมสาหรบเปนอาหารของเชอเหด เชน เปลอกบว ฟางขาว เมลดฝาย

ใบกามป หญาแหง ผกตบชวาแหง มลมาสด และวสดอน ๆ เทาทจะหาไดและมราคาถก จากการทดลองน

พบวา เชอเหดเจรญเตบโตไดดทสดในมลมาสดผสมเปลอกบวหรอฟางขาวสบและหมกไวจนไดท

3. การทดลองวธการเพาะ โดยทาการเพาะเหดสองแบบ คอ การเพาะเหดในลงไมและ

การเพาะเหดโดยทาแปลงบนพนทดนในรวมและกลางแจงโดยใชฟางขาว ซงวธการเพาะเหดแบบสรางแปลง

เหดดวยฟางขาวเปนวธทไดผลดทสด

เมอการทดลองทาเชอเหดและการเพาะเหดฟางไดผลแนนอนเปนทพอใจแลว จงไดนาเอาออก

สงเสรมและเผยแพรใหแกเกษตรกรและประชาชนทวไปทาเชอเหดหรอเพาะเหดเปนอตสาหกรรมภายใน

ครอบครว จากความสาเรจครงนนอกจากจะไดรบความสนใจจากประชาชนทวไปแลว ชาวตางประเทศจานวน

มากไดตดตอขอคาแนะนาและขอซอเชอเหดจากประเทศไทย จนตองจดพมพเอกสารเผยแพรเปนภาษาองกฤษ

ขนเมอป พ.ศ. 2493 ชอวา “Culture of Mushroom in Thailand” ตงแตนนเปนตนมาเหดฟางหรอ

เหดบวกลายเปนเหดทนยมเพาะกนมากในหมเกษตรกรและในขณะเดยวกนความตองการทางดานการตลาดก

นบวนจะเพมมากขน

ดงนนอาจารยกาน ชลวจารณ จงไดรบการยอมรบวาเปนบคคลแรกททาการบกเบกและพฒนาการ

เพาะเหดฟางจนประสบผลสาเรจในป พ.ศ. 2505 แผนกโรคพช กรมวชาการเกษตร ไดทดลองเพาะเหด

นางรม โดยอาจารยพนธทว ภกดแดนดน โดยความรวมมอชวยเหลอของ ดร. บลอก (Dr. S.S. Block)

ปรากฏวาประสบผลสาเรจและไดมการพยายามปรบปรงพนธเหดนางรมในระยะเวลาตอมาจนประเทศไทย

สามารถเพาะเหดนางรมไดตลอดทงปหลงจากนนกไดทาการอบรมเผยแพรแกเกษตรกร จนกระทงป พ.ศ.

2515 จงไดจดตงชมรมเหดขนในมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทาใหการเพาะเหดในประเทศไทยตนตวมากขน

ป พ.ศ. 2507 มผนาเอาเหดหหนจากไตหวนมาทดลองเพาะทจงหวดเพชรบรณเปนผลสาเรจ กรม

วชาการเกษตรโดย ดร. วนดา แจงศร ไดทาการศกษาและทดลองจนสามารถเพาะและใหผลผลตเตมท จงได

มการเผยแพรวธการเพาะเหดหหนแกเกษตรกร

ป พ.ศ. 2514 บรษทฟารมเอกชนทจงหวดลาปางไดทดลองเพาะเหดแชมปญองหรอเหดฝรงจนเปน

ผลสาเรจ หลงจากนนอกประมาณ 2 ป ตอมาอาจารยนชนารถ จงเลขา ไดทาการวจยและเผยแพร

ผลการวจยไปสเกษตรกรจนเปนทแพรหลายกนในเวลาตอมา

ป พ.ศ. 2515 บรษทสากลไดนาเหดเปาฮอมาทดลองเพาะเพอแปรรปเปนเหดกระปอง

แตไมไดเผยแพรเทคนคการเพาะ แตในทสดชมรมเหด มหาวทยาลยเกษตรศาสตรไดศกษาทดลองเพาะเหด

เปาฮอจนเปนผลสาเรจ และสงเสรมใหเกษตรกรทาการเพาะเลยง

จากอดตทผานมาพบวา ประเทศไทยไดพยายามปรบปรงและพฒนาการเพาะเหดมานาน

ถง 52 ป ซงถาเปรยบเทยบความกาวหนาทางการเพาะเหดระหวางประเทศตาง ๆ ในเอเชยดวยกนแลว

ประเทศไทยจะเปนรองเฉพาะประเทศญปนเทานน เนองจากเทคโนโลยทเกษตรกรใชอยนน เปนเทคโนโลย

ขนพนฐานทเรยนรและยอมรบไดงายเหมาะแกการถายทอดและนาไปใช ซงมกจะมขอจากดทผลผลตจะ

เปลยนแปลงไปตามสภาพดนฟาอากาศทงทางดานปรมาณและคณภาพ จงทาใหเกดปญหาทางการตลาด

เพราะแมวาตลาดเหดของไทยจะกวางขวางมากเพยงใดกตาม แตในขณะเดยวกนตลาดทกประเภทตองการเหด

ทมคณภาพสงมากดวยเชนกน

แหลงผลตเหดทสาคญของไทย

จากการรวบรวมสถตเกยวกบผลผลตของเหดทกชนดในประเทศไทยจากแหลงตาง ๆ ทวประเทศ

พบวาเหดทผลตสวนใหญเปนการผลตเหดฟางมากทสด รองลงมาไดแก เหดนางรม เหดเปาฮอ เหดนางฟา

เหดหหน ซงสามารถจาแนกแหลงผลตเหดทสาคญออกไดดงน คอ

1. เหดฟาง เหดฟางมแหลงผลตอยทวประเทศ แตแหลงผลตทสาคญทสามารถผลตเหดฟางได

จานวนมากทสดกคอ บรเวณพนทชานเมองและจงหวดรอบนอกของกรงเทพมหานคร เชน เขตหนองแขม

เขตตลงชน อาเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร อาเภอสามพราน จงหวดนครปฐม อาเภอลาลกกา

จงหวดปทมธาน อาเภอภาช จงหวดพระนครศรอยธยา และจงหวดฉะเชงเทรา ซงทกแหลงดงกลาวจดไดวา

เปนตลาดผผลตเหดฟางทใหญทสดของไทยโดยมกรงเทพมหานครเปนตลาดกลาง และเปนเมองทาสงเหดฟาง

ไปจาหนายยงตางประเทศ

2. เหดนางรม เหดนางฟา และเหดนางนวล แหลงเพาะทสาคญสวนใหญอยในบรเวณเดยวกบการเพาะเหด

ฟาง

3. เหดเปาฮอ แหลงผลตเหดเปาฮอทสาคญ คอ จงหวดทางภาคเหนอ ไดแก จงหวดเชยงใหม

เชยงราย ลาปาง และจงหวดรอบนอกกรงเทพมหานคร เชน อาเภอสามพราน จงหวดนครปฐม อาเภอ

กระทมแบน จงหวดสมทรสาคร เปนตน

4. เหดแชมปญอง หรออาจเรยกไดอก 2 ชอวา เหดฝรงหรอเหดกระดม มแหลงผลตทสาคญ คอ

จงหวดเชยงใหม จงหวดลาปาง และกรงเทพมหานคร

5. เหดหหน แหลงผลตกระจายอยทวทกภาคของประเทศไทย แตสวนใหญผลตเปนรายยอยเทานน

6. เหดหอม เปนเหดทมราคาแพงและชอบอากาศหนาวเยน แหลงเพาะเหดหอมทสาคญ คอ

จงหวดทางภาคเหนอ โดยเฉพาะอยางยงจงหวดเชยงใหม และจงหวดลาปาง แตในปจจบนมผนาเอามาปลกใน

ภาคกลางไดสาเรจ โดยกาหนดระยะเวลาปลกใหเหดหอมออกดอกในชวงฤดหนาว และไดดดแปลงวสดทใชปลก

บนไมกอ มาปลกในถงขเลอยไมยางซงปรากฏวาไดผลผลตดใกลเคยงกบเหดหอมทปลกในภาคเหนอ

ใบงานท 2

จงอธบายความหมายและววฒนาการของเหดฟางทเกดขนในประเทศไทยมาพอสงเขป

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

บทท 3

การเพาะเหดฟางในโรงเรอน

…เหดฟางเปนเหดทนาเพาะ เนองจากรสชาตด มคณคาทางอาหารสง และเปนทตองการของตลาด การเพาะ

เหดฟางในโรงเรอนไดพฒนามาจากการเพาะแบบกองเตยบนพนดน เนองจากปญหาของการเพาะเหดซาท

ไมไดและใชแรงงานมาก ปจจบนจงมการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

ในหลายจงหวดของประเทศไทย การเพาะเหดฟางในโรงเรอนตองอาศยความรความชานาญและการ

ลงทนเรมแรกคอนขางสง แตไดผลตอบแทนคมคา เกษตรกรหรอทานผสนใจเพาะเหดวธนสามารถเพาะไดไม

ยากดงจะกลาวรายละเอยดตอไปน

โรงเรอนและอปกรณเพาะเหดฟาง

1. การเลอกพนทตงโรงเรอน ควรอยใกลแหลงวตถดบทใชเพาะ เชน โรงงานแปงมนสาปะหลง แหลง

เปลอกมน หรออยใกลแหลงทมฟางเพอใชเปนวสดรองพน เปนพนทนาทวมไมถง ดนและนาไมเคม

2. รปแบบและขนาดโรงเรอน ควรมลกษณะดงน

2.1 ขนาดกวาง 4 เมตร ยาว 6 เมตร สง 2.5 เมตร

2.2 มประตเขาออกอยางนอย 1 บาน มชองระบายอากาศอยางนอย 10 ชอง

2.3 หลงคามงแฝก, สงกะส หรอมงกระเบองกได

2.4 พนคอนกรต สวนผนงจะเปนอฐบลอคหรอตาขายพราแสงพลาสตก และพลาสตกเคลอบกได

2.5 ควรสรางในแนวเหนอ-ใต เพราะแสงแดดตอนกลางวนม อทธพลตอการเกดดอกเหด

3. ลานหมก ควรเปนพนคอนกรตขนาดประมาณ 3X3 เมตรสาหรบหมกวสดเพาะ

4. ชนเพาะ ควรเปนชนขนาดกวาง 80 – 100 ซม. ยาวตามขนาดของโรงเรอน สง 1 .65 – 1. 8 เมตร

ประกอบดวย 4 ชนยอยหางกนชนละ 40 – 50 ซม. ยกเวนชนสดหางจากพน 30 ซม. พนแตละชนทาเปนไม

ระแนงหางกน 2-3 ซม.

ลกษณะของโรงเรอนเพาะเหดฟาง และชนเพาะ พรอมเครองกาเนดไอนา

หมายเหต:การทาโรงเรอนใหญกวาคาแนะนาจะมปญหาเรองอบไอนาทาใหอณหมไมได 60 องศา

เซลเซยส นาน 2 ชวโมง

5. ถงกาเนดไอนา เกษตรกรตองอบไอนาเพอฆาเชอโรคภายในโรงรอนโรงเรอนโดยใชถงกาเนดไอนา

โดยตองใหอณหภมสงอยางนอย 60 องศาเซลเซยส นาน 2 ชม. หากตองการประหยดกอาจใชถงขนาด 200

ลตร วางเรยงกน

2 ใบ บนเตาทกอดวยอฐทนไฟแบบงายๆ มทอไอนาออก 2 ทอตอเขาดานลางของโรงเรอน

6. เชอเหดฟางทด ควรมหลกการเลอกดงน

6.1 เสนใยสขาว เดนเรยบเตมถงไมฟ

6.2 มกลนหอมของเหดฟาง

6.3 ไมมจลนทรยปนเปอน เชน ราเขยว ราดา ราสสม

6.4 มความชนพอเหมาะไมแหง หรอเปยกแฉะเกนไป

6.5 ผลตจากแหลงทเชอถอได

สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเพาะเหด

อณหภม อณหภมมสวนสาคญตอการเจรญเตบโตของเหดฟางเปนอยางมาก ทอณหภม 38-40 องศา

เซลเซยส เปนชวงทเหมาะสมทสดสาหรบการงอกของสปอรเหด เสนใยเจรญดทอณหภม 35-38 องศา

เซลเซยส และเกดดอกไดทอณหภม 30 องศาเซลเซยส ถารอนเกนไปดอกเหดจะเลกและบานเรวกวาธรรมดา

ถาเยนเกนไปเสนใยเจรญชาลงจนหยดเจรญกม ขอสงเกตคอ หนารอนเพาะเหดฟางราวๆ 7 วนกเปนดอก หนา

ฝนกนเวลา 8-12 วน สวนหนาหนาว 15-18 วน หรอกวานนหรอไมออกดอกเหดเลย

ความชน ความชนจาเปนตอการเจรญเตบโตของเสนใย การเกดดอกและการเจรญเตบโตของดอกเหด

แตภายในดอกเหดถาความชนมากเกนไป เสนใยจะชมนามากและตายได ดอกเหดเลก ๆ ทถกรดนาจะไปชม

อยบรเวณรอยตอของเสนใยกบดอกเหด ทาใหสงอาหารไปยงดอกเหดไมไดจงฝอและตายลงได แตถาแหงไป

ดอกเหดจะกระดางหรอมรอยแตก และดอกเหดไมเจรญเตบโต

แสง แมวาแสงมความจาเปนตอการเจรญเตบโตและการรวมตวของเสนใยเหดเพอเกดเปนดอก แตแสง

กไมมความจาเปนตอการเจรญเตบโตของดอกเหด และในทางตรงกนขามแสงจะเปนตวทาใหดอกเหดเปลยนส

คลาขน ตางกบเหดทขนในทมดซงจะมสขาวเปนทนยมของผบรโภค

ความเปนกรดดาง (pH) ผลของกรดดางมผลทสาคญตอการผลตเหดเชนกน เหดฟางชอบสภาพเปน

กลางหรอกรดเลกนอย ถาเปนกรดมากหรอเปรยวไปจะทาใหบกเตรในกองฟางไมเจรญ ไมยอมสลายโมเลกล

โตๆ ใหเลกลงได เสนใยเหดฟางกจะไดรบอาหารนอยกวาทควร จะเปนดอกเหดกจะขนนอยไปดวย ความเปน

กรดเปนดางทเหมาะสมสาหรบเหดฟางควรอยในระดบ 5-8

อากาศ ทกระยะของการเจรญเตบโตของเหดลวนแตตองการอากาศในการหายใจทงสน โดยเฉพาะ

อยางยงในระยะทกาลงจะเกดดอกและเกดดอกแลว ถาภายในแปลงเหดมกาซคารบอนไดออกไซดมากเกนไป

เสนใยจะเจรญเตบโตชาลงหรอชะงก ดอกเหดจะยดยาวออกในลกษณะผดปกต สวนผวของดอกเหดจะหยาบ

ขรขระ คลายหนงคางคก

ใบงานท 3

จงอธบายปจจยใดทมอทธพลตอการเพาะเหดฟาง

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

บทท 4

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเหดฟาง

ลกษณะทางพฤกษศาสตร

เหดเปนพชจาพวกรา ซงสวนมากจดอยในชน Basidiomycetes การเจรญเตบโตเรมมาจากเสนใยของเหดราท

รวมตวกนเปนกลมกอนภายในเวลาไมกชวโมงในสภาพแวดลอมทเหมาะสม คอ ในทมอาหาร ความชน และอณหภมท

พอเหมาะ กอนเหดออนเจรญมขนาดใหญขนแลวปรแตก และยดยาวออกไปในอากาศ เผยใหเหนสวนตาง ๆ ของดอกเหด เมอ

มขนาดโต

เตมท ประกอบดวยสวนตาง ๆ ตอไปน

สวนประกอบตาง ๆ ของเหด

1. หมวดเหดเปนสวนปลายสดของดอกทเจรญเตบโตขนไปในอากาศ เมอดอกบานเตมทจะกางออก

มลกษณะรปทรงเหมอนรมกาง ขอบคมลงหรอแบนราบ หรอกลางหมวกเวาเปนแองมรปเหมอนกรวย

ปากกวาง ผวหมวกเหดดานบนอาจจะเรยบ ขรขระ มเกลดหรอมขนแตกตางกนแลวแตชนดของเหด เนอ

หมวกเหดหนาบางตางกน อาจจะเหนยวหรอฉกขาดไดงาย เนอเยอของหมวกเหดบางชนดอาจเปลยนสไดเมอ

ถกอากาศ

2. ครบ หรอซหมวดเหด เรยงเปนรศมรอบกานดอก ดานลางของหมวกเหด เหดแตละชนดมจานวน

ครบหมวกแตกตางกนและความหนาบางไมเทากน จานวนของครบหมวกจงใชเปนลกษณะประกอบการ

จาแนกเหดดวย สของครบหมวกสวนมากจะเปนสเดยวกบสเปอรของเหด ซงจดเปนลกษณะแตกตางของเหด

แตละชนดดวย

3. กานดอก มขนาดใหญและยาวแตกตางกน สวนมากเปนรปทรงกระบอก ตอนบนยดตดกบหมวกเหด

หรอครบหมวกดานใน กานดอกเหดมผวเรยบขรขระหรอมขน หรอมเกลด

4. วงแหวนเปนเนอเยอบาง ๆ ยดกานดอกและขอบหมวกของเหดใหตดกน เมอหมวดเหดกางออกเยอ

จงจะขาดจากขอบหมวก แตยงมเศษสวนยดตดกบกานดอกใหเหนรอบกานดอกเหมอนมวงแหวนหรอแผน

เหยอบางสวมอย

5.เปลอกหม เปนเนอเยอหนาหรอบางชนนอกสดทหมดอกเหดทงดอกไว ในระยะทเปนดอกตมเปลอก

หมจะมเนอเยอและสคลายคลงกบหมวกเหด แตสวนมากจะมสขาว

6. กลมเสนใย บรเวณทดอกเหดจะขนปรากฎเสนใยราสขาวขนอยกอน เสนใยนจะกอตวหรอรวมตวกน

เปนกอนใหญ เหดบางชนดจะมเสนใยรวมตวกนเปนกอนแขงอยทโคนกานดอก หรอเปนเสนหยาบมองเหน

ดวยตาเปลา แตเหดบางชนดมเสนใยละเอยดเลกมาก มองไมเหนลกษณะดงกลาว โดยปกตเสนใยของเหดจะ

เปนสขาวนวลแทรกซมอยตามทบรเวณทจะเกดดอกเหด

ววฒนาการการเพาะเหด

การศกษาเรองเหดราถกจดใหเปนแขนงวชาหนง เรยกวชานวา ไมคอโลจ(mycology) ทมาจากศพท

เดม คอ mykes หมายถง เหด และ logos ทหมายถง วชาความหมายโดยรวมของคานจงหมายถงวชาทวา

ดวยเรองของเหดรา

เหดจะเกดขนเองและแพรกระจายตามธรรมชาต โดยชนดหรอพนธเหดมความแตกตางกนไปตาม

สภาพแวดลอมนนๆ เหดบางชนดขนไดในขอบเขตทกวางขวาง หรอมเขตแพรกระจายกวางจงมชอเรยกได

หลายชอ โดยทวไปเหดจะขนเองในฤดกาลทชมชนแลวมนษยเราไดเกบมากน ตอมาเมอเหดเปนทตองการมาก

ขน จงเรมหาทางเพาะปลกเหดขน วธการในระยะเรมแรกนน เปนการชวยธรรมชาต หรอเลยนแบบธรรมชาต

เชน ในสมยโบราณชาวอตาล ชาวโบฮเมยนหาไมบางชนดมากองรวมกน เมอไดรบฝนและความชนเปน

เวลานานจะเกดดอกเหดขนมาก การเพาะเหดหอมในจนสมยโบราณไดใชวธนเชนกน สาหรบในไทยไดมคนตด

ตนแคมาสมไวแลวมเหดหหนเกดขน หรอตามกองฟางทกองสมไวใหสตวเลยง เชน วว ควาย กนนน เมอมฝน

ตกชกจะมดอกเหดเกดขนเอง โดยธรรมชาตใหเกบกนไดเสมอ

เมอพดถงคาวา เหด คนทวโลกจะนกถงเหดหลกของประเทศนนๆ เชน คนไทยจะนกถงเหดฟาง (เหดจน หรอ

เหดบว;Volvariella volacea) ชาวจนและชาวญปนจะนกถงเหดหอม Lentinus edodes สวนชาวตะวนตก

ทวไปทงในยโรปและอเมรกาจะนกถงเหดฝรง(เหดกระดม หรอเหดแชมปญอง ; Agaricus bisporus)

ในภาพท 2.1 ทนามาแสดงน ชใหเหนวาแหลงผลตใหญของเหดหอม (ดอกเหดสดา)และเหดแชมปญอง (ดอก

เหดสขาว) จะกระจายอยตามแหลงใหญ 2 แถบ คอ เหดแชมปญอง อยในแถบยโรปและอเมรกา สวนเหดหอม

และเหดอนจะอยในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนสวนมาก

ในแถบยโรปนนชนชาตแรกทเพาะเลยงเหด คอ ชาวฝรงเศสประมาณป พ.ศ.2193(ค.ศ.1650) หรอ

กวา 300 ปทผานมา โดยเรมจากการปลกเหดกลางแจงปรบสภาพใหเหมาะสมเพอใหเหดขน ตอมาไดทดลอง

ปลกในถา ในหองใตดน แลวปลกสรางโรงเรอนถาวรเพอใชเพาะเหด ใน พ.ศ.2437 มการจดตงสถาบนปา

สเตอร (Pasteur Institute) ซงถอเปนความกาวหนาครงสาคญเพราะใชเปนสถานทคนควาเพอทาเชอเหด

บรสทธและเปนผลดแกชาวฝรงเศสและประเทศทเพาะเลยงเหดแชมปญอง ตอมาวทยาการนไดแพรกระจายส

ประเทศองกฤษออสเตรเลย ยโรป อเมรกา

อาฟรกาใต แลวเขาสเอเชย เชน ประเทศญปน ไตหวน และเกาหล โดยภายหลงสงครามโลกครงท 2 ไดมการ

กระจายการเพาะเลยงสประเทศตางๆ ทวโลกอยางรวดเรวเพราะสามารถผลตหวเชอหรอ motherspawn ทม

ความบรสทธมากขนสาหรบประเทศในแถบเอเชยกลาวไดวา คนจนเปนชาตแรกทสามารถเพาะเหดฟางได ม

หลกฐานระบมผนาเอาฟางเกาทเหดฟางเคยขนมากองสมรวมกนทบฟางใหมทผานการแชนาแลวเมอทงไว

ประมาณ 1-2 เดอนจะเรมมดอกเหดเกดขน การเกดดอกเหดจะมากหรอนอยขนอยกบสภาพแวดลอมนนไดม

การนาวธการนไปใชในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมทงประเทศไทยดวยประเทศไทยไดเพาะเลยงเหดมา

นานแลว โดยพบวาประมาณ 60 ป ทผานมามชาวจนเพาะเหดฟางทบรเวณสะพานซงฮในกรงเทพฯ นาเอา

ฟางมาแชนาไวนาน 24-36 ชม. แลวกองสมไวใหกวางประมาณ 1 เมตร สง 0.5 เมตร มความยาวพอสมควร

จากนนนาเอาเมลดบวและฟางเกาขามป ทเคยมดอกเหดเกดขนมาสมไวบนกองฟางอกครงหนง มความหนา

ประมาณ15-20 ซม. รดนาซาวขาว กบนาปสสาวะของคนใหชนและเปอยผพงเรว อกประมาณ 1 เดอนดอก

เหดฟางจะเกดขนพรอมเกบเกยวไดในระยะตอมามการพฒนาวธการเพาะเหดฟางเพมขนเปนลาดบ มการทา

กองฟางใหมลกษณะเปนชนๆ โดยการโรยเปลอกเมลดบวสลบกบฟาง จานวนชนจะขนอยกบฤดกาล เชน ฤด

หนาวจะทาประมาณ 4-5 ชน สวนในฤดรอนจานวนชนจะลดลงเหลอประมาณ 3 ชน เปนตนประเทศไทยได

เพาะเลยงเหดบวหรอเหดจนหรอเหดฟาง โดยเพาะเลยงจากเหดทขนอยตามธรรมชาตและมไดเปนขนตอน

ชดเจน จนกระทงป พ.ศ. 2479 อาจารยกาน ชลวจารณ ไดเปนผเรมตนพฒนาการเพาะเลยงเหดฟางหรอเหด

บวซงเปนเหดทคนไทยนยมบรโภคและเพาะเลยงดวยวธการงายๆ แตใหผลผลตไมแนนอน เพราะตองอาศย

เชอเหดจากแหลงธรรมชาตการใหผลผลตจงขนอยกบความแขงแรงของเชอเหดทใชอยนน อาจารยกานจงได

จดทาเชอ

เหดบรสทธ เชนเดยวกบเหดฝรงและเหดหอม โดยใชมลมาผสมกบเปลอกเมลดบวหมกไวประมาณ 35-45 วน

และไดประสบความสาเรจในการทาเชอเหดฟางบรสทธนอกจากนนยงไดทาการเพาะเหดฟางแบบกองสง และ

ไดรเรมการเพาะเหดชนดอนอกจานวนมากเชน เหดหหน เหดหอม และเหดนางรม รวมทงไดสงเสรมการ

เพาะเลยงเหด โดยการอบรมการทาเชอเหดและเพาะเหดเปนรนแรกในป 2491 การฝกอบรมดงกลาวนมมา

จนถงปจจบน นอกจาก

นยงมการเรยบเรยงตาราการเพาะเลยงเหด จนทาใหการเพาะเลยงกระจายไปอยางแพรหลายทวประเทศใน

เวลาตอมา

แนวทางการพฒนาการเพาะเลยงเหด

แบงออกเปน 2 ดาน ดงน

1. ดานวชาการเพอศกษาคนควาปรบปรงพนธ ปรบปรงขบวนการผลตใหไดผลผลตสง โดยมงให

ออกดอกไดเรว สามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมในเขตรอนชนไดด โดยเฉพาะพนธเหดทนามาจาก

ตางประเทศ ทงนควรเปนการลงทนการผลตในระดบตาแตใหผลตอบแทนสงขน มการควบคมคณภาพผลผลต

2. การคนควาทดลองบทบาทของเหดในทางเภสชศาสตร หรอศกษาสรรพคณในการใชบารง

สขภาพ หรอเปนยาอายวฒนะทเรยกกนวา คณคาทางสมนไพร สาหรบในประเทศจนนนไดเพาะเลยงและ

ศกษาผลของเหดหลนจอ Ganoderma lucidum สวนประเทศไตหวนและญปนไดทดลองศกษาการใชเหด

ปองกนโรค เชน การใชเหดหอมปองกนมะเรง เปนตนนอกจากนยงมเหดปาอกหลายชนดทไดรบความสนใจ

นามาศกษาถงสรรพคณเพอใชรกษาโรคตางๆ เชน เหดหง (Shelf fungi ; Polyporus versicolor) ท

เจรญเตบโตบนขอนไมจาพวกไมเนอแขง ลกษณะคลายกาบหอยและเกดรวมกนเปนกลม ซงทาความเสยหาย

ใหแกตนไมและปาได เหดรางแห (Stinkhorns) และเหดขอนตางๆ

สายพนธเหดฟาง

การพฒนาการเพาะเหดฟางเรมจากการเพาะแบบกองสง มาเปนเพาะแบบกองเตยทตองใชไมหรอ

แบบพมพ จนถงขนเพาะในโรงเรอนอบไอนา พนธเหดทใชสวนใหญไดมากจากดอกเหดทเกดขนเองตาม

ธรรมชาต ตามกองฟางเกา แลวแยกเนอเยอตอ ๆ กนมา ไมมการบนทกหรอศกษาสายพนธเหดฟางเอาไวเลย

จนอาจลมไปวาสายพนธเหดฟางกมความสาคญไมยงหยอนไปกวาวธการเพาะ อยางไรกไดขณะนนกวชาการ

จากหนวยงานวทยาไมโคร กองโรคพชและจลชววทยา กรมวชาการเกษตรไดทาการคดเลอกสายพนธเหดฟาง

ทเกบรวบรวมไดจากดอกเหดทขนเองตามธรรมชาต และสายพนธเหดฟางสปอรเดยวทแยกไดจากดอกแมสาย

พนธตางๆ เชน

1. เหดฟางสายพนธ TBKH 1 เปนพนธทเหมาะสมสาหรบเพาะในสภาพแวดลอมเมองไทยปรบตวเขา

กบสภาพการเพาะแบบพนดนกลางแจงไดด และออกดอกเจรญเตบโตไดดในฤดฝน ออกดอกเรวภายใน 9 วน

หลงจากเรมเพาะ ดอกมขนาดปานกลางถงใหญ หมวกสเทา รปรางมทงรปไข และยอดแหลม เกดเดยวหรอ

เปนกลม ๆ และ 4-15 ดอก ใหผลผลตสงสมาเสมอเฉลย 700 กรม ตอกองในชวงฝนตกหนก และ1,100 กรม

ตอกองในฝนตกปานกลาง ในขณะทเหดฟางทวไปใหผลผลต 200-300 กรมตอกองเทานน คณภาพดอกเหดท

เกบไดตรงตามความตองการของตลาดเหดสด แตขอจากดของเหดฟางสายพนธนคอ ไมเหมาะทจะใชเพาะใน

ฤดรอนเพาะไดผลผลตตกตา

2. เหดฟางสายพนธ TBKH 2 ลกษณะประจาพนธคอ สามารถเจรญไดด ใหผลผลตสงสมาเสมอใน

สภาพการเพาะและดแลรกษาทแตกตางกนในแตละทองท ปรบตวเขาสภาพแวดลอมทแปรปรวนไดดทาให

สามารถเพาะไดทกฤดกาล ไมตองดแลรกษามากและทนรอนไดดตลอดทงป ใหผลผลตเฉลยไมตากวา 1

กโลกรมตอกองเตยมาตรฐาน ยกเวนในฤดฝนผลผลตจะลดลงบาง

3. เหดฟางสายพนธ TBKH 3 ในชวงหลงป 2530 ภาคเอกชนมการไหวตวเพอหาดอกเหดมาบรรจ

กระปองสงออกขายยงตางประเทศ ซงเปนผลตอเนองมาจาก ประเทศไตหวนลดการผลตเหดฟางบรรจ

กระปองลง แตตลาดโลกตองการเหดฟางบรรจกระปอง ทมคณภาพของดอกเหดทแตกตางจากดอกเหดสดท

ตลาดภายในประเทศตองการ กลาวคอ ตลาดโลกตองการดอกเหดทมขนาดสมาเสมอขนาดปานกลางหรอ

ขนาดเลกสดา ในขณะทตลาดสดในประเทศตองการเหดดอกใหญมสขาว จงไดมการนาเขาสายพนธพนธเหด

ชนดนจากประเทศไตหวน ซงเปนสายพนธทเหมาะสาหรบเพาะปอนโรงงานอตสาหกรรมกระปอง เนองจากม

คณภาพของดอกเหดตรงตามความตองการตลาดโลก อกทงในผลผลตสง กรมวชาการเกษตรไดทาการเกบ

รกษาสายพนธและจาหนาย เผยแพรใหแกผผลตเชอเหด นาไปขยายพนธจาหนายใหแกเกษตรกรผเพาะเหด

ทวไป

ใบงานท 4

จงอธบายความหมายของสายพนธและปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเหดฟาง

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

บทท 5

ขนตอนการเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน

การเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน

การเพาะเหดฟางแบบกองเตยและแบบกองสง เปนการเพาะเหดทเรยบงาย เหมาะสาหรบเกษตรกร

รายยอย เพราะไมตองลงทนมาก แตเปนวธทใหผลผลตไมแนนอนตองอาศยสภาพดนฟาอากาศไมสามารถผลต

เหดใหมคณภาพสงพอทจะสงออกเปนอตสาหกรรมได จงไดมการศกษาวธเพาะเหดฟางใหไดผลผลตสง ม

ความสมาเสมอแนนอนตามเวลาทตองการ และสามารถผลตเหดไดตลอดป สามารถทาเปนการคาโดยวธการ

เพาะเหดแบบโรงเรอน

การเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน เปนการใชความรทางดานการเกษตรแผนใหมเขาชวยในทกขนตอน

ของการเจรญเตบโต จนกระทงเกดดอกและเกบเกยว ผทจะเพาะเหดฟางแบบโรงเรอน จงควรจะผานการเพาะ

เหดแบบกองสงหรอกองเตยมาแลว เพอจะไดทราบถงความตองการปจจยตาง ๆ ในการเจรญเตบโตของเหด

ฟางทกขนตอนตงแตเรมแรกจนกระทงเกบเกยวผลผลต ทงนเพราะการเพาะเหดฟางดวยวธนตองลงทนครง

แรกสงมากในดานการกอสรางโรงเรอน เครองกาเนดไอนา และอปกรณอน ๆ มขนตอนในการเพาะเหดมากขน

โดยจะตองหมกปยทจะใชเพาะ, นามาตใหละเอยด, ใสในโรงเรอน, เลยงเชอรา, อบฆาเชอ, ปรบอณภม

ความชนและแสง เปนตน หากปรบสภาพแวดลอมไมถกวธอาจทาใหเสยทงหมดได

โรงเรอนทใชเฉพาะและการจดสราง โรงเรอนทจะใชเพาะเหดฟางนน ควรคานงถงความเปนจรงทม

การปฏบตกนอยแยกออกเปน

1. โรงเรอนหลก ควรเปนโรงเรอนแบบถาวร หลงคาอาจมงดวยจากหรอหญาคาขนาดโรงเรอนควร

สรางใหมขนาดเหมาะสมกบจานวนของหอง 1 โรงเรอน จะมหลายหองหรอหองเดยวกได พนโรงเรอนถาเปน

พนดนกควรอดใหแนน หรอเปนพนคอนกรตกจะด เพอสะดวกตอการทาความสะอาดโรงเรอนเพาะเหด ควร

เปนโรงเรอนทปดมดชด สามารถอบไอนาฆาเชอเกบอณหภมและความชนได วสดทใชอาจเปนคอนกรต อฐ

บลอค กระเบองเรยบหรอใชโครงไมไผบกดวยผาพลาสตกหนาใหสามารถเกบรกษาความชนได ขนาดของ

โรงเรอนกวาง ยาว สง 5 X 8 X 3 เมตร หรอ 4 X 6 X 2.5-3 เมตร หลงคาทรงหนาจวทาดวยจาก บดวยผา

พลาสตก พนโรงเรอนควรเปนพนคอนกรต มประตทางเขาออกดานละ 1 ประต โรงเรอนเพาะนตองมชอง

สาหรบระบายอากาศอยบรเวณหนาจวกวางประมาณ 40 X 60เซนตเมตร และมชองสาหรบสงไอนาผานเขา

ไปในโรงเรอนได อยางไรกดรปแบบและขนาดของโรงเรอนตลอดจนวสดทใชอาจเปลยนแปลงปรบปรงไดตาม

ความรและเครองมอทสรางขน

2. โรงเรอนรอง หรอชนวางเพาะเหด ควรมขนาดกวาง 1 เมตร โดยสรางใหมชายยนออกมาขางละ 50

เซนตเมตร ยาว 4 เมตร และสง 1.80 เมตร โดยแบงชนเพาะเหดออกเปน 2 ขาง ๆ ละ 4 ชน แตละชนหางกน

50 เซนตเมตร ชนแรกอยสงจากพน 30 เซนตเมตร ชนท 4 สงจากพน 1.80 เมตร ชนวางเพาะเหดนควรทา

ดวยเหลกหรอไมไผกไดผาพลาสตก ลกษณะคลายกบถงเคลอบ เยบและบภายในโรงเรอนเพอควบคมอณหภม

อปกรณทจาเปนตอการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

การเพาะเหดฟางในโรงเรอนเพอใหการดาเนนการประสบผลสาเรจตามเปาหมาย ควรมอปกรณท

สาคญดงน

1. พดลมดดเปาและระบายอากาศ เปนพดลมทรงกระบอกธรรมดา ขนาดใบพด 16-20

เซนตเมตร แตดดแปลงทากลองสงกะสสวมปากทางลมออก โดยใหมลมออกได 2 ทาง ทางหนงตอเขาภายใน

โรงเรอน อกทางหนงออกภายนอก ทงสองจะมลนปดเปด สวนทางดดลมกเชนเดยวกนคอทาทางดด 2 ทาง

ตอเขาภายในดานหนง อกขางหนงอยขางนอก และมลนปดเปดเชนกน สาหรบทางลมออกกตอเขาภายใน

โรงเรอนโดยตอขนไปขางบนขนานกบสนจว อาจทาดวยทอเอสลอนหรอใชผาพลาสตกเยบใหได

เสนผาศนยกลางพอสวมปากทอได ตรงทอทขนานจวนนตองทาการเจาะรขนาดเทามวนบหรเพอใหอากาศออก

2. เทอรโมมเตอร คอ เครองมอสาหรบวดอณหภมภายในหอง ควรใชขนาดทสามารถวดไดตงแต

อณหภม 0-100 องศาเซลเซยส ฝงอยตดกบผนงสงจากพนประมาณ 1.50 เมตร อยดานไหนของโรงเรอนกได

ชองทเจาะใสเทอรโมมเตอรนนจะตองกลวง เพอใหเทอรโมมเตอรสมผสกบอากาศภายในสวนดานนอกของ

โรงเรอนปดดวยกระจกใสเพอสะดวกในการอานคา

3. กะบะไมหรอแบบพมพไมสาหรบหมกวสด จะทาเปนรปสเหลยมจตรสกไดขนาดกวางและยาว

เทากนประมาณ 1-15 เมตร สง 50 เซนตเมตร

4. เครองตปยหมก ใชตปยหลงจากหมกไดทแลว เครองตปยหมกควรเปนเครองทกาลงแรงสง

อยาง นอยไมควรตากวา 5 แรงมา อาจดดแปลงจากเครองตนาแขง หรอเครองตหนกได ตปยหมกใหละเอยด

และฟ

5. อปกรณอน ๆ เชน หลอดฟลออเรสเซนต เครองพนฝอย เครองวดความชน ตระกราเกบเหด

เครองกาเนดไอนา

ตองมขนาดใหญพอทจะใหไอนาสาหรบทาความรอน ภายในโรงเรอนมอณหภมสงถง 70 องศา

เซลเซยส เปนเวลา 2 ชวโมงตดตอกน และ 50 องศาเซลเซยสอกอยางนอย 8 ชวโมงตดตอกน ทอสงไอนาออก

จากเครองกาเนดไอนาจะตอตรงไปถงโรงเพาะ และจะตองมวธการทดพอทจะทาใหไอนาจากทอกระจายไปทว

โรงเรอน ทาใหทกสวนของโรงเรอนมอณหภม ใกลเคยงกบระดบทตองการ ทงนเพราะอณหภม ความชน และ

อากาศเปนปจจยทมผลตอผลผลตของเหดเทา ๆ กบการเตรยมวสดเพาะและสายพนธ จงตองมวธการท

ควบคมปจจยเหลานไวใหไดตามความตองการของเหดรปแบบของเครองกาเนดไอนามหลายชนด เชน ชนด

วางตง ชนดวางนอน จากเครองกาเนดไอนาจะตองตอทอไปยงโรงเรอนเพาะเหด โดยทาการกอวางกบพนของ

โรงเรอนตรงกลาง โดยใชทอขนาด 2-4 เซนตเมตร ทอทอยในโรงเรอนจะตองเจาะรใหนาออก ขนาดประมาณ

1-4 หน รทเจาะระยะตน ๆ ควรหางกนมาก ๆ แลวคอย ๆ ถเขาเครองกาเนดไอนา 1 เครอง อาจตอทอไอนา

โยงไดนบเปนสบ ๆ โรง แตถาไมอยากลงทนมากอาจใชถงนามน 200 ลตร เปนเครองกาเนดไอนาแทนกได

โดยวางนอนบนเตาเศรษฐกจหรอเตาฟนกได โดยปกตแลวถงนามนจะมรสาหรบดดนามนออก 2 ร ใหเอารท

ใหญกวาอยดานบน เจาะรบนสนถงเพอใหไอนาออก แลวเชอมตอดวยทอประปาขนาด 2-3 เซนตเมตร เพอตอ

ไอนาเขาไปยงโรงเรอน โรงเรอนขนาด 4X6 เมตร สง 2.5 เมตร ควรใชถง 200 ลตร จานวน 2 ใบ ตอทอไอนา

เขาหากน

ขนตอนการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

ในการเพาะเหดฟางในโรงเรอน วสดเพาะนยมใชและไดดทสดกคอ ขฝาย (อาจผสมไสนนดวยกได)

โดยใชฟางเปนวสดรองเพาะ อยางไรกดเรายงสามารถใชวสดอน ๆ เพาะไดเชนกน ซงไดแก ไสนน เปลอกถว

เขยว เปลอกถวเหลอง ผกตบชวาแหง ตนกลวยแหง ฟาง เศษหญาแหง ชานออย และตนขาวโพดแหง เปนตน

แตวสดดงกลาวนยงไมเปนทนยม เพราะไดผลไมดเทาทควรสาหรบขนตอนในการเพาะเหดฟางในโรงเรอนท

สาคญกมดงน

1. การจดโปรแกรมการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

2. การหมกวสดทใชเพาะ (การหมกขฝาย, ไสนน)

3. การตปนขฝายและการเตมธาตอาหารเสรม

4. การนาขฝายขนชนเพาะเหด

5. การเลยงเชอราอาหารเหด

6. การอบไอนาฆาเชอราและศตรเหด

7. การจดเตรยมเชอเหดฟางและการโรยเชอเหดฟาง

8. การปรบอณหภมและสภาพอากาศภายในโรงเรอน

9. การดแลการพฒนาของดอกเหดและการเกบผลผลต

10. การทาความสะอาดโรงเรอนเพอเตรยมการเพาะครงตอไป

การจดโปรแกรมเพาะเหดฟางในโรงเรอน การดาเนนงาน (ใชกบโรงเรอน ขนาด 4 X 6 X 2.5 เมตร)

วนท 1 หมกขฝาย 200 กโลกรม

แชนา 1 คน เอาขนเพอใหสะเดดนา

เตมยเรย 1-2 กโลกรม ตงกอง สามเหลยมสง 70 เซนตเมตร

กวาง ยาวไมจากด หมก 1 คน

วนท 2 กลบกอง เตมราละเอยด 10 กโลกรม

ตงกองเตมปนขาว 2 กโลกรม

ตงกองสามเหลยมหมกตอ 1 วน (เอาฟางแชนา 1-2 คน 30 กโลกรม)

วนท 3 กลบกอง ตปน เตมยบชม 2 กโลกรม เตรยมเอาขนชนโรงเพาะ

- เอาฟางรองบนชน 30 กโลกรม ความหนาของแตละชน 4, 5 นว

- เอาขฝายหมกขนทบบนฟางหนา 4, 5 นว จนหมดขฝาย 200 กโลกรม

- ใชไอนา รกษาอณหภมท 45 นาน 24 ชวโมง

วนท 4 อบไอนาฆาเชอจลนทรยท 70 องศาเซลเซยส นาน 6 ชวโมง

พกใหเยนประมาณ 1 คนโดยใหอณหภมประมาณ 35 องศาเซลเซยส

วนท 5-8 เมอภายในโรงเรอนอณหภม 35 องศาเซลเซยส

หวานเชอเหดฟางทคดแลว 30-50 หอ (5-10 กโลกรม)

ปดประตรกษาอณหภม 32-38 องศาเซลเซยส นาน 3วน

วนท 8-10 ระบายอากาศใยเหดฟ คลมผวหนาวสดเพาะ

รกษาอณหภม 32-38 องศาเซลเซยส นาน 2 วน

วนท 10-12 ระบายอากาศเพม (เสนใยกบปยหมกหมด) พนสเปรยนาใหเสนใยยบตวลง

ชวยลดอณหภมเปดแสง เหดจะจบตมดอกรกษาอณหภม 28-32 องศาเซลเซยส

ไปเรอย ๆ จนเกบดอกหมดคอประมาณ 5-7 วน (ดอกโตขน ตองเพมอากาศโดยใชโบ

เวอรระบายทางชองระบายอากาศ)

วนท 12-17 เรมเกบดอกไดและเกบไดนานประมาณ 5 วน

ผลผลตรนแรกประมาณ 25 %ของทงหมด

วนท 17-20 เกบดอกรนแรกหมด พกใยประมาณ 2-3 วน

จะเกดตมดอกเหด เกบผลผลตรนสองประมาณ 3 วน

วนท 20 เกบผลผลตรน 2 หมด ผลผลตทไดประมาณ 50-60 กโลกรม

หมายเหต : ความชนในโรงเรอนไมตากวา 80 %ตงแตเรมเพาะจนเกบดอกหมด การปรบอากาศตองไมทา

ใหความชนตากวา 80 %

ทมา : จากศนยรวมสวนเหดบานอรญญก โทร.441-9263 โทรสาร 441-9246

การหมกขฝายหรอไสนน

ขฝายกคอ เมลดฝาย เศษขฝนผง หรอของเหลอทงหมดจากโรงงานอตสาหกรรมปนฝาย สวนไสนน

กคอ ทกสวนของผลนนทไดปนเอาเสนใยออกแลว ซงประกอบดวยแกนกลาง เมลด ตน และเปลอกวสดเพาะ

ทง 2 ชนด นนยมกนมาก เพราะยอยสลายไดเรว มธาตอาหารเหดฟางทสามารถไปใชไดสง และสะดวกตอการ

เตรยมการ

การหมกขฝายหรอไสนนนเรมแรกกทาไดโดยนาขฝาย หรอไสนนลงแชนาในถงหมกและเหยบยาให

แนน ในโรงเรอนขนาด 4 X 6 X 2.5 เมตร จะใชขฝาย ไสนนประมาณประมาณ 1 คน กใหเอาขนจากถงหมก

เพอให200 กโลกรม เมอหมกทงไวสะเดดนา แลวเตมสตรอาหารเสรมโดยใชปยยเรย คลกเคลาใหเขากน แลว

ตกขน0.5 % กองบนพนเปนรปสามเหลยมสงประมาณ จากด กองหมก50-70 เซนตเมตร ความยาวไมทงไว

ประมาณ 1 วน จงกลบกองอกครงหนงพรอมกบเตมราละเอยด 5% และเตมปนขาว 1% ตงกองสามเหลยม

เทาเดมและหมกทงไวอก 1 วน จากนนนาขฝายไสนนทเตรยมไวนแลวดาเนนการตามขนตอนตอไปอนง ใน

การหมกระยะนจะมเชอราอาหารเหดเกดขนเปนตนกถอวาเปนการเลยงเชอราเหดไปในตวดวย

สวนวสดชนดอน ๆ อาทเชน เปลอกถวเขยว ผกตบชวาและตนกลวย มาหมกเพอเพาะเหดฟางในโรงเรอนก

สามารถทาไดเหมอนกนแตไมไดผลดเทาทควร จงไมขอกลาวถงวธการหมกวสดเพาะเหลานแตอยางใด

อาหารเสรม

เมอทาการหมกขฝายจนไดกาหนดแลว กอนนาขฝายขนชนเพาะจะตองทาการตปนขฝายเสยกอน

พรอมกบเตมยบซมลงไปประมาณ 1-2 เปอรเซนตของวสดทใชเพาะ และอาจเตมราละเอยดลงไปดวยกได

ประมาณ 3-5 เปอรเซนตของวสดเพาะ ซงรานจะเปนตวชวยกระตนใหเกดเชอราทเปนอาหารเหดฟางไดเปน

อยางด

การตปนขฝายนจะตองใหละเอยดและเปนปยฟมากทสด ควรใชเครองตปนไฟฟาทมสมรรถภาพสง

หลงจากทตปนขฝายจนไดทแลว กใหขฝายนนขนชนเพาะเหดไดทนท

หมายเหต : กรณทชาวบานไมมเครองตปนขฝาย กใชจอบหรอพลวตกกลบกองไปมาหลาย ๆ ครง จนแนใจวา

ใชไดแลวกนาขนชนเพาะไดเลย

การนาขฝายขนชนเพาะเหด

กอนการนาขฝายทผานการหมกขนชนเพาะ เราจะตองปพนรองชนเพาะเสยกอน อาจใชพลาสตกใส

ปรองพนกไดถาขฝายหมก ไมแฉะนาเกนไป ในกรณทใชฟางเปนวสดรองพน จะตองนาฟางไปแชนาทงไว

เสยกอนประมาณ 1 คน หรอจะใชฟางหมกแทนกได โดยจะตองหมกไวลวงหนาประมาณ 2-3 วน ใชฟางแหง

ทนวดจากรวงขาวหรอตอซงขาว ตดใหยาวประมาณ 6-7 นว หรอจะนามาตปนกไดจากนนกนาฟางทไดมาแช

นาใหอมนาจงเอาขนนาแลวนาอาหารเสรมมาผสมคลกเคลาโดยใชปยยเรย 1 เปอรเซนต ราละเอยด 1 %ยป

ซม 1 % และปนขาว 1 % ตอฟาง 100 กโลกรม เมอคลกเคลาอาหารเสรมสรางเรยบรอย กใหนาฟางนนมา

อดลงในกระบะหมก เหยยบใหแนนแลวใชพลาสตกปดคลมหมกไว 2-3 วน จงนาเอาออกมากองไวหลวม ๆ ให

แกสแอมโมเนยระเหยออกไปใหหมดเสยกอน จากนนกนาไปใชได

ใชฟางแชนาหรอฟางหมกทเตรยมไวปรองพนชนเพาะใหสงประมาณ 4-5 นว จากนนจงนาเอาข

ฝายหมกทตปนและผสมอาหารเสรมแลวปทบใหหนาประมาณ 3-4 นว (ใช 200 กโลกรม ตอ 1 หอง) โดย

เกลยขฝายใหกระจายใหทวทงชนเพาะอยาใหแนนนก เมอนาวสดเพาะขนชนเรยบรอยแลว กใหปดหองและ

เลยงเชอราอาหารเหดตออกประมาณ 1 คน แลวจงคอยทาการอบไอนาฆาเชอราตอไป

การเลยงเชอราอาหารเหด

เมอนาขฝายทเตรยมไดขนชนเพาะเสรจแลว กใหตรวจสอบดความชนของขฝายอกครง ถาขฝายม

ความชนไมเพยงพอกใหรดนาบนขฝายเสย แตอยาแฉะเกนไป อาจใชสเปรยพนนาหรอใชบวรดนาแบบฝอยรด

ผานเรว ๆ กไดแลวปดหองทงไว จากระยะนกจะมจลนทรยจาพวกเชอราชนดหนงเจรญขนบนขฝาย พรอม ๆ

กบเปลยนธาตอาหารทเหดฟางเอาไปใชไมได ใหอยในรปทเหดฟางสามารถนาไปใชได (จบแกสแอมโมเนยท

เกดขนระหวางการหมกมาสรางเปนโปรตนเพอการเจรญเตบโต) ซงการเจรญเตบโตและเปลยนธาตอาหารนจะ

ชาหรอเรวกขนอยกบอาหาร ความชนสภาพอากาศ และอณหภมภายในหอง โดยเฉพาะอณหภมจะตองสง

ประมาณ 42-50 องศาเซลเซยสเชอราชนดนจงเจรญเตบโตไดด ดงนน หลงจากทรดนาแลวจงควรปดหอง

ทงไว ความรอนภายในหองกจะคอย ๆ เกดขนมาเอง ปดหองทงไวและรกษาอณหภมขนาดดงกลาวไว

ประมาณ 1-2 วน จะทาใหมเชอราเจรญเตบโตไดมากยงขนและถาเชอราเจรญขนมากเทาไหรกจะไดผลผลต

สงขนเปนเงาตามตวเทานน

เมอเหนขฝายมเชอราเจรญขนมามากพอแลว คอ เหนเปนเสนใยหรอฝาบาง ๆ ตามผวขฝายหรอ

เปนปยคลายสาลอยทวขฝาย ถอวาพอไดแลว กใหดาเนนการอบไอนาฆาเชอรานได ความรอนจากการอบไอ

นาจะทาใหเชอราตายและสลายตวเปนธาตอาหารของเหดฟางในเวลาตอมา

การอบไอนาฆาเชอราและศตรเหด

เมอนาวสดเพาะขนใสชนเรยบรอยและทกอยางพรอมแลว กใสนาลงในหมอตมไอนาในกรณทเรา

จะอบไอนาโรงเพาะเหด 2 หอง ใหใสนาประมาณ 3 สวน ใน 4 สวนของถง และถาตองการอบไอนา 3 หอง ก

ใหใสนา 3.5 สวนใน 4 สวนของถง แลวดาเนนการตมนาใหเดอดจนกลายเปนไอนาอยางเตมท จงคอยอดไอนา

เขาสหองนน ๆ สาหรบขอควรระวงขณะทตมนา ไมควรปดวาลวใหแนนจนสนท ควรเปดใหไอนาสามารถ

ระบายไดบาง ไมเชนนนแลวจะทาใหถงตมนาเกดระเบดขนได ในระหวางการอดไอนาเขาหอง จะตองปดหอง

ใหสนททกดาน โดยเฉพาะดานลางทตดกบพนจะใชไมทบหรอจะใชทรายโรยทบกได แลวตอสายยางเขาหอง

โดยผกปลายทอสายยางซงเสยบดวยไมไผเพอใหขนาดรพนเลกลงเอาไวกบเสาใหแนน เพอไมใหสายยางสะบด

ดนไปดนมาขณะพนนา ทดานในตรงประตหองกใหตดตงเทอรโมมเตอรเอาไวเพอวดอณหภม ครนเมอทาการ

ตมนาจนเดอดไดทแลวกใหเปดวาลว ปลอยไอนาเขาหอง อณหภมภายในหองจะสงขนเรอย ๆ จนกระทงม

ขนาดอณหภมสง 60-72 องศาเซลเซยส ขนไปแลวจงเรมจบเวลาใหไอนาเขาไปอกนานประมาณ 2-3 ชวโมง

จงหยดการพนไอนา (ปดทงใหมอณหภมลดลงประมาณ 35 องศาเซลเซยส เพอทจะไดทาการโรยเชอเหด

ตอไป) แลวยายสายยางไปยงหองอนถดไปและทาการพนไอนาในลกษณะเชนเดยวกนและจงจาไว การอบไอ

นาในเรอนเพาะใหมอณหภมสงถง 72 องศาเซลเซยสเปนเวลาอยางนอย 2 ชวโมงตดตอกน จะฆาเชอราและ

เชอเหดขมา (ขวว) ทปะปนมาไดผลเปนอยางด แตถาอณหภมตากวา 60 องศาเซลเซยสแลว แมจะใช

เวลานานเทาใดกตามกไมสามารถฆาเชอเหดขมา (ขวว) ไดหมด ซงจะเปนปญหาในการเพาะคอมเหดขมา (ข

วว) เกดขน

การจดเตรยมเชอเหดฟางและการโรยเชอเหดฟาง

กอนทจะเรมเพาะเหดฟาง ผเพาะควรจะตองทาความรจกกบเชอเหดฟางใหดเสยกอนทงนเพราะเชอ

เหดฟางมบทบาททสาคญมากทสดในกระบวนการเพาะเหดชนดนอาจกลาวไดวาในการเพาะเหดฟาง

นอกเหนอจากเรองปญหาเทคนคเลก ๆ นอย ๆ อยางอนในการเพาะแลว ปญหาเรองขเหดนเองทเปนเรอง

ใหญโต เปนเรองทมคาถามกนอยางไมสนสด ทงนเพราะนกเพาะเหดมอใหมวธการหรอเทคนคตาง ๆ ในการ

เพาะนนเปนเรองทสามารถเรยนรกนได และสามารถทจะแกไขปญหาทเกดขนไดอยางรวดเรว แตปญหาเรอง

เชอเหดนกเพาะเหดมอใหมตองเรยนรและทาความเขาใจใหมาก ๆ

ปจจบนนแหลงทมการจาหนายเชอเหดฟางมากและใหญทสดยงอยบรเวณสามแยกเกษตรใกล ๆ กบ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร อาจมอยบางในตางจงหวดใหญ ๆ เชน หาดใหญ เชยงใหม และขอนแกน แตมไม

มากหรออาจเปนเชอเหดทสงไปจากในกรงเทพฯ ไมใชเปนเชอทผลตในทองทนน ๆ โดยตรง ทงนเปนเพราะ

การตงโรงงานผลตเชอเหดฟางจะตองมตนทนสงในการผลตสง ตองมตลาดขายเชอทแนนอนและมากพอ และ

ทสาคญคอจะตองหาซอวตถดบหรอขมาสดไดงาย ขมาสดเปนสวนประกอบทสาคญทสดของเชอเหดฟาง คอก

มาในเมองไทยมไมมากและไมแพรหลายมากนก ทาใหไมสามารถกะงานโรงงานการผลตเชอเหดไปตางจงหวด

ได เชอเหดฟางมลกษณะคลาย ๆ กบปยหมก สวนประกอบสาคญ คอขมาสดผสมกบเปลอกเมลดบวและไส

นน บรรจถงพลาสตกเปนถงเดยว ๆ บางยหอกมลกษณะเปนรปกอนกลม เพราะมการนงดวยกระปอง เวลา

ขายจงเทออกมาใสถง ๆ ละ 4 กระปอง หรอ 4 กอน อยางไรกตามเชอเหดทง 2 ชนด คอทงทบรรจกระปอง

นงและบรรจถงนงมคณสมบตทดเหมอนกนทกประการ แมวาในทองตลาดจะมเชอเหดฟางอยหลายยหอ ม

ตวแทนจาหนายมากราย แตมแหลงผลตหรอโรงงานไมกแหงหรอแทบจะนบรายได เชอเหดฟางอาจมหลาย

ตราหลายยหอวางขายอยตามรานตวแทนจาหนายทวไป แตสวนใหญแลวมาจากโรงงานเดยวกน หรอจาก

โรงงานทผลตจรง ๆ เพยงไมกแหงแตผจาหนายนาไปตดตราหรอยหอของตวเองลงไปกอนขายใหแกผซอ

ดงนนเวลาซอเชอเหดไปเพาะควรดทเชอหรอดลกษณะของเชอมากกวาดทตราหรอยหอ การดเชอเปนจะทาให

ทราบวาเปนเชอทเคยซอไปแลวเพาะดอกดหรอไมด นอกเหนอจากจะตองซอเชอจากรานทไวใจได

การปฏบตดแลรกษาใหเกดดอก การปฏบตดแลรกษาใหเหดฟางออกดอก แบงเปน 3 ระยะคอ

ระยะท 1 หลงจากโรยเชอเหดฟางแลวตองควบคมอณหภมใหอยประมาณ 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา

3 วน เสนใยจะเจรญเตมวสด

ระยะท 2 ในวนท 4 จะทาการตดเสนใยเหดโดยการรดนาเพมความชนบนวสดเพาะ เพอรกษาอณหภม

ใหอยประมาณ 28 – 32 องศาเซลเซยส นาทใชตองสะอาดหรออาจใชนาฝนกได เพอไมใหเกดการปนเปอน

ของจลนทรย เปนเวลา 6 – 8 วน ระวางนควรเปดชองใหแสงเขากระตนการเกดดอกวนละ 2 – 3 ชม. หรอ

หากอณหภมสงขนกเปดชองระบายความรอนหรอพนนาเปนฝอยตามผนงโรงเรอนและบนชนเพาะ แตตอง

ระวงอยาใหตมดอกเหดเปยกนา สงเกตวาในชวงนอากาศในโรงเรอนจะเยนสะบาย หายใจสะดวกไมรอนอบ

อาว แตไมควรเปดโรงเรอนเขาออกบอยๆ จะทาใหอณหภมผนผวนเปนอนตรายตอเหดฟาง ดอกเหดจะโตขน

เรอยๆจนถงเกบจาหนายได

ระยะท 3 หลงจากเกบผลผลต 2 – 3 รนจะไดนาหนกประมาณ 100 กก. ตอโรง ควรทาความสะอาด

โรงเรอน โดยขนวสดเพาะออกใหหมด ลางทาความสะอาดชนเพาะและพนโรงเรอน ถามการหมกหมมของ

จลนทรยมากกควรอบไอนาฆาเชอจลนทรย กอนการเพาะเหดครงตอไป

การเกบผลผลตเหดฟางควรเกบเมอดอกเหดฟางยงตมอย ไมควรปลอยใหดอกบานจะเสยราคา ควร

เกบในชวงเวลาเชา และนามาตดแตงและคดขนาด ไมตองลางนาจะทาใหเหดอมนา เสยราคาและเนางาย

การซอเชอเหดฟางไปเพาะมอย 2 วธดวยกน

วธแรก คอ การเลอกซอดวยตนเอง หากดเชอเปนสามารถทาใหไดเชอดไปเพาะ

และสามารถเลอกรานทเชอมคณภาพได โอกาสทเชอเสยมนอย

วธทสอง คอการตดตงสงซอเชอทางไปรษณย เปนวธการทตอเนองกบวธแรก

คอเมอทราบทซอแลวไดมการตกลงทจะสงซอทางไปรษณย สวนใหญผซอจะตองสงเงนไป ใหแกผขายทาง

ธนาณตตามจานวนเชอทตองการ โดยทางผซอจะตองบวกคาขนสงลงไปในเชอแตละกระปองดวยอาจบวกคา

ขนสงเพมจากราคาเชอกระปองหรอถงละ 1-2 บาทเชอเหดฟางทด จะตองไมออนหรอแกเกนไปสงเกตเชอได

จากลกษณะของเสนใยกลาวคออายของเชอฟางจากออนถงแกมอายประมาณ 20 วน เชอเหดฟางทยงออน

เสนใยของเหดจะเรมลาม

จากดานบนเชอลงมาดานลาง ถาเสนใยเพงลามลงไปไดครงถงแสดงวาเชอยงออนอยถาลามไปถงกนถงหรอกน

กระปองแสดงวาเชอมอายพอดเชอเหดทมเสนใยลามเตมถงไมควรเกบไวนานเกนไป เชอทมอายมากหรอเสน

ใยเจรญเตมถงแลวตอไป เสนใยจะยบมสเหลองแสดงวาเชอเรมแกมาก แตเชอทเพงเรมแคเลกนอยแตม

คณภาพดอยเสนใย

จะเรมรวมตวทางดานบนของปากถง หรอชกใยเกาะฝากระปอง เลกนอย และเสนใยจะรวมตวกนสรางสปอร

ชนดหนงซงมองเหนเปนแผนเลก ๆ สนาตาลแดงเรยกวา คลามโดสปอร หรอรวมกลมกนเปนจดสขาวในบาง

สายพนธ แสดงวาเปนเชอทดและไมเปนหมน เชอทเปนหมนเพาะแลวไมเกดดอกเสนใยจะรวมตวกนมากมาย

ขาวฟผดปกตไมควรใชเพาะนอกจากนเชอเหดฟางทดจะตองมกลนหอมแบบกลนเหด เมอเทออกมาจากถงเชอ

จะจบตวรวมกนเปนกอนไมรวงหรอแฉะและไมมนาหนกมากเกนไป นอกจากนจะตองตรวจดวาภายในถงตอง

ไมมตวไรเลกๆหรอมราตาง ๆ เชน ราแดง ราเหลอง ราเขยว ขนไปปะปนอย ซงแสดงวาเชอไมด

การโรยเชอเหดฟาง

หลงจากทไดอบไอนาและปลอยทงไวจนวสดเพาะมอณหภมประมาณ 35 องศาเซลเซยส แลวเรา

จะเรมโรยเชอเหดลงวสดเพาะ (ขฝาย) ในแตละชน การเตรยมและโรยเชอเหดฟางนกทาไดโดยแกะถงเชอเหด

ฟางทคดเลอกแลววามคณภาพดใสลงในกาละมงทลางสะอาด และฆาเชอดวยแอลกอฮอลเรยบรอยแลว และ

ควรลางมอใหสะอาดกอนจงทาการขยเชอใหกระจายทวกนเพอสะดวกในการโรยเชอเหดฟางใน 1 หอง จะใช

เชอเหดฟาง 30-50 ถง

เมอเตรยมเชอเหดฟางเรยบรอยแลวกใหนามาโรยลงบนชนวสดเพาะ (ขฝาย) ในหองใหสมาเสมอ

และทวถงกนทกชน แลวรบปดหองทนท ลกษณะภายในหองใหมอณหภม 35 องศาเซลเซยส (นานประมาณ 3

วน) หลงจากนนประมาณ 6 ชวโมง ใหสงเกตดวามเสนใยเหดเดนเปนสขาวบนวสดเพาะหรอยง หรอโดยปกต

แลวเสนใยเหดฟางจะเรมแตกตวประมาณ 6-8 ชวโมง หลงจากโรยเชอถาทงไวประมาณ 15-16 ชวโมง เสนใย

เหดยงไมเจรญเตบโตกแสดงวามปญหาประการใดประการหนงเกดขน ดงน

1. วสดเพาะยงมกาซแอมโมเนยเหลออย จงเปนพษตอเสนใยเหดทาใหเสนใยเหดไมเจรญ

2. ทาการโรยเชอเหดขณะทวสดเพาะยงมอณหภมสงอยมาก ทาใหเชอเหดเสอมลงหรอตาย

3. เชอเหดมคณภาพไมด อาจเปนหวเชอไมบรสทธ

4. สภาพอณหภมและอากาศภายในหองไมเหมาะแกการเจรญเตบโตของเสนใยเหด

ในการเพาะเหดฟางในโรงเรอนนน หลงจากทไดโรยเชอเหดฟางใสวสดเพาะเสรจและปดหอง

พรอมกบรกษาอณหภมประมาณ 32-38 องศาเซลเซยส ทงไว 2-3 วนแลว เชอเหดฟางจะเจรญเตบโตเปนเสน

ใยเหด มสขาวฟเปนปย เจรญแผกระจายเตมหนาวสดเพาะ จากนนเสนใยเหดจะสะสมอาหารเพอทจะนาไปใช

ในการสรางดอกเหด ในระหวางวนท 3-4 เสนใยเหดกจะเรมยบตวลง เปลยนจากสขาวเปนสนาตาล และจบตว

กนเกดเปนดอกเหดเลกๆ มลกษณะเปนเมดคลายผงซกฟอก ตอจากนนกจะเจรญพฒนาเปนดอกเหดทสมบรณ

ตอไป

ดงนน นบจากระยะวนท 3-4 นเปนตนไป เราจาเปนตองคอยปรบอณหภมและอากาศภายในหอง

เพอใหเหมาะสมกบความตองการในการเจรญพฒนาเปนดอกเหดทสมบรณดงน

1. เมอโรยเชอเหดฟางไวไดประมาณ 3-4 วน กใหเปดแงมดภายในหอง ถาเสนใยเหดยงมลกษณะสขาว

อยตามผวหนาขฝายเปนจานวนมาก แสดงวาภายในหองมอณหภมสงเกนไปลกษณะเชนนแมเสนใยยบตวเกด

เปนดอกเหดเลก ๆ เตมผวหนาขฝายกตาม แตดอกเหดเลก ๆ เหลานกจะไมพฒนาเปนดอกเหดทสมบรณได

เพราะเสนใยเหดไมสามารถจะพกตวและสะสมอาหารไดมากพอ ดงนนเพอชวยใหเสนใยไดฟกตวและสะสม

อาหารไดอยางเตมท จงควรเปดชองระบายอากาศใหอณหภมภายในหองลดลงพรอมกบเปนการถายเทอากาศ

ไปในตวดวย โดยควบคมใหมอณหภมประมาณ 28-32 องศาเซลเซยส โดยเปดชองระบายอากาศทงไว

2. ถาแงมดพบวาเสนใยเหดเรมยบตวและมดอกเหดเลก ๆ เกดขนบางแลว กใหปรบอณหภมภายใน

หองใหอยระหวาง 28-32 องศาเซลเซยสโดยเปดชองระบายอากาศทงไว

3. หลงจากเสนใยเหดไดเรมยบตวลงแลวประมาณ 1-2 วน คอวนท 4-5 กใหสงเกตดวาเมดเหดดอก

เลก ๆ เกดขนทวผวหนาขฝายทกชนหรอยง ถามดอกเหดเลก ๆ เกดขนทวทกชนดแลว กใหแงมประตให

อากาศภายในหองมการระบายถายเทมากขน โดยแงมประตใหกวางประมาณ 20 เซนตเมตร ในระดบความสง

ระหวางชนลางกบชนบน และควบคมใหมอณหภมสงประมาณ 28-32 องศาเซลเซยส ในระยะนถาสภาพ

อากาศและขฝายมความชนนอยลงไปมาก (ตากวา 80%) กใหรดนาโดยใชเครองพนฝอยฉดพน แตจะตองระวง

อยาใหละอองนา จบกนเปนหยดนาได

4. ในชวงวนท 6-7 กจะสงเกตเหนวาดอกเหดมขนาดโตประมาณนวแมมอบางแลว ในระยะนถาพบวา

บรเวณโคนดอกเหดมปยสขาวฟอยรอบ ๆ และผวของดอกเหดเปนขยขรขระคลายผวหนงคางคกกแสดงวา

อากาศภายในหองไมเพยงพอ มกาซคารบอนไดออกไซดในปรมาณทสงมากเกนไป จะตองเพมการระบาย

อากาศภายในหองใหมากขนอก โดยเปดประตเขาใหกวางออกไปอก และรกษาอณหภมใหอยระดบ 30-32

องศาเซลเซยสและถาตองการใหไดดอกเหดทมขนาดโต นาหนกด และดอกขาว กใหทาการอบไอนาในเวลา

กลางคนในชวงทอณหภมตาสด คอระหวาง 02.00-04.00 น. (ทงนกเพราะวาในชวงเวลาดงกลาวทมอณหภม

ตา จะทาใหดอกเหดชะงกการเจรญเตบโต) อบไอนาใหไดอณหภมสงประมาณ 32-34 องศาเซลเซยส จะชวย

ใหดอกเหดเจรญพฒนาไดอยางเตมท ทาใหไดดอกเหดตรงตามตองการ

ซงในเรองนเกษตรกรผเพาะเหด จะตองหมนคอยสงเกตพรอมกบหาขอสรปทถกตองและควรจดบนทก

ไวเปนขอมล เพอชวยใหการดาเนนครงตอ ๆ ไปสะดวกไดผลดยงขน

การดแลพฒนาและการเกบดอกเหด

หลงจากเสนใยเหดไดรวมตวกนเปนดอกเหดเลก ๆ แลว ดอกเหดดงกลาวนจะพฒนาเปนดอกเหดท

สมบรณไดหรอไม หรอจะชาจะเรวกขนอยกบปจจยดงน

1. เชอเหด ถาเปนเชอเหดทไดมาจากการตอเชอมามากชวงแลว ดอกเหดทไดจะมขนาดเลก โตเรว

บานเรว และมเกดเปนจานวนมาก นอกจากนตวเชอเหดนนเปนสายพนธเบากจะโตเรวกวาพนธหนก

2. การสะสมอาหารของเสนใยเหด ถาหากวสดเพาะมอาหารเหดไมสมบรณและการสะสมอาหาร

ของเสนใยเหดเพอใชพฒนาเปนดอกเหดไมพอเพยงแลว ถงแมวาจะเกดเปนดอกเหดขนาดเลก ๆ ขนแลวกตาม

กไมสามารถพฒนาเปนดอกเหดทสมบรณได

3.อากาศ ระยะการพฒนาเปนดอกเหดทสมบรณนจะตองการอากาศสงมาก จงควรเปดชองระบาย

อากาศ และประตใหอากาศบรสทธเขาไปบาง ถาหากอากาศไมเพยงพอแลวจะทาใหมกาซคารบอนไดออกไซด

เกดขนภายในหองมากเกนไป ทาใหเนอเยอภายนอกดอกเหดเจรญเตบเปนเสนใยอกครง คอทาใหดอกเหดเปน

ปยสขาว หรอทาใหผวดอกเหดมลกษณะคลายหนงคางคก หรอถาหากดอกเหดนนยงเลกอยกจะทาใหดอกเหด

มลกษณะผดปกตไป เชน มรอยบมตรงกลาง ปลอกหมดอกคลมไมหมด หรอไมมหมวกดอก เปนตน

4. อณหภม ทเหมาะสมควรอยระหวาง 28-32 องศาเซลเซยส ถาหากมอณหภมตาเกนไปจะทาให

ดอกเจรญเตบโตชา แตดอกทไดนนจะมขนาดโตและหนก ตรงกนขามถาหากอณหภมสงจะทาใหดอกเหดโตเรว

ปลอกหมบางและบานงาย แตถาอณหภมสงมากเกนไปแลวกอาจทาใหดอกเหดไมเจรญเตบโตได

5. แสง ระยะนควรควบคมแสงใหผานเขาไปเพยงเลกนอย เพอใหดอกเหดมสซดลงและคอนขางยาว

ถาหากใหแสงผานเขาไปมากแลวจะทาใหสของดอกเหดเปลยนเปนสคลามาก และไมไดเปนทนยมของผบรโภค

ถาหากสภาพแวดลอมเหมาะสมและมการดแลรกษาดแลว หลงจากโรยเชอประมาณ 2-3 วน เสนใยกจะ

เจรญเตบโตเตมชนเพาะ ประมาณวนท 3-4 เสนใยกจะจบตวกนเปนดอกเหดเลกๆ และประมาณวนท 6-7 ก

จะเรมเกบดอกเหดได การเกบดอกเหด ควรเกบเมอดอกเหดฟางโตเตมทคอมลกษณะเตงตง ปลอกหมขยายตว

เตมทในกรณทดอกเหดมลกษณะเปนหวอยกควรรอไวอกวนหนงหรอครงวน แตเมอเหดมลกษณะหวยดขน

แบบหวพง กตองเกบทนทมฉะนนดอกเหดจะบานออก ทาใหขายไมไดราคา วธการเกบดอกเหดใหใช

นวหวแมมอกดดอกเหดแลวหมนเลกนอยยกขนเบาๆ ดอกเหดกจะหลดออกมา หลงจากเกบดอกเหดมาแลวก

ใหใชมดคมๆ ตดโคนดอกทมเศษขฝายตดมาออกเสย จากนนกนาไปเกบไวในทเยนๆ (อาจเปนตเยนกได)

เพราะถาเกบไวในทรอนอบอาวแลว จะทาใหดอกเหดบานเรวขน ในการเพาะครงหนงๆ ผลผลตทไดควรอย

ระหวาง 50-60 กโลกรมตอหอง จะเหนไดวาการเพาะเหดฟางในโรงเรอนจะประสบผลสาเรจหรอไมขนอยกบ

การสงเกต การเอาใจใส ความขยน ความอดทน ของเกษตรกรเอง และกลาทจะทดลองหาขอมลใหมๆ มา

ปรบปรงวธการของตนเองใหไดผลดอยเสมอ ประการทสาคญทสดคอ จะตองบนทกขอมลตางๆ เอาไวเพอ

นาไปเปรยบเทยบปรบปรงแกไขในการปฏบตการครงตอไป

การทาความสะอาดโรงเรอนเพอเตรยมการเพาะครงตอไป

หลงจากทเกบผลผลตจนหมดแลว กไดเอาขฝายและฟางออกไปใชประโยชนอนๆ ตอไป เมอเอาขฝาย

และฟางออกจากชนเพาะจนหมดแลว กทาการลางชนเพาะและหอง อาจลางดวยผงซกฟอกหรออาจใชนายา

คลอรอกซหรอนายาฟอรมาลนดวยกได แลวลางดวยนาจนสะอาด ปลอยทงไวใหแหงสนทอยางนอย 2-3 วน

จงทาการอบไอนาทอณหภม 60-70 องศาเซลเซยส ขนไป นานประมาณ 1-2 ชวโมง เพอฆาเชอราและศตรท

อาจหลงเหลออย

จากนนจงคอยเรมดาเนนการเพาะตอไป แตถาหากปลอยโรงเรอนทงไวนานวนเกนไปแลว เมอทา

การเพาะกใหอบไอนาเสยกอน ทอณหภมประมาณ 60-70 องศาเซลเซยสขนไป นานประมาณ 1-2 ชวโมง จง

คอยใชทาการเพาะครงตอไป

โรคแมลงและการปองกนกาจด

ถงแมวาการเพาะเหดฟางจะใชระยะเวลาสน แตกมศตรเหดหลายชนดทมกเกดขน คอยทาลายและ

รบกวนผลผลตเหดทออกมา เชน มด ปลวก แมลงสาบ หน ไร และเชอราตางๆ ซงผเพาะเหดฟางควรทจะได

ทราบและหาทางปองกนรกษาดงน

1. มด, ปลวก, แมลงสาบ จะเขาไปทารงหรอเขาไปทาลายเสนใยเหดและกดกนดอกเหดทาใหผลผลต

ตกตา ดอกเหดไมสมบรณ

วธการปองกน

ใชนายาเอฟตาคลอรหรอคลอเดนหยดใสตรงปากรทางเขารงมดหรอปลวก (ภายนอกโรงเรอน) มด

และปลวกจะตายหรอยายหนไป หรอจะใชขเถาแกลบผสมผงซกฟอกโรยบนพนดนโดยโรยรอบนอกโรงเรอน

2. ไร มขนาดเลก สขาวเหลองมขนสนาตาลยาวทสวนหลงและขาสามารถเจรญและแพรพนธไดด

ในบรเวณทชนๆ ทาลายโดยการกดกนเสนใยเหดฟางหรอดอกเหดทมขนาดเลก กอใหเกดความเสยหายและ

เกดความราคาญ เวลาเขาปฏบตงานในโรงเรอน

วธการปองกน

1. ทาความสะอาดโรงเรอนบอยๆ อยาปลอยใหมวสดตกหลนตามพน

2. เมอเพาะเหดเสรจแตละครงควรเกบปยหมกออกใหหมดและลางโรงเรอนใหสะอาด

3. ใชสารเคมฆาไรทไมมพษตกคางฉดพนกอนเกดดอกเหด เพอกนสารเคมซงอาจตกคางในดอก

เหดได แลวโรยปนขาวซาอกครงหนง จะปองกนตวไรและเชอราตางๆ ได

4. วชเหด ทพบเปนคแขงขนแยงอาหารเหดฟางนนทพบมาก ไดแก เหดหมกหรอเหดขมาสาเหตท

เกดขน เพราะภายในปยหมกรอนเกนไปหรอขนตอนผสมสตรอาหารอาจใสอาหารเสรมมากมายในโรงเรอนไม

มการระบายอากาศ

5. โรคของเหดฟางทเกดจากเชอรา เหดฟางเปนเหดทคนไทยรจกบรโภคและเพาะมาเปน

เวลานานแลว การเพาะเหดฟางโดยทวไป มกนยมเพาะหลงฤดทานา เมอเกยวขาวและนวดขาวเสรจแลว โดย

เพาะกนเปนอาชพเสรมเพอเพมรายไดใหแกครอบครว สาเหตทการเพาะเหดฟางเปนทนยมกนอยางกวางขวาง

เนองจากวสดเพาะหาไดงายสวนใหญเปนวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน ฟางขาว เปลอกถวเขยว (เปลอก

ฝกถว) ประเภทอาหารเสรมไดแก ขฝาย ไสนน ละอองขาว ปยคอก ผกตบชวาตากแหง เปนตน

ผเพาะเหดควรไดศกษาใหเขาใจอยางถองแทถงเทคนควธการเพาะเหดแบบตางๆ การเลอกซอเชอเหด

ปจจยทเอออานวย ตอการออกดอกจนกระทงวธการดแลรกษาแปลงเพาะเหด หรอโรงเพาะเหดอยางถกตอง

เสยกอนลงมอเพาะ และยงมเรองการตลาดอกดวย นอกจากปญหาและอปสรรคดงกลาวแลว หากแกไขไมถก

จดอาจทาใหโรคแมลงนนระบาดทาความเสยหายแกการเพาะเหดได ในทนจะไดแยกกลาวถงโรคและเชอราท

สาคญในการเพาะเหดฟางกองเตย และการเพาะอตสาหกรรม รวมทงการดแลรกษาและปองกนกาจด

โรคราเมดผกกาด โรคราเมดผกกาด มกเกดกบกองเหดฟางทใชฟางเกาเกบคางป และถกแดดฝน

มากอน มกเกดกบการเพาะเหดฟางกองเตย

ลกษณะทสงเกต เสนใยของเชอรามลกษณะหนากวาเสนใยของเหดฟาง เรมเกดขนในวนท 3 หรอ

4 ของการเพาะเหดและเจรญเตบโตอยางรวดเรว ตอมาจะเกดเสนใยแผขยายออกไปมลกษณะเปนวงกลม โดย

เฉพาะทหลงกอง เมอเสนใยมอายมากขน จะสรางสวนขยายพนธ รปรางกลม มสขาวเมอออนและเปลยนเปนส

นาตาลเมอแก ทาใหมลกษณะคลายคลงกบเมลดผกกาด จงไดชอวาราเมดผกกาด

เชอรามกเกดเปนยอมเทานน ไมกระจายไปทงแปลงเพาะ แตทาลายเสนใยของเหดโดยตรง ทาให

บรเวณทเกดราเมดผกกาดไมมดอกเหด นอกจากนนราเมดผกกาดยงทาลายดอกเหดออนๆ ทาใหดอกเหดออน

มลกษณะนมกวาปกต โรคราเมดผกกาดเกดจากเชอรา Sclerotium rolfsii

โรคราเขยว โรคราเขยวเกดขนไดทง ขฝาย ฟางขาว บนดนและดอกเหด ทงในการเพาะเหด

ฟางแบบกองเตย หรอการเพาะเหดฟางแบบอตสาหกรรม

ราเขยวทพบม 3 ชนด เปนเชอราอาศยอยในดนหรอในอากาศกได เมอดนหรอวสดเพาะมความชน จะ

เรมเจรญขนทดนและเจรญตอไปถงขฝายและฟางขาว มบางชนดอาจตดมากบขฝายหรอไสนนกอนแลวกได รา

เขยวเปนราประเภทสรางสปอรมาก สปอรมขนาดเลก สปอรปลวไดในอากาศและเจรญเตบโตเรวมาก เมอ

ปรมาณทอาศยเชนกองเพาะเหดมอณหภมและความชนเหมาะสมจงเจรญเตบโตขยายพนธตอไป เชอราเหลาน

เปนเชอราแขงขน หรอราคแขงของเชอเหดฟาง ทาใหเชอเหดฟางบรเวณทมราเขยวเจรญไมทน นอกจากนรา

เขยวยงทาลายดอกเหดออนๆ ได ขณะเสนใยออน มลกษณะเปนสขาว เสนใยบางเมออายได 3 วนขนไป เชอ

ราจะเรมสรางสปอรซงมสเขยว ทาใหเกดการระบาดได

ราเขยว 3 ชนด ดงกลาวคอ ราเขยว Trichoderma และ Gliocladium มสเขยวออน หรอเขยวเขม

ราเขยว Penicillium มสเขยวอมเทา

ราเหดหมก หรอเหดขมา ราเหดหมกหรอเหดขมา (Coprinus spp.) เกดไดทงในการเพาะเหดฟาง

กองเตยและเหดฟางอตสาหกรรมเหดหมก ในกองเพาะเหดฟางอตสาหกรรม แสดงถงการหมกฟางไมไดทม

กาซแอมโมเนยหลงเหลออย การอบไอนาในอณหภมทไมไดท เปนการกระตนจลนทรยตางๆ ใหเรมทางานอก

ครง ทาใหเกดกาซแอมโมเนยได

ในการเพาะเหดฟางกองเตย การเกดเหดหมกเกดจากการใชฟางเกาหรอวสดเพาะมเชอเหดหมกอย หรออาจ

เกดจากกองเพาะรอนและแฉะเกนไป จงเสมอนกบลกษณะการเกดการหมกขนได

ราขาวนวล เชอราชนดนมลกษณะสขาวนาลหรอสเหลองออน ๆ พบตงแตวนแรกของการเพาะเหด

เชอรานมกจะเกดบนวสดเพาะและเจรญแผขยายตดตอกนเปนปนใหญ ทาใหมองเหนเปนกอน ๆ หรอเปนแผน

ๆ เชอราชนดนเปนเชอราทเจรญเตบโตเรว ขนแขงกบเชอเหดฟาง แตเจรญไดเรวกวาทาใหบรเวณทมเชอราน

ไมมเชอเหดฟางขนเลย นอกจากนถามตมดอกเกดขน เชอราชนดนมกเจรญปกคลมดอกเหดเลก ๆ หรอทาให

ดอกเหดกลมนนมลกษณะผดปกตหรอดอกเหดไมเจรญตอไป สวนใหญจะพบเชอราชนดนบนกองวสดเพาะ

เหดฟางเปนครงแรก

ราขาวฟ เชอรานเสนใยมลกษณะขาวจดและฟ มกพบบนหลงกองเพาะ พบตงแตวนแรกหรอวนท 2

ของการเพาะเหด เมอราชนดนอายมากขนจะมสเทา เชอรานเกดเรว ถาเกดแลวไปปกคลมดอกเหดทาใหดอก

เหดฝอ

ดงนน ถาเกดมเชอราเหลานเกดขน ควรแยกออกจากกองเพาะและเผาทาลายเสยเพอปองกนการระบาดของ

โรค

การปองกนโรคเหดฟาง

ตงแตเรมเพาะเหด จนถงสนสดการเกบผลผลตของเหดฟางมเพยง 15-20 วนเทานน จงเปนเหตผล

อนหนงทไมมการใชยาเคมเหมอนพชผกชนดอน ๆ ดงนนวธการสาคญในการปองกนโรคเหดฟาง คอวธการ

รกษาความสะอาดและการปฏบตดแลรกษาอยางสมาเสมอและการเอาใจใสอยางใกลชด ขอแนะนาเลก ๆ

นอย ๆ เหลานอาจเปนประโยชนในการเพาะเหดฟางเพอปองกนใหเกดโรคนอยลง

1. เลอกหวเชอจากแหลงทเชอถอไดวาเปนพนธดใหผลผลตสง มการปนเปอนนอยทสด หรอไมม

2. เลอกตอซงหรอฟางขาวนวดทสะอาดปราศจากเชอราเมลดผกกาดฟางขาวตองมลกษณะแหงสนท

และอมนาไดงาย

3. เขาใจถงสภาพความตองการตาง ๆ ในการเจรญเตบโตของเหดฟาง เพอจะไดปฏบตดแลไดอยาง

ถกตอง เชน เรองอณหภมภายในหอง ขณะทเสนใยเจรญเตบโตตองการอณหภมระหวาง 34-36 องศา

เซลเซยส ถาในหองอากาศรอนหรอเยนเกนไปกควรระบายอากาศเพอใหเกดการถายเทออกซเจน หรอใหไอนา

เพอเพมอณหภม นอกจากนยงมเรองความชน แสงสวาง และความสามารถในการกนอาหารของเหดฟางอก

ดวย

4. ระมดระวงในเรองความสะอาดของโรงเรอนทงภายในและนอกโรงเรอน

ปญหาอปสรรคของการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

1. หมกวสดเพาะแลวอณหภมในกองปยไมสงเทาทควร มกพบเสมอถาวสดเพาะเกาหรอมการเกบ

รกษาไมดทาใหอาหารเหลอนอย จงทาใหเกดกจกรรมการหมกของจลนทรยนอย มผลทาใหอณหภมในกองปย

ไมสงเทาทควร เกษตรกรจงควรเลอกวสดเพาะใหมๆ มธาตอาหารสาหรบจลนทรยมาก

2. อบไอนาในโรงเรอนไมไดระดบอณหภมทตองการ อาจเนองมาจากอปกรณกาเนดไอนาไมสามารถ

ใหไอนาไดเพยงพอกบทตองการ คอ 60 – 72 องศาเซลเซยส นานตอเนอง 2 ชม.

3. โรยเชอแลวเสนใยไมเดนหรอเดนไมดเทาทควร เนองจากเชอเหดฟางคณภาพไมด เกษตรกรจง

ควรเลอกซอจากแหลงทเชอถอได และอายของเชอพอเหมาะไมแกจนเกนไป

4. หลงจากตดเสนใยแลว 2 – 3 วนเสนใยไมรวมตวกนเปนดอก อาจมสาเหตมาจากหองปดมด

ไมไดรบแสงเพอกระตนการสรางดอก ถาตาแหนงโรงเรอนทาใหไดรบแสงไมพออาจตดตงหลอดไฟฟาเพมให

5. การเกดราเขยวขนบนชนเพาะ มกมสาเหตมาจากการอบไอนาอณหภมไมสงถง 60 – 72 องศา

เซลเซยส และนานอยางนอย 2 ชม. ทาใหเกดราเขยวเขารบกวน

6. การเกดเหดถวหรอเหดขายาวขนบนชนเพาะ มกเกดกบปยหมกทมแอมโมเนย หรอใสยเรยมาก

เกนไป หรอควรหลกเลยงการใชยเรยโดยการใชสตร 15 – 15 – 15 แทน

7. การเกดรารอนเปนวงสขาวขนบนชนเพาะ มกมสาเหตมาจากการอบไอนาไมไดตามกาหนด และ

อกสาเหตหนงคอเชอเหดฟางไมแขงแรง ทาใหรารอนเจรญขนคลมวสดเพาะ ซงอาจแกปญหาโดยการโรยปน

ขาว บรเวณทมรารอนในระยะเรมแรก

8. ดอกเหดทมขนาดเลกและบานเรว ผลผลตนอยมสาเหต คอ สาเหตแรกคอเชอเหดฟางไมแขงแรง

เนองจากการตอเชอหลายครง อกประการหนงคอวสดเพาะมอาหารอยนอย หรอวสดเกาเกบรกษาไมด

9. ดอกเหดมลกษณะคลายหนงคางคก เนองจากอากาศรอนเกนไป ควรมการเปดชองระบายอากาศ

และรดนาบรเวณพนและผนงโรงเรอนรกษาอณหภมใหอยท 28 – 32 องศาเซลเซยส

10. ไรศตรเหดเขาทาลาย มกเกดจาดเชอเหดฟางไมบรสทธ มไรหรอไขไรปะปนมา

ใบงานท 5

จงอธบายขนตอนและวธการการเพาะเหดฟางในโรงเรอนมาพอสงเขป

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

บทท 6

ตนทนการเพาะเหดฟางในโรงเรอน

ตนทนขนแรก

1. โรงเรอน (สรางดวยอฐบลอค) = 8,000 บาท

(กวาง 4 เมตร ยาว 6 เมตร สง 2 1/2 เมตร)

2. ชนวางเพาะเหด (ทาดวยไมไผ) = 2,000 บาท

3. พลาสตกเคลอบ = 3,000 บาท

4. เครองกาเนดไอนา (ใชถงนามน = 3,000 บาท

200 ลตร 2 ใบ พรอมการกอสรางเตา)

5. บอหมกไสฝาย = 200 บาท

6. วสดอน ๆ เชน สายยาง แปบนา = 4,000 บาท

ขอตอตาง ๆ ฯลฯ

รวม = 19,200 บาท

ตนทนขนท 2 เปนคาใชจายในการเพาะแตละครง

1. คาไสฝาย 100 กก.ๆ ละ 4 บาท = 400 บาท

2. เชอเหดฟาง 60 ถงๆ ละ 2 บาท = 120 บาท

3. ปนขาว ยปซมและอาหารเสรม = 100 บาท

4. คาเชอเพลง = 100 บาท

รวม = 720 บาท

หมายเหต : ราคาวสดเปลยนแปลงไปตามแตละทองถน

ผลตอบแทน

ในการเพาะเหดฟางแตละครงใชเวลาประมาณ 12-17 วน (หรอ 20 วน ถาตองการเกบดอกเหดรน

ท 2) ผลผลตทไดควรอยระหวาง 80-100 กโลกรม/หอง เมอหกคาใชจายในการเพาะแลวกจะไดกาไร

พอสมควร

หมายเหต : 1 ป สามารถเพาะเหดได 15 รน ราคาดอกเหดกเฉลยกโลกรมละ 30-35 บาท

การแปรรปเหดฟาง

วธการทาเหดฟางแหง

1. นาดอกเหดมาลวกในนาเดอด (จะสงเกตเหนฟองออกทดอกเหดตมจนหมดฟอง)

2. นาขนมาตากในตะแกรง ตากจนดอกเหดแหงสนท

3. นาดอกเหดทตากแหงแลวใสในถงพลาสตก เยบปากถงใหสนท และเกบไวในทรม

4. เวลานามารบประทานกนาดอกเหดทแหงมาเชนาเยน ทงไวสกครดอกเหดกจะบานออก นาไป

ประกอบอาหารได

วธการทาเหดดอง

1. นาเหดมาลวกนาในนาเดอด (สงเกตเหนฟองอากาศจากดอกเหด พอหมดฟองกนาเหดมาทงไวให

เยน)

2. ตมนากบเกลอ โดยใชนา 970 กรม เกลอ 30 กรม ตมนาใหเดอด ยกลง

3. นาเหดทตมแลวใสในขวดโหลทสะอาด ใสประมาณ 3/4 ของขวด แลวเตมนาเกลอลงไปใหทวมดอก

เหด หรอแคคอขวด ปดฝาขวดไมตองใหแนน

4. นาขวดดอกเหดมาใสในหมอนงความดน นงทความดน 5 ปอนด เพอฆาเชอโรคนาน 25 นาท

5. นาขวดออกจากหมอนง ทงไวใหเยน แลวปดฝาใหแนน

ใบงานท 6

จงอธบายขนตอนและวธการการแปรรปสนคาจากเหดฟางมาพอสงเขป

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

......................

..............................................................................................................................................................................

...........

..............................................................................................................................................................................

...........

บรรณานกรม

ชาญยทธ ภาณทต และคณะ .“ การเพาะเหดฟางในโรงเรอน”

พมพปวณ ศภวบลย .“การเพาะเหดฟางในโรงเรอน”

ประไพศร พทกษ ไพรวน .”โรคของเหดฟางทเกดจากเชอรา”

แหลงอางอง :

http://www.doae.go.th/plant/ann/tbkh2.htm

http://www.geocities.com/nakronatc/hed_a.html

http://www.thaiagro.com/aticle/plant/4502201.htm

ทปรกษา

1. นางปทมาภรณ ศรเนตร ผอานวยการ กศน.อาเภอเชยงขวญ

2. นายประพจน ศรมงคล คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอเชยงขวญ

คณะผรวบรวม/เรยบเรยง

1. นายปรชญา โทวรรณา คร กศน.ตาบล

คณะทางาน

1. นายปรชญา โทวรรณา คร กศน.ตาบล

ผพมพ/ทาน/ออกแบบปก

1. นายปรชญา โทวรรณา คร กศน.ตาบล

ผรบผดชอบ

ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอาเภอเชยงขวญ

คณะผจดทา