เอกสารวชาการสวนบคคล

เรอง หลกนตธรรม

กรณการละเมดสทธมนษชยชนในสงคมไทย

จดท าโดย พลต ารวจตรขรรคชย อนนตสมบรณ

รหส ๐๔๐๑๕๖

รายงานนเปนสวนหนงของการฝกอบรม หลกสตรหลกนตธรรมเพอประชาธปไตย รนท ๑

วทยาลยรฐธรรมนญ ส านกงานศาลรฐธรรมนญ

เรอง การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน กรณความเหลอมล าดานปญหาหนสนนอกระบบ

จดท าโดย พลต ารวจตรขรรคชย อนนตสมบรณ

รหส ๐๔๐๑๕๖

หลกสตรหลกนตธรรมเพอประชาธปไตย รนท ๑ ป ๒๕๕๖ วทยาลยรฐธรรมนญ

ส านกงานศาลรฐธรรมนญ รายงานนเปนความเหนเฉพาะบคคลของผศกษา

หลกนตธรรม: กรณการละเมดสทธมนษชยชนในสงคมไทย

๑. ความเปนมา

ปจจบนกระแสความคดดานสทธมนษยชนไดกลายเปนกระแสทแผขยายไปทวโลก ควบคกบกระแสการปกครองระบอบประชาธปไตยในประเทศตางๆ มบคคล กลม องคการทางสงคมและการเมองเคลอนไหวในรปแบบและวธการตางๆ เพอปกปองคมครอง ขจดปญหาการละเมดสทธมนษยชน ทงในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ส งแวดลอม ชาตพนธ ฯลฯ และสงเสรมการพฒนาสทธมนษยชนดงทปรากฏชดเจนตามสอมวลชนแขนงตางๆ โดยทวไป นบเปนสถานการณพนฐานทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมในโลกปจจบนในระดบนานาชาต นบตงแตมการจดตงองคการสหประชาชาต สทธมนษยชน กลายเปนเรองทประชาคมระหวางประเทศใหความ สาคญ มการจดตงคณะกรรมาธการสทธมนษยชน ตอมาไดประกาศปฏญญาสากล วาดวยสทธมนษยชน พ.ศ. 2491 และรบรองกตกา อนสญญาระหวางประเทศวาดวยสทธมนษยชนหลายฉบบ ตลอดจนใหมตาแหนงขาหลวงใหญสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต รวมทงมการประช มนานาชาตวาดวยปญหาสทธมนษย ชนอยางตอเนอง ระยะทผานมาสานกงานขาหลวงใหญสทธมน ษยชนแหงสหประชาชาตไดจดประชมเชงปฏบตการของภมภาคเอเชย- แปซฟก เพ อสงเสรมและคมครองสทธมนษย ชนทกป ตงแตป พ.ศ. 2533 และทสาคญคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตในภมภาคเอเชย- แปซฟก ซงขณะนม 9 ประเทศ คอ ออสเตรเลย นวซแลนด ฟลปปนส ฟจ อนโดนเซย อนเดย ศรลงกา เนปาล มองโกเลย โดยสมาชกสวนใหญไดรวมตวกนเปนสภาสถาบนสทธมนษยชนระดบชาตแหงเอเชย-แปซฟก มการจดประชมปรกษาหารอ แลกเปลยนความคดเหนและประสานความรวมมอมากขนเปนลาดบ สาหรบมาเลเซย เกาหลใต และไทย กาลงอยในระหวางสมครเปนสมาชกองคกรดงกลาว

การปกครองในระบอบประชาธปไตยกบการปฏบตตามหลกสทธมนษยชนไดควบคกนมาตลอดระยะเวลาทผานมา การพฒนาสทธมนษยชนดงกลาวมาจากการเปลยนแปลงระบอบการเมองแบบเผดจการทหารและรวบอานาจมาเปนประชาธปไตยในหลายประเทศ รฐบา ลและสถาบนการเมองการปกครองของประเทศตางๆ ทวโลกเรมนาปญหาสทธมนษยชนมาเปนวาระทางการเมอง เชน ออกกฎหมายหรอแกไขกฎหมายทเกยวกบสทธมนษยชน นาเรองสทธมนษยชนมากาหนดไวในนโยบายทางการเมองและการบรหารประเทศ โดยกาหนดใหหนวยงานของรฐคานงถงปญหาส ทธมนษยชนในการปฏบตภารกจ รวมทงการจดตงคณะกรรมการระดบชาตเพอสงเสรมการคมครองสทธมนษยชน เชน คณะกรรมการดานสทธสตร เยาวชน เดก ผสงอาย ผพการ ฯลฯ และการจดตงองคกร เชน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ศาลสทธมนษยชน ผตรวจการแผนด นของรฐสภา ศาลปกครอง

๒

ภาคประชาชนของประเทศตางๆ ทวโลกรบรและตระหนกถงความสาคญของสทธมนษยชนมากขน มการรวมกลมเพอการปกปองสทธและศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพพนฐานของปจเจกบคคลและชมชน ตลอดจนกลมชาตพนธ หรอกลมศาสนา ภาษา วฒนธรรม และกลมทเรยกรองอสระในการปกครองตนเองซงการกอตงประเทศตมอรตะวนออกถอเปนตวอยางทสาคญ

สทธมนษยชน (Human Rights) หมายถง สทธขนพนฐานทมนษยเกดมาพรอมกบความเทาเทยมกนในแงศกดศรความเปนมนษยและสทธ เพอดารงชวตอยางม ศกดศร โดยไมคานงถงความแตกตางในเรองเชอชาต สผว เพศ อาย ภาษา ศาสนา และสถานภาพทางกายและสขภาพรวมทงความเชอทางการเมอง หรอความเชออนๆทขนกบพนฐานทางสงคม สทธมนษยชนเปนสงทไมสามารถถายทอดหรอโอนใหแกผอนได และมความสาคญในฐ านะทเปนอารยะธรรมโลก (World Civilzation) ของมนษยทพยายามวางระบบความคดเพอใหคนทวโลกเกดความระลกร คานงถงคณคาของความเปนมนษย ตงแตยอมรบความเปนมนษย ศกดศร ชาตกาเนด สทธตางๆทมพนฐานมาจากความชอบธรรม ซงตงอยบนพนฐานแหงส ทธตงแตกาเนด โดยใหความสาคญกบคาวาชวต (Life) นอกจากนแลวสทธมนษยชนยงมความสาคญในแงของการเปนหลก ประกนของความเปนมนษยสทธและ เสรภาพ และสภาวะโลกปจจบนเรองของสทธมนษยชนกไมใชเรองประเทศใดประเทศหนงเทานน หากแตเปนเรองทสงคมทวโลกตองใหความสาคญ เพราะประเทศไทยในฐานะทเปนสมาชกขององคการสหประชาชาต ผกพนตามพนธกรณแหงกฎบตรสหประชาชาต และทสาคญเรองของสทธมนษยชนยงไดถกนาไปใชในทางการเมอง เศรษฐกจระหวางประเทศ เชน การละเมดสทธมนษยชนในพมาทาใหสหรฐอเมรก าและสหภาพยโรปคว าบาตรทางการฑต การงดการทาการคาดวย หรอกรณการสงกองกาลงทหารของสหประชาชาตเพ อเขาไปยตการฆาลางเผาพนธ ในบอสเนย เฮอรเซโกวนา และในโคโซโว ของอดตประเทศยโกสลาเวย เปนตน ดวยสาเหตและความสาคญดงกลาวมาขางตน เราจงจาเปนตองใหความสาคญในการศกษาเรองสทธมนษยชน เพราะมความสาคญทงในดานสงคมโลกและการสรางประชาธปไตยในสงคมไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบ ปจจบน พ.ศ. 2550 ซงรางขนโดย องคกรซงไดรบแตงตงจากคณะผยดอานาจการปกครองขณะนน ระบไว ในมาตรา 4 วา "ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพและความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครอง " มาตรา 26 ถง 69 ไดบรรยายขอบเขตของสทธเฉพาะในบางดาน เชน ความยตธรรมทางอาญา การศกษา การไมเลอกปฏบต ศาสนา และเสรภาพในการแสดงออก ซงรฐธรรมนญฉบบดง กลาวไดสรปสทธตาง ๆ เปนเสรภาพในการพด เสรภาพสอ การชมนมโดยสงบ สมาคม ศาสนาและขบวนการภายในประเทศและตางประเทศ การรบรองโดยรฐธรรมนญ มการรเรมสทธใหมๆ ในรฐธรรมนญฉบบป 2540 ซงรวมถงสทธในการเขาถงการศกษาแบบใหเปลา สทธในชมชนทองถน และสทธในการตอตานโดยสนตซงการกระทาใด ๆ ทเปนไปเพอใหไดมาซงอานาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไว

๓

ในรฐธรรมนญ สทธเดก คนชรา ผพการ และความเ สมอภาคทางเพศ เสรภาพของสารสนเทศ สทธในสาธารณสข การศกษาและสทธผบรโภคก ไดรบการรบรองเชนกน รวมแลว มสทธทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 รบรอง 40 สทธ เปรยบเทยบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 ทรบรองเพยง 9 สทธ การพฒนาการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน สถานการณสทธมนษยชนทางสากลมอทธพลและสงผลตอประเทศไทย ทสาคญคอการทประเทศไทยไดเขาเปนภาคสนธสญญาระหวางประเทศดานสทธมนษยชนหลายฉบบ โดยเฉพาะอยางยง 4 ฉบบหลก ไดแก

(๑) อนสญญาวาดวยการตอตานการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ เขาเปนภาคเมอวนท 9 สงหาคม พ.ศ. 2528 และพธสารเลอกรบ เมอวนท 14 มถนายน พ.ศ. 2543

(๒) อนสญญาวาดวยสทธเดก เมอวนท 27 มนาคม พ.ศ. 2535 (๓) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง เมอวนท 29 ตลาคม พ .ศ

2539 และมผลใชบงคบเมอวนท 29 มกราคม พ.ศ. 2540 (๔) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เมอวนท 6 กนยายน

พ.ศ. 2542 และมผลใชบงคบเมอวนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2542

การเขาเปนภาคสนธสญญาตางๆ ของสหประชาชาต ทาใหรฐบาลไทยมพนธกรณทจะตองสงเสรมและพฒนาใหมหลกประกนวา กฎหมายและแนวทางปฏบตภายในประเทศจะสอดคลองกบมาตรฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศทระบในสนธสญญาเหลานนรวมทงการจดทาราย งานการปฏบตตามพนธกรณเสนอตอสหประชาชาตตามระยะเวลาทกาหนด การทประเทศไทยมพฒนาการขนสาคญจากระบอบเผดจการในอดตมาสระบอบประชาธปไตยทมอยางตอเนอง การจดตงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และองคกรอสระตางๆ เพอเปนหลกประกนสทธการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการทางการเมองและสทธของชมชนในการมสวนรวมในการพฒนา การขจดการเลอกปฏบตและมาตรการสงเสรมความเสมอภาค เปนสงทประชาคมระหวางประเทศและสหประชาชาตเหนวามความสาคญ และให การยอมรบวาประเทศไทย มพฒนาการในการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนทรวดเรวและกาวหนาประเทศหนง ซงมผลใหประเทศไทยไดรบการเลอกตงใหดารงตาแหนงสมาชกในคณะกรรมมาธการสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต โดยมวาระ 3 ป ระหวางป พ .ศ. 2544 – 2546 แมวาประเทศไทยไดรบ การยอมรบในระดบหนง แตมสนธสญญาระหวางประเทศอกหลายฉบบทไทยยงมไดเปนภาค เชน อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาต อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมานและการปฏบตห รอการลงโทษอนทโหดราย ไรมนษยธรรม หรอทย ายศกดศรและอนสญญาวาดวยแรงงานอ พยพและสมาช กครอบครว ซงควรทจะมการพจารณาเพอเขาเปนภาคอนสญญาตางๆ เพมเตมรวมทงประเทศไทยควรพจารณาทบทวนขอสงวนทไดทาไวเมอรวมเขาเปนภาค

๔

ในบางฉบบเพอจากดการรบเอาพนธกรณบางประการของสนธสญญานนๆ มาปฏบตเพราะสถานการณปจจบนมการพฒนาเปลยนแปลงไป

๒. พฒนาการสทธมนษยชนในสงคมไทย

พฒนาการการตอ สเพอศกดศรความเปนมนษย และสทธมนษยชนในสงคมนน มมายาวนาน สถานการณสาคญของสงคมไทยทถอวาเปนมตการตอสเพอสทธเสรภาพ ตงแตในยคเรมเปดประเทศภายหลงสนธสญญาเบารงเหตการณร.ศ.103 ทชนชนสงบางกลมเรยกรองใหเปลยนแปลงการปกครอง เหตการณร.ศ. 130 ทคณะทหารหนมกอการกบฏ เมอเปลยนแปลงการปกครอง การปฎวต พ.ศ.2475 ทปรากฏพรอมหลก 6 ประการของ ทานปรด พนมยงค ซงกลาวถงหลกสทธเสมอภาคและความเปนอสรเสรภาพ การตอสในยคเผดจการทหารนบหลงจากรฐประหาร พ .ศ .2490 จนถงยคของระบบปฏวตของ จอมพลสฤษด นบตงแตป พ.ศ.2501 เรอยมาซงเปนทนาสงเกตวาแมไทยจะใหการรบรองปฎญาสากลวาดวยสทธมนษยชนตงแตป พ.ศ.2491 แตแนวคดสทธมนษยชนแบบอดมการณเสรนยมตะวนตกกเตบโตอยางเชองชาในสงคมไทย ทามกลางบรบททางการเมองทลาหลงเปนเผดจการ แมจะมการตอสและเรยกรองสทธและเสรภาพอยางเขมขน เชนในชวง หลงเหตการณ 14 ตลาคม 2516 หลงเหตการณ 6 ตลาคม 2519 ซงตอมาเรองของมนษยชนเปนปรากฏการณความสนใจและมการถกเถยงกนอยางมาก จนกระทงมการกอตงคณะกรรมาธการยตธรรมและสทธมนษยชนขนเพอศกษากฎหมายหรอราง พ .ร.บ.ทแยงตอรฐธรรมนญหรอขดตอสทธมนษยชน ทงปญหาภายในและภายนอกประเทศ ในสมยของรฐ บาลพลเอกชาตชาย ชณหวณ แตกลมเหลวเพราะความไมตอเนองของอายของสภาผแทนราษฎร และความเปนอสระและความเปนกลางในการทางาน รวมทงเรองผลประโยชนทางการเมองและแมภายหลงเหตการณพฤษภาทมฬ พ.ศ.2535 ทถอไดวาเปนการละเมดสทธมนษยชนอยางรนแรงครงสาค ญของไทย ซงชยชนะของประชาชนมผลผลกดนสรางสานกสทธมนษยชนทจรงจงในสงคมไทย และการสรางกลไกตางๆ เพอปองกนอานาจเผดจการทางทหารและรฐ บาลขอ งนายอานนท ปณยารชน ไดบรหารประเทศ และนาประเทศเขาสสมาชกของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและการเมอง จนถงการจดตงคณะกรรมการสทธมนษยชนแ หงชาตขนภายใตรฐธรรมนญ ฉบบป พ.ศ.2540 ทดจะเปนความหวงของผดอยโอกาสหรอผไรอานาจทถกละเมดสทธมนษยชน เปนหนงกลไกสาคญของรฐทมบทบาทในระดบหนงในดานการคมครองสทธมนษยชนในสงคมไทย ซงยงมอาชพอนอกททาหนาทน เชน ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง ศาลยตธรรม ผตรวจการแผนดน รฐสภา เปนตน แตดเหมอนรากเหงาและปญหาการละเมดสทธมนษยช นกยงดารงอย ในสงคมไทย อนเปนผลมาจากหลายสาเหต เชน ระบบเศรษฐกจการเมองแบบเผดจการ อานาจนยม ระบบทนนยม หรอวถพฒนาทมไดเอาความเปนมนษยและศกดศรความเปนมนษยเปนทตง

๕

วฒนธรรมความเชอทลาหลงจนกอมายาคตผดๆทไมศรทธาคณคาความเปนมนษยและความเท าเทยม เปนผลใหเกดความรนแรงและสนบสนนการละเมดตอสทธมนษยชนจนฝงรากลกมาถงปจจบน

จากผล รายงานจาก กระทรวงการตางประเทศสหรฐอเมรกา เจาหนาทของรฐบาลไทยเปนตนเหตของการละเมดสทธมนษยชนในหลายกรณ โดยเฉพาะในจงหวดชายแด นใต ในสงครามปราบปรามยาเสพตด การจบและจองจาผตองหาและการปฏบตตอผตองขงในเรอนจา รวมทงการจากดเสรภาพการแสดงออก ในบางครงเจาหนาททกระทาผดอาจถกจบและลงโทษหรอปลดออก แตสทธการไดรบยกเวนโทษตามกฎอยการศก พระราชกาหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. 2548

และพระราชบญญตการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร พ .ศ. 2551 เปนอปสรรคสาคญททาใหเจาหนาทไมถกลงโทษตามสมควร สวนการละเมดสทธมนษยชนโดยคนทวไปและอาชญากรไดแก การคามนษย การบงคบคาบรการทางเพศ การเลอกปฏบต โดยผถกละเมดไดแก ผลภย แรงงานตางชาต แรงงานเดก สตร กลมชาตพนธและชนกลมนอยผพการ

๓. การละเมดสทธมนษยชนในสงคมไทย ๓.๑ การละเมดสทธมนษยชนดานเดก เยาวชน และครอบครว

สถานกา รณดานเดกและเยาวชน มแนวโนมดขนโดยเฉพาะในดานสขภาพอนามย ดานการศกษา และความหวงใยของสงคม รวมทงวฒนธรรมและวถชวตของสงคมไทยยงมความผกพนทเขมแขงของสถาบนครอบครวและชมชนอยมาก แตทศทางการพฒนาทมผลใหเกดการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคมทผานมา สงผลใหสถาบนครอบครวไทยออนแอลง ทงในแงของการพฒนาศกยภาพบคคลในครอบครว และการสรางภมตานทานใหแกเดก รวมถงการทารายเดกโดยบคคลในครอบครว อนนามาซงปญหาตางๆ ทมแนวโนมสงขนและรนแรงขน ไดแก เดกและเยาวชนตดยาเสพตด ถกลวงละเมดทางเพศ เดกกาพรา เดกเรรอน การใชแรงงานเดก เดกในธรกจบรการทางเพศ เดกหนภย เดกและเยาวชนในสถานสงเคราะห สถานพนจและคมครองเดกและเยาวชน เรอนจา เปนตน ดงนนนอกจากการปกปองคมครองสทธเดกแลว การสงเสรมใหทกภาคสวนของสงคมตระหนกถ งบทบาทหนาทตอเดกและเยาวชน ทงในและนอกระบบการศกษา เพอเปนการวางรากฐานของวฒนธรรมสทธมนษยชนในประเทศไทยจงเปนเรองสาคญอยางยง

๓.๒ การละเมดสทธมนษยชนดานการคามนษย การคามนษยเปนปญหาสาคญ ซงมทงการลอลวงและการลกพา บคคลจากประเทศกมพชา โดย

นกคามนษยและขายใหแกเรอประมงผดกฎหมายซงจบปลาใน อาวไทย และทะเลจนใต บคคลเหลานไดรบสญญาวาจะไดทางานทมรายไดดกวา แตกลบถกบงคบใหทางานเปนทาสบนเรอนานถง 3 ปการคาเดกกเปนอกปญหาหนงทสาคญในประเทศไทยเชนกน โดยการบงคบใหเดกทถกลกพาตว ซงอาจ

๖

มอายเพยง 4 ป ไปเปนทาสเพอบรการทางเพศในนครใหญอยางกรงเทพมหานครและภเกต กจกรรมดงกลาวแพรกระจายมากโดยเฉพาะอยางยงในพนทชนบทของประเทศ

๓.๓ การละเมดสทธมนษยชนดานการปรบปรงกฎหมายและกระบวนการยตธรรม รฐธรรมนญไดกาหนดใหมการปรบปรงและพฒนากฎหมายและกระบวนการยตธรรมหลาย

ประการ แตความจาเปนทตองสราง “วฒนธรรมองคกรดานกฎหมายและกระบวนการยตธรรม ” มความสาคญมาก โดยเฉพาะการคมครองสทธผตองหา ตองคานงถงคณคาและศกดศรความเปนมนษยใหมากขน จงมความจาเปนตองปรบแนวคดและกระบวนการลงโทษโดยวธตางๆ ในเรอนจา ตองมกฎหมายคมครองเดกและเยาวชนเมอเปนผตองหาใหถกตอง ตลอดจนผเสยหายและพยานในคดอาญา ถงแมวารฐธรรมนญไดกาหนดใหมศาลรฐธรรมนญและศาลปกครอง เพอเปนหลกประกนการใ ชกฎหมายและการใชอานาจของภาครฐ ไมใหมการละเมดสทธเสรภาพของประชาชน แตยงคงมปญหาในทางปฏบตอกมาก เชน ในกระบวนการสอบสวนและการใหประกนตว การพจารณาคดในศาลแรงงานทย งลาชา การปฏบตตอผอยในสถานพนจและเรอนจา การทศาลเยาวชนและครอบครวยงมไมทวถง ฯลฯ

นอกจากน ยงมกฎหมาย กฎและระเบยบอกจานวนมากทยงไมไดรบการปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญ และยงมกฎหมายอกจานวนมากทยงไมออกมารองรบ สทธของประชาชนและสทธชมชน โดยเฉพาะสทธในการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และกฎหมายการจดตงองคกรอสระตางๆ ตามรฐธรรมนญทยงไมครบถวน เชน องคกรอสระเพอคมครองผบรโภค องคกรอสระดานสงแวดลอม ฯลฯ

๓.๔ การละเมดสทธมนษยชนดานนโยบายทางสงคม แมวากฎหมายไดรบรองและคมครองมใหมการเลอกปฏบตตอกลมท มความแตกตางกนไมวา

ดานใดและ กาหนดใหมมาตรการสงเสรมความเสมอภาคแกผดอยโอกาส คนชรา เดก และคนพการ รวมทงสงเสรมความเสมอภาคในโอกาสระหวางหญง และชาย และคมครองมใหใชความรนแรงในครอบครว รวมทงมแนวนโยบายพนฐานของรฐทสงเสรมใหเกดการปฏรปทดน การคมครองผใช แรงงานและการรวมกลมของภาคประชาชน ซงมผลใหเกดการพฒนาเชงนโยบาย การจดสรรงบประ มาณและการเปลยนแปลงทดขนบาง แตยงคงมการละเมดสทธมนษยชนอกมากมาย เชน ประเทศไทยยงเปนทงประเทศตนทาง ประเทศสงผาน และประเทศปลายทางของการคามนษยขามชาต โดยเหยอสวนใหญเปนผหญงและเดก ทงคนไทยกลมชาตพนธตางๆ และจากประเทศอนๆ รวมท งการถกเอาเปรยบดานธรกจบรการทางเพศ และการเอาเปรยบแรงงาน เปนตน

นอกจากน ทศทางการพฒนาทมงเนนอตสาหกรรมการผลตเพอการตลาด โดยใชแรงงานราคาถกเพอสงเสรมการลงทนจากตางประเทศเปนหลก ไดกอใหเกดชองวางของการกระจายรายไดอยางหนก

๗

หนวง ผใชแรงงานถกเอาเปรยบและไมไดรบการสงเส รมใหมขบวนการรวมกลมของสหภาพ แรงงานตางๆ ทเขมแขง สภาพความปลอดภยในการทางานสวนใหญ ยงมความเสยงสงและไรหลกประกน สาหรบผหญงและผดอยโอกาสกลมตางๆ ยงมขอจากดในการเขาถงโอกาสการพฒนาดานการศกษาและการพฒนาศกยภาพ รวมทงการเขาถงบรการสาธารณะของรฐในดานตางๆ และยงมการละเมดสทธของกลมชาตพนธตางๆ โดยเฉพาะทยงมไดรบสญชาตไทย มการเลอกปฏบตอยางไมเปนธรรมและละเมดศกดศรความเปนมนษยในดานตางๆ

๓.๕ การละเมดสทธมนษยชนดานฐานทรพยากรธรรมชาต และสทธชมชน กฎหมายไดรบรองสทธของชมชนในดานภมปญญาทองถนและการมสวนรวมในการจดการ

บารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและย งยน สงผลใหเกดการตนตวอยางกวางขวาง เพอพฒนาใหชมชนมความ เขมแขง มอานาจตอรอง อนเปนการเพมขดความส ามารถในการพทกษปกปองทรพยากร และภมปญญาทองถน รวมทงพนทดนทากน และทอยอาศย ตลอดจนความสามารถในการจดการชมชนของตนเพอการอยรวมกนอยางสนตสข

อยางไรกตาม ปญหาการขาดแคลนทรพยากรในระดบโลก กา ลงทวความรนแรงขนในขณะทคณคาเชงพาณชยและเชงอตสาหกรรมของทรพยากรชวภาพและความหลากหลายทางชวภาพของประเทศในปาเขตรอน ซงรวมทงประเทศไทยกลบเพมมากขน ภยคกคามจากบรรษทขามชาต และกลมธรกจทมงแยงชงฐานทรพยากรธรรมชาต จงยงรนแรงมากขนมการฉกฉวยทรพยากรของชมชนและของชาตไปใชประโยชนโดยตางชาตในรปแบบตางๆ เชน กรณเปลานอย ซงเปนสมนไพรไทย กรณขาวหอมมะล และลาสดกรณกองทนปาเขตรอนทรฐบาลสหรฐอเมรกา ไดเสนอใหแปลงหนทประเทศไทยจะตองชาระเปนกองทน เพอใชประโยชนในการฟน ฟปาของไทย โดยมการกาหนดเงอนไขหลายประการ เปนตน

แมประเทศไทยเรมตระหนกถงแนวคดในการพฒนาทถอคนเปนศนยกลาง แตทศทางการพฒนาทแกปญหาอยางแยกสวน ไมมองปญหาความยากจนวาเปนผลจากทศทางและโครงสรางการพฒนาทไมเหมาะสม ขณะทรฐและกลไกของรฐยงขาดความรและความเขาใจถงวถชวตของชาวบานกบการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต และยงนยมใชรฐเปนศนยกลางในการกาหนดนโยบายและการดาเนนการ ทาใหไมเหนความสาคญในการออกกฎหมายเพอรบรองสทธชมชนใหชดเจน และยงไมตระหนกถงความจาเปนในการสงเสรมและเคารพสท ธการมสวนรวมของประชาชนตงแตกอนการตดสนใจ ในการวางแผนพฒนาทงระดบชาต การวางแผนรายสาขา และการวางแผนระดบพนท รวมทงการกาหนดและอนมตโครงการตางๆ ทมผลกระทบตอชมชน ไมวาจะเปนโครงการของเอกชน หรอบรรษทขามชาต หรอภาครฐ ทาใหเกดปญหาความข ดแยงจากการดาเนนโครงการตางๆ ทงในชมชน

๘

ระหวางภาคธรกจกบชมชน และระหวางประชาชนกบหนวยงานของรฐ อนเปนปญหายดเยอและมแนวโนมรนแรงมากขนในปจจบน

๓.๖ การละเมดสทธมนษยชนดานสทธแรงงาน ปญหาแรงงานทเกดขนในประเทศไทยสงผลกระทบกบแรงงานไทย รวมทงแรงงานทเปน

ผหญงและแรงงานเดก ประเดนสทธมนษยชนทถกละเมดมหลายรปแบบในกลมตางๆในกลมแรงงานททางานในระบบอนไดแก กลมแรงงานในโรงงานอตสาหกรรม สถานบรการ หางรานตางๆ กลมแรงงานอกกลมหนง คอกลมแรงงานนอกระบบและแรงงานอพยพ

สทธขนพนฐานทแรงงานตองการ ไดแก สภาพการทางานทปลอดภย และไมเปนอนตรายตอสขภาพ จานวนชวโมงการทางานทเหมาะสม การแจงเตอนและคาทาขวญเพอใหลกจางออกจากง าน การใหคาจางในระหวางลาปวย และอนญาตใหหยดงาน ไดเงนชดเชยภายหลงเกษยณ เปนตน ลกษณะการละเมดสทธมนษยชนดานแรงงานมหลายรปแบบกลาวคอ การจางทางานภายใตเงอนไขทไมไดรบการควบคมและไมไดรบการคมครอง เปนงานทไมมสวสด การ หรอการคมครองดานสงคมใด ๆ ซงลกษณะดง กลาวเกดขนจากแรงงานในระบบและ ผรบงานไปทาทบาน หาบเร หร อ เกษตร กรรายยอย และแรงงานรบจางทวไป แรงงานนอกระบบเชน คนงานทไมมนายจางเปนการถาวร คนทางานบานทวๆไป รวมท งอยททางานทไมมระบบควบค มและคมครองในหนวยงานตางๆ ทงภาค การ เกษตร การผลต และ การบรการ ซงมนายจางคนสดทายอยในเศรษฐกจในระบบ กา รทางานของแรงงานนอกระบบ ไมสามารถจดตงองคกรและมตวแทนได กรณตวอยางกลมแรงงานทถกละเมด เชน

๓.๖.๑ กลมแรงงานเดก

กระทรวงแรงงานยอมรบวามการใชแรงงานเดกอายต ากวา 15 ป มจานวน ถง 15.84 ลานคน จากสานกสถตแหงชาต ณ เดอนมกราคม 2545 การใชแรงงานเดก ททา งานอยในพนทตางๆในกรงเทพ มหานครและ ปรมณฑลและจงหวดตางๆท วไปในกจการตดเยบเสอผา เยบกระเปา รองเทา เจยระไนพลอย ทาเครองประดบ ซอมรถยนต รถจกรยานยนต สถานทบรการนามนเชอเพลง รานอาหาร อยเปนจานวนมาก รปแบบการละ เมดทใชแรงงานเดกมทงการใชเดกอายต ากวา 18 ป ทางานเปนระยะเวลายาวนานและสภาพการทางานทไมเหมาะสม นอกจากนยงพบวาสภาพการใชแรงงานเดกจานวนมากเปนลกษณะการทารณกรรม เดกถกใชเปนเครองมอการสงยาเสพตด ถกใชแรงงานในสถานประกอบการตางๆ ถกใชเปนเครองมอขอทาน นอกจากนยงพบวาเดกถกจดหาหรอเสนอเพอเปนการคาประเวณ การจดหาหรอเสนอเดกเพอกจกรรมทผดกฎหมายเชน การใชเดกสงยาเสพตด ซงโดยลกษณะหรอโดยสภาพแวดลอมเปนการทางานทเปนอนตรายตอสขภาพ ความปลอดภยหรอศลธรรมเดก

๙

๓.๖.๒ กลมแรงงานหญง ลกจางเพศหญงตองประสบปญหาทงในฐานะคนงานทไมตางจากคนงาน เพศชาย และในฐานะ

ความเปนหญง ภายใตโครงสรางความเหลอมลาระหวางเพศและวฒนธรรมความเชอหลายอยางซงกาหนดบทบาทหนาทหญงและชายไว ทใหเพศหญงไดรบสทธเพมขนจากภาระทตองทาทงในบานและนอกบาน รวมทงการใหบรการสมาชกในครอบครว การเลอกปฏบตตอเพศหญงอนไมเปนธรรมในการทางาน อาจสรปไดดงน

(1) การแบงแยกกดกนเพศในการจางงาน เชน ไมรบสมครผหญงทางาน ในบางประเภทงานหรอตาแหนงงาน

(2) การกาหนดคาตอบแทนทไมเทาเทยมกนระหวางแรงงานหญงกบชาย (3) เลอกปฏบตทางเพศเพราะเหตแหงอาย และสถานภาพสมรสกลาวคอ ผหญงมกถก

นายจางบางสวนไมรบเขาทางานเพราะมอายมากไป หรอเพราะแตงงานแลว (4) โอกาสทไมเทาเทยมกนในการฝกอบรมและเลอ นตาแหนงหนาท เชน นายจาง

จานวนไมนอ ยไมอนญาตหรอไมสงเสรมลกจา งหญงไปฝกอบรมพฒนาความรฝมอหรอการเลอนตาแหนงงาน เพราะมองวาผหญงมเรองมาก อกไมนานกตองแตงงาน เมอมบตรกตองลางาน มเวลาใหกบงานนอยลง

(5) การเลกจางลกจางหญงเพราะเหตการณตงครรภหรอใชสทธลาคลอดงาน

๓.๖.๓ กลมแรงงานนอกระบบ แรงงานนอกระบบ หมายถง แรงงานทอยในการจางงานในภาคเศรษฐกจทไมเปนทางการและ

ไมอยในการคมครองของกฎหมายแรงงาน จานวนแรงงานนอกระบบ ประกอบดวยกลมใหญ 3 กลม คอ ผรบงานไปทาทบาน ผประกอบอาชพอสระ เจาของกจการขนาดยอม ซงจานวนแรงงานนอกระบบจากการสารวจภาวะการทางานของประชากรในเดอน กมภาพนธ 2542 ของสานกงานสถตแหงชาต เมอป พ .ศ.2543 พบวาแรงงานสวนใหญของประเทศเปนแรงงานนอกระบบ และมผทางานทอยในตลาดแรงงานนอกระบบถง 20,887,400 คน คดเปนรอยละ 69.6 หรอ 2 ใน 3 สวนของแรงงานทงหมดจานวน 30,420,500 คน โดยสวนใหญเปนเกษตรกร ผผลตในภาคอตสาหกรรมและเกษตรกรรมและผทอยในภาคบรการ ปญหาสขภาพของแรงงานนอกระบบ ภาวะสขภาพเปนปญหาทสาคญประการหนงของแรงงานนอกระบบทมก ไมไดรบการตระหนกถงความสาคญเทาทควร ทงนเนองจากไมเหนอนตรายทเกดขนในทนททนใด โดยทวไปแรงงานนอกระบบมกไมได รบหลกประกนหรอสวสดการแรงงานตาง ๆไมวาจะเปนกองทนเงนทดแทนหรอประก นสงคม การใหบรการดานสขภาพหรอการสรางหลกประกนสขภา พ สาหรบแรงงานนอกระบบ จงเปนเรองททกฝายทมหนาท

๑๐

เกยวของควรพจารณาใหความชวยเหลออยางเรงดวน แรงงานนอกระบบนนมสภาพการทางานทตองเสยงตออนตรายดานตางๆ ไดแก

(1) อนตรายทางดานกายภาพ ปญหาทเกดขน คอ ฝ นทมทงฝ นบรอนซ ฝ นไม ฝ นทราย ฝ นฝาย ฝ นพลอย และละอองสารเคม ซงฝ นเหลานยอมมผลตอสขภาพของคนทางานทงสน นอกจากนกมแสง เสยง และความรอน ทลวนเปนอนตรายกบสขภาพ จากกรณศกษาของศนยศกษาและพฒนาผรบงานไปทาทบาน งานทมอนตรายทางดานกายภาพมากทสดคอ งานทา บรอนซ งานแกะสลกไม งานเจยระไนพลอย เปนตน

(2) อนตรายจากเครองมอเครองจกร แมวางานททาอยกบบานจะมการใชเครองมอเครองจกรไมมากนก แตกพบวา คนงานกลมนมจานวนไมนอย โดยเฉพาะงานบรอนซ งานเจยระไนพลอย งานผลตอาหาร เชน ทานาพรก ตดเสนกวยเตยว ทไดรบอนตรายถงขนเสยชวต พการและบาดเจบอยบอยๆ

(3) อนตรายจากสารพษ สารเคม ทอยในขนตอนการผลตทงทไดรบผลทางตรง คอ การสมผส และทางออมคอ เดกๆ หรอบตรของแรงงานเหลานไดรบการสดดมสารดงกลาวในขนาดททาการผลตทก ๆวน งานทมอนตรายจากสารเคมสง ไดแก การเกษตร การเยบรองเทา การยอมสตางๆ งานแหวน เปนตน

(4) อนตรายทางกายศาสตร ผลการศกษาพบวาคนงานสวนใหญมปญหาใน การปวดเมอยสวนตางๆ ของรางกา ยทกคน ซ งคาดวานาจะเกดขนจากทานงทางานไมเหมาะสมแต ทสาคญ ค อ คนเหลานตองทางานทงวน (8-15 ชงโมง) ถาเปนชวงงานเรงกตองอดนอน งานท มผลกระทบดานกายศาสตร ไดแก การเยบผา การถกแหอวน เปนตน

(5) อนตรายดานสขภาพจต คนกลมนตองเผชญกบความเครยดจากหลายสาเหต เชน อนตรายจากการทางาน กาหนดสงงาน คณภาพข องงาน คาจาง ความไมแนนอนของปรมาณงาน ทสาคญ คอ ภาวะเศรษฐกจของครอบครว

๔. วเคราะหสภาพปญหาการละเมดสทธมนษยชน สงคมปจจบนน ในทางทฤษฎแลวมนษยทกคนมสทธและเสรภาพอยางเสมอภาค และเทาเทยมกน

โดยสทธตาง ๆ นนเรมเกดมตงแตมสภาพบคคล ตามกฎหมาย กลาวคอ เมอคลอด แลวอยรอดเปนทารก (มาตรา 15 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ) สทธตาง ๆ ทเกดขนนเปน “ความสามารถในการมสทธ” ซงหมายความวาบคคลเมอ มสทธแลวอาจไมสามารถใชสทธได อยางไมมขอจากด ในบางกรณอาจถกจากดสทธโดยกฎหมาย ทไมละเมดหลกนตรฐ (E’tat de Droit) กลาวคออาจไมม “ความสามารถในการใชสทธ ” ในบางกรณกได อยางไรกตาม แมจะมหลกการดงกลาวในขางตน แตสทธและเสรภาพของบค คลบางพวก หรอ บางราย กไมไดรบการคมครองใหใชสทธตามกฎหมายได

๑๑

หรอซ ารายกวานนไมไดรบการรบรองใหมสทธนน ๆ เลย ซงกลมบคคลทกลาวมา ไดแก เดกและเยาวชน

การละเมดสทธเดกและเยาวชนในสงคมไทยมปรากฏการณในหลายรปแบบ ปญหาดงกลาวเปนปญหาทเกดขนมาหลายทศวรรษและยงคงดารงสบเนองในสงคมไทย และมแนวโนมขยายความรนแรงกวางขวางขนกบกลมเดกและเยาวชนตางๆ

ขอมลของกรมประชาสงเคราะห ป 2545 พบวาเดกทอยในอาย 1–14 ป ประมาณ 6 ลานคน อยในครอบครวทยากจน เดกถกทอดทงมจานวนมากกวาแสนคน เดกกาพรามจานวนประมาณ 350,000 คน เดกเรรอน มประมาณ 370,000 คน เดกพการทางกาย หรอทางจตกวา 400,000 คน เดกชนเผาทเปนกลมคนชายขอบกวา 200,000 คน และซงสภาพปญหาทเดกเผชญและประสบอย สะทอนการละเมดสทธมนษยชน ของเดกและเยาชนตามหลกกฎหมายสากลของอนสญญาวาดวยสทธเดก

จากปญหาการละเมดสทธมนษยชนในเดกและเยาวชนทกลาวมาในขางตนน เปนการชใหเหนวาสภาพสงคมในปจจบนน เสอมโทรมลงไปในทกขณะ ดงนนหนวยงานทเกยวของ ตลอดจนพวกเราทกคนในฐานะสมาชกในสงคม ควรทจะรวมมอรวมใจกนอยางจรงจง แกปญหา ทตนเหต กลาวคอ การทาใหสงคมเปนสงคมทนาอยมากขน ซงในเรองทเกยวกบปญหาสทธเดกและเยาวชนน ตองเรมตนทครอบครว อนเปนสถาบนพนฐานทางสงคม โดยเสรมสรางความรก ความผกพนอนดในสมาชกครอบครวเดยวกน และระหวางครอบครว ตลอดจนการรณร งคปองกนปญหาการมครอบครวกอนวยอนสมควร เพราะปญหาตาง ๆ ทเกดขนสวนหนงเปนผลมาจากการมบตรกอนวยอนควร ซงวฒภาวะทางอารมณของผเปนบดา มารดา ยงไมเพยงพอ แมการแก ปญหาทตนเหต จะใหผลชากวา การแกปญหาทปลายเหต แตเปนสงทควรทาควบ คกนไป เพราะการแกปญหาทตนเหตนน เปรยบเสมอนการปลกตนไม ทเมอตองการผลจะตองใชเวลาระยะหนง และเมอเวลาทออกดอกผลแลว ตนไมนนยอมสวยงาม ประหนงเมอปญหานน ๆ หมดไปสงคมกจะสวยงาม

จะเหนไดวาประเดนเรองสทธมนษยชนนนมความสาคญมากควรมงศกษาทาความเขาใจในวงกวางมากขน โดยองอยกบพนฐานของความชอบธรรม เพราะการละเมดสทธมนษยชนอยในทกมมมองของโลกและสทธมนษยชนนนเกยวของกบสทธเสรภาพของคนทกคนทอยรวมกนในสงคม และยงเกยวของกบ สงคม เศรษฐกจและการเมอง เปนพนฐานของหลกการทมงไปสประชาธปไตยและพฒนาสงคมใหมความสงบสข ๕. ขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาการละเมดสทธมนษยชน

แนวทางการแกไขปญหาการละเมดสทธมนษยชนเดก สามารถทาได ดงน (1) สงเสรมเยาวชนใหมสวนรวมแกปญหาของโลก และกระตนใหสงคมตระหนกถงการละเมดสทธเดกและปญหาแรงงานเดกวาเปนปญหาทรายแรงมาก

๑๒

(2) แกไขปญหาความยากจนและสงเสรมดานการศกษา เนองจากทวโลกมความเหนตรงกนวาสาเหตสาคญของปญหาละเมดสทธมนษยชนเดกนน มาจากความยากจน ปญหาการละเมดสทธมนษยชนดานสทธทางการเมองและการแสดงความคดเหนระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเปนรปแบบการปกครองททวโลกยอมรบวา เปนระบอบการปกครองทสงเสรมและปกปองสทธเสรภาพขนพนฐานของพลเมอง ในประเทศทมการปกครองแบบประชาธปไตยอยางเขมแขง สทธเสรภาพทางการเมองและสทธมนษยชนของพลเมองจะไดรบการปกปอง เคารพ และพลเมองจะมสานกของการเคารพสทธมนษยชน และปกปองสทธเสรภาพทางการเมองของตนเอง ในทางตรงกนขาม การละเมดสทธมนษยชนโดยเฉพาะสทธท างการเมองและการแสดงความคดเหนจะเกดขนมากในประเทศทไมไดปกครองโดยระบอบประชาธปไตย การละเมดสทธมนษยชนดานสทธทางการเมองและการแสดงความคดเหน สามารถทาไดโดยการชวยกนปลกฝงและกระตนใหพลเมองของแตละประเทศตระหนกวาการมสทธในทางการเมองและในการแสดงความคดเหน ซงเปนสงสาคญทมนษยทกคนควรไดรบ และเมอเรามสทธเสรภาพแลว เรา ควรใชอยางถกตองและเคารพสทธของผอนดวย ทงนการแสดงความคดเหนและการแสดงออกทางการเมอง จะตองไมไปละเมดสทธมนษยชนของผอน และทสาคญคอ ตองสรางความรความเขาใจทถกตองเกยวกบสทธมนษยชนใหบรรดาเจาหนาทรฐทกหนวยงาน เพราะการละเมดสทธมนษยชนในโลกบางสวนเกดขนจากการกระทาของรฐ ในฐานะทเราเปนพลเมองในสงคม หนาทหนงคอ การมสวนรวมในการสรางความสงบเรยบรอยและความยตธรรมใหเกดขน ดงนน เมอพบปญหาการละเมดสทธมนษยชนหรอการเกดความไมยตธรรมในสงคมขน ชองทางหนงทเราจะชวยเหลอได คอ การแจ งเรองรองเรยนไปยงหนวยงานด านสทธมนษยชน ไดแก คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ซงสามารถทาไดหลายชองทาง ทงการอง เรยนดวยวาจา การสงจดหมายทางไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) โทรศพท โทรสาร โดยระบรายละเอยดทสาคญ ไดแ ก ชอทอยของผรองเรยน ขอเทจจรงและเหตกา รณทมการละเมดสทธมนษยชน ลายมอชอผรองหรอผทาการแทน โดยสงเรองรองเรยนไปไดทสาน กงานคณะกรรมการสทธมนษ ยชนแหงชาต หรอยนเรองโดยตรงตอกรรมการสทธมนษยชน หรอสงเรองผานองคการเอกชนดานสทธมนษยชน

_______________________

บรรณานกรม

กมพล พลวน. สทธมนษยชนในสงคมโลก. กรงเทพฯ : นตธรรม, 2547

จรญ โฆษณานนท. สทธมนษยชนไรพรมแดน ปรชญา กฎหมาย และความเปนจรงทางสงคม . กรงเทพฯ : นตธรรม, 2545 http://www.lrct.go.th

https://sites.google.com http://www.state.gov