9

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

การศกษาเรองการพฒนาศกยภาพชมชนบานเหมองกงใหเปนแหลงทองเทยวเชงศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถนของอ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ผวจยไดท าการทบทวนแนวคดเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยว บรบทเกยวกบการทองเทยวและการพฒนาการทองเทยว การมสวนรวมและสภาพแวดลอม บรบทของบานเหมองกงซงเปนพนททท าการศกษา การประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒน รวมทงทบทวนงานวจยทเกยวของ โดยน าเสนอตามล าดบ ดงน

- แนวคดเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยว - บรบทเกยวกบการทองเทยวและการพฒนาการทองเทยว - การมสวนรวมของชมชนในทองถน - บรบทของบานเหมองกง(ซงเปนพนททท าการศกษา) - การประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม และ - งานวจยทเกยวของ -

1. แนวคดเกยวกบศกยภาพของแหลงทองเทยว การพฒนาชมชนใหมศกยภาพทจะเปนแหลงทองเทยวทนกทองเทยวสนใจ จ าเปนทจะตอง

ทราบถงองคประกอบของแหลงทองเทยว เพอท าใหการพฒนาชมชนบรรลผลตามเปาหมายและวตถประสงคทก าหนดไว

องคประกอบของแหลงทองเทยว แหลงทองเทยวทเปนสนใจของนกทองเทยวนอกจากจะตองมทรพยากรการทองเทยวทเปน

สงดงดดใจของนกทองเทยว แลวยงจ าเปนตองมองคประกอบตางๆอกหลายประการเพอทจะท าใหนกทองเทยวสนใจเขามาแวะเยยมเยอนทองเทยว องคประกอบของแหลงทองเทยวไดมผกลาวไวแตกตางกน ดงน

Morrison and Mill (1992) กลาววา องคประกอบของแหลงทองเทยวประกอบดวย ปจจยพนฐาน (Infrastructure) ในดานสาธารณปโภค สาธารณปการ การขนสง การสอสาร การตอนรบอยางเปนมตร ตอนรบดวยใจ มสงดงดดใจ (attractions) มสงอ านวยความสะดวก (facilities) มารองรบทงในดานรานอาหาร ทพก ของทระลก และสงทขาดไมไดกคอ มบรการทประทบใจ

McIntosh and Goeldner (1995) กลาววาองคประกอบของแหลงทองเทยวจะประกอบดวยท ง ส งอ านวยความสะดวกท ด ( facilities) ระบบการขนสง ท เขา ถ งไดสะดวก ( transportation) ปจจยพนฐานทดและพรอม (infrastructure) ทรพยากรทางธรรมชาตทดงดดใจ และมการตอนรบทดดวยไมตรจต

10

บญเลศ จตตงวฒนา (2548) กลาววา องคประกอบของแหลงทองเทยวจะประกอบดวย 3 ปจจยคอ

(1) มเสนทางคมนาคมทเขาถงได แหลงทองเทยวจะตองมเสนทางถนนทเขาถงได และสามารถเชอมโยงกบแหลงทองเทยวอนทอยในบรเวณใกลเคยงกนเพอนกทองเทยวจะไดรบความสะดวกในการเดนทาง รวมทงตองมโครงขายการสอสารทสามารถตดตอไดกบแหลงภายนอก

(2) มความพรอมของสงอ านวยความสะดวก แหลงทองเทยวจะตองมสงอ านวยความสะดวกทงไฟฟา น าประปา ทพกคางแรม รานอาหาร บรการน าเทยว รานคาขาย สนคาทระลก ฯลฯ เพอใหบรการแกนกทองเทยว

(3) มสงดงดดใจ แหลงทองเทยวจะตองมทรพยากรการทองเทยวทเปนสงดงดดใจของนกทองเทยว ซงอาจจะเปนศลปวฒนธรรม ประเพณ ความงามตามธรรมชาต กจกรรมบนเทงใจ ศาสนสถาน โบราณวตถ ฯลฯ

องคประกอบของแหลงทองเทยวตามทกลาวมาขางตนทงในดานสงอ านวยความสะดวก ระบบการคมนาคมขนสง ปจจยรองรบขนพนฐาน รวมทงสงดงดดใจจากทรพยากรการทองเทยวนน เปนสงจ าเปนทเปนปจจยทจะท าใหนกทองเทยวตดสนใจทจะเดนทางมาทองเทยวทแหลงทองเทยวนนๆ องคประกอบดงกลาวอาจเรยกวา 3 As ซงประกอบดวยปจจย 3 ประการ คอ

(1) ความสามารถในการเขาถง (Accessibility) คอ แหลงทองเทยวจะตองมความสะดวกในการเขาถง การเขาถงในทนจะรวมถงเสนทางการคมนาคมขนสงระยะทางระหวางตนทางไปยงแหลงทองเทยว และการตดตอสอสารในแหลงทองเทยวไปยงสถานทอนๆ ทตองการ

(2) สงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน (Amenities) สงอ านวยความสะดวกในทนจะหมายถง ปจจยทท าใหนกทองเทยวเกดความสะดวกสบายซงจะรวมถงไฟฟา น าประปา ทพกแรม รานคา รานอาหาร สถานบนเทง และบรการอนใดทจะท าใหนกทองเทยวเกดความสะดวกสบาย

(3) สงดงดดใจ (Attractive) สงดงดดใจในทนอาจมาจากทรพยากรทอยในแหลงทองเทยว หรอคณคาและสนทรยภาพของแหลงทองเทยวนนๆ ซงเปนจดเดนและเปนทนาสนใจของนกทองเทยว

การพฒนาโครงสรางพนฐานซงเปนสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวในแหลงทองเทยวตามความคดของ มนส สวรรณ (2541) กลาววาแบงออกไดเปน 6 ระบบ คอ

1) ระบบการคมนาคมขนสง การคมนาคมขนสงทงดานอากาศ ถนน ทางรถไฟและทางน า ชวยใหการเดนทางเขาถงแหลงทองเทยวงายขนและจะมผไปเทยวชมมากขน แหลงทองเทยวใดหากไมมเสนทางเขาไปถงหรอหางไกลเสนทางคมนาคมขนสงจะมผไปทองเทยวนอย จงมความจ าเปนตองลงทนดานการคมนาคมขนสงใหสามารถเขาถงแหลงทองเทยวไดอยางสะดวก รวดเรว และปลอดภย

2) ระบบไฟฟา การมระบบไฟฟาท าใหแหลงทองเทยวสามารถใชแสงสวางในเวลากลางคนได สถานททองเทยวบางประเภท เชน ถ า ถาหากมระบบไฟฟาเขาถง กจะอ านวยความสะดวกในการเดนทางทองเทยวภายในถ า ระบบไฟฟาจะชวยใหการบรหารงานของแหลงทองเทยวสะดวกและม

11

ประสทธภาพมากขน จงมความจ าเปนทจะตองลงทนระบบไฟฟาใหเพยงพอตอความตองการและจะตองคาดการณลวงหนาเกยวกบปรมาณการใชไฟฟาและการจดหาใหเพยงพอกบการขยายตวของการทองเทยวในอนาคต

3) ระบบโทรคมนาคม การตดตอสอสารจากภายนอกไปยงแหลงทองเทยว และจากแหลงทองเทยวไปยงภายนอกเปนสงทจ าเปน การจดโครงขายระบบโทรคมนาคมใหเหมาะสมกบแหลงทองเทยวเปนสงจ าเปน เชน ระบบโทรศพทผานดาวเทยม เหมาะส าหรบสถานททองเทยวทอยหางไกลการใหบรการการสอสารแกนกทองเทยว ตองใหบรการไดอยางรวดเรว สะดวก และเพยงพอ เชน บรการอนเตอรเนต บรการโทรศพท โทรเลข โทรสาร จดหมาย ไปรษณย เปนตน เพอนกทองเทยวทตองการสงขาวสารไปยงญาตมตรจะไดเลอกใชบรการไดตามความตองการ

4) ระบบประปา น าประปาส าหรบแหลงทองเทยวเปนสงจ าเปน ในการด าเนนการจดสรางระบบประปาจะตองพจารณาถงแหลงน าดบทจะน ามาใช บางพนทอาจมการขาดแคลนแหลงน าธรรมชาต จ าเปนตองศกษา ส ารวจ แหลงน าดบ หรออาจสรางอางเกบน า หรอ ขดเจาะบอบาดาล เพอน าน าดบมาใชในแหลงทองเทยวนนๆ น าเปนสงทจ าเปนทตองมใหบรการ ตองมความสะอาดและเพยงพอ จงตองมการลงทนจดหาน าสะอาดมาบรการนกทองเทยว

5) ระบบการระบายน าและการก าจดน าเสย การจดสรางระบบการระบายน า และการก าจดน าเสย ทเกดจากแหลงทองเทยว หรอเกดจากชมชนขางเคยงเปนสงจ าเปน ทงนเพอไมใหเกดผลกระทบตอกจกรรมการทองเทยวเพราะนกทองเทยวไมชอบเดนทางไปทองเทยวในทองถนหรอประเทศทสกปรก การก าจดของเสยสงปฏกล จะตองก าจดอยางถกสขลกษณะ ซงตองใชผเ ชยวชาญดานนโดยเฉพาะเขามาชวยในการด าเนนการ

6) ระบบก าจดขยะ การก าจดขยะ ทงทเกดจากนกทองเทยว และเกดจากผประกอบการธรกจในบรเวณนนเปนสงจ าเปน สถานททองเทยวหลายแหงหากเสอมโทรมขาดการดแล พฒนาและปรบปรงรวมทงมปญหาเรองขยะมสวนท าใหนกทองเทยวไมนยมไปทองเทยวยงสถานทแหงนน

ในการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยว ซงเปนสงทรองรบการเดนทางทองเทยวของนกทองเทยว เพอใหการเดนทางทองเทยวเปนไปดวยความสะดวกสบายและปลอดภย โดยปกตสงอ านวยความสะดวกเหลานรฐบาลจะเปนผจดหาและพฒนาเพอใหบรการแกประชาชนซงปจจยดงกลาวหากมความพรอมจะท าใหแหลงทองเทยวมศกยภาพในการดงดดนกทองเทยว ในแนวคดของผวจย ศกยภาพของแหลงทองเทยวสามารถพจารณาไดจากองคประกอบหลก 2 องคประกอบ ตามท Morrison and Mill , McIntosh and Goeldner , บญเลศ จตตงวฒนา และ มนส สวรรณ ไดกลาวไว โดยจะประกอบดวย

(1) ความพรอมของแหลงทองเ ทยว ความพรอมในท นจะประกอบดวย 3 As คอ ความสามารถในการเขาถง สงอ านวยความสะดวกพนฐาน สงดงดดใจ รวมทงขดความสามารถในการรองรบนกทองเทยวความมชอเสยง และสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยว ความพรอมดงกลาวมาจาก

12

องคประกอบของแหลงทองเทยว ซงเปนสงทนกทองเทยวจะน าใชประกอบในการตดสนใจทจะเลอกเดนทางไปทองเทยวในแหลงทองเทยวแหลงตางๆ

(2) องคประกอบของแหลงทองเทยว แหลงทองเทยวแตละแหงจะมองคประกอบทแสดงถงศกยภาพของสถานททองเทยวแตกตางกนออกไป ขนอยกบทรพยากรการทองเทยวและความพรอมของแหลงทองเทยวแตละแหง องคประกอบดงกลาวไดแก

2.1) สงอ านวยความสะดวก จะหมายถงปจจยทเปนบรการขนพนฐานทจะท าใหนกทองเทยวมความสะดวกสบายในการมาทองเทยวสถานททองเทยวแหงนน ๆ โดยทวไปสงอ านวยความสะดวกทนกทองเทยวตองการคอทพก สขาทสะอาด รานอาหาร ไฟฟา ประปา โทรศพท สถานบรการ สถานเรงรมย สถานรกษาพยาบาล รานคา ระบบรกษาความปลอดภย สงอ านวยความสะดวกนควรมพรอมทงทางดานปรมาณและคณภาพ

2.2) ความสามารถในเขาถง แหลงทองเทยวทจะสมารถดงดดใหนกทองเทยวแวะมาทองเทยวจะตองมสภาพการคมนาคมขนสงทเขาถงแหลงทองเทยวนนทสะดวก สบาย ในการเดนทาง โดยดไดจากระยะทางทเปนจดศนยกลางของการทองเทยวมายงแหลงทองเทยวนน เชนหมบานเหมองกง มระยะทางจากตวจงหวดเชยงใหมซงเปนศนยกลางของการทองเทยว 10 กโลเมตร การเดนทางมาหมบานเหมองกงสามารถเดนทางไดโดยรถยนตรบจาง และรถโดยสารประจ าทาง ใชเวลาเพยง 10 นาท จากตวจงหวด และหากเดนทางโดยรถยนตโดยสารประจ าทางจะเสยคาใชจายเพยง 8 บาท การเดนทางเขาสหมบานเหมองกงเมอลงจากรถโดยสารแลวสามารถเดนทางไดดวยเทาใชระยะเวลาเพยง 2 นาทจากถนนใหญเพราะหมบานเหมองกงอยตดถนนทเปนเสนทางหลกในการเดนทาง สภาพเสนทางของบานเหมองกง เปนถนนคอนกรตราดยางในถนนหลกของหมบานและเปนถนนดนทปรบเรยบระหวางบานตางๆ ในชมชนของหมบาน นกทองเทยวสามารถเดนเทยวชมศลปหตถกรรมพนบานไดสะดวก นเปนตวอยางของความสามารถในการเขาถงของแหลงทองเทยวแหงหนง

2.3) คณคาหรอสงดงดดใจ คณคาและสงดงดดใจนมาจากทรพยากรการทองเทยวของแหลงทองเทยวนนๆ แหลงทองเทยวแตละแหงจะมคณคาและสงดงดดใจมากนอยแตตางกนออกไปตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยวทมอย เชน เกาะสเมดจะมหาดทรายขาวทขนชอและมชอเสยงเปนทดงดดใจ ในขณะทจงหวดกระบมทะเลแหวกทนกทองเทยวสามารถเดนลงทะเลไปเทยวยงเกาะทอยกลางทะเลไดเวลาน าลง จงหวดอยธยากจะมประวตศาสตรทเปนโบราณสถานแบบสถาปตยกรรมเกาแกทสวยงามและมชอเสยง ฯลฯ สงตางๆ เหลานนบวามคณคาในตวของแหลงทองเทยวและดงดดใหนกทองเทยวไปทองเทยวยงแหลงทองเทยวนนๆ

2.4) ความมชอเสยงและเปนทรจกในหมนกทองเทยว สถานททองเทยวหลายๆแหงเปนทรจกของนกทองเทยวโดยอาจรจกโดยการเลาบอกตอๆ กนวาสวยงาม นาสนใจ แปลกตา เปนวฒนธรรมพนบานทหาดไดยาก การบอกเลาดงกลาวจะท าใหสถานทนนๆ กลายเปนแหลงทองเทยวทม

13

ชอเสยง นอกจากการบอกเลาแลว ความมชอเสยงและเปนทรจกอาจเกดขนไดจากการประชาสมพนธของหนวยงานภาครฐโดยใชสอตางๆ หรอการจดพมพโบรชวรแนะน าสถานททองเทยว

2.5 ) สภาพแวดลอมของแหลงทองเทยว สภาพแวดลอมในทนจะหมายรวมถงทงสภาพทางภมศาสตร สภาพอากาศ ลกษณะทางกายภาพ ระบบนเวศน และความสะดวกสบายดานตางๆ ความปลอดภยทอยในบรเวณของแหลงทองเทยวและบรเวณขางเคยง ซงเปนปจจยทจะเสรมหรอลดคณคาของแหลงทองเทยวนนๆ

2. บรบทของการทองเทยว

การทองเทยวนบเปนอกหนงอตสาหกรรมทภาครฐไดใหความสนใจและจดล าดบความส าคญไวในอนดบตนๆ ซงเปนผลสบเนองมาจากในระยะทผานมาอตสาหกรรมทองเทยวไดน ารายไดเขาประเทศในรปเงนตราตางประเทศปละหลายแสนลานบาทตอเนองทกป และเปนปจจยทชวยท าใหปญหาดลการช าระเงนขาดดลของประเทศลดลง และในบางปดลการช าระเงนกลบเกนดล การทองเทยวนอกจากจะท าใหรายไดประชาชาตของประเทศเพมสงขนแลว ยงไดชวยลดปญหาในดานการขาดดลการช าระเงนของประเทศ และยงสงผลกระทบโดยตรงและโดยออมตอสาขาการผลตทเกยวเนองกบการทองเทยวทงในลกษณะเชอมโยงไปขางหนา และเชอมโยงไปดานหลง (forward and backward linkage) โดยจะสงผลกระทบตออตสาหกรรมทเกยวเนองในสาขาการผลตตางๆ ทเกยวของเชอมโยงกบการทองเทยว ในบรบทการทองเทยวน ผวจยไดท าการทบทวนเกยวกบความหมายและประเภทของการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยว แหลงทองเทยว การพฒนาแหลงทองเทยว รวมทงนโยบายการพฒนาการทองเทยว โดยมรายละเอยดดงน

ความหมายของการทองเทยว ความหมายของการทองเทยวไดมการใหค าจ ากดความในแงมมตางๆ ทหลากหลาย

ความหมาย ในงานวจยนจะกลาวโดยสงเขป ดงน UNWTO (World Tourist Organization,2009) กลาววา การทองเทยวหมายถง การเดนทาง

ใดๆทมลกษณะใดลกษณะหนงใน 3 ลกษณะคอ เปนการเดนทางจากทอยอาศยไปยงทอนเปนการชวคราว หรอเปนการเดนทางดวยวตถประสงคอนใดทไมใชเพอเปนการหารายไดหรอประกอบอาชพ หรอเปนการเดนทางดวยความสนใจสวนบคคล

พจนานกรม Webster (Webster’s International Dictionary,1993) ใหความหมายของการทองเทยววา การทองเทยวคอการเดนทางเพอความสบายอกสบายใจ รวมทงการบรหารงานธรกจเกยวกบนกทองเทยว

MacIntosh and Goeldner (1995) กลาววา การเทองเทยว หมายถง ปรากฏการณและความสมพนธตางๆ ทเกดขนจากการกระท า ระหวางกนของนกทองเทยว ธรกจ ชมชน รวมท งรฐ

14

กระบวนการทเกดขนจากการกระท าของผเปนเจาของถนเปนปจจยดงดดนกทองเทยวผทมาเยยมเยอนถนของผเปนเจาของบาน

Lawson and Baud-Bovy (อางถงในสวฒน จธาภรณ 2553, 2-6) กลาววา การทองเทยวเปนนนทนาการรปแบบหนงทเกดขนในเวลาวางทมการเดนทางเขามาเกยวของ โดยเปนการเดนทางจากทหนงทมกหมายถงทอยอาศย ไปยงอกทหนงทถอเปนแหลงทองเทยว

R.W. McIntosh (อางถงในสวฒน จธาภรณ 2553,2-6) กลาววา การเทองเทยวเปนการเดนทางเพอเปลยนบรรยากาศและสงแวดลอม โดยมแรงกระตนจากความตองการในดานกายภาพ ดานวฒนธรรม ดานปฎสมพนธ และดานสถานะหรอเกยรตคณ

การทองเทยวแหงประเทศไทย ไดใหความหมายของการทองเทยวไววา หมายถง กจกรรมเพอการผอนคลายความเครยดจากภาระงานประจ าของบคคล โดยอาจจะเปนกจกรรมใดทเปนไปตามเงอนไขใดกไดทก าหนดไว 3 ขอ คอ ประการแรก เปนการเดนทางจากทอยอาศยปกตไปยงสถานทอนเปนการชวคราว ประการทสอง การเดนทางดงกลาวตองเปนไปโดยสมครใจและประการทสาม การเดนทางนนมวตถประสงคอนใดทไมใชเพอการประกอบอาชพหรอหารายได

จากความหมายตางๆขางตน สรปไดวาการทองเทยวเปนการเดนทางเพอวตถประสงคในดานการพกผอนหยอนใจ การหาความร เยยมเยอนสถานทนาสนใจ รวมทงเพอความสนกสนานบนเทงใจซงจะเกยวของกบแหลงทองเทยว ทรพยากรทองเทยว และการมปฏสมพนธระหวางนกทองเทยวกบผ เปนเจาบานหรอเจาของถนไมวาจะเปนคนในชมชนหรอธรกจทเกยวของ รวมทงหนวยงานของรฐ ผท าหนาทในฐานะผ ก าหนดแนวนโยบายและมาตรการในการสนบสนน อ านวยความสะดวก หรอควบคมดแลในดานตางๆ ความหมายของการทองเทยวดงกลาวเปนการมองเฉพาะในสวนของผทเดนทางทองเทยว

ประเภทการทองเทยว การทองเทยวแบงออกไดเปนหลายประเภทตามลกษณะของการเดนทางทองเทยวและ

ประเภทของทรพยากรการทองเทยว หากแบงการทองเทยวตามลกษณะการเดนทางในการทองเทยวของนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศแลวกมความแตกตางกนออกไป

องคการการทองเทยวระหวางประเทศ (IUOTO) หรอองคการการทองเทยวโลก (อางในสวฒน จธาภรณ, 2553: 2-6) ไดใชขอสรปจากการประชมของสหประชาชาต (United Nation) วาดวยการเดนทางและการทองเทยวระหวางประเทศทกรงโรม ประเทศอตาลเมอ พ.ศ. 2506 ทก าหนดวาการเดนทางทเปนการทองเทยวจะตองมลกษณะดงตอไปน คอ

15

1. เปนการเดนทางจากทอยอาศยปกตไปยงทอนเปนการชวคราว 2. เปนการเดนทางดวยความสมครใจ 3. เปนการเดนทางดวยวตถประสงคใดๆกตาม ทไมใชเพอการประกอบอาชพหรอหา

รายได กลวรา สวรรณพมล (2548: 36) ไดจ าแนกประเภทของการทองเทยวตามลกษณะการ

เดนทางไวเปน 2 ประเภท คอ การทองเทยวภายในประเทศ และการทองเทยวในตางประเทศ ส าหรบการแบงประเภทการทองเทยวตามประเภทของทรพยากรการทองเทยวนนเปนการแบงตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว ซงเปนสงดงดดใจใหนกทองเทยวไปแวะเยอน และเปนจดหมายปลายทางของการทองเทยว

ทพวรรณ พมมณ (2549: 64-65) ไดแบงประเภทการทองเทยวตามประเภททรพยากรและความตองการของนกทองเทยวออกเปน 3 ประเภทคอ

(1) ประเภทธรรมชาต (Natural) เปนแหลงทองเทยวทเกดขนจากทรพยากรตามธรรมชาต เชน น าพรอน น าตก อทยานแหงชาต ทะเลสาบ หาดทราย โขดหน เกาะแกงในทะเล หวยคลอง หนองบง ภเขา วนอทธยาน ปะการง ฯลฯ

(2) ประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณพนบาน (Traditional , Art and Cultural) เปนแหลงทองเทยวทเกดจากวถชวตของทองถน ศลปวฒนธรรม ประเพณพนบาน หตถกรรมฝมอทมาจากภมปญญาทองถน ฯลฯ

(3) ประเภทโบราณสถาน ทางประวตศาสตรและศาสนา (Historical Archaeological Religions) เปนแหลงทองเทยวทเกดขนมาจากความเปนมาทางประวตศาสตรในสมยโบราณ ทมความส าคญตอความคงอยหรอเอกราชของประเทศ ทงในดานสถานทและบคคลรวมทงศาสนสถานทางประวตศาสตร เชน โบราณสถาน พพธภณฑของโบราณ อนสรณสถาน อนสาวรย อทธยานประวตศาสตร วดวาอาราม วตถโบราณหายาก ฯลฯ

วรรณา ศลปอาชา (2545: 10-12) ไดแบงประเภทการทองเทยวตามประเภทของทรยากรการทองเทยวออกเปน 3 ประเภท คอ

(1) ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต (Natural Tourism Resources) เปนแหลงทองเทยวทเกดจากทรพยากรทางดานกายภาพและชวภาพเชน เกาะ แกง ปะการง ชายหาด ถ า น าตก สตวปา เปนตน ทรพยากรเหลานยงแยกยอยออกมาได 3 ประเภท ประเภทแรก คอ ทวทศน (scenery) ทางธรรมชาตตางๆ ทอาจโดดเดนในลกษณะเฉพาะเชนความสวยงาม หรอความมเอกลกษณทแตกตางจากทอน ประเภททสองคอ สตวปาและพรรณไมนานาพนธ (Wildlife and Flora) พนธไมปาหลากหลายชนดมสายพนธทนาศกษาเพราะนอกจากความสวยงานตามธรรมชาตแลวยงมคณประโยชนในดานการแพทย การคา และสตวปาหลายสายพนธมความนาสนใจทางดานชววทยา และชวตความเปนอยทนาศกษาและสงวนพนธไวเพราะเปนสตวปาพนธทก าลงจะสญพนธ ประเภทสดทาย คอสภาพภมอากาศ (Climate) ซง

16

หมายถง สายลม แสงแดด อณหภม ฤดกาลตางๆ ซงมลกษณะแตกตางไปจากแหลงอนๆ ท าใหเปนจดสนใจของนกทองเทยว เชน ขวโลกเหนอ ทะเลมลดฟ พระอาทตยตกดนตอนเชาทนอรเวย เปนตน

(2) ทรพยากรการทองเทยวประเภทโบราณสถาน และโบราณวตถทางประวตศาสตร (Historical Resources and Archeological) เปนแหลงทองเทยวทเกยวของกบหลกฐานทางประวตศาสตร และมรองรอยทางกายภาพใหเหนอย เปนสถานททสามารถใชศกษาสภาพความเปนมาและพฒนาการของเรองราวตางๆ ทเกยวของในยคสมยโบราณในทางประวตศาสตรได เชน ศลปหตถกรรมบานเชยง,อทยานประวตศาสตรทอยธยา ฯลฯ ทรพยากรการทองเทยวประเภทนยงแยกยอยออกมาไดอก 3 ประเภทคอ โบราณสถาน โบราณวตถ และศาสนสถาน หรอปชนยสถาน

(3) ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ รวมถงกจกรรมตางๆท ตกทอดมาตามประเพณโบราณ (Cultural and Traditional Activities) เปนแหลงทองเทยวทเกยวของกบวถการด ารงชวตแบบดงเดม ชนเผาตางๆ ภาษาพนบาน ความเชอเรองภตผปศาจและวญญาณ วฒนธรรมการแตงกายแบบโบราณ เชน ศลปะการแสดงพนบาน การแตงกายแบบโบราณ ศลปะการปนเครองปนดนเผา ศลปะการแกะสลกไม การท ารม ฯลฯ ทรพยากรดงกลาวจะดงดดใหนกทองเทยวจากทงในและตางประเทศไปแวะเยยมเยอนเพอหาความรและพกผอนหยอนใจ

นอกจากการแบงประเภทการทองเทยวดงทกลาวไวขางตนแลวยงมผแบงประเภทการทองเทยวออกมาในลกษณะอนๆ อกเชนการทองเทยวเชงนเวศ การทองเทยวเชงวฒนธรรม การทองเทยวเชงสขภาพ เปนตน

ราณ อสชยกล (2545: 5-6) ไดแบงประเภทการทองเทยวตามวตถประสงคการทองเทยวออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) การทองเทยวเพอความเพลดเพลนและการพกผอน (Leisure Travel) การทองเทยวประเภทนมวตถประสงคเพอการพกผอน หาความเพลดเพลนและความสนกสนานบนเทงใจ การทองเทยวประเภทนนกทองเทยวอาจซอทวรน าเทยวจากบรษททจดรายการน าเทยว ซงเปนทวรในรปแบบเปนคณะ การทองเทยวในรปแบบนนอกจากจะไดรบความสนกสนานเพลดเพลนใจแลวยงมโอกาสไดเพอนใหมจากคณะทวรทรวมเดนทาง ผจดรายการน าเทยวคอบรษททวรตางๆ จะจดสถานททองเทยวทงในฤดกาล และนอกฤดกาล โดยสถานททองเทยวจะมทงในประเทศและตางประเทศ เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยวนอกจากการทองเทยวในลกษณะดงกลาวแลว นกทองเทยวทชอบความเปนสวนตวอาจเดนทางทองเทยวแบบอสระ โดยจดรายการทองเทยวเองตามอธยาศย โปรแกรมการทองเทยวอาจเปนแบบค าไหน นอนทนน หรออาจจดเซทโปรแกรมเปนตารางเวลาไวแนนอนวาจะไปเทยวทไหน เวลาใด คางแรมทโรงแรมใด จดโปรแกรมออกมาเปนระบบ โดยจะขนกบความชอบ ความตองการของผทองเทยวแตละประเภทซงแตกตางกนออกไป

17

(2) การทองเทยวเพอวตถประสงคทางธรกจ (Business Travel) การทองเทยวประเภทนอาจเปนในรปของการเขารวมประชมสมมนาทางธรกจ การรวมประชมสมมนาทางวชาการ การเจรจาทางธรกจ ฯลฯ การทองเทยวประเภทนนอกจากผทองเทยวจะไดเนองานทเปนวตถประสงคหลกแลวยงไดพกผอน เพลดเพลนใจไปในเวลาเดยวกน การทบคคลใดเปลยนทอยจากสถานทเดมทจ าเจ สงแวดลอมเดมๆ ไปอยสถานทใหม สงแวดลอมใหม กจะท าใหมความแปลกห แปลกตา เกดความรสกกระฉบกระเฉง และอาจจะท าใหสามารถเกดแนวคด ความรใหม ไอเดยใหมๆ ทเปนประโยชนตองานทรบผดชอบ หรอตอธรกจในองครวมได

สรปไดวา การแบงประเภทของการทองเทยวนนสามารถแบงไดในหลายรปแบบ บางรปแบบเหมาะสมกบสงแวดลอมในเวลาใดเวลาหนงแตเมอสงแวดลอมเปลยนไป เวลาผานไปแลวรปแบบดงกลาวอาจไมเหมาะสม เชนในปจจบนกระแสของภาวะโลกรอน การเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต การรกษาไวซงศลปวฒนธรรมดงเดม ก าลงเปนทกลาวขวญ และผคนตางหนมาใหความส าคญ การจดแบงประเภทของการทองเทยวกจะมการใชปจจยดงกลาวมาจดแบง เชน การทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน การทองเทยวเชงนเวศน ฯลฯ เปนตน จะเหนไดวาประเภทของการทองเทยวนนมความสมพนธกบทรพยากรการทองเทยวของแหลงทองเทยวตางๆ

ทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource) หมายถง สงทมในสถานททองเทยว ซงอาจจะ

เปน สถานท ธรรมชาต สงทสรางขนมาสงทมอยด งเดม ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม ภมปญญาชาวบานหรอกจกรรมทมอยในสถานทนน ฯลฯ โดยทวไปทรพยากรการทองเทยวสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภทใหญ คอ

(1) ทรพยากรการทองเทยวตามธรรมชาต (Natural Tourism Resources) เปนทรพยากรทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน ภเขาไฟ แมน า ทะเล ปาเขาล าเนาไพร แองน า ทะเลสาบ ถ า ธารน าแขงในขวโลก สตวปา ทะเลทราย เกาะแกงนอยใหญ ฯลฯ ทรพยากรเหลานจะมความสวยงาน โดดเดนแปลกตา ดงดดใจของนกทองเทยวทสนใจใหมาทองเทยว

(2) ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขน (Man-made Tourism Resources) เปนทรพยากรการทองเทยวทไมไดเกดขนเองตามธรรมชาตแตเกดขนมาจากฝมอของมนษย ทรพยากรประเภทนอาจสรางหรอก าหนดมาจากวถการด ารงชวตของมนษย วฒนธรรมประเพณทองถน ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย หรอแมแตศลปกรรมและสถาปตยกรรม เชน

- เทศกาลกนเจทจงหวดภเกต พธกรรมทางศาสนา งานกอเจดยภเขาทรายของทางลานนาแหเทยนเขาพรรษาจงหวดอบลฯ ประเพณตกบาตรดอกไมทพระพทธบาทสระบร หมบานควายจงหวดสพรรณบร ฯลฯ จดเปนทรพยากรการทองเทยวทมาจากวฒนธรรมประเพณ

18

- โบราณสถานวดพระศรรตนศาสดารามมหาวหาร โบราณวตถบานเชยง ปราสาทหนพมาย พระทนงจกรมหาปราสาท พระทนงวมานเมฆ ฯลฯ จดเปนทรพยากรการทองเทยวทมาจากสถาปตยกรรมและศลปกรรม

- สวนสยามทะเลน ากรงเทพฯ สวนนงนชพทยา ศนยการคา สวนสนก เขอนกนน า สวนสตวในรม และโอเชยนปารคทฮองกง จดเปนทรพยากรทองเทยวทมาจากความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย

การทองเทยวแหงประเทศไทย ไดจดแบงทรพยากรการทองเทยวตามลกษณะความตองการของนกทองเทยวออกเปน 3 ประเภท

(1) ทรพยากรการทองเทยวประเภทโบราณวตถ และศาสนา เปนทรพยากรการทองเทยวทมความสมพนธกบประวตศาสตรความเปนมาในอดต หรอเกยวพนกบศาสนาประเพณ ทรพยากรการทองเทยวประเภทนมคอนขางมากทางลานนา อยธยา สโขทย ฯลฯ ซงเปนเมองทมประวตศาสตรความเปนมาทงในแงการเปนเมองเกาแก มวดวาอารามมการตอสเพอปกปองรกษาเมอง จงมทรพยากรการทองเทยวประเภทโบราณสถาน อทยานประวตศาสตร ศาสนสถานชมชนพนบาน และพพธภณฑทเกบรวบรวมของเกาแกไวใหนกทองเทยวมาเยยมชมเพอศกษาหาความรและความสนกสนานเพลดเพลน

(2) ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต เปนทรพยากรการทองเทยวทเกดขนตามธรรมชาต ซงอาจจะมลกษณะเดนแตกตางกนออกไป เชน ความแปลก ความสวยงามแหลงศกษาหาความร หรอความบรสทธทางธรรมชาต เชน โขดหน ถ า ทะเลทราย ทะเล เกาะแกง ทะเลสาบ น าพรอน ปาไม สตวปา ภเขา ฯลฯ เปนตน ทรพยากรประเภทนจะมกระจายอยท วไปในประเทศ เชนทะเลแหวกทกระบ แพะเมองผจงหวดแพร เขอนปาสกชลสทธสระบร น าตกวชรธารเชยงใหม เขาพงกนจงหวดตรง หาดทรายขาวเกาะเสมด ฯลฯ เปนตน

(3) ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรมประเพณและกจกรรม เปนทรพยากรการทองเทยวอกรปแบบหนงซงแตกตางจากสองลกษณะแรก กลาวคอ ทรพยากรประเภทนจะเกยวพนกบวถชวตความเปนอยของชมชน รวมทงประเพณวฒนธรรมทสบทอดมาตงแตบรรพบรษ ซงจะมลกษณะเฉพาะทแตกตางกนออกไปในแตละทองถนและชมชน เชน ประเพณการแขงเรอไบ บองไฟพญานาค ประเพณแหเทยนเขาพรรษา ประเพณตกบาตรดอกไม ตกบาตรเทโว ลอยกระทง สงกรานต การแกะสลกทานกวยสลาก แหกลองยาว หตถกรรมพนบาน ภมปญญาทองถน ฯลฯ

ทรพยากรการทองเทยวประเภทตางๆ ทกลาวมาขางตนจะเปนปจจยทท าใหเกดสถานททองเทยวแหลงตางๆเกดขน แหลงทองเทยวทเกดขนนนอาจเกดขนเองโดยธรรมชาตจาการเลาสกนฟง ปากตอปาก เมอไดมการชกชวนกนมาเทยวแหลงทองเทยวดงกลาวแลวเกดความประทบใจ กจะบอกตอๆกนไปจนท าใหแหลงทองเทยวนนมชอเสยงกลายเปนแหลงทองเทยวทนกทองเทยวอยากมาทองเทยว นอกจากแหลงทองเทยวจะเกดขนเองตามธรรมชาตแลวอาจเกดขนจากฝมอมนษยทพฒนาทองทตางๆ ขนมาเปนแหลงทองเทยว ซงอาจจะเกดขนจากภาคธรกจเอกชนหรอหนวยงานของทางราชการกได

19

แหลงทองเทยว แหลงทองเทยว เปนสถานททองเทยวทมทรพยากรทองเทยวเปนสงดงดดใจใหนกทองเทยว

เดนทางมาทองเทยวโดยวตถประสงคของการเดนทางนนจะแตกตางกนออกไป อาจจะเดนทางมาทองเทยวเพอความสนกสนาน ความเพลดเพลนบนเทงใจ ศกษาหาความร ท ากจกรรมรวมของกลม ฯลฯ แหลงทองเทยวจะเกยวพนและสมพนธโดยตรงกบทรพยากรการทองเทยวทมอยในแหลงนนๆ

ทรพยากรการทองเทยวทมอยในแหลงตางๆ จะแตกตางกนออกไป เชน สถานททองเทยวบางแหงมทรพยากรธรรมชาตสวยงาม อากาศบรสทธ จดขายของแหลงทองเทยวแหงนคอความงามตามธรรมชาต ในขณะทสถานททองเทยวอกแหงหนงมวฒนธรรมประเพณทแสดงถงวถชวตดงเดมของคนทองถนโบราณ ความเปนอยของคนในชมชนเปนแบบเรยบงายแบงปนอาหารกนกน ใครมอะไรกแลกกนกนแลกกนใช เวลามงานแตงงาน งานบวช ชาวบานจะมาลงแขก ท าพธการทางศาสนาแบบไหวผบาน ผเรอน และมการละเลนแบบชาวบานสมยดงเดม จดขายของแหลงทองเทยวนกคอวฒนธรรมประเพณ ดงนนแหลงทองเทยวจงมความสมพนธกบทรพยากรการทองเทยว อยางแยกกนไมออก

ประเภทของแหลงทองเทยว แหลงทองเทยวแบงออกไดหลายประเภทขนกบความสนใจของผศกษา การศกษาในครงนจะ

กลาวถงประเภทเแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม โดยแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1) แหลงทองเทยวทแสดงความเปนอยและวถชวต

แหลงทองเทยวทางวฒนธรรมประเภทน ผมาเยยมชมสามารถสงเกตความเปนอยและวถชวต ของชมชนนน โดยตนเองมไดเขาไปมสวนรวม เชน ชมชนของชนเผา ศนยวฒนธรรม คณคาตอสวนรวมอยทการชวยรกษาความหลากหลายของเชอชาต คณคาตอผเยยมชมอยทการไดรบความร วสยทศน ความ เขาใจอนดระหวางกลมชนเผาตางๆและภมปญญาของชนเผา ตวอยางเชน บานกะเหรยงทโพจ จงหวดตากบานหนองขาว จงหวดกาญจนบร เปนตน

รปแบบการทองเทยวในแหลงทองเทยวประเภทน สวนใหญเปนการทองเทยวชมวถชวตใน ชนบท ซงหมายถง การเดนทางทองเทยวในหมบานชนบททมลกษณะวถชวต และผลงานสรางสรรคทม เอกลกษณพเศษมความโดดเดน เพอความเพลดเพลน ไดความร ดผลงานสรางสรรค และภมปญญา พนบาน มความเขาใจในวฒนธรรมทองถน บนพนฐานของความรบผดชอบและมจตส านกตอการรกษา มรดกทางวฒนธรรม และคณคาของสภาพแวดลอม โดยประชาชนในทองถนมสวนรวมตอการจดการการทองเทยว

2) แหลงทองเทยวทแสดงวฒนธรรมประเพณ และหตถกรรมพนเมอง แหลงทองเทยวประเภทน ผเยยมชมสามารถเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางวฒนธรรมและ

ประเพณ รวมทงซอสนคาของทระลกจากผประกอบหตถกรรม คณคาตอสวนรวมอยทการรกษามรดกความหลากหลายของวฒนธรรม คณคาตอผเยยมชมอยทความพอใจจากการทไดเขารวมกจกรรมทาง

20

วฒนธรรม ประเพณ และการไดซอสงของทระลกทพอใจ เชน ประเพณลอยกระทง ประเพณสงกรานต เปนตน

รปแบบการทองเทยวทเกดขนในแหลงทองเทยวประเภทน เปนการทองเทยวชมวฒนธรรมและประเพณ ซงหมายถง การเดนทางทองเทยวเพอชมงานประเพณตางๆ ทชาวบานในทองถนนนๆ จดขนไดรบความเพลดเพลนตนตาตนใจในสนทรยศลปเพอศกษาความเชอ การยอมรบนบถอ การเคารพพธกรรมตางๆและไดรบความร มความเขาใจตอสภาพสงคมและวฒนธรรม มประสบการณใหมๆเพมขนบนพนฐานของความรบผดชอบและมจตส านกตอการรกษาสภาพแวดลอมและมรดกทางวฒนธรรม โดยประชาคมในทองถนมสวนรวมตอการจดการทองเทยว

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (2542) ไดจดหมวดหมของแหลงทองเทยวไวเปน 5 ประเภทดงน

(1) แหลงทองเทยวประเภทความบนเทง (Entertainment) แหลงทองเทยวประเภทนจะมหลายรปแบบเชน โรงละคร แหลงบนเทงยามราตร การแสดงละเลนประเภทตางๆ พพธภณฑสตวน า การแสดงในสวนสาธารณะ ฯลฯ

(2) แหลงทองเทยวทแสดงออกถงประเพณ (Traditional) เปนแหลงทองเทยวทแสดงประเพณพนบาน ประเพณดงเดมของชนพนเมอง ประเพณทานกวยสลาก ประเพณยเปง (ลอยกระทง) ละครพนบาน เทศกาลกนเจ การแสดงดนตรไทย ฯลฯ

(3) แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม (Cultural) เปนแหลงทองเทยวทเกยวของกบวฒนธรรม พพธภณฑทรวบรวมของโบราณ สงกอสรางทแสดงถงสถาปตยกรรมเกาแก สถานททองเทยวทางวฒนธรรม เชน พพธภณฑสถานแหงชาต ก าแพงเมองจน ประตทาแพ (ประตเมอง) วดพระธาตดอย สเทพ ฯลฯ

(4) แหลงทองเทยวทแสดงถงความงดงามของภมประเทศ (Scenic) เปนแหลงทองเทยวประเภทอทยาน ทะเล ภเขา น าตก เกาะ ชายทะเล สวนรกชาต ปาชายเลน เปนสถานททองเทยวทางธรรมชาต ซงเปนแหลงทองเทยวทสวยงามตามธรรมชาตในพนทตางๆ

(5) แหลงทองเทยวอนๆ ทมเอกลกษณเฉพาะ (Specific and Unique) เปนแหลงทองเทยวทมลกษณะเฉพาะ ซงสถานทแหงอนๆ ไมม เชน แหลงทองเทยวเพออาบน าแรมเฉพาะสถานททมบอน ารอน แหลงทองเทยวภเขาไฟ เชน ภเขาไฟฟจยามา ในประเทศญปน ฯลฯ

การพฒนาแหลงทองเทยว การพฒนาแหลงทองเทยวเปนการด าเนนการปรบปรงและเปลยนแปลงทรพยากรการ

ทองเทยวทมอยซงอยในสภาพเดมใหเปลยนแปลงไปสสภาพใหมทดขนและเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของนกทองเทยว เพอดงดดใหนกทองเทยวเดนทางเขาไปเยยมเยอน การพฒนาแหลงทองเทยว จ าเปนตองมปจจยเบองตน 3 ประการ (ชยาภรณ ชอรงโรจน,2530) คอ

21

(1) ความตองการของคนในทองถน การพฒนาแหลงทองเทยวจ าเปนตองไดรบการยอมรบและเปนความตองการของคนสวนใหญในทองถน เพอปองกนไมใหเกดปญหาความขดแยงตามมาในภายหลง หลงจากไดมการด าเนนการพฒนาตามแผนงานโครงการตางๆ แลว การพฒนาแหลงทองเทยวควรใหมความสอดคลองกบคานยม ความเชอ วฒนธรรม ประเพณ รวมทงความตองของคนในทองถน กลมอทธพลและไมใหเกดความเสยหายตอลกษณะทางกายภาพของทรพยากรการทองเทยว

(2) ความจ าเปนพนฐาน ซงเปนปญหาหากไมไดมการพฒนาแหลงทองเทยวนน เชน การสญเสยศลปวฒนธรรมพนบานเนองจากคนในทองถนไดละทงวฒนธรรมเกาแกไปประกอบอาชพอนหรอยายถนฐานออกไปจากชมชนเพอหางานอนท าในแหลงใหม การสญเสยเงนรายไดจากการทองเทยวและการขายหตถกรรมฝมอพนบานเนองจากไมมนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยวเพราะทรพยากรการทองเทยวเสอมโทรมไมเปนทดงดดใจ ฯลฯ เปนตน

(3) ศกยภาพของทรพยากรการทองเทยว และกลยทธในการพฒนา ศกยภาพในทนหมายรวมถงทงสงอ านวยความสะดวก ปจจยดานโครงสรางพนฐาน สงดงดดใจและความพรอมของแหลงทองเทยว

ในการพฒนาแหลงทองเทยวจ าเปนตองพจารณาถงความสามารถ ความพรอมของสถานทททองเทยวทจะท าการพฒนาหรอปรบปรง พรอมท งประเมนศกยภาพหรอความสามารถของแหลงทองเทยววามมากนอยเพยงใด การพฒนาแหลงทองเทยวจ าเปนตองใชทงบคลากร เครองมอ และเงนงบประมาณ ปจจยทงสามดงกลาวมคณคาและมอยจ ากด ดงนนจงจ าเปนทจะตองท าการประเมนเพอจดล าดบของศกยภาพของแหลงทองเทยวทจะด าเนนการพฒนากอนทจะตดสนใจด าเนนการเพอใหเกดประโยชนคมคาสงสด

นโยบายการพฒนาการทองเทยว การพฒนาการทองเทยวใหมศกยภาพ จ าเปนตองมแนวนโยบายและมาตรการในการ

ด าเนนการมารองรบเพอใหการพฒนาสามารถบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไว นโยบายการพฒนาการทองเทยวทก าหนดไวในแผนพฒนาของกระทรวงการทองเทยวและกฬานนนบวาเปนแผนแมบททจะใชในการวางแผนและด าเนนการในการจดการการทองเทยวและพฒนาแหลงทองเทยวในพนทตางๆ ภายในประเทศ

โครงสรางของแผนพฒนาการทองเทยวจะเกยวของกบกรอบ และแนวทาง รวมท งมาตรการทจะใชเปนแนวทางหลกในการด าเนนการดานตางๆเกยวกบการจดการ การดแล และการพฒนาการทองเทยว

22

นโยบายการพฒนาการทองเทยว ก าหนดใหมจดมงหมายเพอ 1) ใหไดผลในทางปฏบต โดยสามารถก าหนดระยะเวลา การพฒนา และงบประมาณใน

แตละชวงเวลาได 2) ให รฐบาลเปนผ น าการพฒนา โดย รฐบาลเปนผ ด า เ นนการพฒนากจการ

สาธารณปโภคและบรการสาธารณะ 3) ใหประชาชนสามารถมสวนรวมในการพฒนาทกขนตอนโดยมวตถประสงคทส าคญ

ตามขอก าหนดของการทองเทยวแหงประเทศไทย เปาหมายการพฒนาการทองเทยวไดแบงตามชวงเวลาออกเปนเปาหมายระยะยาว และ

เปาหมายระยะส น โดยเปาหมายระยะยาวมระยะเวลา 10 ป และเพอใหสอดคลองกบแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงเปนแผนทมระยะเวลา 5 ป เปาหมายระยะยาวจงถกแบงออกเปนสองชวง เพอใหเกดความเหมาะสม โดยเปาหมายระยะยาวนจะเปนเครองชน าการพฒนาตามนโยบายทก าหนดไวและสามารถแบงชวงเวลาการพฒนาออกเปนรายปไดตามความเหมาะสม และสามารถก าหนดงบประมาณไดตามชวงเวลาของการพฒนา สวนเปาหมายระยะสนนนก าหนดใหอยในกรอบระยะเวลา 5 ปตามแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

มาตรการการพฒนาการทองเทยวเปนมาตรการทมงใหหนวยงานทเกยวของ ไดจดสรรงบประมาณเพอการด าเนนการดานตางๆ ในชวงเวลาทก าหนดโดยจะท าการประชาสมพนธใหประชาชนและองคกรท งภาครฐและเอกชนทเกยวของทราบเพอใหมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวในภมภาคของตน และใชมาตรการทางกฎหมายปกปองคมครองเพอใหแหลงทองเทยวเปนสถานทดงดดนกทองเทยวอยางย งยน

แผนงานการพฒนาการทองเทยว การพฒนาการทองเทยวเปนกระบวนการตอเนองทตองอาศยทรพยากรหลายอยาง ท ง

ก าลงคน ก าลงเงน และระยะเวลา การทองเทยวจะพฒนาไปในทศทางและขนาดทถกตองและเหมาะเพยงใด จะขดแยงหรอสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมในพนทโดยรวมหรอไมขนอยกบการวางแผนเปนส าคญ โดยทวไปกระบวนการวางแผนพฒนาการทองเทยวม 7 ขนตอน ประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงน

1) การศกษาเพอเตรยมขอมล 2) การก าหนดวตถประสงค 3) การส ารวจองคประกอบทกดาน 4) การวเคราะหและสงเคราะห 5) การสรางนโยบายและแบบแผนการพฒนา 6) การเสนอแนะเพมเตมนโยบายและแผนงาน 7) การน าแบบแผนไปสการปฏบตและประเมนผล

23

แผนภมแสดงกระบวนการวางแผนพฒนาการทองเทยว

ทมา: ปรบปรงจากแผนพฒนาการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา 2547

การวางแผนพฒนาการทองเทยว จะมผเกยวของหลายฝายทงในดานหนวยงานผรบผดชอบ ผรบผดชอบในการวางแผนและด าเนนการพฒนา องคกรและหนวยงานทเกยวของ ประชากรในชมชน รวมทงนกทองเทยว ผทเกยวของในการวางแผนพฒนาการทองเทยวจะมมมมองแตกตางกน ในการวางแผนพฒนาการทองเทยวอาจจ าเปนตองจดเวทเพอระดมความคดจากทกฝายเพอท าใหมมมองการพฒนาสามารถท าไดครอบคลมในทกดาน เพอตอบสนองความตองการของทกฝายทเกยวของไดอยางเหมาะสม การทองเทยวแหงประเทศไทยเปนหนวยงานหนงทรวมรบผดชอบด าเนนการวางแผนพฒนา การทองเทยว ไดมแนวคดเกยวกบการทองเทยวในมมมองใหม (Unseen Paradise Concept) และไดวางเปาหมายตามกรอบยทธศาสตรการทองเทยว คอไดวางรากฐานประเทศโดยมงสการเปนเมองหลวงแหงการทองเทวของเอเซย (Tourism Capital of Asia) และไดก าหนดทศทางการด าเนนงานในการปรบต าแหนงยทธศาสตรสตลาดทองเทยวคณภาพ “มงนกทองเทยวคณภาพ” (Quality Tourists) โดยได

การศกษาเพอเตรยมขอมล

การก าหนดวตถประสงค

การส ารวจองคประกอบทกดาน

การวเคราะหและสงเคราะห

การสรางนโยบายและแบบแผนการพฒนา

การเสนอแนะเพมเตมนโยบายและแผน

การน าแบบแผนไปสการปฏบตและประเมนผล

24

ก าหนดแนวคดการทองเทยวในมมมองใหม เพอน าเสนอคณคาของสนคาทองเทยวในมมมองใหม และเนองจากเมองไทยยงมสงทนาสนใจซงนกทองเทยวยงไมเคยเหนและไมเคยสมผสอกมากมายทงในดานธรรมชาต ศลปวฒนธรรม สถาปตยกรรม ประวตศาสตร โบราณสถาน ตลอดจนกจกรรมตางๆ และไดน าเสนอสนคาส าหรบตลาดในประเทศเปนสนคา Unseen Product

1) Unseen Destination หมายถง แหลงทองเทยว Unseen ทกระจายอยท วทกภมภาค เชน ทะเลแหวก จงหวดกระบ พระธาตหวกลบ จงหวดล าปาง เปนตน

2) Unseen Paradise หมายถง ทพกทมลกษณะพเศษ และสถานทตง (Location) ทสวยงาม 3) Unseen Adventure หมายถง การทองเทยวแบบผจญภย เชน ลองแกง เดนปา เปนตน 4) Unseen Thainess หมายถง การน าเสนอสนคาประเพณ วฒนธรรมและสงศกดสทธ นโยบายสงเสรมการทองเทยวของประเทศไทย กระทรวงการทองเทยวและกฬาไดรบโอนงานดานการพฒนาการทองเทยวมาจากการ

ทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) มาในป 2547 นโยบายสงเสรมและพฒนา การทองเทยวของประเทศไทย ในชวง 10 ปทผานมาสรปไดดงน

1) สงเสรมใหการทองเทยวเปนเครองมอส าคญ ในการแกไขปญหาเศรษฐกจ สรางงานใหกบประชาชนและเพมรายไดใหกบประเทศ รวมทงสงเสรมใหการทองเทยวมบทบาทส าคญในการชวยพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทวทกภมภาคตามนโยบายรฐบาล

2) สงเสรมและพฒนาการด าเนนงานดานการตลาดเชงรก การเพมตลาดใหม และตลาดเฉพาะกลม เพอเรงดงดดใหนกทองเทยวตางประเทศทมคณภาพ เดนทางเขามาทองเทยวในประเทศไทยและกระตนใหนกทองเทยวชาวไทยทองเทยวภายในประเทศเพมมากขน รวมทงก าหนดจดขายของประเทศไทยใหมความชดเจน

3) สงเสรมใหเกดความรวมมอกบทกฝายทงระดบในประเทศและตางประเทศ ในการสงเสรมและพฒนาตลาดทองเทยว ทงนเพอรวมกนขจดอปสรรคทางการทองเทยว และเปนแนวทางกาวสการเปนศนยกลางการทองเทยวของภมภาคเอเซย

4) มงพฒนาองคกร ระบบบรหารจดการ และเสรมสรางบคลากรใหมทกษะ และขดความสามารถทางการตลาดทองเทยว เพอใหเปนองคกรแหงการขบเคลอน (Driving Force) ทมประสทธภาพในการด าเนนงานและมศกยภาพทางการแขงขนระดบนานาชาต ภายใตหลกธรรมาภบาล รวมท งพฒนาความเขมแขงขององคกรในบทบาทเชงวชาการ และองคความรทเกยวของกบเรองการตลาด

5) เรงรดพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพอการทองเทยว (E-Tourism) เพอรองรบการท าธรกรรมบนระบบเครอขายอนเตอรเนต และการด าเนนการพาณชยอเลกทรอนกส รวมท งการด าเนนงานดวยระบบสารสนเทศ โดยมกลไกในการควบคมและปองปรามเพอเปนหลกประกนในการปองกนปญหาทอาจเกดขน

25

6) สงเสรมการอนรกษ ฟนฟศลปวฒนธรรม และทรพยากรการทองเทยวควบคกบสงแวดลอมโดยค านงถงคณภาพของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหสามารถรองรบการขยายตวของนกทองเทยวในระยะยาว และคงไวซงความเปนเอกลกษณและมรดกของชาตสบไป

7) สงเสรมความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน รวมทงประชาชนในทองถน ใหเขามามบทบาทในการรวมกนแกไข หรอปองกนปญหาทางการทองเทยว มสวนรวมในการพฒนาและบรหารจดการทรพยากรทางการทองเทยวใหมคณคา ชวยดงดดความสนใจของนกทองเทยวเพมมากขน

8) สนบสนนการพฒนาปจจยการใหบรการ อ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวใหสอดคลองกบความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย โดยเฉพาะระบบการใหบรการขอมลขาวสารดวยโครงขายคอมพวเตอร ทงภายในและระหวางประเทศ

9) สงเสรมความรวมมอกบประเทศเพอนบานทงในดานการพฒนาและสงเสรมการตลาดทองเทยว รวมทงพฒนาระบบเครอขายการคมนาคมขนสง และสอสงอ านวยความสะดวกเกยวกบการบรการการทองเทยวของภมภาค

การพฒนาการทองเทยวทก าหนดไวจะมประสทธผล และสมฤทธผลตามเปาหมายและนโยบายทก าหนดไวมากนอยเพยงใดนนขนกบความรวมมอของหนวยงานทเกยวของในการด าเนนการในเรองตาง ๆ ในดาน

- การพฒนาและฟนฟแหลงทองเทยวเสอมโทรม - การพฒนาโครงสรางพนฐานและสงอ านวยความสะดวกดานตางๆ - ความสะดวกในการคมนาคมขนสง - การพฒนาบรการและบคลากรในอตสาหกรรมทองเทยว - การอ านวยความสะดวกในการเขาถงศนยกลางการทองเทยว - การดแลรกษาความปลอดภยในชวตและทรพยสนของนกทองเทยว - การพฒนากจกรรมทางการทองเทยว - การสรางระบบการบรหารจดการทางการทองเทยวทมประสทธภาพ - การไดรบการจดสรรงบประมาณอยางเพยงพอ เพอใหการพฒนาการทองเทยวบรรลตามเปาหมายและวตถประสงคทก าหนดไวตามแผน

พฒนาการทองเทยวและแผนงานตางๆจ าเปนจะตองด าเนนการใหมการพฒนาการทองเทยว โดยมงเนนใหอตสาหกรรมการทองเทยวโดยรวมปรบตวตามสภาวะแวดลอม สภาพเศรษฐกจและสงคมทงภายในและภายนอกประเทศ มการด าเนนการจดการในลกษณะทสอดครบกบโลกในยคใหมทกระแสการเปลยนแปลงเปนไปตามโลกาภวฒน โดยขอบเขตของการพฒนาการทองเทยว จะตองครอบคลมทกภาคสวนขององคประกอบ โดยกจกรรมการทองเทยวจะตองสามารถด ารงอยไดและมนกทองเทยวมาทองเทยวอยางสม าเสมอ มทรพยากรการทองเทยวทยงคงรกษาความดงดดใจไวไดไมเสอมคลาย กจกรรมการบรการและกจกรรมทเกยวเนองกบการทองเทยวมการปรบปรงเปลยนแปลงใหสอดคลองกบ

26

ความตองการของนกทองเทยวอยเสมอ และใหมผลกระทบตอสงแวดลอมทงทางธรรมชาต สงคม วฒนธรรมนอยทสด ในการด าเนนการควรตระหนกถงการมสวนรวมของประชากรและชมชนทมตอกระบวนการทองเทยว โดยชน าภายใตความปรารถนาของคนและชมชนในทองถนของพนททองเทยวนนๆและใหคนในชมชนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากการจดการการทองเทยวอยางเสมอภาคเทาเทยมกนภายใตขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรมของทองถนและชมชน 3. การมสวนรวมของชมชนในทองถน

การมสวนรวมของชมชนหรอประชาชนในทองถน ในการรวมปฏบตและรวมรบผดชอบในเรองตางๆ เพอพฒนาทองทของชมชนใหเปนสถานททองเทยวทนกทองเทยวยอมรบและตองการมาทองเทยว เปนปจจยส าคญซงอาจกลาวไดวาเปนปจจยแหงความส าเรจ (critical success factors) ปจจยหนงทจะขาดเสยไมไดหากตองการพฒนาแหลงทองเทยวใหประสบผลส าเรจ

ความหมายของการมสวนรวม ไดมผใหความหมายของการมสวนรวมไวหลายความหมาย เชน John M Cohen and Norman T. Uphoff (2001)ไดกลาวไวในแนวคดและการจดรปแบบ

โครงการ การด าเนนการตามโครงการและการประเมนผลโครงการวา การมสวนรวม หมายถง การมสวนรวมในการตดสนใจทจะตองควบคไปกบการด าเนนงานตามโครงการ (implementation) ทงในดานการก าหนดกจกรรมตางๆและการจดการองคกร การตดสนใจจะมสวนเกยวของกบประชาชนในชมชนในเรองผลประโยชน(benefits) จงตองมการประเมนผล (evaluation) กจกรรมตางๆ ตามโครงการ แลวแสดงผลยอนกลบ (feedback) และน าผลการประเมนไปใชในการตดสนใจด าเนนการในขนตอนตางๆ ของโครงการ

นรนดร จงวฒเวศน (2527: 177) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวาหมายถงการเกยวของทางดานจตใจและอารมณของบคคลในกลม ซงท าใหเกดความสกวามสวนรบผดชอบในกลม ปจจยทมผลตอการมสวนรวมคอความศรทธา ความเชอถอทมตอบคคลและสงศกดสทธในชมชน ประชาชนจะมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชน เชน การท าบญงานวด ลงแขก ขนบานใหมของผใหญบาน การวมแรงบ าเพญสาธารณประโยชน การสรางโบสถ การรวมใจขดคอคนนาปองกนน าทวม ฯลฯ เปนตน

ไพรชน เตชะรนทร (2527: 5) ใหความหมายของการมสวนรวมวา หมายถง กระบวนการทรฐท าการสนบสนน สงเสรม และอาสาสมครเขามมสวนรวมในการด าเนนการในเรองใดเรองหนงหรอหลายเรองเพอใหบรรลวตถประสงคและนโยบายทไดก าหนดไว โดยใชแนวทางและมาตรการตางๆ รปแบบการมสวนรวมอาจจะอยในรแบบใดรปแบบหนงหรอหลายรปแบบรวมกน เชน การมสวนรวมในการศกษาหาสาเหตของปญหาทเกดขนในชมชน การศกษาความตองการของชมชนการมสวนรวมในการวางแผนงานและโครงการเพอแกไขปญหาของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจใช

27

ทรพยากรของชมชนใหเปนประโยชนตอสวนรวม และการรวมปฏบตตามแผนงานโครงการทวางไว เปนตน

นรนทร แกวมศร (อางถงในสนนทา จนทวารา,2545: 9-10) ไดกลาววาการมสวนรวมเปนหวใจหลกส าคญของการพฒนา ในการด าเนนกจกรรมใด ๆ หากประชาชนไมมความรสกเปนเจาของและลงมอด าเนนกจกรรมดวยตนเองแลว ความส าเรจของกจกรรมอาจไมเกดขน ในทางตรงกนขามหากประชาชนมความรสกเปนเจาของและเขาใจกระบวนการของกจกรรม สามารถมองเหนประโยชนทจะเกดขนตอตนเอง ครอบครว และชมชน รวมทงไดรบขอมลขาวสารอยางดพอ ท าใหเหนและตระหนกถงปญหาทเกดขน จะท าใหเกดการขวนขวายหาทางแกไขปญหา และท าการปรบปรงเปลยนแปลงสงทเปนอปสรรคขดขวาง ลกษณะการมสวนรวมของประชาชนม 2 รปแบบคอ

(1) การมสวนรวมอยางแทจรง เปนการเขามสวนรวมของประชาชนในโครงการทกกระบวนการ ต งแตการศกษาคนหาปญหา การรวมคดหาวธการแกไขปญหา การมสวนรวมในการก าหนดนโยบายแผนงาน/โครงการ การมสวนรวมในการตดสนใจใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสดตอชมชน การมสวนรวมในการปฏบตตามนโยบาย/แผนงาน ใหบรรลผลตามทก าหนดไว รวมทงมสวนรวมในการตดตามและประเมนผล

(2) การมสวนรวมไมแทจรง เปนการเขามามสวนรวมของประชาชนเพยงบางสวนของงานในโครงการ ซงสวนใหญจะเปนการเขารวมในการปฏบตงานตามโครงการ/แผนงาน ทไดมการก าหนดไวแลว

ธวช ศรมาลา (2538: 11) ใหความหมายวา การมสวนรวมของประชาชนหมายถง การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนในการคด ตดสนใจ การรวมปฏบต และการรวมรบผดชอบในเรองตางๆ การมสวนรวมนจะครอบคลมถงการทประชาชนมสวนรวมในผลประโยชนทเกดขนจากโครงการ การมสวนรวมในการปฏบตตามโครงการและการมสวนรวมในการตดสนใจในขนตอนตางๆ ทกขนตอนของกระบวนการพฒนา

อาภรณพนธ จนทรสวาง (2538: 9) ไดกลาววาการมสวนรวมเปนผลมาจากการเหนพองตองกนในเรองของความตองการ และทศทางของการเปลยนแปลง และการเหนพองตองกนนนจะตองมมากพอ ทจะท าใหเกดการรเรมโครงการ กลาวคอ จะตองเปนการเหนพองตองกนของคนสวนใหญทจะเขารวมในการด าเนนการตามโครงการโดยกระท าในนามของกลมหรอองคการ โดยองคการจะเปนเสมอนผกระท าใหบรรลถงการเปลยนแปลงทตองการ

พนธทพย รามสต (2540) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวาการมสวนรวมคอการท างานรวมกนระหวางผ ศกษากบกลมเปาหมาย โดยมกระบวนการทสมพนธซงกนและกน 3 กระบวนการ คอ

(1) การคนหาปญหาและประเดนปญหารวมกน โดยการรวมมอกนของกลมตางๆ ทมสวนเกยวของตลอดระยะเวลาของกระบวนการ

28

(2) การวเคราะหขอมลและสถานการณ ผมสวนรวมซงเกยวของในกระบวนการจะรวมกนท าการแกไขปญหาทเปนสาเหตแลวรวมกนด าเนนงานเพอแกไขปญหาดงกลาว

(3) การปฏบตงาน ในการปฏบตงานนนผมสวนรวมซงเกยวของในกระบวนการจะรวมกนท าการแกไขปญหาทเปนสาเหต แลวรวมกนด าเนนงานเพอแกไขปญหาดงกลาว

กระบวนการมสวนรวมทง 3 กระบวนการไมสามารถแยกออกจากกนได การศกษาการมสวนรวมอยางเปนระบบโดยเรมจากการศกษาประสบการณทเปนรปธรรมของประชาชนและสงทเผชญอย จากนนท าการวเคราะหทางทฤษฎและลงมอปฏบตแลวท าการประเมลผลกจกรรมทลงมอปฏบต จะท าใหผศกษาสามารถเขาใจสภาวะความเปนจรงทเผชญอยและน าไปสการเปลยนแปลง

รปแบบหรอลกษณะการมสวนรวม การมสวนรวมของชมชนดงทไดกลาวไวแลวขางตนอาจมลกษณะทคนในชมชนอยากเขา

มามสวนรวมเองเพราะเหนวาเปนงานหรอกจกรรมทจะกอใหเกดประโยชนกบตนเองและชมชน หรออาจเขา ม สวนรวมเพราะถกย งคบใหมาเขา รวม เ ชน การทผ บงคบบญชาหรอนายจางส งใหผใตบงคบบญชาหรอลกจางมามสวนรวมในการโครงการใดโครงการหนง หรออาจเปนการเขามามสวนรวมเพราะการเกรงใจ หรอมสงจงใจใหเขารวม การมสวนรวมของคนในชมชน จะมหลายลกษณะในความเหนของ Cohen and Uphoff (อางถงในแสงเทยน อจจมางกร 2537, 40-41) ไดจ าแนกลกษณะของการมสวนรวมออกเปนหลายลกษณะ คอ

- การมสวนรวมทเกดจากแบบแผนขององคการ โดยเขามสวนรวมในฐานะสมาชกกลม - การมสวนรวมแบบผานกลมหรอผานตวแทน - การมสวนรวมแบบจากเบองบน และ การมสวนรวมแบบเบองลาง - การมสวนรวมโดยสมครใจ - การมสวนรวมโดยถกบบบงคบ - การมสวนรวมแบบไมเปนทางการ /แบบเปนทางการ

การมสวนรวมในลกษณะตางๆ ดงกลาวอาจอยในรปแบบตางๆ ไดหลายรปแบบ เชน - การมสวนรวมในการประชมชแจงในฐานะผชแจงและผเขารวมประชมชแจง - การมสวนรวมโดยเปนผน าในการด าเนนการหรอผน าในการประชม -การมสวนรวมในฐานะเปนกรรมการประจ ากลม - การมสวนรวมในการเปนผใหสมภาษณหรอเปนผสมภาษณ - การมสวนรวมในฐานะเปนประธานคณะกรรมการ - การมสวนรวมในฐานะเปนผรณรงค หรอผชกชวน - การมสวนรวมในฐานะเปนผรเรมโครงการ หรอผรเรมด าเนนการ - การมสวนรวมในฐานะเปนผใชแรงงานหรอ - การมสวนรวมในฐานะเปนผสนบสนนคาใชจายในดานตางๆ

29

ขอบเขตและขนตอนการมสวนรวม การมสวนรวมของชมชนนนอาจจะมขอบเขตเฉพาะในดานใดดานหนงเชนในดานการ

ตดสนใจ ในดานการด าเนนงาน หรอในดานการประเมนผล หรออาจจะมสวนรวมมากกวาหนงดาน และมความเปนไปไดทจะมสวนรวมครบทง 3 ดาน ซงจะขนกบลกษณะงาน และความรบผดชอบรวมทงความจ าเปนในแตละกรณ โดยมขนตอนตางๆ ในการมสวนรวมหลายขนตอน

เจมศกด ปนทอง (2537: 25) ไดกลาวสรปวาขนตอนการมสวนรวมของประชาชนม 4 ขนตอน คอ - การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา - การมสวนรวมในการวางแผนและการด าเนนกจกรรม - การมสวนรวมในการลงทน และปฏบตงาน - การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผล

หลกการขนตอนในทางปฏบตของการมสวนรวม มดงน (อางถงในนรนทร แกวมศร,2531) 1) การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา และรวมในการตดสนใจ ถอวา

เปนสงส าคญเพราะถาชมชนไมสามารถรบรและเขาใจในปญหาดวยตนเองแลว การด าเนนกจกรรมตางๆ กไมสามารถเออประโยชนตอบคคลในชมชนได ดงนนบคคลในชมชนตองท าความเขาใจและรบรปญหา เพอเปนประโยชนในการด าเนนกจกรรม และเปนแนวทางในการแกไขปญหาทอาจจะเกดขน

2) การมสวนรวมในการวางแผนและด าเนนกจกรรม เมอบคคลในชมชนไดรบรและเขาใจในปญหาของตนเองแลว จ าเปนตองเรยนรวธวางแผนการด าเนนกจกรรมเพอหาแนวทางทจะใชในการแกไขปญหานน รวมทงตองท าการคดเลอกแนวทางทดทสด เพอใหสามารถแกไขปญหาไดถกตองและตรงกบประเดนปญหาทเกดขน

3) การมสวนรวมในการลงทนและปฏบตงาน เกยวของกบการสรางความรสกถงความเปนเจาของใหเกดขนกบชมชน ท าใหมองเหนประโยชนทจะไดรบจากการมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม

4) การมสวนรวมและการตดตามประเมนผล การด าเนนกจกรรมใดๆกตามหากบคคลไดมสวนเกยวของในการตดตามประเมนผลแลวจะท าใหบคคลนนไดทราบถงระดบของผลงานทตนเองไดปฏบตเพอเปนแนวทางในการพฒนาและปรบปรงในครงตอไป

สรพร พงษพานช (2544) กลาววา การมสวนรวมของประชาชน เปนหลกการทภาครฐไดใหความส าคญอยางจรงจงในชวงทผานมา ซงเกดจากการทภาครฐไมสามารถด าเนนการพฒนาโครงการตางๆ ใหบรรลเปาหมายได ทงทโครงการเหลานนเปนโครงการทมผเชยวชาญดานตางๆ รวมระดมสมองก าหนดวธการแลวกตาม จากการวเคราะหพบวา เกดจากการสงการจากเบองบน (Top-Down Approach) ท าใหไมตรงตามความตองการของทองถน อกทงประชาชนไมเขาใจเหตผลของภาครฐจงไมปฏบตตาม ดงนนจงไดก าหนดใหการมสวนรวมของประชาชนเปนกลยทธส าคญของแผนพฒนาในโครงการตางๆ โดยเฉพาะอยางยงการมสวนรวมของประชาชนในอตสาหกรรมทองเทยว เพราะเมอมสถานททองเทยวเกดขนทใด กจะเกดการกระจายรายไดในทองถนนน ท าใหคนในทองถนมงานท า มรายไดและมคณภาพ

30

ชวตทดขน แตในระบบอตสาหกรรมทองเทยวนน คนในทองถนจ านวนนอยมากทจะไดรบประโยชนเตมเมดเตมหนวย สวนใหญมกจะเปนคนงานทท างานในธรกจทเกยวของ ดงนนเพอใหประชาชนในทองถนไดรบผลประโยชนมากทสดเปนอนดบแรก จงตองกระตนใหเกดการรวมตวกนเปนกลมของคนในทองถนเพอด าเนนกจกรรมและธรกจการทองเทยวในทองถน

การมสวนรวมของประชาชนในดานการทองเทยวนน สวนใหญมกจะเปนการรวมกนใชประโยชน หรอไดรบประโยชน ซงเปนองคประกอบหนงเทานน การมสวนรวมทจะกอใหเกดความย งยนในการพฒนาได จะตองมองคประกอบ 5 ประการคอ (อางถงในสรพร พงษพานช,2544)

ประการแรก รวมกนวางแผน เปนการรวมคดรวมวางแผนจดเตรยมความพรอมและสงอ านวยความสะดวกในชมชน รวมประชม ลงความเหน พรอมเสนอแนะแนวทางปฏบต ประการทสองรวมกนปฏบตตามแผน โดยสมาชกในชมชนทกคนตองรวมกนปฏบตตามหนาททตกลงกนไว ประการทสาม รวมกนใชประโยชน สมาชกในชมชนทกคนจะตองมสทธใชประโยชนจากทรพยากรทองเทยวในทองถน จะตองมการจดการผลประโยชนทงเปนตวเงนและวตถใหประชาชนในทองถนอยางทวถงและเหมาะสม โดยค านงถงความยตธรรมและความเทาเทยมกนเปนหลก ประการทส รวมตดตามและประเมนผล เมอมการด าเนนการแลวยอมจะมปญหาตางๆ เกดขน จงตองมการแลกเปลยนความคดเหน ถายทอดประสบการณ และรวมกนประชมหาวธการแกไขปญหาเหลานนและ ประการสดทาย รวมบ ารงรกษา เมอมการใชประโยชนจากทรพยากรแลว ทกคนตองชวยกนบ ารงรกษาดวย หากปลอยปะละเลยใหเกดความเสอมโทรมแลว ผลประโยชนทเคยไดรบกจะหมดไป

จากความหมายทไดกลาวมาขางตน การมสวนรวมใดๆ กตามจะประสบผลส าเรจไดสมาชกทกคนในทองถนตองรวมมอกนและรวมมอกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของตงแตการรวมมอกนวางแผน รวมกนปฏบตตามแผน รวมกนใชประโยชน รวมตดตามประเมนผลและรวมบ ารงรกษา เพอใหทองถนหรอชมชนนนไดรบการพฒนาทถกทศทางและย งยน

ร าไพพรรณ แกวสรยะ (2545) กลาววา การบรหารตามหลกธรรมาภบาลทวา ชมชนมสวนรวมในการในการจดการหรอการพฒนา เพราะทกคนในชมชนเปนผทมสวนไดประโยชนและสวนเสยผลประโยชน (Stakeholder) จงควรจดตงคณะท างานซงจะตองพจารณาขอบเขต บทบาท หนาท พนธะ ภารกจ ของกลมตามกฎหมายภายใตองคกรปกครองทองถน และควรท างานใหสอดคลองกน ซงสามารถด าเนนการไดโดย

1) รวมพจารณากจกรรมทองเทยวในพนท ซงตองไดรบการยอมรบจากประชาชนในพนท และแตละกจกรรมตองไมเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอม ประเพณ สงคมและวฒนธรรม สามารถรกษาความเปนเอกลกษณไวได

2) รวมกนก าหนดแผนงานและกฎระเบยบ ซงคณะท างานในทองถนตองมการประชมรวมกนวางแผนการตลาด แผนปฏบตการ แผนพฒนา เพอสงเสรมและพฒนาแหลงทองเทยวในทองถน และรวมถงการก าหนดกฎระเบยบ ขอบงคบตางๆ ในพนทแหลงทองเทยวดวย

31

3) รวมบรหารจดการ การมสวนรวมในการจดการนเนองจากองคการทองถนอยในฐานะเปนเจาของพนทแหลงทองเทยว มสวนไดรบผลประโยชนทงในทางตรงและทางออม เชน การเกบคาธรรมเนยมการเชาพนทจ าหนายสนคา หรอบคคลในทองถนมอาชพเปนลกหาบ เปนมคคเทศกทองถนเปนตน จงควรมสวนรวมในการบรหารจดการ

4) รวมประเมนผลและแกไขปญหา เพอใหการพฒนาแหลงทองเทยวมคณภาพและมาตรฐานอยางย งยน ผรบผดชอบจดการจะตองรวมกนประเมนผล รวมกนวเคราะหปญหาและแกไขปญหา เพอฟนฟแหลงทองเทยวและวฒนธรรมของทองถน

สรปไดวาประชาชนทกคนทอยในพนทแหลงทองเทยวจะตองมสวนรวมในการพฒนาแหลงทองเทยว เพราะทกคนเปนผมสวนไดผลประโยชนและสวนเสยผลประโยชน (Stakeholder) โดยเรมดวยการจดตงคณะท างานเพอพจารณาขอบเขต บทบาท หนาท พนธะ ภารกจ ของกลมเพอใหชมชนมสวนรวมในการพฒนาแหลงทองเทยวของทองถน

ปจจยทมผลตอการมสวนรวม ปจจยทมผลตอการมสวนรวมประกอบดวยปจจยดานตางๆ หลายดานทงปจจยทางดาน

เศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรม นโยบายของภาครฐ รวมทงลกษณะทางกายภาพ และลกษณะทางภมศาสตร ภมประเทศของทองถน ปจจยเหลานจะเปนตวแปรทส าคญทท าใหการเขามามสวนรวมดงกลาวบรรลวตถประสงคทตงไวไดมากหรอนอยเพยงใด 4.บรบทของบานเหมองกง

ประวตความเปนมา นบเวลายอนกลบไปในอดต ชาวบานทอาศยอยทางภาคเหนอของประเทศไทยในหลาย

จงหวดไดใชคนโท หมอดน ไวใสน า ส าหรบดมรบประทานรบรองแขก ไปวดท าบญ และเปนภาชนะไวใชสอยในครวเรอน ในภาคเหนอจะเรยกคนโทวา “น าตน” และภาชนะทใสน าวา “น าหมอ” โดยใชกระบวยเปนทตก และเรยกกระบวยวา “น าบวย” อาจจะกลาววาน าตน น าหมอ น าบวยและภาชนะดนเผานน อยคกบการด ารงชวตของคนในลานนามาตงแตในอดตกาล ปจจบนการด ารงชวตของชาวบานในลกษณะดงเดมนเหลออยนอยมาก วถชวตของชาวบานในแตละครวเรอนจะน า “น าตน” , “น าหมอ” มาวางไวทงในบานและหนาบาน ในบานมไวส าหรบสมาชกในครวเรอน สวนหนาบานวางไวส าหรบผคนทเดนผานไปมาจะไดดมและรบประทานเวลากระหายน า ภาชนะน าหมอหากน ามาบรรจอาหาร กจะท าใหรสชาตของอาหารหอมชวนรบประทาน น าตน น าหมอ รวมทงภาชนะดนเผาในรปแบบตางๆ จงเปนทนยมใชกนในหมประชาชนคนลานนามาตงแตในอดต

จากการบอกเลาของผแก ผเฒา ท าใหทราบวาภาชนะส าหรบใชสอยของชาวลานนาไทยแตกอนทงน าตน น าหมอ น าบวย และภาชนะดนเผาประเภทตางๆนนชาวเมองปจากพมาไดถายทอดความรและวฒนธรรมการปนดนเผาใหกบชาวลานนา โดยเมอประมาณป พ.ศ.2347 หรอประมาณ205 ปทผานมา พระเจากาวละ เจาเมองเชยงใหมยกทพไปตเมองป เมองสาดซงอยในรฐ รฐฉานของประเทศพมาและ

32

ไดกวาดตอนคนจากรฐดงกลาวมาดวยเอามาไวทบานเหมองกง ผคนทกวาดตอนมานนมอาชพปนน าตนและน าหมอ โดยใชดนเหนยวเปนวตถดบ สวนน าบวยใชกะลามะพราวเปนวตถดบ ผเฒาผแกเลาวาดนกบน าเปนของคกนเมอน าดนมาปนแลวเผาเปนภาชนะประเภทตางๆ เวลาใสน า อาหารในหมอดนแลวมนจะดดซบเชอโรคสารพษกลนตางๆ ออกไปไดนบเปนภมปญญาชาวบานอยางหนง

การท าเครองปนดนเผาในอดตจะใชมอเปนอปกรณหลก มอสองขางจะท าการประคองดนเพอขนรปแลวปนใหเปนสวนตางๆ ออกมาประกอบกน เปนภาชนะประเภทตางๆ ในขณะทดนยงไมแหงกจะตกแตงลวดลายตางๆ ตามจนตนาการของผปน ขนตอนการท าเรมจากการเอาดนตากแหงเสรจแลวกเอาครกมาต า โดยคนแกคนเฒาจะตนมาตงแตต 4 ถงต 5 เพอต าดน จากนนจงเอาไปรอน (เหงดน) เปนผงเพอน าไปท าขนตอนตอไป คอคลกกบน าแลวนวดดวยมอ เสรจแลวหมกดนไวหนงคนตอจากนนน าไปปนเปนน าตน น าหมอ หรอผลตภณฑเครองปนดนเผาประเภทตางๆ ตอไป ในปจจบนการท าเครองปนดนเผาในบานเหมองกงจะมทงแบบดงเดมสมยโบราณทใชมอเปนอปกรณหลก และสมยใหมทน าเอาเครองมออปกรณมาใชในการขนรป ผลตภณฑเครองปนดนเผา สงทควรจะตองท าการอนรกษไวกคอศลปในการปนเครองปนดนเผา น าตน น าหมอทผลตในบานเหมองกงนแมจะน าเอาเครองมออปกรณมาชวยในการขนรปแตขนตอนการผลตยงคงใชขนตอนดงเดมคอใชวตถดบ คอ ดนสแดงท าใหเกดสแดงธรรมชาต แลวใชหนกอน(ทน ามาจากแมน า) ขดผวของน าตน น าหมอใหขนเงาแวววาว ซงเปนรปแบบทเปนศลปหตถกรรมพนบานทไมเหมอนใคร และผลตภณฑทไดจะตางจากทอน เพราะจากคณลกษณะของดนทใชเปนวตถดบท าใหชนงานทออกมามความมนวาว และมรพรนอยท าใหมการซมเมอใสน า(แตไมไดรว) รอบดนจะอมน าแมอากาศบรเวณภายนอกจะรอน แตน าทอยในน าตน น าหมอจะเยนก าลงดและมกลนหอมออนๆ ของดน ท าใหชาวลานนาในภาคเหนอตอนบนยงคงนยมใชน าตน น าหมออยในวถชวตปจจบน คณคาของน าตน น าหมอ น าบวย ในปจจบนนนอกจากจะมประโยชนในแงของการใชสอยในชวตประจ าวนแลว ยงเปนภาพทสะทอนใหเหนถงภมปญญาของคนทองถน

ในความเชอของคนลานนาสมยโบราณถอวา น าตนเปนของสงใชส าหรบใสน าเพอประกอบพธกรรมตางๆ หรอเปนการรบรองใหเกยรตในการตอนรบแขก ตลอดจนน าไปตงไวบนหอผป ยา บรรพบรษ หอเจาทรง เวลาฟอนผและบวงสรวงเซนไหวซงเปนประเพณหนงของคนลานนา ปจจบนจากสภาพสงคมทแปรเปลยนไปท าใหน าตน น าหมอ น าบวยและศลปหตถกรรมเครองปนดนเผาประเภทตางๆ ทเปนผลผลตจากบานเหมองกงแหงนนอกจากน ามาใชตามวตถประสงคแบบดงเดมแลวยงไดถกประยกตน ามาใชตกแตงบาน ประดบสวน และเปนสนคาสงออกไปขายยงตางประเทศดวย

จากเหตผลทกลาวมาตงแตตน ศลปหตถกรรมเครองปนดนเผาของบานเหมองกงจงเปนภาพทสะทอนถงภมปญญาทองถนของคนลานนาทนบวนจะเลอนหายไปในโลกยคปจจบน หากไมไดมการตระหนกถงความส าคญในเชงศลปหตถกรรมของภ มปญญาทองถนแลว ในอนาคตคงจะไมเหลอศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนทควรคาแกการรกษาไวใหเปนมรดกสบทอดแกลกหลานในรนตอๆไป

33

สภาพพนททท าการศกษา บานเหมองกงเปนหมบานเลกๆ ตงอยบนถนนสายเชยงใหม- หางดง มระยะทางหางจากตว

จงหวด 6 กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ 10 นาท จากตวจงหวด หมบานแหงนอยตดถนนสายหลก และเปนเสนทางทจะผานไปยงสถานททองเทยวส าคญทนกทองเทยวนยมไปทองเทยวกน เชน หมบานถวาย เชยงใหมไนทซาฟาร สวนหลวงเฉลมพระเกยรตฯ ราชพฤกษ (พชสวนโลก) และ ดอยอนทนนท เปนตน จงเปนสถานทนาจะไดรบการสงเสรมใหเปนแหลงทองเทยวเชงศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถนทย งยนแหงใหมของจงหวดเชยงใหมนอกเหนอจากบานบอสราง(แหลงท ารม) หมบานถวาย (แหลงไมแกะสลก) และสถานททองเทยวแหงอนๆ รวมทงชมชนอกหลายหมบานทมเอกลกษณเฉพาะดานในดานฝมอทเปนศลปหตถกรรมพนบาน

ในอดตเกอบทกครวเรอนในหมบานเหมองกง ประกอบอาชพผลตน าตน น าหมอ น าบวย รวมทงงานเครองปนดนเผาประเภทตางๆ เปนอาชพหลก การประกอบอาชพจะอยในลกษณะตางคนตางท าแลวสงขายใหกบพอคาคนกลางท าใหรายไดทไดรบไมเพยงพอทจะน ามาเลยงครอบครว ท าใหในระยะเวลาหลายปทผานมามชาวบานของบานเหมองกงสวนหนงเปลยนไปประกอบอาชพรบจางในตวเมองเชยงใหมแทน แตหลงจากไดมการจดต งกลมหตถกรรมเครองปนดนเผาเมอป 2548 แลวท าใหชาวบานเหมองกงเรมเหนความส าคญของอาชพดงเดมและรวมตวกนมาประกอบอาชพเครองปนดนเผามากขนและยดอาชพนเปนอาชพหลกของหมบาน ท าใหรายไดของหมบานถงรอยละ 70 มาจากอาชพเครองปนดนเผา

บนเสนทางสายเชยงใหม – หางดง กโลเมตรท 10 ผทเดนทางสญรผานเสนทางนจะเหนสญญาลกษณโดดเดนคอ คนโท (น าตน) ขนาดยกษสงถง 18 เมตร เสนผาศนยกลาง 8 เมตร 85 เซนตเมตร ตงโดดเดนอยตรงขางทางถนนสายน ซงเปนสญลกษณทแสดงวาทานเดนทางมาถงบานเหมองกงแลว คนโทนตงอยตรงทางเขาหมบานเหมองกง

บานเหมองกงในอดต นอกจากจะเปนแหลงเครองปนดนเผาแลวยงคงอนรกษวฒนธรรมดงเดมแบบไทยโบราณ คอ แตละบานสามารถเดนทางหากนไดโดยไมมรวบานแบบรอบขอบชดเหมอนปจจบนใชระแนงไมเตยๆ เปนรวบาน ครวเรอนตางๆ มการแลกเปลยนของตอของระหวางกนโดยไมไดใชเงนเปนสอกลาง ไปมาหาสกนฉนญาตพนอง ตงแตซมประตทางเขาหมบานจนถงทายหมบานซงมระยะทางประมาณ300 เมตร ทกครวเรอนรจกชอ สกลจ านวนสมาชกและรายละเอยดของคนในแตละครวเรอน สามารถล าดบความเกยวพนทงในดานวงศเครอญาต ชาตตระกล ถนก าเนด ไดอยางละเอยด แตละครวเรอนจะมสมาชกของครอบครวมานงปนเครองปนดนเผาอยภายในตวบานและตะโกนพดคยสงสรรคกบเพอนบานใกลเคยงกน ผลตภณฑทไดจะมความโดดเดนในดานความละเอยด แมวาดไซนจะเรยบงาย กรรมวธการผลตตกทอดมาจากบรรพบรษจงคอนขางเรยบงาย ไมสลบซบซอน โดยเนนรปแบบทสามารถใชประโยชนไดในชวตประจ าวนและราคาถก หมบานเหมองกงจะมล าน าเลกๆ ไหลรอบตว

34

หมบานจงท าใหหมบานแหงนเหมาะกบงานเครองปนดนเผาและอนรกษใหเปนแหลงทองเทยวหากไดมการจดภมทศนทดและเหมาะสม

ภาพของบานเหมองกงในอดตทควรคาแกการอนรกษณไดคอยๆ เลอนลางจางหายไป บานไมทหลกคามงใบจากมรวเปนระแนงไมเตยๆ ประมาณ 1 ฟต ประตบานเปดเพอเชอเชญใหเพอนบานและผมาเยอนเขามาเยยมเยอนไดกลายเปนบานทสรางดวยคอนกรต ประตบานปด รวบานกอดวยคอนกรตสงเปนจ านวนหลายหลงในหมบาน คงเหลอบานแบบดงเดมเพยงบางสวน ซงมองดแลวเปนทเสยดายเปนอยางยง วฒนธรรมดงเดมแบบไทยโบราณยงคงเหลออยแตนอยลงเตมท หากหนวยงานทเกยวของไมเรงด าเนนการปรบปรงแกไขเพออนรกษวฒนธรรมดงเดมและศลปหตถกรรมทตกทอดมาแตโบราณแลว จงหวดเชยงใหมจะสญเสยคณคาทางศลปวฒนธรรมหตถกรรมทควรคาแกการรกษาไวอยางนาเสยดาย เพอจะดงดดใหนกทองเทยวไปทองเทยวทจงหวดเชยงใหมมากขน 5.การประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2549)ไดจดท าคมอการประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม โดยไดชใหเหนความส าคญของมาตรฐาน กรอบแนวคดและการก าหนดเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม และ การประเมนมาตรฐานคณภาพของแหลงทองเทยววฒนธรรมไวดงน

ความส าคญของมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม

แหลงทองเทยวทางวฒนธรรมมความแตกตางจากแหลงทองเทยวประเภทอนๆ เนองจากวฒนธรรมเปนมรดกแหงสงคม มทงสวนจบตองไดและจบตองไมได เชน ศลปะ ขนบธรรมเนยมประเพณ รปแบบการด ารงชวต การแตงกาย เครองมอเครองใช อาหารการกน งานเทศกาล ประเพณ เปนตน นอกจากนวฒนธรรมยงเปนการสงสมประสบการณ ความร ความสามารถ และภมปญญาทงหมดทไดชวยใหมนษยในสงคมนนๆ อยรอด และเจรญสบตอได และเปนอยมาจนถงปจจบน และสามารถเจรญงอกงามตอไป

ประเทศไทยมวฒนธรรมทมความหลากหลายและมเอกลกษณเฉพาะในแตละทองถน ซงเปนจดดงดดส าคญดานการทองเทยว แตการเปดพนททางวฒนธรรมเพอเปนแหลงทองเทยวอยางรเทาไมถงการณหรอขาดการจดการทดท าใหคณคาทางวฒนธรรมและสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมเกดการเปลยนแปลงซงอาจสงผลกระทบตอวถชวตความเปนอยของชมชนทองถนจนขาดความเปนเอกลกษณดงเดมของพนท และสงผลกระทบทางลบตอการทองเทยวในทสด ดงนน การก าหนดกรอบหรอเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทชดเจนส าหรบใหหนวยงานและผทมสวนเกยวของในการดแลแหลงทองเทยวไดน าไปใชเปนแนวทางในการพฒนาแหลงทองเทยว และเปนเครองมอในการตรวจสอบมาตรฐานแหลงทองเทยวเพอยกระดบมาตรฐานในการพฒนาแหลงทองเทยว จงเปนสงส าคญตอการจดการการแหลงทองเทยวของประเทศไทย และยงสามารถใชเปนสงบงบอกใหนกทองเทยวรบร

35

ในคณภาพของแหลงทองเทยว และมสวนส าคญในการตดสนใจเลอกใชบรการ ซงหมายถงการเพมขนของรายไดทางการทองเทยวดวย รวมทงเปนการเพมมาตรฐานแหลงทองเทยวของประเทศไทยใหเปนทยอมรบทงในและตางประเทศเพมมากขน

กรอบแนวคดและการก าหนดเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม การทนกทองเทยวจะเลอกเขาไปเยยมชมในแหลงทองเทยวใดนน แหลงทองเทยวนนจะตองม

ความดงดดใจและความนาสนใจอยในระดบทกอใหเกดความพงพอใจแกนกทองเทยวได ซงศกยภาพในการดงดดใจส าหรบแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ประกอบดวยหลายปจจย ไดแก คณคาทางศลปวฒนธรรมความเปนเอกลกษณของแหลงทองเทยว ความสะดวกในการเขาถง ความปลอดภย และความสามารถในการจดกจกรรมการทองเทยว เปนตน นอกจากองคประกอบดานศกยภาพในการดงดดใจแลว แหลงทองเทยวควรมศกยภาพในการรองรบดานการทองเทยวดวย ไมวาจะเปนในดานการพฒนาสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน และการสนบสนนทางดานนโยบาย ดานงบประมาณ และดานบคลากร จากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรทองถน ซงจะท าใหแหลงทองเทยวสามารถด ารงอยไดอยางมประสทธภาพ อยางไรกตาม การทแหลงทองเทยวจะสามารถด ารงอยไดนน การบรหารจดการเปนองคประกอบหนงทมความส าคญ ทงในดานการจดการดานการอนรกษ การฟนฟสภาพของแหลงทองเทยว การมมาตรการปองกนผลกระทบทอาจเกดขนกบตวแหลงทองเทยว รวมทงการจดการดานการบรการและการจดกจกรรมดานการทองเทยวทเหมาะสม นอกจากน จากเปาหมายของการทองเทยวเชงวฒนธรรมทเนนการทองเทยวเพอใหนกทองเทยวไดรบความร ความเขาใจตอวถชวต ภมปญญา และวฒนธรรมของทองถน รวมถงการสรางจตส านกและความรบผดชอบตอการรกษาวฒนธรรมและคณคาของสภาพแวดลอม โดยทชมชนทองถนมสวนรวมตอการบรหารจดการทองเทยวนน ท าใหการก าหนดเกณฑมาตรฐานแหลงทองเทยวในครงนจงใหความส าคญตอการใหความรและการสรางจตส านก รวมทงการจดการดานการมสวนรวมของชมชนทองถนดวย

การประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม การประเมนมาตรฐานแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมสามารถแบงไดเปน 3 องคประกอบ

โดยการใหคะแนนจะใหความส าคญกบองคประกอบดานศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยวมากทสดเนองจากเปนสงดงดดใจส าคญส าหรบใหนกทองเทยวเขาไปเทยวชม สวนองคประกอบดานการบรหารจดการมความส าคญของคะแนนรองลงมา และองคประกอบดานศกยภาพในการรองรบดานการทองเทยวมความส าคญของคะแนนนอยทสด รายละเอยดของคาคะแนนเตมในแตละองคประกอบ คอ(1) ศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยว 50 (2) ศกยภาพในการรองรบดานการทองเทยว 10 และ(3) การบรหารจดการ 40

วธการใหคะแนน ในการใหคะแนนจะม 2 วธคอ วธท 1 การใหคะแนนโดยพจารณาวา แหลงทองเทยวมคณสมบตตรงกบดชนชวดขอใดมากทสด

36

และจะใหคาคะแนนในขอทเหนวาแหลงทองเทยวควรไดในขอนนเพยงขอเดยว ทงนคาการใหคะแนนจะ มตงแต 0 คะแนน ถง 5 คะแนน หรอ 1 คะแนน ถง 5 คะแนน โดยใหผประเมนท าเครองหมาย รอบ หมายเลขทตองการในชองคะแนน (A)

วธท 2 การใหคะแนนโดยพจารณาวา แหลงทองเทยวนนมคณสมบตตรงกบดชนชวดขอใดบาง โดยดชนชวด 1 ขอ จะมคาเทากบ 1 คะแนน หากไมมคณสมบตตรงกบดชนชวดใดเลย จะมคาเทากบ 0 คะแนน หากมคณสมบตตรงแตไมไดด าเนนการหรอไมมประสทธภาพให 0.5 คะแนน หากมคณสมบต ครบทกขอจะมคาเทากบ 5 คะแนน โดยใหผประเมนท าเครองหมาย รอบหมายเลขทตองการในชองคะแนน

การก าหนดระดบมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ในการก าหนดระดบมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว ท าไดโดยน าคะแนนทไดไปเทยบระดบ

มาตรฐานทก าหนดไว ระดบมาตรฐานแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมไดแสดงไวดงตารางขางลาง

คาคะแนน ระดบมาตรฐาน สญลกษณ 81 ขนไป ดเยยม 71 – 80 ดมาก 61 – 70 ด 51 – 60 ปานกลาง 50 หรอนอยกวา ต า

จากการทบทวนการศกษาทไดกลาวมาแลวขางตน ผศกษาไดก าหนดองคประกอบพนฐานเพอใช

ส าหรบประเมนมาตรฐานแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมของชมชนบานเหมองกงไว 3 องคประกอบ คอ องคประกอบท 1 ศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยว ศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยวหมายถง การทแหลงทองเทยวมจดดงดดความสนใจ

หรอมคณคาทางศลปวฒนธรรม ซงสามารถสรางความประทบใจและความพงพอใจใหแกนกทองเทยว เชน มความโดดเดนและมเอกลกษณของวถชวตและภมปญญา มความงดงามทางศลปวฒนธรรม และจากการทวฒนธรรมเปนมรดกทางสงคมของมนษยทสงสมมาแตอดตและมความเปนเอกลกษณเฉพาะในแตละทองถน ดงนน ความสามารถในการสบทอดทางวฒนธรรม ความตอเนองของการจดกจกรรมทางวฒนธรรม ความผกพนตอทองถน และความเขมแขงในการรกษาวฒนธรรม จงมความส าคญในการรกษาวฒนธรรมใหคงอย ซงเปนจดเสรมศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยวเชงวฒนธรรมทส าคญ อกทงศกยภาพในทางกายภาพและการจดกจกรรมดานการทองเทยว ไดแก การเขาถงแหลงทองเทยว ความปลอดภย และความหลากหลายของกจกรรมการทองเทยว กเปนอกสวนหนงทมความส าคญในการดงดดใจใหนกทองเทยวเขาไปเยอนแหลงทองเทยวดวยส าหรบองคประกอบดานศกยภาพในการดงดดใจดานการทองเทยวของแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม มหลกเกณฑในการพจารณา 2 ดาน ไดแก

37

1. คณคาทางศลปวฒนธรรม ประกอบดวย 7 ดชนชวด ไดแก 1) ความเปนเอกลกษณดานวถชวต ภมปญญา และองคความร 2) ความตอเนองของการสบสานวฒนธรรมประเพณ 3) ความงดงามทางศลปวฒนธรรม 4) ความสามารถในการสบทอดภมปญญาและองคความรอยางตอเนอง 5) ความเปนมาทางประวตศาสตร วฒนธรรม ประเพณทสบคนได 6) ความผกพนตอทองถน 7) ความเขมแขงในการรกษาเอกลกษณ

2. ศกยภาพทางกายภาพและการจดกจกรรมการทองเทยว ประกอบดวย 3 ดชนชวด ไดแก (1) การเขาถงแหลงทองเทยว (2) ความปลอดภยดานการทองเทยว (3) ความหลากหลายของกจกรรมการ ทองเทยว

องคประกอบท 2 ศกยภาพในการรองรบดานการทองเทยว ศกยภาพในการรองรบดานทองเทยว หมายถง องคประกอบตางๆ ทมสวนชวยเสรมแหลง

วฒนธรรมนนๆใหมความส าคญ มความเหมาะสมในการจดการทองเทยว ตวอยางเชน แหลงวฒนธรรมอาจมความดงดดใจดานการทองเทยวสง แตมขอจ ากดสงในการพฒนาสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานท าใหนกทองเทยวไมนยมเขาไปทองเทยว ซงท าใหศกยภาพในการจดการดานการทองเทยวลดลงไปดวยส าหรบศกยภาพในการรองรบดานการทองเทยว มหลกเกณฑในการพจารณา 2 ดาน ไดแก ศกยภาพในการพฒนาสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน และ ศกยภาพในการพฒนาการทองเทยวจากปจจยภายนอก

องคประกอบท 3 การบรหารจดการ การบรหารจดการแหลงทองเทยว หมายถง ความสามารถในการควบคมดแล การด าเนนงานใน

ดานการจดการแหลงทองเทยว โดยมองคประกอบทเกยวของ ไดแก 1) ดานการจดการการทองเทยว ประกอบดวยการจดการดานการอนรกษแหลงทองเทยว และการ

จดการดานการทองเทยว 2) การจดการดานการใหความรและการสรางจตส านก พจารณาจากการด าเนนงานขององคกรท

ดแลรบผดชอบพนท ในการสรางเสรมจตส านกและการเรยนรในเรองคณคาของแหลงวฒนธรรมแกเจาหนาทดแลพนท นกทองเทยว ผประกอบการ และชมชนทองถนทอาศยอยโดยรอบแหลงทองเทยว

3) การจดการดานเศรษฐกจและสงคม พจารณาจากการมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการ ทองเทยว โดยการเปดโอกาสใหประชาชนหรอชมชนไดมสวนรวมในการคด การพจารณาตดสนใจ การด าเนนการ และรวมรบผดชอบในเรองตางๆ ซงจะสงผลหรอมผลกระทบตอประชาชนของชมชนนนๆ ทงในดานการกระจายรายได และผลประโยชนของคนในทองถน

เกณฑประเมนดานการบรหารจดการแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ม 2 ดาน ไดแก 1.การจดการดานการอนรกษแหลงทองเทยว ประกอบดวยดชนชวด 3 ดานคอ 1) การจดการดาน

การรกษาสภาพและฟนฟแหลงทองเทยว 2) การจดการดานการใชประโยชนพนท 3) การจดการดานการ ตดตามและการประเมนการเปลยนแปลงอนเนองมาจากการทองเทยว

38

2. การจดการดานการทองเทยว ประกอบดวยดชนชวด 5 ดาน คอ 1) การจดการดานการบรการ และสาธารณปโภคแกนกทองเทยว 2) การจดการดานกจกรรมการทองเทยว 3) การจดการดานการให ความรและการสรางจตส านก 4) ชมชนทองถนมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยว 5) ชมชนม รายไดจากการทองเทยว 6. งานวจยทเกยวของ

ผวจยไดท าการทบทวนงานวจยทเกยวของกบเรองทท าการศกษา มรายละเอยดดงน กตตพงษ ประชมแดง (2533) ศกษาเรอง ผลกระทบทางเศรษฐกจ สงคม จากการพฒนาการ

ทองเทยวตอชาวบานคเดอ ต าบลแจระแม อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน ผลการศกษาพบวา 1) ผลกระทบดานเศรษฐกจ ชาวบานหนมาประกอบอาชพเกยวกบการทองเทยวเปน

จ านวนมาก มรายได รายจายและการออมมากขน หนสนลดลง การถอครองและใชประโยชนจากทดนนอยลงแตราคาทดนสงขน มการบรโภค การใชเทคโนโลย สงอ านวยความสะดวก การลงทนประกอบธรกจหรอคาขายมากขน

2) ผลกระทบดานสงคม ท าใหชาวบานมงานท ามากขน มการพฒนาทองถนในดานความเจรญและสาธารณปโภค รวมทงมการท าลายสภาพแวดลอมธรรมชาต มคาครองชพสงขน มปญหาดานการพนน ยาเสพตด อาชญากรรมและการมวสมทางเพศบรเวณแหลงทองเทยว

เพญศร รตนะ (2536) ศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาสงแวดลอมของกรมการพฒนา ศกษาเฉพาะกรณ จงหวดอบลราชธาน ผลการศกษาพบวาประชาชนสวนมากมการรบรงานพฒนาสงแวดลอม แตมสวนรวมในการพฒนานอย ผลการวเคราะหปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมในการพฒนาสงแวดลอม พบวา การถอครองทดน การเปนสมาชกกลม การเปนอาสาสมคร และการรบรเกยวกบงานพฒนาสงแวดลอม จะกอใหเกดความแตกตางในเรองการมสวนรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนการเปนหนสน การมคนในครอบครวไปท างานตางกน การเปนกรรมการหมบาน และการไดรบขอมลขาวสารมความสมพนธกบการมสวนรวมของประชาชนเกอบทกกจกรรม สวนปจจยในเรอง อาย เพศ และจ านวนสมาชกในครวเรอน ไมมความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถตกบการมสวนรวมของประชาชน

อรวรรณ พนธเนตร (2541) ศกษาเรอง การประเมนความตองการมสวนรวมและความตองการพฒนาการทองเทยวของประชาชน : กรณบานหาดไคร ต.เวยง อ.เชยงของ จงหวดเชยงราย ผลการศกษาพบวา ประชาชนบานหาดไครทเปนกลมตวอยาง มทศนคตทดตอการทองเทยวมความตองการใหหมบานไดรบการพฒนาในระดบสง และมความตองการมสวนรวมในการพฒนาหาดจบปลาบกในระดบปานกลาง ส าหรบปจจยสวนบคคลในดานระยะเวลาทอาศยอย ปจจยดานเศรษฐกจในแงประโยชนทไดรบ และปจจยดานจตวทยาดานทศนคต ไมมความสมพนธกบความตองการมสวนรวมและความตองการพฒนาการทองเทยวอยางมนยส าคญทางสถต สวนปจจยดานระดบการศกษา ภมล าเนาพบวา

39

ประชาชนทมระดบการศกษาแตกตางกน มความตองการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต กรณของประชาชนทมภมล าเนาแตกตางกนมความตองการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ส าหรบปจจยดานอาชพและรายไดจากแหลงจบปลาบกพบวามความตองการใหมการพฒนาแหลงทองเทยวไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

วไล บญบรรจง (2543) ศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาแหลงทองเทยว บรเวณชายฝงระยอง อ าเภอเมอง จงหวดระยอง ผลการศกษาพบวา

1) ประชาชนสวนใหญมสวนรวมในการพฒนาแหลงทองเทยวชายฝงทะเลเมองระยองอยในระดบต า

2) ปจจยทมอทธพลตอการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาแหลงทองเทยวเทยวบรชายฝงทะเลเมองระยองอยางมนยส าคญทางสถต คอ ความตระหนกถงปญหาความเสอมโทรมของแหลงทองเทยว และความตองการเกยรตยศ โดยมความสมพนธเชงบวกกบการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาแหลงทองเทยว

พณทอง จตระดษฐ (2543) ศกษาเรอง “รปแบบและแนวทางการจดการทองเทยวทสอดคลองกบการด ารงอยของวฒนธรรมชมชนในหมบานเลยงชางจงหวดสรนทร” โดยมวตถประสงคเพอศกษารปแบบและแนวทาการจดการทองเทยวอยางย งยน ในแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมของหมบานเลยงชาง จงหวดสรนทร ผลการศกษาพบวา

1) ขอจ ากดและจดออนทสงผลกระทบตอการทองเทยวในหมบานเลยงชาง ไดแก ความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตมคอนขางนอย และสภาพแวดลอมทวไปในชมชนยงไมสามารถดงดดนกทองเทยวไดมากนก ไมมความตอเนองเชอมโยงกบแหลงทองเทยวอน คนในชมชนใหความส าคญตอการศกษานอย การตดตอสอสารมปญหาในการใชภาษาและการแปลความหมาย ผน าไมสอสารหรอไมสะทอนปญหาของชมชนสภายนอก การมสวนรวมของคนในชมชนมคอนขางต า การแกไขปญหาของภาครฐไมจรงจงและขาดชวงการถายทอดวถชวตของคนเลยงชางไมเคยปรากฎมการบนทกศาสตรต าราไวเปนลายลกษณอกษร

2) โอกาสและจดแขงของชมชนทสงผลกระทบตอการทองเทยวในหมบานเลยงชาง เนองจากการเปนหมบานของคนเลยงชางทยงยดถอปฏบตตามความเชอโบราณ และด ารงสบทอดการอนรกษวฒนธรรมประเพณการเลยงชางสบตอมาจนถงปจจบนโดยอยบนฐานความเชอมนวา พวกเขาเปนผมทกษะและความสามารถในการเลยงชาง

ขอเสนอเชงการจดการและเชงนโยบาย มดงน 1) การจดการทองเทยวในหมบานเลยงชาง ควรเปนไปในลกษณะของการทองเทยวทาง

วฒนธรรม โดยมจดขายทโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะคอ การเปนชมชนเลยงชางต งแตโบราณสบตอเนองมาจนถงปจจบน

40

2) แนวทางการจดการทองเทยวในชมชน ควรเสรมสรางใหชมชนเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมทย งยน โดยมวตถประสงคเพอใหมการจดการทรพยากรในชมชนอยางถกตองเหมาะสมตอขดความสามารถในการรองรบการทองเทยวและใหนกทองเทยวสามารถเขาสมผสเรยนรถงแกนแทของวถชวตและวฒนธรรมของชมชน รวมทงเพอลดผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการทองเทยว ทงทางกายภาพ ชวภาพ สงคม และวฒนธรรม

3) ควรท าโครงการ “ชางแทกซ” ขนภายในตวจงหวดสรนทรและจดท า “เทศกาลชางจงหวดสรนทร” โดยใชงานแสดงชางประจ าปเปนวนเรมตนเทศกาล พรอมทงจดท าโครงการ “ส ารวจชางปา” ในพนทปาอนรกษทวประเทศ

ผลการศกษานสรปไดวา ความเจรญทางเทคโนโลยจากตางประเทศไดหลงไหลเขามารวดเรว ท าใหคนไทยปรบตวไมทนและเกดความสบสนในการยดถอปฏบต จารตขนบธรรมเนยมประเพณ ท าใหเกดชองวางระหวางสงคมเมองกบสงคมชนบท ศลปวฒนธรรมอนดงามของชาตหลายอยางเสอมสลายไป จงตองการวธการอนรกษ สงเสรมฟนฟขนใหม ฉะนนจงตองหาทางเรงรดพฒนาทองถนชนบทใหมความเจรญทางเทคโนโลยควบคไปกบศลปะของทองถนนน

ปยพร ทาวกล (2544) ศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการจดการแหลงทองเทยวอยางย งยน : กรณศกษา บานไหลหน ต าบลไหลหน อ าเภอเกาะคา จงหวดล าปางจากผลการศกษาพบวา ความตองการของประชาชนในการมสวนรวมในการจดแหลงทองเทยวอยางย งยนนน จะมมากหรอนอยขนอยกบความถนดของชาวบาน และขนาดของงานวาตองการความชวยเหลอมากหรอนอย ส าหรบรปแบบทประชาชนตองการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเทยวอยางย งยนนน แบงออกไดเปน 5 ดาน คอ 1) การพฒนาเสนทาง 2) การพฒนารานจ าหนวยสนคาทระลก 3) การประชาสมพนธ ควรมการรวมมอจากทางภาครฐ เอกชน และชมชน 4) ดานความปลอดภย และ 5) ดานการอนรกษทรพยากรทองเทยว

รฐทตยา หรณยหาด (2544) ศกษาเรอง “แนวทางการพฒนาเพอเพมศกยภาพหมบาน วฒนธรรมเพอการทองเทยว : กรณศกษาบานหนองขาว อ าเภอทามวง จงหวดกาญจนบร” ผลการศกษาพบวาวถชวต ความเปนอย และประเพณพนบานของชมชนหนองขาว เปนชมชนโบราณทมความส าคญทางประวตศาสตร จงเกดการผสมผสานกนทางวฒนธรรมของชนหลายชาตพนธไดอยางกลมกลนจนเกดเปนวฒนธรรมเฉพาะของชมชนขน และมการสบทอด ด ารงรกษาเอกลกษณของทองถนไวไดเปนอยางด

ดานศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมของบานหนองขาวพบวา มศ กยภาพในดานคณคาทางการศกษา ความปลอดภย สาธารณปโภคขนพนฐาน การประชาสมพนธในการเปนแหลงทองเทยว และมศกยภาพของพนทในการรองรบการพฒนาทางการทองเทยวอยในระดบสง แตศกยภาพในดานความพรอมของบคลากรยงต าควรมการปรบปรง

41

แนวทางการพฒนาเพอเพมศกยภาพของบานหนองขาวใหเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมไดเลอกแนวคดทางการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เลอกรปแบบชมชนบรหารจดการเองโดยมองคกรภายนอกสนบสนนใหค าปรกษา และไดมการวางแนวทางการพฒนาในดานสงอ านวยความสะดวก ไดแก การปรบปรงเสนทางคมนาคม การจดตงศนยบรการขอมลทางการทองเทยว รานอาหาร รานขายสนคาทระลก และจดสรางหองสขาส าหรบนกทองเทยว นอกจากน ยงมการวางแนวทางพฒนาบคลากรเพอรองรบการทองเทยว และก าหนดแนวทางการบรหารจดการในลกษณะของการเลอกตงคณะกรรมการเพอดแลการทองเทยวโดยเฉพาะ

สจตราภา พนธวไล (2545) ศกษาเรอง “รปแบบการจดการหมบานทองเทยวเชงวฒนธรรมโดยชมชนมสวนรวม กรณศกษา บานหลอชา(อาขา) ต าบลแมยาว อ าเภอเมอง จงหวดเชยงราย” ผลการศกษาพบวา สมาชกสวนใหญทเขารวมโครงการตองการรายไดจากนกทองเทยวเพอยงชพมากกวาทจะอนรกษวฒนธรรมของชนเผา การมสวนรวมของชมชนทเปนอยยงไมใชการมสนรวม และการมสวนรวมของชมชนยงไมเขมแขงพอ เนองจากขาดผน าทมทกษะดานการจดการและการทองเทยว สภาพความเปนอยทบบคนท าใหชาวบานตองหาเงนเพอยงชพ สงผลใหวฒนธรรมเปลยนไปเปนวฒนธรรมเพอการคา นอกจากนยงพบวา มแนวโนมเรองการถายทอดภมปญญาทองถนทก าลงจะขาดหายไปในอนาคต เพราะเยาวชนรนใหมในหมบานไมยอมรบ

สงศร วงษเวช (2545) ศกษาเรอง “รปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมลมน าปง” ผลการศกษาพบวา สองฝงแมน าปงมองคประกอบของแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมทครบถวน เปนสงดงดดใจในการทองเทยวใหสามารถจดรปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมไดเปน 2 รปแบบ คอ การทองเทยวทางน า และการทองเทยวทางบก แตพบวาในปจจบนยงขาดความชดเจนในการทองเทยวเชงวฒนธรรม เพราะมรปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมทไมเดนชด และขาดการดแลรบผดชอบจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ

ผลจาการวเคราะหขอมล ผศกษาไดสรปกลยทธและแนวทางในการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม วาประกอบดวยกลยทธตางๆ 6 ดานคอ

1) กลยทธการจดการ 2) กลยทธการประชาสมพนธ 3) กลยทธการสงเสรมการตลาดและบรการทองเทยว 4) กลยทธการจดโครงสรางพนฐานและสงแวดลอม 5) กลยทธการสรางจตส านก 6) กลยทธการมสวนรวมของชมชนทองถน

42

อดร วงษทบทม(2545) ศกษาเรอง “ชมชนกบการจดการทองเทยวเชงนเวศ และวฒนธรรม ต าบลแมฮ อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน” การศกษา มงเนนใหประชาชนเปนศนยกลาง เปดโอกาสใหประชากรในชมชนจากทกระดบทมความแตกตางทางเศรษฐกจและสงคม เขามามสวนรวมในการศกษาปญหาผลกระทบจากการทองเทยว และมสวนรวมแกไขปญหาในฐานะเปนผมสวนไดเสย พรอมทงสงเสรมความเขมแขงใหแกชมชน เพอใหมความเสมอภาคความทดเทยมกนทางสงคมและมบทบาทส าคญในการจดการการทองเทยวเชงนเวศและวฒนธรรม เนองจากทรพยากรธรรมชาตในชมชนเปนของคนในชมชน สามารถน ามาใชใหเกดประโยชนในการจดการทองเทยวเชงนเวศและวฒนธรรม และเตรยมความพรอมของชมชน ใหประชากรในชมชนเขามามสวนรวมโดยตรง ตงแตคดวางแผน ตดสนใจ ด าเนนการ ประเมนผล และรบผลประโยชนทงในทางตรงและทางออม การจดการทองเทยวเชงนเวศและวฒนธรรมนบเปนกระบวนการพฒนาจากฐานรากทเหมาะสมกบบรบทของชมชนอยางแทจรงกอใหเกดการกระจายรายได มการพฒนาคณภาพชวต และลดการผกขาด ของภาคธรกจลง และยงเปนการสงเสรมบทบาทของชาวบานในการจดการทองเทยวเชงนเวศและวฒนธรรมซงจะน าไปสการเสรมสรางความเขมแขงใหแกชมชนโดยตรง

ราเมศร พรหมชาต (2545) ศกษาเรอง การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาแหลงทองเทยวเชงเกษตร : กรณศกษา บานโปง ต าบลปาไผ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม จากการศกษาพบวา ประชาชนบานโปง มสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวเชงเกษตรในดานทรพยากรทองเทยว ดานการบรการทองเทยว และดานการตลาดการทองเทยวในระดบนอย ในทกขนตอน และประชาชนทมอายและระยะเวลาทอาศยอยทแตกตางกน มสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวเชงเกษตรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต และปจจยสวนบคคลดานอาชพ ระดบการศกษา และความแตกตางในภมล าเนา มสวนในการพฒนาการทองเทยวเชงเกษตรไมแตกตางกนอยางนยส าคญทางสถต

วาลกา แสนค า (2545) ศกษาเรอง “การพฒนาการทองเทยวทางวฒนธรรมบานเปยงหลวง อ าเภอเวยงแหง จงหวดเชยงใหม” ผลการศกษาพบวา บานเปยงหลวงมความหลากหลายดานกลมชาตพนธและดานวฒนธรรมบานเปยงหลวงมแหลงทองเทยวทนาสนใจ ทงแหลงทองเทยวทางธรรมชาตและแหลงทองเทยวทมนษยสรางขน อกทงมระบบสาธารณปโภคพนฐานครบถวนเพยงพอส าหรบรองรบการทองเทยว แตควรมการปรบปรงดานสงอ านวยความสะดวกเบองตน เชน ศนยบรการขอมล และหองน าสาธารณะ สรปแนวทางการพฒนาทเหมาะสมส าหรบการเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมของบานเปยงหลวงได 4 แนวทาง คอ

1) สงเสรมและพฒนา การจดรายการน าเทยวทางวฒนธรรมภายในชมชน 2) การจดการทองเทยวแบบโฮมสเตย ซงบรหารจดการโดยคณะกรรมการของกลมสมาชก

ในชมชน 3) การจดเสนทางทองเทยวเชอมโยงกบแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมของชมชนใกลเคยง 4) จดเทศกาลดอกนางพญาเสอโครงบาน เพอเปนจดดงดดใจนกทองเทยว

43

เพลนพศ เครอบญ (2545) ศกษาเรอง “วฒนธรรมและสงแวดลอมกบการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศวฒนธรรมของชมชนบางงวเหนอ ต าบลบานสาง อ าเภอเมองจงหวดพะเยา” ผลการศกษาพบวา

1) การพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมจ าเปนอยางยงทจะตองสรางความส านกของประชากรในเรองการอนรกษธรรมชาต

2) ปจจยสวนบคคลมความสมพนธกบความรในเรองการพฒนาการทองเทยวในระดบต า ทศนคตในดานการทองเทยวเชงวฒนธรรมมความสมพนธกบความตงใจและน ามาสการมสวนรวมของประชาชนในดานการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรม

3) ความคาดหวงทางสงคมมความสมพนธการมสวนรวมในเรองการทองเทยวเชงวฒนธรรมในระดบต ากวาบรรทดฐาน

เบญจา จนทร (2545) ศกษาเรอง “แนวทางการพฒนาตลาดดอนหวาย อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม ใหเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม โดยการมสวนรวมของชมชน” ผลการวจยพบวา ตลาดดอนหวายมศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมโดยการมสวนรวมของชมชน เนองจากมความพรอมในดานสงดงดดใจ ดานสงอ านวยความสะดวกพนฐานและความสามารถในการเขาถง แตมขอจ ากดในดานสงอ านวยความสะดวกขนสงบางอยาง ไดแกการใหบรการโทรศพทสาธารณะ ปายเตอนขอควรระวงแกนกทองเทยว เครองฝากถอนเงนอตโนมต การบรการขอมลทางการทองเทยว และหนวยปฐมพยาบาล ในดานการบรหารจดการทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนในรปคณะกรรมการบรหารซงมาจากคนในทองถน ประกอบดวยผน าชมชนและผประกอบการ ลกษณะการบรหารงานเปนแบบไมมก าหนดโครงสราง หนาทและวาระการด ารงต าแหนงอยางชดเจน ประชาชนในทองถนสามารถเสนอความคดเหนตอคณะกรรมการได ส าหรบในสวนของแนวทางการพฒนาตลาดดอนหวายใหเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมฯ ควรเพมสงอ านวยความสะดวกทไมเพยงพอในการใหบรการแกนกทองเทยว ดานบคลากรควรจดอบรมใหผน าชมชนมความรทางดานการบรหารจดการ และควรจดใหประชาชนทองถนมความรทางดานการใหบรการ และการตอนรบนกทองเทยว ส าหรบดานความพรอมของชมชน ควรใหชมชนดแลสงแวดลอมใหอยในสภาพทเหมาะสมในการเปนแหลงทองเทยว พรอมทงมการด าเนนการทางดานการตลาดและการประชาสมพนธ โดยผานสอมวลชน

ประกอบศร ภกดพนจ (2545) ศกษาเรอง “ศกยภาพการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนรมกวานพะเยา: กรณศกษาบานรองไฮ ต าบลแมใส อ าเภอเมอง จงหวดพะเยา” พบวา

1) ศกยภาพการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชน มองคประกอบทเหมาะสมส าหรบการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมชมชน 2 ดาน คอ ดานสงดงดดใจและการเขาถง สวนองคประกอบดานสงอ านวยความสะดวกยงจะตองมการปรบปรงและพฒนาตอไป

44

2) ความตองการของนกทองเทยว สวนใหญตองการในดานสวสดภาพความปลอดภย และดานการบรหารจดการภายในชมชนในลกษณะทท าใหเกดความสะดวก นกทองเทยวมความตองการดานโครงสรางพนฐาน และดานกจกรรมในแหลงทองเทยวในระดบปานกลาง

3) แนวทางในการจดท าแผนพฒนาแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชน จากการวเคราะหศกยภาพของชมชนและความตองการของกลมตวอยาง ผ ศกษาได

เสนอแนะแนวทางในการจดท าแผนพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมในชมชนไว 6 แผนงาน คอ 3.1) แผนงานการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม

3.2) แผนงานพฒนาธรกจการทองเทยวเชงวฒนธรรม 3.3) แผนงานพฒนาสงอ านวยความสะดวกและสงแวดลอมในแหลงทองเทยว 3.4) แผนงานพฒนาการตลาดการทองเทยวเชงวฒนธรรมชมชน 3.5) แผนงานรกษาความปลอดภยทางการทองเทยว 3.6) แผนงานพฒนากจกรรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม ศวพร เรองใจ (2546) ศกษาเรอง “ความพรอมขององคการบรหารสวนต าบลในการจดการ

ทองเทยวเชงวฒนธรรม ศกษาเฉพาะกรณ องคการบรหารสวนต าบลสะแกกรง อ าเภอเมอง จงหวดอทยธาน” ผลการศกษาพบวายงไมมความพรอมขององคการบรการสวนต าบลในการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมทง 3 ดาน คอดานความพรอมของบคลากร ความพรอมขององคกร และความพรอมของงบประมาณ ในสวนของปญหาและอปสรรคในการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมพบวาดานบคลากรยงขาดความรในการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม ในสวนของดานองคกร ยงขาดการวางนโยบายและแผนทเกยวกบการทองเทยวเชงวฒนธรรม ส าหรบดานงบประมาณยงไมมความเพยงพอทจะน ามาใชในการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรม ในดานความพรอมขององคการบรหารสวนต าบลนตองการการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของท งในดานงบประมาณสนบสนนดานความรในการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมและการสนบสนนในดานความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของโดยตรงกบการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม

ศภชย สงหยะบศย และคณะ (2546) ศกษาเรอง “ศกยภาพดานการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนผไท บานโพน อ าเภอค ามวง จงหวดกาฬสนธ” ผลการศกษาพบวา การสงเสรมการทองเทยวในชมชนควรสนบสนนใหเกดการทองเทยวแบบยงยน และมการกระจายรายไดของชมชนใหทวถงกนอยางเปนธรรมดวยวธการดงน

- ควรจดใหมการใหความรดานการทองเทยวกบชาวบานอยางสม าเสมอ มการประเมนและตดตามผลจากหนวยงานทเกยวของ

- ควรมการระดมสมองชาวบานเพอการเลอกเฟนหากจกรรมเพอดงดดนกทองเทยว - งานกจกรรมประเพณตางๆ ควรจดแสดงใหเหนความเปนเอกลกษณออกมาใชชดเจน

เชนการแตงกายพนบาน การบรรเลงดนตร

45

- ควรมปายแสดงจดทองเทยวบนถนนทกสายในหมบานและปายแสดงควรมความ เปนเอกลกษณของชมชน

สหชย ยเรอน (2547) ศกษาเรอง “การศกษาเพอการออกแบบสถาปตยกรรมภายในศนยบรการนกทองเทยว รปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมในเขตคเมอง จงหวดเชยงใหม” จากผลการศกษาดงกลาว ท าใหไดแนวทางและรปแบบทเหมาะสมในการออกแบบศนยบรการนกทองเทยว รปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรม โดยมแนวคดในการออกแบบการทองเทยว “Warm Welcome” หรอ “การตอนรบ อบอน เปนกนเอง” แนวคดหลกในการออกแบบ คอการแสดงเอกลกษณวฒนธรรมพนบานและใชรปแบบ (Theme) เปนบรรยากาศของเมองเชยงใหมในอดตโดยเนนการมบรรยากาศทองถนทรมรน เยนสบาย และกลมกลนกบสภาพแวดลอม ซงจะชวยรกษาคณคาของแหลงทองเทยว และใหประสบการณทมคณคาแกนกทองเทยว

สถาพร ทองแดง (2547) ศกษาเรอง “การศกษาศกยภาพชมชนในการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษภลงกา ต าบลผาชางนอย อ าเภอปง จงหวดพะเยา” ผลการศกษาพบวา ชมชน มศกยภาพดานความพรอมของพนทในการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษคอนขางมาก เนองจากมความพรอมของทรพยากรธรรมชาต โครงสรางพนฐานและสงอ านวยความสะดวก ความพรอมของคนในชมชนมคอนขางมาก เนองจากคนสวนใหญมความรความเขาใจหลกการทองเทยวเชงอนรกษ ยอมรบนโยบายรฐบาลในการสงเสรมการทองเทยวและมการรบรขาวสารขอมลจากการประชม อบรมและศกษาดงาน การจดองคกรและบรหารจดการมศกยภาพคอนขางนอย เนองจากโครงสรางองคกรมประสทธภาพนอย มการควบคมกฎระเบยบ และขอปฏบตคอนขางนอย การบรหารจดการแหลงทองเทยวและสงแวดลอมมคอนขางมาก การการจดการดานการตลาดมนอยและมการจดการดนการลงทนคอนขางนอย ศกยภาพดานการมสวนรวมของชมชนมนอย การรวมเสนอความคดเหนในทประชมและการรวมปฏบตมปานกลาง การรวมลงทนในกจกรรม รวมวางแผน รวมก าหนดระเบยบ และรวมประเมนผลกจกรรมมนอย ศกยภาพดานการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐและเอกชนพบวามปานกลาง การสนบสนนโครงสรางพนฐาน สงอ านวยความสะดวกและการพฒนาแหลงทองเทยวมมาก ส าหรบการพฒนาศกยภาพชมชนดานอาชพ การบรหารจดการ และการสนบสนนเงนทนมปานกลาง การสนบสนนดานการประชาสมพนธและการตลาดมนอย สวนปญหาและอปสรรคในการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษพบวาโครงสรางองคกรในการบรหารจดการมประสทธภาพนอย คนในชมชนขาดความรความช านาญในการบรหารจดการธรกจการทองเทยว คนในชมชนมสวนรวมนอยและการสนบสนนของหนวยงานภาครฐและเอกชนขาดการประสานงานและการวางแผนแบบมสวนรวม รวมทงไดเสนอแนะในการพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษดอยภลงกาวา ควรมการปรบปรงโครงสรางองคกร โดยไมยดตดกบระบบ เปดโอกาสใหผมความรความสามารถและมความพรอมทจะท างานมสวนรวมในการบรหารจดการ ควรมการพฒนาศกยภาพของชมชนดานการจดการธรกจทองเทยวและสงเสรมการเชอมโยงเครอขายการทองเทยวระหวางชมชนในจงหวดใกลเคยง

46

แผน น าจนทร (2548) ศกษาเรอง “ความพรอมในการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมบนเสนทางผาไหม ศกษาเฉพาะกรณ จงหวดขอนแกน” ผลการศกษาพบวา

1) รปแบบของเสนทางทองเทยวเชงวฒนธรรมบนเสนทางผาไหม สามารถจดการทองเทยวได 2 รปแบบ คอ การทองเทยวแบบไป-กลบ ภายใน 1 วน และการทองเทยวแบบคางคนหรอมากกวา 1 วน

2) ความพรอมดานทองเทยวเชงวฒนธรรมทเกยวกบกจกรรมผาไหม ชมชนมความพรอมทงในดานทเปนแหลงทองเทยว และความพรอมดานสงอ านวยความสะดวกตางๆ

3) ปญหาและอปสรรคทมผลตอการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมผาไหม พบวาหนวยงานภาครฐทรบผดชอบโดยตรงยงขาดการประสานความรวมมอ ท าใหไมสามารถก าหนดนโยบายทชดเจนในการพฒนาการทองเทยวได

เพอใหเกดความพรอมในการทองเทยวเชงวฒนธรรมบนเสนทางผาไหม ชมชนมความตองการการสนบสนนในดานการตลาดเพอกระจายสนคา และตองการสนบสนนเทคนคและวธการผลตรวมถง การออกแบบผลตภณฑตางๆ

อดศยา พวงทอง (2549) ศกษาเรอง “แนวทางการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม : กรณศกษาชมชนเกาะเกรด อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร” ผลการศกษาพบวา องคประกอบของแหลงทองเทยวชมชนเกาะเกรด มองคประกอบ 3 ประการ คอ ดานสงจงใจ ดานการเขาถงชมชน และดานสงอ านวยความสะดวกของชมชน เพอรองรบนกทองเทยว ซงแนวทางการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนเกาะเกรดแบงเปน 4 ดาน คอ ดานบรหารจดการ ดานประชาสมพนธและบรการการทองเทยว ดานการจดโครงสรางพนฐานและสงอ านวยความสะดวก และดานการมสวนรวม สงส าคญทตองการคอ หนวยงานภาครฐทเกยวของควรชวยเหลอสนบสนนในการเสรมสรางกจกรรมภาพลกษณใหชมชน ฟนฟมรดกทางวฒนธรรม ทงในดานโบราณสถาน โบราณวตถ รวมทงสนบสนนงบประมาณ พรอมทงพฒนารปแบบการทองเทยวทหลากหลาย โดยใหชมชนมสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม

รสกา องกร (2549) ศกษาเรอง “การพฒนาศกยภาพการทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน” ผลการศกษาพบวา การทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนเปนการทองเทยวทก าลงไดรบความนยมจากนกทองเทยวท งชาวไทยและชาวตางชาต โดยเฉพาะในกลมนกทองเทยวทตองการศกษาความรเกยวกบวถชวต และความงดงามในศลปวฒนธรรมไทยทมความวจตรอลงการ และแตกตางจากชาตอนๆ ส าหรบรปแบบการทองเทยวทเปนทนยมในกลมนกทองเทยวสวนใหญเปนการทองเทยวชมสถานทส าคญทางประวตศาสตรและโบราณสถาน การเทยวชมศลปวฒนธรรมประเพณของทองถน และการเทยวชมความงดงามของศลปหตถกรรมไทยทเปนเอกลกษณของทองถน

47

สมชาย สนนเมอง (อางถงในรายงานการวจยของสมาคมนกวจย, 2549 หนา 52-53) ศกษาเรอง “ชมชนทองถนกบการมสวนรวมในการพฒนการทองเทยว” ไดกลาวถงปจจยทเปนหลกส าคญส าหรบการพฒนาการทองเทยวใหมความย งยนวาจะตองมกระบวนการ และการจดการองคประกอบหลกเพอใหเกดความย งยน 3 สวน คอ สวนทหนง แหลงทองเทยว ซงการจะท าใหแหลงทองเทยวมความย งยนนนจะตองมความเขาใจวาทรพยากรการทองเทยวทมการใชอยนนภารกจหลกคออะไร และจะท าอยางไรใหภารกจด ารงอยตอไปได ในขณะเดยวกนจะตองเออประโยชนในเชงผลทางเศรษฐกจจากการทองเทยว นอกจากนการทจะท าใหแหลงทองเทยวมความย งยนไดจะตองมการพจารณาในอก 2 สวนคอ ในสวนของหนวยงานแผน และในสวนของหนวยงานปฏบตการ โดยหนวยทรบผดชอบในพนททองเทยวเชน กรมปาไม กรมศลปากร องคกรบรหารสวนต าบล และอนๆ จะตองมการด าเนนการวางแผนในเรองการใชทรพยากร และตองมความสามารถในการบรหารจดการ โดยในการพฒนาเพอเปดแหลงทองเทยวแหงใดแหงหนงนนไมควรพจารณาเฉพาะศกยภาพในเรองเดยว แตควรพจารณาในเรองของการวางแผนและการจดการ โดยสรปกคอจะตองมการพจารณาทงในเรองของโครงสรางพนฐาน ความพรอมของชมชนทองถน ความพรอมในเรองของการบรหารจดการ ซงหากในปจจบนแหลงทองเทยวแหงนไมพรอมกยงไมควรเปดใหนกทองเทยวเขามาทองเทยว ซงจะท าใหศกยภาพของแหลงทองเทยวยงคงอยตลอดไป สวนทสอง การบรการทางการทองเทยว สามารถพจารณาได 2 สวน คอ สวนของการก ากบดแล ซงไดแก ภาครฐ และสวนของการด าเนนงาน ซงไดแก ภาคเอกชนซงการด าเนนงานของภาคเอกชนในอตสาหกรรมทองเทยวประกอบดวยบรษทน าเทยว มคคเทศก ธรกจโรงแรม เปนตน ส าหรบในสวนของการก ากบดแลภาครฐจะมหนาทก ากบดแลตามกฎหมายระเบยบทระบไวในพระราชบญญตตางๆ และการก ากบดแลในสวนนยงหมายถง การประสานงาน ท าความเขาใจและก ากบใหการเตบโตของภาคบรการทางการทองเทยวเปนไปในทศทางทเหมาะสม สวนท 3 การตลาดจ าเปนตองใหความส าคญในเรองการจดวางสนคา วธการเสนอขายสนคา เพราะการตลาดจะเปนสวนส าคญในการชกจงใหผซอหรอนกทองเทยวมาซอสนคา ดงนนในเชงการตลาดจะตองมการท าความเขาใจใหชดเจนวาสนคาทางการทองเทยวคออะไร และควรจะเลอกกลมผซออยางไร

อตภา ตรยดลานนท (2550) ศกษาเรอง “แนวทางเสรมสรางการมสวนรวมของชมชนทองถนในการพฒนาตลาดน าวดไทร แขวงบางขนเทยน เขตจอมทอง กรงเทพมหานคร เพอสงเสรมการทองเทยวอยางย งยน” ผลการศกษาพบวา แนวทางเสรมสรางการมสวนรวมของชมชนทองถนในการพฒนาตลาดน าวดไทร จะตองเกดจากความรวมมอระหวางประชาชนเจาหนาทรฐ ผน าทองถน และผมสวนไดสวนเสยทงในดาน ผลประโยชน ขนตอนการคนหาปญหา การตดสนใจ การด าเนนการ การประเมนผล และการรบผลประโยชนทเกด โดยมงพฒนาและฟนฟสภาพแวดลอมทางธรรมชาต วถชวต การสรางจตส านกในการรกษาสงแวดลอมรวมกนในชมชน กจกรรมสงเสรมการทองเทยว การจดท าสอประชาสมพนธ และการออกกฎขอบงคบของทองถนของโครงการและกจกรรมตองมาจากความตองการของชมชน สวนในดานแนวทางการสงเสรมการทองเทยวแบบยงยน ตองมงเนนการอนรกษ

48

และรกษาทรพยากรใหคงไวนานทสด ผเกยวของทงหมดตองรวมมอกนเปนภาคเครอขายและรฐใหการสนบสนน เนนการพฒนาทตอเนอง และมการวจยตดตามประเมนผล ส าหรบดานปญหาและอปสรรคในการพฒนาตลาดน าวดไทร พบวายงมความคดเหนไมตรงกนในเรองการปดเปดประตน า ประชาชนในทองถนใหความรวมมอในการอนรกษสงแวดลอมนอย มการยายเขามาของคนตางถนมากขน ท าใหความผกผนของคนในชมชนนอยลง จงเปนเหตใหขาดความจรงใจในการแกปญหาตางๆ เกดปญหาน าเนาเสยในคลอง ประชาชนขาดจตส านกในการรกษาความสะอาด คลองมสภาพบงคบไมสามารถขยายได รวมถงขาดการสนบสนนอยางจรงจงและตอเนองจากผเกยวของ

ชน ศรสวสด และเกรกไกร แกวลวน (2550) ศกษาเรอง “การทองเทยวเชงวฒนธรรม : กรณศกษาวฒนธรรมชมชนชาวกวยในเขตอสานใตและลาวใต” ผลการศกษาพบวา

1) ชมชนชาวกวยในเขตอสานใตยงมอยเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะในเขตพนทจงหวดบรรมย สรนทร ศรสะเกษ อบลราชธาน และบางสวนของจงหวดมหาสารคาม โดยมอยหนาแนนในเขตพนทจงหวดศรสะเกศษและจงหวดสรนทร สวนในลาวใตจะมอยในแขวงสาละวนและจ าปาสก ลกษณะเดนของชมชนดงกลาว คอ แนวคด ความเชอ ประเพณ วฒนธรรม และการประกอบอาชพ เชน การเลยงชาง และการทอผา

2) ชมชนชาวกวยท งในเขตอสานใตและลาวใต มความเชอมโยงสมพนธกบในทางประวตศาสตรทางชาตพนธและทางวฒนธรรม เนองจากเปนกลมชาตพนธทพดภาษาในตระกลมอญ-เขมร มประวตศาสตรความเปนมารวมกนโดยมการอพยพมาจากภาคเหนอของประเทศอนเดยแถบเทอกเขาหมาลย และมการกระจายกนอยตามพนทตางๆ ของเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมทงในเขตอสานใตและลาวใต

3) แนวทางในการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนชาวกวย อาจท าไดโดยการส ารวจสภาพชมชนทมลกษณะเดนทางวฒนธรรม และขนบญชไวอยางเปนระบบในรปแบบของฐานขอมลในคอมพวเตอร แลวเผยแพรใหกบธรกจทองเทยวไดรบรและเขาในใจแนวทางการทองเทยวเชงวฒนธรรม ซงจะกอใหเกดประโยชนอยางย งยน ทงตอนกทองเทยวและแหลงทองเทยว

4) แนวทางการก าหนดยทธศาสตรเพอการพงพาในกลมประเทศเพอนบาน สามารถท าไดโดยการประสานความรวมมอกนระหวางประเทศทมทรพยากรการทองเทยวรวมกน เชนการอ านวยความสะดวกในการเดนทางโดยไมตองมวซา (visa) ระหวางกน การใหขอมลขาวสารแกนกทองเทยวอยางกวางขวางทงของประเทศตนเองและประเทศเพอนบานทมแหลงทองเทยวในลกษณะเดยวกน และการใชบตรการเดนทางทองเทยวรวมกนของกลมประเทศเพอนบาน

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการศกษาเรองน ผวจ ยพบวาในการพฒนาศกยภาพชมชนของบานเหมองกงใหเปนแหลงทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและถมปญญาของทองถนนน จ าเปนทจะตองท าการศกษาความพรอม และการมสวนรวมของชมชน โดยศกษาถงทรพยากรการทองเทยวทมอยในชมชนคอศลปวฒนธรรมหตกรรมพนบานซงคงความเปนเอกลกษณของทองถน สง

49

อ านวยความสะดวกและโครงสรางพนฐานทงในดานเสนทางคมนาคมขนสง ความสะดวกในการเขาถง การเชอมโยงกบแหลงทองเทยวอน สาธารณปโภค สาธารณปการประเภทไฟฟา ประปา โทรศพท รวมทง หองสขา และ สภาพแวดลอมโดยทวๆไป ซงจะเปนสงทดงดดใจใหนกทองเทยวเขาไปทองเทยว ปจจยดงกลาวจดเปนความพรอมของชมชน และสงทจะขาดเสยไมไดกคอความพรอมของคนในชมชนในการเขามามสวนรวมในการด าเนนการเพอพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวอยางจรงจง การปลกจตส านกของคนในชมชนใหรกทองถน รวมทงท าใหคนในชมชนเขาใจหลกการทองเทยวเชงอนรกษ ตระหนกถงความจ าเปนทจะตองธ ารงรกษาไวซงทรพยากรการทองเทยวของทองถนทมคา โดยท าการปรบปรง เปลยนแปลง และพฒนาทรพยากรการทองเทยวทมอย ในการด าเนนการตองมการวางแผน และการบรหารจดการทด

การบรหารการจดการในดานการทองเทยวนบวาเปนปจจยทส าคญและจ าเปนในการพฒนาแหลงทองเทยวใหมศกยภาพ การจดการการทองเทยวนจ าเปนตองคนหาจดขายทโดดเดนเปนเอกลกษณของชมชน ในการด าเนนการจ าเปนทจะตองอาศยผน าชมชนทมความร ความเขาใจ และมความสามารถทจะประสานความรวมมอ รวมใจจากทกภาคสวนทเกยวของไมวาจะเปนคนในชมชน คณะกรรมการบรหารชมชน ฝายปกครองของทองท องคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนจงหวด เจาหนาทหนวยงานตางๆ และหนวยงานภาครฐทเกยวของ ทงนเพราะในการด าเนนการเพอบรหารจดการการทองเทยวของแหลงทองเทยวนนตองมตองมเงนงบประมาณมาสนบสนนในการด าเนนการอยางเพยงพอ เพอใชในการประชาสมพนธ การสงเสรมการตลาด การบรการการทองเทยว การจดบรการสงอ านวยความสะดวก การจดโครงสรางพนฐานใหเพยงพอกบความตองการ การจดมหนวยงานทดแลรบผดชอบดานความปลอดภย ฯลฯ

จากการทบทวนวรรณกรรมทกลาวมาขางตน กรอบแนวคดการวจยในครงนจงมงไปทความพรอมของชมชนในดานสงอ านวยความสะดวก ซงเปนปจจยพนฐาน(Infrastructure) ดานสาธารณปโภค สาธารณปการ การขนสง การสอสาร ซงแสดงถงศกยภาพของชมชนตามท Morrison and Mill , McIntosh and Goeldner , บญเลศ จตตงวฒนา และ มนส สวรรณ ไดกลาวไว เนองจากปจจยดงกลาวมความส าคญทจะดงดดใจของนกทองเทยว และรองรบการเขามาทองเทยวของนกทองเทยว การทปจจยเหลานยงไมมความพรอมแสดงวายงขาดศกยภาพ จ าเปนทจะตองด าเนนการแกไขปรบปรงใหดขน นอกจากนนศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถนทเปนเอกลกษณ ของทองถนนบเปนทรพยากรการทองเทยวทมคณคาของชมชนจ าเปนทคนทองถนในชมชนตองตระหนกถงคณคาและด ารงรกษาไว สบไป สภาพแวดลอมของชมชนเปนอกหนงปจจยทส าคญในดานความพรอมของชมชน การด าเนนการเพอใหชมชนมศกยภาพนนจ าเปนทจะตองใหผทอยในชมชนรวมทงองคกรและหนวยงานทเกยวของ เขามามสวนรวมในการด าเนนการดานตางๆทงดานการบรหารจดการ การวางแผน การปรบปรง/ เปลยนแปลงและพฒนา ซงสอดคลองกบ ผลการศกษาของ ชยาภรณ ชอรงโรจน, นรนทร แกวมศร, ธวช ศรมาลา, ร าไพพรรณ แกวสรยะ และ อาภาพนธ จนทรสวาง ทกลาววาการพฒนาชมชนม

50

ความจ าเปนทจะตองใหคนในทองถนเขาใจกระบวนการของกจกรรม ยอมรบ และเปนความตองการของคนสวนใหญในทองถน โดยมองวาเปนประโยชนทจะเกดขนตอตนเอง ครอบครว และชมชน ซงตองใหขอมลขาวสารทดพอ เพอท าใหเหนและตระหนกถงปญหาทจะเกดขน และท าใหเกดการขวนขวายหาทางแกไขปญหา และท าการปรบปรงเปลยนแปลงสงทเปนอปสรรคขดขวางรวมกน เพอปองกนไมใหเกดปญหาความขดแยงตามมาในภายหลงหลงจากทไดมการด าเนนการพฒนาตามแผนงานโครงการตางๆ

งานวจยในครงน ผวจยไดก าหนดกรอบแนวคดการศกษามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ โดยน าเอาปจจยดานความพรอมของชมชน และการมสวนรวมของชมชน เขามาเปนตวแปรทก าหนดศกยภาพชมชนในการทจะพฒนาใหพนททท าการศกษาคอชมชนบานเหมองกง อ าเภอหางดง จงหวดเชยงใหม เปนแหลงทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาของทองถน