ปญหาการบาดเจบและเสยชวตญในพนทชายฝงทะเลไทย

ดวยสาเหตจากการสมผสแมงกะพรน

(Problems of Morbidity and Mortality in Coastal Region of Thailand from Jellyfish Injury)

รจนา วฒนรงสรรค สานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค พจมาน ศรอารยาภรณ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคพรรณราย สมตสวรรณ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคสมชย บศราวช องคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ศ ส ส ส ส ส ธนศ เสรมแกว สานกงานสาธารณสขจงหวดสตล ลกขณา ไทยเครอ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Free Powerpoint Templates

ผบาดเจบรนแรงและสงสยเสยชวตจากแมงกะพรน

ชาย 25 ป ชาวออสเตรเลย เกาะพะงน จ สราษฎรธาน เกาะพะงน จ. สราษฎรธาน ตลาคม 2545 (เสยชวต)

ชาย 4 ป ชาวออสเตรเลย 2 0 หญง 11 ป ชาวสวเดน

เกาะลนตา จ. กระบ 2551 ( ส ช )

เกาะหมาก จ. ตราด ธนวาคม 2550

เมษายน 2551 (เสยชวต)

ตวอยางแมงกะพรนทเคยพบในพนท จ.สราษฎรธาน และจ.กระบ

เกาะพะงน จ.สราษฎรธาน ป 2545

พบทงแมงกะพรนชนดสายเดยว และหลายสายในแตละมม

เกาะลนตา จ กระบ ป 2551

แตยงไมพบชนดทมพษรนแรง

เกาะลนตา จ.กระบ ป 2551

ชนดของแมงกะพรนกลองแมงกะพรนกลองชนดหนวดหลายเสนในแตละมม

(Multi-tentacle box jellyfish) ใ • การเสยชวตมกเกดภายในเวลา 2-10 นาท

– หวใจเตนผดจงหวะ หรอหยดเตนได– กลามเนอเกยวกบการหายใจเปนอมพาตและหยดหายใจ– พษทเขาสกระแสเลอดอาจทาใหเกดภาวะไตวายเฉยบพลน

• ในรายทไดรบพษจานวนมาก จะพบรอยสายหนวดแมงกะพรน ลกษณะเปนเสนสนาตาล บางสวนจะเปลยนเปนสขาว

แมงกะพรนกลองชนดหนวดเสนเดยวในแตละมม (Single tentacle box jellyfish)

(Frosted‐ladder pattern)

(Single-tentacle box jellyfish)•• ทาใหเกดกลมอาการทเรยกวา ทาใหเกดกลมอาการทเรยกวา IrukandjiIrukandji syndromesyndrome

– อาจไมพบรอยสายหนวดแมงกะพรนมอาการหลงสมผสแมงกะพรน 5 40 นาท– มอาการหลงสมผสแมงกะพรน 5‐40 นาท

– ปวดหลงมาก คลนไส อาเจยน เหงอออกมาก เปนตะครว และกระตนใหจมนาไดงายขน

– อาจทาใหเกดภาวะความดนโลหตสงไดมาก จนอาจกระตนให เกดอาการเสนเลอดสมองแตก หรอหวใจวายได

ปญหาทพบในประเทศไทย

• ไมสามารถยนยนไดวาการบาดเจบและเสยชวตนนเกดจาก• ไมสามารถยนยนไดวาการบาดเจบและเสยชวตนนเกดจากแมงกะพรน

• ไมสามารถพสจนไดวามแมงกะพรนกลองชนดทมพษ ใ ป ศไ รายแรงในประเทศไทย

• ไมมมาตรการในการดาเนนการเฝาระวง และปองกนการบาดเจบในพนทเสยง

วตถประสงคการศกษา

• เพอศกษาสถานการณการบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรนในพนทชายฝงทะเลไทย

• เพอรวบรวมขอมลและองคความรเกยวกบแมงกะพรนในประเทศไทย ประเทศไทย

วธการศกษา

• ศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนาเพอบรรยายการกระจายตามบคคล เวลา และสถานท

ทบทวนรายงานการสอบสวนการบาดเจบจากแมงกะพรน– ทบทวนรายงานการสอบสวนการบาดเจบจากแมงกะพรนของสานกระบาดวทยา

– ทบทวนเวชระเบยนจากสถานพยาบาลทงจากภาครฐ และเอกชนในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต และสตล ตงแตป 2546-2552

• คนหาจากรหสการวนจฉยโรคทเกยวของ

– ทาการสมภาษณชาวประมงแบบรายบคคล และเปนกลมยอย

ผลการศกษาผลการศกษา

ผลการทบทวนรายงานจากสานกระบาดวทยา

ผมอาการรนแรง ผเสยชวต

2542 2545 25512550 2553

• 4 ช • พบผบาดเจบรนแรง 4 รายและสงสยเสยชวตจากแมงกะพรน 4 ราย

พบทงฝงอนดามนและอาวไทย

9

9

- พบทงฝงอนดามนและอาวไทย- เปนชาวตางชาตทงหมด 7 ราย ไทย 1 ราย- อาการและอาการแสดงเขาไดกบการบาดเจบจาก

ผเสยชวต

ผมอาการรนแรง แมงกะพรนกลอง

แมงกะพรนทเกบไดจากเกาะหมาก จ.ตราด 2553

ป ป ผลการปรกษาผเชยวชาญจากออสเตรเลย ยนยนวาเปนแมงกะพรนกลองชนดหนวดหลายเสนทมพษทาใหเสยชวตได

ผลการทบทวนเวชระเบยน

• ทบทวนเวชระเบยนจากสถานพยาบาลได 33 แหง – แยกตามลกษณะของสถานพยาบาล

• โรงพยาบาล 26 แหง (รฐบาล 21 แหง เอกชน 5 แหง)(รฐบาล 21 แหง เอกชน 5 แหง)

• คลนก 5 แหง• สถานอนามย 2 แหง

– แยกตามจงหวด 4 จงหวด พบผปวยทงสน 381 ราย• สราษฎรธาน 15 แหง จานวน 91 ราย ฎ• กระบ 7 แหง จานวน 119 ราย• ภเกต 6 แหง จานวน 140 ราย• สตล 5 แหง จานวน 31 ราย

ขอมลทวไปของผปวยไดรบการวนจฉยสงสยสมผสแมงกะพรนป 2546-2552 (จานวน 381 ราย)

• อตราสวนผปวยชาย:หญง เปน 1.2:1

• เปนชาวไทย 182 ราย (48%) เปนชาวตางชาต 199 ราย (52%)เปนชาวไทย 182 ราย (48%) เปนชาวตางชาต 199 ราย (52%)

• นอนรกษาตวในรพ. 62 ราย (16%)

• ตองสงตวไปรกษาตอทรพ.อน 3 ราย

อายของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 ( 379 )สราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 379 ราย)

140

120Foreigner Thai

ปวย

(ราย)

80

100Median age = 28 years 

(IQR: 19, 38)

จานว

นผป

40

60

0

20

ชวงอาย (ป)

0

1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-8013ชวงอาย (ป)

อาชพของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 ( 381 )สราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 381 ราย)

100%

Percentage ไทย7%

80%

90%

100%

Attack rate among tourist = 3.88/1 million tourist

7%

55%60%

70%

ตางชาต

30%

40%

50% ตางชาต93%

13% 10% 8%3% 2% 1% 1% 4.00%10%

20%

0%

Tourist Student Employee Fishery Housewife Gardener No occp Merchant Others

occupation14

occupation

การวนจฉยในผปวยทนอนรพ. (จานวน 62 ราย)

Axonal neuropathy, 2% Irukandji syndrome, 2% Pulmonary edema 2%

Allergy 6%

Anaphylaxis , 3%

Wound infection, 3%edema , 2%

Allergy, 6%

Toxic effect of contct marine 

animals/jellyfish, 82%

จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามปทไดรบบาดเจบ ฝงทะเลอนดามน และอาวไทย จงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 353 ราย)อาวไทย จงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 (จานวน 353 ราย)

าย)

60

70

อนดามน

าดเจบ

(รา

40

50อาวไทย

จานว

นผบา

20

30

จ

0

10

20

0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

16

ปทไดรบบาดเจบ

จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามเดอนทไดรบบาดเจบ ฝงท เลอนดามน จงหวดกร บ ภเกต สตล 2546 2552 (จานวน 263 ราย)ฝงทะเลอนดามน จงหวดกระบ ภเกต สตล 2546‐2552 (จานวน 263 ราย)

ราย) 25

30ไมใชนกทองเทยวนกทองเทยว

บาดเจบ

(ร

20

นกทองเทยว

จานว

นผบ

10

15

จ

5

10

0

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

เดอนทไดรบบาดเจบ

จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามปทไดรบบาดเจบ ฝงทะเลอาวไทย จงหวดสราษฎรธาน 2546‐2552 (จานวน 90 ราย)

ย)

14

16นกทองเทยวไมใชนกทองเทยว

ดเจบ

(ราย

10

12ไมใชนกทองเทยว

นวนผ

บาด

6

8

จาน

0

2

4

เดอนทไดรบบาดเจบ

0

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

18

เดอนทไดรบบาดเจบ

ผลการสมภาษณชาวประมง และผทอาจพบเจอแมงกะพรน

• ช ป 75 • ชาวประมงรอยละ 75 เคยพบแมงกะพรนกลองมากอน แตพบไมบอยเทาแมงกะพรนชนดอน และเจอ

มานานแลวตงแตเดก• กลมชาวประมงทพบแมงกะพรนกลองบอย ไดแก

กลมททาอวนกง• บรรยายลกษณะวาใสเหมอนแกว หรอจอกกนนา บรรยายลกษณะวาใสเหมอนแกว หรอจอกกนนา

สายยาวไดหลายเมตร และพษอยทสาย ทตวจะไมมพษพษ

ผลการสมภาษณชาวประมง: ชวงเวลาทพบ อาการและความรนแรงของแมงกะพรนกลอง ความรนแรงของแมงกะพรนกลอง

• สามารถเจอไดทกชวงเวลา ตงแตเชา ถงเยน หรอ ดกสามารถเจอไดทกชวงเวลา ตงแตเชา ถงเยน หรอ ดก• มกเจอแมงกะพรนกลองบอย ชวงหลงฝนตก หรอหลงจากมพาย

ไป เพราะแมงกะพรนมกจะไปตามสายนา หรอเกลยวนา • ชาวประมงบางสวนทราบวาเปนอนตรายและทาใหเสยชวตได• คนทสงสยเคยบาดเจบจากแมงกะพรนกลองจะบอกวา มอาการเจบท

หวใจ บบหวใจ เหมอนหวใจถกบบใหเลกลง แมจะไดรบบาดเจบทหวใจ บบหวใจ เหมอนหวใจถกบบใหเลกลง แมจะไดรบบาดเจบทตาแหนงอนกตาม

ป • แผลจากแมงกะพรนกลองจะลกกวา และเปนเสน ๆ แตกตางจากแมงกะพรนไฟทจะเปนผน เปนปน ๆ

ผลการสมภาษณชาวประมง: คนไทยทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนทไมไดมการบนทกไว

• มคนทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนกลอง เพราะมสายพาดตามตวมคนทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนกลอง เพราะมสายพาดตามตว– คนท 1 จงหวดภเกต เปนชาวนา เสยชวตเมอประมาณ 50 ปกอน

ป ป ป – คนท 2 จงหวดภเกต เปนชาวนา เสยชวตเมอประมาณ 60 ปกอน– คนท 3 จงหวดสตล เปนเดกอายประมาณ 7‐8 ป เสยชวตเมอประมาณ

10‐20 ปกอนขณะเลนนาชายหาด

ขอจากดในการศกษา (Limitations)

• จานวนผไดรบบาดเจบจากแมงกะพรนจากการศกษานนาจะตากวาจานวนผไดรบบาดเจบจากแมงกะพรนจากการศกษานนาจะตากวาความเปนจรงเนองจาก

ใชขอมลจากขอมลเวชร เบยนทบนทกตามรหสโรคเทานน – ใชขอมลจากขอมลเวชระเบยนทบนทกตามรหสโรคเทานน – อาจมอคตจากการลงรหสผด ไมลงรหส หรอไมวนจฉย อกเปนจานวนมาก

ป ไ ไ – ผปวยทอาการไมรนแรงจานวนมากทไมมารบการรกษาทสถานพยาบาล• ไมสามารถระบชนดของแมงกะพรนทเปนสาเหตจากการทบทวนเวช

ระเบยนได• ชาวประมงมประสบการณทแตกตางกนในการสมผสกบแมงกะพรนม ม ส ณ น น สม ส ม น

ทงชนดของแมงกะพรน ฤดกาล และสถานททพบ

สรปและอภปรายผลการศกษา

• การไดรบบาดเจบและเสยชวตจากการสมผสแมงกะพรนเปนปญหาทาง ป ฝ ไสาธารณสขทสาคญปญหาหนง สาหรบพนทชายฝงทะเลของไทย

– มผไดรบบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรนอยจรง ไ • อาการและอาการแสดงของผบาดเจบเขาไดกบการบาดเจบจากแมงกะพรน

• สามารถเกบตวอยางแมงกะพรนกลองไดในพนททพบผปวย• ผลการระบสายพนธของผเชยวชาญ ยนยนวาเปนแมงกะพรนกลองทมพษรนแรงทาให ญ

เสยชวตได– ผไดรบบาดเจบและเสยชวตมทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ทกปอยาง

ตอเนองตอเนอง• ขอมลจากการทบทวนเวชระเบยน• ขอมลจากการสมภาษณชาวประมง

– สงผลกระทบตออตสาหกรรมการทองเทยว เศรษฐกจและภาพลกษณของประเทศ

ขอเสนอแนะ

• ควรมการพฒนาองคความรเพมเตมเกยวกบแมงกะพรน เชน ชนด ควรมการพฒนาองคความรเพมเตมเกยวกบแมงกะพรน เชน ชนด ฤดกาล พนททพบ

• สงเสรมและเผยแพรความรเกยวกบการบาดเจบจากแมงกะพรน เชน อาการ อาการแสดง และการรกษาการบาดเจบเบองตนสาหรบประชาชน และนกทองเทยว

• การพฒนาระบบเฝาระวงจะชวยใหระบพนททเสยง เวลาทควรระมดระวงเปนพเศษ และดาเนนมาตรการปองกนไดอยางเหมาะสม ไปตอไป

• ควรมการเสรมสรางความรวมมอระหวางหนวยงานและการมสวนรวมของคนในพนท ในการดา นนการปองกนการบาด จบ ล สยชวตของคนในพนท ในการดาเนนการปองกนการบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรน เพอลดปญหาทจะเกดจากตามมาในอนาคต

Acknowledgements g

• สานกงานสาธารณสขจงหวดกระบสานกงานสาธารณสขจงหวดกระบ• สานกงานสาธารณสขจงหวดตราด• สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต• สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต• สานกงานสาธารณสขจงหวดสตล

• สานกงานสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน• โรงพยาบาลเอกชน และคลนก ทกแหงในจงหวดกระบ ตราด ภเกต สตล

และสราษฎรธาน• สานกระบาดวทยา

• สานกงานการทองเทยวจงหวดภเกต• พพธภณฑสตวนาจงหวดภเกต

ชนดของแมงกะพรน •• Phylum Phylum CnidariaCnidaria: : 4 4 classesclasses

ScyphozoaCubozoa: box jellyfish

Anthozoa: soft corals and seaHydrozoa: Portuguese man‐of‐war

Anthozoa: soft corals and sea anemones

พษจากแมงกะพรนกลอง

• ใ Nematocysts ซ ไป • พษบรรจอยในถงพษทเรยกวา Nematocysts ซงกระจายอยทวไป โดยเฉพาะบรเวณหนวด• หนวดแตละเสนมถงพษประมาณ 5 000 ถง ซงสามารถถกกระตนโดย หนวดแตละเสนมถงพษประมาณ 5,000 ถง ซงสามารถถกกระตนโดยสารเคมทเคลอบบนผวของสตวทเปนเหยอ และการกระเทอน

การชวยเหลอเบองตนการชวยเหลอเบองตน• นาผปวยขนจากนา แตตองคานงวาตวผชวยเหลอตองปลอดภย• นาผปวยขนจากนา แตตองคานงวาตวผชวยเหลอตองปลอดภย• เรยกใหคนชวย โดยไมทงใหผถกพษอยตามลาพงเนองจากอาการสามารถ

แยลงอยางรวดเรว• แนะนาใหผปวยอยนงๆ และหามไมใหผอนสมผสหรอขดถบรเวณทโดน

แมงกะพรน เพราะกระตนการยงเขมพษ• เมอผถกพษหมดสต ใหทาการชวยฟนคนชพเบองตนทนท • ราดบรเวณทไดรบพษดวยนาสมสายช อยางนอย 30 วนาท (ความเขมขน

2-10%)2 10%)• กรณทสงสย irukandji ควรราดนาสมสายชทนท และสงเกตอาการอยาง

นอย 40 นาทนอย 40 นาท

การปองกนการบาดเจบจากแมงกะพรนพษการปองกนการบาดเจบจากแมงกะพรนพษสวมชดปองกน สวมชดปองกน ((lycralycra suite)suite)ตดปายเตอน จดเตรยมนาสมสายช สวมชดปองกน สวมชดปองกน ((lycralycra suite)suite)ตดปายเตอน จดเตรยมนาสมสายช

ใชตาขายกน(Stinger net)(Stinger net)

อาการของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546‐2552 (จานวน 381 ราย)2546 2552 (จานวน 381 ราย)

อาการ

45%

58%

ปวดแสบปวดรอน

ปวด

10%

13%

15%

ปวดทองแนนหนาอก

คน

5%

9%

10%

หายใจลาบากปวดกลามเนอ

ปวดทอง

3%

4%

คลนไสชาตามตว

2%

2%

อาเจยนปวดหลง

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%รอยละ

0          10 20 30      40          50 60           70       80        90         100