ปญหาการบาดเจบและเสยชวตญในพนทชายฝงทะเลไทย
ดวยสาเหตจากการสมผสแมงกะพรน
(Problems of Morbidity and Mortality in Coastal Region of Thailand from Jellyfish Injury)
รจนา วฒนรงสรรค สานกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค พจมาน ศรอารยาภรณ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคพรรณราย สมตสวรรณ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคสมชย บศราวช องคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย
ศ ส ส ส ส ส ธนศ เสรมแกว สานกงานสาธารณสขจงหวดสตล ลกขณา ไทยเครอ คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
Free Powerpoint Templates
ผบาดเจบรนแรงและสงสยเสยชวตจากแมงกะพรน
ชาย 25 ป ชาวออสเตรเลย เกาะพะงน จ สราษฎรธาน เกาะพะงน จ. สราษฎรธาน ตลาคม 2545 (เสยชวต)
ชาย 4 ป ชาวออสเตรเลย 2 0 หญง 11 ป ชาวสวเดน
เกาะลนตา จ. กระบ 2551 ( ส ช )
เกาะหมาก จ. ตราด ธนวาคม 2550
เมษายน 2551 (เสยชวต)
ตวอยางแมงกะพรนทเคยพบในพนท จ.สราษฎรธาน และจ.กระบ
เกาะพะงน จ.สราษฎรธาน ป 2545
พบทงแมงกะพรนชนดสายเดยว และหลายสายในแตละมม
เกาะลนตา จ กระบ ป 2551
แตยงไมพบชนดทมพษรนแรง
เกาะลนตา จ.กระบ ป 2551
ชนดของแมงกะพรนกลองแมงกะพรนกลองชนดหนวดหลายเสนในแตละมม
(Multi-tentacle box jellyfish) ใ • การเสยชวตมกเกดภายในเวลา 2-10 นาท
– หวใจเตนผดจงหวะ หรอหยดเตนได– กลามเนอเกยวกบการหายใจเปนอมพาตและหยดหายใจ– พษทเขาสกระแสเลอดอาจทาใหเกดภาวะไตวายเฉยบพลน
• ในรายทไดรบพษจานวนมาก จะพบรอยสายหนวดแมงกะพรน ลกษณะเปนเสนสนาตาล บางสวนจะเปลยนเปนสขาว
แมงกะพรนกลองชนดหนวดเสนเดยวในแตละมม (Single tentacle box jellyfish)
(Frosted‐ladder pattern)
(Single-tentacle box jellyfish)•• ทาใหเกดกลมอาการทเรยกวา ทาใหเกดกลมอาการทเรยกวา IrukandjiIrukandji syndromesyndrome
– อาจไมพบรอยสายหนวดแมงกะพรนมอาการหลงสมผสแมงกะพรน 5 40 นาท– มอาการหลงสมผสแมงกะพรน 5‐40 นาท
– ปวดหลงมาก คลนไส อาเจยน เหงอออกมาก เปนตะครว และกระตนใหจมนาไดงายขน
– อาจทาใหเกดภาวะความดนโลหตสงไดมาก จนอาจกระตนให เกดอาการเสนเลอดสมองแตก หรอหวใจวายได
ปญหาทพบในประเทศไทย
• ไมสามารถยนยนไดวาการบาดเจบและเสยชวตนนเกดจาก• ไมสามารถยนยนไดวาการบาดเจบและเสยชวตนนเกดจากแมงกะพรน
• ไมสามารถพสจนไดวามแมงกะพรนกลองชนดทมพษ ใ ป ศไ รายแรงในประเทศไทย
• ไมมมาตรการในการดาเนนการเฝาระวง และปองกนการบาดเจบในพนทเสยง
วตถประสงคการศกษา
• เพอศกษาสถานการณการบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรนในพนทชายฝงทะเลไทย
• เพอรวบรวมขอมลและองคความรเกยวกบแมงกะพรนในประเทศไทย ประเทศไทย
วธการศกษา
• ศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนาเพอบรรยายการกระจายตามบคคล เวลา และสถานท
ทบทวนรายงานการสอบสวนการบาดเจบจากแมงกะพรน– ทบทวนรายงานการสอบสวนการบาดเจบจากแมงกะพรนของสานกระบาดวทยา
– ทบทวนเวชระเบยนจากสถานพยาบาลทงจากภาครฐ และเอกชนในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต และสตล ตงแตป 2546-2552
• คนหาจากรหสการวนจฉยโรคทเกยวของ
– ทาการสมภาษณชาวประมงแบบรายบคคล และเปนกลมยอย
ผลการศกษาผลการศกษา
ผลการทบทวนรายงานจากสานกระบาดวทยา
ผมอาการรนแรง ผเสยชวต
2542 2545 25512550 2553
• 4 ช • พบผบาดเจบรนแรง 4 รายและสงสยเสยชวตจากแมงกะพรน 4 ราย
พบทงฝงอนดามนและอาวไทย
9
9
- พบทงฝงอนดามนและอาวไทย- เปนชาวตางชาตทงหมด 7 ราย ไทย 1 ราย- อาการและอาการแสดงเขาไดกบการบาดเจบจาก
ผเสยชวต
ผมอาการรนแรง แมงกะพรนกลอง
แมงกะพรนทเกบไดจากเกาะหมาก จ.ตราด 2553
ป ป ผลการปรกษาผเชยวชาญจากออสเตรเลย ยนยนวาเปนแมงกะพรนกลองชนดหนวดหลายเสนทมพษทาใหเสยชวตได
ผลการทบทวนเวชระเบยน
• ทบทวนเวชระเบยนจากสถานพยาบาลได 33 แหง – แยกตามลกษณะของสถานพยาบาล
• โรงพยาบาล 26 แหง (รฐบาล 21 แหง เอกชน 5 แหง)(รฐบาล 21 แหง เอกชน 5 แหง)
• คลนก 5 แหง• สถานอนามย 2 แหง
– แยกตามจงหวด 4 จงหวด พบผปวยทงสน 381 ราย• สราษฎรธาน 15 แหง จานวน 91 ราย ฎ• กระบ 7 แหง จานวน 119 ราย• ภเกต 6 แหง จานวน 140 ราย• สตล 5 แหง จานวน 31 ราย
ขอมลทวไปของผปวยไดรบการวนจฉยสงสยสมผสแมงกะพรนป 2546-2552 (จานวน 381 ราย)
• อตราสวนผปวยชาย:หญง เปน 1.2:1
• เปนชาวไทย 182 ราย (48%) เปนชาวตางชาต 199 ราย (52%)เปนชาวไทย 182 ราย (48%) เปนชาวตางชาต 199 ราย (52%)
• นอนรกษาตวในรพ. 62 ราย (16%)
• ตองสงตวไปรกษาตอทรพ.อน 3 ราย
อายของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 ( 379 )สราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 379 ราย)
140
120Foreigner Thai
ปวย
(ราย)
80
100Median age = 28 years
(IQR: 19, 38)
จานว
นผป
40
60
0
20
ชวงอาย (ป)
0
1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-8013ชวงอาย (ป)
อาชพของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 ( 381 )สราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 381 ราย)
100%
Percentage ไทย7%
80%
90%
100%
Attack rate among tourist = 3.88/1 million tourist
7%
55%60%
70%
ตางชาต
30%
40%
50% ตางชาต93%
13% 10% 8%3% 2% 1% 1% 4.00%10%
20%
0%
Tourist Student Employee Fishery Housewife Gardener No occp Merchant Others
occupation14
occupation
การวนจฉยในผปวยทนอนรพ. (จานวน 62 ราย)
Axonal neuropathy, 2% Irukandji syndrome, 2% Pulmonary edema 2%
Allergy 6%
Anaphylaxis , 3%
Wound infection, 3%edema , 2%
Allergy, 6%
Toxic effect of contct marine
animals/jellyfish, 82%
จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามปทไดรบบาดเจบ ฝงทะเลอนดามน และอาวไทย จงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546-2552 (จานวน 353 ราย)อาวไทย จงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546 2552 (จานวน 353 ราย)
าย)
60
70
อนดามน
าดเจบ
(รา
40
50อาวไทย
จานว
นผบา
20
30
จ
0
10
20
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
16
ปทไดรบบาดเจบ
จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามเดอนทไดรบบาดเจบ ฝงท เลอนดามน จงหวดกร บ ภเกต สตล 2546 2552 (จานวน 263 ราย)ฝงทะเลอนดามน จงหวดกระบ ภเกต สตล 2546‐2552 (จานวน 263 ราย)
ราย) 25
30ไมใชนกทองเทยวนกทองเทยว
บาดเจบ
(ร
20
นกทองเทยว
จานว
นผบ
10
15
จ
5
10
0
ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.
เดอนทไดรบบาดเจบ
จานวนผบาดเจบจากแมงกะพรนพษตามปทไดรบบาดเจบ ฝงทะเลอาวไทย จงหวดสราษฎรธาน 2546‐2552 (จานวน 90 ราย)
ย)
14
16นกทองเทยวไมใชนกทองเทยว
ดเจบ
(ราย
10
12ไมใชนกทองเทยว
นวนผ
บาด
6
8
จาน
0
2
4
เดอนทไดรบบาดเจบ
0
ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.
18
เดอนทไดรบบาดเจบ
ผลการสมภาษณชาวประมง และผทอาจพบเจอแมงกะพรน
• ช ป 75 • ชาวประมงรอยละ 75 เคยพบแมงกะพรนกลองมากอน แตพบไมบอยเทาแมงกะพรนชนดอน และเจอ
มานานแลวตงแตเดก• กลมชาวประมงทพบแมงกะพรนกลองบอย ไดแก
กลมททาอวนกง• บรรยายลกษณะวาใสเหมอนแกว หรอจอกกนนา บรรยายลกษณะวาใสเหมอนแกว หรอจอกกนนา
สายยาวไดหลายเมตร และพษอยทสาย ทตวจะไมมพษพษ
ผลการสมภาษณชาวประมง: ชวงเวลาทพบ อาการและความรนแรงของแมงกะพรนกลอง ความรนแรงของแมงกะพรนกลอง
• สามารถเจอไดทกชวงเวลา ตงแตเชา ถงเยน หรอ ดกสามารถเจอไดทกชวงเวลา ตงแตเชา ถงเยน หรอ ดก• มกเจอแมงกะพรนกลองบอย ชวงหลงฝนตก หรอหลงจากมพาย
ไป เพราะแมงกะพรนมกจะไปตามสายนา หรอเกลยวนา • ชาวประมงบางสวนทราบวาเปนอนตรายและทาใหเสยชวตได• คนทสงสยเคยบาดเจบจากแมงกะพรนกลองจะบอกวา มอาการเจบท
หวใจ บบหวใจ เหมอนหวใจถกบบใหเลกลง แมจะไดรบบาดเจบทหวใจ บบหวใจ เหมอนหวใจถกบบใหเลกลง แมจะไดรบบาดเจบทตาแหนงอนกตาม
ป • แผลจากแมงกะพรนกลองจะลกกวา และเปนเสน ๆ แตกตางจากแมงกะพรนไฟทจะเปนผน เปนปน ๆ
ผลการสมภาษณชาวประมง: คนไทยทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนทไมไดมการบนทกไว
• มคนทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนกลอง เพราะมสายพาดตามตวมคนทคาดวาเสยชวตจากแมงกะพรนกลอง เพราะมสายพาดตามตว– คนท 1 จงหวดภเกต เปนชาวนา เสยชวตเมอประมาณ 50 ปกอน
ป ป ป – คนท 2 จงหวดภเกต เปนชาวนา เสยชวตเมอประมาณ 60 ปกอน– คนท 3 จงหวดสตล เปนเดกอายประมาณ 7‐8 ป เสยชวตเมอประมาณ
10‐20 ปกอนขณะเลนนาชายหาด
ขอจากดในการศกษา (Limitations)
• จานวนผไดรบบาดเจบจากแมงกะพรนจากการศกษานนาจะตากวาจานวนผไดรบบาดเจบจากแมงกะพรนจากการศกษานนาจะตากวาความเปนจรงเนองจาก
ใชขอมลจากขอมลเวชร เบยนทบนทกตามรหสโรคเทานน – ใชขอมลจากขอมลเวชระเบยนทบนทกตามรหสโรคเทานน – อาจมอคตจากการลงรหสผด ไมลงรหส หรอไมวนจฉย อกเปนจานวนมาก
ป ไ ไ – ผปวยทอาการไมรนแรงจานวนมากทไมมารบการรกษาทสถานพยาบาล• ไมสามารถระบชนดของแมงกะพรนทเปนสาเหตจากการทบทวนเวช
ระเบยนได• ชาวประมงมประสบการณทแตกตางกนในการสมผสกบแมงกะพรนม ม ส ณ น น สม ส ม น
ทงชนดของแมงกะพรน ฤดกาล และสถานททพบ
สรปและอภปรายผลการศกษา
• การไดรบบาดเจบและเสยชวตจากการสมผสแมงกะพรนเปนปญหาทาง ป ฝ ไสาธารณสขทสาคญปญหาหนง สาหรบพนทชายฝงทะเลของไทย
– มผไดรบบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรนอยจรง ไ • อาการและอาการแสดงของผบาดเจบเขาไดกบการบาดเจบจากแมงกะพรน
• สามารถเกบตวอยางแมงกะพรนกลองไดในพนททพบผปวย• ผลการระบสายพนธของผเชยวชาญ ยนยนวาเปนแมงกะพรนกลองทมพษรนแรงทาให ญ
เสยชวตได– ผไดรบบาดเจบและเสยชวตมทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ทกปอยาง
ตอเนองตอเนอง• ขอมลจากการทบทวนเวชระเบยน• ขอมลจากการสมภาษณชาวประมง
– สงผลกระทบตออตสาหกรรมการทองเทยว เศรษฐกจและภาพลกษณของประเทศ
ขอเสนอแนะ
• ควรมการพฒนาองคความรเพมเตมเกยวกบแมงกะพรน เชน ชนด ควรมการพฒนาองคความรเพมเตมเกยวกบแมงกะพรน เชน ชนด ฤดกาล พนททพบ
• สงเสรมและเผยแพรความรเกยวกบการบาดเจบจากแมงกะพรน เชน อาการ อาการแสดง และการรกษาการบาดเจบเบองตนสาหรบประชาชน และนกทองเทยว
• การพฒนาระบบเฝาระวงจะชวยใหระบพนททเสยง เวลาทควรระมดระวงเปนพเศษ และดาเนนมาตรการปองกนไดอยางเหมาะสม ไปตอไป
• ควรมการเสรมสรางความรวมมอระหวางหนวยงานและการมสวนรวมของคนในพนท ในการดา นนการปองกนการบาด จบ ล สยชวตของคนในพนท ในการดาเนนการปองกนการบาดเจบและเสยชวตจากแมงกะพรน เพอลดปญหาทจะเกดจากตามมาในอนาคต
Acknowledgements g
• สานกงานสาธารณสขจงหวดกระบสานกงานสาธารณสขจงหวดกระบ• สานกงานสาธารณสขจงหวดตราด• สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต• สานกงานสาธารณสขจงหวดภเกต• สานกงานสาธารณสขจงหวดสตล
• สานกงานสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน• โรงพยาบาลเอกชน และคลนก ทกแหงในจงหวดกระบ ตราด ภเกต สตล
และสราษฎรธาน• สานกระบาดวทยา
• สานกงานการทองเทยวจงหวดภเกต• พพธภณฑสตวนาจงหวดภเกต
ชนดของแมงกะพรน •• Phylum Phylum CnidariaCnidaria: : 4 4 classesclasses
ScyphozoaCubozoa: box jellyfish
Anthozoa: soft corals and seaHydrozoa: Portuguese man‐of‐war
Anthozoa: soft corals and sea anemones
พษจากแมงกะพรนกลอง
• ใ Nematocysts ซ ไป • พษบรรจอยในถงพษทเรยกวา Nematocysts ซงกระจายอยทวไป โดยเฉพาะบรเวณหนวด• หนวดแตละเสนมถงพษประมาณ 5 000 ถง ซงสามารถถกกระตนโดย หนวดแตละเสนมถงพษประมาณ 5,000 ถง ซงสามารถถกกระตนโดยสารเคมทเคลอบบนผวของสตวทเปนเหยอ และการกระเทอน
การชวยเหลอเบองตนการชวยเหลอเบองตน• นาผปวยขนจากนา แตตองคานงวาตวผชวยเหลอตองปลอดภย• นาผปวยขนจากนา แตตองคานงวาตวผชวยเหลอตองปลอดภย• เรยกใหคนชวย โดยไมทงใหผถกพษอยตามลาพงเนองจากอาการสามารถ
แยลงอยางรวดเรว• แนะนาใหผปวยอยนงๆ และหามไมใหผอนสมผสหรอขดถบรเวณทโดน
แมงกะพรน เพราะกระตนการยงเขมพษ• เมอผถกพษหมดสต ใหทาการชวยฟนคนชพเบองตนทนท • ราดบรเวณทไดรบพษดวยนาสมสายช อยางนอย 30 วนาท (ความเขมขน
2-10%)2 10%)• กรณทสงสย irukandji ควรราดนาสมสายชทนท และสงเกตอาการอยาง
นอย 40 นาทนอย 40 นาท
การปองกนการบาดเจบจากแมงกะพรนพษการปองกนการบาดเจบจากแมงกะพรนพษสวมชดปองกน สวมชดปองกน ((lycralycra suite)suite)ตดปายเตอน จดเตรยมนาสมสายช สวมชดปองกน สวมชดปองกน ((lycralycra suite)suite)ตดปายเตอน จดเตรยมนาสมสายช
ใชตาขายกน(Stinger net)(Stinger net)
อาการของผบาดเจบจากแมงกะพรนพษในจงหวดสราษฎรธาน กระบ ภเกต สตล 2546‐2552 (จานวน 381 ราย)2546 2552 (จานวน 381 ราย)
อาการ
45%
58%
ปวดแสบปวดรอน
ปวด
10%
13%
15%
ปวดทองแนนหนาอก
คน
5%
9%
10%
หายใจลาบากปวดกลามเนอ
ปวดทอง
3%
4%
คลนไสชาตามตว
2%
2%
อาเจยนปวดหลง
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%รอยละ
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100