5daramas/book_geo.doc · Web viewความส งจากระด บน ำทะเล เป นสาเหต ท ทำให ภ ม อากาศท ต งอย บนละต

สาขาสงคมศกษาและศลปะ โรงเรยนมหดลวทยานสรณ

5. ภมศาสตรกายภาพ (PHYSICAL GEOGRAPHY) ผลการเรยนรทคาดหวง 6. อธบายความหมายของภมศาสตรกายภาพพรอมทงยกตวอยางองคประกอบของภมศาสตรกายภาพได จดประสงคการเรยนร 1. บอกความหมาย ของภมศาสตรกายภาพได 2. อธบายพรอมทงยกตวอยางความสมพนธของภมศาสตรกายภาพกบศาสตรตางๆได 3. สามารถนำาภมศาสตรไปใชในชวตประจำาวนได ภมศาสตรกายภาพ เปนวชาทศกษาเกยวกบองคประกอบของสภาพแวดลอมทางกายภาพ ปรากฏการณทางกายภาพทเกดขนบนพนโลก (earth) และการเกดทกสงทอยรอบตวเรา และเหตการณทเกดขนมผลใหเกดสภาพแวดลอมทมอทธพลตอการดำารงชวตของมนษย สามลกษณะคอ ธรณภาค อากาศภาคและอทกภาพ ความเปนมาของภมศาสตรกายภาพ กลางครสตศตวรรษท 18 ภมศาสตรกลายเปนวทยาศาสตรสมยใหมในสมยนนและกลางศตวรรษท 19 เรมมการระบถง ภมศาสตรกายภาพโดยมวชาฟสกสและเคมเขามาเกยวของภมศาสตรกายภาพมขอบขาย หรอมความเกยวของสมพนธกบศาสตรตางๆดงน 1. ยออเดซ (Geodesy) คอ ศาสตรทวาดวยการหารปทรงสณฐาน และขนาดของพภพโดยการคำานวณหรอจากการรงวดโดยตรง 2. ดาราศาสตร (Astronomy) คอ ศาสตรทวาดวยธรรมชาตอนเกยวกบองคประกอบของการเคลอนท ตำาแหนงสมพนธ และลกษณะทปรากฎของเทหะ ฟากฟาตางๆของโลก

เอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

9


3. การเขยนแผนท (Cartography) คอ ศาสตรทเกยวของกบการทำาแผนท ซงมความหมายคลม ทงวชาการทเปนมลฐานในการทำาแผนท และศลปะในการเขยนแผนทชนดตางๆ 4. อตนยมวทยาและภมอากาศวทยา (Meteorology and Climatology) คอ ศาสตรทกลาวถงเรองราวของบรรยากาศและองคประกอบของภมอากาศ และกาลอากาศ 5. ปฐพวทยา (Pedology) คอ ศาสตรทศกษาเกยวกบเรองดน 6. ภมศาสตรพช (Plant Geography) คอ ภมศาสตรแขนงหนงในสาขาวชาภมศาสตรการเกษตร เนนหนกเรองพชพรรณในถนตาง ๆ ของโลก โดยพจารณาสภาพภมศาสตรทเกยวของหรอ มผลตอพชนนๆ 7. สมทรศาสตรกายภาพ (Physical Oceanography) คอ ศาสตรทศกษาทางดานกายภาพ เกยวของกบทองทะเลและมหาสมทร 8. ธรณสณฐานวทยา (Geomorphology) คอ ศาสตรทวาดวยพนผวโลก ซงประมวล ทงรปรางธรรมชาต กระบวนการกำาเนดและพฒนาตว ตลอดจน ความเปลยนแปลงทเกดขนในปจจบน 9. ธรณวทยา (Geology) คอ ศาสตรทดวยความรเกยวกบโลกทงภายในและภายนอก และววฒนาการของพนผวโลกรปแบบตางๆเรยกอกอยางวา วทยาศาสตรโลก (Earth Science) 10. อทกวทยา (Hydrology) คอ ศาสตรเกยวกบนำาทมอยในโลก เชน ศกษาสาเหตการเกดการหมนเวยน การทรงอย คณสมบตทางเคมและฟสกส ตลอดจนคณลกษณะของนำาในลำานำา ทะเลสาบ และนำาในดน รวมทงการนำามาใชใหเปนประโยชน การควบคมและการอนรกษนำา


10


ป ร ะ โ ย ช น ข อ ง ก า ร ศ ก ษ า ภ ม ศ า ส ต ร ก า ย ภ า พ 1.ทำาใหสามารถวเคราะหถงสาเหตททำาใหเกดการเปลยนแปลงทางธรรมชาตในภมภาคตางๆของโลกและสามารถคาดการณปรากฏการตางๆได 2. เปนพนฐานความรความเขาใจเกยวกบสงแวดลอมทางธรรมชาต 3.ชวยลดปญหาทเกดจากความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทางธรรมชาต เชน การเผาหญา ฟางขาวในนาโดยเขาใจวาเถาถานทถกเผาไหมจะเปนปยอยางด แตกลบเปนการทำาลายความอดมสมบรณของหนาดนโดยรเทาไมถงการณ เปนตน 4. ทำาใหมนษยสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทาง

ธรรมชาตไดอยางเหมาะสม6. องคประกอบภมศาสตรกายภาพ จดประสงคการเรยนร 1. อธบายและยกตวอยางองคประกอบภมศาสตรกายภาพได 2. เปรยบเทยบโครงสรางทางธรณวทยาของภาคตางๆในประเทศไทยได 3. อธบาย และยกตวอยาง การแบงประเภทของหนตามลกษณะการเกดได 4. อธบายปจจยททำาใหภมอากาศแตกตางกนได 5. วเคราะหสาเหตททำาใหดนมความอดมสมบรณตางกนได 6. อธบายปจจยททำาใหปาไม มลกษณะแตกตางกนได 7. ยกตวอยางประโยชนของแรธาตทนำาไปใชในชวตประจำาวนได 6. องคประกอบของภมศาสตรกายภาพ

ตารางเวลาธรณวทยา (geologic time scale)


11


มหายค (Era)

ยคเรม

(ลานป)

กนเวลาถง

(ลานป)

กลมของสงมชวต

ซโนโซอก (Cenozo

nic)ควาเทอร

นาร (Quaternary)

โฮโลซน (Holocene)

หนงหมนป

ถงปจจบน

ววฒนาการของคน เปนยคของมนษย Homo sapiens

ไพลอสโตซน

(Pleistocene)

2

ถง 1 หมนปท

แลว

มการกระจายของพชและสตว เลยงลกดวยนมหลายชนดอยางตอเนอง

เทอรเธยร (Tertiar

y)

ไพลโอซน(Plioce

ne)5

2 เร มมไพรเมต (Primates) ทม ลกษณะคลายมนษย

ไมโอซน(Mioce

ne)25

5การแพรกระจายของพชมดอกการแพรกระจายของสตวเลยงลกดวยนมหลายชนด

โอลโกซน(Oligoc

ene)38

25 ววฒนาการของลงวานร (Apes)


12



ยคเรม

(ลานป)


(ลานป)


อโอซน(Eocen

e)65

38

ยคของสตวเลยงลกดวยนมและน ก ป จ จ บ น (Ages of mammals and birds)ววฒนาการเรมแรกของพวกสตวเลยงลกดวยเปนมการสะสมของโคลนตะกอนทยงไมเปนหนแขงกงรวน เกดจากตะกอนถกบบอดเปนดนดาน บางแหงเปนถานหนลกไนต และนำามนแทรก

ชวง 130 ลานปกอน

พชมดอกเรมแรก

มโซโซอก (Mesozo

ic) ครทาเซยส (Cretaceous)

144 65

ไดโนเสารขนาดใหญและเร มสญพนธว ว ฒ น า ก า ร เ ร ม แ ร ก ข อ ง น กปจจบนววฒนาการของนกโบราณ

ยแรสสก (Jurassic

)

213 144 ยคไดโนเสารพชพวกจมโนสเปรมเรมแรก


13



ยคเรม

(ลานป)


(ลานป)


ไทรแอสสก

(Triassic)

248 213

ววฒนาการเรมแรกของไดโนเสาร เรมมสตวเลยงลกดวยนมซงออกไขเฟรนแพรกระจายและเร มมพชพ ว ก จ ม โ น ส เ ป ร มมหายคมโซโซอก มหนทราย หนกรวดมน หนดนดานบางแหงมชนของหนเกล อแทรกอย หนา ม หนปน และหนภเขาไฟแทรกอยบางแหง

พาเลโอโซอก

(Paleozoic)

เพอรเมยน (Permia

n)286 248

การแพรกระจายของพชประเภทสนสตวเลอยคลานแพรกระจายการสญพนธของสตวไมมกระดกสนหลงหลายชนด มหนปนออนเปนชนหนาสลบกบหนชนดอน

คารบอนเฟอรส

(Carboniferous)

360 286 ววฒนาการเรมแรกของสตวเลอยคลานการแพรกระจายของสตวคร งบกครงนำาโบราณปาแพรกระจายและเร มการสะสมถานหน มหนทรายและหนดนดานในทบางแหงมหนแปรชนดควอตไซต ฟลไลต และหนชนวนปะปน


14



ยคเรม

(ลานป)


(ลานป)


ดโวเนยน(Devoni

an)408 360

ววฒนาการเรมแรกของสตวครงบกคร งนำา การแพรกระจายของปลา (Ages of fishes)

ไซลเรยน(Silurian

)438 408

ปรากฏพชมทอลำาเลยงเร มแรกบนบก ว วฒนาการเร มแรกของปลาปจจบน มหนปนเนแนน วเทาเขมเปนชนหนาการแพรกระจายของสาหรายทะเลการแพรกระจายของสตวไมม กระดกสนหลงปลาไมมขากรรไกรเรมแรก จดเรมตนของพช

ออโดวเชยน

(Ordovician)

505 438

แคมเบรยน

(Cambrian)

590 505

ววฒนาการเร มแรกของสาหรายยคของสตวไมมกระดกสนหลงทพบในทะเล (Ages of marine invertebrates) ม ห น ท ร า ยแดงและหนดนดานสแดง

กอนแคมเบรยน

(Percambrian)

โพรเทอโรโซอก

(Proterozoic)

2,500 590สาหรายโบราณ และเร มมโปรโตซวซงเปนพวกยคารโอทพวกแรก มหนไนส หนชสต หนออน

อารเคยน(Archea

n)3,500 2,500ปรากฏสงมชวตเร มแรกพวกโปร

คารโอท ไดแก แบคทเรย


15



ยคเรม

(ลานป)


(ลานป)


กำาเนดโลก - 4,500

ป จจ บนมการศ กษาเพ ม เต มท ทำาใหเชอไดวา โลกอาจจะกำาเนดมาไมถง 4500 ลานป อยางไรกตามปจจบนนชนหนทเกาทสดของโลกอายประมาณ 3800 ลานป ซ งเปนชวงเดยวกบทโลกเยนขน และมทะเลเกดขน

องคประกอบของภมศาสตรกายภาพประกอบดวย 4 องคประกอบ

1. โครงสรางทางธรณวทยาหน (Rocks) เปนสวนหนงของเปลอกโลกสวนทเปนของแขง สวนทเรยกวา ธรณภาค

หน คอ มวลของแขงทประกอบไปดวยแรชนดเดยวกน หรอหลายชนดรวมตวกนอยตามธรรมชาต เนองจากองคประกอบของเปลอกโลกสวนใหญเปนสารประกอบซลกอนไดออกไซด (SiO2) ดงนนเปลอกโลกสวนใหญมกเปนแรตระกลซลเกต นอกจากนนยงมแรตระกลคารบอเนต เนองจากบรรยากาศโลกในอดตสวนใหญเปนคารบอนไดออกไซด นำาฝนไดละลายคารบอนไดออกไซดบนบรรยากาศลงมาสะสมบนพนดนและมหาสมทร สงมชวตอาศยคารบอนสรางธาตอาหารและรางกาย แพลงตอนบางชนดอาศยซลกาสรางเปลอก เมอตายลงทบถมกนเปนตะกอน หนสวนใหญบนเปลอกโลกจงป ร ะ ก อ บ ด ว ย แ ร ต า ง ๆ แ ร ป ร ะ ก อ บ ห นต ร ะ ก ล ซ ล เ ก ตเอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

16


เฟลดสปาร (Feldspar) เปนกลมแรทมมากกวารอยละ 50 ของเปลอกโลก ซงเปนองคประกอบสวนใหญของหนหลายชนดในเปลอกโลก เฟลดสปารมองคประกอบหลกเปนอะลมเนยมซลเกต รปผลกหลายชนด เมอเฟลดสปารผพงจะกลายเปนอนภาคดนเหนยวควอรตซ (SiO2) เปนซลกาไดออกไซดบรสทธ มร ปผลกทรงหกเหลยมยอดแหลม มอยทวไปในเปลอกทวป และแมนเทล เมอควอรตซผพงจะกลายเปนอนภาคทราย (Sand)

ไมกา (Mica) เปนกลมแรซงมรปผลกเปนแผนบาง มองคประกอบเปนอะลมเนยมซลเกตไฮดรอกไซด มอยทวไปในเปลอกทวป ไมกามโครงสรางเชนเดยวกบ แรดนเหนยว (Clay minerals) ซงเปนอ ง ค ป ร ะ ก อ บ ส ำา ค ญ ข อ ง ด นแอมฟโบล(Amphibole group)มลกษณะคลายเฟลดสปาร แตมสเขม มองคประกอบเปนอะลมเนยมซลเกตไฮดรอกไซด ทมแมกนเซยม เหลก หรอ แคลเซยม เจอปนอย มอยแตในเปลอกทวป ตวอยางของกลมแอมฟโบลทพบเหนทวไปคอ แรฮอรนเบลนด ซงอยในหนแกรนต

โอลวน (Olivine) มองคประกอบหลกเปนแมกนเซยมและเหลกซลเกต มอยนอยมากบนเปลอกโลก กำาเนดจากแมนเทลใตเปลอกโลกตระกลคารบอเนตแคลไซต (Calcite) เปนแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) เปนองคประกอบหลกของหนปนและหนออน โดโลไมต (Dolomite) ซงเปนแรคารบอเนตอกประเภทหนงทมแมงกานสผสม อยแรคารบอเนตทำาปฏกรยากบกรดเปนฟองฟใหกาซคารบอนไดออกไซด

นกธรณวทยาแบงหนออกเปน 3 ประเภท ตามลกษณะการเกดเอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

17


1. หนอคน (Igneous rocks)หนอคน เปนหนทเกดจากการแขงตวของหนหนด (Magma)

จากชนแมนเทลทโผลขนมา วธการประเภทของหนอคน แบงหนอคนตามแหลงทมา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1.หนอคนแทรกซอน (Intrusive igneous rocks) เปนหนทเกดจากหนหนดทเยนตวลงภายในเปลอกโลกอยางชาๆ การเยนตวชาทำาใหผลกแรมขนาดใหญ และเนอหยาบ เชน หนแกรนต หนไดออไรตและหนแกบโบร ถาแขงตวอยในระดบลกมาก เรยกวา หนอคนระดบลก หรอหนอคนชนบาดาล(PlutonicRock) หนอคนแทรกซอน เยนตวชาผลกใหญ เชน หนแกรนต หนไดออไรต หนแกรโบร หนเพรโดไทต

ฐานหนอคน(แมกมา) ลกษณะการเกดหนอคน

2.หนอคนพ (Extrusive Igneous Rock) เปนหนทพนเปลอกโลกออกมาแขงตวตามผวโลก ซงสวนใหญจะแขงตวอยในรปรางทแสดงวากอนแขงตวไดไหลออกไปจากรอยพหรอรอยแยกขอผวโลกบางทเรยกวา หนภเขาไฟ เปนหนหนดทเกดจากลาวาบนพนผวโลกเยนตวอยางรวดเรว ทำาใหผลกมขนาดเลก และเนอละเอยด เชน หนบะซอลต หนไรออไรต และหนแอนดไซต หนทมองคประกอบเปนควอรตซและเฟลดสปารมากจะมสออน สวนหนทมองคประกอบเปนเหลกและแมกนเซยมมากจะมสเขม หนอคนพ เยนตวเรวผลกเลก


18

หนอค

หนอคน


หนไรโอไลต หนแอนดไซต หนบะซอลต การจำาแนกหนอคนโดยใชองคประกอบของแร ปรมาณของซลกา (SiO2) เ ป น เ ก ณ ฑ แ บ ง ไ ด 4 ช น ด 1. หนชน ดกรด (Felsic)มซล กา 72% อะลม เน ยมออกไซด 14% เหลกออกไซด 3% แมกนเซยมออกไซด 1% อนๆ 10% แรหลกคอควอรตซ และเฟลดสปาร แรรองคอไมกาและแอมฟโบล เปนสทพบมสออนเชน หนแกรนต หนไรโอไลต

2. หนชนดปานกลาง (Intermediate) มซลกา 59% อะลมเนยมออกไซด 17% เหลกออกไซด 8 % แมกนเซยมออกไซด 3% อนๆ 13% แรหลกคอเฟลดสปารและแอมฟโบล แรรองคอไพรอกซนสทพบเหนเปนสเทาหรอเขยว เชน หนแอนดไซต หนไดออไรต

3.หนชนดดาง (Mafic) มซลกา 50% อะลมเนยมออกไซด 16% เหลกออกไซด 11 แมกนเซยมออกไซด 7% อนๆ 16% แรหลกคอเฟลดสปาร ไพรอกซน แรรองคอ โอลวน หนแกรโบร หนบะซอลต สทพบเทาแก 4.หนอ ลตร เมฟ ก (Ultramafic) มซ ล ก า 45% อะลมเนยมออกไซด 4% เหลกออกไซด 12 % แมกนเซยมออกไซด 31% อ นๆ 8% แ ร ห ล กค อ ไพ ร อ กซ น โอ ล ว น แ ร รอ ง ค อ เฟลด สปาร เชนหนเพรโดไทต สท พบเป นสเขยวเขมหรอด ำา ขอสงเกต หนชนดกรด มซลกามาก หนทมองคประกอบเปนควอรตซและเฟลดสปารมากจะมสออน หนทมองคประกอบเปนเหลกและแมกนเซยมมากจะมสเขม

หนอคนทสำาคญ หนแกรนต (Granite) เปนหนอคนแทรกซอนทเยนตว

ลงภายในเปลอกโลกอยางชาๆ จงมเนอหยาบซงประกอบดวยผลกขนาดใหญของแรควอรตซสเทาใส แรเฟลดสปารสขาวขน และแร ฮอรนเบลนด หนแกรนตแขงแรงมาก นยมใชทำาครก เชน ครกอางเอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

19


ศลา ภเขาหนแกรนตมกเตยและมยอดมน เนองจากเปลอกโลกซงเคยอยชนบนสกกรอนผพง เผยใหเหนแหลงหนแกรนตซงอยเบองลาง

หนบะซอลต (Basalt) เปนหนอคนพ เนอละเอยด เกดจากการเยนตวของลาวา มสเขมเนองจากประกอบดวยแรไพรอกซนเปนสวนใหญ อาจมแรโอลวนปนมาดวย เนองจากเกดขนจากแมกมาใตเปลอกโลก หนบะซอลตหลายแหงในประเทศไทยเปนแหลงกำาเนดของอญมณ (พลอยชนดตางๆ) เนองจากแมกมาดนผลกแรซงอยลกใตเปลอกโลก ใหโผลขนมาเหนอพนผว

หนไรโอไลต (Ryolite) เปนหนอคนพซงเกดจากการเยนตวของลาวา มเนอละเอยดซงประกอบดวยผลกแรขนาดเลก มแร องคประกอบเหมอนกบหนแกรนต แตผลกเลกมากจนไมสามารถมองเหนได สวนมากมสชมพ และสเหลอง

หนแอนดไซต (Andesite) เปนหนอคนพซ งเกดจากการเยนตวของลาวาในลกษณะเดยวกบหนไรโอไรต แตมองคประกอบของแมกนเซยมและเหลกมากกวา จงมสเขยวเขม

หนพมมซ (Pumice) เปนหนแกวภเขาไฟชนดหนงซงมฟองกาซเลกๆ อยในเนอมากมายคลายฟองนำา มสวนประกอบเหมอนหนไรโอไลต มนำาหนกเบา ลอยนำาได ชาวบานเรยกวา หนสม ใชขดถภาชนะทำาใหมผววาว

หนออบซเดยน (Obsedian) เปนหนแกวภเขาไฟซงเยนตวเรวมากจนผลกมขนาดเลกมาก เหมอนเนอแกวสดำา หนออบซเดยน2. หนตะกอน (Sedimentary rocks) ขอคด ......ตะกอนจะกลายเปนหนไดอยางไร

หนตะกอนเปนหนทเกดจากการทบถมของตะกอน โคลนตม และวตถตางๆจบตวและอดแนนเกดการเปลยนแปลงทางเคม หรอหนเมอถกแสงแดด ลมฟาอากาศ และนำา หรอ ถกกระแทก แตกเปน


20


กอนเลกๆ หรอผกรอน เสอมสภาพลง เศษหนทผพงทงอนภาคใหญและเลกถกพดพาไปสะสมอดตวกน เปนชนๆ เกดความกดดนและปฏกรยาเคมจนกลบกลายเปนหนอกครง หนทเกดใหมนเราเรยกวา หนตะกอน หรอ“ ” หนชน“ ”

ปจจยททำาใหเกดหนตะกอนหรอหนชน มดงน การผพง (Weathering) คอ การทหนผพงทำาลายลง

อยกบ มตวกระทำา จากลมฟาอากาศ สารละลาย และรวมทงการกระทำาของตนไม แบคทเรย ตลอดจนการแตกตวทางกลศาสตร มการเพมอณหภมและลดอณหภมสลบกน

ก ร ะ บ ว น ก า ร ผ พ ง ท า ง เ ค ม (Chemical Weathering)

1. การละลายคารบอนไดออกไซดในอากาศทำาใหเกดฝนกรด2. การผพงของแคลไซต มคารบอนไดออกไซดและนำาเปนตวกระทำา “แคลไซตทำาปฏกรยากบกาซคารบอนไดออกไซดในอากาศ และนำา ทำาใหเกดประจในสารละลาย”3. การผพงของแคลไซต โดยแคลไซตทำาปฏกรยากบสารละลาย ทำาใหเกดประจ4. การผพงของเฟลดสปาร โดยมนำาและกาซคารบอนไดออกไซดเปนตวกระทำา “แรเฟลดสปารผพงแลวกลายเปนดนและทราย”

การกรอน (Erosion) หมายถง กระบวนการททำาใหสารเปลอกโลกหลด ละลายไป หรอกรอนไป โดยมการเคลอนทกระจดกระจายไปจากทเดม ตนเหตคอตวการธรรมชาต ซงไดแก ลมฟาอากาศ กระแสนำา ธารนำาแขง การครดถ ภายใตอทธพลของแรงโนมถวง


21


การกรอนดวยกระแสลมและ นำา

การพดพา (Transportation) หมายถง การเคลอนทของมวลหน ดน ทราย โดยกระแสนำา กระแสลม หรอธารนำาแขง ภายใตแรงดงดดของโลก อนภาคขนาดเลกจะถกพดพาใหเคลอนทไปไดไกลกวาอนภาคขนาดใหญ

การทบถม (Deposit) เกดขนเมอตวกลางซงทำาใหเกดการพดพา เชน กระแสนำา กระแสลม หรอธารนำาแขง ออนกำาลงลงและยตลง ตะกอนท ถ กพดพาจะสะสมต วท บถมก น ท ำา ให เก ดการเปลยนแปลงทางอณหภม ความกดดน ปฏกรยาเคม และเกดการตกผลก หนตะกอนทอยช นลางจะมความหนาแนนสงและมเนอละเอยดกวาชนบน เนองจากแรงกดดนซงเกดขนจากนำาหนกตวทบถมกนเปนชนๆ

ตะกอนททบถมจะทบถมในทะเล ตามเชงเขาโดยการพดพาของธารนำาแขง แมนำา หรอตามแนวเชอมตอระหวางทะเลกบแผนดน ปากแมนำาหรอหนองนำา ตะกอนบงบอกถงยคทตะกอนเกด และสาเหตทเกด ทำาใหนกธรณกำาหนดอายของความหนาของชนตะกอนและอายของซากดกดำาบรรพ(Fussil)ทอยในนน เชนซากฟวซลนดหรอคดขาวสารมรปทรงคลายขาวสาร หรอกระสวย


22


ฟอแรมมนเฟอราในหนปนเปนฟอแรมมนเฟอรา(foraminifera)เรยกสนๆวาฟอแรมเคยอยในทะเลพบอยในหนปน ใชกำาหนดอายหนปนยคคารบอนเฟอรส ถงยคเพอรเมยน

ฟอแรมมนเฟอรา(foraminifera) การกลบคนเปนหน (Lithification) เมอเศษตะกอนทบถมกนจะเกดโพรงขนประมาณ 20 – 40% ของเนอตะกอน นำาพาสารละลายเขามาแทนทอากาศในโพรง เมอเกดการทบถมกนจนมนำาหนกมากขน เนอตะกอนจะถกทำาใหเรยงชดตดกนทำาใหโพรงจะมขนาดเลกลง จนนำาทเคยมอยถกขบไลออกไป สารทตกคางอยทำาหนาทเปนซเมนตเชอมตะกอนเขาดวยกนกลบเปนหนอกครง


23


สดสวนของหนตะกอนบนเปลอกโลก

ประเภทของหนตะกอน จำาแนกหนตะกอนตามลกษณะการเกดออกเปน 3 กลมคอ

1.1 หนตะกอนอนภาค (Clastic rocks) ไดแก

หนกรวดมน (Congromorate) เปนหนเนอหยาบเกดจากตะกอนซงเปนหน กรวด ทราย ทถกกระแสนำาพดพามาอยรวมกน สารละลายในนำาใตดนทำาตวเปนซเมนตประสานใหอนภาคใหญเลก เหลาน เกาะตวกนเปนกอนหน

หนทราย (Sandstone) เปนหนตะกอนเนอละเอยดปานกลาง เกดจากการทบถมตวของทราย มองคประกอบหลกเปนแรควอรตซ คนโบราณใชหนทรายแกะสลก สรางปราสาท และทำาหนลบมด

หนดนดาน (Shale) เป นหนตะกอนเน อละเอ ยดมาก เนองจากประกอบดวยอนภาคทรายแปงและอนภาคดนเหนยวทบถมกนเปนชนบางๆ ขนานกน เมอทบหนจะแตกตวตามรอยชน (ฟอสซลมอยในหนดนดาน) ดนเหนยวทเกดดนดานใชทำาเครองป นดนเผา

หนดนดานทพบฟอสซสหอยทเขาพระ จ.เพชรบร


24


1.2 หนตะกอนเคม (Chemical sedimentary rocks) ไดแก หนปน (Limestone) เปนหนตะกอนคารบอเนต เกด

จากการทบถมของตะกอนคารบอเนตในทองทะเล ทงจากสารอนนทรย และซากสงมชวต เชน ปะการง และกระดองของสตวทะเล ซงทบถมกนภายใตความกดดนและตกผลกใหมเปนแรแคลไซตจงทำาปฏกรยากบกรด หนปนใชทำาเปนปนซเมนต และใชในการกอสราง

หนเชรต (Chert) หนตะกอนเนอแนน แขง เกดจากการตกผลกใหม เนองจากนำาพาสารละลายซลกาเขาไปแลวระเหยออก ทำาใหเกดผลกซลกาแทนทเนอหนเดม หนเชรตมกเกดขนใตทองทะเล เนองจากแพลงตอนทมเปลอกเปนซลกาตายลง เปลอกของมนจะจมลงทบถมกน หนเชรตจงปะปะอยในหนปน 1.3 หนตะกอนอนทรย (Organic sedimentary rocks) ไดแก

ถานหน(Coal) เกดจากการทบถมของซากพชทยงเนาเปอยไมหมด เนองจากสภาวะออกซเจนตำา สภาวะเชนนเกดตามหวยหนองคลองบง ในแถบภมอากาศแบบเสนศนยสตร การทบถมทำาใหเกดการแรงกดดนทจะระเหยขบไลนำาและสารละลายอนๆออกไป ถามปรมาณคารบอนมากขนถานหนจะยงมสดำา ลกไนต(Lignite)เปนถานหนคณภาพปานกลาง แอนทราไซต(Anthracite) เปนถานหนคณภาพสง

3. หนแปร (Metamorphic rocks)หนแปร คอหนทแปรสภาพไปจากโดยการกระทำาของความรอน

แรงดน และปฏกรยาเคม หนแปรบางชนดยงแสดงเคาเดม บางชนดผดไปจากเดมมากจนตองอาศยดรายละเอยดของเนอใน หรอสภาพสงแวดลอมจงจะทราบทมา อยางไรกตามหนแปรชนดหนงๆ จะมองคประกอบเดยวกนกบหนตนกำาเนด แตอาจจะมการตกผลกของ


25


แรใหม เชน หนชนวนแปรมาจากหนดนดาน หนออนแปรมาจากหนปน เปนตน หนแปรสวนใหญเกดขนในระดบลกใตเปลอกโลกหลายกโลเมตร ทซงมความดนสงและอยใกลกลบหนหนดรอนในชนแอสทโนสเฟยร แตการแปรสภาพในบรเวณใกลพนผวโลกเนองจากสงแวดลอมโดยรอบกคงม นกธรณวทยาแบงการแปรสภาพออกเปน 2 ประเภท คอ 1. การแปรสภาพสมผส (Contact metamorphism) เปนการแปรสภาพเพราะความรอน เกดขน ณ บรเวณทหนหนดหรอลาวาแทรกดนขนมาสมผสกบหนทองท ความรอนและสารจากหนหนดหรอลาวาทำาใหหนทองทในบรเวณนนแปรเปลยนสภาพผดไปจากเดม

2. ก า ร แ ป ร ส ภ า พ บ ร เ ว ณ ไ พ ศ า ล (Regional metamophic) เปนการแปรสภาพของหนซงเกดเปนบรเวณกวางใหญไพศาลเนองจากอณหภมและความกดดน โดยปกตการแปรสภาพแบบนจะไมมความเกยวพนกบมวลหนอคน และมกจะม รวขนาน “ ” (Foliation) จนแลดเปนแถบลายสลบส บดเปนแบบลก

คลน ซงพบในหนชสต หนไนส ทงนเปนผลมาจากการการตกผลกใหมของแรในหน ทงนร วขนานอาจจะแยกออกไดเปนแผนๆ และมผวหนาเรยบเนยน เชน หนชนวน


26

บรเวณทแปรสภาพ

พนผว

หนอค


การแปรสภาพบรเวณไพศาล

หนแปร แรหลก หนตนกำาเนด

คำาอธบาย

หนไนซ (gneiss)

ควอรตซเฟลดสปา

รไมกา

หนแกรนตห น แ ป ร เ น อ ห ย า บ ม ร วข น า น ห ย ก ค ด โ ค ง ไ ม สม ำา เสมอ สเขมและจางสลบกน แปรสภาพมาจากหนแกรน ต โดยการแปรสภาพบรเวณไพศาล ท ม อ ณ ห ภ ม ส ง จ น แ ร หลอมละลาย และตกผลกใหม (Recrystallize)

หนควอรตไซต

(Quartzite)

ควอรตซ หนทราย(Sandston

e)

หนแปรเนอละเอยด เน อผลกคลายนำาตาลทราย มสเทา หรอสนำาตาลออน โดยก า ร แ ป ร ส ภ า พ บ ร เ ว ณไพศาลทมอณหภมสงมาก จนแรควอรตซหลอมละลายและตกผลกใหม จงมความแขงแรงมาก

หนชนวน แรดน หนดนดาน หนแปรเน อละเอ ยดมาก เกดจากการแปรสภาพของ


27


(Slate) เหนยว (Shale) หนดนดานดวยความรอนและความกดอดและเก ดรอยแยกเปนแผนๆ ขนในต ว โ ด ย ร อ ย แ ย ก น ไ ม จำาเปนตองมระนาบเหมอนการวางชนหนดนดานเดมสามารถแซะเปนแผนได

หนแปร แรหลก หนตนกำาเนด

คำาอธบาย

หนชตส(Schist)

ไมกา หนชนวน(Slate)

หนแปรมเนอเปนแผน เกดจากการแปรสภาพบรเวณไพศาลของหนชนวน แรงกดดนและความรอนทำาให ผล กแร เร ยงต ว เป นแผ นบางๆ ขนานกน

หนออน(Marble)

แคลไซต หนปน(Limestone)

หนแป ร เน อ ล ะ เอ ยดถ งหยาบ แปรสภาพมาจากหนปนโดยการแปรสมผสทมอณหภมสงจนแรแคลไซตหลอมละลาย และตกผลกใหม ทำาปฏกรยากบกรดทำาใหเกดฟองฟหนออนใชเปนวสดตกแตงอาคาร

วฏจกรหน (Rock cycle) ลกษณะวฏจกรของหน เมอหนหนดรอนภายในโลก (Magma) และ หนหนดรอนบนพนผวโลก (Lava) เยนตวลงกลายเปน หนอคน ลมฟา“ ”เอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

28


อากาศ นำา และแสงแดด ทำาใหหนผพงสกกรอนเปนตะกอน ทบถมกนเปนเวลานานหลายลานป แรงดนและปฏกรยาเคมทำาใหเกดการรวมตวเปน หนตะกอน หรอเรยกอกอยางหนงวา หนชน การ“ ” “ ”เปลยนแปลงของเปลอกโลกและความรอนจากแมนเทลขางลาง ทำาใหเกดการแปรสภาพเปน หนแปร กระบวนการเหลานเกดขน“ ”เปนวงรอบเรยกวา วฏจกรหน“ ”Rock cycle) อยางไรกตามกระบวนการไมจำาเปนตองเรยงลำาดบ หนอคน หนชน และหนแปร การเปลยนแปลงประเภทหนอาจเกดขนยอนกลบไปมาได ขนอยกบปจจยแวดลอม สรปของวฏจกรหน

แมกมาในชนแมนเทล แทรกตวขนสเปลอกโลก เนองจากมอณหภมสง ความหนาแนนตำา แรงดนสง แมกมาทตกผลกภายในเปลอกโลกกลายเปนหนอคนแทรกซอน (มผลกขนาดใหญ) สวนแมกมาทเยนตวบนพนผวกลายเปนหนอคนพ (มผลกขนาดเลก)

# หนทกชนดเมอผพง สกกรอน จะถกพดพาใหเปนตะกอน ทบถม และกลายเปนหนตะกอน # หนทกชนดเมอถกกดดน หรอทำาใหรอน เนอแรจะตกผลกใหม กลายเปนหนแปร # หนทกชนดเมอหลอมละลาย จะกลายเปนแมกมา เมอมนแทรกตวขนสเปลอกโลก จะเยนตวลงกลายเปนหนอคน

หนทมซากดกดำาบรรพเรามกพบซากดกดำาบรรพฝงอยในหนตะกอน

(Sedimentary rock) ซงเปนหนทเกดจากการทบถมของตะกอน นอกจากนเราอาจพบซากดกดำาบรรพในชนตะกอนทยงไมแขงตวเปนหน หรอกงแขงตว

หนตะกอนทเรามกพบซากดกดำาบรรพจะมลกษณะดงตอไปน1.ตะกอนดนเหนยว (Clay) เปนตะกอนเนอดนขนาดละเอยด

มาก ยงไมแขงตวเปนหน


29


มกมรากพช และซากสงมชวตตางปะปน ตะกอนดนทมซากดกดำาบรรพอยมกมสเทาดำา ซากดกดำาบรรพทพบมกสมบรณทงตว กระดกหรอเปลอกเดมมการเปลยนแปลงนอยมาก 2. ตะกอนหนชนภเขาไฟ (Pyroclastic sediments) เปนตะกอนทภเขาไฟพนออกมาอาจมทงขนาดเลกเปนพวกเถาธลทรอนจด ทงกรวด ทงเศษหน ซงอาจทบถมสงมชวตใหลมตายลงและกลายเปนซากดกดำาบรรพในเวลาตอมา 3. หนทราย (Sandstone) เปนหนซงประกอบดวยเมดทรายขนาดปานกลางถงหยาบ ซากดกดำาบรรพทพบมกไมคอยสมบรณ เนองจากขณะตะกอนสะสมตวนนกระแสนำาคอนขางแรง ทำาใหซากแตกหกไดงาย 4. หนดนดาน (Shale) เปนหนเนอละเอยดมาก มกจะมรอยชนบางๆ เมอบ หรอทบจะแตกตามรอยชน ขณะตะกอนเมดเลกตกสะสมตว นำาคอนขางนง เมอแขงตวเปนหนดนดานจงสามารถเกบรกษาซากดกดำาบรรพไดคอนขางสมบรณทงตว และมกจะนอนราบขนานกบรอยชน 5. หนโคลน (Mudstone) เปนหนเนอละเอยดมากเชนเดยวกบหนดนดาน แตเมอทบจะแตกเปนกอน หรอบลอกเลกๆ ขณะทตะกอนเมดเลกสะสมตวนำาจะคอนขางนง เมอแขงตวเปนหนโคลนจงสามารถเกบรกษาซากดกดำาบรรพไดสมบรณทงตว 6.หนกรวดมน ( Conglomerate) เปนหนซงประกอบดวยเมดกรวด ซากดกดำาบรรพในหนชนดนมกแตกหกเปนชนเลกชนนอย เนองจากตะกอนสะสมตวในกระแสนำาคอนขางแรง บางครงอาจรนแรงแบบกระแสนำาวน

7.หนปน (Limestone) เปนหนทเกดจากการตกตะกอนทางเคมของนำาทมแคลเซยมคารบอเนตละลายอยมาก ซากดกดำาบรรพทพบมกเปนสตวทะเล มทงสภาพทสมบรณทงตวและแตกหก ขนอย


30


กบสงแวดลอมขณะสะสมตว ถาคลนไมแรงนกมกจะสมบรณทงตว แตถาคลนหรอกระแสนำารนแรงมกจะใหซากดกดำาบรรพทแตกหก แรธาต

แร (Mineral) คอ ธาตแทและสารประกอบทางเคมทเกดขนเองตามธรรมชาตมคณสมบตทางเคมและฟสกสทเฉพาะตว เชน ส ความวาว ความแขง หรอความเปนแมเหลก สารประกอบ มกประกอบดวยธาตออกซเจน กำามะถน หรอซลคอน พบมากกวา 2,000 ชนด ทงในดน หน นำา และในอากาศ โดยพบ 4 ลกษณะ คอ 1. สารประกอบอนนทรยทเปนของแขง แรสวนใหญจะมลกษณะเชนน 2. สารประกอบอนนทรยทเปนของเหลว ม 3 ชนด คอ ปรอท โบรมน และนำา 3. สารประกอบอนทรยทเกดจากการแปรสภาพของสงมชวต ไดแก ปโตรเลยม และลกไนต 4. ธาตแท ไดแก ทองคำา ทองคำาขาว และเงน การแบงประเภทของแร จำาแนกโดยยดหลกการใชประโยชนและพจารณาสมบตทางดานฟสกส ทำาใหสามารถจำาแนกออกเปน 3 กลมใหญๆ

1. แรโลหะ ( Metalliferous mineral) 2. แรอโลหะ (Non - metalliferous mineral) 3. แรพลงงาน (Energy mineral) แรธาตแตละกลมจะมลกษณะและชนดของแรธาตดงน

1. แรโลหะเปนแรทมความสำาคญและมคามาก มคณสมบตคอมความเหนยว แขง รดหรอตออกเปนแผนและหลอมตวได มความทบแสง เปนตวนำาความรอนและไฟฟาไดด เคาะมเสยงดงกงวาน เชน เหลก อะลมเนยม แมงกานส แมกนเซยม โครเมยม ทองแดง ตะกว สงกะส นกเกล ทองคำา เงน พลาตนม วลแฟรม ดบก


31


เปนตน 2. แรอโลหะ เปนแรทมลกษณะเปราะ แตก หรอหกงาย โปรงแสง ยอมใหแสงหรอรงสผานได ไมเปนตวนำาความรอนหรอไฟฟา เมอเคาะไมมเสยงดงกงวาน มความสำาคญ ในการทำาอตสาหกรรมหลายชนด เชน อตสาหกรรมทำาปย การกอสราง เคม เครองป นดนเผา และทำาส เปนตน มหลายชนด เชน ยปซม แบไรต ดนขาว เกลอหรอแรเกลอหน กำามะถน ปน เฟลสปาร ซลกา เพชร เกลอหรอแรหนเกลอ ( Halite ) เกดจากการตกตะกอนสะสมจากนำาทะเลเกดในบรเวณทลมนำาเคมหรอทตดตอกบทะเล หรอททเคยเปนทะเลมากอน เกลอธรรมชาต มโซเดยมรอยละ 39.3 และธาตคลอรนรอยละ 60.7 แตอาจมแรอนเจอปนอยบาง คอ แคลเซยมซลเฟต แคลเซยมคารบอเนต และแมกนเซยมคลอไรด แรเกลอหนใชในอตสาหกรรมตางๆ เชน เปนวตถดบในการผลตเคมภณฑ ผลตโซดาแอช ฟอกและยอมหนง ทำาปย สบ ถลงแร เกบรกษา ชวยรกษาความเยน ดนขาวหรอเกาลน ( Kaolin ) ลกษณะคลายดนเหนยวมสขาวเกดจากการแปรสภาพเนองมาจากการผสลายของหนแกรนตทถกนำาพดพาไปทบถมตามแหลงนำา จงรวมตวเปนแหลงดนขาวเปนจำานวนมาก ใชทำาเครองปนดนเผาทกชนด ทำาอฐ กระเบองเคลอบ อตสาหกรรมทำากระดาษ ยางและส 3. แรพลงงาน เปนแรธรรมชาตทนำามาทำาเปนเชอเพลงเพอกอใหเกดพลงงาน ไดแก ถานหน ( Coal ) นำามนดบ (Petroleum ) กาซธรรมชาต ( Nature gas ) และแรนวเคลยร ( Nuclear ) ถานหน เปนแรเชอเพลงทมสถานะเปนของแขง มความเปราะมสตางๆ เชน สดำา นำาตาล นำาตาลแกมดำา และนำาตาลเขม เกดจากการทบถมและแปรสภาพจากพช ม 4 ชนด คอ พท เปนถานหนขนเรมแรก เนอยงไมแขง มความพรน ม


32


คารบอนอยประมาณ 60 % ใชเปนเชอเพลงไมดนก ลกไนต หรอถานหนสนำาตาลไมคอยแขง เปราะ แตกหกงาย มเปอรเซนตความชน กาซและเขมาควนมาก ลกไนตจะเปนถานหนทมอายนอยทสดและมคณภาพตำาสด มคารบอนนอยคอประมาณ 65 - 70 % จงใหความรอนนอยกวาถานหนชนดอนเผามควนและเถา บทมนส เปนถานหนทมสนำาตาลแกมดำา มคารบอนอยประมาณ 80 % มคณภาพปานกลางอยระหวางลกไนตและแอนทราไซตใหความรอนสงแตมเขมาควนมาก กลนแรง เปลวไฟสเหลอง เปนถานหนทใชกนมากในโรงงานอตสาหกรรมทวไป แอนทราไซท เปนถานหนทมคณภาพดมาก มสดำา มความแววเปนมน มคารบอนรอยละ 85 - 93 % ใหความรอนสงสดแตตดไฟยากกวาชนดอนๆ เกดการลกไหมชาๆ และนานกวาชนดอน มควนและ กลนนอย เปลวไฟสออน จงนยมนำามาใชในเตาผงในบานเขตอากาศหนาวเพอใหความอบอน นำามนดบ เปนแรเชอเพลงทมสถานะเปนของเหลว มองคประกอบสวนใหญเปนสารประกอบของไฮโดรเจนและคารบอน จงถกเรยกวาเปนสารประกอบไฮโดรคารบอน ทพบบอยทสดมสนำาตาลแกมเขยว สอนทพบ เชน สเหลองเขม นำาตาลเกอบ นำามนดบเกดจากการทบถมของสงมชวตทงพชและสตวในสมยอดต มหนปน ดนเหนยว ทรายและอนๆ ตกตะกอนทบถมมาเปนชนๆ ตอมาเมอมการเปลยนแปลงทางดานของแรงกดดนและอณหภมในชนหน ทำาใหเกดการแปรสภาพทางเคมและฟสกสกลายเปนสารประกอบไฮโดรคารบอน เปนนำามนดบแทรกตวอยในเนอของหนดนดาน หนทรายและหนปนทมเนอพรน กาซธรรมชาต เกดเชนเดยวกบนำามนและถานหนเปนสารประกอบไฮโดรคารบอนทอยในสถานะของกาซ สวนใหญประกอบไปดวยกาซมเทน และะยงไดจากการกลนนำามนและอาจกลนหรอสกด


33


จากขยะหรอโรงกำาจดของเสยตางๆ แรนวเคลยร หมายถง แรทมการแตกตวของนวเคลยสของธาตซงไมเสถยร เนองจากมพลงงานสวนเกนอยภายในนวเคลยสมากจงตองถายเทพลงงานสวนเกนนออกมาเพอใหกลายเปนอะตอมของธาตทเสถยร แรนวเคลยรม 2 ชนดคอ 1. แรกมมนตภาพรงส เปนแรทมสมบตในการปลอยรงสออกจากตวเองเปนคลนสนอยางตอเนองตลอดเวลา ซงไมสามารถมองเหนไดแก ยเรเนยม ทอเรยม 2. แรทไมสงกมมนตภาพรงสออกมา ใชประโยชนในการควบคมการแตกตวของนวเคลยสของแรกมมนตภาพรงส ไดแก เมอรลและโคลมเนยม 2. ลกษณะภมประเทศ (Landforms) ลกษณะภมประเทศ หมายถง ลกษณะของเปลอกโลกทปรากฎใหเหนเปนรปแบบตางๆ เชนทราบ เนนเขา หวยหนอง คลองบง แมน ำา ลำาธาร ทะเล ทะเลสาบ

ลกษณะภมประเทศแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญๆ 1. ลกษณะภมประเทศทปรากฎเดนชด (Major Landforms) หมายถง ลกษณะภมประเทศทปรากฎใหเหนเปนรปแบบตางๆ อยางเดนชด ทสำาคญ ม 4 ชนด ไดแก ทราบ ทราบสง และภเขา 2. ลกษณะภมประเทศทไมปรากฎเดนชด (Minor Landform) หมายถง ลกษณะภมประเทศทปรากฎใหเหนเปนรปแบบตางๆ ทสำาคญ รองลงมา เชน แมนำา ลำาธาร หวย หนอง คลอง บง ทะเล ลกษณะภมประเทศทสำาคญ ทราบ (plains) หมายถง ภมประเทศทเปนทแบนราบ ซงอาจจะราบเรยบหรอมลกษณะสงตำาเลกนอย โดยปกตความสงของพนทจะแตกตางกนไมเกน 150 เมตร เชน ทราบลมแมนำาเจาพระยาใน


34


ภาคกลาง ทราบโคราชในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนตน ทราบแบงออกไดเปน 4 ชนด ไดแก 1) ทราบแบน (Flat Plains) คอ ทราบทมความสงตำาตางกน ไมเกน 15 เมตร 2) ทราบลกฟก (Undulating Plains) คอ ทราบทมความสงตำาตางกนตงแต 15-45 เมตร 3) ทราบลกระนาด (Rolling Plains) คอ ทราบทมความสงตำาตางกน ไมเกน 45-90 เมตร 4) ทราบขรขระ (Rough Dissected Plains) คอ ทราบทมความสงตำาตางกน ตงแต 90-150 เมตร ทราบสง (plateaus) หมายถง ภมประเทศทอยสงจากระดบผวรอบตงแต 300 เมตร ขนไป โดยปกตทราบสงมกมขอบสงชนอยางนอย 2 ดาน ขอบสงชนของ ทราบสงเรยกวา ผาชน หรอ ผาตง (Escarpment) ทราบสงแบงออกเปน 3 ชนด คอ 1) ทราบสงเชงเขา (Piedmont plateous) เปนทราบสงอยระหวางภเขากบทะเล เชนทราบสงปาตาโกเนย ทราบสงโคโลราโด 2) ทราบสงระหวางภเขา (Intermontane Plateaus) เปนทราบสงอยระหวางภเขา หรอทราบสงทมภเขาขนาบไวสองดานหรอสามดานเชนทราบสงทเบต ทราบสงอนาโตเลย ทราบสงแมกซโก 3) ทราบสงในทวป (Continental Plateaus) เปนทราบสงทมทราบ หรอทะเลลอมรอบ เรยกทราบชนดนอกอยางหนงวาทราบสงรปโตะ (Tablelands) เชนทราบสงอาหรบ ทราบสงเดคคาน เนนเขา (Hills) หมายถง พนททมระดบสงขนจากบรเวณรอบๆ แตไมสงมากเทาภเขา มความแตกตางของระดบพนทประมาณ


35


150-600 เมตร เชน เขาวง ทจงหวดเพชรบร เขาวงพระจนทร และเขาพระงาม จงหวดลพบร เปนตน เนนเขาแบงออกเปนประเภทใหญๆได 2 ประเภท คอ 1) เนนเขาทเกดจากการสรางของภมประเทศ (Structural Hills) เปนเนนเขาทเกดจากการเปลยนแปลงทางธรณวทยา ทำาใหดนมความสงขนมสภาพเปนเนนเขา 2) เนนเขาทเกดจากการกดกรอนพงทลาย (Erosional Hills) เปนพนททสงมาแตเดมแลวถกกดกรอนผพงจนความสงลดลงเหลอเทาระดบเนนเขา ภเขา (Mountains) หมายถง ภมประเทศทมความสงจากพนบรเวณรอบๆคลายเนนเขาแตมความแตกตางของระดบพนท ตงแต 600 เมตรขนไป เชน ภเขาผปนนำา ภเขาถนนธงชย เปนตน ภเขาแบงตามลกษณะการเกดได 5 ชนด คอ 1) ภเขาโกงตว (Folded Mountains) เปนภเขาทเกดจากการแรงอดในแนวขนานทำาใหเปลอกโลกหดตว หรอเกดจากการเคลอนทของเพตลมาชนกนและดนตวทำาใหเกดการคดงอของเปลอกโลก เชนเทอกเขาหมาลย

ภเขาหมาลย : ทมาจาก thepochisuperstarmegashow.com

2) ภเขาเลอนตว (Fault หรอ Block Mountains) เปนภเขาทเกดจากรอยเลอนระดบ ทำาใหพนทหนงถกยกขนเปนภเขา หรอเกดจากการหกตวแลวตอเหลอม ทำาใหเอยงดานใดดานหนง ขนเปนภเขา ลกษณะเปนภเขาดานขางชนและยอดราบ 3) ภเขารปโดม (Domed Mountains) เปนภเขาทเกดจากเอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

36

http://flickr.com/photos/o_0/55898694/in/set-1211738/


การดนตวขนมาของหนหนด laccolith ขนมาบนผวโลกแตยงไมทนพนผวโลกกเยนตวเสยกอน ภเขารปโดมจะปรากฏเมอหนชนทเคยถกทบถมอยสกกรอนไปหมด เชน แบลคฮลสและรชมอรในประเทศสหรฐอเมรกา

ภเขารชมอร 4) ภเขาไฟ (Volcanic Mountains) เปนภเขาทเกดจากหนหนดดนตวขนมาพนผวโลกกลายเปนลาวา (Lava) แขงตวและทบถมกนสงขนจนกลายเปนภเขา มกมลกษณะคลายรปกรวย

5) ภเขาแบบผสม (Complex Mountains) เปนภเขาทมลกษณะภเขาทง 4 แบบขางตนรวมกน

หบเขา หมายถงพนททตำาระหวางทสง แบงออกเปน 2 ชนด1)หบเขาขนาน (parallel valleys) หบเขาทขนานกบเทอก

เขาเกดขนพรอมๆกบภเขานน2)หบเขาตามขวาง (lateral valleys) หบเขาทเชอมหบเขา

ขนานสองแหง เกดจากการกดเซาะของแมนำา ธารนำาแขง อาจมแมนำาไหลผาน

3. ลกษณะภมอากาศ ความแตกตางของลมฟาอากาศ (Weather) กบภมอากาศ (Climate)

กาลอากาศ (Weather) หมายถง สภาวะของอากาศทปรากฏอยในบรรยากาศในเวลาใดเวลาหนงทอาจมการเปลยนแปลง


37


อยตลอดเวลา เชน ระยะเวลา 1 วน หรอขณะทฝนตกเราเรยกวา อากาศชน เปนตน

ภมอากาศ (Climate) หมายถง สภาวะอากาศโดยเฉลยของบรรยากาศในระยะเวลาทนานเปนป ๆ ตามทปรากฏในทใดทหนง มการวดหรอจดบนทกเอาไว เชนการจดบนทกระดบอณหภม ปรมาณนำาฝนในชวงเวลาหลาย ๆ ปของสถานวดตรวจอากาศทกรงเทพมหานคร

องคประกอบของลมฟาอากาศและภมอากาศ1). อณหภมของอากาศ2). ความกดดนของอากาศ3). ลม ทศทางและความเรวของลม4). ความชมชนในบรรยากาศ ( เมฆ,หมอก,นำาฝน,ความชน)ปจจยทควบคมลมฟาอากาศและภมอากาศ1). ทตง ละตจด2). กระแสนำาในมหาสมทร3). ความกดอากาศ สง ตำา ในบรเวณตางๆ ทำาใหเกดการ

เคลอนทของลม4). ความแตกตางระหวางพนดนและพนนำา ทำาใหเกดความ

แตกตางของอณหภม5). ความสงตำาของแผนดน6). การวางตวของแนวเทอกเขาขวางกนทศทางลมหรอไม

คำาถาม : ทำาไมพนทตางๆของโลกจงมความรอนไมเทากนพลงงานทโลกไดรบจะมากหรอนอยขนอยกบองคประกอบ

2 ประการ1. มมของแสงอาทตยทสองมายงพนโลก ( มมฉากจะไดรบ

ความรอนมากกวาแสงทตกเฉยง) บรเวณทอยละตจดตำา ยอมไดรบแสงตรงมากกวาบรเวณขวโลก

2. ระยะความยาวของแสงทสองมายงพนโลก ถาสองอยนาน ยอมรอนกวาสองแสงอยระยะเวลาสน


38


การจำาแนกภมอากาศ ดร.วลาดเมยร เคปเปน แหงมหาวทยาลยกราซ ประเทศออสเตรย ไดแบงภมอากาศโดยยด อณหภม ความชน พชพรรณธรรมชาต ออกเปน 5 ประเภทใชสญลกษณอกษรตวใหญคอ A, B, C, D และ E และสญลกษณตวอกษรเลก แสดงสญลกษณของความชนของฤดกาล แสดงอยในภมอากาศแบบ A, C, D คอ f หมายถงไมมฤดแลง s หมายถงฤดรอน w หมายถงฤดหนาว S ,W แสดงภมอากาศยอยของอากาศแบบ B S หมายถงภมอากาศแบบกงทะเลทราย W หมายถงภมอากาศแบบทะเลทราย T , F แสดงภมอากาศยอยของอากาศแบบ E T หมายถงภมอากาศแบบทนดรา F หมายถงภมอากาศแบบพดนำาแขง 1. แบบ A ภมอากาศเขตรอนชน (Tropical Climates) ลกษณะภมอากาศแบบนคอ อณหภมเฉลยของทกเดอนจะไมตำากวา 64.4 ºF (18 ºC) ภมอากาศแบบนไมมฤดหนาว แบงเปน 3 แบบ

1.1 แบบปาฝนเมองรอน (Af) 1.2 แบบมรสม(Am) 1.3 แบบสะวนนา(Aw)2. แบบ B ภมอากาศแบบแหงแลง (Dry Climates) คอการระเหยของนำาจะมมากกวาปรมาณนำาฝนทตกลงมาแบงไดเปน 2 แบบ 2.1 แบบทะเลทราย (BW) BWh, ทะเลทรายเขตรอน BWk ทะเลทรายเขตอบอน 2.2 แบบกงแหงแลงหรอทงหญาสเตปป (BS) แบงเปน BSh ทงหญาสเตปปเขตรอน ,BSk ทงหญาสเตปปเขตอบอน


39


3. แบบ C ภมอากาศแบบอบอน หรอ ภมอากาศอณหภมปานกลาง (Warm Temperate) คอเด อนทหนาวเยนท สดจะม อณหภมเฉลยตำากวา 64.4 ºF แตไมตำากวา 26.6º F (-3ºC) แบงเปน 3 แบบ 3.1 อบอนชนไมมฤดแลง (Cf) เดอนทแหงแลงทสดของฤดรอนปรมาณนำาฝนมากกวา 3 ซ.ม.

3.2 อบอนชนทมฤดหนาวแลง(Cw) ฤดรอนชมชน 3.3 แบบเมดเตอรเรเนยน (Cs)ฤดรอน รอนและแหงแลงฤดหนาวอบอนชมชน ฝนสวนใหญตกในฤดหนาว 4. แบบ D ภมอากาศชนแบบอณหภมตำา (Snow) ลกษณะนคอ เดอนทหนาวทสดมอณหภมเฉลยตำากวา 26.6 ºF(-3ºC) สวนท ร อนท สดค อ 50º F(10ºC) พนด นเป นน ำาแขงมหมะปกคลมหลายเดอน แบงเปน 2 แบบคอ 4.1 ภมอากาศแบบหนาวเยน ฤดหนาวชมชน (Df)ไมมฤดแลง 4.2 ภมอากาศแบบหนาวเยน ฤดหนาวแหงแลง(Dw) 5. แบบ E ภมอากาศแบบขวโลก (Ice Climate) คอ ไมม เดอนใดทมอณหภมเฉลยสงกวา 50º F ( 10º C) แบงเปน 2 แบบ 5.1 แบบทนดรา ( Tundra Climate) (ET) อณหภมฤดรอนตำากวา 10ºC สงกวา 0ºC มพชพรรณธรรมชาตเลกนอยและฤดรอนสน 5.2 แบบเขตนำาแขงขวโลก (Ice Cap Climate)(EF) หรอทงนำาแขง พดนำาแขง อณหภมทกเดอนเฉลยจะตำากวา 0ºC อย แถบข ว โลกไมม พ ชพรรณธรรมชาต ข น อย แถบทวปแอนตารกตก เกาะกรนแลนด และขวโลกเหนอ


40


ศ า ส ต า จ า ร ย เ ก ล น ท เ ท ร ว า ร ธ า (Glenn T. Trewartha) นกอากาศวทยาชาวอเมรก นได น ำาวธการของ เคปเปนมาดดแปลงแบงเขตอากาศเปน 5 ประเภทใหญ แตละประเภทแบงเปนประเภทยอยๆ และอธบายวาภมอากาศเกดทบรเวณใดและระบพชพรรณธรรมชาต ดงน

1. ภมอากาศเขตอากาศรอนชน ( A) อย ละตจต 20º เหนอถงละตจต 20º ใต และเขตยอยแบงเปน 3 ประเภท

- แบบรอนชน Af พชพรรณธรรมชาตเปนปาดงดบ(เซลวาส) มใบใหญเขยวอมตลอดป ขนหนาทบ ลำาตนสง อณหภมสงตลอดป อยบรเวณเสนศนยสตรถงละตจต 5º หรอ 10º ปรมาณนำาฝนมากกวา 1,524 มลลเมตรตอป - แบบมรสม Am พชพรรณธรรมชาตเปนปาเซลวาสตนไมขนหนาแนน จนถงปาไมผลดใบและทงหญา พบบรเวณชายฝงทะเลตนลมระหวางละตจต 15º - 20º อยระหวางปาอากาศแบบปาฝนเมองรอนกบภมอากาศแบบสะวนนา ปรมาณนำาฝน ไมเกน 2,920 มลลเมตรตอป

- แบบทงหญาสะวนนา Aw หรอรอนชนสลบแลง ฤดฝนสนฤดแลงยาวนาน พบทบรเวณระหวางละตจต 5º หรอ 10º เหนอและใตถง 15º หรอ 20º พชพรรณธรรมชาตปาทบจนถงทงหญาหรอทงหญาสลบปาโปรงผลดใบในฤดรอนปรมาณนำาฝนเฉลย 1,011 - 1,524 มลลเมตรตอป ฝนสวนใหญตกในฤดรอนเพราะรองความกดอากาศตำาแถบศนยสตรเลอนขนมาบรเวณน

2. ภมอากาศแบบแหงแลง( B) การระเหยของนำาจากพนดนและพชพรรณธรรมชาตจะมมากกวาหยาดนำาฟาทตกลงมา อยละตจตท 15º-20º และละตจตท 30º แบงไดเปน ภมอากาศแบบแหงแลงเขตรอน อยละตจตท 15º- 35º เหนอและใต 2.1 ทะเลทรายเขตรอน (BW)แบงเปน


41


BWh ทะเลทรายละตจตตำา เกอบไมมฝนตกเลย หรอบาง ครงฝนตกแตไมถงพนดนเพราะระเหยไปหมด กลางอณหภมสงและลดลงตอนกลางคน ปรมาณนำาฝน 250 – 380 มลลเมตร บางแหงอาจนอยกวาเชนทะเลทรายสะฮาราฝนตกนอยกวา 127 มลลเมตรตอป

BWk ทะเลทรายเขตอบอน พบบรเวณใจกลางทวปหางจากมหาสมทรเชนในเอเชยและอเมรกาเหนออณหภมแตกตางกนมากระหวางฤดรอนและฤดหนาว ฤดรอนบางแหงอณหภมสงถง 47.7ºC ฤดหนาวอณหภม -10ºC

2.2 แบบทงหญาสเตปปเขตรอน (BS) แบงเปน BSh ทงหญากงทะเลทรายละตจตตำา พบอยรอบภม

อากาศแบบทะเลทรายเปนเขตทเชอมระหวางทะเลทรายกบภมอากาศช น ป ร ม า ณ น ำา ฝ น น อ ย ไ ม แ น น อ น ใ ช พ น ท เ ล ย ง ส ต ว BSk ทงหญากงทะเลทรายเขตอบอน

2.3 แบบแหงแลงและเยนภาคพนสมทร (Bn) พบแถบชายฝงทมกระแสนำาเยนไหลเรยบชายฝงเชนเปร ชล ทะเลทรายคาลาฮารในแอฟรกาตะวนตกเฉยงใต

3. แบบ C ภมอากาศแบบชนอณหภมปารกลาง (Warm Temperate) คอมความแตกตางของฤดรอนและฤดหนาวชดเจน เดอนทหนาวเยนทสดจะมอณหภม 18ºC ถง -3ºC แบงเปน 3 ประเภท

3.1 แบบเมดเตอรเรเนยน (Cs)หรอกงโซนรอนฤดแลง ตงอยประมาณละตจตท 30º – 40º เหนอ ใตและ มลกษณะอากาศคอฤดรอน รอนและแหงแลง ทองฟาแจมใส ฤดหนาวอบอนชมชน ฝนสวนใหญตกในฤดหนาว ปรมาณนำาฝนประมาณ 380 – 630 มลลเมตร พชพรรณธรรมชาต ไมพมเตยใบแขงหนา เขยวชอมตลอดป


42


3.2 อบอนชนทมฤด(Cw) ตงอยทางตะวนออกและตะวนตกของทวป ปรมาณหยาดนำาฟามมากกวาแบบเมดเตอรเรเนยน ฝนสวนใหญตกในฤดรอน ฤดรอนชมชน ตงอยประมาณละตจตท 25º - 35º หรอ 40º เหนอและใต พชพรรณธรรมชาตเปนปาไมใบกวาง ผลดใบและไมผลดใบ พวกไซเปรส สนไพน โอค 3.3 อบอนชนภาคพนสมทรชายฝงตะวนตก (Cb) ตงอยประมาณละตจตท 40º หรอ 45º ถง 60º เหนอและใต ตดอยกบอากาศแบบภาคพนทวปและเมดเตอรเรเนยน พบทางตะวนตกของทวปไดรบอทธพลจากลมตะวนตกและนำาทะเลทลมพด มฝนตกตลอดป ฤดรอนอากาศคอนขางหนาวเยน ฤดหนาวอากาศไมตำามาก ถาอยบรเวณทกระแสนำาอนไหลผานอณหภมจะสงขน ฤดรอนอณหภมตำากวา 22ºC ฤดหนาวอณหภมสงกวา 10º C ฝนตกหนกในฤดหนาวแตกตางตามลกษณะภมประเทศ บรเวณทลมประจำาตะวนตกพดปะทะภเขาปรมาณนำาฝน 2,540 – 3810 มลลเมตรตอป ทสงจะมหมะตก พชพรรณธรรมชาต ปาไมผลดใบ โอค บช เอลม สน สปรซ

4. แบบ D ภมอากาศชนแบบอณหภมตำา ลกษณะนคอ เดอนทหนาวทสด มอณหภมเฉลยตำากวา -3º C สวนทรอนทสดคอ 10ºC ตงอยละตจด 40º – 60º หรอ 65º เหนอ พนดนเปนนำาแขงมหมะปกคลมหลายเดอน

แบงเปน 2 แบบคอ 4.1 ภมอากาศแบบชนภาคพนทวป (Da,Db)อยละตจด 35º หรอ 40º เหนอ ฤดหนาวหนาวจด ฤดรอนอบอนถงรอนจด อณหภม ฤดรอน 18º - 24ºC ฤดหนาวไมสงกวา 0ºC ถง -5º C ปรมาณหยาดนำาฟาในฤดรอนเปนฝนพาความรอนมปรมาณ 350 – 1,020 มลลเมตรตอป ฤดหนาวฝนเกดจากพายหมน พชพรรณธรรมชาตเปนปาไมผลดใบ ปาสน หากบรเวณทฝนตกนอยพชพรรณ


43


ธรรมชาตเปนทงหญาแพรร ถาลกเขาไปในทวปทางตะวนตกเปนทงหญาสเตปป

4.2 ภมอากาศแบบกงอารกตก หรอไทกา( Dc,Dd) ตงอยประมาณละตจตท 50º - 55º หรอ 65º เหนอ ซกโลกใตไมมภมอากาศแบบน อณหภมฤดหนาวยาวนานอณหภม - 68º C กลางคนยาว กลางวนสน ฤดรอนกลางวนยาวนานมากทละตจต 65º เหนอเหนแสงอาทตย 22 ชวโมง ปรมาณหยาดนำาฟา 380 – 500 มลลเมตร พชพรรณธรรมชาต ไมเนอออนปาสนและแผลดใบ ซดาร สปรซ ไพน เบรช

5. แบบ E ภมอากาศแบบขวโลก (Ice Climate) คอ ไมมฤดร อนท แท จรงต งอย เขตละต จ ตใกล ข ว โลกเป นแหล งก ำา เน ดมวลอากาศขวโลก แบงเปน 2 ประเภท

5.1 ภมอากาศแบบทนดรา (ET) สวนใหญอยบรเวณซกโลกเหนอ อณหภมฤดรอนตำากวา 10ºC สงกวา 4 ºC ฤดหนาวอณหภมเฉลยตำากวา -18º C หยาดนำาฟามาจากพายหมนตกในรปฝน 250-300 มลลเมตร ฤดหนาวมหมะตก พชพรรณธรรมชาต มอส ตะไครนำา ไลเคน หญาเซดจแอสเพน เบรช

5.2 ภมอากาศแบบพดนำาแขง (EF) อณหภมทกเดอนเฉลยจะตำากวา 0ºC ชวงทรอนสดอณหภม -10 º C ม 3 เดอนอยแถบขวโลก อยแถบทวปแอนตารกตก เกาะกรนแลนด และขวโลกเหนอ หยาดนำาฟาเกดจากพายไซโคลน ตกในรปหมะเขตอากาศนไมมพชพรรณธรรมชาตขน ภมอากาศเขตสง (H) ความสงจากระดบนำาทะเล เปนสาเหตททำาใหภมอากาศทตงอยบนละตจดเดยวกนแตกตางกน อณหภมของอากาศจะลดลงตามระดบความสง 6.4 º C ตอระยะความสง 1,000 เมตร เขตทมนำาแขงปกคลมจะอย เหนอเสนหมะ(Snow line) มความสงไมตายตวขนอยกบทตงของภเขาและ ทตงละตจด


44


แผนทการจำาแนกภมอากาศโลกแบบ เทรวาธา ดดแปลงจากแบบเคปเปน ทมาภมอากาศวทยาผศ.ดวงพร นพคณ

บรรยากาศ บรรยากาศ คอกาซตางๆทปกคลมอยรอบๆโลก นำาหนกของบรรยากาศจะเปลยนแปลงไปตามอณหภมททำาใหอากาศลอยสงขนองคประกอบของบรรยากาศ บรรยากาศทหอหมโลกสวนใหญประกอบดวย กาซไนโตรเจน 78% กาซออกซเจน 21% กาซอารกอน 0.9% ทเหลอเปน ไอนำา กาซคารบอนไดออกไซด และกาซอน ๆ สงทมอทธพลตออณหภมของโลกอยางมากคอกาซโมเลกลใหญ เชน ไอนำา อมเทนคารบอนไดออกไซด แมจะมอยในบรรยากาศเพยงเลกนอย แตมความสามารถในการดดกลนรงสอนฟราเรด ทำาใหอณหภมของโลกอบอน เราเรยกกาซพวกนวา กาซเรอนกระจก“ ” (Greenhouse gas)

การแบงโครงสรางของบรรยากาศดานอตนยมวทยา ใชแบงชนบรรยากาศตามการเปลยนแปลงของอณหภม ดงน

ชนบรรยากาศแบงเปน 2 สวนใหญ ๆ คอ


45


1. บรรยายกาศชนแรก ( Homosphere ) อยเหนอพนโลกประมาณ 80 กโลเมตร เปนชนทบรรยากาศเปลยนแปลงงาย เมอสงขนไป อณหภมของอากาศจะลดลง ทกความสง 1,000 เมตรอณหภมจะลดลง 6.4º C ( 3 ½ º F ตอความสง 1,000 ฟต) ในบรรยากาศชนนแบงเปน 1.1 โทรโฟสเฟยร ( Troposphere) มาจากภาษากรกวา tropo (การเปลยนแปลง)+ sphere (บรเวณ) สงจากพนโลกประมาณ 8-16 ก.ม.ชนทมการเปลยนแปลงอณหภมจะลดลงตามระดบความสงอณหภมจะลดลง 6.4º C ( 3 ½ º F ตอความสง 1,000 ฟต) ระดบสงสดของชนนเรยก โทรโปพอส เปนระดบทอณหภมหยดลดตำาลง(ตำาลงถง – 65 º F)

1.2 สตารโตสเฟยร ( Stratosphere)มาจากภาษาละตน Stratum (การแผกระจายปกคลม) สง 16- 50 ก.ม. ไมการหมนเวยนของอากาศ บรรยากาศจะเคลอนทตามแนวนอน ไมมเมฆ การขบเครองบนมกบนในชนบรรยากาศน ในระดบความสง 30 ก.ม.ชนนมบรเวณทกาซโอโซนกอตวดดกลนรงสอลตราไวโอเลต ทำาใหอณหภมชนนสงขนตามความสง อณหภมจะหยดเพมทระดบชน สตราโตพอส 1.3 เมโซสเฟยร ( Mesosphere) มาจากคำาวา mesos (ตรงกลาง)อยสง 50-80 ก.ม. ไมมไอนำา มแกสนอย มโอโซนจะมมากในเขตขวโลก และเบาบางแถบศนยสตร อณหภมจะลดลงเมอความสงเพมขนถงและลดลงถง –100º C แถบพนทใกลขนโลกตอนใกลสวางหรอใกลคำาอาจพบเมฆสหรอเมฆพรายนำา(noctillucent cloud)สวนบนสดเรยก เมโสพอส 2. บรรยากาศชนบน (Heterosphere) อยสงขนไปจากเมโซพอสเรยกชนเทอรโมสเฟยร(Thermosphere) มาจากคำาวา thermo (ความรอน)อยสงตงแต 80 ก.ม. ขนไป อณหภมจะสงขนอยางรวดเรวและสงขนเรอยๆถง 1,100º -


46


1,650º C เพราะ รงสอลตราไวโอเลตและรงสเอกซจากดวงอาทตยจะทำาใหโมเลกลของกาซหลายชนดแยกตวเปนอะตอมอสระ อะตอมของออกซเจนจะดดกลนรงสอลตราไวโอเลตเอาไวทำาใหอณหภมของชนนสงขนจนถงชนเอกซเฟยร( Exosphere)

การแบงชนบรรยากาศ ตามการเปลยนแปลงอณหภม

เอกซเฟยร( Exosphere) มาจากคำาวา exo (ขางนอก) สวนนความหนาแนนของอากาศเกอบเปนสญญากาศ เปนเขตนอกสดชวง 800 – 1,200 กโลเมตร ดาวเทยมทโคจรผานขวในบรรยากาศชนน

4. ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงทเกดขนหรอมอยเองตามธรรมชาต และสามารถนำาไปใชประโยชนในการดำารงชวตของมนษยได ทรพยากรธรรมชาตทสำาคญ เชน ดน นำา ปาไม แรธาต ชนดของทรพยากร

1. ทรพยากร แรธาต 2. ทรพยากร ดน3. ทรพยากรปาไม 4. ทรพยากรนำา1. ทรพยากรแรธาต


47


การกำาเนดแรธาต แหลงแรทมอยในธรรมชาต มกำาเนดขนมาในหลายลกษณะดงน 1. เกดจากการเยนตวของหนหนด(แมกมา) 2. เกดจากของเหลวใตผวโลกเนองจากนำารอนเชน ไอรอนในสายแรหรอแหลงแรโลหะตางๆ 3. จากไอรอนทระเหดเปนแร เชน กำามะถนในบรเวณปลองภเขาไฟ 4. เกดการเปลยนแปลงทางเคมเพราะไอรอนเชนการเปลยนจากแรเฟลดสปาเปนไมกา 5. การแทนท หรอการเตมลงไปในชองวางในแรทเกดอยกอน 6. ในสภาวะทมการเปลยนแปลงอณหภมและความดน แรบางชนดทเกดอยกอนจะตกผลกใหม 7. การระเหยเปนไอของสารละลายทมนำาอยดวยเชน หนเกลอระเหย 1. เกดจากการเยนตวของแมกมา เนองจากแมกมาหรอหนหลอมละลายเคลอนทออกมาเยนตวอยภายในหรอนอกผวโลก ในชวงทหนหนดกำาลงแขงตวเมดแรทปะปนมากบหนหลอมละลายจะคอยๆ ตกตะกอนอยางชาๆ แรธาตแตละชนดมนำาหนกอะตอมทไมเทากนจงทำาใหแรชนดนนๆตกตะกอน รวมกนเปนกระจก ในบางครงชวงทหนหนดเรมเยนตว ความชนในหนหนดจะถกผลกดนใหระเหยออกไปทำาใหแรธาตทปะปนมากบมวลหนหนดเรมตกผลกขนและแทรกซอนอยในชนหนในรปของสายแรซงมรปรางแตกตางกนออกไป เชน สนแรเพกมาไตต ประกอบดวยแรธาตสำาคญหลายชนด เชน แรเขยวหนมาน แรฟนมา ไมกา โคลมเมยม และแทนทาลมแทรกตวอยในชนหน 2. เกดจากการละลายนำารอนหรอแกสรอน นำาทมอณหภมทสงกวาอณหภมปกตของนำาจะสามารถละลายแรธาตไดหลายชนด แรธาตทละลายไดจะปะปนมากบนำารอนนน ดวยความดนภายใตเปลอก


48


โลกทำาใหนำารอนทมแรธาตละลายอยไหลซมแพรกระจายออกมาตามรอยแตกหรอชองวางระหวางหนหรอชนหน หลงจากนำาระเหยออกไปหมดแลว สนแรเหลานนจะแขงตวอยในชนหนและกลายเปน "สายแร" หรอ "ทางแร" ตอไป เชน สนแรทองแดง 3. เกดจากการควบแนนของไอนำารอน แรงดนภายใตผวโลกสามารถผลกดนใหมวลของหนหนดหรอนำาทรอนทมอยในเปลอกโลกออกมานอกผวโลก กาซหรอแรธาตทละลายอยเดมจะออกมาดวย เมอไอของนำารอนระเหยออกไปจะเหลอสวนของแรธาตบางชนดไว เชน การเกดแรกำามะถนใกลปลองภเขาไฟ 4. เกดจากการทำาปฏกรยาเคมของแรทมอยเดม แหลงแรชนดนอาจเกดจากการเยนตวลงของแมกมา หรอเกดจากสารละลายนำารอนกตามเมอเยนตวลงกลายเปนแหลงแร นานเขาเมอนำาฝนทตกลงมาซงมสภาพเปนกรดออนไดไหลซมลงไปใตดนเกดกระบวนการ "ออกซเดชน" หรอปฏกรยาการเตมออกซเจนขนในชนหนทอยรอยตอระหวางระดบนำาบาดาล และชนอากาศทแทรกอยในหนทำาใหแรเดมเกดการเปลยนแปลงเกดเปนสนแรออกไซดขน ในบรเวณทใตผวโลกมการผพงทางเคมของชนหน แรดงเดมกจะเลอนตวลงสบรเวณชนลางของมวลหน ซงแรพวกนเปนแรทไมสามารถละลายนำาได เชน แรเงน ทองคำา ตะกวทแทรกซอนกระจดกระจายอยในชนหน แรโมไนตผพงมาจากแรทมเหลกเปนองคประกอบ การใชประโยชนจากแรธาต 1. ทางดานอตสาหกรรม สวนใหญแรอโลหะนำามาใชประโยชนไดโดยตรงไมตองผานการถลงแตผานขนตอนการแตงแร บด คดขนาด แยกมลทนเชน แรดนขาว แรเฟลดสปา แรเกลอหน แรอตสาหกรรมกอสรางและปนซเมนต เชนแรยปซม กลมแรเซรามกและแกวมพวกดนขาว เฟลดสปาร ควอตซ แรดกไคต แรอตสาหกรรมปย อตสาหกรรมเคมใชแรเกลอหนเกดรวมกบแรโพแทชเปนวตถดบตงตนในการผลตโซดาแอช โซดาไฟ สารปรงรส


49


ทำาสทาบาน แรฟลออไรตใชในการถลงแรเหลก แรแบไรตทำาโคลนสำาหรบการเจาะสำารวจ ยงมแรโลหะอนๆ

2. ทางดานเกษตรกรรม ปย มแรโพแทช ไนโตรเจนจากการแยกกาซธรรมชาต

3. ในชวตประจำาวนทวไป เชนแรกบความงาม เครองสำาอางจากแรทลก ดนขาว ไมกา เกลอขดผว กระจกทำาจากทรายแกว เกลอปรงรส ยปซมใสในสวนผสมทำาเตาหแรทองคำากบความงาม แรรตนชาตใชทำาเครองประดบ แรควอตซใสเปนสวนประกอบของนาฬกา แรกำามะถนในผสมเ)นยาฆาแมลง ฟลออดรททำาสารเคลอบฟน ฯลฯ 2. ทรพยากรดน

ดน (soil) หมายถง เทหวตถธรรมชาตทปกคลมผวโลก เกดจากการแปลงสภาพหรอสลายตวของหน แรธาตและอนทรยวตถผสมคลกเคลากนตามธรรมชาตรวมตวกนเปนชนบาง ๆ เมอมนำาและอากาศทเหมาะสมกจะทำาใหพชเจรญเตบโตและยงชพอยได ดนบางแหงมสแดงเขม บางแหงมสดำา เทา นำาตาล เหลอง ความหยาบละเอยดกแตกตางกน สสนทแตกตางกนและความละเอยดขนอยกบวตถตนกำาเนด (parents materials) อนทรยวตถและสงมชวตบนพนโลก ดนเกดขนไดอยางไร เกดจากการสลายตวผพงของหนชนดตาง ๆ มองคประกอบเปนแรดนเหนยว (Clay mineral) ซงพฒนามาจากแรประกอบหนบนเปลอกโลก ไดแก เฟลดสปาร ควอรตซ ไมกาหนทสลายตวผกรอนนจะมขนาดตาง ๆ กน เมอผสมรวมกบซากพช ซากสตว นำา อากาศ กลายเปนเนอดนสวนประกอบเหลานจะมากนอยแตกตางกนไปตามชนดของดน การผพงสลายตว (Weathering) ซงประกอบดวยขบวนการทงทางกายภาพและทางเคม โดยดนมวตถตนกำาเนดมา


50


จากหน แหลงทมาของหนสวนใหญมาจากหนหนดเปลอกโลกชนใน หนทใหกำาเนดดนสวนใหญ คอ หนอคน เมอเกดภเขาไฟระเบดขนสงทพนออกมาจะถกกดกรอนจากธรรมชาตอนไดแก ความรอน ความชน ปฏกรยาทางเคมและแรงลม เปนตน เมอมการรวมตวกบสารอนทรยตาง ๆ กลายเปนสารกำาเนดดน ซงจะเปลยนเปนดนในโอกาสตอไป การผพงของแรเฟลดสปารซงเปนสวนประกอบของหนตนกำาเนดดน (Parent rock) เมอฝนตกลงมา นำาฝนจะละลายคารบอนไดออกไซดในอากาศ ทำาใหมสภาพเปนกรดออนๆ (กรดคารบอนก) นำาฝนบนพนผวซมลงสเบองลางและทำาปฏกรยากบแรเฟลดสปารทอยในหน ทำาใหเกดการผพง ทางเคม แตกสลายเปนเมดทราย (ซลกา) แรดนเหนยวประจโซเดยม แคลเซยม และ โปแตสเซยม ในรปของสารละลาย ซงเปนแรธาตทสำาคญสำาหรบพชตอไป ขบวนการสรางดน (Soil Forming Process) จะเกดขนตอเนองจากการผพงสลายตวของหนและแรจนกลายเปนวตถตนกำาเนดดนชนดตาง ๆ

องคประกอบของดน ดนมองคประกอบทสำาคญ 4 อยางคอ สารอนทรย,(แรธาต) สารอนนทรย อากาศ และนำารอย ปรมาตรของแตละสวนประกอบของดนทเหมาะสมแกการเพาะปลก โดยทวไปจะมแร 45% อนทรยวตถ 5% นำา 25% และอากาศ 25%

องคประกอบของดน 1. สารอนทรย ไดจากการสลายตวของสงมชวตทเนาเป อยผพงสลายตวทบถมอยในดนของซากพช ซากสตว และสงมชวตขนาดเลก เชน ไสเดอน แมลง จลนทรย ชวยใหดนมลกษณะรวนซย มสดำาหรอสนำาตาล ทเรยกวา ฮวมส (humus) คออนทรยวตถเปนสวนประกอบทบอกความอดมสมบรณของดน เพราะนอกจากจะเปนสารเอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

51


อาหารของพชแลว ยงมสวนทำาใหเกดสภาพกรดออน ๆ ในการชวยละลายแรธาตในดน และชวยเกบความชนไวในดนอกดวย 2. สารอนนทรย ไดจากการสลายตวของหนและแร อนนทรยสารเหลานประกอบดวยธาตซลกอนและอะลมเนยมเปนสวนใหญ มเหลก แคลเซยม โพแทสเซยมและแมกนเซยมปนบางเลกนอย ธาตเหลานพบอยในรปแรควอตซ เฟลดสปาร ไมกา แรพวกเฟอรโรแมกนเซยนซลเกตและแรดน ซงเปนองคประกอบสำาคญของดน ดนแตละทจะมแรธาตในดนในปรมาณแตกตางกน ขนอยกบวตถตนกำาเนดเดมของดน 3. อากาศ แทรกอยตามชองวางระหวางเมดดน มกาซคารบอนไดออกไซดสงกวาอากาศบนผวดน ดนทโปรงมรพรนมากจะมการระบายอากาศไดด ในดนและคารบอนไดออกไซดเมอรวมกบนำาจะไดกรดคารบอนก ซงจะละลายแรธาตตางๆใหแกพช 4. นำา แทรกอยตามชองวางระหวางเมดดน นำาในดนจะชวยละลายแรธาตตาง ๆ ทำาใหรากพชสามารถดดธาตอาหารขนไปใชประโยชนในการสงเคราะหแสงไดปจจยทควบคมการเกดดน 1. วตถตนกำาเนดดน (Soil Parent Materials) เปนปจจยควบคมการเกดของดนทสำาคญ โดยจะเหนไดชดจากดนทมอายนอยซงจะมความคลายคลงกบวตถตนกำาเนดมาก และเมอดนมอายมากขนความแตกตางจากตนกำาเนดจะมากขนตามลำาดบ วตถตนกำาเนดมอทธพลตอองคประกอบทางเคมและแรธาตในดน เนอดน และสดน กลาววาดนจะเปนอยางไรขนอยกบวตถตนกำาเนดดน 2. สภาพภมประเทศ (Topography) สภาพของพนทมผลตอการเกดดนหลายดาน เชนการระบายนำาและความชนในดน การพงทลายของดน การเคลอนยายจากทหนงไปยงอกทหนงโดยการแขวนลอยหรอละลายไป


52


3. สภาพภมอากาศ (Climates) ฝนและอณหภมมผลทำาใหเกดดนไดเรวหรอชา มผลตอการสลายตวของหนและแร ในบรเวณเขตอากาศรอนชนจะมปรมาณฝนตกมาก ซงจะทำาใหเกดการสลายตวของหนและแรมากทำาใหเกดดนไดเรว ฝนจะไปชะลางหนาดน สวนอณหภมจะมผลตอปฏกรยาในการยอยสลายของจลนทรยในดน ซงสงผลตอสดนและปรมาณสารอนทรยในดน 4. สงมชวต (Organisms) สตวทอาศยอยในดนจะชวยยอยสลายของเสย และชวยเคลอนยายวตถตางๆไปตามหนาตดดน จลนทรยจะมบทบาทสำาคญในการยอยสลายซากพช และซากสตวใหเปนสารอนทรย และมบทบาทสำาคญในวฏจกรแรธาตทจำาเปนตอพช ซากพชและสตวทตายแลวจะกลายเปนอนทรยวตถ ซงทำาใหดนสมบรณขน 5. เวลา (Time) การเกดของดนและการพฒนาของชนดนกวาจะสมบรณจะตองใชเวลามาก คอ ตงแต 100-200 ปจนถง 1-6 ลานป ทงนขนกบปจจยดงทกลาวแลวขนตน โดยเฉพาะภมอากาศ ชนของดน

การแบงชนดนอาศยการสงเกตจากพนทหนาตดดานขางของดน โดยแบงออกเปน 5 ชน ไดแก ชน O ชน A ชน B ชน C และชน R


53


เราเรยกภาคตดตามแนวดงของชนดนวา หนาตดดน“ ” (Soil Horizon) จะบอกถงลกษณะทางธรณวทยา และประวตภมอากาศของภมประเทศทเกดขนมากอนหนานนบพนป รวมถงวามนษยใชดนอยางไร อะไรเปนสาเหตใหดนนนมสมบตเชนในปจจบน และแนวทางทดทสดในการใชดน ชนโอ (O Horizon) เปนดนชนบนสดมกมสคลำาเนองจากประกอบดวยอนทรยวตถ (Organic) หรอ ฮวมส ซงทำาใหเกดความเปนกรดสวนใหญจะพบในพนทปา ชนเอ (A Horizon) เปนดนชนบน (Top soil) เปนสวนทมนำาซมผาน ประกอบดวยหนแรและอนทรยวตถทยอยสลายสมบรณแลวอยดวย ทำาใหดนมสเขมมแรธาตเปนสวนใหญ แตกมสารอนทรยผสมอยมากคละเคลากบดนทราย และทรายแปง ดนชนนจะมการชะลางละลายมากทสด โดยจะชะลางเอาดนเหนยว เหลกออกไซด และอลมเนยมออกไซดไปอยสวนลางดนชนน ชนบ (B Horizon) เปนชนดนลาง (subsoil)เกดจากการชะลางแรธาตตางๆ ของสารละลายตางๆ เคลอนตวผานชนเอ ลงมามาสะสมในชนบ ในเขตภมอากาศชน ดนในชนบสวนใหญจะมสนำาตาลปนแดง เนองจากการสะสมตวของเหลกออกไซดเหนยว เหลก


54


ออกไซด และอลมเนยมออกไซด ชนซ (C Horizon) เกดจากการผพงของหนกำาเนดดน (Parent rock) ไมมการตกตะกอนของวสดดนจากการชะลาง และไมมการสะสมของอนทรยวตถชน(เปนชนทหน และแรธาตกำาลงสลายตวเปนหนวตถตนกำาเนดดน) ชนอาร (R Horizon) เปนชนของวตถตนกำาเนดดน หรอ หนพน (Bedrock) เปนหนแขงหรอหนดนดานทยงไมแปรสภาพชนดของดน

จำาแนกตามลกษณะของเนอดน ม 3 ประเภทใหญ ๆ ดงตอไปน 1. ดนเหนยว (Clay) คอ ดนทมเนอละเอยดทสด ยดหยนเมอเปยกนำาเหนยวตดมอ ป นเปนกอนหรอคลงเปนเสนยาวได พงทลายไดยาก การอมนำาด จบยดและแลกเปลยนธาตอาหารพชไดคอนขางสงจงมธาตอาหารพชอยมาก เหมาะทจะใชปลกขาวนาดำาเพราะเกบนำาไดนาน 2. ดนทราย (Sand) เปนดนทเกาะตวกนไมแนน ระบายนำาและอากาศไดดมาก อมนำาไดนอย พงทลายงาย มความอดมสมบรณตำาเพราะความสามารถในการจบยดธาตอาหารมนอย พชทขนอยในบรเวณดนทรายจงขาดนำาและธาตอาหารไดงาย 3. ดนรวน (Loam) คอ ดนทมเนอคอนขางละเอยด นมมอ ยดหยนพอควร ระบายนำาไดดปานกลาง มแรธาตอาหารพชมากกวาดนทราย เหมาะสำาหรบใชเพาะปลก

สดสวนผสมของอนภาคจะมผลตอสมบตทางฟสกส ประกอบดวย 1. ความสามารถในการอมนำา (water holding capacity) ซงหมายถง สมบตของดนในการบรรจนำาไวไดมากหรอนอย


55


2. ความสามารถในการถายเทอากาศ (aeration) ซงหมายถง ความสามารถของดนในการบรรจอากาศ และความสามารถในการถานเทแลกเปลยนแกสระหวางดนและบรรยากาศ 3. ความแขงของดน (soil strength) หมายถง ความแนนหนาของการเกาะตวกนของอนภาคดนเปนกอนดน หรอเปนหนาตดดน สมบตทางฟสกส 3 ประการมผลกระทบอยางสำาคญตอการงอกของกลา และการเตบโตของพชความอดมสมบรณของดน ดนจะอดมสมบรณเพยงใดขนอยกบสวนประกอบตอไปน 1. เนอดน ดนรวนมชองวางของเมดดนจะเปดโอกาสใหอากาศ ความชน และอนทรยวตถทมชวต และทลมตายไปแลวแทรกซอนเขาไปผสมอยไดสะดวก และเหมาะตอการงอกของเมลดและการแหยรากของพชลงไปในดนไดโดยงาย 2.ความหนาของชนดน การทชนดนหนาจะมความอดมสมบรณ เพราะ มปรมาณแรธาต ทมความจำาเปนตอการเจรญเตบโตของพชอยมาก สามารถเกบกกความชนเอาไวในเนอดนไดเปนจำานวนมาก และ ปรมาณของขยอนทรยทปะปนอยในดนจะมากพอสำาหรบการเจรญเตบโตของพช 3.สวนประกอบทางเคมของดน

ดนทมสภาพเปนกลาง คอจะมคา pH ของดนราว 6-7 มสภาพเปนกรด ดาง หรอเกลอ นอกจากนปรมาณแรธาตทผสมผสานอยในเนอดนจะตองมปรมาณพอเหมาะ ทงนเพราะแรธาตบางชนดถาหากมอยในดนมากเกนไป จะทำาใหดนเกดมลพษปรากฏขน เชน สารหน ฟลออรน ตะกว 4.อนทรยวตถ

อนทรยวตถทงสงมชวตและตายแลวเนาเป อยผพงสลายตว


56


ปะปนอยในดน ทำาใหดนรวนซยชวยเพมปรมาณขยอนทรยใหกบดนอกดวย จะมคณคาตอการเจรญเตบโตของพชปญหาของดน ความเสอมโทรมเนองจากการพงทลาย (Erosion) และการเสยหนาดน1. สาเหตทางธรรมชาต 1) ฝนและลม ภยธรรมชาต เชน ภเขาไฟระเบด แผนดนไหว และนำาทวม 2) ธารนำาแขง เกดในเขตหนาวโดยนำาในลำาธารจะกลายเปนนำาแขง แตพอถงฤดรอนอากาศจะอนขนจนนำาแขงละลาย นำาและกอนนำาแขงทไหลลงสทตำาจะทำาใหดนตามตลงพงทลายไดงาย 3) นำาใตดนและแรงโนมถวงของโลกมสวนทำาใหดนยบตว ทสง เชน หนาผา ไหลเขา 2. สาเหตจากมนษย 1) การตดไมทำาลายปา การเพาะปลก ทำาใหหนาดนถกนำาฝนชะลางไดงาย 2) การขดและถมทดน เชน การถมดนเพอการกอสรางอาคารและถนน 3) การทำาเหมองแร ทำาใหดนพงทลายและเสอมความสมบรณเชนกน ความเสอมโทรมของดนเนองจากการสญเสยความอดมสมบรณ ดนไมเหมาะสมตอการใชประโยชน ใชปลกพชไดไมดหรอปลกไมไดเลย ไดแก 1. ดนทรายจด (Sandy soil) 2. ดนตน (Shallow soil) หนาดนมเนอดนนอยเนองจากมลกรงกรวด และหนปนอยในระดบทตนกวา 50 % 3. ดนเคม (Saline soil) เปนดนทนำาทะเลทวมถง หรอมหน


57


เกลออยใตดน 4. ดนเปนกรดจดหรอดนเปรยว (Acid soil) มกมสารประกอบของไพไรต (pyrite) ผสมอยมาก เมอระบายนำา หรอทำาใหดนแหง และอากาศถายเทด กจะเปลยนสภาพเปนกรดกำามะถน 5. ดนอนทรย หรอดนพร (Organic soil) เกดจากการเนาเป อยผพงทบถมกนนบพนปของพชพรรณตามทลมมนำาขง สนำาตาลแดงคลำาจนถงดำา มอนทรยวตถมากกวารอยละ 20 จงมฤทธเปนกรดจด ชนลางเปนดนเหนยว 6. ดนทลาดชนมาก (Steep slope) 7. ดนทชมนำาหรอทลมนำาขง (Wetland) จะมนำาขงอยเปนเวลานาน หรออาจขงทงป 8. ดนเปนพษ (Toxic soil) เพราะเกดการสะสมของสารพษจากการทงของเสย

การแกปญหาและการอนรกษดน 1. การใชดนอยางถกตองและเหมาะสม จะชวยรกษาระบบนเวศและสมดลทาง 2. การคลมดนเพอปองกนการพงทลาย โดยการปลกพชคลมดนหรอใชวสดอนๆ คลมเพอปองกนการกดเซาะของนำาและลม การปลกพชคลมดน (Cover cropping) เปนการปลกพชทมรากมาก รากลก ใบแผแนน และโตเรว เชน หญาแฝก ยดหนาดนไวเพอปองกนการชะลาง นอกจากน ซากพชยงทำาใหดนรวนซยและอมนำาไดดขนอกดวย การปลกพชสลบเปนแถบ (Strip cropping) คอ การปลกพชตางชนดกนสลบเปนแถบตามทราบหรอขวางความลาดเทของพนท 3. การทำาทางระบายนำา โดยจดทำารองนำาเพอลดการพงทลายของดน 4. การปรบปรงดน ไดแก การปรบความเปนกรด ดาง เคม หรอ สภาพทางกายภาพของดนใหสามารถใชประโยชนไดมากขน เชน เอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

58


การใสปนขาว หรอใสปนมารลเพอแกไขดนกรด ใสยปซมเพอแกไขดนดาง การทดนำาเพอชะลางเกลอ หรอกรดออกจากดน ใสแกลบเพอดดซบเกลอท จะซมขนมายงผวดนเดม ใสอนทรยวตถ เชน หญา ฟางขาว เถาถว ฯลฯ ลงในดนเพอเพมความอดมสมบรณ 3. ทรพยากรปาไม ปาไม หมายถงบรรดาพนททมพฤกษชาตนานาชนดปกคลมอยโดยมไมตนขนาดตาง ๆ เปนองคประกอบทสำาคญ โดยไมคำานงวาจะมการทำา ไมในพนทดงกลาวหรอไมกตาม สามารถผลตไมหรอมอทธพลตอลมฟา อากาศ หรอตอระบบของนำาในทองถนประเภทของปาไม แบงเปน 2 ประเภทใหญ 1. ปาดงดบหรอปาไมผลดใบ (Evergeen forest)เปนระบบนเวศนของปาไมชนดทประกอบดวยพนธไมชนดไมผลดใบคอมใบเขยวตลอดเวลา แบงออกเปน 4 ชนด คอ 1.1. ปาดบเมองรอน (Tropical evergreen forest)เปนปาทอยในเขตลมมรสมพดผานเกอบตลอดป มปรมาณนำาฝนมาก แบงออกเปน : 1.1.1. ปาดงดบชน (Tropical rain forest) ปาดงดบชนขนอยในทราบหรอบนภเขาทระดบความสงไมเกน 600 เมตรจากระดบนำาทะเลในบรเวณทฝนตกชกปรมาณนำาฝนไมนอยกวา 2,000 มม. ตอป ไมมฤดแลงโครงสรางเปนปารกทบ ไมทพบใหประโยชนทางเศรษฐกจคอนขางสง ไดแก เปนพนธไมในวงศยาง (Dipterocarpaceae) เชน ยาง ตะเคยน สยา ตะเคยนชนตาแมว กะบาก สวนไมพนลางจะรกทบไปดวยจำาพวกหวาย ปาลม ไมไผ ระกำา และเถาวลยชนดตางๆ ขนเบยดเสยดอยหนาแนน 1.1.2. ปาดงดบแลง (Dry evergreen forest)

ปาชนดนพบตงแตระดบความสงจากนำาทะเลปานกลางประมาณ 100 เมตรขนไปถง 800 เมตรและมปรมาณนำาฝนระหวาง เอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

59


1,000-2,000 มม.ตอป พนธไมเดนๆทพบในปาชนดนกม ตะเคยนหน ตะเคยนทอง กะบาก กระบก กระเบากลด ยางนา ยางแดง สมพง มะคาโมง ประดสม ฯลฯ สวนไมพนลางกมปาลม หวาย ขง ขาแตมปรมาณไมหนาแนนเทาปาดบชน 1.1.3 ปาดงดบเขา (Hill evergreen forest) ปาดงดบเขาอาจพบไดในบรเวณทเปนยอดเขาทมความสงตงแตเขา 1,000 เมตรขนไปมปรมาณนำาฝนระหวาง 1,500-2,000 มม./ป ปาดบเขา มลกษณะคลายปาดงดบ ไมเดนคอไมสกลกอ (Fagaceae) เชนกอสเสยด กอแพะ กอเดอย กอแปน ฯลฯ นอกจากนกมอบเชย กำายาน มะขามปอม สนและมพชประเภทมอส เฟน กลวยไม กลวยไมดน กหลาบปา (Rhododendron spp.) มประโยชนในดานรกษาตนนำาลำาธาร 2. ปาสน (Coniferous forest)ปาพบบรเวณทมพนทซงมความสงจากระดบนำาทะเลประมาณ 700 เมตรขนไป ถอเอาลกษณะโครงสรางของสงคมปาเปนหลกในการจำาแนกโดยเฉพาะองคประกอบของชนดพนธไมในสงคมและไมเดน เปนสนสองใบหรอสนสามใบ เชน ภกระดง จงหวดเลย3. ปาพรหรอปาบง (Swamp forest)

พบตามทราบลมมนำาขงอยเสมอ และตามรมฝงทะเลทมโคลนเลนทวๆ ไป แบงออกเปน 3.1 ปาพร (Peat Swamp)

เปนสงคมปาทอยถดจากบรเวณสงคมปาชายเลนในทๆมนำาจดแชขงอยตลอดทงป พนปามซากพชและอนทรยวตถตางๆทไมยอยสลาย (Peat) และอนทรยวตถทยอยสลายแลว ทบถมกนหนาประมาณ 50-100 ซม. หรอมากกวา นำาทขงอยในปาพรเกดจากนำาฝน ไมไดเกดจากแมนำาลำาคลอง ปาพรพบกระจายอยทวไปมทงขนาดเลกและขนาดใหญ ตงแตบนภเขาสงทมนำาขงตลอดป เชนพรอางกา บนดอยอนทนนท ปาพรทม


60


ขนาดใหญทสดคอปาพรโตะแดง จ.นราธวาส พนธไมสวนใหญในปาพรจะมรากคำายน และมหวายชนดตางๆ พวกปาลมเชนหลาวชะโอน สาค กะพอ หมากแดง เตาราง หลมพสวนไมพนลางกมพวกเตยและเฟรน 3.2 ปาชายเลน (Mangrove swamp forest)

ปาชายเลนอยบรเวณโซนรอน (tropical region) สวนบรเวณเขตเหนอหรอใตโซนรอน(sub-tropical region) มสงคมพชทขนอยบรเวณชายฝงทะเล ปากแมนำาทมนำาขน-นำาลงอยางเดนชดในรอบวนหรออาว ซงเปน บรเวณทมระดบนำาทะเลทวมถงในชวงทนำาทะเลขนสงสด มสงคมพชทประกอบดวยพนธไมหลายชนดหลายตระกล และเปนพวกทม ใบเขยวตลอดป(evergreen species) พชทขน สกลโกงกาง (Rhizophora) โกงกาง แสมทะเล ปรง ตะบน ลำาพ ลำาแพน ตะบน เหงอกปลาหมอ ตาตมทะเล ฯลฯ ปาชายหาด (Beach forest)

พบแพรกระจายอยตามชายฝงทะเล บรเวณทนำาทะเลทวมไมถง และมไอเคมทพดจากทะเล ทเปนดนกรวด ทราย และโขดหน สนทรายดนมฤทธเปนดาง พชจะตองปรบตวใหกบสภาพ แวดลอม เพอใหสามารถดำารงชวตอย เชน การขาดแคลนนำาจดในบางฤดกาล คลนลมทมความรนแรงแสงแดด ทำาใหตนไมสวนใหญมลกษณะเปนพม


61


ลำาตนคดงอ และแตกกงกานสาขามาก กงสน ใบหนาแขง รากของพชประเภทนจงมลกษณะทสามารถงอกไดตามขอ และงอกรากไดใหมตามการทบถมของทรายทพดเขามาพอกพน เมอรากเจรญเตบโตขนกจะพฒนากลายเปนลำาตนยดเหนยวทรายไว และจะรกคบจนกระทงครอบคลมชายหาดนน พรรณพชปาเชน ตนหกวาง โพธทะเล ปอทะเล จะชอบขนกลม ๆ จงเปรยบเสมอนกำาแพงกนคลนลม ใหกบพชชายหาดชนดอน ๆ

ปาผลดใบ (Deciduous Forest)ประกอบดวยพนธไมชนดผลดใบหรอทงใบเกาในฤดแลง เพอ

จะแตกใบใหมเมอเขาฤดฝน ยกเวนพชชนลางจะไมผลดใบ จะพบปาชนดนตงแตระดบความสง 50-800 เมตร เหนอระดบนำาทะเล แบงออกเปน 3 ประเภท คอ

1. ปาเบญจพรรณ ระดบความสงตงแต 50 - 800 เมตร หรอสงกวานในบางจด ลกษณะทวไปเปนปาโปรง พนทปาไมไมรกทบ มไมไผชนดตางๆ ขนอยมาก มทวไปตามภาคตางๆ ทเปนทราบ หรอตามเนนเขา พนธไมจะผลดใบในฤดแลงพบมากในภาคเหนอและภาคกลาง และภาคอสานไมทสำาคญไดแกไมสก แดง ประด มะคาโมง ชงชน ซงเปนไมทมคณคาทางเศรษฐกจสง 2. ปาแดง ปาโคก ปาแพะ หรอปาเตงรง ระดบความสงจากระดบนำาทะเล 50-1,000 เมตร ขนสลบกบปาเบญจพรรณ ลกษณะเปนปาโปรง มตนไมขนาดเลก และขนาดกลาง ไมเดนอนเปนไมดชนประกอบดวยไมในวงศยาง (ไมพลวง, เหยง, กราด และพะยอม )ยงม พวกตวขนมะขามปอม ฤดแลงจะผลดใบเกดไฟปา ปาเตงรงมถนกระจายโดยกวางๆ ซอนทบกนอยกบปาเบญจพรรณ และมปจจยกำาหนดทเกยวของกบความแหงแลงปรากฎในดนทไมคอยอดมสมบรณพบอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทมชนของลกรงตน ปาชนดนเปนสงคมพชเดนในทางเอกสารประกอบการสอนวชาภมศาสตร ส 40103 ชนมธยมศกษาปท 5

62


ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3. ปาหญา

ปาทเกดขนภายหลงจากทปาชนดอนๆถกทำาลาย ดนมสภาพเสอมโทรม ดนมฤทธเปนกรด ตนไมไมสามารถเจรญเตบโตได จงมหญาตางๆ เขาไปแทนท แพรกระจายทวตนไมไมสามารถขนหรอเจรญเตบโตตอไปได พวกหญาตางๆจงเขามาแทนท ความสำาคญของปาไม 1. สำาคญตอระบบนเวศวทยา ปาไมชวยปองกนการชะลางพงทลายของดน ทำาใหดนอดมสมบรณ เปนตนนำาลำาธาร เปนทอยอาศยของสตวปา เปนตน2. สำาคญดานเศรษฐกจ ปาไมใหผลผลตทนำามาใชประโยชนตอมนษยไดอยางมากมาย3. สำาคญดานนนทนาการ ปาไมเปนแหลงพกผอนหยอนใจของมนษย เปนแหลงศกษาธรรมชาตวทยา 4. ทรพยากรนำาความหมายของนำา นำา (Water) เปนสารประกอบทประกอบดวยธาตไฮโดรเจน (Hydrogen) และออกซเจน (Oxygen) ในอตราสวน 1 ตอ 8 โดยนำาหนกพบ 3 สถานะ คอ ของเหลว ของแขง (นำาแขงขวโลก) และกาซ พนท 2 ใน 3 ของโลกปกคลมดวยนำาในมหาสมทร แมวาจะมนำาอยอยางมากมายบนโลก แตนำาจดซงจำาเปนตอการดำารงชวตของมนษยมประมาณ 3 % ทเหลอเปนนำาเคมประมาณ 97 % วฏจกรของนำา เรมตนจากการระเหย (Evaporation) ของนำาทอยตามแหลงนำาตางๆ ตงแต มหาสมทร ทะเล ลำานำา คลองตางๆ รวมทงจากพนดนดวย จากการคายนำาของพช (Transpiration) กลายเปนไอนำาซงอณหภมของไอนำาจะสงกวาจดเดอด และเมออากาศมอณหภมตำา ไอนำาจะเขามารวมตวกน มความเบากวาอากาศ เมอไอนำา


63


ลอยสเบองบน ไดรบความเยนและกลนตวกลายเปนละอองนำาเลก ๆ ลอยจบตวกนเปนกลมเฆม เมอจบตวกนมากขนและกระทบความเยนกจะกลนตวกลายเปนหยดนำาตกลงสพนโลก นำาจะระเหยกลายเปนไอนำาอกเมอไดรบความรอนจากดวงทตย ไอนำาจะรวมตวกนเปนเมฆและกลนตวเปนหยดนำากระบวนการเชนน เกดขนเปนวฏจกรหมนเวยนตอเนองกนตลอดเวลา เรยกวา วฏจกรนำา

นำาทตกสผวโลกสวนใหญมาจากมหาสมทรทมพนทประมาณ 70% ของพนททงโลก และเมอมการตกสพนโลกประมาณ 10 % ในรปของฝนและหมะ จากนนบางสวนกจะซมลงดนและลงสแหลงนำาตางๆ และเกดการระเหยอกครงหนง ประเภทของแหลงนำา นำาจากแหลงนำาธรรมชาตทสามารถนำาไปใชประโยชนในดานตางๆ ของมนษยจำาแนกรายละเอยดไดดงตอน1. แหลงนำาผวดน ไดแก นำาจากแมนำาตางๆ ลำานำาธรรมชาตตางๆ หวย หนองนำา คลอง บง ตลอดจน อางเกบนำา นบวาเปนแหลงนำาจดทสำาคญทสด ปรมาณนำาจะลดนอยลงไป ทงนเนองจากปจจยสำาคญดงน (1) สภาพความผนแปรของปรมาณนำาฝน (2) ลกษณะภมประเทศ (3) โครงสรางของดน2. แหลงนำาใตดน (Underground water) นำาใตดนเกดจากนำาผวดนซมผานดนชนตาง ๆ ลงไปถงชนดนหรอหนทนำาซมผานไมได (Impervious rocks) จะสะสมตวอยระหวางชองวางของเนอดน โดยเฉพาะชนดนเปนกรวด ทราย หน ปรมาณของนำาทขงอยจะคอย ๆ เพมปรมาณมากขนในฤดฝน และลดปรมาณลงในฤดแลง ปกตนำาใตดนจะมการไหล (run-off) ถายเทระดบไดเชนเดยวกบนำาผวดน 3. แหลงนำาจากทะเล มนษยไดใชประโยชนมากมายเชนจะเปน


64


อาหารจำาพวกโปรตน การใชเปนเสนทางคมนาคม ทรพยากรใตทะเลจำาพวกนำามน กาซธรรมชาต และแรธาตอน ๆ ทขดเจาะมาใชประโยชน เชน แมงกานส ดบก แตเนองจากมแรธาตสะสมอยเปนจำานวนมาก จงทำาใหนำาทะเลมรสเคม 4. แหลงนำาจากฟา นำาจากฟาหรอนำาฝน ปรมาณนำาจดทไดจากนำาฝนในแตละบรเวณจะมากนอยเพยงใดขนอยกบ (1) สภาพลมฟาอากาศ (2) ลกษณะภมประเทศ (3) ทศทางของลม (4) ความสมำาเสมอของฝนทตก (5) การกระจายของปรมาณนำาฝน (6) อทธพลอน ๆ เชน ฤดกาล พนทปาไม

…………………………………………………………………

แบบฝกปฏบตภมศาสตรกายภาพ1. กลาววาการศกษาธรณวทยาคอ ปจจบนเปนกญแจไปส“อดต หมายความวาอยางไร”................................................................................................................................................................................................................................................................................................................2. เพราะเหตใดเปลอกโลกสวนใหญมแรตระกลซลเกตมาก.................................................................................................................................................................................................................3. หนอคนแทรกซอนเยนตวภายในโลกอยางชาๆทำาใหไดหนทมลกษณะเดนตางจากหนอคนพอยางไร......................................................................................................................................................


65


4. ถาหนอคนทมสเขมเพราะสวนใหญมองคประกอบของแรชนดใดมาก ระหวาง เหลกและแมกนเซยม กบ ควอรตซและเฟลดสปาร.................................................................................................................................................... 5. เราสามารนำาหนอคนมาใชประโยชนในชวตประจำาวนไดอยางไรบาง...................................................................................................................................................6. เศษตะกอนจะกลายเปนหนไดอยางไร......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................7. ฝนกรดเกดขนไดอยางไร..........................................................................................................................................................8. ถาแรเฟลดสปรผพงจะกลายเปนอะไร.........................................................................................................................................................9.ซากดกดำาบรรพหรอ “ Fossil ”คออะไรไมกลายเปนหนไดอยางไร................................................................................................................................................................................................................................................................................................................10.ทำาไมพนทตางๆของโลกจงมความรอนไมเทากน.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................11. เพราะเหตใดบนภเขาสงจงมอากาศหนาวเยนกวาพนลาง....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


66


12. ดนขาวเรยกอกอยางวาดนเกาลนเกดจากการแปรสภาพมาจากหนชนดใด........................................................................................................................................................13. นำามนดบสวนใหญมองคประกอบจากสารประกอบใด.......................................................................................................................................................14.ทำาไมรงสทปลอยออกมาจากแรกมมนตภาพรงสจงไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา...........................................................................................................................................................15.ดนแตละทจะมแรธาตในดนในปรมาณแตกตางกน ขนอยกบอะไร...........................................................................................................................................................16. หนาตดของดน (Soil Horizon) บอกถงลกษณะทางธรณวทยา และประวตภมอากาศของภมประเทศไดอยางไร..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

17. เพราะเหตใดดนทอยบรเวณปาสนจงไมอดมสมบรณ.........................................................................................................................................................18. ปาชายหาดมความสำาคญอยางไร.........................................................................................................................................................


67

Documents

5daramas/book_geo.doc · Web viewความส งจากระด บน ำทะเล เป นสาเหต ท ทำให ภ ม อากาศท ต งอย บนละต