BORBA PROTIV MALIGNIH TUMORACilj efektivne borbe protiv raka je smanjenje uestalosti obolijevanja, poboljanje lijeenja i smanjenje mortaliteta.

Cilj je pobijediti bolest i boriti se za ivot: sprijeiti, otkriti, lijeiti, poduavati, razumjeti i izuiti.

BORBA PROTIV MALIGNIH TUMORAPrimarna prevencija: sprjeavanje obolijevanjaSekundarna prevencija. Rana detekcija- skrningTercijerna prevencija: adekvatno i pravovremeno lijenejPalijativna njegaIstraivanje - evidentiranje

PRIMARNA PREVENCIJA

Prevencija nastanka tumora kroz sprjeavanje izlaganja karcinogenim supstancama na radnom mjestu i ivotnoj sredini, te promocijom zdravih stilova ivota. Prioritet prevencije je edukacija stanovnitva o odgovornosti za vlastito zdravlje. Ona miri biti udruena sa spremnou drave da prihvati odgovornost da kreira nacionalne programe za borbu protiv raka.

Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) procjenjuje da se moe prevenirati najmanje treina karcinoma, s obzirom da je njihov veliki dio uzrokovan vanjskim faktorima na koje se moe uticati.

Oko 25%-30% karcinoma u razvijenim zemljama su direktno vezane za puenje, 16% u zemljama u razvoju. Pretjerana tjelesna teina, nezdrava ishrana, pretjerano konzumiranje alkohola, nedostatak kretanja, izlaganje suncu bez zatite su takoe faktiri koji utiu na pojavu karcinoma. Promjenom ivotnih navika moe se prevenirati 30-40% karcinoma. Izmeu 5-8% karcinoma se moe pripisati profesionalnom izlaganju karcinogenima: sunce, pasivno puenje, silikonski kristali, drvena praina, azbest, formaldehid, policiklini aromatski hzdrocarboni, chromium, cadmium, nickelInfektivni agensi: Oko 15%-20% humanih tumora u svijetu, u Evropi oko 10%. se mogu vezati za perzistentnu bakterijsku, virusnu, parazitarnu infekciju (HPV, HBV, BCV, helivobacter pzlori) - karcinom cerviksa uterusa, jetre, eluca, hematoloki malignomi. Antibakterijalni i antiviralni tretman i vakcinacije mogu biti znaajno orue u borbi protiv raka. Kontaminiacija zraka: partikule sastavljene od organskih i neorganskih supstanci, suspenzija u zraku, policikline organske materije, radionukleotidiradon, organska vlakna- azbest. Zagaenje vode: inorganasi arsen, sintetske organske materije, posebno sredstva za dezinfekciju, radium, radon, nitriti

Rana detekcija-skrining obuhvata preventivne preglede asimptomatske, ali rizine populacije sa ciljem otkrivanja bolesti u ranoj, predklikoj fazi i sprjeavanje njene progresije u kliniki manifestnu bolest. Skrining je spektar aktivnosti, ije sve osekvence trebaju biti koherentne i koordinirane na najviem dravnom nivou.

SKRINING PROGRAMI KOJI SE PREPORUUJU

Za skrining su pogodni:esti tumorikoji se jednostavno i efikasno dijagnosticirajukod kojih postoji efektivna terapija ako se otkriju u ranoj fazi

Karcinom dojke - mamografijaKarcinom grlia materice inspekcijski pregled i PAPA testKolorektalni karcinom test na okultno fekalno krvarenje, endoskopija