Dış Kalite Değerlendirme (DKD)

Dış Kalite Değerlendirme(DKD)

MODÜL

13

Aşağıdakilerden hangisi DKD yöntemi değildir?

a) yeterlilik testib) bir dış birimden yerinde değerlendirmec) kantitatif testlerin kalite kontrolü d) yeniden test ya da yeniden kontrol

numunelerinin laboratuvarlar arası değişimi

Isınma Sorusu

Isınma Sorusu Laboratuvarınız bir Dış Kalite Değerlendirme (DKD) kuruluşundan boyanmamış bir kan yayması almıştır. Yaymadan malaria parazit incelenmesi istenmektedir. Numunenin doğru raporlanacağından emin olmak için, yapmanız gerekenler nelerdir?

a) Taze boya ile boyayın, uzmana incelemesi için verin b) Taze boya ile boyayın ve tüm çalışanlara bunun malaria olup

olmadığını sorun, sonra yanıtları kıyaslayın c) Boyayın ve en başarılı çalışanınıza inceletin, yakındaki

laboratuvarları arayarak sonuçları doğrulayınd) Hasta numulerine kullandığınız rutin yöntemle preparatı

inceleyin

Isınma SorusuDKD kalite yönetiminin neden önemli bir bileşenidir?

a) hastaların günlük sonuçlarının doğruluğunu garanti eder

b) her zaman iş-akışındaki ön-inceleme, inceleme, inceleme sonrası aşamaları yönetir

c) özel DKD numuneleri için kalite testleri hakkında müşterilere bilgi sağlar

d) laboratuvarda test kalitesi derecesini objektif değerlendirme yoludur.

Öğrenim HedefleriKatılımcılar bu modülün sonunda :

• Laboratuvarın test sonuçları kalitesinin iyileşmesinde DKD programının önemini tartışabilecekler,

• Avantajları ve dezavantajları ile birlikte en az üç DKD metodunu tanımlayabilecekler,

• Uygun olmayan DKD sonuçlarını araştırmak için yöntem belirleyebileceklerdir.

6

Senaryo

• Yeni görevlendirilmiş laboratuvar sorumlusu, geçmiş DKD sonuçlarını incelemeye başladığında Gram boyama çalışmalarının hatalı olduğunu gözlemiştir.

• “Bu sorunu laboratuvar nasıl araştırmalı?”

Kalite Yönetim Sistemi

Organizasyon Personel Ekipman

Satın alma ve Stok Yönetimi

Bilgi Yönetimi

Doküman ve Kayıtlar

Olay Yönetimi

Süreç İyileştirilmesi

Müşteri Hizmetleri

Tesisler ve Güvenlik

Süreç Kontrolü

Değerlendirme

Dış Kalite Değerlendirmesi (DKD)

Bir dış kuruluş aracılığı ile laboratuar performansının objektif olarak değerlendirildiği sistem

DKD Metotları

YeterlilikTesti

Yeniden Kontrol-Yeniden

Test Etme

YerindeDeğerlendirme

DKD’nin Yararları

• farklı laboratuarlarda yapılan testlerin sonuçlarının ve performasının karşılaştırması

• sistematik problemlerde erken uyarı

• test kalitesi için objektif kanıt sağlanması

• iyileştirilmesi gereken alanların saptanması

• eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi

DKD’ nin Yararları

Laboratuvara yönelik amaçlar

Halk sağlığına yönelik amaçlar

Tanınma/Eğitim

Tek/Çok

Bölgesel/Ulusal/

Uluslararası

Zorunlu/Gönüllü

Ücretsiz/ Ücretli

Gizlilik

DKD

DKD• Laboratuar performansının bir ölçütü olduğu

için kalite yönetim sisteminin iyileştirilmesinde önemlidir.

ISO/IEC Kılavuz 43-1:1997

“Yeterlilik testi (YT) programları, analitik laboratuvarların performansını ve personelin yetkinliğini değerlendirmede kullanılan ve düzenli olarak organize edilen laboratuarlar arası karşılaştırmalardır.”

Yeterlilik Testi Tanımı

CLSI GP27-A2 27:8

“Numuneler, bir program dahilinde katılımcı laboratuvarlara analiz ve/veya tanımlama için gönderilir; her bir laboratuvarın sonucu gruptaki diğer laboratuvarların sonuçları ve/veya atanmış bir değerle karşılaştırılır, değerlendirme sonuçları rapor halinde laboratuvarlara gönderilir.”

Yeterlilik Testi Tanımı

16

YT organizasyonu /sağlayıcı Laboratuvar

analiz

YT performans raporu

sonuçların gönderilmesi

YT Süreci

YT numunelerin gönderilmesi

YT raporunun alınması

Düzeltici Faaliyetler

değerlendirme

Laboratuvar 1 Laboratuvar 2

Laboratuvarlar arası paylaşım yok

Final YT raporunun alınışı

YT: Laboratuvarın Rolü

ISO 15189

Aynı personelle, aynı yolla analiz et

iyileştirme

YT numunesi Hasta numunesi

18

YT sonuçları,laboratuvarda iyileştirmeye yönelik kullanılmadığı sürece tam bir yarar sağlanamaz.

YT sonuçları

YT’ler laboratuar kalitesinin değerlendirilmesinde tek başına yeterli değildir

YT sonuçları, hasta numunesi ile ilgili olmayan değişkenlerden (numune hazırlanması, matriks, kayıt işleri, istatistiksel metotlar vb.) etkilenir

YT, laboratuardaki tüm problemlerin- özellikle analiz öncesi ve sonrasına ait problemlerin- tespitine yönelik değildir

YT Sınırlamaları

Diğer DKD YöntemleriYeniden değerlendirme/Yeniden inceleme

Referans laboratuvarıLaboratuvar

Yeniden kontrol

Yeniden inceleme/değerlendirme

• Genellikle alanda pozitif çıkmış HIV test sonucunun doğrulanması amacıyla uygulanır.

• Alanda çalışılan örnek referans laboratuvara gönderilir.

• Referans lab aynı numuneyi farklı yöntemlerle çalışır.

• Genellikle ARB sonuçlarının değerlendirilmesinde kullanılır.

• Rastgele seçilen ARB pozitif/negatif preperatlar referans laboratuvar tarafından yeniden değerlendirilir.

• Kör çalışılması önerilir.

DOĞRULAMA AMACIYLA(YENİDEN İNCELEME)

DIŞ DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ(YENİDEN DEĞERLENDİRME)

ARB için, sonucu bilinen ve rastgele seçilmiş kör preparatların yeniden değerlendirilmesi: karşılaştırmalı sonuçlar

Ölçülen performans özellikleri

Körlenmemiş(1998)

(%)

Rastgele körlenmiş (2002)

(%)

A Eyaleti - duyarlılık 99.7 86.7

B Eyaleti - duyarlılık 98.9 84.7

A Eyaleti - özgüllük 99.8 99.1B Eyaleti - özgüllük 99.9 99.7

Martinez A, et al. Int J Tuberc Lung Dis 2005;9(3):301-5.

Yerinde Değerlendirme

• Genellikle ARB boyama ve HIV hızlı tanı testlerini kullanan laboratuvarların gerçek durumlarının denetlenmesi için yapılır

• Süreçlerin iyileştirilmesi için laboratuvara bilgi sağlanır

• Eğitimin planlanması ve uygulanması, izlenmesi, düzeltici faaliyetler ve sorunlu alanlar ile ilgili bilgi toplanır.

LaboratuvarDış grup ya da DKD sağlayıcıları

Periyodik ziyaretler

Yerinde değerlendirme öncesi ve sonrasında ARB mikroskopi performansının karşılaştırılması

Kum kovası olmaması 96 27

Balgam kaplarına dekontaminasyon yapılmaması 60 23

Dezenfektan olmaması 31 4

Biyo-tehlike atık kabı (kapaklı) bulunmaması 48 8

Laboratuvar giysileri olmaması 48 46

Teknisyenlerin ellerini yıkamaması 17 4

Sarf malzemelerin eksikliği 75 27

Uygun olmayan balgam toplanması 60 31

Lab. kayıtlarının uygun doldurulmaması 29 4

Preparatların/kapların uygun etiketlenmesi 31 13

Aziz, M. and G. Bretzel, Int J Tuberc Lung Dis 2002:6(4):340-349.

ÖNCE (%) SONRA(%)

YT, YK ve YD’nin KarşılaştırılmasıYeterlilik Testi (YT)• objektif performans ölçümü

sağlar• geniş uygulama alanı vardır• ekonomiktir

Yeniden İnceleme / Değerlendirme (Yİ/D)

• tek kullanımlık -tekrarı mümkün olmayan numuneler için uygundur.

• pahalıdır ve süreç uzundur.

Yerinde Değerlendirme (YD)• laboratuvarın gerçek durumunu ortaya

çıkarır• iyileştirmeler için fırsattır• yüksek maliyet ve uzun süre gerektirir

26

DKD’e Katılım• Bütün laboratuarlara

önerilir• Hastane Hizmet Kalite

Standartları (HKS) ve ISO gerekliliğidir

• Laboratuar performansının bir ölçütüdür

• Akreditasyon için gereklidir

ISO 15189

Hizmet Kalite Standartları

28

DKD Yönetim Süreci numuneler deftere işlenmeli, uygun şekilde

hazırlanmalı ve saklanmalı numunelere rutin analiz süreci uygulanmalı performans iyileştirilmelerinde kullanılmak üzere DKD

uygulamaları kaydedilmeli, izlenmeli ve saklanmalı yetersizlikler araştırılmalı, performans kabul

edilmemeli ve düzeltici faaliyetler yapılmalı Çıktılar yönetime ve tüm laboratuvar personeline

duyurulmalı

DKD sonuçları Düzeltici

faaliyetler

DKD performans problemleri

Problemler Numune Yönetimi

Analiz

Rapor

Analiz öncesi

Analiz sonrası

YT TEDARİKÇİSİ

DKDDKD

DKD Faaliyetlere Yönlendirmelidir

Sorunlarıtanımla

Sorunlarıtanımla

Düzelticifaaliyet

Yap

Özet

DKD, dış kuruluş tarafından laboratuvar performansının tarafsız olarak kontrol edildiği bir sistemdir

tüm laboratuvarlar DKD’ye katılmalıdır

çeşitli DKD yöntemleri vardır, en çok tercih edilen metot geleneksel metotdur

DKD numuneleri, hasta numuneleri ile aynı şekilde (rutin) işlem görmelidir

Anahtar Mesajlar

DKD için kaynak harcandığından katılımcı laboratuar tarafından DKD sonuçları en iyi şekilde değerlendirilmeli,

DKD, cezalandırıcı olmamalı

DKD, öğretici olarak görülmeli

DKD, iyileştirme aracı olarak kullanılmalı

DKD, kalite yönetim sisteminin kritik bir unsurudur

Kalite Yönetim Sistemi

Organizasyon Personel Ekipman

Satın alma ve Stok Yönetimi

Bilgi Yönetimi

Doküman ve Kayıtlar

Olay Yönetimi

Süreç İyileştirilmesi

Müşteri Hizmetleri

Tesisler ve Güvenlik

Süreç Kontrolü

Değerlendirme

Soru?

Katkı?