1

Privredna komora Republike SrpskeDragana Kokot Gambiroža, dipl. iur.

Jahorina, 2.12.2014. godina

Regulatorni okvir i zahtjevi EU u vezi sa informaciono-

komunikacionim tehnologijama

2

Uvod

U poslednjih deset godina i više, globalno poslovno okruženje rapidno se mijenja, a tehnologija, IKT i vještine postaju sve više važne u kontekstu međunarodne konkurentnosti.

Upotreba IKT u smislu privredne konkurentnosti, optimizacija resursa i inovacije dobijaju esencijalni značaj, što je definisano i u Strategiji “Evropa 2020”, odnosno “Digitalnoj agendi za Evropu”.

Regulatorni okvir za IKT u Evropi razvija se jednakom brzinom kao i sama tehnologija u ovoj oblasti sa ciljem uspostavljanja jedinstvenog digitalnog tržišta i maksimalnog stepena dostupnosti širokopojasnim mrežama, kao i brže internet konekcije.

Poslovni sektor EU suočava se sa ozbiljnim nedostatkom IKT stručnjaka, ali i vještih IKT korisnika, a prepoznati su i ozbiljni izazovi za integraciju privrednih društava, posebno MSP u globalni digitalni lanac vrijednosti, te povezivanja obrazovnog sistema i poslovne zajednice.

3

Regulatorni okvir za IKT u EU

“TELEKOM PAKET”: DIREKTIVA 2009/140/EC od 25 novembra 2009, kojom se

mijenja Direktiva 2002/21/EC o zajedničkom regulatornom okviru za elektronske komunikacione mreže i usluge, Direktiva 2002/19/EC o pristupu i Direktiva 2002/20/EC o izdavanju dozvola;

DIREKTIVA 2009/136/EC od 25 novembra 2009, kojom se mijenja Direktiva 2002/22/EC o univerzalnom servisu i pravima korisnika u vezi sa elektronskim komunikacionim mrežama i uslugama, Direktiva 2002/58/EC o obradi ličnih podataka i zaštiti privatnosti u sektoru elektronskih komunikacija i Uredba (EC) br. 2006/2004 o saradnji između nacionalnih vlasti odgovornih za sprovedbu zakona o zaštiti potrošača;

Uredba (EC) br. 1211/2009 od 25 novembra 2009, kojom se osniva Tijelo evropskih regulatora za elektronske komunikacije (BEREC)

4

STRATEGIJA “EVROPA 2020”

Evropska strategija za pametan, održiv i inkluzivan rast – odgvor na posljedice svjetske krize;

Pet mjerljivih EU ciljeva koji bi do 2020 trebali da ubrzaju proces oporavka i napredak u oblasti zaposlenja, istraživanja i inovacija, klimatskih promjena i energije, obrazovanja i smanjenja siromaštva; predstavljaju uputstvo u kojem pravcu EU treba da ide i

podrazumijevaju da je moguće mjeriti uspjeh; Prioriteti:

Pametan rast – razvoj privrede zasnovan na znanju i inovacijama;

Održiv rast – podrška “zelenijoj”, konkurentnijoj i privredi koja efikasno koristi resurse;

Inkluzivan rast – podsticaj zapošljavanju u privredi koji će uticati na društvenu i teritorijalnu povezanost;

5

STRATEGIJA “EVROPA 2020”

Glavni ciljevi: Zaposleno 75% populacije starosti 20-64 godina; Ulaganje u istraživanje i razvoj u visini 3% BDP EU; Postizanje “20/20/20” klimatskih/energetskih

ciljeva (uključujući povećanje smanjenja emisija do 30%);

procenat mladih koji prije vremena napuštaju školu ispod 10% i najmanje 40% mladih sa stečenim obrazovanjem trećeg stepena;

20 miliona manje ljudi izloženih riziku od siromaštva;

6

SEDAM STUBOVA STRATEGIJE

1. “Unija inovacija” – unapređenje okvirnih uslova i pristupa finansijama za istraživanje i inovacije kako bi se obezbijedilo da se inovativne ideje pretvore u proizvode i usluge koji će kreirati rast i poslove;

2. “Mladi u pokretu” – unapređenje učinkovitosti obrazovnog sistema i olakšavanje pristupa mladih tržištu rada;

3. “Digitalna agenda za Evropu” – ubrzanje primjene veoma brzog interneta i postizanje koristi koje domaćinstvima i privrednim društvima omogućava jedinstveno digitalno tržište; Reforma istraživačkih i inovacionih fondova i povećanje

podrške u oblasti IKT, kako bi se osnažila evropska tehnološka moć u ključnim strateškim oblastima i kreirali uslovi za porast MSP kao lidera na tržištu u nastajanju i kako bi se stimulisale IKT inovacije u svim poslovnim sektorima;

6

7

SEDAM STUBOVA STRATEGIJE

4. “Štedljiva Evropa” – razdvajanje privrednog rasta od korištenja resursa; podrška prelasku na nisko-karbonsku privredu, povećanje korištenja obnovljivih izvora energije, modernizacija transportnog sektora i promocija energetske efikasnosti; Razvoj pametne, unapređene i u cjelosti povezane transportne i

energetske infrastrukture i potpune upotrebe IKT; Ubrzati razvoj instrumenata za uštedu energije koja će doprinijeti

povećanju efikasnosti u energetskom sektoru, posebno ako su bazirani na upotrebi IKT;

5. “Industrijska politika za eru globalizacije” – unapređenje poslovnog ambijenta, posebno za MSP i podrška razvoju jake i održive industrijske baze sposobne za globalnu utakmicu;

6. “Agenda za nove vještine i poslove” – modernizacija tržišta rada i jačanje građana razvijanjem njihovih vještina kroz ciklus cjeloživotnog učenja;

7. “Evropska platforma protiv siromaštva” – obezbjeđenje društvene i teritorijalne kohezije tako da se koristi od razvoja i zapošljavanja sveobuhvatno dijele, te da siromašni i društveno marginalizovani slojevi žive dostojanstveno i aktivno učestvuju u društvu;

7

8

“DIGITALNA AGENDA ZA EVROPU”

CILJ: da pomogne evropskim građanima i privredi da postignu maksimalnu korist iz digitalnih tehnologija;

Objavljena u maju 2010.; sadrži 101 mjeru grupisanu u sedam prioritetnih oblasti;

Sedam stubova DAE:1. Jedinstveno digitalno tržište2. Interoperabilnost i standardi3. Povjerenje i zaštita4. Brzi i ultrabrzi pristup internetu5. Istraživanje i inovacije6. Unapređenje digitalne pismenosti, vještina i uključenosti7. Koristi za EU društvo zasnovane na IKT

Ciljevi DAE podržani su od strane evropskog programa za ulaganje u IKT istraživanje “Horizont 2020”;

9

Izvještaj o digitalnim prioritetima

Objavljen 18. decembra 2012., identifikuje sedam glavnih oblasti u koje bi se trebalo ulagati kako bi se stimulisali uslovi za rast i zapošljavanje u Evropi:

1. Kreiranje novog i stabilnog regulatornog okruženja za širokopojasnost;

2. Nova infrastruktura za digitalne usluge kroz program kreiditiranja “Connecting Europe Facility”;

3. Pokrenuti Veliku koaliciju za digitalne vještine i poslove4. Predložiti EU strategiju o kibernetskoj bezbjednosti i direktive5. Ažurirati EU Okvir za autorska prava6. Ubrzati računarstvo “u oblaku” kroz kupovnu moć javnog sektora7. Predložiti novu strategiju o elektronskoj industriji – “Airbus of

Chips” – Komisija planira da Evropa bude odgovorna za 20% globalne proizvodnje čipova do 2020;

9

10

Potencijalnirezultati realizacije DAE

Potpuna implementacija ažurirane Digitalne Agende povećala bi do 2020. godine, evropski BDP za 5% ili 1500 Eur po osobi i to povećanjem ulaganja u IKT, unapređenjem nivoa e-vještina radne snage, omogućavanjem inovacija u javnom sektoru i reformom okvirnih uslova za internet privredu.

U smislu zaposlenja, oko 1,2 miliona poslova bilo bi kreirano kroz izgradnju infrastrukture.

10

11

13 specifičnih ciljeva DAE

Samo neki od ciljeva: Pokrivenost cijele EU širokopojasnom

mrežom iznad 30 Mbps do 2020 50% populacije kupuje online do 2015 20% populacije učestvuje u prekograničnoj

online kupovini do 2015 33% MSP kupuje/prodaje online putem do

2015 Uduplati javna ulaganja u IKT I&R do 11 mld

do 2020.....

11

12

“HORIZONT 2020”

Nајveći EU program za finansiranje istraživanja i inovacija Definiše tri prioriteta:

Izvrsna nauka Industrijsko vodstvo Društveni izazovi

IKT Istraživanje i Inovacije u oviru „Industrijskog vodstva“ – Razvoj vodstva i industrijskih tehnologija“, odnosno u dijelu „Informaciono-komunikacione tehnologije“ Razvoj ove oblasti omogućava Evropi da razvije sledeću generaciju

otvorenih platformi na čijem vrhu bi se nalazila raznovrsnost inovativnih računarskh uređaja, sistema i aplikacija koje se mogu primjeniti. Ova nova rješenja omogućila bi obilje novih poslovnih uspjeha, posebno za MSP, a doprinijela bi povećanju konkurentnosti, kreiranju radnih mjesta i podršku razvoju.

13

“HORIZONT 2020”

IKT sektor predstavlja 4,8% evropske privrede. Generira 25% od ukupnih poslovnih troškova u oblasti

istraživanja i razvoja (R&D), a investicije u IKT iznose 50% od ukupnog evropskog rasta proizvodnje.

Očekuje se da će EU investicije u IKT porasti za oko 25% u okviru programa “Horizont 2020” poredeći sa FP7.

Ove EU investicije pružiće podršku cijelom lancu, od osnovnih istraživanja do inovacije koje mogu rezultirati novih poslovnim napretkom, često na bazi tehnologija u razvoju.

Informacione i komunikacione tehnologije podupiru inovacije i konkurentnost u privatnom i javnom sektoru i omogućavaju naučni progres u svim disciplinama.

U H2020, IKT tematika zastupljena je u svim prioritetima, od “Izvrsne nauke” do “Industrijskog vodstva” i “Društvenih izazova”.

13

14

EU propisi u proceduri

Prijedlog UREDBE EVROPSKOG PARLAMENTA I VIJEĆA o utvrđivanju mjera u vezi sa evropskim jedinstvenim tržištem elektronskih komunikacija i ostvarenju „Povezanog kontinenta” te o izmjeni direktiva 2002/20/EZ, 2002/21/EZ i 2002/22/EZ i uredbi (EZ) br. 1211/2009 i (EU) br. 531/2012  Opšti cilj ovog prijedloga je napredovanje ka jedinstvenom

tržištu elektronskih komunikacija na kojem: građani i preduzeća mogu elektronskim komunikacionim

uslugama pristupiti s bilo kojeg mjesta u Uniji, bez prekograničnih ograničenja ili neopravdanih dodatnih troškova,

preduzeća koja pružaju elektronske komunikacione mreže i usluge mogu vršiti djelatnost i pružati mreže i usluge bez obzira na mjesto njihova poslovnog nastana ili mjesto u EU, na kojem se nalaze njihovi korisnici.

1515

RAZLOZI ZA PREDLAGANJE UREDBE: Danas je Evropa rascjepkana u 28 odvojenih nacionalnih komunikacionih tržišta s

ograničenim brojem učesnika. Kao posljedica ovoga, nijedan operater nije zastupljen u više od polovine država članica, većina ih je zastupljena u mnogo manjem broju država članica, a uopšteno govoreći više od 200 operatera opslužuje tržište koje broji 510 miliona korisnika.

Na primjer, pravila EU o odobravanju, regulatornim uslovima, dodjeli spektra i zaštiti potrošača različito se provode. Zbog te neujednačenosti stvaraju se prepreke za ulaz i povećavaju se troškovi za operatere koji žele pružati prekogranične usluge čime im se onemogućava širenje. To je u potpunoj suprotnosti sa SAD ili Kinom, čija jedinstvena tržišta broje 330 tj. 1400 miliona korisnika koje opslužuju četiri ili pet velikih operatera, za koje vrijedi jedno zakonodavstvo, jedan sistem izdavanja odobrenja i jedna politika spektra.

U svijetu u kojem je IKT rasprostranjen, rascjepkano elektronsko komunikaciono tržište potkopava djelotvornost i produktivnost cjelokupne privrede. Procjenjuje se da neiskorišteni potencijal jedinstvenog tržišta EU iznosi do 0,9 % BDP, tj. 110 milijardi eura godišnje. Koristi jedinstvenog tržišta samo za poslovne komunikacione usluge iznose gotovo 90 milijardi eura godišnje.

U privredi generalno, povećanjem ulaganja u IKT, poboljšanjem računarskih vještina radne snage i reformom uslova za internet privredu može se pospješiti rast BDP do 2020. za dodatnih 5%, i otvoriti 3,8 miliona radnih mjesta.

EU propisi u proceduri

Prijedlog Direktive o mrežnoj i informacionoj sigurnosti (Proposal for a DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL concerning measures to ensure a high common level of network and information security across the Union)

Cilj predložene Direktive je da se obezbijedi visok stepen mrežne i informacione sigurnosti. Ovo podrazumijeva unapređenje sigurnosti na internetu i privatnim mrežama i informacionim sistemima podupirući funkcionisanje društva i privrede.

Cilj se može postići zahtjevajući od članica EU da povećaju stepen spremnosti i unaprijede međusobnu saradnju, zahtjevajući od operatera kritičnih infrastruktura, kao što su energija i transport i ključnih pružalaca usluga informacionog društva (e-trgovina, društvene mreže itd.), kao i od javne administracije da preduzmu neophodne korake za upravljanje rizikom bezbjednosti i prijavljivanje ozbiljnih incidenata nadležnim nacionalnim organima.

16

EU propisi u proceduri

INVESTICIONI PLAN(2015-2017)

Najavljen krajem novembra 2014. godine Vrijedan 315 mld Eur Cilj – evropski rast i zapošljavanje Tri stuba:

STRUKTURALNE REFORME za vraćanje Evrope na put razvoja

FISKALNA ODGOVORNOST kako bi se vratila sigurnost javnih finansija i obezbijedila fiskalna sigurnost

INVESTICIJE da se ubrza rast i održivost U planu osnivanje Evropskog fonda za strateške investicije

(European Fund for Strategic Investments (EFSI)) u partnerstvu sa Evropskom investicionom bankom (European Investment Bank (EIB)).

17

18

REGULATORNI OKVIR RS/BIH

Regulatorni okvir BiH i Republika Srpska Republika Srpska: Zakon o elektronskom potpisu (59/08, 68/13) Zakon o elektronskom dokumentu (110/08) Zakon o elektronskom poslovanju (59/09) Zakon o informacionoj bezbjednosti (70/11) Uredba o nosiocu poslova elektronske certifikacije u republičkim organima uprave (114/08,

73/09) – AIDRS Uredba o mjerama informacione bezbjednosti (91/12) Bosna i Hercegovina: Zakon o elektronskom potpisu (91/06) - Agencija za identifikacione dokumente, evidenciju i

razmjenu podataka (Agencija IDDEEA) - U zatvorenom domenu povjerenja izdaje digitalne certifikate za službenike javne uprave

Zakon o elektronskom pravnom i poslovnom prometu (88/07) Zakon o elektronskom dokumentu (58/14) Odluka o osnovama upotrebe elektronskog potpisa i pružanje usluga ovjeravanja (21/09) Odluka o elektronskom poslovanju „e-Vladi“ u Savjetu Ministara BiH (7/10) Odluka o usvajanju Dokumenta o korištenju elektronskih komunikacionih mreža u institucijama

BiH (27/14) Prednacrt Politike razvoja informacionog društva u BiH – javne konsultacije u toku do

20.12.2014. godine

19

ZNAČAJ I POTENCIJALI SEKTORA IKT U PRIVREDI I DRUŠTVU

Razvoj IKT sektora utiče na rast i otvaranje radnih mjesta

U vrijeme nove industrijske revolucije Evropa može koristiti digitalizaciju kao pokretač društvenog i privrednog rasta, u skladu sa strategijom Evropa 2020

Digitalizacijom se postiže produktivnost, sigurnost radnog mjesta i zadovoljstvo potrošača.

Digitalizacija omogućava ljudima da se pokušaju izdržavati uz pomoć mikropreduzetništva.

Osim toga, digitalizaciju bi trebalo koristiti za težnju ka visokom rastu preduzetništva jer omogućava stvaranje i isporuku proizvoda i usluga nezavisno od vremena i mjesta.

Prema istraživanjima Komisije, Evropa bi do 2020. godine mogla uvećati svoj BDP za 4% podsticanjem razvoja unutrašnjeg digitalnog tržišta, a javna uprava bi digitalizacijom javnih usluga mogla smanjiti svoje troškove za 15-20%.

Internet čak i u doba visoke nezaposlenosti stvara pet novih radnih mjesta na svaka dva izgubljena.

Europe's Digital Challenge (Digitalni izazov Europe)http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/20131010_en. pdf

20

ZNAČAJ I POTENCIJALI SEKTORA IKT U PRIVREDI I DRUŠTVU

Definisanjem modela finansiranja između javnog i privatnog sektora uspostavila bi se visokokvalitetna i pristupačna infrastruktura koja je sposobna podržavati računarstvo u oblaku, veliku količinu podataka i brze širokopojasne veze.

Pomažući ljudima da steknu odgovarajuće digitalne i preduzetničke vještine omogućava im se da u potpunosti iskoriste nove tehnologije, analiziraju veliku količinu podataka, razumiju pitanja kibernetičke sigurnosti, povećaju svoju zapošljivost, te stvaraju nove poslovne prilike.

Fleksibilan regulatorni okvir koji smanjuje troškove i olakšava osnivanje i rad IKT preduzeća, omogućava istovremeno lak pristup finansiranju i podstiče inovacije, uključujući politike procjenjivanja i nagrađivanja.

Odgovornost za zaposlenost nije samo na pojedincu: svi akteri – preduzeća, univerziteti, škole, lokalne vlasti i mladi – trebaju u tome učestvovati;

Proizvodi i usluge koje se mogu digitalno proizvesti i prodati mogu stvoriti rast koji manje opterećuje prirodne resurse.

Univerziteti koji su prihvatili digitalizaciju mogu vjerodostojnije osavremeniti druge grane u svojoj regiji, na temelju načela „trokuta znanja“ (obrazovanja, istraživanja i inovacija), i tako pomoći preduzećima da stvore nova radna mjesta, a javnom sektoru da razvije eVladu i e-usluge.

21

PRIMJERI DOBRE PRAKSEDRUŠTVENO ODGOVORNO POSLOVANJE

Društveno odgovorno poslovanje jedan od zahtjeva modernog poslovanja

INOVA d.o.o. Banja Luka – Poslovna zona a.d. Banja Luka i Arhitektonsko-građevinski fakultet Banja Luka – kreiranje software za mapiranje poslovnih zona

22

CILJEVI EU/RS/BIH

Omogućiti elektronsko poslovno okruženje za promet elektronskih dokumenata u državnoj upravi, pravosuđu, privredi i drugim oblastima, te tako stvoriti uslove za razvoj konkurentne ekonomije, efikasnije i racionalnije državne uprave, i kroz uspostaljanje eServisa, ostvariti bolju međusobnu komunikaciju između poslovnih subjekata, državne uprave i građana

Ovo smanjuje troškove poslovanja, doprinosi uštedama, stvara veću dodatnu vrijednost, smanjuje sivu ekonomiju i minimizira korupciju.

Omogućiti građanima, poslovnim i drugim subjektima, da svoje obaveze ili zahtjeve prema upravi obavljaju na što efikasniji način, uz minimalne troškove i broj fizičkih kontakata sa organima uprave, i to putem više različitih elektronski baziranih kanala za isporuku servisa (web, mobilni telefon, itd).

23

ZAKLJUČCI

Prepoznati IKT sektor kao značajnu privrednu granu Obezbijediti spremnost, volju i saglasnost svih aktera na

svim nivoima Obezbijediti angažman stručnjaka za pripremu

projektnih aplikacija za EU fondove Oblast IKT je jedna od rijetkih oblasti u kojima domaća

privreda može ubrzano da se razvija, kreativno izražava i bude konkurentna

Prednosti se ogledaju kroz izostanak npr. određenih laboratorijskih analiza, sertifikata, dozvola itd. (izvoz drugih proizvoda poput poljoprivrednih, prehrambenih proizvoda, proizvoda drvne industrije itd. zahtjeva posjedovanje sertifikata, dozvola, standarda i sl.)

24

HVALA NA PAŽNJIDragana Kokot Gambiroža

Rukovodilac Službe za pravne, kadrovske i opšte poslove

draganak@komorars.ba051/215-784

25