Biljna tkiva

U organizmu skrivenosemenica se razlikuju dve osnovne grupe biljnih tkiva: tvorna tkivatrajna tkiva

Tvorna tkiva

-Meristemi-

Tvorna tkiva grade ćelije koje imaju sposobnost da se neprekidno dele i od njih nastaju i razvijaju se sva ostala trajna tkiva

Rastenje biljke odvija se samo u zonama koje sadrže meristemske ćelije – sposobne za višestruke deobe

Više biljke se odlikuju rastenjem tokom čitavog života

Vrste tvornih tkiva

Prema načinu postanka razlikuju se dve osnovne grupe meristemskih tkiva:

Primarna• vode poreklo od klice i zadržavaju sposobnost deobe tokom čitavog života •nazivaju se primarni meristemi

Sekundarna•nastaju od ćelija nekog trajnog tkiva koje su naknadno postale sposobne da se dele•nazivaju se sekundarni meristemi

Bočni meristemi

Kako biljke rastu ?

Vršni (primarni) meristemi izdanka (u pupoljcima)

Vršni (primarni) meristemi korena

2. Bočna tvorna tkiva cilindričnog su oblika pomoću njih stablo i koren sekundarno debljaju (rastu u

širinu) pripadaju sekundarnim meristemima pripadaju im:

kambijum felogen

Prema položaju koji zauzimaju u biljci tvorna tkiva se dele na:

1. Vršna tvorna tkiva

nalaze se na vrhovima korena i stabla nazivaju se vegetacione kupe. deobama ćelija ovog tkiva biljka raste u dužinu pripadaju primarnim meristemima

4. Tkiva rane

nastaju na mestima povrede biljnih organa.

3. Umetnuta tvorna tkiva

interkalarna tkiva obrazuju se između trajnih tkiva, kao npr. u osnovi lista koji raste

Trajna tkiva

Trajna tkiva su izgrađene od ćelija koje vrše određenu funkciju

Trajno su ili delimično izgubile sposobnost deobe

Neka od trajnih tkiva mogu ponovo steći sposobnost deobe i na taj način od njih postaju sekundarni meristemi.

Ćelije ovih tkiva su krupnije od meristemskih i imaju veće vakuole

Zavisno od funkcije koju vrše, trajna tkiva su podeljena na: površinska osnovna mehanička provodna žlezdana

Površinska tkiva

Površinska (pokorična) tkiva se nalaze na površini svih biljnih organa.

Imaju ulogu da: zaštite unutrašnjost organa od nepovoljnih uticaja spoljašnje sredineomoguće razmenu materija tih organa i sredine.

U zavisnosti od kog tvornog tkiva nastaju, razlikuju se dva tipa površinskog tkiva:

primarno, kome pripada epidermis i sekundarno u koje spadaju:

•pluta•mrtva kora

EpidermisKutikula je masna materija skoro nepropustljiva za vodu i gasove. U epidermisu se obrazuju stome preko kojih se vrši razmena gasova i odavanje vode.

Zidovi ovih ćelija su zadebljali prema spoljašnjoj sredini i pokriveni su kutikulom, dlakama i drugim tvorevinama radi što bolje zaštite.

Epidermis čine žive ćelije koje su tesno pripijene jedna uz drugu.

Sekundrarna površinska tkivaPluta

Plutu obrazuje felogen plute (naziva se još i plutin kambijum)

Ćelije plute su čvrsto međusobno spojene, mrtve i ispunjene vazduhom.

epidermis

pluta

felogen

Pluta je nepropusna za vodu i gasove pa se zbog toga obrazuju otvori za provetravanje – lenticele. Lenticele imaju oblik brazde ili kvržice.

Sekundrarna površinska tkivaMrtva koraPluta ne

dozvoljava dovod hranljivih materija.

Sva tkiva koja leže ispred plute (ka periferiji stabla) pre ili kasnije uginu

Kompleks mrtvih tkiva i plute čini mrtvu koru.

Osnovna tkivaČine osnovnu masu biljnog tela. Parenhimska tkiva ili osnovna tkiva

biljaka su prosta trajna tkiva izgrađena od jedne vrste ćelija

Pružaju se kroz čitavo biljno telo obrazujući jedan neprekidni sistem u koji su uronjena sva tkiva osim pokoričnih.

Parenhimska ćelija

1. Citoplazma

2. Ćelijski zid

3. Vakuola

Vakuola

Parenhimsko tkivo

Tipovi parenhimskih tkiva

Zavisno od funkcije koju obavljaju ova tkiva se dele na: parenhim za apsorpciju vode i mineralnih

materija (apsorpcioni parenhim) parenhim za fotosintezu (hlorenhim) parenhim za magacioniranje rezervnih

materija provodni parenhim parenhim za magacioniranje vazduha

(aerenhim).

Parenhim za apsorpcijuParenhim za apsorpciju vode i mineralnih

materija (rizodermis) kao i rastvorenih organskih materija su tkiva koja zauzimaju periferni položaj na biljci.

Ćelije su tankih zidova, sa krupnim jedrom i dosta citoplazme, a često i sa sposobnošću da izlučuju određene materije koje omogućavaju ili povećavaju apsorpciju materija.

Rizodermis (epiblem) je jednoslojno tkivo koje se nalazi u određenom delu korena

Ćelije ovog tkiva su često produžene u korenske dlake, čime se mnogo povećava njihova površina, a samim tim i njihova moć upijanja.

Parenhim za fotosintezuParenhim za fotosintezu nalazi se u

listovima i mladim, zelenim stablima. Njegove ćelije sadrže sve ćelijske

organele, a posebno su dobro razvijeni hloroplasti u kojima se obavlja proces fotosinteze.

Tkivo za fotosintezu povezano je sa provodnim tkivom da bi se materije stvorene u fotosintezi prenosile do svih delova biljke.

U listu je ovo tkivo izgrađeno od dve vrste ćelija:

prema naličju lista nalazi se sunđerasto tkivo građeno od ćelija nepravilnog loptastog oblika, između kojih se nalaze prostrani intercelulari.

prema licu lista nalazi se palisadno tkivo, građeno od zbijenih ćelija oblika tetraedra;

Parenhim za magacioniranje Parenhim za magacioniranje čine ćelije koje imaju sposobnost da

nagomilavaju organske materije ili vodu. Takvo tkivo se nalazi u krtolama, rizomima ili zadebljalim korenovima. Drvenaste biljke magacioniraju hranljive materije u stablima, a neke u

listovima (aloja, čuvarkuća). Ova tkiva su česta u plodovima i semenima. Biljke sušnih predela prilagođene su tako da mogu nagomilavati

velike količine vode u lišću (agava) ili u stablu (kaktusi).

Provodni parenhim Služi za provođenje materija pa su ćelije koje ga grade izdužene u

pravcu u kome se materije provode. Nalazi se u floemu i ksilemu.

Aerenhim Parenhim za magacioniranje vazduha nalazi se u biljnim delovima

koji se razvijaju u sredinama sa nedovoljno kiseonika, kao što su mulj i voda.

Vazduh se magacionira u krupnim intercelularima koji su glavni nosioci funkcije ovog tkiva.

Parenhim za čuvanje vode

Sukulentne biljke - biljke sa sočnim, “mesnatim” stablima ili listovima; žive na toplim i sušnim staništima; ali ih ima i u hladnijim predelima – čuvarkuće.

Kod kaktusa (fam. Cactaceae) stablo je sukulentno

Aerenhim

Mehanička tkivaĆelije mehaničkog tkiva su tesno međusobno

spojene i imaju debele celulozne zidove sa malobrojnim i sitnim porama, pa daju čvrstinu biljci.

Mehanički elementi su u biljnim organima specifično raspoređeni tako da se uz najmanji utrošak materijala obezbeđuju najveća moguća čvrstoća.

Razlikuju se dve osnovne vrste ovog tkiva: kolenhim i sklerenhim

Kolenhim mehaničko tkivo mladih

organa koji još rastu. Sastoji se od živih ćelija čiji su

zidovi neravnomerno zadebljali.

Ćelije su sakupljene u trake ili cilindre, koji se obično nalaze ispod epidermisa mladih stabala

Sklerenhim je građen od mrtvih ćelija jako zadebljalih i

odrvenelih ćelijskih zidova. Nalazi se u svim delovima biljke koji su prestali sa rastom.

Deli se na: sklereide likina vlakna i drvena vlakna.

Sklereidi (kamene ćelije) su ćelije sa jako zadebljalim ćelijskim zidom, razbacane između ćelija drugih tkiva. Ima ih i u masi, kao npr. u plodu kruške.

Likina vlakna su ćelije izduženog oblika, sa zašiljenim vrhovima, te imaju oblik vretena.

Likina vlakna konoplje mogu biti dugačka 10 mm, lana 40 mm, a kod nekih biljaka dostižu dužinu do 20 cm. Zidovi ovih ćelija su celulozni i zbog toga su cenjena u industriji (lan, konoplja, kopriva).

Drvena vlakna (libriform vlakna) se nalaze u drvenom delu stabla. Kraća su od likinih vlakana i njihovi zidovi su jako odrveneli

Raspored mehaničkih tkiva u biljnim organima

Provodna tkivaProvodno tkivo je

specijalizovano za provođenje materija kroz biljku.

Razlikuju se dve vrste ovog tkiva: ksilem i floem.

FLOEM

KSILEM

provodni snopić

kambijum

KsilemKsilem provodi vodu i u njoj

rastvorene neorganske materije od korena ka listovima i drugim delovima biljke

Ksilem je izgrađen od mrtvih ćelija sa odrvenelim zidovima, koje se nazivaju: traheje i traheidi

Traheje dugačke cevi nastale uzdužnim

spajanjem ćelija. Uzdužni zidovi ćelija koje će

obrazovati traheju odrvenjavaju, a njihovi poprečni zidovi nestaju.

Traheide su izdužene ćelije najčešće sa šiljatim vrhovima.

Floem

Floem provodi rastvorene organske materije od mesta gde se stvaraju fotosintezom, odnosno od lista pa do svih delova biljke.

Grade ga žive ćelije: sitaste cevi i ćelije pratilice

Ćelija pratilica

vakuola

kanal

hloroplast

Jedro

mitohondrije

proteini

Element sitaste cevi

plastid

Element sitaste cevi

ER

citoplazma

plazmalema

Ćelijski zid

Pore u sitastoj ploči

Sitasta ploča

pore

Bočni zid

FLOEM

Sitaste cevi nastaju od niza ćelija, na čijim

se poprečnim zidovima stvaraju perforacije (lat. perforare = probušiti), pa imaju izgled sita (otuda im i naziv).

Ove ćelije su bez jedra i imaju malo citoplazme.

Ćelije pratilice su priljubljene uz sitaste cevi i sa njima su u vezi preko otvora u bočnim zidovima. Kroz te otvore prolaze plazmodezme (konci citoplazme koji povezuju ćelije). Ćelije pratilice imaju jedro

Parenhim floema

Floem i ksilem čine provodne snopiće.

Provodni snopići mogu biti prosti provodni snopići.

• izgrađeni samo od jedne vrste tkiva (ili ksilema ili floema)

složeni provodni snopići. • kada sadrže i floem i ksilem

Provodni snopići čine nervaturu listova

Ksilemski sud - traheja Floemski sud – sitasta cev

Jedan pravac

Voda i minerali

Nema poprečnih zidova

Lignificiran zid

Voda i hrana

Poprečni zidovi perforirani

Dva pravca

epidermis

parenhim

kambijum

ksilem

ksilem floem

floemkambijum

Žlezdana tkivaĆelije žlezdanih tkiva stvaraju

i izlučuju različite sekrete. Sekreti su proizvodi

metabolizma koji biljni organizam izlučuje spolja ili sakuplja u svom telu (u vakuolama).

Sekreti se mogu sakupljati u cevima ili kanalima, kao što su npr. mlečne cevi, kod familije mlečika (Euphorbiaceae) i smolni kanali (kod četinara). mlečne cevi maslačka

Taraxacum sp.

Uljne ćelije u kruničnim listićima

magnolije, Magnolia sp.

Izlučivanje sekreta van biljnog tela ostvaruje se pomoću žlezdanih ćelija koje grade posebne strukture: žlezdane dlakenektarijehidatode

Žlezdane dlake luče eterična ulja (žalfija, lavanda) ili odbrambene materije (kopriva)

Lavanda sp., žlezdane i nežlezdane dlake

Žalfija (Salvia sclarea)

Žlezdane žarne dlake kod koprive - Urtica dioica

Nektarije su žlezde koje izlučuju sladak sok (nektar), koji ima važnu ulogu u oprašivanju cvetova.

Pomoću hidatoda se izlučuje voda iz biljke. Izlučivanje vode u kapima naziva se gutacija (biljna rosa).

Hidatode po obodu lista vrste Alchemilla sp.

Četiri žute (2) cvetne nektarije kod mlečike – Euphorbia cyparissias

Literatura

Biologija za I razred gimnazije, udžbenik Vizuelni rečnik botanike, NNK Internacional, Beograd,

2001. Jančić, R: Botanika farmaceutika, Službeni list SCG,

Beograd, 2004. Kojić, M: Botanika, Naučna knjiga, Beograd, 1989. Marinković, R, Tatić, B, Blaženčić, J: Morfologija

biljaka, Beograd, 1979. www.bionet-skola.com