biljna tkiva - osnove

8/17/2019 biljna tkiva - osnove

1/42

Građ a biljnih tkivaHISTOLOGIJA

Prof. dr. sc. Edita Štefanić Poljoprivredni fakultet u Osijeku


2/42

Tkiva kormofita Vrste tkiva razlikuju se po:

obliku, sadržaju svojstvima stijenke staničnih elemenata

Što je biljka na višem stupnju organizacije to imaviše vrsta tkiva

Postoje dvije temeljne skupine tkiva: Tvorna ili meristemska tkiva Trajna tkiva


3/42

Tvorna ili meristemska tkiva Sastoje se od stanica koja

imaju sposobnost diobe

stanica (mitoza)

Mlade, embrionske stanices tankom stijenkom,bogate citoplazmom i svelikom jezgrom bezvakuola

Izodijametričnog oblika,priljubljene jedna uzdrugu, bez intercelulara

Nakon diobe jedna odstanica zadrži

meristemski karakter, adruga se diferencira utrajnu stanicu

Trajne stanice nemajusposobnost mitotske diobe,grade glavninu korijena,

stabljike, lista, cvijeta iploda


4/42

Tvorna ili meristemska tkiva Prema vremenu postanka i položaja na biljci razlikuju se:

1. primarni meristemiapikalni, lateralni, interkalarni

2. sekundarni meristemikambij, felogen


5/42

Primarni meristemi - apikalni Diobama stanica primarnih

meristema biljka raste u

dužinu, stabljika u visinu,a korijen u dubinu

Iz njih se diferenciraju

organi: listovi, bočniogranci, cvjetovi

Zameću se još u klici iz

stanič ja koje zovemoprameristem ilipromeristem

U odrasle biljkemeristemske se stanice

nalaze na vršnimdijelovima biljke:

1. na vrhu stabljike

(vegetacijski vršakstabljike)2. na vrhu korijena

(vegetacijski vršak

korijena)

► vršni ili apikalnimeristemi


6/42

Primarni meristemi -apikalni

vegetacijski vršak stabljike

Tvorba konusnog oblika,duga od oko 90 do µm -3,5 mm

Smještena je na vrhustabljike (glavne stabljike,svake grane, ogranka igrančice)

Apikalni meristem

Lisni

primordij

prokambij

Iz: Moore,R., Clark,D.W., Stern, K.R.: Botany.WCB, 1995 .


7/42

Primarni meristemi - apikalni

vegetacijski vršak stabljike Izvana je obavijen

tunikom ili periblemom,

s dva ili više nizovaizodijametričnih stanica

Većina dvosupnica (oko

65%) ima dvoslojnutuniku

Unutrašnjost je ispunjena

tkivom korpusom ilipleromom, građen odproduženih stanicanepravilnog rasporeda

Na vrhu svakog niza tunikei na vrhu korpusa nalazi se jedna centralno smještenatzv. inicijalna stanicakoja se neprekidno dijeli inikada ne prelazi u trajnu

stanicu

Njezinim se diobamavegetacijski vršak stalno

obnavlja


8/42


vegetacijski vršak stabljike Vanjski sloj tunike je

protoderma ili

dermatogen – iz njeganastaje epiderma ilikožno tkivo

Iz ostalih slojeva tunikenastaje primarna kora

Iz korpusa nastaje

centralni ili središnjicilindar odnosnoprovodno tkivo

Lisni zametci iliprimordiji – na bazi

vegetacijskog vrška Oblik izbočina Diferenciraju se u mlade

listove koji obavijaju

vegetacijski vršak tvorećipup

Štite vegetacijski vršak

(zima!) Zametci bočnih

ogranaka – u pazušcimaprimordija, također u

obliku izbočina


9/42


vegetacijski vršak korijena

prokambij

Nalazi se na vrhu korijena isluži rastu korijena udubinu

Građen je kao ivegetacijski vršakstabljike: od periblema ilitunike te pleroma ili

korpusa

korijenova kapa

protoderm

meristem

apikalna zonaQuiscentov

centar

Iz: Moore,R., Clark,D.W., Stern,K.R.: Botany. WCB, 1995 .


10/42

Primarni meristemiapikalni

vegetacijski vršak korijena

Iz dermatogena se razvija rizoderma koja jeekvivalent epidermi, iz periblema primarnakora, a iz pleroma centralni cilindar

Vegetacijski vršak korijena obavijen je na samomvrhu korijenovom kapom ili kaliptrom –uloga: zaštita nježnog meristemskog stanič ja od

mehaničkih povreda prilikom prodiranja korijenau tlo


11/42

Primarni meristemi

lateralni meristemi

Zastupljeni kod velikog broja golosjemenjača i

dvosupnica Prokambij se zadržava u stabljici – oblik

neprekinutog ili isprekidanog cilindra

U određenoj fazi upotpunjuje se djelovanjemsekundarnog meristema

Nastaje kambij -


12/42

Primarni meristemi

interkalarni meristemi Meristemi koji se nalaze između dvije susjedne

insercije listova i to:

neposredno iznad nodija (trave-Poaceae)

u sredini internodija (neke koprive –Urticaceae) u gornjem dijelu internodija (neke usnače-

Lamiaceae)


13/42

Sekundarni meristemi Tvorna tkiva čije se stanice

počinju dijeliti naknadno

Vode porijeklo ili odpotpuno diferenciranihtrajnih stanica, najčešćeparenhimskih koje su

naknadno steklesposobnost dijeljenja, ili odprimarnih meristemakoji su neko vrijememirovali

žilni i vaskularni kambij teplutni kambij ili felogen

S obzirom na položajnazivaju se lateralni ilibočni meristemi

Nalaze se unutar stabljike ikorijena

Imaju oblik neprekinutogili isprekidanog cilindra (tj.u poprečnom presjekuoblik prstena)

Kambij omogućujekorijenu i stabljici rast uširinu


14/42

Trajna tkiva Sastoje se od diferenciranih stanica koje nemaju

sposobnost mitotske diobe

Tu spadaju:1. osnovno ili parenhimsko tkivo

2. pokrovna ili kožna tkiva3. mehanička tkiva4. provodna tkiva

5. tkiva za sekreciju i ekskreciju6. spremišna tkiva


15/42

Trajna tkiva

osnovno ili parenhimsko tkivo Najrasprostranjenije tkivo u

biljaka

Ispunjava prostore izmeđuostalih tkiva, čini osnovuorganizma tj. pretežni diobiljnog tijela

Stanice- izodijametričnog

oblika, imaju tanku ielastičnu celuloznu stijenku ivrlo su rijetko i slabolignificirane

Protoplast je smješten uzstaničnu stijenku

Središnji dio stanicezauzima velika vakuola

Može sadržavatileukoplaste, kloroplaste ikromoplaste


16/42

Trajna tkiva

osnovno ili parenhimsko tkivo Između stanica - međustanični prostori ili intercelulari,

ispunjeni zrakom

Postanak intercelulara: shizogeno (središnje lamele se razgrađuju na mjestima

spajanja tri ili više stanica, obično su trokutastog iličetvrtastog oblika, međusobno su povezani u sustav

kanala) lizogeno (nastaju razgradnjom stanica ili skupine stanica)

reksigeno (nastaju kidanjem ili razaranjem čitavih nizovastanica,kao posljedica bržeg rasta perifernih stanica uodnosu prema središnjim tkivima, imaju oblik kanala)


17/42

Trajna tkiva

osnovno ili parenhimsko tkivo Uloga osnovnog tkiva:

1. potporna funkcija (temeljena na turgoru)

2. funkcija asimilacije (asimilacijski parenhim)

3. funkcija prozračivanja (aerenhim)

4. funkcija pohranjivanja pričuvnih tvari (u podzemnimorganima)

5. funkcija pohranjivanja vode (vodeni parenhim s velikimvakuolama kod sukulenata)

6. funkcija provođenja tvari (provodni parenhim kod žila


18/42

Trajna tkiva

pokrovna ili kožna tkiva

Prekriva površinu biljnog tijela: stabljike, listova i korijena

Uloga: štiti unutarnja tkiva od: štetnih utjecaja vanjskih čimbenika,

od prevelikog izlučivanja vode, mehaničkih oštećenja, prekomjernog zagrijavanja i niskih temperatura,

prodiranja parazita u unutrašnjost biljke


19/42

Trajna tkiva

pokrovna ili kožna tkiva

Kožna tkiva s dijele na:

Primarna kožna tkiva Epiderma (jednoslojna- obavija vanjske organe) Endoderma (jednoslojna – obavija unutarnje organe) Hipoderma (višeslojno tkivo)

Sekundarna kožna tkiva Pluto Mrtva kora


20/42

Trajna tkiva

pokrovna ili kožna tkiva - epiderma Nastaje od perrifernog

sloja prameristema –

protoderma ilidermatogenavegetacijskog vrškastabljike i korijena

Kod zeljastih biljakaepiderma trajno prekrivalistove i stabljiku

Kod drvenastih biljaka se nakon određenogvremena zamjeni plutom –sekundarnim kožnimstani č jem

Stanice epoderme suzbijene jedna do druge,

bez intercelulara, s velikomvakuolom i citoplazmom uzstaničnu stijenku

U citoplazmi se u blizini jezgre nalaze leukoplasti,kloroplasta uglavnomnema


21/42

Trajna tkiva

primarna kožna tkiva – epidermlne tvorevine Puči ili stome (lat.

stomata) se otvaraju i

zatvaraju pomoću parabubrežastih (najčešće)

stanica zapornica izmeđukojih je otvor (porus)

Puči i stanice susjedice –stomatalni aparat

U epidermi latica – malibroj puči, na korijenu ihuopće nema

služe izmjeni plinova iizlučivanju vodene pare

Kroz puči: ulazi: CO2 (fotosinteza) i

O2 (disanje)

izlazi: CO2 (nastaodisanjem), O2 (nastaofotosintezom) te H2O u

obliku vodene pare(nastala disanjem, ali i onakoja se nije upotrijebila zaasimilaciju)


22/42

Trajna tkiva

primarna kožna tkiva – epidermlne tvorevine Dlake ili trihomi su

epidermalne izrasline

Nastaju od jedne inicijalnestanice koja ima sposobnostproduženog rasta prema van– epidermalni meristemoid

U početku su jednostanične, a

kasnije mogu prijeći i uvišestanične Tanke ili debele stijenke Žive ili mrtve

Oblik dlaka je raznolik Taksonomsko svojstvo

(Brassicaceae –zvjezdaste dlake)

Veličina: od mikroskop.pa do 5 mm

Uloga: štite od

insolacije, mehaničkihpovreda, pomažu priprianjanju, za zaštitu odživotinja i dr.


23/42

Trajna tkiva

primarna kožna tkiva – epidermlne tvorevine

Emergence - tvorbe učijoj izgradnji sudjeluju idublji, subepidremalnislojevi

Trnovi u ruža, malina,kupina


24/42

Trajna tkiva

sekundarna kožna tkiva- pluto ili felem Pluto ili felem nastaje

naknadno diobama plutnogkambija ili felogena (sek.meristema)

Mrtvo tkivo, a ovisno o

količini suberina u stijencimože biti meko i tvrdo

Na poprečnom presjeku

su: pravokutnog oblika,suberiziranih stijenki, čestoimpregnirani voskom,smeđe boje, bezintercelulara

Uloga pluta:

Zaštita od transpiracije- zbog nepropustljivostiplinova i vode

Zaštita od mehaničkihpovreda – zbogelastičnosti i čvrstoće

Zaštita unutrašnjih tkivaod temp. promjena,patogenihmikroorganizama, životinja

T k


25/42

Trajna tkiva

sekundarna kožna tkiva - mrtva kora Po postanku je tercijarno

kožno tkivo – lila ili lup, ili

ritidoma

Složenog je histološkogsastava: sadrži dijelove

primarne kore, sekundarnekore i vrpce periderme

Tamnosmeđe je boje –tanin i njihovi derivati,otporna na truljenje

Postanak mrtve kore: nakon što prvi felogen

prestane s diobama i upotpunosti se zametne upluto, u dubljim slojevimase zameće drugi felogen

koji također djeluje nekovrijeme; poslije drugogzametne se treći, pačetvrti, pa peti felogen itd.

T j ki


26/42

Trajna tkiva

mehani č ka ili potporna tkiva

Mogu biti smještena:

►na periferiji stabljike(mehanički elementiraspoređeni periferno, npr:●u uglovnima: u obliku dvije

unakrsne T-traverze kodčetverobridne stabljike,●kod okrugle stabljike: uobliku više unakrsnih T-

traverzi,●kod trava: u obliku perifernobočno spojenih T-traverzi

►u sredini - kod korijena

Daju biljci čvrstoću iodređeni oblik (viši stupanjorganizacije biljke –potreba za čvrstoćom jeveća!)

Čvrstoću može biljci dati iturgor, ali samoprivremeno

Čvrstoću daje i napetosttkiva – usljed razlike usposobnosti rastezanja –npr. Između vanjskih i

unutarnjih tkiva

T j ki


27/42

Trajna tkiva

mehani č ka ili potporna tkiva- kolenhim

Žive stanice sa stijenkamaizgrađenim od celuloze i

pektina

Stanice često sadržekloroplaste (ali s malo

pigmenta)

Imaju širok lumen i bogate

su citoplazmom, uglavnombez intercelulara

Stanične stijenke sunejednako zadebljale

Zadebljanja mogu biti samou uglovima – uglovnikolenhim

Mogu biti uzdužtangencijalnih stijenki –pločasti kolenhim

Rastresiti – vrlo rijedak tip,zadebljali samo oni dijelovikoji graniče saintercelularima

T j ki


28/42

Trajna tkiva

mehani č ka ili potporna tkiva- sklerenhim

Najrasprostranjenije mehaničko tkivo

Dolazi kod onih biljaka koje su završile rast udužinu

Stanice su zbijene jedna uz drugu, ali staničnestijenke su debele i jednoliko zadebljale, često sinkrustriranim ligninom

Lumen stanica je jako reduciran – mrtvo tkivo

T j ki


29/42

Trajna tkiva

mehani č ka ili potporna tkiva- sklerenhim

Sklereide - stanice različita oblika (nikad prozenhimskog)

debelih stijenki, lignizirane, s brojnim jažicama, te vrloreduciranim lumenom Nastaju iz parenhimskih stanica naknadnim zadebljanjem

stijenki

Sklerenhimska vlakna - prozenhimske stanice s ušiljenimkrajevima; utiskuju se jedne između drugih te daju velikučvrstoću tkivu

Stijenke su vrlo debele, odrvenjele, s malo jažica Izgrađuju ovoje oko žila tzv. mehaničke ovoje

T j tki


30/42

Trajna tkiva

provodna tkiva

Služe provođenju asimilata silaznim putem i vode s

otopljenim mineralnim tvarima iz tla uzlaznim putem

Postanak žila kod biljaka vezan je uz prijelaz na kopneninačin života

Provođenje vrše dvije vrste tkiva: ksilem i floem

T j tki


31/42

Trajna tkiva

provodna tkiva - ksilem provođenje vode i

anorganskih tvari odkorijena preko stabljike u

listove uzlaznim smjerom

Dodatno daje i mehaničkučvrstoću drvenastim

biljkama gdje zauzima 80-90% od ukupne maseorgana

Građen je od: traheja,traheida, ksilemskogparenhima i libriforma

Traheje: cjevaste tvorbe,nastale od stanica koje suporedane u nizu

Nastaju fuzijom stanica,poprečne stijenke nestajua uzdužne ligniziraju

Kada su potpunodiferencirane to su mrtvestanice, a promjer ovisi odobu godine u kojemnastaju; proljeće: šire; jesen: uže

Dužina: oko 10 cm (bagrem 1m, hrast 2m,lijane 3-5m)

Trajna tki a


32/42

Trajna tkiva

provodna tkiva - ksilemTraheide -također služeza sprovođenje vode

Produžene stanice sodrvenjelim, lokalnozadebljalim staničnim

stijenkama, često s velikimbrojem jažica

Mlade sadrže protoplastkoji kasnije nestaje

Ksilemski parenhim: dioksilema koji može služiti

kao stanič je za primanjerezervnih tvari (škrob, ulje,tanin)

Libriform: stanicedrvenčice s produženimodrvenjelim stijenkama iobičnim jažicama

Mehanička funkcija

Trajna tkiva


33/42

Trajna tkiva

provodna tkiva - floem Stanič je s relativno tankim i celuloznim stijenkama

Sastoji se od: sitastih cijevi, floemskog parenhima, stanicapratilica i likovnica

Sitaste cijevi- najbitniji dio floema - provode u vodi

otopljene asimilate u silaznom smjeru Dolaze u grupama ili pojedinačno

Cjevaste tvorbe nastale od produženih stanica, poredanih u

nizu, jedna iznad druge

Na poprečnim stijenkama brojne perforacije u obliku pora,nastale lokalnim otapanjem stanične stijenke

Trajna tkiva


34/42

Trajna tkiva

provodna tkiva - floem Stanice pratilice - kraće

stanice ispunjene plazmom

Imaju velike jezgre i malevakuole

Mjesta intenzivnog

stvaranja fermenata

Usko povezane sa sitastimcijevima, ukolko prestanu

funkcionirati sitaste cijevi,nestaju i stanice pratilice

Floemski parenhim:često sadrži različiteuklopine: škrob, kristale,tanin

Likovnice: u primarnomfloemu su smještene svanjske strane stanič ja, au sekundarnoj građi mogubiti između drugihfloemskih stanica

Duge stanice, zadebljalihstijenki, javljaju se usnopovima

Trajna tkiva


35/42

Trajna tkiva

provodna tkiva – vrste žilaKoncentrične žile Kod njih je ksilem u sredini, a floem okolo

ksilema i obratno

Hadrocentrične (ksilem u sredini, a okolo

floem) Rjeđa je i zastupljena je kod nekih papratnjača

Leptocentrične (u sredini je floem, a ksilem jeokolo); češći tip žile Svojstvena je podancima i nadzemnim

stabljikama nekih jednosupnica (đur

đica)

Trajna tkiva


36/42

Trajna tkiva

provodna tkiva – vrste žila

Kolateralne žile: najčešći tip žila u stabljici i

listovima recentnih sjemenjača

Na poprečnom presjeku su okrugle, eliptične ili

usko jajaste Sastoje se od jednog ksilema i jednog floema koji

se tangencionalno dodiruju

Dijele se na: Zatvorene kolateralne žile Otvorene kolateralne žile

Trajna tkiva


37/42

Trajna tkiva

provodna tkiva – vrste žilaZatvorene kolateralne

žile:

Sadrže samo ksilem ifloem

Svojstvene su stabljicii listovima jednosupnica, te

listovima dvosupnica

Otvorene kolateralnežile:

Između floema iksilema nalazi se tanki

sloj fascikularnog iližilnog kambija

Svojstven je stabljici

dvosupnica

Trajna tkiva


38/42

Trajna tkiva

provodna tkiva – vrste žila

Bikolateralne žile: imaju jedan ksilem i dva

floema

Između ksilema i oba floema je fascikularni ili

žilni kambij Rijedak tip žila (Solanaceae, Curcubitaceae)

Trajna tkiva


39/42

Trajna tkiva

provodna tkiva – vrste žila Radijalna žila: sadrži više odvojenih ksilema i

floema koji su radijalno ili izmjenično raspoređeni

Svojstvena je korijenu Odvojeni su jenoslojnim ili višeslojnim provodnim

parenhimom Jednosupnice: veći broj ksilema i floema

Trajna tkiva


40/42

Trajna tkiva

tkivo za sekreciju i ekskreciju

Žljezdane stanice koje izlučuju sekrete ili

ekskrete Sekreti: korisni Ekskreti: beskorisni krajnji produkti metabolizma

Stanice s tankom stijenkom, mnogo citoplazme ivelikom jezgrom

Mogu biti pojedinačne: idioblasti Ukoliko se nalaze u grupi tada čine žljezdano

tkivo

Trajna tkiva


41/42

Trajna tkiva

tkivo za sekreciju i ekskreciju Hidatode: preko njih se odvija izlučivanje vode u

obliku kapljica, gutacija

Nektariji: izlučuju vodu i šećere, aminokiseline idr.

Privlače kukce Floralni i ekstrafloralni nektariji Probavne žlijezde: posjeduju ih kukcojedne ili

insektivorne biljke Sadrže proteolitičke encime i ljepljive sluzi koje

razlažu bjelančevine kukaca do aminokiselina

Trajna tkiva


42/42

Trajna tkiva

tkivo za sekreciju i ekskreciju

Žlijezde za izluč

ivanje eterič

nih ulja i smole: Mogu biti vanjske i unutarnje

Mliječne cijevi: Cjevaste tvorbe ispunjene staničnim sokom, tzv.

lateksom, nalik na mlijeko

Documents

biljna tkiva - osnove