ARALIN 2

By: Noemi A. Marcera

PAG-USBOG AT PAG-UNLAD NG

MGA KLASIKAL NA LIPUNAN SA

AMERICA, AFRICA, AT MGA PULO

SA PACIFIC

ARALIN 2

PAG-USBOG AT PAG-UNLAD

NG MGA KLASIKAL NA

LIPUNAN SA AMERICA

PERFORMANCE TASK NO. 5

` MAYA AZTEC INCA

LOKASYON

KATANGIANG

HEOGRAPIKAL

LIPUNAN

EKONOMIYA

RELIHIYON AT

PANINIWALA

DAHILAN NG

PAGBAGSAK

YUCATAN PENINSULA

• Pyramid known as

El Castillo

(TEMPLE OF

KUKULKAN) has

become the

towering icon of

Chichén Itzá.

CHICHEN ITZA (MAYAN CIVILIZATION)

CHICHEN ITZA

•at the mouth of the

well of the Itza"

• OLMEC (Rubber

People)

• TEOTIHUACAN

(Tirahan ng mga

Diyos)

•MAYA

•AZTEC

KABIHASNAN SA MESOAMERIKA

KABIHASNAN SA TIMOG AMERICA

•INCA

KABIHASNANG KLASIKAL SA

AMERICA

•MALAWAK ANG NAGING

IMPLUWENSYA NG MGA

MAYA, AZTEC, AT INCA

250 CE – 900 CE

MAYA

HEOGRAPIYA

• Namayani ang kabihasnang MAYA sa

YUCATAN PENINSULA, ang rehiyon sa

TIMOG AMERIKA hanggang Guatemala.

• Pamayanang MAYA – UAXACTUN, TIKAL,

EL MIRADOR, AT COPAN

• 300 C -700 CE – nakamit ng MAYA ang

rurok ng kaniyang kabihasnan

LIPUNAN

LIPUNAN

• Katuwang ng mga ninuno ang mga

kaparian sa pamamahala

(HALACH UINIC)

• “tunay na lalaki” ,

pinalawig ng mga

pinuno ang mga

pamayanang urban

na sentro ng

kanilang pagsamba

sa kanilang diyos

HALACH UINIC

•Pinuno ng lungsod-estado, nagtataglay ng ganap na kapangyarihan

HALACH UINIC

HALACH UINIC

LIPUNAN

• PYRAMID – sentro ng bawat lungsod, nasa itaas

na bahagi ay dambana para sa diyos

• May mga templo at palasyon sa tabi ng pyramid

LIPUNAN • May malawak at maayos na kalsada at

rutang patubig ang mga lungsod-

estado

LIPUNAN • Hiwalay ang tirahan ng mahihirap

at nakaririwasa

MAYAN SOCIAL STRUCTURE

EKONOMIYA

• Mais, asin, tapam

pinatuyong isda, pulot-

pukyutan, kahoy at balat

ng hayop (pangkalakal)

• Nagtatanim sila sa

pamamagitan ng

pagkakaingin

• Pangunahing pananim –

mais, patani, kalabasa,

abokado, sili, pinya,

papaya at cacao

• Kakaw (cacao)

written in the

Maya script: The

word was also

written in several

other ways in old

Maya texts.

CACAO - FOOD FOR THE GODS

GAMIT NG KAKAW

• http://www.medicinehunter.com/brief-history-cocoa

• According to legend, cacao cultivation was initiated by the Mayan demigod king Hun-Apu,

or Hunahpu. Hunahpu was one of the two Mayan Twins, brother to Xbalanque. The two

play heavily in early Mayan mythology. In constant strife with other gods of the period,

they were eventually burned to death and their remains thrown into a river, where they

transformed themselves into catfish and lived on happily for a long time. The significance

of this is that cacao is considered divine in origin, and this establishes its importance in

the world of the Maya. The Maya so highly valued cacao,

they used cocoa beans as currency, and to pay

taxes. Like many events which occurred a long time ago, the specifics of cacao’s rise

to popularity remain largely veiled by the mists of time. But we do know this much, that

from the very onset of its use, cacao was assigned high status. - See more at:

http://www.medicinehunter.com/brief-history-cocoa#sthash.hqgySgxU.dpuf

KULTURA AT

PANINIWALA

• Dahil sa kahalagahan

ng agrikultura sa

buhay ng mga Maya,

ang sinasamba nilang

diyos ay may

kaugnayan sa

pagtatanim (e.g. MAIS

AT tungkol sa ULAN)

KULTURA / PANINIWALA

•Tonsured

Maize

God

600 CE

• Nakamit ang tugatog ng kabihasnan

• Paggamit ng kalendaryo

• Pagpapatayo ng estrukturang

panrelihiyon at estado

THE MAYAN CALENDAR

DAHILAN NG PAGBAGSAK

• Inabandona o iniwan ng mga Maya ang mga

sentro

• Wala pang lubusang makapagpaliwanag sa

pagbagsak ng kabihasnan

• Pagkasira ng kalikasan

• Paglaki ng populasyon

• Patuloy na digmaan

• Pagbagsak ng produksyon ng pagkain /

kakulangan sa sapat na nutrisyon (labi na nakita)

Please see Page 190

PAGLAKAS AT PAGHINA

NG IMPERYONG MAYAN

• Ang pagbagsak ng mga lungsod estado ng

Kabihasnang Mayan ay nagdulot ng

paglaho ng kanilang kapangyarihan sa

timog bahagi ng Mesoamerica

• Sa panahong ito, nagsimulang umunlad

ang malilit na pamayanan sa MEXICO

VALLEY

• Ang mga mamamayan dito ang nagtatag

ng isa sa unang imperyo sa

MESOAMERICA

THE QUEST FOR THE LOST MAYA

“Isang nagmula sa

Aztlan”

AZTEC

• Kung ang MAYA

ay nagtatag ng

kanilang

kabihasnan sa

timog na bahagi

ng

MESOAMERICA

• Ang AZTEC

naman ay

naging

makapangyarih

an sa gitnang

bahagi nito

(gaya ng

OLMEC)

MAYA AZTEC

HEOGRAPIYA

• Nomadikong tribo na tumungo sa

MEXICO VALLEY (12 CE)

• Itinatag ang pamayanang

TENOCHTITLAN - isang maliit na isla

sa gitna ng lawa ng TEXCOCO

TENOCHTITLAN – PUNONG LUNGSOD NG AZTEC

TENOCHTITLAN – NAGING SENTRONG

PANGKABUHAYAN AT POLITIKAL SA MESOAMERICA

LIPUNAN NG AZTEC

LIPUNAN

• Pakikipagkasundo sa mga lungsod ng Texcoco at Tlacopan – ang alyansa ang siyang sumakop at kumontrol sa iba pang maliit na pamayanan sa Gitnang Mexico

• TLACAELEL

Isang tagapayo

at henera

LIPUNAN

• Itinaguyod ang

pagsamba kay HUITZILOPOCHTLI

TLACAELEL – REPORMISTA NG AZTEC

• Hinikayat nya ang

pananakop upang

maihandog ang mga

bihag kay

HUITZILOPOCHTLI

TLACAELEL – REPORMISTA NG AZTEC

• Ang paninindak at

pagsasakripisyo ng

mga tao ay lian sa

mga naging

kaparaanan upang

makontrol at

mapasunod ang iba

pang mga karatig-

lugar na ito

TLACAELEL – REPORMISTA NG AZTEC

• Ang mga

nasakop na

lungsod ay

magbibigay

ng tribute o

buwis

TLACAELEL – REPORMISTA NG AZTEC

MAHUSAY NA INHENYERO AT TAGAPAGTAYO NG

MGA ESTRUKTURA

• kanal

• aqueduct

• mga dam

• Sistema ng irigasyon

• Liwasan

• Pamlihan

EKONOMIYA

• PAGTATANIM ANG IKINABUBUHAY

• Bunga ng masaganang ani at

sobrang produkto (surplus) –

nagkaroon ang mga Aztec na

makipagkalakalan sa mga kalapit na

lugar na nagbigay-daan upang sila ay

maging maunlad

• Mais, patani, kalabasa, abokado, sili,

at kamatis

• Nag-alaga sila ng pabo, aso, pato at

gansa

Artipisyal na pulo /

floating garden

CHINAMPAS

KULTURA AT

PANINIWALA

• Ang mga magsasaka ay taimtim na umaasa sa mga puwersa ng kalikasan at sinasamba ang mga ito bilang mga diyos

• Mahalaga ang

sikat ng araw sa

pananim ng mga

magsasaka kaya

sinusuyo at

hinahandugan ang

naturang diyos

Diyos ng Araw

HUITZILOPOCHTLI

• Huitzilopochtli, also referred as

“Blue Hummingbird on the

Left” or "Left-Handed

Hummingbird", is the God of

the Sun and the war. Aztecs

used to sacrifice to

Huitzilopochtli by the heart of a

living body.

TLALOC

Diyos ng ulan

http://www.crystalinks.

com/aztecgods.html

• Aztec Gods and

Goddesses

PANINIWALA

Kailangang laging malakas ang mga diyos na ito upang mahadlangan ng mga ito ang masasamang diyos sa

pagsira ng daigdig

Pag-aalay ng

tao

PANINIWALA

Kailangang laging malakas ang mga diyos na ito upang mahadlangan ng

mga ito ang masasamang diyos

sa pagsira ng daigdig

Pag-aalay ng tao

Bihag sa digmaan

Mandirigmang Aztec

HUMAN

SACRIFICE

STEPS

• The victim was

held down by four

priests, while a

fifth made an

incision in the

victim’s abdomen

with an obsidian

knife.

• A second cut was made in the diaphragm and the victim’s beating heart was ripped out.

• It was then placed in a bowl held by a statue of the particular god being honoured.

OBSIDIAN KNIFE

PAGBAGSAK

MALING AKALA!

MALING AKALA!

=

1519

HERNANDO

CORTES

• Namuno sa

ekpedisyong

Espanyol na

nanakop sa

Mexico

MOCTEZUMA II

•PINUNO

NG AZTEC

SINASABING PAGBABALIK

NG KANILANG DIYOS NA SI

QUETZALCOATL DAHIL SA

MAPUPUTING KAANYUAN

NG MGA ITO

EPIDEMYA

PAGBABA NG

POPULASYON

SMALLPOX

PANG-AALIPIN

PAGBABA NG

POPULASYON

LABIS NA PAGGAWA at PAGSASAMANTALA

PAGBABA NG

POPULASYON

Page 195

GRAPH NG

POPULASYON NG MGA

AZTEC

HEOGRAPIYA

NG SOUTH

AMERICA

• May magkakaibang klima at heograpiya ang South America

• Matatagpuan sa hilaga ng Amazon River na dumadaloy sa mayayabong na kagubatan

AMAZON

RIVER

• Pawang ang

mga prairie at

steppe naman

ang

matatagpuan

sa Andes

Mountains sa

timog na

bahagi

ANDES MOUNTAINS

TOPOGRAPIYA

• Dahil sa kaaya-ayang topograpiya

ng Andes, dito nabuo ang unang

pamayanan.

• May mga indikasyon ng pagsasaka

gamit ang patubig sa hilagang gilid

ng Andes

• PERU, BOLIVIA at ECUADOR – mga pamayanang umusbong

MARAMING PAMAYANAN SA GITNANG ANDES

ANG NAGING SENTRONG PANRELIHIYON.

1200 - 1521

INCA •Ang salitang INCA ay

nangangahulugang

IMPERYO – hango sa

pamilyang namumuno sa

isang pangkat ng tao na

naninirahan sa Andes

Isang pangkat ng

mga taong

naninirahan sa

hilagang-kanlurang

bahagi ng Lake

Titicaca sa

matabang lupain ng

Lambak ng Cuzco

LAKE TITICACA

• Sa

pamumuno

niya bumuo

sila ng maliliit

na lungsod-

estado

MANCO CAPAC

Peru

CUZCO

CUZCO Sa kasalukuyan…

SA KASALUKUYAN SAKLAW NG IMPERYONG

ITO ANG ….

• Viracocha - creator god

• Inti – sun god MGA DIYOS NG INCA

INCA EMPIRE

PACHACUTI (CUSI INCA YUPAGQUI)

• Pinatatag niya ang

lipunang Inca sa

pamamagitn ng

pagkakaroon ng

isang

sentralisadong

estado

PACHACUTI (CUSI INCA YUPAGQUI)

TOPA YUPANQUI

• Pinalawig niya

ang imperyo

hanggang

hilagang

AGENTINA,

bahagi ng

BOLIVIA, at

CHILE

• Napasailalim din sa

kaniyang

kapangyarihan ang

estado ng CHIMOR o

CHIMU na

pinakamatinding

katunggali ng mga

INCA sa baybayin ng

PERU

TOPA YUPANQUI

NASAKOP NI TOPA

YUPANQUI

HUAYNA CAPAC

•Nasakop

ng imperyo

ang

ECUADOR

NASAKOP NI

HUAYNA CAPAC

Sun God – INTI

TEMPLE OF THE SUN

PAGBAGSAK NG

INCA 1532

PAGHINA NG IMPERYO

•Tunggalian tugkol sa

pamumuno

•Kawalang kapanatagan sa

mga nasakop na bagong

teritoryo

PAGHINA NG IMPERYO

• Napakalaking saklaw ng

Imperyong Inca na naging

malayo mula sa sentrong

pangangasiwa sa Cuzco

• Malaking pagkakaiba ng mga

pangkat ng tao sa ilalim ng

kanilang kapangyarihan

PAGHINA NG IMPERYO

• Nasa kaguluhang politikal na pinaluba pa ng epidemya ng bulutong na dala ng mga sinaunang dumating na conquistador o mananakop na Espanyol.

• Ang pagpanaw na ito ay

nagdulotng tunggalian sa

kaniyang mga anak na sina

ATAHUALLPA at HUASCAR.

• Sa huli nanaig si ATAHUALLPA

• Nakilala niya si Pizarro habang

naglalakbay ito patungong

Cuzco.

• Francisco Pizarro • Atahualpa

KAMATAYAN NI

ATAHUALLPA

TUPAC AMARU – HULING PINUNO NG INCA

OLD PEAK

MACHU PICCHU

VIEW OF THE CITY OF MACHU PICCHU IN 1911 SHOWING

THE ORIGINAL RUINS BEFORE MODERN RECONSTRUCTION

WORK BEGAN

HIRAM BINGHAM