1. 1. YAZILAR 28 2014 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA
2. 2. SBN: ismailhakkialtuntas@gmail.com http://ismailhakkialtuntas.com Dizgi : H. smail Hakk Altunta Kapak : Bask- Cilt : 2014
3. 3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 2014 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlardan bir ksmdr. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 09. 12. 2014 Biti : 19. 12. 2014
4. 4. 4 Yazlar
5. 5. Yazlar 5 indekiler BUKAI NYZ- MISR KADDESELLH SIRRAHUL L 7 GOETHE VE HAFIZ 180 DR. HKMET AL KIVILCIMLI 196 LMNN 40. YILINDA DR. HKMET KIVILCIMLI VE ESERLER ...................................................... 197 FETH VE MEDENYET -DR. HKMET KIVILCIMLI 203 1-FETH BR MEMLEKETN M? NSANLIIN MI? .................................................................................. 203 2-FETH ZORLA MI? GNLLE M?........................................................................................................... 204 3- KADM TOPRAK DAVASI ....................................................................................................................... 206 4-TOPRAK DAVASININ HALL................................................................................................................... 208 5-DEMOKRAT RUH KERAMET................................................................................................................. 210 6-HALKLA BERABER MEDENYET KURTARICILII............................................................................... 212 7-CHAN TCARETNN AILII ................................................................................................................. 215 8-BATI MEDENYETNN DOUU............................................................................................................ 217 Avrupa Rnesansnn birinci hamlesi:................................................................................................. 218 kinci Rnesans ........................................................................................................................................ 218 HARAP MABET 220 ISTILHT-I EHL- TASAVVUF 221 ISTILHT-I EHL- TASAVVUF.................................................................................................................. 222 BRNC BLM ........................................................................................................................................... 222 KNC BLM.............................................................................................................................................. 227 NC BLM .......................................................................................................................................... 232 SWMMNG WTH SHARKS (1994)-KPEKBALIKLARIYLA DANS 236 KARL POPPER YZYILIN MRASIYLA YNE YOLUMUZU AYDINLATIYOR 239 Giri ............................................................................................................................................................... 241 TELEVZYON NSANLII YOZLATIRIYOR. ............................................................................................. 249 Televizyon nsanl Yozlatryor.- Bu Adeta Bir Sava .................................................................. 250 KAHKAHAYA VERG YOK 253 KARINCALAR................................................................................................................................................ 253 AILMADAN OKUNAN KTAP .................................................................................................................... 254 CEZA SULUSUZ KALMAMALI ................................................................................................................... 257 DNYANIN SEMPATSN NASIL KAZANDIK?......................................................................................... 258 AIK TOPLUM -KARL POPPER 261 AIK TOPLUMUN DMANLARI .............................................................................................................. 268 ATIAN KLTRLER-KEFLER AINDA HIRSTYANLAR, MSLMANLAR, YAHUDLER 281 LKEDEN IKARILMA............................................................................................................................... 282
6. 6. 6 Yazlar SLM MEDENYET 301 300 YILDIR SORULAN SORU: HATA NEREDEYD?-BERNARD LEWIS 309 MTERY ALDATAN KENDN ALDATIR 323 MTERYE MAL NASIL SATILIR? ............................................................................................................ 323 MTERYE HZMET BR LMDR ........................................................................................................... 327 skender Fahrettin SERTELL Kimdir?.................................................................................................... 331 BU, TLK MARTN HEDEGGERN GEREK HKYES 333 RYA KRLEMES 335 RYA KRLEMES ..................................................................................................................................... 335 MEDYA NNNLER ...................................................................................................................................... 338 LETMDEN YALITIMA YA DA YALNIZLIK VADSNDE KAYBOLMA ................................................ 342 GLN ADI: AMERKAN GZEL ............................................................................................................... 345 SNEMADA MODELLEME TEORS............................................................................................................ 348 GEREN TME, ZG ROMANIN EKME GC- (D Tembelleri).................................................. 350 SATILIK GEREK HEDYES DDET......................................................................................................... 356 ETKLEME ENDSTRSNN KANUN SMSARLARI: LOBCLER VE LOBCLK.................................. 364 MEDYA MASKES: MAGOLOJ................................................................................................................... 374 HABERDE FOTORAFIN SESSZ ILII ................................................................................................. 381 ARINMA VE MANEVYATIN HAKKAT 392 NOT: BU METN BR KONFERANSTIR, YAZI SLUBUYLA MLA EDLMEMTR. 392 MT KIVANA CEVAP- BRKM DERGSNN YAYINLAMAYI REDDETT MAKALENN YKS 408 NSZ .......................................................................................................................................................... 408 SUNU ........................................................................................................................................................... 408 Yahudileri kollama yasas ...................................................................................................................... 442 RUHSAL ZMLEMELERLE HTLER MELEK M, EYTAN MI? 447 KEND NANCINA GRE HTLER ............................................................................................................... 447 ANLATMASAM OLMAZDI-GEN TOPLUMDA YAHUD OLMAK 456 KTAPTAN..................................................................................................................................................... 456 ALFONSO X DEL SABO NANI ................................................................................................................. 456 ABD LKLER............................................................................................................................................ 466 ALMANYA'DA NAZLER TRKLER NEDEN SEVMYOR? 467 ARAP LEM VE NAZLER........................................................................................................................... 469 IRAK VE ORTADOUDA MOSSAD, (SRAL KRT UMUTLARININ K) 472 DNYANIN EN NL YAHUDS-SR MOSES MONTEFORE 483 Kt Tohumdan yi rn........................................................................................................................ 522
7. 7. Yazlar 7 BUKAI Niyzi-i Msr kaddesellh srrahul l Yazan: Emine Insu BALARKEN... Gn, ask suratl ve buz grisi, derinden derine gelen o mthi fkesi, havada artarak denize aksediyor; denizde buz grisi sular kprp, ahlanarak gemiyi dvyor. Kpeteye tutunmaya alarak, haykra haykra gelip gemiyi vuran dalgalar seyreden iki adamdan yals, ban ge kaldrp yamur arand. Yamur yaarsa frtna dinebilir, dedi. Genci alak sesle: Bu Allahn bir gazab olmal, dinecee hi benzemiyor, acaba ieri gesek mi? diye sordu. Yoksa dnz m? Sanki adam, onun korktuunu anlamt. Bu soruyla ona zellikle hakaret etmi gibi alnd beriki, boynunu dik tutup: Ben mem, dedi, bir frtnack, nedir ki! br istifini bozmad: Bu frtnack, u kk gemimizi batrabilir! Gen adamn aklndan, Hayr hayr bu Allahn gazab deil. Bu, onun ii!.. Yapar m, yapar! diye geti, korkusu artt: Son Limni srgnnde o kadar kzm ki, mezar tan tuttuu gibi sarsm, btn Edirne birden sallanm! Olacak i mi, amma yapm ite!.. Parise gideyim derken, imdi Limni Adas yolunda frtnaya kurban gitmek de var. nk, tam onu ziyarete giderken bu frtnann kmas, hi de hayra alamet deil!.. Aman Allahm sen yardm et. diye dnd. Gen adamn elinde deildi, ok korkuyordu ve Niyz Msrden ve kendi dedesinin dedesinin babasndan nefret ediyordu. br tam o anda sormaz m: Sebeb-i ziyaretiniz? Gen adam, umursamazm gibi grnmeye dikkat harcayarak, eliyle bir laf olsun iareti yapt: te aday yle bir ziyaret efendim. Siz acaba neden? Ben de bir ziyaret iin geldim, tanrsnz belki mehur mutasavvf air Niyz Msr Hazretleri Limnide metfundur. (iini ekti) Onun mbarek trbelerini ziyaret edeceim. Gen adam o kadar ard ki, farknda olmadan kelimeler azndan dklverdi: Ben de onu ziyaret edeceim! Birden kendine geldi, nasl, ne olmutu da bu asrda yapmaktan ok utand bir ii, trbe ziyaretini itiraf edebilmiti! Dehetli bir rahatszlk duydu. Onun gibi, Fransz mrebbiyenin
8. 8. 8 Yazlar sk disiplini altnda Bat zihniyetiyle yetimi bir beyzadeye yakr myd bu tutum! Yz kpkrmz kesildi, sonra, Fakat trbede de karlaabilirdik, neyse ite batan sylemi oldum. diye iini rahatlatmaya alt. Haydi, kendisinin bir sebebi vard, ya u zat? Siz niin ziyaret edeceksiniz? Herhlde sizinle ayn sebepten efendim, biz ikimiz de onun yolundayz besbelli. Gen adam, birden zerine yapan bir sinei silkelemek ister gibi, tiksinmeyle kark bir gururla: Hayr, hayr, dedi, ben onun yolunda deilim! Yaa! dedi yal adam, artk yeni tahmininden emin, glmsedi. O hlde edebiyat meraklssnz ve Msr divannn ak sizi bu yollara drd? Divann okumadm bile! O hlde? Hafif alayl glmsedi gen adam: Benimki Paris ak efendim. Af buyurun, anlayamadm? Karsnda kim olursa olsun, tavrlaryla araya bir Batl-Doulu fark koymaktan holanrd gen adam. Frtna korkusuna ramen, yal adam kmseyen bir tarzda, elini hafife sallayp: Uzun hikye, dedi. Yal adam uzun uzun onun yzne bakt. Gencin frtna korkusunu, u kendisini kmseyen tavrn sezmiti. Daha ok gen! diye dnd, iini ekti, gzleriyle onu okar gibi bakt: Keke anlatabilseniz, ferahlardnz, dedi. Bu ses, bu baklar... Gen adam yalnn yzne daha dikkatli bakt; beyaz sakaln ereveledii olduka yakkl bir yz, yakkldan te, anlayl bir yz, bir ocuunki gibi masum ve kocaman kahverengi gzlerde sevecen prltlar... Saf, sevimli bir adam bu, demek dervi!.. Klk kyafetinden de hi belli deil amma... Gen adam biraz tereddt etti, sonra kararl bir sesle anlatt: Mehur dediniz ya, asl bizim ailede mehurdur Niyz Msr. Dnn, yz elliden fazla yldan beri bizi etkilemeye devam ediyor. Dedemin dedesinin babasnn ok yakn bir arkadaym, aralarndan su szmazm. Taa sbyan okulundan arkadalar. te sonra da devam etmi gitmi... Yoksa dedeniz de bir eyh miymi? Ne mnasebet! (yine o tiksinen gururlu hava) Bizim ailede eyh, hoca, ulema yoktur efendim! Onun arkada olan dede de, sarayda ktipmi, hattatm, ite o kadar! O srada imekler akt, gri gk, gri hava kzla boyanverdi bir an, arkasndan gk gmbrdedi... Nihayet yamur yamaya balad. eri zor katlar, slanmlard. Geminin bol
9. 9. Yazlar 9 ttn dumanl, scak salonunda oturacak yer arandlar, buldular. Ortalkta dolaan Rum garsondan ay istediler. Yamur berekettir, dedi yal adam, demek ziyaretimiz kabul edilecek. Gen adam olanca itenlii ile: nallah, dedi. Fakat Msr Hazretlerini ziyaretinizin sebebi? Efendim, uzun hikye. Dinlerim. Arz ettim; dedemin dedesinin babasyla ok yakn arkadalarm. te o vasiyet etmi ailede her doan erkek evlat, mutlaka onu ziyaret etsin diye. ok ilgin, dedi yal adam, demek o zaman bu zaman sizin aileden her erkek... Onun szn kesti gen adam: Her erkek deil efendim, ziyaret etmeyenler de olmu; ama her birinin bana ayr bir felaket gelmi, kimi muazzam servetini kaybetmi, kimi evinde kan yangnda lm, byk amcalardan biri intihar etmi, dieri (sesini alaltt) sarayn gadrine urayp srgn edilmi... Peki ama btn bunlar vasiyeti tutmayp Msr Hazretlerini ziyaret etmedikleri iin mi olmu yani? Fransz mrebbiye ile bym gen adamn Batl kafas isyanla doldu. Biraz evvel frtnadan bile Msryi sorumlu tuttuunu unutup iddetle itiraz etti: Tabii deil, ilgisi bile yoktur, bundan eminim. Fakat benim Paris seyahatim trl engellerle karlap bir trl gerekleemedii iin babam, bu ziyaret konusunda o kadar srar etti ve aile hikyelerini o kadar uzun uzun anlatt ki... Paris seyahatiniz? Okumak iin efendim, dedemin dedesinin babasnn babas gibi, yani Niyz Msrnin arkadann babas ve birka byk amcam gibi doktor olmak istiyorum da. ok gzel, pek muvafk fakat, niin Pariste? Bu i ancak orada yaplr efendim! Yal adam, hayretle bsbtn kocamanlam gzlerle onu szd: Yaa bilmiyordum, dedi. Ona, Sen bir dervi paracsn, ne bilirsin ki Hu, Hudan gayri! diyen gzlerle bakan gen adam, biraz da sklarak izah etti: Bugn Paris bir dnya bakentidir efendim. Doktoru da, airi de, yazar da velhasl her entelektel kii, Parise ayak basmak iin can atyor. Ayrca, dnyann en gzel kentidir. Yapmayn canm! Nedimin bir tana btn Acem mlkn feda ettii stanbulumuzdan da gzel deil ya!..
10. 10. 10 Yazlar Bakn (gen adamn sesinde byks, reten hava iyice hissedilmeye balamt, Bakn diye tekrarlad) stanbul da elbet fena deildir ama, byk bir eksiklii var Paristen, orada medeniyet var, burada yok! Medeniyet!.. Takdir edersiniz ki, en fazla ihtiyacmz bulunan o byl, sihirli, dokunduu yeri abat eden o byl g! Emin olun, benim iin tbbiyede okumak da, Pariste bulunmak kadar ehemmiyet arz etmez. nannz medeniyet... Bu sefer yal adam, gencin szn kesti: Medeniyet diyorsunuz da, aklma geldi; ben, af buyurun Pariste yaayanlarn oturaklarn, affedersiniz pencereden sokaa dktklerini iittim, yani evlerinde bir ayak yolu bile yokmu. Gen adam biraz bozuk, biraz kzarm bir hlde, fakat alelacele konutu: Bunlar ayrnt efendim, ayrnt. zerinde durulmaya demez... (sz deitirmek istedi) Evet Paris seyahatim bir trl gereklemeyince, babam ok srar etti. Yani ben yal pederimin arzusunu kramadm, srf onun gnln ho etmek iin ktm bu geziye. Bilir misiniz, bilirsiniz elbet, srgnde ayanda bukalarla vefat etmi Hazret ve iin ilgin yan meer bu bukalarla gmlmeyi vasiyet etmimi. Bylece onu ayak bileklerinde demir halkalarla defnetmiler... Kabrinin st akm. Rivayet ederler ki; birka gn sren bir ar yamurdan sonra, stndeki toprak kaym, bir baca buka ile aa km. Tesadf bu ya, o gn de stanbuldan ziyaretileri gelmimi. Bacak canl gibiymi hibir bozulma yokmu. Bunu gren ziyaretilerden biri, baltams bir ey bulup buluturmu, niyeti o demir halkay krp karmak, bacan birini hi olmazsa kurtarmakm. Fakat Bismillah ekip baltay indirmek isteyince, balta elinden o hzla frlam, adamn yzn pek yakndan syrp, uzaa dm. Yani, Msr Hazretleri, bukay karmalarna izin vermemi, fakat adam bylece byk bir tehlike atlatm. Derler ki, o kii arkada olmasaym, o balta yzn syrp gemez, alnna, yanana bir yerine saplanrm mutlak. Gen adam iini ekti, bu hikyeyi ne kadar ok dinlemiti. Bkknlkla: te o adam, dedi, bizim malum dede imi! Allah Allah, dedi yal adam, ben de bu hikyeyi, rivayet diye size anlattm, demek doruymu! Galiba, dedi gen adam. Geri kendisi ok fkeli bir zatm, Yce Mevlann Celal sfat ile sfatlanm biriymi, lkin bu kadar fkenin hikmetini bir Allah bilir herhlde... Kendisi de zaten bir iirinde: Herkes anlamaz bizi, bizler muamma olmuuz der. Muamma, bilmece demek. Ve yle ilave eder: Lafz u sret cism ile anlamak isterler bizi / Biz ne elfzuz ne suret, cmle mn olmuuz Yani bizi szlerimizle, suretimizle, cismimizle anlamak isterler, ama biz ne szleriz ne de suret, cmle mn olmuuz, diyor. Evet Niyz Msryi anlamak da, anlatmak da ok zordur efendim. yle olmal, dedi gen adam. I 1618in ilkbaharnda, II. Osman, hal edilen deli padiah Mustafann ardndan tahta kt. Aslnda, babas Sultan I. Ahmet Han ldnde, tahta byk olu ve veliahd ehzade
11. 11. Yazlar 11 Osmann kmas gerekiyordu. Ancak, Osmann, babasndan da sert mizac, ou kiiyi rktmt. Bir de I. Ahmetin gzde kadn Ksem diye arlan Mhpeyker Haseki, kendi oullarna zarar verecek bir clusu nlemek iin, eytani zeksn kullanm, btn servetini ortaya dkp samt. Bylece I. Ahmetin hasta kk olu ehzade Mustafa tahta oturtul- du. Fakat ksa bir sre sonra, Mustafann deli olduu anlald, saltanatnn ksa srecei belli oldu. Ksem Sultan bu sre iinde, I. Sultan Mustafann aklsz ve gaddar annesi Valide Sultann, Sultan Ahmetin ilk iki ehzadesini ortadan kaldrtabileceini mit ediyordu. Fakat umutlar suya dt, beceremedi... Aradan ay, drt gn geti, Sultan Mustafa tahttan indirildi. Ve bylece hakk yenmi Sultan Osman tahta geti. Mustafay ldrtmedi, ancak gelenee aykr ekilde hareket edip ve stelik deli amcasn clus ettirenlere kar ok sert tepki gsterdi. On yan anca gemiti. Fakat tahsilli ve muhakkak ki babas I. Sultan Ahmetin o yalardaki hline gre daha olgundu; zeki, hrsl, memleket meseleleri zerine dnmeye meraklyd... Sabrsz, sert, aceleciydi... Babasna, alt minareli nl Sultan Ahmet Camiinin avlusunda gzel bir trbe yaptrd. Veziriazam Damat Halil Paay azledip, Damat Kara Mehmet Paay Veziriazam yapt. Sultan Osmann byk planlar vard; memleketin acil reformlara ihtiyac olduunu dnyor, devlet dzeninde kesin tedbirler almak istiyordu ve Padiahn azndan kan her cmlenin kanun olmas lazm geldiine kesinkes inanyordu. *** Onun tahta kt gnlerde sarayn hekimba Mehmet Zihni Efendi ile ei Mihriban Hanmn bir oullar oldu, ilk ocuklaryd. Mehmet Zihni Efendi, evde bayram havas estirdi. Gzeller gzeli karsna yakut ve zmrtlerle bezenmi, iek iek bir kolye hediye etti ve olunun ismini Muhammed Ksm koydu. ocuu Ksm diye ardlar... Ksmn doduu gn Malatya ehrinin merkezine bal, deta mesire yeri saylabilecek gzellikte, Aspozi Mahallesinde, Malatya erafndan Soanczade eyh Ali elebi el- Nakibendi ile kars Hatice Hanmn da yetimekte olan iki kzndan sonra, bir oullar oldu. O arbal Ali Efendi bile sevincini belli etti; Hatice Hanmn salarn okad. Bebee Muhammed ismi kondu. ri, esmer bir bebekti ve sanki akll akll bakyordu. Peygamber ismine hrmeten onu Mehmet diye ardlar. Bir yl sonra Mehmete bir erkek karde geldi, ismini Ahmet koydular... Aabey Mehmet, bebek Ahmetle pek ilgilenmedi... Ahmetin doumundan alt ay sonra Ksma da bir kz karde geldi, o da aabeysi gibi sarn ve mavi gzlyd. Bu ta bebek gibi gzel kza Melekan ismini uygun grdler. *** Sultan 11. Osman, artk dnd radikal reformlar hayata geirmeye niyetlenmiti. zellikle, son zamanlarda dzeni bozulmu, marm, kendiilerine bakacaklar yerde devlet ilerine karmaya balam bulunan Kapkulu Ocaklar denen yenieri snfn ortadan kal- drmak ve yeniden bir merkez ordusu dzenlemek istiyordu. Birok beylerbeyine gizli talimatlar gnderdi, fakat hem saray iinde hem saray dnda dedikodular ald yrd. Zaten tedirgin olan yenieriler, bsbtn rahatsz oldular. Sultan ayrca Ulema snfnn yetkilerini fevkalade ksm, onlar da karsna almt. Bir taraftan da deli padiah Sultan Mustafann
12. 12. 12 Yazlar annesi eski valide sultan, kz kardei sultan ve onun kocas Vezir Davut Paa, yenierilere rvet ve vaatler datyorlard... *** Sultan II. Osmann alaka katledildii 1622 ylnda, Mehmet ve Ksm drt yana basmlard. Aileleri drt ay drt gn daha bekleyip, det olduu zere ocuklar drt ya drt ay drt gnlkken rahlelerinin nne diz ktrp, okutmaya baladlar. Ksmn hocas Mehmet Zihni Efendi idi. Mehmetinki ise eyh Ali Efendinin pek sevdii mritlerinden Rumelili eski pehlivan Koca Halil Derviti... Pek iri yar olduu iin, hemen herkes ona koca sfatn uygun grm, zamanla ismi unutularak, Koca Dervi olarak anlmaya, arlmaya balamt... Koca Derviin dervilikten gayri bir byk merak vard ki ne dervi arkadalar ile ne de eyhiyle paylaabiliyordu. Bu merak siyasetti, memlekette, sarayda neler olup bitiyor hep renmek, bilmek ve konumak isterdi. Bu sebepten stanbuldan, Edirneden sk sk mektuplat arkadalar vard. Mehmet okumaya byk bir ilgi gsterip elifbasyla ilgilenirken; Ksm, harflerin ekilleriyle deta oynuyor, onlar trl bceklere, bazen de insanlara benzetip vcudunu eip bkp harfleri taklit etmeye alyordu. Sonra, babasnn kalemi ile, o harfleri kt zerinde iziktirmeye balad ve harfler Ksmn elinde, elifbadakinden apayr ekillere brndler. Babas onu dzelttike huysuzlanyor, kendi yazdklarnn daha gzel olduunu sylyordu. lk Mihriban Hanmn aklna geldi ileride olunun bir hattat olabilecei, Mehmet Zihni Efendi de kabul etti bu fikri ve Ksma son derece yumuak davranarak, nce kendi yazdklarnn aynsn taklit edip renirse, sonra daha byynce, Ksmn istedii gibi yazmasna msaade edeceini syledi. Beri tarafta Mehmet okumay skmt. Baz baz koca adam, Mehmeti kucana oturtuyor, ona, slamiyetin ahlaki deerlerini anlatyordu. En nemli kural, Doru Yolu izlemekti ki bu, ancak bizi Yaradann yap dediklerini yapp, yapma dediklerini yapmamakt. Allahn en deer verdii konu ise; insani ilikiler ve hak kavramyd; nk Hakka hizmet, halka hizmet demekti ve insanlarn birbirlerinde haklar asla kalmamalyd. yle bir gnahla Yaradann karsna ktklar vakit, O, bunu balamaz: nce hakkn yediiniz kii sizi balasn. derdi. Yaradan, insanlar, sevgisinden, sevgiyle yaratmt, onlarn birbirlerini ve her yaratlan sevmelerini isterdi. ocuk, onu byk bir dikkatle deta kelimeleri yutarak dinlerdi. Koca Halil Dervi, onu ok akll buluyor, ileride bu ocuun bir hakikat limi olacan sylyordu. O, elbette ki babasn takip edecek, byk bir Nakibendi eyhi olacakt!.. Bir gn Koca Dervi, gzyalar iinde, ona bir drtlk okudu: Bak kymetlim, dedi, sana bir iir okuyacam, iyi dinle: Bir ah- l an iken ah- Cihri kydlar Gayretli gen aslan iken ah- Cihn kydlar Gazi bahadr Han idi Ali nesep Sultan idi Namyla Osman Han idi ah- Cihn kydlar... (dvnd) Ah ahm efendim, ah ahm efendim!.. Gzyalar yamur gibi iniyordu yanaklarna. ocuk, kocaman adamn bu gzya selinden akna dnmt, sordu: ah- cihan da kimdir, arkadan m?
13. 13. Yazlar 13 Senin, benim hepimizin ah, Padiah idi o, abe gencecikti... yi iler yapacakt, brakmadlar, komadlar... Kimler? Kim olacak kzanm, evresindeki hainler, delibozuk yenieriler. Ama geen gn bana okuduun iir daha gzeldi. Gzlerini elinin tersi ile kurulayan Halil Dervi, geen gn okuduu iiri dnd, galiba ol cennetin rmaklar akar Allah deyu deyu idi... Koca Dervi, be yandaki ocukta bu iir zevkine hayran kald. O kadar hayran kald ki Sultan Osman iin alamay kesti; Bu ocua lim hocalar gerek, vah bahtszm! Vah, benim gibi bir fakir dervi parasna kald. diye dnp, bu sefer Mehmet iin alad. Ksm, ne istediini bilen, uslu bir ocuktu. Saatlerce yaz yazmaya alr, bu ura iinde ikide bir kendisini rahatsz eden Melekana kzmaz, hatta zaman zaman yazmay brakr, glerek kk kz oyalard... Mehmet ise ok yaramazd, dersleri dnda, sopadan yaplm atma atlayp kendini sokaklara atar, saatlerce grnmez, annesini, ablalarn merak iinde brakrd. Onu arayp bulup tatllkla eve getiren hep Koca Dervi olurdu. Bazen de yaknrd Dervi: Byle habersiz kap gitme be kymetlim, bak adamm kadnlar yine zdn, yedin bitirdin onlar be kzanm. Haydi kendimi saymyorum, bana acma, onlara ac bari... ok deil birka yl sonra, yalnz kendi mahallesinden deil, ta ehrin iindeki mahallelerden ikyetler gelmeye balad; erkek ocuklar dvyor, kz ocuklarn salarn ekiyor, emeleri amurluyordu. Hani u mbarek eyhin olu olmasa, onlar bu ocua yapacaklarn bilirlerdi amma velakin ite... Koca Dervi ise kendi kendine; Te be kzan o kadar zeki ki, zeks dolup dolup tayor. Bir budalala, bir ahmakla hi dayanas deil. Byle eylerle karlanca kendince ceza veriyor onlara! diye dnyordu. Bir gn uzaktaki mahallelerden birinde, Mehmet yerine Koca Dervi yedi daya. Greiydi, iri yaryd, istese kendini dvenleri pek gzel databilirdi, fakat o, ocuun stne kapanp, ona iyice siper olup, Kymetlimi dveceklerine beni dvsnler, hrslarn byle alsnlar bari! diye ses karmad; sille tokat zerine gelenlere tek parman bile kaldrmad... Sonra yaral bereli, Mehmetin elinden tutup eve dnerlerken, ocuun bir garip sessizlie kapldn grd, sordu: Konusana kymetlim, dilini mi yuttun?.. Ben yiyecekken daya sen yedin, olmad bu i! Hi olmad. stesen sen hepsini dverdin, senin gcne kar gelemezdi onlar, ama sen dayak yedin!.. Abe ben senin dayak yemene dayanamazdm ki kymetlim, adamm, o zaman onlara kar gelirdim, beni dvdkleri zaman ise kar gelmedim, kendimi savunmak aklmdan bile gemedi, orada grevim seni korumakt. Ama neden? nk kzanm, insancklar o kadar kzdrmtn ki, birini dvmeselerdi atlayacaklard. Varsn hrslarn benden alsnlar dedim.
14. 14. 14 Yazlar Ama byle olmaz ki, hakszlk bu! Hakkn bende kald! te dervi kii, buna hakszlk demeyebilir; dervi, nce ben yerine, nce sen diyen kiidir kymetlim. Abe eyh baban eer bilseydi bu olay, bana hak verirdi sanrm. Sorarm ona. Hayr sakn kzanm, annen bile senin bu yaramazlklarn babana sylemedi, saklad. eyhimi zmeyi istemeyiz deil mi? ocuk, onu taklit ederek: Dnmem lazm! dedi. Mehmet, yedi yana basmak zereydi. ocuun dnmesine vakit kalmadan, eyh Ali Efendi, pek sevdii mridinin burnunun stndeki yara izini grp sordu. eyhinin karsnda bu iri yan adam, bir ocuk kadar saf ve rkekti; yine de sorulan geitirmeye alt. kar azndan baklay olum, dedi Ali Efendi, benden sakln gizlin olduunu bilmiyordum, syle, anlat bana bakaym. eyhim efendim, yalvarrm bu seferlik beni balayn, yalvarrm eyhim efendim. Anlat, dedi eyh, Mehmet yznden geldi bana bir eyler, anlat, tafsilatn syle. O zaman Koca Derviin aklna dank elti ki, eyhinden bir ey saklanamaz, nk o bilir! Bu gerei nasl da unutmutu. Ezilip bzld, gzlerinden yalar akt, sesi kck kt, ama anlatt. Ve Mehmet yedi yana girerken, hayatnn ilk ve son falaka dayan yedi. On sopayd, ama can ok acmt. nat etti alamad, gzyalar iine akt; barmad, sesi boazna tkanp kald. Sonra Mehmet, topallaya topallaya gidip Koca Dervii buldu: Beni babama mzevirlemene kzmadm, dedi, falakaya ekti, alamadm; nk Allahn istedii hak yerini buldu. Nasl seni mzevirlediimi dnrsn adamm, kymetlim? eyhim efendim burnumdaki yara izini grnce sordu, srar etti abe, zaten senden dolay bir eyler olduunu anlamt... Detay istedi, ben de yalan syleyemem ki kzanm, bilirsin. Mehmet birden kendini Halil Derviin kucana att ve doya doya alad. Ertesi gn Ali Efendi, kararn Koca Halil Dervie bildirdi: Sen bu deli olana gre reteceksin Halil Dervi. Dayak atmak yahut yemek er kiinin kr deildir, erkiinin kr gre yapmaktr, bunu bylece syle Mehmete, gre yapsn, rakipleriyle er meydannda bulusun. Ayrca, bu sonbahar inallah, seninle dersleri kesip sbyan okuluna balayacak, bunu da syle kendisine. Abe eyhim efendim, emredersiniz de, msaadenizle derim ki; bu ocuk sbyan okuluna alamaz gibi gelir.
15. 15. Yazlar 15 Evet bilirim vahidir. Girsin yatlar arasna, grsn yabanc hocay, tam olmasa da birazck ehlileecektir. Bilirsin Ahmete bile yz vermez kerata, burnu da byktr, bu burun krlmal Halil Dervi, krlmal! Sonra maazallah, hayatn iinde ne yapar! Okul, insan hayata hazrlar; sen endielenme onun iin, dikkafaldr, inatdr, hi esnek deildir. Burnunun dikine gider, bilirim. Sen ona gre retmeye bak, harcayacak fazla enerjisi var, grete harcasn, aksi hlde bizim dergha yaka gelmez. Senin gibi bir dervi yine, hi olamaz! Edep ederim efendim, msaadenizle syleyeyim ki; bu kzan byk bir lim olmaya, bir hakikat limi olmaya adaydr. Duyguludur, ince dncelidir, gnl genitir, kafas da ok iyi almaktadr, yatlar ayar deildir, ok daha yksektir. Yaa, demek yle dnyorsun Halil Dervi! Belki de haklsn, greceiz bakalm, greceiz. Sultan Mustafann annesi Valide Sultan ve damad Vezir Kara Davut Paa, Sultan Osmana kyan ihtilalin gstermelik ba idiler. Gerekte iktidar, yenieri cuntasnda bulunuyordu. Tahta yine Deli Sultan Mustafay geirmiler ve yenieriler bir buuk milyon altn clus bahii almlard. Davut Paa, Topkap Saraynda yama yapm, Sultan Osmann kllarn, atlarn, antika eyalarn almt ve Sultan Ahmetin ehzadelerine Murattan balamak zere kymak istiyordu. Bir adamn Bab- Hmyn aalna getirdi; veliahdn iini bitirmek artyla, vezaretle Msr eyaletini vadetti. Fakat Muratn korumalar, adam ldrdler... Bylece Davut Paa, makamn yirmi drt gnden fazla muhafaza edemedi, ancak daha nce, Sultan Osman ok sevdii iin, ad Osmancya kan Hekimba Mehmet Zihni Efendiyi, Malatyaya srdrmeyi baarmt. *** Mehmet Zihni: Ben hekimim, nerede nasl olursa olsun mesleimi icra ederim. Hem belki saraydan sonra, Anadolunun bir cra kasabasnda almak bana fevkalade bir tecrbe kazandrr... diyorduysa da, Mihriban Hanm birka defa dp dp bayld. Ah efendiciim, diyordu, keke seni sadece azletselerdi, yine stanbulda kalsaydk, burada icra etseydin mesleini. Ne olur efendiciim, pek ok tandn vardr sarayda, onlar ziyaret etsen, hi olmazsa u srgn cezasn kaldrtsan... Bak ben yapamam o adn bile hi duymadm ehirde. Sonra, hani Ksm, enderun mektebine balayacakt... Vazgetim enderundan, saray da kendilerinin olsun, okullar da! Biz bizi kurtaralm, stanbulda kalalm, ben bilirsin stanbulun Anadolu yakasnda bile sklrm... Yapamam o Malatyalarda! Mehmet Zihni, derin derin dnyordu. Tabii ki kendisinin de houna gitmemiti Malatyaya srlmek, fakat karsnn dedii gibi una buna ricac gidecek bir kii deildi o! Sarayda kimin ba olduu belli olmayan bir zamanda, hi olmazsa boynunu kurtarmt, bu da mhim bir eydi ve Allaha kretmek gerekiyordu... Zihni Bey epey sessiz kaldktan sonra: Pekl, dedi, canm efendim, bu kadar ok istemiyorsan Malatyay, seni ocuklarla stanbulda brakr, ben yalnz giderim. Ve zlerek karsnn gzlerinde parlayan grd, boazn temizleyip ksrd ve dedi ki:
16. 16. 16 Yazlar Bittabi babamlarda kalrsnz. Onlarn evi msait, nc kattaki odalar kullanmyorlar bile, oras sizin daireniz olur. Buradan Zekiye kz kendi hizmetlerin iin g- trrsn, orada a var, orta hizmetlileri var, adam bol yani... Yani, evimizi kapattracak msn bana? Ya nasl olur iki gzm! Bu koca konakta yalnz banza kalacak hliniz yok ya, byle bir eyi aklma bile getiremem. Mihriban en tatl glc ile gld: Bizimkilerin yanna gesem? Bilmez misin, bir kadnn evi, kocasnn evidir Mihriban! Malatya olmazsa babamlar, bu kadar!.. Mehmet Zihninin, Mihriban demesi ve cmlenin sonundaki, bu kadar kelimesi, fena hlde kzdn gsteriyordu. Mihriban her zamanki ince zeksn kullanmak istedi ama Malatya konusundan ii o kadar tedirgindi ki, beceremedi, gzel mavi gzlerinde yalarla: Peki, dedi, sen o kadar istiyorsan gidelim Malatyaya. Yalnz bana sz ver, nce, u saraydaki arkadalarnla bir greceksin. Mihriban, gn sonra ehri terk etmemiz lazm, emir byle. Sen bir an nce hazrla balasan daha iyi olur. gn sonra terk etmek mi?! Mihriban dp, tekrar bayld. *** Kan arabalar ve atlarla yaplan, kervansaraylarda hznl molalar verilen, ok zahmetli ve uzun bir yolculuktan sonra, Mihribann stanbulda brakmaya bir trl raz olamad birtakm eyalarla iki ay sekiz gn sonra Malatya'ya ulatlar... Bir kervansaraya indiler. Mihriban, ocuklar ve hizmetlileri ile harem ksmna getikten sonra, Mehmet Zihni Bey, evin khyas Hseyini yanma alp ayann tozuyla ev aramaya kt. O kadar zahmet ekmiler, o kadar yorgun dmlerdi ki, bu yolculua kars ve ocuklar ile ktna oktan piman olmutu. imdi Mihribann beenebilecei gibi bir ev bulmay ok istiyordu. nce sorup soruturdular, hemen herkes, konaklaryla, yeillii ve sular ile mehur Aspozi Mahallesini salk verdi. Bylece Mehmet Zihni Efendi ailesiyle beraber Aspozide Ali Efendinin derghna yakn, gzel ve byk bir konaa kirac olarak yerleti, katlyd konak. Birinci kat selamlk ve hasta muayenehanesi olarak ayrld, bir kk oday da Zihni Efendi, laboratuvar olarak beendi; sarayda kulland baz ilalar burada yapabilecekti, gerekli malzemeyi getirmiti. *** Bu arada stanbul ve Anadoluda Sultan Osmann kan davaclar tremiti. Birok beylerbeyi, sancakbeyi, kad ve halkn bir ksm tarada bulduklar yenierileri ldrmeye veya ok ar hakaretlerde bulunmaya balamlard. En byk kar ihtilali Erzurum Beylerbeyi Abaza Mehmet Paa kard ve evresine birka beylerbeyi toplayarak bulduu yenierileri kltan
17. 17. Yazlar 17 geirdi. Henz otuz ne gelmemi gen bir beylerbeyi idi ve Sultan Osman ile asker reform iin evvelce gizlice anlaan valilerden biri olduu biliniyordu. stanbulda Sultan Osmana hl mersiyeler yazlp besteleniyordu... Sipahiler ikinci defa ayaklanarak, padiahn katlinden sorumlu olanlarn cezalandrlmasn istediler. Konyada oturan Mevlevi tarikatnn ba Ferruh elebi, Sultan Osmann kan davas iin Abaza Mehmet Paaya destek verdiini aklad... stanbulda sipahiler nc ve drdnc defa nmayi yaptlar. Yenierilerin ekserisi de hain ve katillerin cezalandrlmalarna taraftar olduklarn akladlar... Divan- Hmyn telaa dt, ulema da katillerin cezalandrlmasn ve padiahn hallini istiyordu... 10 Eyll 1623te Sultan Mustafa ikinci kez hal edildi. Gerekten padiah olduundan ve drldnden habersizdi. Yerine Sultan IV. Murat tahta geti. *** Mehmet sbyan okulu fikrini biraz tereddtle karlad, ancak gre renmek pek houna gitti. Koca Derviin, talimatlarn dikkatle uyguluyor ve gnn birinde grei olacana inanyordu. Niyeti, batya, Derviin memleketi Edirne taraflarna gitmek ve orada ok naml bir pehlivan olmakt. Koca Halil Dervi de, artk sokaklarda tahta at koturmayp, kendisi ile efendi efendi green, yana gre gl kuvvetli olan Mehmetin keyfini karmamak iin, bu hayallere bir ey demiyor, ban sallayp tasdik ediyordu. Nasl olsa gn gelecek, Allah ak onu da ekecekti... Dervi, bundan emindi!.. O gn, yine derghn bahesinde, boyu boyuna uysun diye dervi, dizlerinin zerine km, Mehmet ayakta gre tutarlarken, Mehmet duralad ve alak sesle: Bir ocuk bizi seyrediyor, dedi. Koca Halil Dervi, omzunun stnden bakt, sonra kapt kk kolu brakp, glmsedi: O yabanc deil, dedi Mehmete ve ocua seslendi. Abe gelsene aslanm, sen de bizimle gre. ocuk sesini karmad, yalnz ban yukar kaldrp olmaz iareti yapt, nk annesi ona, yabanclarla konumamasn tembihlemiti. Babanla grtm ben, tanyoruz, buras dergh, gel be kzanm. ocuk, yine ayn iareti yapt, ancak yerinden de kprdamyor, gitmeye niyetlenmiyordu. yleyse ismini bala bize, dedi Koca Halil Dervi. ocuk biraz duralad, sonra seslendi: smim Ksm. Tamam, bana Koca Dervi derler, bu da Mehmet... Seninle de tanm olduk grdn m kzanm! Haydi gel imdi. Olmaz! Annem kzar. Sonra arkasn dnd Ksm, koarak uzaklat. Ne ikide bir arrsn bu burnu byk ocuu?
18. 18. 18 Yazlar Aslnda boyu boyuna, ya yana uygun bir gre arkada aryorum kzanm sana, bu Ksm pek uygun geldi bana. nk Ahmeti de yokladm ama, onun gree hi hevesi yok. Ben ne Ahmeti ne kimseyi istiyorum, sen varsn ya. Seninle dizlerimin zerinde gremektense... Ben o Ksm ocuu dverim! Hayr, grete yenerim diyecektin! Hem grete yenerim, hem de dverim! Abe sana hibir zarar dokunmayan ocuu niye dvecekmisin? Doru ya, niin? Bir dnd Mehmet, acaba ok k giyindii iin mi? Acaba Koca Halil Derviin davetine gelmedii iin mi? Gzne elimsiz grnd iin mi? Bu sorular tam dnemedi bile, iindeki olumsuz kprtlar adlandramad. Omuz silkti: Hem nereden tanyorsun sen onun babasn? Hani anlattm ya kymetlim, u ta konaa tananlarn olu. Beni kahve imeye ard babas, ocuk anasnn yannda olduu iin grmemi beni besbelli... Ha, hani Sultan Osman uruna saraydan kovulan, byle demitin deil mi? O ocuk da Ahmet gibi olmal, beni sevmedi, gelmedi. Ahmet seni ok seviyor ama sen onu oyunlarna kartrmyorsun. Napaym, eyh babamdan ayrlmyor o. Zikir meclislerinde bile hep yannda oturuyor. stesen, sen de oturursun zikir meclislerinde. stemiyorum! Koca Halilin gizli derdiydi bu ok zeki, akll ocuun bir kere bile zikir meclisinde bulunmay istememesi. Oysa kardei Ahmet, o donukluuna ramen, babasnn elinden tutar gelir, orada bykleri taklit edip saatlerce otururdu... Neyse hele bu; ocukluunu, taknln yaasn bakalm, denizler durulmaz dalgalanmadan. diye dnd. Birka gn sonra; Mehmetle Ksm sokakta karlatlar, ikisinin de admlar yavalad, birbirlerini ciddi bir merakla szdler, konuacak gibi oldular ama konumadlar. Sbyan okuluna baladklar gnd. Mehmet kendisini Koca Derviin gtrmesini istememi, yalnz gitmiti. Okula yaklarken, bir ocuk kalabal grd, galiba birisini dvyorlard. Mehmet, Koca Dervie, okulda kavga etmeyeceine dair verdii sz tutmak iin, olaya hi bulamadan ocuklarn yanndan syrlp gemek istedi. Yanlarndan geerken gz kayd, dayak yemekte olann Ksm olduunu grd. Birden ne olduunu anlamadan deta bilinsizce kendini kavgann iinde buldu. Saa sola yumruk att ve gre kurallarn uygulayarak irili ufakl ocuklar kard. Zavall Ksm yerde inlemekteydi, kafas yarlmt, salarndan kan szyordu; besbelli biri ona tala vurmutu. Mehmet, Ksmn kalkp biraz toparlanmasna yardm etti:
19. 19. Yazlar 19 Seni evine gtreyim doktor baban sarsn ban, dedi. Ksm, dayak yemi olmaktan ok utanmt: Hepsi birden zerime geldiler, yoksa byle olmazd, tek tek gelselerdi, hepsini dverdim, diyordu. Niin geldiler ki? Bilmiyorum, nce kyafetimle alay etmeye baladlar, sonra biri: Bu zppeyi dvelim. diye bard, hepsi bama t. Mehmet, Koca Dervii taklit edip ban sallad, onun szleri ile konutu: ocuklar arasnda olur byle eyler, yeter ki biz bela olmayalm, kavgay balatmayalm, dedi. Sonra Ksmn yrtlm elbiselerine bakp, ama sana da syleyeyim, bu giysilerin, gerekten stanbul zppeleri gibi! Ksm, aresizlikle boyun bkt: Ne yapmalym, btn elbiselerim byle! Allah Allah, bir insann, hele ocuun nasl birka elbisesi birden bulunur? diye at Mehmet, fakat Ksma bir ey sylemedi. Haydi, haydi gel seni evine gtreyim, dedi. Kapy aan Khya Hseyin, Kk Beyi byle kafasndan kan akar, perian grnce akna dnd ve Ksm ieri ekip, kapy Mehmetin yzne kapatt. Mehmet, ierden Ksmn feryadn iitti: Hseyin aabey o beni kurtard, a kapy! Kap ald. ocuun barmasn Mehmet Zihni duymu, o da belirmiti kapda. Gel ocuum, deyip onu ieri ald. Ve Ksmn bana pansuman yaparken, onunla konutu, ne olduunu bir de Mehmete sordu. Mehmet, tpk byk bir adam gibi: Sanrm, dedi, okuldaki baz ocuklar, Ksmn giysilerini zppe ii bulmular. Yaa, demek yle! Yaras acyan Ksm bir lk att, babas yumuak yumuak dedi ki: Sen artk okullu bir ocuk oldun, bydn, sk dilerini, imdi bitiyor iim. Ksm itiraz etti: Ben artk okula gitmem! Mehmet atld: Bizler gibi giyinirsen kimse satamaz, dedi ve ilave etti, hem zaten ben hep yannda olurum artk, sana kimse dokunamaz! Ben hep yannda olurum artk. Bu cmle Ksmn yaral yreini stt: Teekkr ederim Mehmet, dedi, biz hi ayrlmayalm! Bylece yllar yl srecek olan dostluun temeli atld.
20. 20. 20 Yazlar Bu gzel bir anlama! dedi Mehmet Zihni ve Mehmete kim olduunu sordu, nce Ksm cevap verdi: O, sizin ziyaret etmek istediiniz tekkede kalyor, gre alyor. Sen de mi dervisin Mehmet? Sesinde sanki gizli bir alay vard. Hayr, ben eyh Ali Efendinin oluyum, bana gre altran Koca Halildir, dervi olan. Hmm, demek Ali Efendinin olusun sen, memnun oldum. Bir gn baban ziyaret etmek istiyorum, ne de olsa komu olduk artk. Koca Halil Dervile tanyormusunuz zaten. Halil mi? Evet evet, biz eve tanrken eyalarmzn tanmasna yardm etti sa olsun, sonra beraber bir kahve itik. Allah Allah! diye dnd Mehmet Kahveden bahsetti de, bu yardmn lafn etmedi! Zaten o, kime yardm ettiini syler ki, hep bakalarndan duymaz myz! i sevgiyle doldu Koca Dervie. Ben de onun gibi olacam, hem herkese yardm edeceim, hem de yardmlarm ona buna syleyip vnmeyeceim! Kendi kendine sz verdi, sonra: Ben gideyim artk, dedi. Onu teekkrlerle uurladlar. *** Ertesi gn Mehmet Zihni, elinde bn Arabinin kymetli bir el yazmas risalesi ve bir kutu stanbul lokumu ile Ali Efendiyi ziyarete geldi. Koca Dervi karlayp eyhinin huzuruna kard. Onlar oturduktan sonra, kendisi de kap yannda bir yere diz kt. ki adam nce Malatyadan konutular. Ali Efendi, Malatyay Yavuz Sultan Selim Hann alp, ehsuvarolu Ali Beye verdiini syledi. Malatyann Osmanlya ksmet olmas Kanuni Sultan Sleyman zamannda olmu... Ancak, bu yzylda balayan Celali syanlar srasnda zellikle Blkba Kara Ahmetin soygunlarna urayarak byk zarar grm ehir. Neyse, zc eyler konumayalm, dedi Ali Efendi, Ulu Camimizi grdnz m? Methini iittim ama maalesef daha gidip gremedim. Anadolu Seluklular dneminden. Cami, plan ve mimarisiyle randaki Byk Seluklular zaman antlarnn benzerlerindendir. Kubbenin ortasnda ini mozaiklerle Sleyman Peygamberin mhr ilenmitir, zaten eyvan ve kubbeler blm, srl tulalar, patlcan moru ve firuze ini mozaik sslemelerle pek gzeldir efendim velhasl bir sanat abidesidir. Sonra stanbuldan konutular; Ali Efendi stanbulda balayp sratle imparatorluun her yanna yaylan bu kar ihtilalden byk endie duyuyordu: Beni zen, Sultan Osmann kan davasna sahip kyormu gibi grnen birtakm soyguncularn, ekyalarn, silaha sarlp bizzat halka zulmetmeleridir. Byle eyler olduuna dair baz bilgiler aldm.
21. 21. Yazlar 21 Evet ben de iittim, maalesef yle eyler de oluyormu. Koca imparatorluk efendim, her eit adam var... Halk arasnda da, yukarda da... (iini ekti derin derin) Bilmem ki Sultan Murat ne yapacak! Daha ocuk on bir yanda, idare tabii annesi Ksem Sultanda, onun da idaresi yenieri cuntasnda! yi olacak, dedi eyh Ali Efendi, kesin bir sesle. Hele bysn bir bakalm, mrmz olursa grrz. Siz Sultan Osman iyi tanrsnz herhlde, nasl bir insand? nce ok zekiydi, taan aan bir zeks vard; memleket iin dndkleri, gerekten vatann milletin hayrnayd. Ama aceleciydi, temkinli hareket etmiyordu... evresinde onun isteklerini baaracak, baarmaktan getim, ona destek olacak bir ekip bile yoktu. Rahmetli Sultan, evresinin hayal bile edemediklerini hemen gerekletirmek istiyordu ve yapabilseydi pek ok grubun, ahsn kar elden gidecekti. Ve dedim ya, evresinde onu anlayabilen kimse yoktu. Allah gani gani rahmet eylesin, dedi Ali Efendi. Daha sonra Mehmet Zihni, bir gn nce Mehmetin gsterdii yardmseverlie teekkr etti, ocuk bir cesaret rnei idi! Ali Efendi, Mehmetin ne yaptn sordu, o da anlatt. Ali Efendi, Koca Dervie sordu: Senin haberin var myd Halil Dervi? Hayr Sultanm, dedi, haberim yoktu. Ona birka kez, okulda ilk gnn nasl geirdiini sordum, ama cevab hep geitirdi, ben de okuldan memnun olmad kanaatine vardm. ocuun bu kahramanl ile vnmedii Mehmet Zihninin dikkatini ekti ve Ksmla arkada olduklarna bir kere daha sevindi. Onlar, selamlkta oturup bylece konuurlarken; darda Mehmet, Ksma ilk gre dersini vermeye balamt bile. *** Ksa sre iinde iki ocuk, pek gzel anlatlar. kisi de okuma yazma biliyor, ikisi de Kuran- hfzetmiti. Okulda bunlara ilaveten gzel yaz, din bilgiler, drt matematik ilemi, adap, toplum iinde davranlar retiliyordu. Ksmn gzel yaz ile bir sorunu yoktu, Mehmetin kt yazsna kar, onunki pek gzeldi. Bir gn Mehmete: Ben sana daha gzel ve dikkatli yazmay retmek istiyorum, nk sen bana gre retiyorsun, ikimiz de birbirimize bir eyler retmi olalm, dedi. Bir, dedi Mehmet, yine Halil Dervii taklit edip onun kendisine sylediklerini tekrar etti, bu dnyada her ey karlkl olmaz, insan olan bir dierine karlksz yardm eder, tabii gnl byk olanlar byle yapar. ki, sana grei ben deil Koca Dervi retiyor! Ama sen balattn ve ilk birka dersi sen verdin, o seyretti. Beni snamak iin yapt, acaba bakasna retecek kadar iyi renmi miyim, renmemi miyim diye. O cin aklldr ve bir ey retirken de, baka zamanlarda da insan hep snar. O, benim de kendisi gibi dervi olacam sanyor, nk grele birlikte dervilik
22. 22. 22 Yazlar dersleri de veriyor. Ben de cin akllym tabii onun kadar olmasam da, nk bunu anlyorum, ama ona anladm sylemiyorum. Bir insan akll ben miyim aranzda? Ksm, bunu sylerken arkadann, Hayr sen de cin akllsn. demesini bekliyordu, fakat Mehmet, olanca drstl ile: Evet, yle... dedi. Ksm, fena alnd ama bir ey sylemedi. Neden sonra: Sen dervi olmayacak msn ki? diye sordu. Hayr, sanmyorum. Ahmet dervi olur herhlde. Ne olacaksn? Mehmet bir dnd, syleyip sylememek arasnda tereddt etti, sonra sylemeye karar verdi: Bak sana sylerim, ama bu ok gizli, Koca Dervi bile bilmiyor; ben, air olacam! Babam da iir yazar, ok da okur, hem yksek sesle bana ve anneme... air olmak nereden geldi aklna? Sus, yksek sesle konuma, bir iiten olur, bu benim kalp srrm... Biliyor musun ok ok seneler nce Yunus Emre diye bir dervi air varm. Koca Dervi bana onun iirlerini okur bazen, ok ok houma gider. Bu sayede annemin, ablalarmn syledikleri baz ilahileri de onun yazdn rendim. Neyse, ona heves ettim ite... air olacam bir de grei... Ama Koca Derviin memleketi Edirneye gideceim, orada bir greiler tekkesi varm, ite ben oraya kaydolacam. Ama tekke olduuna gre, yine ayn zamanda dervi olursun! Hayr. Geri balarna eyh diyorlarm, ama o tekkenin, bu tekkelerle bir ilgisi yokmu, trl sporcularn almas iin bir yermi, o kadar... Mehmet arkadana gsteri yapp ne kadar bilgili olduunu gstermek istedi. Bu tekkelerin ilkini Orhan Gazi, Bursada yaptrm, kincisini, Edirnede olann yani, 1. Murat Han yaptrm, sonra stanbulda falan da bir sr byle tekke yaptrlm. Grei tekkeleri, aslnda askerleri eitli sporlara altrmak iin balam. Hi bilmiyordum, dedi Ksm. imdi sana syleyeceimi de hi iitmemi olacaksn. Ne? Peygamber Efendimiz de iyi bir greiydi! A onu biliyorum, dedi Ksm, hatta Rkne isimli bir puta-tapar, oralarn en iyi greisiymi. Mslman olmak iin Hazreti Muhammedin kendisini yenmesini art koymu, o da bir gzel yenmi. Rkne bylece Mslman olmu... Sana da m Koca Dervi anlatt? Hayr, ben gree balaynca babam anlatt.
23. 23. Yazlar 23 Peki, sen ne olacaksn? Ben hattat olacam, ayrca saraya ktip olarak girmek istiyorum. Saraya girip de ne yapacaksn? Ben saray merak ediyorum, koskoca memleket oradan idare ediliyor nk, merak ediyorum ite. Annemle babam saraya, padiaha, ite idarecilere dair konuurlarken hep dinlerim. Yaa! yi ya, ktip ol, bana da saraydan haberler verirsin. Gidip Koca Dervie de syleyelim mi ne olmak istediimizi. Haydi koalm, bakalm kim nce varacak. ki ocuk bir kou tutturup Koca Dervii buldular, bir nefeste anlattlar konutuklarn. Bu arada Mehmetin bir sr olan air olma arzusu da aa kt, Koca Dervi onun ban okayp dedi ki: Abe Yunus Emre kadar gzel yazmak istiyorsan, Yunus Emre gibi bir dervi olman lazm kymetlim. O dervi olmasayd, o kadar gzel ilahileri syler miydi sanyorsun! Hayr syleyemezdi! Bunun zerine Mehmet dertli dertli dnmeye balad. Koca Dervi, Ksmn da ban okayp: Saraya ha, sar olan; dedi, haydi hayrls!.. Abe yalnz senin bilmediin bir ey var, artk koca Anadolu, stanbul sarayn brakt, Erzurum Beylerbeyi Abaza Mehmet Paadan emir almaktadr. Sen en iyisi gidip ona ktip olursun! Neden ondan emir alyor Anadolu? diye sordu Mehmet. nk o bir yiittir ki ne sylense az! Sultan Osmann kan davasn srmektedir. Abe stanbul saraynn iindeki adamlar kymadlar m Gen Osmana? Konuyu annesiyle babas konuurken iiten Ksm, lafa kart: Aslnda, dedi, yenierilerin cuntasnn iiymi! Abe ben ne diyorum kzanm, ite sarayda onlarn elde ettikleri adamlar varm, byk adamlar. Zaten idare kimin elinde? Valide Ksem Sultann! O da laf aramzda ok hrsl biriymi, delikanl olu padiahlkta kalsn diye olmadk dalavere evirirmi, olmadk adamlarla i birlii yaparm abe. Peki sen bunlar nereden biliyorsun? diye sordu Ksm. stanbulda, Edirnede yrenlerim vardr, onlar yazarlar bana, uradan buradan da hep haber alrm ben, te be meraklymdr ben siyasete. Gider babanla da konuurum bazen, sen bilmezsin bunu kzanm, nk ya okuldandr, ya yukarda haremde. Neyse haydi haydi brakalm artk bu szleri, bende hi akl yoktur ki, abe alm karma iki kzan, memleket sorunlar konuurum. Abe ne halt edeyim bilmem ki, edebimden eyhimle konuamam, ihvana asam: Sen bu kadar dnya iiyle urama. diye beni knarlar. Yahu dnyas olmayann ahireti olur muymu! Dnyada iyi iler yapp, iyi dneceksin ki, ahiretini kazanasn! Allah yolunda olunca, z memleketini dnmeyecek misin abe?
24. 24. 24 Yazlar Dncelerine dalm yksek sesle konuurken gzleri, kendisini byk bir dikkatle dinleyen ocuklara iliti, onlara kkredi: Ne dinleyip durursunuz beni be, sizin zamannzda iler daha iyi olacak merak etmeyin, hele bir Abaza Paa, yensin Hsrev denen adam, gesin Osmanlnn yerine abe! Hayde bakalm, hayde, durmayn yle, hayde balayn pereve! Mehmet perev yaparken, Demek Osmanlnn yerine bir bakas da padiah olabilirmi! diye geirdi iinden ama bunu akl almad. Mehmetin dalgnlndan faydalanan Ksm, bir elense ekti, bir ayak oyununa dald, ykt Mehmeti, altna ald. Mehmet neye uradn ard... Kendini toplayp Ksm yenebilmesi uzun srd. Koca Dervi: Bak gryor musun kara olan, dedi, az kald yenecekti seni sar olan! Akln nereye utu bilmem ki, ben size hep sylemiyor muyum, gre beden gcne olduu kadar zekya da dayanr, onca oyun, taktik bouna m sanyorsunuz! Lkin ben keyiflendim bu iten, demek benim sar olum da grein inceliklerini kavramaya balad. leride sana tam bir rakip olacak bu hekimolu! Aferin aferin, kederli yreime su serpildi, aklm baka eylere kayd. Neden kederlisin Dervi Aam? diye sordu Ksm. Nedeni var m a ocuk! Ksem Sultan yine yapm yapacan, iler becermi, Hsrev Paay sadrazam edip, Erzuruma Abaza Paann stne salm! zlme sen, dedi Mehmet, bu senin Abaza Paa, ne sadrazamlar kapsndan dndrd deil mi, yle sylemitin. Bu Hsrev Paa, yle eskilerine benzemezmi, ok iyi bir komutanm, ama kurnaz, ama entrikac ok zalim bir adamm! Yenieri cuntasnn saraydaki adamlarnn en baym, gryor musunuz cunta baa gemi artk, baa! Ben nasl zlmeyeyim! *** Ksm istemiti bir zikir meclisi grmeyi, Mehmet bu sevgili arkadann hatr iin kabul etti. Yoksa yle Ahmetin, babasnn dizi dibinde oturduu bir yere gitmeyi hi istemiyordu. Ama yani kendisinin hakk deil miydi, byk ocuun hakk deil mi babann dizi dibinde otur- mak? Koca Dervi onlardan uslu olacaklarna, hi ses karmayacaklarna dair szler ald. Uslu oturmalsnz, nk sizden ok bana kzarlar; Kzanlar zikir meclisine sokan Koca Dervitir. derler. Akl fikri ya grete, ya politikada.. derler. Kurban olaym ona, eyhimi zemem. Sonra ayaklarnn ucuna basa basa, tekkenin zikir yaplan ve meydan denilen salonuna girdiler. Meydan doluydu, sohbet bitmi, mumlarn ounu sndrmlerdi. Hafi zikirdi bu. Herkes kollarn kavuturmu, balar kalplerinin zerine dm, hafiften bir ne bir arkaya sallanarak, iten, en iten Rahmann ismini aryordu. Elle tutulurcasna somut bir sknet ve huzur vard havada. Koca Dervi: Gzlerinizi kapatn, banz kalbinize gmn siz de zikredin. dedi. Onlar arka safta bir yere oturttu, kendisi de yanlarna kt. ocuklar ona hemen itaat etmi, gzlerini kapamlard. Dervi onlara bakt, memnun oldu, o da kollarn
25. 25. Yazlar 25 kavuturdu, gzlerini yumdu, bir sre sonra ba gsne dt, ar ar sallanyordu. Artk ocuklarn yannda olduunu unutmutu. O srada Ksm gzlerini at, nce Mehmete bakt, o brlerini taklit ediyor, sanki o da huu iinde sallanyordu. Ksm, Koca Dervie bakt, o da tpk brleri gibiydi. Acaba byle yapnca zikretmek yerine uykuya m dalyorlard? Ksm, Koca Derviin uyuduunu sand, yavaa Mehmetin elini drtt. Mehmet gzlerini at, baktlar. Ksm, Mehmetin kulana eildi: Bir ey gremedikten, iitemedikten sonra, burada ne oturuyoruz? dedi. Doru ya! diye dnd Mehmet, arkadana muzip muzip glmsedi. Ksm, bu tebessm bekliyormu gibi kkrdad, Mehmet de kkrdad, glp, ititiler. te o zaman, ikisinin de kulaklarna sanki demir mandallar yapt. Meydan kapsna doru srklendiler. Kap arkalarndan kapand, demir mandallar hzla itti onlar, ikisi de yere dt. Koca Dervi, hi tanyp bilmedikleri bir sesle: Byle mi olurmu sizde sz vermek?! diye soruyordu. Size inanmakla hata m ettim, bu kadar gvenilmez insanlar msnz siz?! imdi defolun, gn gre yok size. Oturup dnn nasl bir su ilemi olduunuzu! ocuklar sklm pklm kalkp oturdular. O kadar utanmlard ki, birbirlerinin yzlerine bile bakamyorlard. Biraz sonra Ksm alamaya balad, gzyalar sessizce yanaklarna iniyordu: Bala Mehmet, dedi, seni ben ayarttm. Ben de sana kanmayabilirdim, dediine, benim de aklma yatt, zr dilemene gerek yok. Ahmet nasl saatlerce yle oturabiliyor? Mehmet omuz silkti, ilk defa ban kaldrp Ksma bakt; aladn grd, biraz ard. O kimselerin yannda alayamazd, ancak belki gece yatana yatt zaman... Brak sen onu da, dedi, biz imdi kendimizi Koca Dervie nasl affettireceiz onu dn! Bilmiyorum, ok ok zr dilesek olur mu? gn greememek de ok kt. Ben, gre yapamamaktan ok onun gvenini kaybettik, kalbini krdk diye zlyorum. Ben de zlyorum, (iini ekti, alamas kesilmiti) O bizi adam yerine koyuyor, her eyi konuuyordu, ok ey de retiyordu. Du du diye konuma, kendimizi mutlaka affettireceiz ona. Gidip anneme danalm m? Babana dansak daha iyi olmaz m? Babam hastalan ile meguldr imdi. Biliyor musun yle ok hasta geliyor ki? Eh gidelim bakalm. Kapy Khya Hseyin at, buyur etti ocuklar. Ksm nde, Mehmet arkada nc kata trmandlar. Ksm, annesinin oturduu odann kapsn hafife tklatt. eriden ok ho bir
26. 26. 26 Yazlar hanm sesi: Gelin. dedi, ieri girdiler. Sofann loluundan sonra, oda fazla aydnlk geldi Mehmete, bir an gzleri kamat; sonra sar salar dalga dalga omuzlarna dklen gen kadn seti. Gergefinin nne oturmu i iliyordu, onlara bakt, glmsedi, bir eyler syledi, Mehmet onu iitmedi, iitemedi; nk kadn seyreden kk kz grmt. Aman Tanrm, bu ne gzellikti byle; onun da sar salar dalga dalga beline iniyordu, fakat gzleri, Mehmete kocaman kocaman bakan mavi gzleri, bu gzler Ksmnkilerden daha koyu deta laciverdimsiydi. Pespembe bir yz, minik bir burnu ve kpkrmz dudaklar vard, etekleri kabark beyaz bir dantel elbise vard zerinde. Mehmet az ak, kza bakmaya balad... Ablalar dahil, sokaklarda, komu evlerde bir sr kz ocuu grmt o, ama bylesine bir gzellik hi grmemiti, evet evet hibir kzla mukayese bile edilemezdi. Belki byk daysnn bahesindeki zambak iekleriyle yahut ilkbaharda, babasnn meyve bah- esinde aan bahar iekleriyle mukayese edilebilirdi ve bittabi kz kazanrd... Derken gen hanmn sesini duydu: Demek mehur arkadan Mehmet, bu yakkl delikanl, diyordu. Mehmet bu kadar sersemlemi olmasa, mutlaka Ksmn annesini, bir erkein yzne kar, yakkl dedii iin knard! O anda bunu hi dnemedi, budala bir glmseme yayld yzne. Gel canm, yakla, dedi gen kadn. Mehmet yaklat, kadn onun salarn okad ve Ksm kurtard iin teekkr etti. Yine budala budala glmsedi Mehmet. Bak bu da Mehmetin kardei Melekan, dedi Mihriban Hanm, Melekan, Mehmet aabeyine bir selm versene. Kz Mehmete yle bir bakp utand, ban annesinin omzuna gmd. Ksm, annesine: Biraz nce ok byk bir kabahat iledik, senden akl soracaz, diyordu. Mehmet, Ben byynce bu kz alacam! diye dnyordu. Ksm btn olay, hi eksiksiz anlatt. Koca Derviin kendilerine sylediklerini tekrarlarken yine alayacak gibi oldu, annesi: Evet, dedi, sahiden byk bir kabahat ilemisiniz, sz verip de onu tutmamak er kiinin kr deildir, ayrca bir zikir meclisinde kkrdamak, itimek de son derece ayp, ok yakksz bir hareket. Koca Derviin o szlerini hak etmisiniz dorusu... Ne yapabiliriz? dedi Mehmet, gzlerini Melekandan ayrmadan. Mihriban Hanm, bu baklar grd, hafife tebessm etti: Sen, dedi Mehmete, Melekann kusuruna bakma, ok utangatr. Anneciim biz size akl danmaya geldik, ne yapalm, nasl yapalm da... Tamam dnyorum. Vallahi durmadan onun karsna kp el pp zr dilemenizden baka bir ey gelmiyor aklma. Mehmet acaba eyh baban da kartralm m iin iine, ne dersin o sizin namnza affetmesini sylese dervie? Ne dersin?
27. 27. Yazlar 27 Babam sylerse tabii hemen balar da bizi, ama bu ba gnlden olur mu? Bak doru sylyorsun, gnlden affetmese de, tabii baban syleyince... Hm, madem gnlden bir ba istiyorsunuz siz uraacaksnz. Onu her grdnz yerde, edeple yanna yaklap, edeple elini pmeye aln ve bu zntnz ona ak ak, olduu gibi anlatn. Sizin bu kadar zlmenize dayanamaz sanrm. Peki yleyse biz imdi gidelim, tekkenin kapsnda oturup bekleyelim, dedi Ksm. Sonunda, gn gre yasa kalkmad ama, Koca Dervi, gerekten ocuklarn zntsne dayanamayp onlar balad. 2 Bylece gnler geti... Hatice Hanm, kzlarn da alp Mihriban Hanma Ho geldinize gitti... Yava yava iki aile arasnda da bir dostluk olutu. ocuklar, okulda olduu gibi, grete de kendi aplarnda baarl idiler. Ayrca aralarndan da su szmyordu. Gnn birinde Ksm, Mehmete: Sen beni kurtardn, gree balamam saladn. Hep yardm ediyorsun, senden ok ey reniyorum, onun iin karar verdim, ben sana Aam diyeceim. dedi. Mehmet bu karardan ok memnun oldu, bir epey byk aabey gibi arbal: Ben de sana adamm derim, kymetlim derim, baka hi kimseye de byle sylemem, bir tek sana sylerim. dedi. ocuklar, birbirlerini hi kskanmadlar, bilakis yardmlatlar... Ahmet onlara ok az katld, katld zaman kabul grd ama o daha ziyade babasnn dizi dibinde oturmay tercih etti. Hem sohbet meclislerine hem de zikre devam ediyordu... ocuklar okuldan mezun olduklar zaman dokuz yandaydlar. Malatyada gidebilecekleri daha yksek bir okul yoktu. Ali Efendi, Mehmete ok zel ve etkili bir konuma yapp, onun sohbetlere katlmasn salad, fakat Mehmet zikir istemiyordu. imdilik, demiti babasna: imdilik bana msaade edin, belki birka yl sonra. Ali Efendi raz oldu, onu daha fazla zorlamak istememiti...Aslnda hafi; iten zikirdi holanmad, Mehmetin cokun mizacna iten zikir haz vermiyordu. O, Rabbini anarken, olanca gnln sesine yklemek, barndan gelen Allah Huu nidasyla yeri g inletmek istiyordu. ehrin ilerinde kendilerine Devraniler denilen Halvetilerin bir dergh ilgisini ekmiti. Onlarn, ayakta el ele tutuup bir daire tekil edip ar ar dnerek: La ilahe illallah diye zikretmeleri tam da istedii gibiydi. Bir gn ziyaretiler arasna gizlice karp giriverdii bu derghta, oturanlarn en arkasna bzlp, dervilerle beraber zikretmiti... inin temizlenip kland o akam babasna, niin Nakilerin de sesli zikretmediklerini sordu. Ali Efendi: Bizler merebimiz gerei skneti tercih ederiz, nk bu kalplerimize huzur verir ve gnllerimizi nurlandrr. Hafi zikir her trl riyadan uzaktr, sesli zikre maalesef gsteri ve riya karabilir... Sessiz zikir dorudan gnle hitap eder. Dorudan gnlle yaplr, alverii yalnz gnlledir. Bylelikle o gnl derinleir, byr, ycelir ve sana yollar iinde yollar aar. dedi. Mehmet, Benim gnlm cehr; sesli zikirle yaplan devranla nurland! diye dnd, babasna bir ey sylemedi. Sohbet toplantlarna bazen Ksm da katlyordu. Hi ses karmadan, gayet edeple oturuyor, oturduu yerde uyukluyordu; konumalar onu ilgilendirmiyordu... Mehmetin az ok ilgilendiini grnce nce ard, sonra: Sen bu sohbetlerden holanyorsun, ben de hat sanatndan. Bu kadar da ayrlmz olsun aam bizim arkadalmza zarar vermez. dedi.
28. 28. 28 Yazlar Tamam adamm, kymetlim zarar vermez! dedi br... ocuklar, arkadalklarndan byk haz alyor ve bozulmasn diye deta bilinsizce bu ilikinin zerine titriyorlard. Mehmet Zihni Efendi, Malatyada Ksma hat retecek birini srarla aramt. Sormu soruturmu, drt be hat sanatsnn eserlerini tetkik etmi, nihayet Ali Efendinin selamlnda asl olan, Tasavvuf edepten ibarettir hattnn ustasnda karar klmt. sabetli bir karard, ocuk ustasn ok sevmiti. Abdlkerim Efendi de onu hem seviyor, hem de iyi altryordu. *** Gnler tasasz, gzel ve ahenkli geerken, byk ac an geldi. Bir akamzeri Mehmet Zihni Bey, son hastasn da gzellikle yolcu ettikten sonra, yukar kata, karsnn gergefte masa rts iledii odaya kt: Mirim, sol tarafmda bir ar var, pek iyiye benzemiyor, dedi ve divana uzand. Uzan o uzan; Mihriban Hanm gelip onun ellerini tutmu, o da yarm yamalak glmsemeye almt karsnn gzelim mavi gzlerinin iine bakarak... Bylece giderken mutlu olmutu, nk dnyada en ok sevdii eylere bakyordu. Sonradan... Mihriban Hanm ya hkra hkra alar ya da dp dp baylr oldu; ne olduunu pek de idrak edemeyen ocuklar periand. Ali Efendi bu yeni dostunun cenaze namazn kldrd gibi olaya da el koydu. Karsn, kzlarn ta konan harem ksmna yollad, gelen gidenle megul olma vazifesini Koca Dervie verdi, kendisi de Mihriban Hanmn ailesine, haberi veren, samimi, nazik bir mektup yazd. Cevabi mektup, Mehmet Zihni Beyin babasnn gzyalar ile slanmt. Kk olunun Malatyaya doru yola ktn haber veriyordu... O gnden beri Mehmet, Ksm bir an bile yalnz brakmamt. Onu evde Ahmetle paylat odada misafir etmiti bir sre, sonra onunla ta konaa getiler. Mehmet, Ksmn odasnda yatt. Evi Hatice Hanm ynetti, btn din vecibeler yerine getirildi. Kk oul, posta tatarlar gibi, konaklarda at deitirerek, aabeysinin elli ikinci gece duasna yetiti... Amcamn gelmesi demek, bizim stanbula dnmemiz demektir, dedi o gn Ksm, hi istemiyorum... Babam... Sonra da sen!.. Ne kadar yalnz kalacam dedemin konanda... O mahallede hi arkadam yok biliyor musun? Ben de burada ok yalnz kalacam. Ama senin Koca Derviin var! Doru, o var... Bak ne yapalm biliyor musun, seninle mektuplaalm. Ama sz verip de yazmamak yok! Bak ne yapalm biliyor musun, parmaklarmz kesip, kanlarmz kartralm, kan kardei olalm ve o kan zerine sz verelim birbirimize. Dediklerini yaptlar, sonra da birbirlerine sarlp alatlar. Yl 1628, ocuklar on yandaydlar. Ta konaa baka kiraclarn gelmesi, artk Hekim Efendinin olmamas, btn Malatyay zd; yllar sonra bile: Bir iyi hekimimiz vard ki... deyip onu andlar.
29. 29. Yazlar 29 *** ocuklar mektuplamaya baladlar... Ksm bir enderun heyecan sarmt. Enderun sarayn zel okuluydu ve devlete mlki ve asker yneticiler yetitirmek zere kurulmutu. Hem retim hem eitim veriyordu. Ksm diyordu ki: Amcamn kaynpederi ile enderun aalarnn ba olan Kap Aasnn arasndan su gemez, can arkadalarm. te bu adam Nihat Efendi, benim enderuna kabul edilmem iin Kap Aas ile grecek. te istedii oldu, saraya giriyor! diyordu Koca Dervi, artk bize haber gnderir. Yaz adamm, ne grp iitirse, doru yanl demeden bize yazsn, biz deerlendiririz. Oh senin iin tamam, onun ii tamam, Dervi Aam! Ya benimki, ya benim renimim nolacak? Kzanm artk btn sohbetlere katldna gre, abe ksa srede sen de yetieceksin. Ama olmuyor, yetmiyor ya da ben anlamyorum her bir eyi. Konutuklar bazen masal gibi geliyor bana, yle dinliyorum. Hem ben ilim de renmek istiyorum, babamlarn yaptklar gibi sadece ruhi gelime ile megul olmak istemiyorum. Diyorum ki, dinimi nce ilim olarak bileyim, yani zahir olann bileyim; manevi yolu anlamak, o zaman daha kolaylaacak sanki. Sbyan okulunda aldn retim yetmiyor, yle mi kymetlim? Nasl yetsin ki Dervi Aam, her ocuk, yani hemen her ocuk bitiriyor sbyan okulunu. Ben her ocuktan daha stn olmak istiyorum. YaaL Demek her ocuktan stn olmak kzanm! Demek byle, ben de zaten senin iin hep bunu diledim. (ini ekti, glmseyip, ocuun ban okad) Te be bir gn gelir inallah byk ilim sahibi olursun, abuk renirsin, sende bu kafa varken... Bakarsn ulema snfna dahil oluvermisin, bizleri brakp stanbula yerlemisin, hem de manevi yoldan vazgememisin. Canm tarada bilgin yok mudur? Abe bilginlerin yeri stanbuldur, onu derim, onu sylerim... Ama senin hasretine dayanmak ok zordur kzanm, ok zor... Mehmet, Ksma da iini ayor, ilim renmek istediini fakat nasl olacan, bilmediini anlatyor. *** Gnler, yllar birbirini kovalyor, iki ocuk muntazam mektuplayordu. Mehmet artk, kap kap Halveti derghna gitmeye, orada zikir meclislerine katlmaya balamt. Aman, diyordu mektubunda; sen yazarken, sakn bu konuyu ama, bu i hem babamdan hem de Dervi Aamdan gizlidir. nk hi holarna gitmez. Babam biliyorsun benim Nakilie devamm ister, kendi eyhine balamak ister... Of be, ite Ahmet var, o nesine yetmez! Beni de serbest braksn, Halveti olaym istiyorum. Bak bak yazarken yine fkelendim, eskiden bu kadar fkeli deildim, seninle ne gzel anlardk, birbirimize hi kzmazdk... imdilerde herkese kzyorum. Acaba istediklerimi nasl yapacam
30. 30. 30 Yazlar bilmediimden mi? Evet evet bu nasllar, beni ok skyor. Sen istediine kavutun, ya ben neden kavuamyorum, drt yanmda engeller gryorum. Gryorum deil, var! Bazen de Mehmet: Gzmn nne yollar geliyor adamm, diyordu, kimsesiz tozlu yollar, sarn yollar... te kap o yollara dmek istiyorum. Koca memleketin kim bilir ka bucanda ka tane bilgin, ka tane eyh vardr. nanr msn hepsiyle tanmak, grmek istiyorum. Bana yle geliyor ki hepsinden alacam var. Ha ha, gryor musun, bir de adamlar kendime borlu karyorum! im yanyor Ksm, peki neden bu yangn? A ak mym ki, bu doymazlk neden? Ksm da: Seni anlayamyorum galiba, bu ate bu acelecilik niye aam? diye soruyordu. O senin sarn yollar beni rktyor, biliyor musun? Kendi hesabma rkyorum, nk ben yerimi buldum, saraydan baka bir yere kmldamak istemiyorum. Fakat senin adna, cidden endieliyim, bir deli tay gibisin. Bence nasllara kzacana, zerlerine eil, iyi dn; nasl bir yerlere gidip ilim tahsil edebilirsin, nasl bir eyh bulabilirsin, peki o gittiin tekkedeki eyhe niin balanmyorsun? Yoksa baban ve onun eyhini beenmediin gibi, o zat da m beenmiyorsun? Bu mektubu Dervi Aaya okuyamayacana gre; daha ak yazaym, ne istediini iyi biliyorsan, ona yap... Ne baban ne de Dervi Aam sana engel olabilir gibi geliyor bana. Nasllara, niinlere taklma, yap. Bu mektup, elbet Koca Dervie okunmad, ii szlayarak yalan syledi Mehmet: Kayboldu! dedi. Ve Koca Dervi, inanmad hlde inanm grnd. Delikanldrlar, elbet benden gizlenecek bir eyler yazmtr, eh delikanldrlar! diye dnd. Daha sonraki mektubunda biraz sakinlemiti Mehmet: Eer Koca Derviin dedii gibi bilgin olursam, belki stanbula yerleirim, seninle sk sk grebiliriz. diye yazyordu. ocuklar on drt yana eritiler... *** Bu arada, yenieri cuntasn Damat Recep Paa vastasyla yneten Sadrazam Hsrev Paa, Erzurum Valisi Abaza Paay ilk muhasarasnda yenmi, tutsak paay IV. Murata gndermiti... Murat Han, gstermelik birka azar sznden baka Abaza Paay iyi karlad ve onu Bosna Beylerbeyi yapt. Belli ki aabeysi Sultan Osmann kan davasn gden bu zorlu paadan holanmt. Hsrev Paa, pek iddetli ran savalarna komutanlk etti, fakat Badat Safevilerin elinden alamad. Bu yzden azledildi, yerine Hafz Paa sadrazam oldu. Ancak bu yeni sadrazam, Hsrev ve Recep paalarn houna gitmemiti. Bu ikisi, gen padiah korkutup sindirmek istiyordu. Yenieri bakaldrd, Hafz Paa, padiahn gzleri nnde ehit edildi. Ve Damat Recep Paa sadrazam oldu. Ancak, diye yazmt Ksm, amcam: Padiahmz o iki murdar herifin, kendi arkasndan neler yaptn ve neler yapmak istediini pek iyi biliyor ve bu pis ii halletmenin zamann bekliyor. diyor. Neye dayanarak sylediini bilmiyorum, aklama yapmad... yle de olmal, nk Murat Han, Hsrev Paay Tokatta ldrtt. Hain adamn kesik kafas stanbulda halka sergilendi, tabii biz gidip grmedik. Koca Dervi dedi ki:
31. 31. Yazlar 31 Bu IV. Murat Han, abe esasl bir gen olmal, hem de adamakll cesur, kolay deil cuntann ban yle ldrtvermek. Belki o, kzanm, Abaza Paadan beklediklerimizi yapacak; yenierilere hadlerini bildirip ocaa bir ekidzen verecek, muhakkak Valide Sultana da, devletten el ektirip, kendisi idareyi ele alacak. Ah Allahm ne byksn, gldr u Osmanlnn yzn... Dervi Aam, inallah dediin gibi olur, fakat benim derdim nedir, biliyor musun; ben Ksma dinlediim bir sohbeti uzun uzun anlattm, bak o bana ne yazm!.. Ben ona bn Arabnin Vahdet-i Vcud fikrini nasl sistemletirdiinden sz ediyorum, o bana Hsrev Paadan laf ayor! Sanki bana deil, sana yazyor! Koca Dervi kkr kkr gld: Sar olan birka sohbete katlmt da burada, abe hep uyumutu. Canm o zaman ocuktuk. Ya imdi nesiniz? Aman Dervi Aam yaknda on be olacaz, artk bize ocuk deme. Koca Dervi, omuz silkti: sterseniz yirmi be, otuz be, elli be olun, abe bilin ki benim nazarmda hep ocuksunuz. Sizi bytmeyeceim, ne yapaym karmda koca adamlar! Lkin sana unu da syleyim, sen bydke daha bir gzelletin, yani pek yakkl bir delikanl oldun. Bilmem ki san olan ne hldedir?! Yakkllk iltifat, Mehmetin yzn kzartmt, sahiden yle miydi acaba? Birka gn soru, aklna takl kald, sonra unuttu. *** Kesik kafann halka sergilenmesinden sonra, Recep Paann kkrtmasyla yenieri cuntas ve halktan ayak takm sarayn nne yld ve padiaha en yakn kiilerin kafasn istediler. Byk karklklar oldu ve Murat Han, 18 Mays 1632de Recep Paay idam ettirdi. Zorbalar 8 Haziranda Sultanahmet Meydannda yine toplandlar. On dokuz yandaki Murat Han, divan ve ulemay toplantya ard. Hepsiyle yz yze grmeye kt. Murat Han, anarinin devletin temellerine girdiini, ordunun savaamaz hle geldiini, askerin politikayla uraarak iini yapamaz duruma dtn anlatt. Sonra, devleti bir avu hrsz ve zorbaya yedirmeyeceini, kendisine itaat etmeyen kim olursa olsun, hakkndan geleceini syledi. O kadar kendinden emin, o kadar etkili konumutu ki, idareciler ve halk kendisine byk te- zahrat yaptlar. Bylece Ksem Sultann dokuz yla yakn srdrd saltanat naibelii sona erdi. Krk yandaki Valide Sultan, pek zlerek politikadan ayrld, alt gn yemek yiyemedi, titremeler ve ateler iinde yatt. Sultan IV. Murat, idareyi ele ald. Aabeyi Sultan Osman katleden on yenierinin mensup olduu yenieri taburunu datt ve Gen Osman olayna uzaktan yakndan bulam herkesi ldrtt. Sonra Anadoluya geerek; bulunduu yerde zorbalk etmi, devlet mal alm, hal- ka zulmetmi kim varsa idam ettirdi... O gnlerde stanbulda ttn ateinden kan ve yirmi bin evi kl eden bir yangn oldu. Sultan Murat, ttn yasa koydu, stanbulda yirmi sekiz yldr ttn iiliyordu ve ulema,
32. 32. 32 Yazlar eriata uygun olup olmadn tartp duruyordu. Kahvehaneler, askerin buralara gelip politika konutuu gerekesiyle yerle bir edildi. steyen evinde kahve iebilecekti, fakat ttn evde de yasakland... Ttn hakknda ulema tartmas, elbet Malatyaya kadar geldi, Ali Efendiye fikri soruldu. Kanaatime gre, eriata aykr deildir, fakat iene zararldr. dedi. Ttn ok merak eden ve bir frsat ksa da isem, diye dnen Koca Dervi fena bozuldu. Baksana abe, iene zararldr, dedi eyhim. imdi benim imem olmaz, vah olsun bana! Canm bir kere i bak, hi olmazsa neymi grrsn, dedi Mehmet. eyhim efendimin zararl dedii ey bir kere deil, yarm kere bile yaplmaz. eyhe bu kadar ball, Mehmetin daha ne kafas ne gnl alyordu, ses karmad, fakat Koca Dervie zntsn unutturmak iin oktandr aklna taklan bir eyi sordu: Kuzum Dervi Aam, bana u nefis ne menem eydir anlatsana. Haa, bak anlataym adamm kymetlim! Abe biliyorsun Peygamberimiz Efendimiz, Tebk Savandan dnerken evresindekilere: Kk savatan byk savaa dnyoruz. demi. te bu byk sava, nefisle mcadeledir. O, nefsiyle mcadele edenin gerek sava olduunu da sylemitir. Bunlar sohbetlerden biliyorum, nefis nedir? Nefis! Hmm, abe nasl anlatsam ki; ruh mu desem, ruhuyla bedeni ile insann kendisi mi desem... Her ikisini de iddia eden din bilginleri kmtr. eyhime gre, ruhuyla bedeni ile insann kendisidir. nsann u kt, geici dnyaya fazla balanmasdr... yle bir balanma ki, maneviyat tamamyla terk ettirir. Sen mesela politikayla megul olarak, yle mi yapyorsun? Aslnda Mehmet bu soruyu, biraz da Koca Dervie taklmak, onu azck kzdrmak iin sormutu. Fakat o, hi kzmad, dedi ki: Hayr, hayr abe benim maneviyatm tamdr. Politika sonra gelir, gre de iimdir, bunlar byle bil!.. Mamafih, dediin gibi politikayla meguliyet, belki nefsimin tam arnmamasndandr abe, tabii yledir. Kim oluyorum ben ki, nefsimi temizledim diye ortaya kaym! imdi btn politikaclar byk nefis sahibi demek gibi bir ey kt bu lafmdan. Onu demek istemedim, politika da bir meslektir. Nefis sahibi olup olmamak, onun politik davranlaryla ilgilidir. Ben sadece kendim iin konutum, ne de olsa hakir bir derviim ben, politika neyime, doru. Eveet, ne diyordum, insanda ona yapk sanki ikinci bir varlktr nefis. Eer onu martrsan byr ve senin ruhunu kemirir. eytan gibi bir ey! Belki, bir bakma... Abe eytan daha ziyade insana vesvese verir. Gryorsun nefisle mcadele her kiinin kr deildir, er kiinin becerebilecei bir eydir. Yani O Sevgiliye yaknlam, pheden ve yalandan kurtulmu kiiler yapabilir bunu. nce kolay eylerden balayp, zoruna doru gitmek gerekir belki.
33. 33. Yazlar 33 Abe iyi bildin adamm! Bir de ben ilave edeyim ki bu iin daha kolay, bir ruhi gelime yoluna girmekle olur, Allah o zaman daha ok yardm eder... Bylece insann iindeki nefis melekeleri azalr, ruh melekeleri artar. , benliini u dnyann pisliklerine dalp gitmekten kurtarmak. Mehmet deminden beri kendine ait bir tarif aryordu, nihayet buldu: O hlde, dedi, nefis iin yle bir tarif yapabilir miyiz: Nefis, btn maddi arzularn toplamdr. Olur mu? Abe ne gzel syledin kymetlim! Evet, nefis bakaldrdka, senin tarifinle, maddi arzular oaldka, onlarn tepesini ezmen lazmdr; nk nefisle savaacamza gre, onu nce dman bilmen gerekir. Sa ol be Dervi Aam, imdi kafamda daha bir berraklat nefsin ne olduu. Sen daha ok sa ol! Bak rnein senin ruhi yann Ksmnkinden kuvvetlidir, o nefsine daha dkndr. Mehmet dnceli dnceli glmsedi, dedi ki: Yani ikimiz bir denge oluturuyoruz, onun iin mi seviyoruz birbirimizi? Olabilir, birbirlerinin pek de ayn olanlar, ne hikmetse, sizin gibi gzel gzel geinemezler. lgileriniz deiik, abe her ikiniz de kendi alakalarnz ayr ayr srdrp bir- birinizi ok sevmeye devam ediyorsunuz. Abe ne gzel eydir sevmek kzanm! Sev her insan, her eyi, her yaratlan! nk Allah her eyi, her insan sevgisinden yaratt. Her insan sevemem, nk birou beni kzdrmakta! Abe ne demi Yunus, unuttun mu yoksa: Yaratlan severim/ Yaradandan tr" Ah bir Yunus olabilsem, dedi Mehmet, btn hrsn sesine ykleyerek, sonra bu ses dt krld. Bir zamanlar, dedi, daha ocukken sarn, mavi gzl bir kz ocuu grmtm. imdi dnyorum da, o kza tutulmuum meer ben. nk onu grr grmez; Ben bu kz alacam. diye gemiti aklmdan. imdi ne zaman iir dnsem, aklma Yunus gibi, Yaradan gelmiyor da, sanki o kz, bym hliyle salnyor nmde. Koca Dervi, bu mavi gzl sarn kzn kim olduunu hemen anlad ama renk vermedi, bir ey belli etmedi. Abe hl tutkunsun o kza, yle mi? Bilmem ki zaman zaman aklma dyor tabii. imdi nasldr, neye benzemitir, hl o kadar gzel mi? te byle eyler... yle olduu zamanlar iin yanyor mu? imde dolaan yanma deil galiba, belki bir sz! Brakalm bunlar Dervi Aam, imdi var msn bir gree? Abe varm. Aslnda Koca Derviin can gremek istemiyordu ama, Mehmetin gnl karmaasn, sanki u anda bir eyler krp dkmek istediini anlamt.
34. 34. 34 Yazlar Gretiler. Greirken Mehmet hep dnd; neden Melekan aklna gelince ii iine smyor, neden hep maddi gce dayanan bir eyler yapmak istiyordu, neden, neden?! O kz bir bahar iei idi ve onun iin asla eriemeyecei bir hayaldi. Nasl meyve bahesindeki ieklere dokuna- myor, onlar koparamyor sadece saknp esirgeme duygusu byyorsa iinde, bu kza da ayn eyleri hissediyordu. Ona da asla dokunamazd, nk ezkaza dokunursa, Melekann boynu bklverecek, lacivert gzleri dolacak; sararp solacak ve yok olacakt! *** Mehmet, Melekan sonsuza kadar esirgemek istiyordu. Bunun maddi gle bir ilgisi yoktu; sadece derin, geni, ok boyutlu bir sevecenlik sz konusuydu. Bazen iirleriyle bu elikili duygularn anlatmaya alyor, fakat kulland szckleri ok yetersiz buluyor, iir doldurduu ktlar yrtp atyordu. Velhasl iindeki bu inanlmaz heyecan, tutkuyu, sevecenlii ne yapacan hi bilemiyordu. in tuhaf, son bir yldr bu hle dmt, ondan nce Melekan sadece ok gzel bir kz ocuu olarak hatrlamt. Soruyordu kendi kendine: Ak mdr bu? Fakat bir cevap bulamyordu... Mehmet ak sohbetlerde reniyordu ve o ak, Allaha duyulan akt. Bakasn bilemiyordu. Koca Dervie bir sz olduunu sylemiti, yleydi ama sadece sz deildi, yakan bir hasretti, yakan bir istekti. Ve Melekan gznn nnde, o kk kz hliyle deil, on beinde taze bir bahar dal gibi dolayordu! Sanki o, bu kirli dnyaya ait deildi; Melekan sahici bir melekti! Mehmet ona sadece yaklarsa bile kz kirleniverecekti; nk Kurana gre melekler insanlar, kan dkc ve bozguncu yaratklar olarak grrlerdi. Eh Mehmet de bir insan olduuna gre! Bazen Ksma yazd mektuplarda, Melekana dair bir ey sormay, hi olmazsa nasl, ne hlde olduunu sormay hayal ediyordu. Bu hayalle birka gn oyalanyor, mutlu oluyor; sonra kd kalemi alnca eline, o heyecan, bir eit ekingenlie dnyor, hibir ey soramyordu. Canm Ksm da ne biim arkadat? Hi insan ailesinden bir haber vermez miydi?! Sanki Mehmet, babasndan, ablalarndan, annesinden, Ahmetten bahsediyordu da, oturup Ksma kzmay kendine hak gryordu! Byle dnnce bsbtn sinirleniyordu. Nihayet oturup ailesi hakknda detayl bir mektup yazd; ablalarnn evlendiklerini sylemeyi de ihmal etmedi. Tahmin ettii gibi Ksmn mektubu da ailesi hakknda oldu. Annesinin hep yorgun, bitkin olduunu, ince hastalktan korktuklarn; Melekana ksmetler ktn, fakat kzn hepsini reddettiini, btn gn ut alarak vakit geirdiini sylemi: Melekann evlenmek isteme- diine memnun oldum. Sanrm ben onu kimselere vermeye kyamam. Zaten evlenmek iin daha ok gen, bizden bir buuk ya kadar kktr biliyorsun, imdi on beinde. diye de ilave etmiti... Melekan, Mehmet iin eriilmez bir hayaldi. Onunla evlenmeyi, ocukluunda yapt gibi kolayca aklndan geiremiyordu, ama taliplerin reddedilmesinden ok memnun oldu. Bu memnuniyetin nedenini de kendine sormaya utand... Baksana btn gn ut alyormu. Demek bu kz bir sanat! diye dnd. Meler alabileceini hayal etmeye alt ama mzikle ilgili olmasna ramen, konu hakknda bilgisi, tekke musikisiyle snrlyd. Mehmette
35. 35. Yazlar 35 hayalin snr yoktu elbette; onun iin ok gzel bir iir yazacan, iirin besteleneceini ve kzn o arky, kendisi iin yazldn bilmeden alp syleyeceini dnd. Bu dnce onu gnlerce megul etti, sonradan yrtp ataca yeni iirler denemesine ve yazmaya alrken ok mutlu olmasna sebep oldu. *** Bir gn Koca Dervie, neden hi evlenmediini sordu: Snnettir evlenmek, deil mi? Dorusunu istersen, her hlimle peygamberimize uymaya alyorum, fakat nedendir bilmem, bu yola girince abe kadna, kza ilgim kayboldu. Evet, o evlenmi, Mslmanlara da evlenmelerini tavsiye etmi ama bilemiyorum abe, bu bendeki isteksizlik nedendir... Btn umudum, bir gn bu hlimin geecei. Belki yolumda daha ilerlersem, daha bir tekml edersem... Kim bilir, O Sevgili elbet, bana da bir hanm nasip etmitir... Onun nasibi olmadan olmaz, bilirsin. Neden sordun, senin niyetin var m yoksa? Mehmet birden kpkrmz oldu, yznn yandn hissedince, utanp daha bir kzard ve: Hayr, dedi, hayr byle bir niyetim yok. Belki ben de senin gibi yapacam da... Yok abe yok, benimki kzdan kadndan kesilme, abe hi normal deil, sakn bana zenme! nallah vakti saati geldiinde seni evlendiririz. imdiden byle kararlar alma, biz Hristiyan rahipleri deiliz ki, abe evlenmeyelim... Sen hele artk kararn ver de, gel eyhimin eyhinin elini p, babann istedii gibi ve gir artk yoluna... Sen evlenmekte deil ama bu ite epey ge kaldn. Mehmet iini ekti, belki de gn bugnd. Artk hi olmazsa Dervi Aasna itiraf etmesi gerekiyordu... inde bir ses: Tam Melekandan bahsederken, imdi bu konu niye? diye sordu. Kesin ve sert bir ses ise: Ne Melekan, samalama. Sadece Dervie niin evlenmediini sordun, cevabn aldn, yetti bitti. diye konutu ve: Artk itirafn zamandr, hadi! diye emretti. Dervi Aam, sana bir ey diyeceim. imdilik babama syleme, aramzda kalsn, dedi ve sustu. Abe konusana, ne susarsn be yahu? Ben... ey, epeyden beri ehirdeki Halveti tekkesine devam ediyorum, benim nasibimin orada olduuna inanyorum... Ve de artk kararm tamdr, ben.. eyh Hseyin Halvetinin elini pecek ve ona biat edeceim. Koca Derviin gzleri hayretle byd, az bir ey syleyecekmi gibi ald, sonra kapand. Bir epey konumad; iinde frtnalar kopuyor; Mehmeti omuzlarndan yakalayp sarsmak Sen babann, benim eyhimin istediini nasl yapmazsn, nasl onun szn yere d- rrsn? Sen ne nankr oulsun, koynumda ylan m besledim yoksa? demek istiyordu. Kendini sakinletirmeye alt, gnlnden; Gzel Allahm Sana sndm! dedi ve ar ar konutu: Ben imdiye kadar eyhimin hibir szn yere drmedim, abe bunu senin yapman beni artt... Lkin belki bir hevestir bu. Bilirim sesli zikirden holanrsn sen... Evet senin mizacna daha uygun belki sesli zikir... Olabilir. Ancak yol, sadece sesli veya sessiz zikirden ibaret deil ki... Bir ey bilir ve onu sylerim, yol babann, eyh Ali elebi el-
36. 36. 36 Yazlar Nakibendinin yoludur... Yol, edeptir abe yalnz edepli insanlar yolda yrmeye hak kazanrlar. Dervi Aam, bana edepsiz mi demek istiyorsun? De, hakkndr, ben senin ellerinden perim, o kadar. Lkin ne olur bana kzma. Ellerinden perek rica ederim, beni anlamaya al, beni deil, sadece gnlm anla. nk gnl beni oraya srkledi, vallahi yalanm yoktur. Heves deil, sadece gnlmn arzusudur bu. Mehmetin gzleri dolmutu, iki damla ya yanaklarna yuvarland. Dervi Aas bunu grd, ii kylverdi birden. Gznden aziz kymetlisine eziyet mi ektirecekti o!.. Dedi ki: O Sevgilinin nasibi neyse o olur kymetlim. Onun szne kar gelmek abe hangi kulun haddine. Evet nasip meselesi... Benim de senden bir ricam var, abe hi olmazsa bir yl daha bekle, on yedine bas, birka ay daha bekle, abe yle karar ver. Emrin olur Dervi Aam. *** On sekiz ay geti ve Mehmet, eyh Hseyin Halvetinin elini pp ona biat etti. Babas, onun ve Dervi Aasnn tahminlerinin aksine, kzmad, onu azarlamad. Konuurken sesi titredi o kadar: Allahn arzusu ve emri olmadan bir yaprak bile kmldamaz, dedi, demek O, byle istemi. Var git olum nasibinin peinden, uurlar olsun... Benim dualarm her zaman senin iindir. cabnda kymetlisini, adamn savunmak iin, konumada bulunup kap yannda diz km bekleyen Koca Dervi alamaya balad. inden, te teslimiyet bu, ite teslimiyet bu! Abe ben ne kadar hakir bir kulum ki, bu teslimiyetin t sinde bile deilim. diye kendini yiyip bitirdi... Mehmet; Konuurken sesi titredi, onu zdm... diye tedirgin oldu, sonra iinden bir ses: Lkin, dedi, tam teslimiyet iinde olsayd, hi sesi titrer miydi!.. Mehmet: Mamafih onu zdm iin ben de zldm, cidden zldm... u dnyada baba hakk var, ben bu hakk inedim. Allahm beni bala! diye, o sese cevap verdi. Mehmet babasnn tekkesindeki sohbetlere katlmaktan da vazgeti, Halveti derghnn sohbetlerine katlmaya balad... Halvetilik; bir bakma ehlibeyit sevgisinden domu, bu sevginin youn olduu blgede, Horasanda meydana kmt. Kurucusu Seyyid Yahya irvan idi. Onun eyhi Abdullah Siraceddin merdi. Bu zat, halveti ok seviyordu. mr boyunca pek ok kere halvet karm, bu yzden ona Halveti lakab verilmiti... Seyyid Yahyann yollad baz halifeler Anadoluya gelmi, Osmanl topraklarnda Halvetilii yaymlard. zellikle OsmanlInn ykseli dneminde, birka Halveti eyhi, padiahlarn savalarna katlm, dualarnn bereketiyle askere destek olmular, Bayezid, Yavuz, Kanuni gibi sultanlarla yaknlamlard. Mehmet, hemen her gn Koca Dervie, Haivetilik hakknda bilgi veriyordu. Aslnda Koca Dervi, dinler grnp onu pek dinlemiyordu. inden, Ben Nakiyim, ne yapaym Allahn Halvetiliini, bilip de ne olacak! diye geiriyordu. O gn, Mehmet: