5. Yazlar 5 ABLON
HASTALII.................................................................................................................
46 PROVOKASYON
NEDR?..........................................................................................................
47 AJTASYON
NEDR?..................................................................................................................
47 SIINAKSIZ BR
TOPLUM.......................................................................................................
48 ALEXIS DE
TOCQUEViLLE.......................................................................................................
50 Tocqueville Kimdir?
...............................................................................................................
50 SZLERNDEN
..........................................................................................................................
50 GEN SAVALARI LE CESUR YEN DNYA YA DN
............................................................ 52
DOLLY KUZU
................................................................................................................................
52 GEN
SAVALARI...........................................................................................................................
53 BYOLOJNN
KRALLII.................................................................................................................
55 JEN
TECRBES.........................................................................................................................
55 CENNETE GER
DN................................................................................................................
56 BYOMEDKAL TEKNOLOJNN RUHU
..........................................................................................
56 ALENN
ZLMES....................................................................................................................
57 CESUR YEN
DNYA.....................................................................................................................
57 Aldous Huxley (1894
1963)......................................................................................................
59 Yevgeniy vanovi
Zamyatin.......................................................................................................
66 Kitabn
Fonu:...............................................................................................................................
68 Ksaca Kitabn Konusu:
...............................................................................................................
71 Kitabn Motifleri:
........................................................................................................................
73 Kitapta Hangi Deerler Kurban
Edilir?.......................................................................................
79
***************.......................................................................................................................
85 BRAVE NEW WORLD /Cesur Yeni Dnya) (1998) Film
................................................................ 85
zet.............................................................................................................................................
85 ALDOUS HUXLEY SZLERNDEN
SEMELER...............................................................................
86 'SPER BEYNLER' AINA
DORU.............................................................................................
89 Sorunu birlikte
zdler.............................................................................................................
89 AYN RAND, "We The Living" BZ NSANLAR (Yaamak stiyorum) ZERNDEN
BEN BZ
KML....................................................................................................................................
90 KTAPTAN ALINTI
...................................................................................................................
91 ATLAS SLKND HAKKINDA NSZ-TURGAY
CNER.................................................................
95 ATLAS SHRUGGED / Atlas Silkindi / AYN RAND (Film-2011-2012)
.............................. 97 ATLAS SLKND/ AYN
RAND................................................................................................
98
6. 6 Yazlar JOHN GALT
KM?.................................................................................................................
100 ZAMAN TES: K YIL SONRA SIK SIK DUYACAIMIZ GNCEL HABERLERDEN
....... 147 Banka, 5 Kyn Arazisine El
Koydu...................................................................................
147 AYN RAND ile
ROPORTAJ...........................................................................................................
149
OBJEKTVZM.............................................................................................................................
161 AYN RAND'dan:
.........................................................................................................................
161 THE FOUNTANHEAD/ Hayatn Kayna
(1949).........................................................................
162 HAYATIN KAYNAI
ZET..........................................................................................................
162
Kitaptan.....................................................................................................................................
165 Mimar Howard Roarkn dnce yaps
...................................................................................
165 MUHAMMED KBAL DNCESNDE MERKEZ TEMALARIN ANALZ (EGO-AK- TANRI)
...............................................................................................................................................
171 Ego Kavram
...........................................................................................................................
171 Ben ve Benlik
Felsefesi.........................................................................................................
171 nsani Benliin (Ene) Hrriyeti ve
lmezlii...................................................................
174 Benliin Karakteristii ve
Yansmalar.............................................................................
176
SONU.......................................................................................................................................
184 KAYNAKA
................................................................................................................................
186 "KUL" MU ARIYOR ?
..................................................................................................................
189 A. HTLER RNE LE FANATK LDERN
ARKAPLANI................................................................
190 Fanatik liderler nereden
gelirler?..............................................................................................
190 Fanatik kiilerinde sknete erememeleri, bir kitle hareketinin
gelimesi zerinde tehlike
oluturur..............................................................................................................................................
191 Ayn kii veya kiiler (veya ayn tip kiilik) bir kitle hareketini
bandan itibaren olgunluk devresine kadar ynetirse, o kitle hareketi
baarszlk felaketiyle sonulanabilir. ............................
191 Kitle Hareketine Katlma
...........................................................................................................
192 Nefret Oluturma ve Dman
Belirleme...................................................................................
195 Baz Sonular
............................................................................................................................
196 GEREK VE YALANIN
ENDE..............................................................................................
197 THE TRUMAN SHOW-Truman ov
(1998).................................................................................
198 ERC HOFFER / KESN NANLILAR SML ESERLE LGL YORUMLAR
.................................... 200 KESN NANLILAR SML ESERLE
LGL
YORUMLAR.............................................................
200 KTLE PSKOLOJS VE SLMIN
YAYILII....................................................................................
202 BANAZ,
YOBAZ........................................................................................................................
205 OKUMAK VEYA OKUMAMAK; TARHE KAYIT DMEK VEYA TARHN PLNE ATILMAK
208
7. Yazlar 7 ANMAL FARM / Hayvan iftlii
(1999)............................................................................
213 KTABIN
KONUSU:.................................................................................................................
213 KTABIN ZET:
.....................................................................................................................
214 KTAPTAK AHISLARIN DEERLENDRMES:
................................................................
222 EYTAN HAKKINDA BLNMEYENLER
...............................................................................
224 eytan
Kimdir?.......................................................................................................................
224 EYTANDAN VE CNDEN KORUNMA YOLLARINDA BLNMES GEREKEN HUSUSLAR
.............................................................................................................................................................
233 eytandan Allah Tel'ya Snmak
...............................................................................
233 Cinlerin Tesirinden Kurtulma Yollar
............................................................................
234 Cinlerin Verdii Rahatszlklarda Okunabilecek
Sureler:.......................................... 235 Sureler u
ekilde de faydal olabilir:
...............................................................................
236 1984 NNETEEN EGHTY-FOUR (1984)
FLM...................................................................
237 BN DOKUZ YZ SEKSEN DRT: BR NSANLIK KARABASANI
..................................... 237 Byk
gzalt..........................................................................................................................
238 Karanlkta bir sis an
..........................................................................................................
239 iftdn
ilemi..................................................................................................................
239 Bellek
delii............................................................................................................................
239 Aykr dnen
buharlar!.................................................................................................
240 ounluk ne
der?................................................................................................................
240 Egemen retiye
Yenisylem..............................................................................................
241 Erotizm
tehlikesi!..................................................................................................................
241 imdi ve gelecek
....................................................................................................................
241 1984 LE LGL BR BAKA
ELETR...........................................................................................
242 KTAPTAN
ALINTILAR..........................................................................................................
243 ST AKRABALII
...................................................................................................................
247 Anne
St................................................................................................................................
247 Stannenin zellikleri ve Stn ocua
Etkisi................................................................
249 St Akrabalnn Tarihesi
................................................................................................
250
SONU......................................................................................................................................
252 BBLYOGRAFYA
....................................................................................................................
254 KADIN RUHU
........................................................................................................................
257
Mukaddeme..............................................................................................................................
258 O adamlar ve mucizeli
el...........................................................................................................
258
8. 8 Yazlar Mesai ve
Gaye...........................................................................................................................
258 Teksiri Nfus (Nfus
okluu)...................................................................................................
259 Zengin Memleketler ve Tasarruf
Cereyanlarmz......................................................................
259 Kadnn ifrat derecesindeki fanteziye dknl
nedir?......................................................... 260
Mesul
kimdir?...........................................................................................................................
260 ntihar
salgn.............................................................................................................................
261 Kadn i hayatnda
.....................................................................................................................
261 zdivacn
faydalar......................................................................................................................
262 Kadn Ruhu
................................................................................................................................
263
Vecizeler....................................................................................................................................
263 Beyan
itizar...............................................................................................................................
263 HZ. FATIMA ZEHRA ALEYHSSELMIN KABR
NEREDEDR?......................................... 265 ZYARET
HAZRET FATIMATZ ZEHRA VE BNT
RESALETPENH............................. 265 RASL EKREMN KIZI
HAZRET FTIMATZ-ZEHR
................................................ 266 RAVZA-
MUTAHHARE KUBBESNN
............................................................................
266
Resimler..................................................................................................................................
267 Dr. RIZA NURUN KABRNDEN ALDIIMIZ
HSSELER.................................................................
270 MASKEL HAYAT ve
FKRLER....................................................................................................
276 BATI VE TERR
..........................................................................................................................
278 TRK CASUSU NGLZ KEMALN SRAL MACERALARI
................................................ 283 SHADOW DANCER
/ Glgede Dans (2012)
.......................................................................
287 Eletiri /Kaan
Karsan...........................................................................................................
287 LALAR ZYAN OLUYOR
............................................................................................................
289 DNYA SONSUZ
AKIMIZ.......................................................................................................
290 LALAR, DNA VE PSKANALZ
DVANI.......................................................................................
291 OYUN ST OYUN
.................................................................................................................
296 House Of Games/ Oyun Evi
(1987)............................................................................................
297 YAHUDLER LMDE NEDEN LER
GTTLER?..............................................................................
299 TASAVVUF KTAPLARDAN
RENLMEZ...................................................................................
300 OSMANLIDA YABANCI DLN RENLMEMESNDEK
SEBEP....................................... 301 AHMED CEVDET
PAANIN MA'RZTINDA MTERCM MESELES ........................... 302
DLLERN MENE- VE DN ARASINDAK NZASI
............................................................. 303
DN NANCIN SEYR VE YAANMAZ HALE GETRENLER ADINA
.................................. 306 ERNEST RENAN
(1823-1892)..............................................................................................
307
9. Yazlar 9 DUPA DEALUR- Tepelerin Ardnda
(2012)................................................................................
312 SOLARS-SOLYARS- (FLM, 1972)
.............................................................. 313
Andrey Arsenyevi Tarkovski
............................................................................................
315 MLLET OLMAK veya
OLAMAMAK.............................................................................................
317 TARH VE SOSYOLOJK AIDAN IRK, ETNK GRUP, MLLET
....................................... 320 Trk ulus devleti
...................................................................................................................
321 BYK DEVLET OLMANIN YOLU
........................................................................................
321 SMAL BEK LE
RPORTAJ...........................................................................................
322 ZENGN
YAHUD.....................................................................................................................
328 MARTN BUBER VE TANRI TUTULMASI /Elis
Simson.................................................................
330 GERCLMZN NEDEN BUDUR!!!!
........................................................................................
333 Bakann Dr. unvan elinden
alnd..........................................................................................
333 DOKTOR UNVANI ELNDEN ALINAN SCHAVAN MAHKEMEYE GDYOR
.................................... 334 Dsseldorf niversitesi 1980
ylnda kaleme ald doktora tezinde baz blmlerinde intihal yapt
gerekesiyle Federal Eitim Bakan Annette Schavan'n unvann elinden
ald. .................. 334 GORDANO
BRUNO................................................................................................................
336 GORDANO BRUNONUN HERMETK
YN.......................................................................
337 Aytun ALTINDAL, Trkiye'de Ve Dnyada Casuslar isimli eserinde
Giordano Bruno hakknda u bilgileri
vermektedir........................................................................................................................
339 GORDANO BRUNO (1973) Film
.........................................................................................
341 HASTALIIN STESNDEN
GELMEK...........................................................................................
342 KANSERDE KORKUN
DDA......................................................................................................
347 'ONAYLANMI ETKN KANSER AISI
YOK'..................................................................................
349 HAYATINA MASA BAINDAN MI
BAKIYORSUN?....................................................................
350 NOSTRADAMUSUN KEHANET HAKKINDAK
GRLER............................................. 352 NOSTRADAMUS
(II) Discovery
Channel............................................................................
352 (Tekerrr eden Tarih Adna) LON ROUILLON: TRKYEY SAVUNUYORUM
......... 355 ELENLER VE
TRKLER..........................................................................................................
355 LON ROUILLON: TRKYEY
SAVUNUYORUM...............................................................
358 TRKYE VE TRKLER KONUSUNDA
BLGSZLK..........................................................
362 BU BLGSZLK YUNANLILAR TARAFINDAN SMRLMTR
................................ 363 BU BLGSZLK ERMENLER TARAFINDAN
SMRLMTR................................... 365 BU BLGSZLK NGLZLER
TARAFINDAN STSMAR EDLMTR............................. 369 ORTODOKS
TEHLKES.........................................................................................................
371 SON SZ
...................................................................................................................................
374
10. 10 Yazlar EK
..............................................................................................................................................
375 TRKYE
HAKKINDA.............................................................................................................
376 GEMMZE NN DUA ETMELYZ? VE BULUT ATLASI / CLOUD ATLAS (2012)
II.YAZI.......... 378 Bulut Atlas / Cloud Atlas (2012) Film
.......................................................................................
382 PCCO (2010)
Film.................................................................................................................
383 HAPSHANENN DOUU- Michel Foucault
......................................................................
383 150 yldan beri, hapishanelerin gereklilii iin varsaylan yedi
evrensel ilke ........ 384 HAPSHANE ZM
M?......................................................................................................
389 DNDR OLAMIYORLARSA, EN AZINDAN NSANLARA KARI EDEPL OLSUNLAR.
*Pascal+ .... 390 SANATTAK GEREK VE DORAN GRAYN PORTRESNDEK LORD
HENRY WOTTONUN DLNDEN OSCAR WLDE'N
FKRLER...............................................................
393 DORAN GRAYN PORTRESNDEK LORD HENRY WOTTONUN DLNDEN OSCAR WLDE'N
FKRLER..............................................................................................................................................
394 TRK MLLET
............................................................................................................................
398 HAKKAT
NEDR?........................................................................................................................
399 Bulut Atlas / Cloud Atlas (2012) Film
.......................................................................................
399 NGLZ GZL BELGELERNDE TRKYE KTABINDAK KRT SORUNUNU HAZIRLAMA LE
LGL GZL
BELGELER....................................................................................................................................
401 ngiliz Gizli Belgelerinde Trkiye / Trkiyede "Krdistan,
Ermenistan" Oyunlar ............. 410 AMOUR/ Ak (2012)
.............................................................................................................
424 AK
...........................................................................................................................................
425 Siyasetten skldm. Hi bir ey deimiyor zira. eytana ruhunu
satanlara satamaktan da bitap dtm. En iyisi insann kendine dnmesi
galiba. Bu nedenle bu hafta aktan ve Aktan
bahsediyorum.....................................................................................................................................
425 vo MOLNAS /Dier Tm
Yazlar..............................................................................................
427 KARUNLARIN SONLARI HEP AYNIDIR
...............................................................................
432 BENDE BU YAYLADAN AHA GDERM
......................................................................................
434 BLMEK VEYA BLMEMEKTE PAYLAIMIN
SINIRI.......................................................................
435 ZETGEST: KOVA AI
MUHALEFET................................................................................
440 New Age siyasete
giri..........................................................................................................
440 Ekonomik tetikinin
zrvalar.............................................................................................
441 Din eletirisi
karikatr......................................................................................................
442 Maarada yaayan Araplar ve 11
Eyll.............................................................................
443 zm ve mcadele nerileri
.............................................................................................
443 Sonu
yerine...........................................................................................................................
444
11. Yazlar 11
DAMGALANIYORUZ...............................................................................................................
445 CAM
KIRILDIINDA...............................................................................................................
446 CAM
KIRILDIINDA...............................................................................................................
447
TUZAK......................................................................................................................................
448 HZ. DEMN ELMASI, GNMZN MARKASI
............................................................... 449
ROTANIZI
DETRN..........................................................................................................
451 DUYULAR VE DUYGULAR
.....................................................................................................
452 P NN HAKKAT EHRNE
YOLCULUU......................................................................
453 LFE OF P/ Pi'nin Yaam
(2012).......................................................................................
456
12. Yazlar 13 BRLEM MLLETLER ZEMNNDE FLSTN MESELES Filistin
sorunu 64 yllk gemiiyle Guinness Rekorlar Kitabna rakipsiz ekilde
dnyann en uzun problemi olarak girmeli. Dnyada yaptrm gc olan tm
devletlerin aktif katlmlarna ramen 64 yldr durdurulamayan kan,
insanlk tarihi asndan bir yz karas haline geldi. Bu konuyu kim zer,
nasl zer. sorusu 64 yldr karln bulamad. Belki de uygulanan yntem
veya uygulamaclar deitirmek zme daha abuk ulamay salayabilir.
Yllardr belirsizlikten beslenen ve byyen srailin konuyu zmesini
beklemek safdillik deilse de en azndan yakn tarihi iyi okumamak
olarak alglanmal. Filistin tarafndan zm beklemek ise ok ar bir yk,
kaldrma kapasitesi dk olan birinden istemek gibi orantsz bir istek
olacaktr. G dengesinin olmad yerde bar aramak tarihi gereklerle
uyumuyor. srail gibi gerek lkesi iinde, gerek lkesi dnda siyasi,
ekonomik, militer ve hepsinin tesinde sosyal dokusu en iyi entegre
ve organize olmu bir lke ile masaya oturmak iin en az onun kadar gl
olmak gerekecektir. Ortadou asndan bakldnda bu gc dengeleyecek bir
g henz grnmemektedir. Bu dengesizlik tek yanl politikalarn
uygulanmas karsnda kat defansif (savunma) ve reaksiyoner davran
biimleriyle dengelenmeye allmaktadr; ama elde edilen sonu 64 ylda
srekli gelien bir srail karsnda en temel isteklerini dahi
sorgulamaya balayan bir kar gr ifade ediyor. ncelikle konunun
balangc asndan taraflarn oluumu skntl olmutur. srail gibi
uluslararas glerin tam desteiyle kurulan bir devleti Filistinliler
ile veya Arap birlii ile dengelemeye almak ok byk bir g dengesizlii
oluturmutur. Filistin gibi slam lemi asndan Mekke ve Medineden
sonra 3. en kutsal mekn ieren bir blge adna slam leminin bir ksmnn
taraf olmas eksik katlmdr ve tm slam lemini temsil eden devletlerin
tek politika izlemesi gereken en nemli alan olmaldr. Bu salanmadan
atlacak admlar netice getirmekten uzak olacaktr. 64 yldr kendini
arayan slam medeniyeti bugn gelinen konumda dnden daha yaknlam ve
devletler boyutunda olmasa da sosyal yap olarak haberlemenin
getirdii olanaklarla ortak deerlerde hzl yaknlaan bir yapya
brnmektedir. Arap bahan gibi halklarn zgrleme eilimlerinin ve
iktisadi gelimenin, sivil toplumun glenmesine, devletlerin de daha
yaknlamasna vesile olaca aktr. u kesin olarak bilinmelidir ki,
Filistin meselesinde srailin 64 yllk tavr bar szcn ve savunma szcn
farkl boyutta kullanmaktadr. Buna bir rnek olarak 3. milenyumun
bandaki konumasnda o gnk srail babakan olan Ehud Barak, dnyann tm
devlet bakanlarna hitaben yle diyor: Kuds srail'in ebedi ve ezeli
bakentidir, imdi sizi onurlu bara davet edi- yoruz. Dnyann gz nnde
bu sz yle anlamak lazm: Siz BM olarak her ne kadar Kuds ile ilgili
uluslararas hukuk iinde kararlar alsanz da bunlar biz kenara atarz,
dinlemeyiz, Kuds' siz kabul etmeseniz de bakent yaparz, onurlu bar
davetimizde hukuku unutun, bizim gcmz grn, Kuds'n statsn kabul
edin. Bunun adna da onurlu bar diyerek herkesi memnun edelim." 19
Mays 1942de daha sonra srailin ilk babakan olan o gnk pozisyonu ile
Hagannah terr rgtnn ilk bakan Ben-Gurion ngiliz mandasna devlet
snrlarnn Nilden Frata uzandn ilan ediyor. Eer sizin genel
stratejiniz buysa neden snrlarnz belirleyeceksiniz, daha gidecek ok
yol var. Doal snrlara kavuuncaya kadar snr anlamas yapmamak
stratejinin bir paras olmal.
13. 14 Yazlar 1967 savan mteakip Kudsn tamamn ele geiren
srailin o gnk savunma bakan Moe Dayan yapt aklamayla niyetlerini ok
ak ifade etmitir: srail savunma gleri (neyi savundularsa) Kuds'
kurtarmtr, (acaba igalci kimdir?) Bizler paralanm ehri, srail'in
bakentini, yeniden birletirdik. Bu mukaddes mekna ondan bir daha
asla ayrlmamak zere dndk." 4 Temmuz 1967 BM genel kurulu igali
geersiz saymtr; ama 45 senedir bir deiiklik olmamtr. 1949 tarihli
Cenevre konvansiyonu hkmne gre, bir devlet igal ettii topraklan
sava ile mlkiyetine geiremez. Uluslararas hukuk bunu sylyor; ama
srail demografik deiikliklerle fiili durum oluturmaya devam ediyor.
Bar ise ok krlgan bir durumdur. Her isteyen taraf asndan her an
bozulabilir. Dolaysyla belirgin fikir ve bar istedii, en azndan
srail asndan elzem deil, tam aksine balaycl olan yanl bir
stratejidir. Yine 10 yl sonra bugnk srail Dileri Bakan da benzer
bir ey sylyor. 28 Eyll 2010 BM genel kurulu zm olarak: Demografik
gereklerden yola karak snrlan belirleyelim." Diyor. Yani: Biz
yllarca igal yaptk siz BM'de bunu knadnz ve aleyhimize kararlar
aldnz, igal ettiimiz yerlere yerleim yerleri yaptk, siz knadnz, bu
yerleimler uluslararas hukuka aykr dediniz ama btn bunlar bo verin
biz glyz hukuku kenara koyun gereki olun siz bizle uraamazsnz."
Demeye getiriyor. Konunun dier bir nemli yan da demografik (Nfus
bilimiyle ilgili) yapsn srekli gelitiren srailin su ihtiyacdr.
Savalar toprak amal grnmekle birlikte SU DURUMU, blgeyi her an yeni
savalara gebe brakmaktadr. rnein GAZZE ERDNDEN SRALN EKLMES Y BR
ZVER GB DNYA KAMUOYUNA SUNULMUTUR. AMA GAZZE SUYU OLMAMASI TBARYLE
SRAL N STRATEJK BR TOPRAK DELDR AMA SRALL HBR YETKL BATI ERADAN
EKLMEY AZINA ALMAMAKTADIR. NK BATI ERA SRALE SU SALAMAKTADIR. BM
raporlarna gre srail Lbnann gneyini gvenlik gerekesiyle igal
etmitir; ama bu blgede uluslararas hukuka ve Cenevre szlemesine
aykr olarak blge suyunu elde etmek iin boru hatt dendii ve yllk 500
milyon m3 su ald ortaya kmtr. Blgedeki Litan rmann suyunu kullanmak
eski bir Siyonist hayalidir. SRAL KURULURKEN HEM WEZMANN KUZEY
SINIRININ LTANI OLMASINI STEMTR. Bu strateji ok ncelerden balam
1926 ylnda Yahudi mhendis Pinhas Rutenberge ngiliz ynetimi, eria ve
Yermuktan hidroelektrik enerjisi salamak iin 75 yllk bir ayrcalk
vermi. Dolaysyla Araplar bu sularda uzun sre baraj yapamamtr. 1967
Arap srail sava da, suyun kymetini anlayan Arap lkelerinin Ocak
1964te yaptklar ilk zirvede ve Eylldeki ikinci zirvede ERA NEHR ve
onu besleyen kaynaklarn akn deitirme karan alm. 1965 Eyll aynda
giderlerini Msr ve Suudi Arabistan demeyi taahht etmi ama 1966
ylnda toplant yaplamamtr. 1967 ylndaki Hartum toplantsnda Nehir
konusu ar yenilgiden dolay gndemden kalkmtr. 320 km bir nehrin
neminden dolay srail acil mdahale ile can damarlarna dokundurtmam,
dier igalleriyle su hrszl dahi yapmtr. Btn buna ek olarak ABD bakan
Obama 23 Eyll 2010 tarihinde sraili yle tanmlyor. srail egemen bir
devlettir ve Yahudi toplumunun tarihi lkesidir
14. Yazlar 15 Byle bir ifade tm dnya hukuk normlarnn srail iin
nasl eilip bkldn grmek iin yeterlidir. Egemenlik tarihten gelen bir
hak olarak 4000 yl geriye gtrlebiliyorsa bizzat ABDnin kendisi
nereye gidecek. Bu temel varsaymn doru olduunu bir an kabul etsek
acaba btn dnya corafyas nasl bir yeni grnm alr. srailin yllarca
syledii bir tezi savunann ABD bakan olmas konuyu kavramak asndan
nemli. Hele bunu syleyen Afro-Amerikan (Siyahi) bir kimlikle bunu
sylyorsa ABD iindeki lobilerin gcn ve srailin pazarlk masasnda
sadece Filistinin yer almasnn ne kadar orantsz bir gle konuulduunu
anlamak bakmndan ok nemlidir. Amerikann sraile ak desteini
kuruluundan bu yana vermesi onun ara buluculuk vasfn ortadan
kaldrmtr. nemli gvenlik konseyi kararlarnn srekli vetolarla
uluslararas yaptrmlar bloke etmesi de sraili martmtr. Dolaysyla
ABDnin arabuluculuk pozisyonundan ekilmesi gerekmektedir. slam
lemini temsilen slam ibirlii tekilatnn Filistin taraf ile birlikte
toplantlara girmesi Filistinin elini glendirecektir. srailin
uluslararas yaptrmlarna ABDnin engel olmasna karlk slam lkeleri
toplu ekonomik yaptrmlar ok sk olarak uygulamaldr. Buna ek olarak
konuya BMde destek veren tm lkelerle birlikte uluslararas Filistin
konferans dzenlenerek bu hukuksuzlua, ekonomik yaptrmlarla bir
cevap verilmelidir. Konu militer zmden ziyade uluslararas hukuk
platformlar ve barl eylem planlan ile desteklenmeli ve uluslararas
vicdan harekete geirilmelidir. 29 Kasm 1947 Gvenlik Konseyi 181
nolu karar ile Filistinin ikiye blnmesine karar verdi. %54Yahudiler
%46 Araplar Daha ortada srail devleti yoktu. ngiliz mandas devam
ediyordu. O gnk nfusun %68i Arap olmasna ramen ve toprak
mlkiyetinin %93,5i Araplarn olmasna ramen bu karar alnmt; ama bu
bile ana stratejiye uymad iin srail devletinin kurulmasndan sonra
yeterli olmad. Bugn gelinen noktada 67 snrlar dhil srail ok daha
farkl taleplerle bar istediini syleyebiliyor ve bu karan alan BMi,
srail Babakan Netanyahu 23 Eyll 2011 konumasnda: Samalklar
tiyatrosu... olarak nitelemekten ekinmiyor ve genel kurulun 27
kararndan 21 i sraili knamtr diyerek kendi hukuksuzluunu itirafta
bulunuyor. Var olan en nemli gerek ise slam leminin bu konuya
tepkisel yaklamlar hari iyi organize olamadn gstermektedir. lmler
olduka akla gelen Filistin meselesi tarihi, hukuki ve siyasi
bilginin ok youn retilmesini gerektirmektedir. Uluslararas devlet
hukukuna en ok ihtiyacmz olduu dnemlerde yeterli uzmanlarn olmay,
tarihi vesikalarn ve belgelerin retilmemi olmas, sosyal yapda sivil
toplumun derinlememesinden kaynaklanan ortak tavr eksiklii ve
lkeler aras ve bilhassa slam lkeleri aras koordinasyon eksiklii
konuyu uzatmakta ve geerli bir bar oluturacak yegne taraf olan slam
dnyasnn bir btn olarak ortaya kmasn engellemektedir. Yeni ortaya
konulan stratejide de BM zm platformu deildir. Ancak, Filistin
tarafyla bu ii biz zebiliriz bakas karmasn diyor. Btn bu
deerlendirmelerden sonra unu ifade etmek isterim ki belki
uluslararas vicdann temsilcisi olmas beklenen yegne platform BMdir.
Kuruluundaki ve yapsndaki arpklklarn giderilmesi konusu nemli
olmakla beraber uluslararas diyalogun yegne kabul edilmi kurumudur.
Bu platformu srailin dlama abas, esasnda yaplanlarn uluslararas
vicdan tarafndan kabul grmediini, knamalarn bir gn kendinin tamamen
dlanabilecei korkusunu tadn gstermektedir.
15. 16 Yazlar alma bizden Tevfik Allahtandr. Erol YARAR
Filistin Platformu Bakan MUKADDME nsanlk tarihinin en nemli ve
trajik olaylarndan birisi phesiz yzyl akn bir sredir yaanmakta olan
Filistin sorunudur. 1948 ylnda srail Devletinin kurulmas ile bu
sorun daha pekimi ve uluslararas politikann ve hukukun gndemine
daha ok girmi olsa da sorunun temellerinin 19.yyn son dnemlerine
dayandn belirtmek gerekmektedir. Yzyllar boyunca skntl dnemler
geiren ve zellikle Avrupada uradklar kt muamele nedeniyle dnyann
birok yerine dalm olan Yahudileri tek bir at altnda toplamak zere
bir devletin kurulmas ynndeki giriimler 19. yyn son eyreinde hz
kazanmtr. zellikle dnemin en nemli aktr olan ngilizlerin desteini
alan Yahudiler, Osmanl mparatorluundan Filistin Blgesinden toprak
satn alma talebinde bulunmulardr. Bu talebin geri evrilmesi zerine
farkl siyasi giriimler balatlarak Filistin topraklar ncelikli olmak
zere Yahudiler iin bir devlet kurulabilecek yer arayna giriilmitir.
I. Dnya Savana doru giden srete ngilizler ve Franszlarn Dnya
siyasetine yn verme giriimleri ve balatm olduklar topraklan paylam
sreci Filistin sorununun en nemli krlma noktalarndan birisi
olmutur. 1917 ylnda ngiliz sava kabinesinin Dileri Bakan olan
Althur Balfourun giriimiyle balatlan ve Yahudilere bir devlet
kurulmas fikrini tayan deklarasyon srail- Filistin atmasnn da en
nemli temellerinden birisidir. Bakan Balfourun ismiyle anlan bu
deklarasyon Filistin topraklarnda bir Yahudi Devletinin kurulmasna
verilecek destee ynelik bir beyan olarak nitelendirilebilir.
Nitekim Althur Balfour, uluslararas Siyonist hareketin
liderlerinden olan Lord Rothschilde bir mektup gndererek ngiliz
Hkmetinin Filistin topraklarnda bir Musevi devleti kurulmas iin
gerekli destei vereceini ifade etmitir. Bunu takip eden srete,
Osmanlnn Orta Douda- ki topraklarnn ngiliz ve Franszlar arasnda
paylald Sykes-Picot Anlamas da bu durumu pekitiren bir unsur
olmutur. Osmanl mparatorluunun yklmasnn ardndan ngiliz ve Franszlar
arasndaki paylam sonucunda Filistin topraklar ngilizlerin kontrol
altna girmitir. Daha nceden hazrlklarna balanan ve ngiliz
yetkililer tarafndan Musevi devletinin kurulmas iin gerekli destein
verilecei ynndeki taahhdn bir sonucu olarak bu dnemde Filistin
topraklarnda Yahudi yerleimi balamtr. Ancak Yahudilerin bugnk
Filistin blgesine yerlemesinin olduka uzun bir gemii vardr.
Milattan nceki dnemlerden itibaren blgeye yerleen Yahudiler sonraki
dnemlerde de glerini devam ettirmitir. Osmanl Devleti 1517de
Filistine girdiinde kayda deer miktarda Yahudi ile karlamt.
1880lere kadar Yahudi g azalarak da olsa devam etmitir. Doksan
harbinden sonra siyasi bir durum arz eden Yahudilerin Filistin
blgesine g meselesi Theodor Herzlin abalaryla zirveye ulamtr.
Osmanl Devleti Filistine Yahudi gn engelleme konusunda taviz
vermemesine ve eitli snrlamalar getirmesine ramen Yahudiler belli
oranlarda da olsa Filistine yerlemeyi baarmlardr. Dier taraftan,
1880lerde Rusyada kan Yahudi aleyhtarlndan (anti-semitizm) kaan
Yahudilerin bir ksm da Filistine yerlemitir. Bylelikle 1882de 6
yerleim merkezi ve 22.000 dnm arazisi olan Yahudiler, bunu 1900de
22 yerleim yeri ve 220.000 dnm araziye ykseltmilerdi. Ayn srete
blgedeki Yahudi nfusu da 25.000i amt. 1922de 84.000, 1932de ise
Filistindeki Yahudi nfusu 181.000e ulamtr. Sadece 193335 yllan
arasnda Filistine olan Yahudi g 134.540dr. 20. yzyln bandan
itibaren Araplarn tepkisinde rol oynayan en nemli etken ite bu
Yahudi gleri olmutur. 1921,1929, 1933 ve 193738 yllarnda iddetli
atmalar olmutur. ngiltere bu atmalara zm bulmak amacyla 1939da
Filistine yaplacak Yahudi glerini ciddi oranda snrlad. Bu durumun
sonucu olarak Yahudiler Filistine kaak girmeye baladlar. Filistin
topraklarnda Yahudi nfusunun artmas ve II. Dnya Sava sonrasnda
kurulan Birlemi Milletlerin (BM) srail Devletinin kurulmasn
gndemine almasyla Filistin Sorunu uluslararas arenada da daha
kapsaml olarak yer tutmaya balamtr. II. Dnya sava sonrasnda
ngiltere
16. Yazlar 17 meseleyi 2 Nisan 1947de Birlemi Milletlere gtrd.
B.M. Filistin Komisyonu, yapt incelemelerden sonra raporunu
yaymlad. Buna gre komisyon oy birlii ile Filistinin bamszln teklif
ediyordu. 27 Kasm 1947de Filistin komisyonu Filistinin Araplarla
Yahudiler arasnda taksimine karar verdi. Bu karara gre Kuds ehri
milletleraras bir statye sahip olacakt. Trkiye ise Arap lkeleriyle
beraber bu taksimin aleyhinde oy vermiti. Netice itibaryla
Filistindeki kuvvetlerin ekilmesinden bir gn nce, 14 Mays 1948 gn
Tel-Avivde toplanan Yahudi Milli Konseyi, srail Devletinin
kuruluunu ilan etti. Ayn gn Amerika Birleik Devletleri sraili tandn
bildirdi. srail devleti kurulur kurulmaz, Msr, rdn, Suriye, Lbnan
ve Irak ordulan sraile sava ilan etti. Bylelikle de Birinci
Arap-srail savalar balam oldu. Bu savalar bir yl kadar srd ve
Araplarn malubiyetiyle neticelendi. Bu savalar ilerleyen yllarda
1956 Svey Krizi, 1967 Alt Gn Sava ve 1973 Yom Kippur Sava takip
edecekti. Bylece Filistin Sorunu tm dnyann yakndan takip ettii
nemli bir atma alan haline gelmitir. Bu erevede bu almada BM
bnyesinde devletlerin 2000 ylndan itibaren yapt konumalar zerinden
Filistin sorununa yaklamlar ve atmann ana unsuru olan srail ve
Filistinlilerin ise ne tr dayanaklardan hareketle siyaset
izledikleri birincil azdan aklama ile ortaya konulmaya allacaktr.
Birlemi Milletler Genel Kurulu bnyesinde yaplan ve devletlerin st
dzeyde temsil edildii Genel Mzakere oturumlar bir devletin genel
politikasn ifade etmesi anlamnda nem tamaktadr. Genel Mzakere
oturumlarnda yaplan konumalarn dorudan bir balaycl olmamakla
beraber bu konumalar bir devlet adna tm dnyaya yaplan resmi aklama
olmas nedeniyle devletlerin alglamalarn ve siyaset yapma ekillerini
kavrama asndan hayati bir konuma sahiptir. Nitekim BM gibi
devletlerin kendilerine meruiyet zemini saladklar bir kurumun ats
altnda yaplan bu konumalar dnya siyasetinde tezahr eden gelimelere
ynelik devletlerin yaklamlarna dair bizlere nemli ipular
vermektedir. Aynca her yl gerekletirilen yeni oturumda devletlerin
olaylara yaklamlan balamnda da bir sreklilik ya da deiim analizi
yapmak mmkn olmaktadr. Bu erevede Filistin Sorununun en nemli zm
noktalarndan birisi olarak kabul edilen BMnin Genel Kurul
bnyesindeki Genel Mzakereleri sorunun konuma dair nemli yer
edinmektedir. Gerek srail ve Filistin gibi bu sorunun dorudan taraf
olan siyasi yaplan temsil eden konumaclarn gerekse bu sorunla
ilgilenen dier devletlerin aklamalar srail ve Filistin arasndaki
uzun yllardr devam eden atmaya ynelik nasl tavr alnd ya da
uygulanan politikalarda ne tr deiimlerin ortaya ktn bize
gstermektedir. zellikle bata sorunun dorudan taraflar ve ardndan
dier nemli glerin aklamalarn dikkatle analiz ettiimizde atmann
boyutu ve alglamasna dair olduka kapsaml fikirler elde etmek mmkn
gzkmektedir. Filistin Sorununun balamasnn en nemli nedeni phesiz
srail Devletinin Filistin topraklarnda bamszln ilan etmesi ve bunun
sonucunda uluslararas toplumun ve BMnin srailin bamszln tanmasdr.
Bu andan itibaren srail ve Filistin atmas sadece yerel bir sorun
olmann tesine geerek uluslararas bir hviyet kazanmtr. Bu durum
sadece kresel glerin ya da farkl devletlerin bu sorunun bir taraf
olmasndan ziyade ayn zamanda BM tarafndan da tannm ve meruluk
iddiasnda olan bir devletin fiili igal siyasetini devam ettirmesi
ve uluslararas hukuka muhalif uygulamalar gerekletirmesinden
kaynaklanmaktadr. Nitekim BM Gvenlik Konseyi tarafndan srail
aleyhine alnm olan 200 akn karar bu adan nemli bir gstergedir. Bir
taraftan meruluk vurgusunu yapan ve demokratik bir lke diskurunu
yrten srail Devleti bir taraftan da uluslararas hukukun
gerekliliklerini yerine getirmeme hususunda direnmekte ve siyasi
manevralarla kendisine daha fazla alan amaya almaktadr. Bu balamda,
srail Devleti adna BM Genel Kurulu bnyesindeki Genel Mzakereler de
2000 yl sonras yaplan grmeler srailin genel tavrn ve siyaset retme
dinamiklerini anlama asndan olduka nem tamaktadr. srailin Genel
Mzakerelerde yapt konumalar mercek altna alndnda srekli olarak
Yahudi inancna vurgunun yapld, Tevrattan alntlarn konumaya eklendii
ve Yahudi teolojisi erevesinde bir siyaset yapma algsna sahip
olunduu aka grlmektedir. Konumalarda Kudsn -srailin tabiriyle Yeru
alimin- srailin ezeli ve ebedi bakenti olduu ska tekrar
edilmektedir. 2000 ylnda srail Dileri Bakan Shlomo Ben-Amiin
17. 18 Yazlar yapt konumadaki ifadeleri srail Devletinin Kudse
ynelik planlarnn kaynan gstermek hususunda nemli bir rneklik tekil
etmektedir. Bu konumada Ben-Aminin ifadeleri Kuds ile ilgili
ifadeleri yleydi: Ancak Altn ann zirvesinde dahi Mslman spanyann
mucizeleri ve sefas arasnda dahi halkmz hibir zaman Kudse olan
hasretlerini ve hayallerini terk etmediler. Bu durum sekiz yz yldan
uzun bir sre nce air Yehuda Halevinin msralarnda da vurgulanmtr:
Kalbim Douda atyor, ancak ben Batnn en uzak kesindeyim. Batnn
derinliklerinden sanadr hasretim. Soykrm ve dalmlk yznden bir yana
savrulmu kk bir ulusuz ancak mirasmz zengindir. Mslman bir kaynaa
gre srail halknn gnlerinde Kuds Kahire ve Badattan daha byk bir
blgeydi ki bu blge bizim ezeli bakentimiz Kudstr ve Tek tanrl
dinlerin mesaj insanla buradan yanstld. Kudsteki kutsal meknlar
Yahudi inanc, kimlii ve tarihinin tam kalbinde bulunmaktadr. Son
iki yzyldr Yahudiler gnde kez ibadetlerinde Harem-i erife
dnmektedirler. Eer seni unutursam Yeralim, sa elim kurusun. Eer
seni anmazsam, dilim
18. Yazlar 19 damama yapsn. Bu duay okudular mutlulukta ve
zntde. En azndan biz tm kutsal meknlar zerinde zel hak iddia
etmiyoruz. Pey- gamber Ishakn mjdeledii gibi: Benim evim tm
insanlar iin badet Evi olarak anlsn. Grld zere bu ifadeler srailin
temel felsefesi ile ilgili nmze ak bilgiler koymaktadr. Kuds ezeli
ve ebedi bakent olarak kabul eden ve onu unuttuu takdirde sa elinin
kurumas iin dua eden bir dnce biiminin rn olarak siyaset retilmesi
Filistin topraklarnn srail nezdinde meru ve hak edilen topraklar
olduunu gstermektedir. Nitekim mzakereler esnasnda yaplan bir
konumada Vaad edilen topraklar artk umut vaad ediyor eklinde ifade,
srailin Yahudi inanc temelli bir devlet olduunu ve bu felsefe ile
hareket ettiini gstermektedir. srailin konumalar incelendiinde gze
arpan nemli hususlardan birisi de Siyonizm dncesini merulatrma
abasdr. srail Devletinin Siyonist dnce ekseninde siyaset rettiini
BM Genel Kurulunda ak bir ekilde ifade etmesi srailin devlet yapsna
dair soru iaretlerini pei sra getirmektedir. Siyonizmin bir bakaldr
olduu bizzat srail Devlet adamlarnca BMde ifade edilmektedir: ou
bakaldr bir sisteme kardr; Siyonizm kadere kar bir bakaldrdr.
Siyasi gereklikler dnyasyla tekrar karlamamzn bu ifadesi 1948 ylnda
Yahudi Devletimizin kurulmasna bizi tamtr. Bu ibare srailin
Siyonist bir devlet tanmlamasn kabul ettiini gstermektedir. Ayn
ekilde baka bir konumada srail kurucularnn Siyonist vizyonu, dnyay
yle bir duruma getirmekti ki bu kadim yurdumuz insanlarmz zulmden
koruyacak bir cennet olarak hizmet etsin. Yahudi insanlarn modern
dnemde kendi kaderini belirleme hakkn yerine getirebildii bir yer!
Demokrasinin bir burcu ve tm vatandalarna frsat salayan bir lke!
ibaresi Siyonizm zerinden siyaset reten bir devlet varln aka ispat
etmektedir. Bununla birlikte Siyonizm ve demokrasinin birlikte
zikredil- mesi ve srailin demokratik bir lke olduunu ve bunun
Siyonist vizyon sayesinde gerekletiinin ifade edilmesi de tartlmas
gereken nemli hususlardan birisidir. Genel Mzakerelerdeki
konumalara bakldnda srailin ift devletli bir bartan yana olduu
grlmektedir. Srekli olarak gemie vurgunun yaplmas ve Araplarn
gemiteki teklifleri deerlendirmediini ifade etmeleri uluslararas
toplum nezdinde bir meruiyet salama giriimi olarak da okunmaktadr.
Bununla birlikte zellikle Ehud Barakn 2000 ylndaki Milenyum Zirvesi
nedeniyle gerekletirilen zel oturumda yapt konuma esnasnda ARTIK
RUBCON NOKTASINDAYIZ VE HBRMZ ONU TEK BAIMIZA GEEMEYZ. ynndeki
ifadesi srailin bar hususunda istekli bir tavr sergilemeye altn
gstermektedir. Roma mparatoru Jl Sezarn M.. 49 ylnda Lejyonu ile
birlikte nehri gemesine atfta bulunularak kullanlan Rubiconu gemek
deyimi geri dn olmayan bir yolda daha ileri gitmek anlamna
gelmektedir. Bu balamda Barakn bu deyimi zellikle kullanmas srailin
de bar bir zorunluluk olarak grmeye baladnn ifadesi. Bana dair
mesajlann srailli yetkililer tarafndan verilmesiyle birlikte 11
Eyll saldmla- nnn sonucu olarak terrizm zerinden bir meruiyet
salanmaya alld ve Filistin Sorununa yaklamda srailin terre kar
mcadele (!) erevesinde kendisine bir saha amaya alt grlmektedir. 11
Eyllde gerekleen saldmlann ardndan imon Peresin BMde yapt konumada
ABDye ynelik yaklam srail nezdinde ABDnin konumu gsteren nemli bir
rnektir. Peres bu konumasnda unlan ifade etmitir: Amerika yalnzca
yeni bir dnya deildir. O byk bir kurum ve tepenin zerindeki
parldayan bir ehirdir. Yalnzca somut bir yap deil, ayn zamanda
salam bir dncedir. Amerika'ya saldrabilirsiniz, onu
19. 20 Yazlar incitebilirsiniz ancak onu yok edemezsiniz.
Amerika'nn terrizm ile sava hepimizin savadr. Biz derken bu
Oturumda bulunan her bir lkeyi ve bu gezegendeki her bir insan
kastediyorum. Bu konumann ardndan bir yl sonra yine Peres BMde ABD
ile ilgili benzer ifadelerde bulunarak srail ve ABD arasndaki
dostluun ne tr bir dereceye sahip olduunu gstermeye almtr. Ayn
zamanda bu ifadeler ile srail, ABDnin dnya zerinde nasl bir misyona
sahip olduu ynnde de tm devletlere bir mesaj vermeye almaktadr.
Peres bu konumasnda unlar ifade etmitir: Hedef bu sefer Amerika
Birleik Devletleriydi. Daha nce kendi zgrlk ve hrriyetlerini
savunan birok ulusa yardm etmi olan Amerika Birleik Dev- letleri.
imdi, A.B.D ye kendi zgrln korurken bizim zgrlmz savunma grevi ile
meydan okundu. Kendi hayatn korurken bizimkilere siper olmas iin
yaplan bir meydan okuma. Dnya Ticaret Merkezi'ne yaplan saldr
zamanmzda yeni bir ayrm ortaya kard: lme ve acya neden olan ve
bunlar telkin eden bir grubun yaratt ayrm. Bu ayrmn yanl tarafnda
duranlar; eitlilii ve heterojenlii barndran, her inanc ve dnceyi
barna basan zgr dnyay ve her bireyin farkl olma ancak yine de huzur
ve gvenlik ierisinde yaama hakk olduu prensibini yok etmeye
alanlardr. srailin ABD zerinden terr n plana kararak tm insanla
dair yapt arlarnn ardnda Filistinlileri terrist olarak gsterme
amacnn yatt konumalarda grlmektedir. ntihar saldrlarndan ska
bahsedilmesi ve hayatn kaybeden sivil sraillilerin rnek
gsterilmesinin temel nedeni terre kar mcadele verme sylemini
glendirmektedir. Hamasn bir terr rgt olarak adlandrlmasna ek olarak
Yaser Arafatta tehlikeli bir isim olarak ve srailin ban iin verdii
mcadeleyi baltalamaya alan bir figr olarak gsterilmeye allmaktadr.
2003 ylnda srail Dileri Bakan Silvan Shalom tarafndan
gerekletirilen konumada Arafat aleyhine kullanlan dil olduka farkl
ve sulayc bir sluba sahiptir: Bu korkun acdan Yaser Arafat direkt
olarak sorumludur. Otuz yldan fazla bir sredir, halkn terr yoluna
sevk etmitir; adam karmaktan intihar saldrsna uzanan bir yelpazede.
Ve her zaman srail'in acsn Filistin'in kazancndan stn tutmutur.
Halklarmz arasnda barn nndeki en byk engel olmutur kendisi ve yle
kalmaya devam etmektedir. G kaynaklarn kontrol ettii srece de lml
bir liderlik ortaya kamayacaktr. Bu Kurul'da daha geen hafta grdmz
gibi, Arafat iin oy kullanmak Filis- tinli insanlara kar oy
kullanmaktr. Arafat kazand zaman terrizm kazanr ve biz- hepimiz-
kaybederiz. Uluslararas topluluk Arafat'n yardmna komak yerine
Filistin halknn gerek karlarnn yardmna komaldr. Uluslararas
topluluk, Arafat onlar ykm ve terr yoluna daha fazla yneltme- den,
hemen imdi bunu yapmaldr. Daha nceki yllarda Arafatn bar iin nemli
abalar sarf ettii ve bu yoldan gidilmesi gerektii ifade edilirken
zellikle 11 Eyll sonras ABDnin ban ektii kresel terre kar mcadele
sylemi erevesinde srailin buradan kendisine frsatlar salamaya alt
gzkmektedir. BM ve uluslararas toplum nezdinde tannan ve saygnl
olan, Filistin davasnn en nemli simalarndan birisi konumundaki ve
Filistin halknn temsilcisi olarak defalarca grme yapt ve masaya
oturduu Arafat iin srailin kulland bu dil genel diskurda bir
deiimin olduunu gstermektedir. phesiz terr etrafnda ekillenen ve
yeni gvenlik duvarlarnn oluturulmaya alld kresel
20. Yazlar 21 sistemde srailin bunu deerlendirerek
Filistinlilere kar sulayc bir dil zerinden stnlk salama siyasetini
benimsedii grlmektedir. srailin konumalarnda gze arpan en nemli
hususlardan birisi de srailin BMye ynelik eletirisidir. zellikle
son yllarda bekledii destei alamad iin srail, BMnin ilevselliini ve
meruiyetini sorgulamaya balamtr. Uluslararas toplumdaki konumunun
BM tarafndan tannmasyla merulat gereinden uzaklalarak srailin BMye
kar olduka sulayc bir tavr taknmaya balad grlmektedir. Benjamin
Netenyahunun 2011 ylnda yapt konuma esnasnda kulland ifadeler
srailin BMye ynelik deien yaklam iin gzel bir rnek tekil
etmektedir. Bu konumasnda Netanyahu yle hitap etmitir: Evet, bu BM
kurumunun talihsiz bir yndr. Bu samalklar tiyatrosundan baka bir ey
deildir. Bu tiyatro yalnzca sraili zalim olarak gstermekle kal-
mamakta; ayn zamanda gerek zalimlere de baroller vermektedir:
Kaddafinin Libya's BM nsan Haklar Komisyonuna bakanlk yapt, Saddamn
Irak BM Silahszlanma Komitesine bakanlk etti. yle diyebilirsiniz:
Bu gemite kald! Evet, ite size uan, bugn olan bir ey: Hizbullah
kontrolndeki Lbnan Birlemi Milletler Gvenlik Konseyine bakanlk
yapyor. Bu aslnda u demek: terrist bir kurulu dnyann gvenliini
garanti altna almas gereken bir organa bakanlk yapmakta! Bu hibir
ekilde mazur gsterilemez. Yani burada BMde, otomatik ounluk
herhangi bir ey iin karar alabilir. G- nein batdan doduu ya da
doudan batt ynnde bir karar alabilirler. An- cak una da karar
verebilir- zaten verdiler- ki Kudsteki Bat Duvarnn, Yahudi inancnn
en kutsal yerinin, gal Altndaki Filistin Topradr. Netenyahunun bu
sert ifadeleri srailin birka sene nce BMye bimi olduu rol ve
misyona olduka zt bir konumdadr. BM ile ilikilerinin hi olmad kadar
iyi olduunun vurguland ve BMnin salad katknn alkland bir durumdan
srailli yneticilerin byle bir diskura gemeleri ve Gvenlik Konseyi
kararlarn ran, Suriye gibi devletlere ve Hamas ve Hizbullah gibi
siyasi yaplara kar uygulamaya koymad gerekesi ile eletirmesi olduka
garip gzkmektedir. nk Gvenlik Konseyinin srail aleyhine ald 200 akn
karara ramen uluslararas hukuk ve toplumu yok sayan srailin tehdit
olarak alglad siyasi yap ve devletlere kar Gvenlik Konseyi
kararlarnn iletilmesini istemesi ve bu gereklemedii iin BMyi
sulamas olduka manidar bir durum olarak ortaya kmaktadr.
Israil-Filistin atmasnn dier bir nemli taraf da Filistin
otoritesidir. Bu balamda Filistin otoritesi adna Yaser Arafat,
Mahmut Abbas ya da onlar adna konuma yapan dier temsilcilerin
beyanatlarnn ortak vurgusunun genel olarak sorunun zlmesi ve ift
devlet esasl bir bar anlamasnn imzalanmas zerine olduu grlmektedir.
Kuds bakentli bir Filistin devletinin kurulmasna ynelik bir abann
iinde olan ve gerek BMde yaplan konumalarda gerekse uluslararas
toplum nezdindeki tm dier giriimlerde bunu ncelik edinen Filistin
otoritesi, srailin ezeli ve ebedi bakent olarak nitelendirdii Kudse
ynelik sylemini iddetle reddetmektedir. Ayn ekilde konumalarda n
plana kan hususlardan birisi de srailin Filistinlilere ynelik
uygulad iddet politikalardr. Bu erevede Filistinlilerin
konumalarnda srailin igal ettii topraklardan ekilmesi ve 1967 ncesi
snrlara dnlmesi arzusu grlmektedir. srailin konumalarnda kulland
daha saldrgan ve aktif slubun aksine Filistin tarafnn daha naif bir
dil benimsedii grlmektedir. Barn tesisi iin bata ABD olmak zere tm
dnyay greve armaktadr. gal altnda bir devlet olmann vermi olduu
psikoloji ile Filistinin d dnya eksenli bir yardm beklentisi iinde
olduu ve bu erevede zellikle ABD ve BM nezdindeki giriimleri
memnuniyetle karlamaktadr. Ayrca Filistin Otoritesi adna konumalarn
gerekletiren konumaclarn sraile kyasla daha sekler denebilecek bir
syleme sahip olduu grlmektedir.
21. 22 Yazlar srail adna yaplan her konumada Tevrattan alntlarn
olduu ve Yahudi teolojisi zerinden siyaset retildiinin aka ortaya
konulduu ifadeler yer almaktadr. Bununla birlikte Filistinlilerin
slamiyet zerinden deil daha ok bar, demokrasi, insan haklan ve
uluslararas hukuk gibi kavramlar zerinden hareketle bir sylem
gelitirdiini bizlere gstermektedir. Bu balamda srail bir din
devleti refleksi ile hareket ederken Filistinlilerin dini bu
sorunun zmnde n plana karmadklar grlmektedir. Filistin Sorununu
yakndan takip eden lkelerin banda gelen ABD, bar iin belirli bir
efor sarf etmesine ve iki devletli bir zm zerine younlamasna ramen
sraile kar zmszl krklemesi nedeniyle yaptrm dncesi iinde
olmamaktadr. ABD bakanlarnn yapt konumalarda taraflar srekli olarak
barn tesisi iin daha fazla almaya davet edilmekte ve blgede akan
kann durmas iin samimi admlarn atlmas gerektii belirtilmektedir.
Bununla beraber, srailin Filistinlilere ve zellikle de son yllarda
Gazzeye ynelik uygulad ambargo ve gerekletii saldrlara dair srail
tarafna sert mesajlar vermekten de geri durulmaktadr. Radikal
hareketlere kar nlemler alnmas gerektiinin altn izen ABDliler
gvenliin tesisi iin zellikle Filistinli slamc hareketlere kar
nlemler alnmas gerektiini vurgulamaktadr. Masum Filistinlilerin
saldrlarda hayatlarn kaybetmesinden duyulan znt ABD bakanlarnca
konumalarnda belirtilirken, terre kar verilen mcadele ve srailin d
tehditlerce evrili olduu ve bu nedenle de kendi gvenliini salamaya
alt ynndeki ibarelerle srailin saldrlarna meruiyet salamaya
allmaktadr. 2011 ylnda ABD Bakan Barack Obamann yapt konumadaki
beyanat ABDnin sraile kar yaklam ve Filistin Sorununda tarafsz bir
konumda yer alamayacan ve bu erevede ncelikle srailin gvenliini ve
karn dneceini gstermektedir. Obamann ifadeleri u ekildedir: Ama unu
da ok iyi anlaynz: Amerika'nn, srail'in gvenliine olan ball
sarslmazdr. srail ile olan dostluumuz derin ve kalcdr. Bu yzden,
kalc barn, srail'in her gn kar karya kald gvenlik endielerini iyi
anlamas gerektiine inanyoruz. Gelin kendimize kar drst olalm! srail
kendisiyle devaml sava halinde olan komularla kuatlm durumdadr.
srailli siviller evlerinde roketlere hedef olmakta ve otobslerinde
intihar saldrlarna maruz kalmaktadr. Israilli o- cuklar, blgedeki
dier ocuklara srailli ocuklardan nefret edilmesi gerektiinin
retildiini bilerek byyorlar. srail, 8 milyondan az nfusu olan kk
bir lke olarak d dnyaya baktnda; onlar haritadan silmekle tehdit
eden liderlerle karlayor. Yahudi toplumu yzyllardr yklendikleri
srgn ve zulm ykn ve 6 milyon insann sadece kendileri olduklar iin
ldrlmesinin taze anlarn tayorlar. Bunlar gereklerdir. nkr
edilemezler. Obamann bu aklamalar srailin gvenlii iin ABDnin bir
bakma her eyi yapmaya hazr olduunu da gstermektedir. Bu balamda
srailin gvenliini tehdit edecek unsurlara kar nemli mesajlar da
verilmektedir. BM Gvenlik Konseyinin ABD ile birlikte dier daimi
yeleri olan ngiltere, Fransa, Rusya ve inin konumalarnda da srail
ve Filistin sorununun zmne dair genel mesajlar bulunmaktadr.
ncelikle bu devletlerin konumalarnda her yl srail- Filistin
sorununa deinmedikleri grlmektedir. Genel olarak Orta Dou
politikalar erevesinde ekillenen ve genel mesajlardan oluan
ifadeler konumalarda yer almaktadr. Filistin sorununun zikredildii
durumlarda ise iki devletli zm nerisi ve blgede akan kann bir an
nce durmas ve barn tesis edilmesi ynnde arlar yaplmaktadr. Ayn
ekilde BM Gvenlik Konseyinin ald 242 ve 338 nolu kararlarn
uygulamaya konulmas ynnde vurgu da konumalarda srekli olarak yer
almaktadr. srail ve Filistin sorununu yakndan takip eden ve her iki
tarafa da sahip olduu konum ve ilikiler nedeniyle samimi duran
Trkiyenin aklamalar da olduka nem tamaktadr. Bilindii zere
22. Yazlar 23 Trkiye, Filistin davasn her daim sahiplenmi ve
Filistin Kurtulu rgtne en ok destei veren lkelerin banda gelmitir.
Bu balamda tarihsel balara ek olarak son birka on yldaki
gelimelerde de Filistine verdii destek nedeniyle Trkiye srail ve
Filistin atmasnn en nemli d aktrlerinden birisi haline gelmitir.
Ayn ekilde srail ve Trkiyenin mttefiklie varan yakn ilikisi
Trkiyenin Filistin politikasnda sraili gz ard etmemesini de
beraberinde getirmektedir. Bu erevede Trkiyenin srailin Gazzeye
ynelik 2008 ylnn son gnlerinde balatm olduu saldrlara lml bir sluba
sahip olduu konumalarda grlmektedir. Genel yaklam akan kann durmas,
taraflarn zerine deni yapmas ve barn bir an nce tesis edilmesi
ynndedir. Birok devlet gibi Trkiyede Gvenlik Konseyinin 242 ve 338
nolu kararlarnn uygulanmas ynnde arsn konumalarda her daim
yinelemitir. Bununla birlikte Gazze saldrlar sonras meydana gelen
gelimeler, Trkiye ve srail arasndaki diplomatik kriz ve son olarak
Gazzeye ynelik insani yardm tayan filoya yaplan saldrda 9 Trk
vatandann hayatn kaybetmesi Trkiye ve srail arasndaki ilikilerinin
kopma noktasna gelmesine yol amtr. Bunun sonucu olarak da zellikle
2009 ylnda itibaren yaplan konumalarda sraile kar daha sert bir
tutum benimsenmi ve srailin yapt hukuk d uygulamalar Genel
Mzakereler esnasnda tm dnyaya duyurulmaya allmtr. Sonu olarak, BM
Genel Kurul bnyesinde senede bir defa gerekletirilen ve Devlet
Bakan ya da Babakan veyahut onlar temsil eden bir bakann katld
Genel Mzakereler devletlerin politikalarn anlama asndan nem arz
etmektedir. Herhangi bir balaycl olmayan bu mzakerelerde devletler
d politikalarna dair mesajlar vermekte ve dnya siyasetinde nasl bir
konumda olmak istediklerini gstermektedirler. Ayrca kresel hale
gelmi sorunlara ynelik yaklamlarn da ifade ederek nasl bir yol
takip edeceklerinin sinyallerini vermektedirler. Son yzyln en nemli
ve karmak sorunlarndan birisi olan srail-Filistin atmas da Genel
Mzakereler esnasnda en fazla temas edilen konularn banda
gelmektedir. Bu erevede srail ve Filistin gibi sorunun dorudan
paras olan taraflara ek olarak dier devletlerin aklamalar da bu
soruna dair nasl bir ajandaya sahip olunduunu gstermektedirler.
Devletlerin d politika felsefelerini ve belirli hususlarda nasl bir
pratik izleyeceklerini ortaya koyan Genel Mzakereler devletlerin
gemi yllarda izlemi olduklar politikalarda ne tr deiimler ve
sreklilikler gsterdiklerini de anlama noktasnda nemli ipular
vermektedir. Yukarda belirtilen erevede Filistin Sorunu etrafnda
ncelikle srail ve Filistinin, ardndan ise ABD, ngiltere, Fransa,
Rusya, in ve Trkiyenin nasl bir politikaya sahip olduklar birincil
azlardan incelenmeye allmtr. Genel Mzakerelerde devlet adna en st
dzey temsilcinin yapt konuma o devletin bir bakma resmi politikasnn
izah eklinde deerlendirilmelidir. Bu balamda bu kitap iinde yer
alan metinler vastasyla bu sorunun dorudan ya da dolayl taraf olan
devletlerin 2000 ylndan bu yana nasl bir sre iinde yer aldklar ve
ne tr sylemlerde deiiklikler yaptklar gerekletirilen konumalardan
kolaylkla analiz edilebilmektedir. Ayn ekilde bu sorunun zmne ne tr
nerilerin olduunu ve bunlarn uygulanmasnn ne kadar mmkn olduunu
test etmek de bu alma sayesinde mmkn olabilecektir. Kitap iinde
birincil azlardan Filistin sorununa dair yaklamlar aktarlan
devletlerin 20002011 yllan arasndaki beyanatlar bu srecin ncesiyle
de ve sonrasyla da dorudan ilgilidir. Bu balamda bu konumalar hem
bundan sonraki yllan anlama ve aklama hem de daha nceki dnemi
anlama ve aklama da nemli katklar salayacaktr. Filistin Platformu
Kaynak: Birlemi Milletler Zemininde Filistin Meselesi- BM Genel
Kurul Konumalar 2000 2011, Genel Koordinatr: Muhammed Hseyin MERCAN
eviri: Malik YAVUZ, Filistin Platformu Yaynlar stanbul 2012,
s.5-17
23. 24 Yazlar LBERALZM, CUMHURYETLK, SOLCULUK Taha AKYOL atan
ve benzeen ynleriyle, cumhuriyetilik, liberalizm, sosyal demokrasi
ve muhafazakrlk gnmzdeki tartmalarn temel kavramlar... Byle bir
ortamda aydn arasndaki tartma tipiktir: Bugnk Trkiye'de
liberalizmin nc isimlerinden Prof. Atilla Yayla... Liberalizmi
iddetle eletiren ve kendi siyasi kimliini 'demokrat' olarak
niteleyen Etyen Mahcupyan... Ve, sosyal demokrat Prof. Fuat
Keyman... ' kiinin tartmas' deyip gemeyin. Trkiye'nin temel
sorunlar iin nerilen yaklamlarn teorik dzeyde sergilenmesidir bu
tartma. Bir cumhuriyeti ne derdi byle bir tartmada? TRKYE geliiyor,
deiiyor; bu sebeple sorunlarmz yeni boyutlar kazanyor, yepyeni
sorunlar da ortaya kyor. Bunlar iin dnlen zmler yeni fikirlere veya
var olan kavramlarn yeniden yorumlanmasna yol ayor. Liberalizme ve
onu savunan Atilla Yayla'ya gre, "birey" temel kavramlardr. Bireyin
kimlii devleti ilgilendirmez. Devletin ilevi bireysel zgrlkleri
geniletmektir, "zgr ve adaletli" bir toplum ancak byle kurulur.
Etyen Mahcupyan ise "kimlik" kavramn ne alyor. zgrl bireyle tarif
eden, kimliklere vurgu yapmayan liberalizmi yerden yere vuruyor. Bu
tartmay ok yararl bulan sosyal demokrat Fuat Keyman, siyasi
zgrlkler anlamnda bir "siyasi liberalizm"i Trkiye iin gerekli gryor
ama liberalizme Etyen Mahcupyan'n ynelttii eletirileri ve
"kimlikler" sorununun vurgulanmasn hakl buluyor. Gryor ki, "siyaset
felsefesi"nin dardan baknca soyut gzken kavramlar birdenbire
Trkiye'nin temel sorunlarna ilikin somut yaklamlara dnyor.Onun iin,
gnmzde temel sorunlar iyi kavramak istiyorsak, "siyaset bilimi" ve
"siyaset felsefesi" gibi disiplinlere vakf olmamz gerekir. Birey ve
kimlik Cumhuriyeti bir kimse bu tartmaya katlsayd, tavr ne olurdu?
Liberalizmin "birey" vurgusuna da onun karsnda "kimlikler"
vurgusunun yaplmasna da itiraz ederdi. Cumhuriyeti ideolojide iki
temel kavram "kamu" ve "vatanda"tr; vatanda kamuya kar "vazifelerle
mkellef"tir. Cumhuriyeti ideoloji, bir devlet ekli olarak
cumhuriyetin benimsenmesiyle yetinmez, herkesin "cumhuriyeti ve
laik" olmasn ister, hak ve zgrlkleri pek vurgulamaz. Siyaset
bilimci Talmon'un gsterdii gibi, cumhuriyeti ideoloji kolaylkla
"totaliter demokrasi"ye kayabilir. Liberalizmle de sosyal
demokrasiyle de att nokta burasdr. "Kimlikler" konusuna gelince...
Bireysel zgrln tesinde ar vurgulamak bir tr "cemaat haklar" anlayna
gtrr. "Kimlikler"in ar vurgulanmas "zgr birey"lerden oluan hogrl ve
birlikte yaanlan bir topluma deil, 'kimlikler konfederasyonu'
eklinde atmac bir topluma yol aar. Totaliter cumhuriyetilik gibi bu
anlayta da "birey" zgr bir kiilik deil, 'btn paras'dr, 'kimliin
cemaati' iinde bir para! Devletin totaliterlii ile kimlik
cemaatlerinin totaliterlii zgrle edeerde tehdittir. Ben prensip
olarak, Atilla Yayla gibi, zgrln esasen bireysel olduu fikrini
benimsiyorum. LBERALZM NEREDEN IKTI? 14 Kasm 2005 Taha AKYOL
Tarihte ve gnmzde hangi ekonomik, siyasi ve sosyal sorunlara zm
ararken liberalizmin gndeme geldiini bazen de neden yasaklandn
anlatyor bu kitap. ou akademisyen 44 yazar, 58 balk altnda
Osmanl'dan gnmze liberal dnceyi ve servenini anlatyor. letiim'in
yaymlad, Tanzimat'tan gnmze "Modern Trkiye'de Siyasi Dnce"
dizisinin 7. kitab...Murat Ylmaz "Sunu" yazsnda liberalizmin be
temel ilkesini hatrlatyor: BREYSEL ZGRLK VE NSAN HAKLARI,
ANAYASACILIK VE HUKUKUN STNL, SINIRLI DEVLET, TARAFSIZ DEVLET,
PYASA EKONOMS.
24. Yazlar 25 Ylmaz'n bir tespiti Attil lhan'la da uyuuyor:
Osmanl modernlemesi liberalleme anlamndayd, Kemalist devrim
liberalizmi tasfiye etti, 1950'de yeniden yola kan liberalizm,
bilhassa zal'dan sonra geliti. 'LBERALZM' adl 740 sayfalk kitap
letiim Yaynlar'ndan kt. (www.iletisim.com.tr) NAMIK Kemal, zal'dan
yz elli yl nce unlar yazm: "Hkmet halkn ne pederidir, ne hocasdr,
ne vasisidir, ne de lalasdr!" Namk Kemal, devletin "vazife-i
asliyesine" ekilmesini istiyor. "Lalala alm Trkler"in ticaret ve
sanayiden uzak kaldn anlatyor. Ahmet Mithat Efendi "millet-i
askeriye" olduumuzu, bunun da etkisiyle "sanayide pek ok maharet
gsteremediimizi" yazm. Cevdet Paa da benzer eyleri sylyor. (Sf. 46,
vd) Abdlhamit de Meclis'i a nutkunda keke tccar bir millet olsaydk
diye yaknr. kinci Merutiyet dneminde yaymlanan "Umum- ktisadiye ve
Siyasiye" dergisi, ok zengin ve kaliteli ieriiyle, liberalizmi
savunur. Maliye Nazr Cavit, Ahmet uayib, Rza Tevfik, Ali Suat,
Ahmet Nuri gibi yazarlar... "Teebbs fikrinin olmamas"n geri
kalmamzn temel sebeplerinden biri olarak grrler, modernlemeyle
giriimcilik ve 'serbesti' arasndaki kuvvetli baa dikkat ekerler.
(Sf. 75- 102)"Teebbs-i ahsi ve adem-i merkeziyet" fikrine nclk eden
Prens Sabahaddin, Osmanl liberalizminin ayr bir damardr. Kitapta
gryoruz ki, kinci Merutiyet dnemi Trklk, slamclk ve Batclktan baka,
liberalizm, sosyalizm ve Darwin tartmalaryla da ok canl, ok zengin
bir fikir hayatna sahiptir. Devlet, baba deil KTAP, liberal dncenin
nde gelen isimleri olarak, Cavit Bey, Halide Edip, Hseyin Avni, Ali
kr, Fethi Okyar, Ahmet Aaolu, Hseyin Cahit, Halil Mentee gibi
isimleri inceliyor. Bunlar u veya bu dozda Tek Parti rejimiyle
ihtilafa dm isimler. Kitabn "Tek Parti, CHP, Kemalizm ve
Liberalizm" blmnde ve izleyen blmlerinde Kemalizm-liberalizm
ihtilafnn hem felsefi hem siyasi boyutlarn grmek mmkn. (Sf. 189,
vd)Adnan Menderes inceleniyor (sf.482-507). Bundan baka kitapta
Menderes'e 37 tane atf var. zal inceleniyor (sf. 582- 601). zal'a
yaplan atf says 43'tr.Kitapta "Trk Sa ve Liberalizm" yazs sa
dncedeki dnm izlemek bakmndan nemli. Kemal Dervi de var elbette. Bu
bahiste, CHP'nin "devleti refleksler vermekten teye geemedii"
yazlyor. (Sf. 654) Aslnda fikir tarihimizi konu alan bu dizide km 7
kitabn tamam, her aydn iin "olmazsa olmaz" eserlerdir. HANG
DEMOKRAS? Taha AKYOL Objektif Gerekten, liberal zgrlkleri iermedii
zaman "cumhuriyet" ve "demokrasi" kavramlar byle totaliter
felsefelere dnebilir. J. L. Talmon'un "Totaliter Demokrasinin
Kkenleri" adl eseri bir siyaset bilimi klasiidir: Kurucu babas J.
J. Rousseau olan totaliter felsefeler. Artk Tanr adna deil, ulus,
rk veya snf adna, mutlak bir hkimiyet, snrsz bir devlet kudreti!
"Kuvvetler birlii" ilkesi, yani yasama, yrtme ve yargnn tek elde
toplanmas!..Halbuki liberal demokrasinin alfabesi, kuvvetler ayrl
ve devlet iktidarnn bireysel zgrlklerle toplumsal dinamikler lehine
snrlanmasdr. DEMOKRAS, devlet gcnn meruiyetini, yetkisini halktan
almas demektir. Ama Fransz Jakobenleri de, Hitler de "halk iradesi"
deyip duruyorlard! Stalin'in icad da "Halk demokrasileri" idi.
Jakoben yazar zdemir nce, yaymlanmasndan yl sonra kefettii liberal
Fareed Zakaria'nn "zgrln Gelecei" adl kitabndan alntlar yapyor.
Ulus ya da halk adna kurulan otoriter rejimlere kar liberalizmin
ynelttii eletirileri alyor, Trkiye'deki 'seilmi' iktidarlara kar
'atanmlar' savunmak iin kullanyor! Zakaria'nn temel tezini
arptmaktr bu! Zakaria'ya gre, ister 'seilmi' olsun, isterse farazi
olarak 'ulus'u temsil ediyor saylsn, liberalizmin klasik
zgrlklerini tanmayan her rejim 'illiberal'dir; liberal zgrlklere
aykrdr; ad demokrasi de olsa, cumhuriyet de
25. 26 Yazlar olsa! Bireysel yaratcl ve sosyal dinamizmi
engelleyerek sosyal gelimeye de zarar verir. Zakaria'nn kant,
tarihte Jakoben Fransa ile brokratik Almanya'nn, liberal
ngiltere'ye gre geri kalm olmasdr.Fransa ve Almanya'da devlet,
belli bir sosyal ama iin ar yetkilere sahip olmu, toplumu zapturapt
altnda tutmas da sosyal dinamizmi frenlemitir. Liberal devlet ise
bireyin ve toplumun nn ayor, gelimeyi hzlandryor. Fransa ve Almanya
"liberalizm noksan"n kinci Dnya Sava'ndan sonra gidermek suretiyle
bugnk seviyelerine ulatlar. (Sf. 65-68) zgrln Gelecei Zakaria'nn
kitabn, Trkiye'de yanlmyorsam ilk defa ben tanttm. (Milliyet, 4
Austos 2003) imdi Krmz yaynlarndan tercmesi kt. Demokrasi,
cumhuriyet, liberalizm gibi byk felsefelere ilikin tartmalarda son
derece yararl olacak bir kitap. Trkiye'de tarihen sanayilemeye,
modernlemeye nclk edecek giriimci orta snf gsz kald iin bu ilevi
devlet ve brokrasi stlendi, Fransa ve Almanya gibi bizde de
'illiberal', baskc bir 'ilerici' otoriter devlet olutu. Ama,
ekonomik ve demokratik gelimeler sayesinde, bugnk Trkiye gl bir
giriimci orta snfa sahiptir, modernlemenin lokomotifi artk bu sivil
dinamiklerdir ve eski devletl 'ilerici'ler artk statkocudur!
Zakaria'nn u satrlar araba ile atn yerini kartrmamak konusunda da
tarihsel bir uyardr:"(Gelimenin nn amada) anahtar, dinsel deil,
siyasi ve ekonomik reformdur. slamn deiimi zerine vurgu yapmak,
meseleyi yanl yere koymaktr. Hristiyanln moderniteye uyumundaki
anahtar, Kilise'nin aniden ilahiyatn liberal yorumunu kabul etmesi
deildi. Toplumun modernlemesi Kilise'nin de bunu kabuln
gerektirmiti..." (Sf. 156)
26. Yazlar 27 POLTKADA DDET SML ESERDEN-Taha AKYOL Taha AKYOL
DDET VE TARH "Toplumlar iin byk tehlike, gei dnemlerinde dengeyi
kaybetmektir... Deinmemekte ve statik kalmakta direnen memleketler
kadar dengeyi kaybedenler de tarihin harabelerine gmlmlerdir." A.
CEVDET PAA KANLI YILLAR Tarihte "kanl yllar" vardr. O yllarda insan
kan sel gibi akmtr. Belki daha garip ve "anlalmaz" olan, o yllarda
kan dkmenin, oluk gibi kan aktmann "kt" deil, "gerekli" grlm
olmasdr. Hatta kan dkme, iddet, zulm, ikence, insanolunun aalanmas;
o "kanl yllar'da gklere kartlm, yceltilmitir. "Kanl yllar" dediimiz
yaygn iddet dnemlerinde, en masum, en uysal hatta maraz i derecede
merhamet sahibi bilinen kiiler arasndan bile korkun insan kasaplar
kmtr. O dnemler, insan- larn topluca ldrd, insanlarn topluca kana
susad dnemler oluyor. Neden byle? En uysal, en merhametli kiiler
bile nasl oluyor da birdenbire kasap kesiliveriyor? Daha ilgi
ekici, hatta iddet meselesinde dm noktasn tekil eden sorular:
"Doutan cani", "doutan katil" insanlar hep yle dnemlerde mi ortaya
kyor? Analar doum yaparken byle insanlar 20-25 yl sonra yaanacak
olan "kanl yllar" iin mi douruyor? Ayn insanlar neden birdenbire
tedhii oluyorlar? Ayn insanlar "kanl yllar"dan sonra yaadklar halde
neden tedhie devam etmiyorlar? yleyse, "tedhiilik" doutan gelen bir
"vasf" deil! yleyse tedhiilik belirli artlarda, yani insan
kiiliinin dnda ortaya kan baz sosyal-siyas, iktisad-ideolojik
artlarda ortaya kan ve insan kiiliini de kendine gre ekillendiren
bir hadise, bir sosyal olay olmal! Gerekten, Harp srasnda spanya'da
yaygn bir iddet vard. nsan kan oluk gibi akmt. Ama Franko'nun bask
rejimi son gnlerini yaarken siyas mahkmlar boyunlarn krarak ldrmek
iin cellat bulunamamt. Hlbuki spanyol toplumunda Harp srasnda
yzlerce insan ldrm binlerce kii hl hayattayd! NSAN TEHD DOMAZ Demek
ki insan "tedhii" olarak domuyor! artlar varsa sonradan tedhii
oluyor! Bir baba kzn diri diri topraa gmyor. Kz henz kck bir yavru.
Babas, zerine yava yava toprak serperken, yavrucak kck elleriyle
topra itelemeye alyor! "Baba, baba" diye imdat istiyor. Ama baba
toprak atmaya devam ediyor! Yavru diri diri gmlyor ve toprak altnda
can veriyor. Ayn baba, bir sre sonra deiecek, adalet ve merhamet
timsali olarak insanlk tarihine gee- cektir. Kendisi devlet bakan
olduunda, a ocuklar doyurmak iin srtna ykledii un uvalyla Mekke
sokaklarnda gzlerinden merhamet yalar boalarak kan-ter iinde
koturacaktr."Hattab'n olu mer" nasl deimise, o toplum da ylece
deimiti. Ama ayn dine mensup insanlar, bir sre
27. 28 Yazlar sonra mezhep ve siyaset kavgalaryla birbirine
girecekler, yine "kanl yllar" yaanacak, "tedhi" slm lemini tahrip
edecekti! Hazret-i mer'le, Mevlna ile, Yunus Emre ile, Hac Bekta'la
ayn dine mensup olan mehur Haccac- Zlim, o insan kasab, nereden kmt
yle? Bu deimelerin sebebi neydi? Acaba modern denilen yakn
tarihteki ve bugnk dnyada grlen baz iddet salgnlar da ayn
sebeplerden mi douyor? Baka sebepleri de var m? Victor Hugo,
Fransa'nn "kanl yllar"n yaam bir air ve romanc. "Sefiller" romannda
on dokuz yl hapiste kalm bir sulunun birdenbire iyilik ve merhamet
abidesi haline geliini anlatt. Acaba Hugo, romann kahraman Jean
Valjean'n ahsnda o gnk Fransz toplumunun acl realitesini ve sevgi
zlemini mi anlatmak istemiti? "Sevgi zlemi"yle kvranan bir toplum
da "kanl yllar" iinde kanayabilir demek ki!.. "nsan Sevgisi",
"Hrriyet", "Adalet", "Eitlik", "Msavat", "Ezilenlerin Kurtuluu"
gibi gzel sloganlar altnda en vahi zulmlerin, ikencelerin, insan
kasaplnn gerekletirildiini greceiz! Burada bir som daha karmza
kyor: Acaba toplumlarn ok iddetli zlemleri de iddete yol ayor mu?
"iddetli zlem" ne zaman ortaya kar? DDET VE "TARH" Ve nihayet,
hangi zulm vardr ki, hangi tedhii vardr ki bayrana gzel szler
yazmam olsun! Demek ki iddetin szlerin gzelliiyle ilgisi yok!
Tarihin belirli dnemlerinde "kanl yllar" yaandna gre, iddetin
sebeplerini yine tarihte aramak lzm! Tarih! Bugn de, yarn da bir
tarihtir. Tarih, kiiliklere de ekil veren toplumlarn bir nehir gibi
daima her devrin "yarn"na akp gittii yatak! te bu nehir yatann baz
yerlerinde insanlar adeta ldryor ve birbirlerinin kann emiyorlar.
Bu lgnlk dnemleri, "byk dnemeler"dir. nilerdir, klardr! Oralarda
sular kpryor, kuduruyor, kabaryor! Gerekten de tarihin "kanl yllar"
byk ihtilllerin, byk klerin, byk doularn, byk harplerin, byk
gerilimlerin olduu dnemlerdir. Tarihin en byk iddet olaylarnn grld
dnemi vardr. Fransz htilli, Rus htilli ve Nazi htilli..
deolojileriyle ifade edersek; hrriyet iddeti (yahut "mnevver
istibdat"), faist iddeti, komnist iddeti! Bu olaylar da insan
tarihinin byk dnemelerinde byk ini ve klarnda, yani sularn kprd,
kabard, kudurduu dnemlerde olmad m? Bu dnemlere, her dnemin kendine
has zellikleri mahfuz kalmak kaydyla, sosyoloji ilmi "sosyal deime"
adn verir! Sosyal deimenin ili ekici bir "ube"si... Kinatta hi bir
ey "ezel ve ebed" deildir; "baki" deildir. Daima ayn halde kalmaz!
Her ey yenilenir, yeniden yaratlr. Ama bu yenilenme, bu deime ok
defa byk bunalmlarla gereklei- yor. akna dnen insan ne yapacana
ayor, ldryor, aknlk iinde "put"lar dikiyor, insandan "kurban"lar
kesiyor, saldryor, vuruyor, kryor! yle dnemlerde "lgnlk" yaygnlat
iin doru ve nsan bir "rota" tutturmak zor oluyor. Sadece byk bir
tarihi deil, son devrin en dikkat ekici Osmanl mtefekkirlerinden
biri olan Ahmet Cevdet Paa, tarihin bu gereklerine bakarak hkmn
veriyor:
28. Yazlar 29 "Toplumlar iin byk tehlike, gei dnemlerinde
dengeyi kaybetmektir. Deimemekte ve statik kalmakta direnen
memleketler kadar dengeyi kaybedenler de tarihin harabelerine
gmlmtr". Byle dnemlerde en kolay ey, "DENGEY KAYBETMEK"tir! Byle
dnemlerde en zor ey, "DENGE"Y KORUMAKtr! nk ar bunalm iinde,
tarihin, toplumun ve hakikatin sabr isteyen yolunu bulmak zor; ama
"put"lar dikmek, insan kurban etmek, ldrmak, sihirli formller icat
etmek ve bu icatla avunmak, hatta bu gzel formller uruna "tarihin
arkn evirmek" iin katliama girimek kolay! te btn iddet
hareketlerinin, btn "kanl yllar''n ortak zellii, ortak kayna...
DDET KAINILMAZ MI? yleyse iddetin, terrn bir tarih kanunu olduunu
syleyebilir miyiz? Hayr! Kesinlikle hayr! iddet, byle dnemlerde
sadece yksek bir "lgnlk ihtimali"- dir. Tarihte determinizm deil
"ihtimaliyet" kanunlar geerli olduu gibi, iddet de determinet yani
kanlmaz bir olay deil, belirli artlarda vukua gelme ihtimali yksek
bir hastalktr. Bu yzden de "UYGUN TEDBRLER"le iddetsiz geiler
salanabilir. slmiyet sadece kalplerdeki inanc deitirmedi, onunla
birlikte toplum yaplarn deitirdi, yani slm toplumuna ynelen bir
sosyal deimeyi salad ama iddete bavurarak deil. O zaman iddet
mslmanlardan deil, statkoyu savunan "mrik"lerden geldi. Hristiyanln
ilk yaylma dnemlerinde iddet, ilk Hristiyanlar aslanlara paralatan
Roma mparatorluundan geldi. Rnesansn yol at "aydnlatma" bir iddet
hareketi deildi, o dnemde iddete bavuran Hristiyan engizitrleriydi!
iddete bavuran Mahatma Ghandi deildi, ngiliz smrgeciliiydi! Bu
rnekler, iddete kar iddete bavurmamann, zulme kar merhamet
zlemlerinin, nefrete kar sevginin zaferleriydi. Demek ki bir sevgi
ve merhamet iklimi meydana getirilerek hi bir iddete bavurmadan en
byk sosyal, siyas, ideolojik, kltrel deimeleri salamak mmkndr. Ama
bunu baarmak; zel bir dikkat, bu ynde bir iman, bu ekilde bir uur
gerektiriyor. Bu yaplamazsa, "deime" dnemlerinde deimenin iddetine
gre iddet salgn kyor. iddetin panzehiri "GNL SEFERBERL"
gerekletirilmedike, toplumlar, milletler byk gei dnemlerinde kan
deryasna yuvarlanyor. "DEME" veya "GE" dnemleri dediimiz durumlar
nedir? Bu dnemlerde iddet neden yaylyor? Fransz, Rus ve Nazi
ihtilllerinde bu nasl oldu? Trkiye'de nasl oluyor? TOPLUMUN DEMES
"Zamann akyla btn tarih artlarn deimekte olduunu unutmak, aratrclar
yanlmaya srkler. Bu deiiklikler ahslarda, vakitlerde, ehirlerde
meydana gel- dii gibi evre, blge ve devletlerde de vukua
gelmektedir..." bni Haldun, MUKADDME