MOL KAVRAMIEmine Vural

10/A

MOL KAVRAMI Kimyacılar, Dalton’dan başlayarak

atomların farklı sayılarda birleşerek bileşikleri oluşturduklarını gözlemlediler. Fakat bileşiği oluşturan atomlar veya moleküller normal yollarla sayılamayacak bir durumda bulundukları için sayılmayacak büyüklükteki bir çokluğu sayılabilecek birimlerle ifade etmeye çalışmışlardır.

MOL KAVRAMI Tek bir maddenin sayılamayacak

çokluktaki miktarı SI birim sisteminde (mol) birimi olarak ifade edilir. Bu tıpkı çivinin kilo ile kütlesinin belirtilmesi gibidir. Bir mol atom veya moleküldeki tanecik sayısını kimyacılar, Avogadro sayısı (NA) olarak adlandırmışlardır ve matematikteki bir düzine (12 tane) bir deste (10 tane) kavramlarına benzer şekilde 6,02.1023 tane taneciğe eşit olduğunu söylemişlerdir

MOL KAVRAMI Eğer bir mol C–12 nin kütlesini tek bir C–

12 nin kütlesine (bu kütle, deneysel olarak kütle spektroskopisi ile tayin edilebilir) bölerseler 1 mol C–12 deki tanecik sayısını

buluruz.

MOL KAVRAMI 1 mol atom, iyon yada molekülün

kütlesine mol kütlesi denir. Mol kütlesi genelde g/mol cinsinden verilir.

şeklinde gösterilir.

MOL KAVRAMI Örneğin ;

ATOM KÜTLESİ Bir mol atomun (6,02.1023 tanesinin)

kütlesi g/mol cinsinden ifade edilir. Farklı atomların kütleleri farklı olacağından diğer atomların kütleleri karşılaştırma yoluna gidilerek bulunmuştur. Bu şekilde bulunan kütleye bağıl atom kütlesi denir. Bağıl atom kütlesini hesaplamada temel olarak 12C izotop atomu esas alınmış ve kütlesi 12,00 gram kabul edilerek diğer atomların kütleleri bulunmuştur. Formülü ise ;

ATOM KÜTLESİ Resimdeki tabloda bazı atomların bağıl

atom kütleleri verilmiştir.

İZOTOPLAR Belli bir atomun bileşimini belirtmek

için, atomda bulunan proton (p), nötron (n) ve elektron (e) sayısını tam olarak göstermeliyiz.

Burada E elementinin bir atomu simgelenmektedir. Z atom numarasını, A kütle numarasını göstermektedir. Örneğin, alüminyum atomu ile gösterilir ve çekirdeğinde 13 proton ve 14 nötron bulundurmaktadır.

İZOTOPLAR Dalton bir elementin bütün atomlarının aynı

kütleye sahip olacağını ileri sürmüştü. Oysa şimdi biliyoruz ki, bir elementin bütün atomları aynı kütleye sahip olmak zorunda değildir. J.J. Thomson 1912 de neon gazından elde ettiği pozitif iyonların kütle-yük oranlarını ölçmeyi başardı ve yaklaşık %90 ının belli bir kütlede, geri kalan %10 unun ise daha ağır olduğunu buldu. Bütün neon atomları çekirdeklerinde 10 proton ve büyük çoğunluğu yine çekirdeklerinde 10 nötron taşırlar. Fakat bir kısım neon atomlarında 11 ve bazı atomlarında 12 nötron bulunur.

İZOTOPLAR Öyleyse neon atomlarını şöyle gösterebiliriz.

Aynı atom numarasına ve farklı kütle numarasına sahip atomlara izotop atomlar adı verilir. Görüldüğü gibi izotoplar çekirdeklerindeki nötron sayısı bakımından farklıdırlar; bu da doğal olarak atom kütlelerinin farklı olduğu anlamına gelir. Bir atomun kimyasal özellikleri ilke olarak atom numarası ile belirtilen proton ve elektron sayısına bağlıdır. Bundan dolayı bir elementin izotopları birbiri ile hemen hemen aynı olan kimyasal özelliklere sahiptir.

ORTALAMA ATOM KÜTLESİ Bir elementin doğada bulunan

izotoplarının kütle numaralarının aritmetik ortalamasın ortalama atom kütlesi denir. Bir elementin ortalama atom kütlesi aşağıdaki bağıntı ile bulunur.

KÜTLE SPEKTROMETRESİ Kütle spektrometresi bir elementte kaç

izotop bulunduğunu, her izotopun tam olarak kütlesini ve bağıl miktarını saptamak için kullanılır. Buharlaştırılmış madde, elektronlarla bombardıman edilerek artı yüklü iyonlar oluşturulur. Bu iyonlar eksi yüklü bir levhaya doğru çekilerek bu levha üzerinde bulunan dar bir aralıktan hızla geçirilirler. İyon demeti bundan sonra magnetik bir alan içinden geçirilir. Yüklü tanecikler magnetik bir alan içinde dairesel bir yörünge izlerler. Taneciğin yükü arttıkça doğrusal yörüngesinden sapma da artar.

KÜTLE SPEKTROMETRESİ Bu nedenle, magnetik bir alanda artı

yüklü bir iyonun izlediği dairesel yörüngenin yarıçapı o iyonun e/m değerine bağlıdır. Değişik e/m değerine sahip iyonların bu son aralıktan geçmesi ise magnetik alan şiddeti veya iyonları hızlandırmak için kullanılan voltaj ayarlanarak sağlanır. Böylece aygıttaki farklı iyon türlerinden her biri bu aralıktan ayrı ayrı geçirilirler. Detektör her farklı iyon demetinin şiddetini ölçer, bu iyon şiddeti örnekte bulunan izotopların bağıl miktarına bağlıdır.

KÜTLE SPEKTROMETRESİ

ATOMİK KÜTLE BİRİMİ (AKB) Bir 12C atomunun kütlesinin 1/12 si

olarak tanımlanır. Yani 6,02.1023 tane taneciği oluşturan taneciklerden birinin kütlesine atomik kütle birimi denir.

MOLEKÜL KÜTLESİ Bileşiği oluşturan atomların

sayılarının mol ağırlıkları ile çarpımlarının toplamına eşittir. Hidrat türü bileşiklerin molekül kütleleri hesaplanırken aradaki nokta çarpım olarak düşünülmemelidir. Molekülde kaç mol su (H2O) varsa o kadar kütle bileşiğe eklenir.

MOLEKÜL KÜTLESİ Aşağıda bazı bileşiklerin molekül

kütlelerinin bulunuşu gösterilmiştir.

MOL BULMA YÖNTEMLERİ

1. Kütle verilirse2. Hacim verilirse3. Tanecik sayısı

verilirse

KÜTLE VERİLİRSE Kütleden yola çıkarak, kütlesi verilen

bir taneciğin molü ya da molü verilen bir taneciğin kütlesi;

bağıntısı ile hesaplanmaktadır.

HACİM VERİLİRSE Bu yöntem sadece gazlar için geçerli

olup, normal koşullarda ve oda koşullarında olmak üzere iki durum söz konusudur.

TANECİK SAYISI VERİLİRSE Molekül sayısı verilen bir taneciğin mol

sayısı bulunurken;

bağıntısı kullanılır

HAZIRLAYAN Adı : Emine Soyadı : Vural Numarası : 590 Sınıfı : 10/A Konusu : Mol Kavramı Kaynakça : 10. Sınıf Kimya Konu

Anlatımlı Kitap - Palme Yayınları