12/7/2012

1

VITAMINI

• Vitamini su organski spojevi koje moramounositi hranom, ali za razliku od ostalihsastojaka hrane trebamo ih u vrlo malimkoličinama.

• Potrebni su za funkcionisanje metabolizma,zaštitu zdravlja i rast djece. Asistiraju u sintezihormona, uobličenih ćelijskih elemenata krvi,neurotransmitera i genskog materijala.

• Organizam ne može sintetizirati vitamine ili ihpod normalnim uvjetima ne može sintetizirationoliko koliko mu je potrebno.

• Normalna miješovita hrana sadrži dovoljne količinevitamina.

• U visoko razvijenim društvima deficit je rijedak,osim kod osoba s intestinalnom malapsorpcijom ilina sintetskoj ili parenteralnoj prehrani bezvitaminskih dodataka.

• Prevelike količine nekih vitamina, naročito A i Ddjeluju toksično.

• Interes preventivne medicine je okrenut premaranom otkrivanju deficita u subkliničkoj fazi kadtijelu nedostaju pojedini nutrijenti, ali se kliničkiuočljivi znaci bolesti nisu još pojavili.

12/7/2012

2

• RDA- Recommended Dietary Allowances• RDA-doze su utvrđene na temelju fiziologije,

biohemije i epidemiologije te predstavljajuminimalne količine nutrijenata, kojima se možespriječiti deficit ili bolest koja nastaje zbognedovoljnog unosa.

• Količina nutrijenata sadržana u RDA dozi možeukloniti opasnost od nastanka deficita, a nemože prouzročiti toksične učinke.

Klasifikacija vitamina

Vitamini se na osnovu topljivostirazvrstavaju :

• Liposolubilne - topljivi u mastima

• Hidrosolubilne - topljivi u vodi

12/7/2012

3

Liposolubilni vitamini

•A (retinol)

•D (kalciferol)•E (tokoferol)

•K (2-metil-1,4-naftokinon)

Vitamin A (retinol)

Spada u izoprenoidne lipide. Građen od ß-jononovog prstena i fitolovog lanca. Derivat je karotina kojeg sintetiziraju biljke i neke životinje.

Unosi se kao vitamin u hrani životinjskog porijekla ili kao njegovi provitamini karotini (mrkva, paradajz).RDA 1,5-2 mg

12/7/2012

4

• Karotini su hemijski spojevi koji sadrže dvajononova prstena spojena lancem od 18-Catoma, a razlikuju se po B prstenu koji možebiti α, ß ili γ - jonon, pa razlikujemo α, ß i γ -karotin. A prsten je u svim karotinima β - jonon.

• Vitamin A nastaje hidrolizom iz karotina pa iz ßkarotina mogu nastati dvije molekule, a iz α i γ

nastaje samo jedna molekula vitamina A.• Vitamin A ima tri aktivna oblika: retinol, retinal i

retinoična kiselina.• Apsorbuju se u obliku estera retinola

uglavnom sa palmitinskom kiselinom,transportuje se vezan za ß - lipoproteine iuskladištava u jetri.

• Vitamin A igra važnu ulogu u procesima vida,razvoja kostiju, reprodukcije, ćelijske diobe idiferencijacije te u regulaciji funkcije imunogsistema.

• Za proces vida u mraku (skotopični vid)potreban je pigment rodopsin koji se nalazi uretini. Rodopsin se sastoji od proteina – opsinai prostetičke grupe 11- cis retinala koji nastajeredukcijom retinola. Pri jakom svjetlu rodopsinse raspada, a u mraku se djelimično obnavlja.Ne obnavlja se u potpunosti, pa je potrebanvitamin A, da bi se rodopsin mogao sačuvati uretini.

12/7/2012

5

• Učestvuje u sintezi mukopolisaharida.

• Značajan je za izlučivanje sluzi pa nedostatakvtamina A uzrokuje sušenje epitela koji izlučujesluz.

• Prema istraživanju Harvardskog univerzitetavitamin A smanjuje rizik od nastanka carcinomadojke.

• Vitamin A ima uticaja na ćelije moždane regijekoja je u vezi s učenjem i memorijom.

• Prema studijama rađenim u Africi smatra se davitamin A i ß karoten mogu smanjiti transmisijuvirusa AIDS-a sa majke na plod.

• Hipovitaminoza:• Noćno slijepilo - hemerolopija. Nastaje zbog

smanjene količine rodopsina dok je pridnevnoj svjetlosti vid uredan.

• Folikularna hiperkeratoza - koža se suši, naekstenzornim površinama bedara i podlakticajavljaju se suhe rožnate kvržice. Dolazi doljuštenja epitela bronha pa bi to mogao bitiuzrok sklonosti plućnim infekcijama.

• Može se javiti anemija koja reagira na terapijuvitaminom A.

12/7/2012

6

• Kseroza konjuktive - rožnjača i spojnica sesuše i smežuraju. Teški oblik je kseroftalmijakoju karakteriše keratomalacije sa infekcijama ihemoragijama oka, ožiljcima rožnjače i trajnimgubitkom vida.

U teškim slučajevima hipovitaminoze javlja se progresivna hiperkeratoza. Na spojnici se jave Bitotove tačkice - izbočene bijele mrljice koje se sastoje od otpadaka keratina.

• Hipervitaminoza:• Pošto je liposolubilan vitamin može se

deponovati naročito u jetri. Prevelike doze sutoksične.

• Simptomi akutnog trovanja su: mučnina,povraćanje, bol u trbuhu, pospanost.

• Simptomi hroničnog trovanja su: umor,nesanica, ispadanje kose, ljuštenje ipigmentacija kože.

• Simptomi brzo nestaju nakon prestankauzimanja vitamina.

12/7/2012

7

Vitamin D(kalciferol)

Vitamin D2 –ergokalciferol

Biljnog porijekla. Provitamin D2 je ergosterol

Vitamin D3 - holokalciferolŽivotinjskog porijekla

Nastaje u koži pod dejstvom UV zraka iz provitamina 7-dehidroholesterola

• Vitamin D3 se resorbuje iz crijeva te setransportuje do jetre vezan za specifični D -binding protein.

• Vitamin nema biološku aktivnost dok ne pređe uaktivni derivat. U jetri hidroksilacijom, poduticajem 25-hidroksilaze nastaje 25-hidroksivitamin D3. U bubrezima pod dejstvom 1-hidroksilaze nastaje 1,25-dihidroksi vitamin D3(kalcitriol).

• Veže se za receptore jezgre koji stimulišusintezu mRNA za sintezu Ca-binding proteinau tankom crijevu i time omogućava resorpcijukalcijuma iz digestivnog trakta.

12/7/2012

8

• Suviše velike doze dovode do hiperkalcemije sa posljedicama kao što su: oštećenje bubrega, stvaranje kamenaca, smanjenje neuromuskularnepodražljivosti (opstipacija).

• Određeni lijekovi (barbiturati, lijekovi za sniženje holesterola) blokiraju metabolizam vitamina D.

Reguliše metabolizam kalcija i fosfora, te stimuliše njihovo odlaganje u koštani sistem.RDA – 10 µg

Rahitis se manifestuje smanjenom resorpcijom Ca2+

i slabom mineralizacijom kostiju. Simptomi su: slabije zatvaranje fontanele, caput quadratum, craniotabes, genua valga, genua vara, rahitične brojanice.

Hipovitaminoza: kod djece se manifestuje kao rahitis, a kod odraslih kao osteomalacija.

12/7/2012

9

Vitamin E (α-tokoferol)• Po hemijskom sastavu je trimetil hidrohinon za

koji je vezan lanac fitola.

• Apsorbuje se u tankom crijevu u prisustvu žučnih kiselina.

• U serumu se nalazi prvenstveno vezan za LDL (lipoprotein niske gustoće).

• Funkcije:• Vitamin E je antioksidans. Cirkulira u krvi

detoksicirajući slobodne peroksid radikale(destruktivne produkte metabolizma).

• Spriječava oštećenje ćelijske membrane jeronemogućava oksidaciju nezasićenih masnihkiselina u membranskim lipidima. Mnoginaučnici povezuju slobodne radikale sanastankom karcinoma.

• Čuva LDL holesterol od oksidacije i prelaska ujoš goru formu u oksi LDL koji se ugrađuje uarterijske plakove

12/7/2012

10

• Pomaže u zarastanju opekotina, smanjuje pojavu katarakte.

Hipovitaminoza:• Deficit je rijedak, može se javiti kod teške

malapsorpcije, kod novorođenčadi sa malomporođajnom težinom jer vitamin slabo prolazikroz placentu.

• Kod čovjeka se deficit dovodi u vezu s mišićnomdistrofijom, a kod štakora je utvrđeno nastajanjesteriliteta.

• Simptomi deficita je fragilnost membraneeritrocita i posljedično hemolitička anemija.

• RDA - 5mg

Vitamin K (filokinon)

Antihemoragični vitaminGrađen naftokinonskog prstena i izoprenskog bočnog lanca.Sintetiziraju ga crijevne bakterije, ali nedovoljno pa ga moramo svakodnevno unositi.RDA 70-140 µgIzvori: zeleno lišće špinata, paradajz, soja.

K1

K2

K3

filokinon

menakinon

menadion

12/7/2012

11

• Funkcija: neophodan za koagulaciju krvi -učestvuje u sintezi protrombina (faktor II),prokonvertina (faktor VII), tromboplastinkomponente plazme (faktor IX), Stuartovogfaktora (faktor X).

• Deficit izaziva sklonost ka krvarenju i smetnje ukoagulaciji krvi.

• Transportuje se vezan za ßlipoproteine.

• Deficit može nastati zbog dugotrajne upotrebe antibiotika i sulfonamida koji uništavaju crijevnu floru.

• Može nastati i kod opstrukcionog ikterusa gdje je zbog nedostatka soli žučnih kiselina ometena resorpcija vitamina K.

• Kod novorođenčadi - vrlo malo vitamina K prolazi kroz placentu, a ne može se sintetizirati u crijevima u kojima ima malo bakterija.

12/7/2012

12

Vitamin F - esencijalne

masne kiseline

• Linolna - (18 - C atoma); 2 dvostrukeveze

• Linolenska - (18 - C atoma); 3 dvostrukeveze

• Arahidonska - (20 - C atoma); 4dvostruke veze.

• RDA linolna 3-6g; linolenska 2-9g

12/7/2012

13

Funkcija:• Linolna-ω 3 i linolenska-ω 6 masne kiseline su

uključene u transport kisika iz zraka docirkulacije i proizvodnju hemoglobina.

• Učestvuju u rastu i diobi ćelija.• Neophodne za moždanu funkciju i prijenos

impulsa.• Izgrađuju ćelijsku membranu i kontrolišu prolaz

supstanci kroz nju. Ćelijska membrana jegrađena od fosfolipida koji sadrže masnekiseline koje unosimo u hrani.

• Služe za sintezu EIKOSANOIDA; putemciklooksigenaze nastaju prostaglandini itromboksani, pod dejstvom lipooksigenazeleukotrijeni.

• Uloge u sintezi hormona, imunološkimfunkcijama, regulaciji odgovora na bol i upalu.

• Ako u ishrani pretežno unosimo zasićenemasne kiseline, ćelijska membrana imadrugačiju strukturu što se odražava i na njenufunkciju.

12/7/2012

14

• Konzumacija ω masnih kiselina smanjujerizik od nastanka kardiovaskularnihoboljenja i karcinoma.

• Hipovitaminoza:Promjene na koži, na probavnom traktu,cirkulatorne i srčane smetnje.

• Izvori:Ribe hladnih mora, laneno sjeme kukuruzno isuncokretovo ulje.

Holin

Prekursor za sintezu fosfatidil-holina, sfingomijelina i acetil-holina te betaina koji je donator metilnih grupa.Holin je neophodan za očuvanje integriteta i funkcionisanja ćelijske membrane.

Esencijelni nutritijent kojeg nalazimo u kao slobodnog, ali i u sastavu stukturnih komponente bioloških memebrana (fosfolipidi).

12/7/2012

15

Holin preko betaina pomaže snižavanju nivoa homocisteina. Na kulturi ćelija je dokazano da nedostatak holina dovodi do apoptoze.Holin kao i metionin, folna kiselina te B12preveniraju odlaganje masti u jetru

Hidrosolubilni vitaminiVitamin B1-aneurin, tiaminSastoji se od pirimidinskog i tiazolskog prstena.

Apsorbuje se aktivnim prijenosom, a pri povećanom unosu i pasivnom difuzijom.

12/7/2012

16

• RDA 0,5 – 1 mg; ako se u ishrani koristimnogo ugljikohidrata potreban je više tiamina

• Izvori: pšenične klice, zobeno brašno, kvasac.

Funkcija:TPP je važan kofaktor za dekarboksilaciju 2-keto kiselina TPP je koenzim u transketolazim reakcijama u ciklusu pentozo- fosfata.

Hipovitaminoza:

Deficit se javlja kod:• alkoholičara jer alkohol snižava apsorpciju

tiamina• kod ishrane sirovom ribom jer ona sadrži enzim

tiaminazu koja razgrađuje tiamin u crijevu.• BERI - BERI se manifestuje poremećajem

metabolizma tkiva koja metaboliziraju piruvat ililaktat (nervni, srčani i gastrointestinalni

sistem).“Suhi beri-beri“ manifestuje se neurološkimsmetnjama, aritmijama, mršavljenjem, gubitkomapetita.

12/7/2012

17

• U “mokrom“ obliku javljaju se edemi, zatajenje srca.

- “infantilni” kod dojenčadi do 6 mjeseci, razvija se dispnea, cijanoza te povraćanje i dijareja.

• Wernicke-Korsakoff sindrom se javlja kodhroničnog alkoholizma. Bolest se karakterišeoštećenjem centralnog i perifernog nervnogsistema; gubitakom pamćenja i intelektualnihsposobnosti, gubitkom koordinacije i kontrakcijemišića. Ishrana sa puno ugljičnih hidratapogoršava stanje jer je pospješena glikoliza ipovećano stvaranje piruvata.

12/7/2012

18

Vitamin B2 kompleks

• Vitamin B2 kompleks predstavljaju:

riboflavin, nikotinamid, folna kiselina

i pantotenska kiselina.

Riboflavin (laktoflavin)

• Sastoji se od izoaloksazinai D-ribitola.

• U većini namirnica nalazise u obliku flavoproteina, asamo u mlijeku kaoslobodan riboflavin.

• RDA 1,2 - 1,7mg• Izvori: kvasac, biljne klice

naročito klice graška i graha.

12/7/2012

19

• Značajan je za formiranje tkiva specijalno očiju,kože, kose itd.

• Neophodan za normalan rast, razvoj ireprodukciju

• Učestvuje u metabolizmu ugljenih hidrata• U obliku flavoproteina FMN i FAD je koenzim

oksidoreduktaza - sukcinat dehidrogenaze iksantin oksidaze.

12/7/2012

20

Hipovitaminoza se ispoljava promjenama na koži (suha i hrapava), stomatitis angularis, glositis, anemija i smanjenje osjeta na dodir i vibracije.

Nikotinska kiselina,

nijacin - B3Derivat piridinaSintetizira se iz triptofana RDA 20-25mgFunkcija: Nikotinamid je sastavni dio NAD i NADP - važni koenzimi u oksidoredukcijskih reakcijama.Reducirane oblike koenzimareoksidiraju flavoproteini.

12/7/2012

21

• Omogućava zdravlje i vitalnost kože,digestivnog trakta i nerava

• Važan za sintezu hormona (seksualnihhormona, tirozina, tiroksina i inzulina).

• Značajan za reparaciju genetskih oštećenjakoji su uzrokovani lijekovima, virusima.

• Duže vrijeme se koristi u terapiji hiperlipidemijajer reducira ukupni holesterol, trigliceride iškodljivi LDL holesterol, a povećava nivozaštitnog HDL holesterola.

• Nikotinamid pomaže dejstvo inzulina i štiti ßćelije pankreasa od imunoloških oštećenjastvorenim antitijelima.

• Deficit se manifestuje oboljenjem koje senaziva PELAGRA.

• 3D - dermatitis (fotosenzibilnost), diarea,demencija, depresija

• Uobičajena prehrana osigurava dovoljanunos vitamina (meso, kvasac, zeleno povrće,proteini).

12/7/2012

22

Folna kiselina, B9

Folacin, pteriolglutaminska kiselina, B9

Građena iz pteridina,paraamino benzojevekiseline i glutaminskekiseline.RDA 0,4mg

12/7/2012

23

Funkcija:

•kao tetrahidrofolna kiselina je koenzim enzimakoji učestvuju u metabolizmu jednokarbonskogostatka. Jednokarbonski ostatak se prenosi uobliku aktivnog formijata (C1 jedinica), štoomogućuje sintezu serina iz glicina, holina izholamina, timina iz uracila a preko njega i DNA•Uključena je u sintezu neurotransmitera(serotonin i dopamin).•Neophodna za razvoj mozga, kičmene moždine iskeleta fetusa.•Smatra se da štiti od nastanka karcinoma zboguloge u reparaciji DNA.

• Pomanjkanje folne kiseline dovodi do inhibicije DNA sinteze što uzrokuje smetnje u razvoju leukocita i sazrijevanje eritrocita. Antagonisti folne kiseline se koriste u terapiji leukemija jer inhibiraju sintezu purina.

• Folna kiselina reducira nivo homocisteina ismanjuje rizik od koronarne bolesti.Hipovitaminoza:

• Najčešća anemija na svijetu. Manifestuje se kaohiperhromna makrocitna anemija, praćena satrombocitopenijom, leukopenijom.

• Izvori: jetra, meso, sušeni grašak i grah.

12/7/2012

24

Pantotenska kiselina - B5

• Kondenzacioni proizvod ß-alanina i 2,4-dihidroksi 3,3-dimetil buterne kiseline.

• RDA 4 - 7mg• Sintetiziraju je crijevne bakterije.• Biološki aktivna forma su koenzim A i acyl

carrier protein (ACP)• Esencijalan za metabolizam masti (sinteza

masnih kiselina fosfolipida i holesterola)ugljenih hidrata i proteina.

Pantotenska kiselina - B5

• U eksperimentalnim uslovima pantotenskakiselina i njeni derivati štite ćeliju od lipidneperoksidacije

• ubrzavaju zarastenje rana (pantotenol)• Bitan za sintezu kortikosteroida i spolnih

hormona (progesteron i testosteron).• Neophodna je za sintezu neurotransmitera.• Hipovitaminoza nije poznata.• Izvor su povrće i žitarice

12/7/2012

25

Vitamin B6 - piridoksin

Derivat piridinaPiridoksin,piridoksal i piridoksaminU jetri iz ova tri oblika nastaje aktivna forma piridoksal fosfat –koenzim transaminaza i dekarboksilaza.Neophodan za sintezu nijacina iz triptofana

• Organizam koristi vitamin B6 za izgradnjueritrocita i imunoglobulina.

• Neophodan za razvoj i funkcionisanje nervnogsistema.

• Značajan za sintezu neurotransmitera:serotonina, GAB-e, dopamina, noradrenalina.

• Ima ulogu u snižavanju holesterola i LDLholesterola.

• Učestvuje u sintezi prostaglandina.• Hipovitaminoza: mučnina, gubitak apetita,

anemija, kod djece epi-napadi.

12/7/2012

26

Vitamin B12 - kobalamin

• Hemijski kompleksan spoj koji sadrži porfirinusličan prsten sa centralnim atomom kobalta.

• RDA 0,005 mgApsorbuje se u ileusu vezan sa glikoproteinom - intrinsic - faktorom kojeg luče žlijezde kardije želuca.

U transportu se veže za ß-glikoproteine -transkobalamine I,II,III.

• Funkcija: koenzim enzima koji učestvuju upretvorbi metilmalonil-CoA u sukcinil-CoA,sintezi metionina iz homocisteina. Koenzim zavrijeme katabolizma masnih kiselina saneparnim brojem C atoma

• Učestvuje u izgradnji mijelinskih ovojnica ineurotransmitera.

• Neophodan za transport i deponovanje folata ućelije te njegovu pretvorbu u aktivni oblik.

12/7/2012

27

• Hipovitaminoza najčešće nastaje zbog defekta usekreciji intrinsic faktora.

• Blokirana sinteza DNA (sinteza purina i timidina).• Nastaje perniciozna anemija - uvećani,

hiperhromni eritrociti i neurološka oštećenja(gubitak mijelinskih ovojnica).

• Progresivna demijelinizacija nervnog tkiva dovodido slabljenja motorike sa oslabljenim refleksimates abnormalnost kretnji.

• Psihološki poremećaji• Može nastati kod vegeterijanaca jer je meso

glavni izvor vitamina.

Vitamin H-biotin – B7

Građen iz tiofenovog prstena za koji je vezana urea i bočnog lanca -valerijanske kiselineUčestvuje u procesima karboksilacije pirogrožđane u oksalsirćetnu i acetil-CoA u malonil-CoA.RDA 100 – 200 µg

12/7/2012

28

• Hipovitaminoza je rijetka jer biotin sintetizirajucrijevne bakterije.

• Hipovitaminoza može nastati zbog unosasirovog bjelanca koje sadrži bjelančevinuAVIDIN koja s biotinom stvara nerastvorljivkompleks.

• Simptomi hipovitaminoze: gubitak kose, BRILLdermatitis visok holesterol, anemija, tremorruku i nogu, mentalne promjene.

• Izvor:jetra, bubrezi, jaja, žitarice, kikiriki, čokolada.

12/7/2012

29

Vitamin B 15, pangamna

kiselina

• Ester glukonske kiseline i dimetil-glicina.• Antioksidans, pomaže sintezu hormona,

snižava nivo holesterola u krvi.• Vrši detoksikaciju koprodukata

metabolizma

Vitamin C – askorbinska

kiselina

Čovjek ne posjeduje enzime za sintezu vitamina iz D -glukoze.Askorbinska kiselina se brzo apsorbuje, uglavnom već iz želuca gdje se dio oksidira u dehidroaskorbinsku kiselinu koja brže prolazi ćelijske membrane.Izvor vitamina: limun,narandža, kivi, paprika itd.

12/7/2012

30

• Funkcije:

• Neophodan za hidroksilaciju prolina i lizina upolipeptidnom lancu protokolagena. Bezhidroksiliranih aminokiselina nemoguće jepovezivanje lanaca u kolagenu spiralu. Bitan je usintezi antitijela, interferona i u funkciji leukocita

• Snažan antioksidans• Lako i reverzibilno oksidira u dehidroaskorbinsku

kiselinu i čine redoks sistem.• Vitamin C je direktni donator vodika u reakcijama

sinteze prolina, tirozina, DOPA-e.• Kod drugih reduktaza donator donator vodonika

Fe2+, a njegovu oksidaciju u Fe3+ spriječavavitamin C.

• Štiti LDL holesterol i arterijske zidove odoštećenja slobodnim radikalima.

• Potpomaže zarastanju rana i opekotina.• Potreban za sintezu karnitina• Vitamin C neophodan za reakcije hidroksilacije

u sintezi steroidnih hormona i adrenalina, uprevođenju triptofana u serotonin, tirozina udopamin.

• Inhibira rast Helicobacter pylori koja povećavarizik od ulkusne bolesti i karcinoma želuca.

• PUŠAČI imaju veće potrebe za vitaminom C

12/7/2012

31

Hipovitaminoza: SKORBUT• Simptomi bolesti su posljedica slabo formiranog

kolagena i lakog prskanja malih krvnih sudova:krvarenje iz desni, gubitak zubi, petehije iekhimoze, suha koža, opšta slabost, retencijatečnosti, anemija, sklonost ka infekcijama,osteoporoza .

• Prevelik unos, veći od 1000 mg / 24 h nijepreporučljiv jer oštećuje ćelije i dovodi dooksidativnih oštećenja DNA ćelije. Javlja semučnina, povraćanje, bol u stomaku.

12/7/2012

32

Vitamin P - (bioflavonoidi)

•Derivat flavona,vezan za vitamin C.

CITRIN, HESPERIDIN, RUTIN, FLAVONI...

reguliše otpornost i propustljivost krvnih sudova, rsmanjuje agregaciju trombocita

Antialergijsko, antibakterijsko, antiviralno djejstvo

Antiosidans štiti LDL-holesterol, spriječava brzu oksidaciju i razaranje vitamina C u organizmu

Održava integritet kolagena

12/7/2012

33

bioflavonoidi

• Avitaminoza se javlja zajedno sa skorbutom

Manifestuje se sitnim tačkastim krvarenjima u koži i sluzokoži.

Koriste se u terapiji varikoziteza, hemoroida, produžnog krvarenja.

Izvor: citrusi, voće i povrće

Vitamin B13

� Orotska kiselina� Metaboliše folnu kiselinu i vitamin B12

� Ne postoji zvanično preporučena dnevna količina� Moguće je da djeluje preventivno na određene

probleme sa jetrom i prerano starenje� Pomaže u liječenju multiple sklerozePrirodni izvori: korjenasto povrće, surutka, tečni dio ukiseljenog ili zgrušanog mlijeka

Neprijatelji: voda, sunčeva svjetlost

12/7/2012

34

Vitamin B17

LeatrilJedan od najkontroverznijih “vitamina” decenije

� Jedini od B-vitamina koji se ne nalazi u pivskomkvascu

� Kao dopuna u liječenju raka nije prihvaćen u većemdijelu SAD, iako se legalno upotrabljava u 25 saveznihdržava.

� Moguće je da pomanjkanje dovodi so smanjeneotpornosti prema raku

� Male količine leatrila pronađene su u košpicamakajsija, jabuka, trešanja, bresaka, pljiva i nektarina

� Najčešće upotrabljavane dnevne doze su od 0,25-1,0 g� Iako nivo toksičnosti još uvijek nije ustanovljen,

uzimanje većih količina moglo bi da bude opasno

12/7/2012

35

Holin

� Član porodice B-kompleks i lipotropik� Djeluje sa inozitolom na iskorištavanje masti i

holesterola� Jedna od malobrojnih supstanci koje prolaze krvno-

moždanu barijeru, i direktno odlazi u stanice mozga da bi proizvela hemikaliju koja potpomaže pamćenju

� Prosječna ishrana sadrži dnevno između 500 i 900 mg� Izgleda da emulguje holesterol, pa se on ne taloži na

zidovima arterija ni u žučnoj kesi� Potpomaže eliminaciju lijekova – štiti jetru� Pomaže u liječenju Alchajmerove bolesti

Najbolji izvori: žumanjce, mozak, srce, zelenolisnato povrće, kvasac, džigerica, pšenične klice ilecitinToksičnost: nepoznataNeprijatelji: voda, lijekovi na bazi sulfonamida,estrogen, prerada namirnica i alkohol

Moguće da pomanjkanje rezltira cirozom imasnom degeneracijom jetre, začepljenjemarterija, a možda i Alchajmerovom bolesti

12/7/2012

36

Inozitol

Rastvorljiv u vodi, član B-kompleksa i lipotropik

•U kombinaciji sa holinom fomira lecitin•Metabolizira masti i holesterol•Prosječno zdrava odrasla osoba uzima oko 1 g dnevno• Utvrđeno je da, poput holina, ima značaja u ishrani

moždanih stanica

Pomaže u snižavanju nivoa holesterolaOdržava kosu zdravom i sprječava opadanjePomaže u prevenciji ekcemaSudjeluje u preraspodjeli masnoće u organizmuIma umirujući efekat

Najbolji prirodni izvori: jetra, pivski kvasac,goveđi mozak i srce, dinja, grejpfrut, suhogrožđe, pšenične klice, kikiriki, kupus

12/7/2012

37

Nema poznatih toksičnih efekataNeprijatelji: voda, lijekovi na bazi sulfonamida,estrogen, prerada namirnica, alkohol i kafa

Hesperidin Rutin

12/7/2012

38

Hesperidin

Pokazuje jako antivirusno djelovanje protivherpes simpleks i virusa influencePokazuje antibakterijska svojstvaSmanjuje koncentracije serumskogholesterola i trigliceridaPopravlja fragilnost kapilara

Rutin

štiti krvne sudove, a posebno jača kapilarnurezistenciju (smanjuje isticanje tečnosti iz sitnihkrvnih sudova i spriječava njihovu lomljivost), atime smanjuje rizik nastanka edema ikapilarnog krvarenja (petehija, purpura)primjenjuje se i u prevenciji visokog krvnogpritiska, začepljenja (neelastičnosti, krutosti)krvnih sudova i vaskularnih komplikacija nasitnim krvnim sudovima nastalih usljed šećernebolesti (dijabetesna mikroangipatija).

12/7/2012

39

� smanjuje nivo povišenog krvnog pritiska, širi koronarne krvnesudove, jača kontraktibilnost srčanog mišića i poboljšavafunkciju ritmične kontrakcije miokarda;

� spriječava formiranje tromba;� smanjuje nivo ukupnog holesterola u krvi;�djeluje diuretski;�djeluje protiv bakterija, gljivica i virusa;� štiti funkcije jetre, podstiče produkciju žuči u ćelijama jetre�pomaže kod zatvora;

Kvercetin

12/7/2012

40

Kvercetin

� Ima jako protuupalno djelovanje, koje postižeinhihibicijom IgE, djelujući poput antihistaminika

� Blokira produkciju prostaglandina i leukotrijena� Uklanja slobodne radikale� Antibakterijsko djelovanje� Modificira jetrenu transformaciju kuhane hrane i

genotoksina bakterija koje mogu dovesti do nekihformi raka

� Inaktivira herpes virus� Prevenira nastanak zubnog karijesa

Para aminobenzojeva

kiselina (PABA)

Rastvorljiva u vodi i jedan od novijih članova porodice B-kompleksa

12/7/2012

41

� Može se sintetisati u organizmu čovjeka� Još nisu ustanovljene zvanične preporučene dnevne doze� Pomaže stvaranje folne kiseline i značajna za iskorištavanje

proteina� Štiti kožu od UV zraka� Pomaže asimilaciju i djelotvornost pantotenske kiseline� U eksperimentalnih životinja, u sadjejstvu sa pantotenskom

kiselinom vraćala sjedoj dlaci prirodnu boju

� U obliku masti štiti od opekotina od sunca� Ublažava bolove od opekotina� Održava kožu zdravom i glatkom� Odlaže stvaranje bora� Pomaže u vraćanju prirodne boje kosi

� Prirodni izvori: jetra, pivski kvasac, bubrezi, integralne žitarice, riža, mekinje, pšenične klice i melasa

� Toksična djelovanja nisu poznata, ali se ne preporučuje dugoročni program sa viokim dozama

� Neprijatelji: voda, lijekovi na bazi sulfonamida, tehnike prerade namirnica, alkohol, estrogen

12/7/2012

42

Vitamin L

Opisan kao predstvnik grupe spojeva koji su bitni pri laktacijiPored pivskog kvasca, prisutan u orasima, anisu, bosiljku, islandskom lišaju, peršunu, itd.

Vitamin T

� Faktor pronađen u kutikuli insekata, kao sastav pojedinih gljiva, itečnosti u okviru fermentacije kvasca, te u sjemenkama susama ižumancu jajeta

� Tvrdi se da ubrzava sazrijevanje i promovira sintezu proteina,kao i potpomaganje koagulacije krvi i stvaranju trombocita

� Poznat i kao torulitin� Vjerojatno smjesa folne kiselina , vitamina B12, i DNA;� Nije naročito značajan vitamin.� Nije poznato toksično djelovanje

12/7/2012

43

Vitamin U

Stekao reputaciju da ima značajnu ulogu u liječenju čira na želucuNalazi se u sirovom kupusuNije poznato da ima bilo kakvih toksičnih efekata

S-metilmetionin