vitamini-treca grupa

7/25/2019 vitamini-treca grupa

1/79

VITAMINI


2/79

Uvod o vitaminima Vitamini (na latinskom vita =ivot) to su organske

supstanice koje se u hrani nalaze u malimkoliinama, a esencijalne za normalno funkcioniranje

organizma (rast, razvitak, reprodukcija). Vitaminom

se naziva tvar ili skup tvari koje se ne mogusintetizirati u dovoljnim koliinama u naem

organizmu, nego ih se trea unositi hranom, a

razlikuju se od ostalih hranjivih tvari (lipidi,

ugljikohidrati, proteini) po tome to nemajustrukturnu ulogu niti kataolizmom daju energiju.

!vaki vitamin ima razliitu iohemijsku funkciju i

sudjeluje u rojnim iohemijskim reakcijama.


3/79

"e#utim, nedostatak vitamina u hranidovodi do odre#enih poreme$aja u

organizmu, koji su speci%ni za svakivitamin. &e poreme$aje nazivamoavitaminoze. !kupine rizika odnedostatka vitamina op$enito su puai,

konzumenti alkohola i droga,dijaetiari, trudnice, vegani,adolescenti i stariji.

' avitaminozama kao to su skorut,erieri, pelagra i dr., znaju ljudi oddavnina, ali uzorci tih ooljenja nisu imili poznati.


4/79

*unin je u drugoj polovini prolog vijeka davaomievima dovoljne koliine proteina, e$era,

masti, mineralnih soli i vode ali su oni prestali darastu, guili su na te+ini i na kraju uginuli.stovremeno, druga grupa mieva, koja je primalasamo mlijeko, normalno se razvijala. z ovog

eksperimenta on je izveo zakljuak -/. g. da jenemogu$e odr+ati +ivotinje u +ivotu davanjemjelanevina, e$era, masti, mineralnih soli ivode.

0ikmann je -1/. g. na ostrvu 2avi uspio hrane$ipili$e poliranom ri+om doiti prvueksperimentalnu avitaminozu, odnosno erieriolest.


5/79

'tkri$e i naziv

vitamina


6/79

Iako se o vitaminima zna tek od nedavno, niz avitaminozabio je poznat vijekovima, a neke su se od njih javljale kaomasovna oboljenja.Pravi uzrok tih oboljenja nije bio poznat

prije otkrivanja vitamina.Znaajnu ulogu u otkrivanju vitamina imali su ogledi uoblasti fiziologije ishrane, gdje su ivotne namirnice bile

zamijenjene preienim bjelanevinama , ugljenimhidratima i mastima, uz dodatak smjese mineralnih soli.!va istraivanja su pokazala da ivotinje nisu mogle dugoda izdre pri uzimanju ovakvih vjetakih obroka iako su

imali dovoljnu kalorinu vrijednost. "e#utim, zamjenajednog dijela ovakog obroka sa svjeim mlijekom inila jeda su ivotinje mogle skoro neogranieno da opstanu privjetakom obroku.


7/79

Zakljuak ovih ogleda je bio da hrana pored tadapoznatih sastojaka $vode,ugljenih hidrata,masti%,

sadri i izvjesne tada nepoznate dopunske faktorehrane. &itamini pripadaju grupi bioaktivnihjedinjenja, zajedno sa enzimima i hormonima jerdjeluju u malim koliinama. 'o danas je izolovano

oko () vitamina i svima se zna hemijska struktura.Iako su heterogene supstance vitamini imaju nekolikozajednikih osobina*proizvodi biljaka i nekih

mikroorganizama,u ogranizam se unose u malimkoliinama $ dijelovi miligrama %, poslije resorpcijedeponuju se u nekim organima ivotinja pa ti organi

postaju izvor vitamina za ovjeka.


8/79

Presudnu ulogu u otkrivanju vitamina imali su poremeaji i bolestikoje nastaju kao posljedica njihovog nedostatka u hrani. Za bolestmoreplovaca, skorbut, znalo se da je uzrokovana dugotrajnom

ishranom u kojoj je odsustvovala hrana biljnog porijekla $kasnijeje otkriveno da je u pitanju nedostatak vitamina +%. kotski hirurg'ejms -ind je /01. god. otkrio da limun pomae u prevencijiskorbuta i preporuio ga u svom 2raktatu o skorbutu kao voe koje

spreava pojavu ove bolesti. 3odina 1(. bila je presudna za otkrie vitamina. 2e godine jeprvo engleski naunik 4opkins dokazao da je za normalan rast irazvie ivotinja potrebno prisustvo izvesnih dodatnih inilaca,

pored osnovnih organskih materija $lipida, aera, proteina%. Istegodine je termin vitamin prvi put upotrebio 5azimir 6rank, kada jei izolovao prvi vitamin iz ljuske rie.


9/79

3o hemijskom sastavu je to io amin koji jespreavao pojavu olesti erieri, inae jakorasprostranjenu me#u stanovnicima 4zije ija se

ishrana azira na oljutenoj ri+i . 5rank je taj amin,+ele$i da naglasi njegov +ivotni znaaj, nazvaovitamin (lat. vita +ivot). &ermin je ostao u upotreido danas iako se zna da najve$i roj vitamina nepripada grupi amina.

7 poetku, kada su se vitamini tek poeli otkrivati njihovahemijska struktura nije bila poznata. 2ada je dogovoreno da sedodjeljuju oznake koje su bile ili samo slova abecede ilikombinacija brojeva i slova. 'anas je, znanstvena javnost

pronala prikladne nazive za svaki pojedini vitamin* npr. tiamin$8%, riboflavin $8(%, askorbinska kiselina $+%, biotin $4%,cijanokobalamin $8(% i vitamin 89 $pantoteinska kiselina%,vitamin 8: $piridoksin% i dr. ! njima ovise normalne funkcije

ljudskog organizma.


10/79

5lasifikacija vitamina


11/79

&itamini se obino klasifikuju premarastvorljivosti u mastima, odnosno u vodi,kao**iposoluilni6idrosoluilni


12/79

Liposolubilni vitamini

vitamin A$retinol%vitamin D$kalciferol%

vitamin E$tokoferol%vitamin K$fitomenadion%vitamin F$esencijalne masne kiseline%

( vitamini rastvorljiviu mastima)

1. U koje spadaju :


13/79


Apsorbuju se putem limfotoka

Putuju u krvi pomouproteinskih nosaa

Deponuju se u lipidima

Mogu da stvaraju toksinekonentrai e

7. Osobine:


14/79


3. Uloga :

vitamin 4

vitamin8

vitamin0

Vitamin 9


15/79

V&4": 4 *

49!0;'5&'*


16/79

'3


17/79

Vitamin 4 kao derivat karotina spadau izoprenoidne lipide i kao takav je

rastvorljiv u alkoholu i drugimrastvaraima masti. !pada utermostailne supstance, a razaraju

ga oksidaciona sredstva kao ialkalije. 4vitaminoza vitamina 4 kod mladih

organizama se manifestujeprestankom rasta i opadanjemtjelesne mase.

'snovna slika ove avitaminoze surom ene na ko+i sluzoko+i.


18/79

Usljed oro+avanja +ljezdanog epitelasuznih, +lijezda prestaje luenje suza padolazi do suenja ro+njae to se nazivakseroftalmija(gr. ?erossuh).

:a suhu i oro+alu ro+njau djelujuakterije, pa se ro+njaa razmeka to se

naziva keratomalacija (gr. malaciarazmekanje). 4ko gnojna infekcija zahvati onu jauicu

onda se to ooljenje naziva panoftalmija. 2edan od znaajnih znakova avitaminoze

vitamina 4 je no$no sljepilo odnosnohemeralopija.


19/79

@V'; V&4":4 4 U iljkama se nalazi kao provitamin

etakarotin koji se u organizmupretvara u vitamin 4. etakarotin sezato jo naziva provitamin 4. 3oto seetakarotin u organizmu pretvarasamo po potrei u vitamin 4 i, zarazliku od retinola, nije toksian ni uve$im koliinama, potreno je da se u

preparatima nalazi u tom oliku a ne uoliku vitamina 4. ;etinol se nalazi u mlijenim

proizvodima, +umancetu i jetri.


20/79

!adr+i ga mlijeko, puter, ooga$enimargarin, jaja, d+igerica (gove#a), rilje

ulje, +uto povr$e, argarepa, sladakkrompir, dinja, pinat, maslaak, zeleniod rotkve, prokelj, djetelina,kupus,orove iglice, perun, reskva, kajsija,

ljiva.9arotini (prekursori vitamina 4) se nalazeu narand+astom i +utom povr$u i vo$u,ipak, crvena paprika, gloginje,rusnica,dren, divlja tikva, paradajz.

:ajogatije vitaminom 4 je rilje ulje. 8nevna potrea odrasle osoe za

vitaminom 4 je /, do -,/ mg.


21/79

U*'B0 V&4":4 4

:eophodan je za stvaranje kolagenih tkiva utoku rasta, @atitno dejstvo protiv optih i lokalnih

infekcija,

Va+an je za proces odr+avanja vizuelnogciklusa i adaptaciju oka na sumrak,

'navljanje epitela sluznica i epiderma ko+e, 'kotavanje i formiranje zua, @a normalnu funkciju +lijezda, organa za

varenje i jetre, !ni+ava nivo holesterola kod

aterosklerotinih pacijenata.


22/79

Vitamin 4 je neophodan ori protiv infektivnih olesti, normalno funkcionisanje +lezda, organaza varenje i jetre, za normalnu funkciju i gra#u svih epitelnih $elija. za razvitak jajnika, kostiju i zua nivo vitamina 4 u telu zavisi od cinka, na taj nain to cink doprinosi

oljoj moilizaciji vitamina 4 iz jetreC vitamin 4 je neophodan za iskoritavanje gvo+#a prisutnog u tijeluC vitamin 4 titi vitamin D od oksidisanja. "anjak vitamina 4 mo+e dovesti

do guljenja vitamina DC vitamin 0 poma+e apsorpciju, transport, deponovanje i koritenje

vitamina 4C polunezasi$ene masne kiseline sa karotenom, ukoliko nisu prisutni

antioksidansi, deluju protiv vitamina 4C vitamin 4 vri detoksikaciju izvesnih supstanci. :aroito je e%kasan u

detoksikaciji mozga od tekih metalaC titi od gama zraenja u dozama deset puta ve$im od propisanih. 3ri

tome do oporavka dolazi za nekoliko nedeljaC alkil hemikalije (npr. ciklofosfamid) koje se primjenjuju u hemioterapiji

karcinoma mnogo se olje podnose uz vitamin 4C


23/79

predstavlja kljuni faktor u antikancerogenojodrani

Vitamin 4 i njegovi analozi koriste se uprevenciji ili usporavanju razvoja kancera uvie sistema gde se isti izazivaju hemijskimkarcinogenima (ronh, mokra$na eika).

pigmenti karotenoidi spadaju u grupuizoprenoida ili poliizoprenskih materija.zopren je osnovna jedinica njihove gra#e.Eivotinje ih ne mogu sintetisati, a sintetiu ihiljke, alge, gljive i akterije.

odr+anje epitela, luenje hormona, rast $elijasvih organa, kvalitet vida.


24/79

Vitamin D

Kalciferol ili antirahitini vitamin


25/79

Izvori vitamina D

Najbogatiji izvor vitamina D je riblje ulje (bakalar

ili druge morske ribe)

iba! mlijeko! maslac! jaja

"roizvodi #ivotinja su bogati vitaminom D $oduslovom da su #ivotinje dobijale dovoljno

vitamina D! $rovitamina ili bile izlo#ene suncu

"rovitamin vitamina D % ergosterol! nalazi se u

kvascu i $eurkama


26/79

Dva va#na jedinjenja sa antirahitinim

djelovanjem& vitamin D' i D

Vitamin D' derivat ergosterola rgosterol ima dvije dvostruke veze u

ciklo$entano*$erihidrofenantrenskom $rstenu!

jednu dvostruku vezu u bonom lancu te jednu

metilnu gru$u vi+e nego +to ima holesterol


27/79

, vitamin D $relazi $od

uticajem ,V zraka

$reko lumisterola i

tahisterola otvaranjem

ciklo$entano*

$erihidrofenantrenskog$rstena

"rovitamin vitamina D

je-*dehidroholesterol!

nema dvostrukih veza ubonom lancu i ima tri

metilne gru$e


28/79

ULOGA VITAMINA D


29/79

3lavna funkcija vitamina ' u organizmu jevezana za povean stepen resorpcije +a i P izcrijeva, pa samim tim vitamini ' imaju

direktan uticaj na proces kalcifikacije.Zapaeno je da je djelovanje ovog vitaminavezano i za pospjeivanje procesa izluivanjafosfata preko bubrega.


30/79

Vitamin 8 u $elijama crijevne sluzoko+e djelujepogodno na i;:9, koja FFkomandujeFFiosintezom enzima koji ima va+nu ulogu uaktivnom transportu DaGGjona, tj. kalcijumtranslociraju$eg enzima.

"o+e se usvojiti i hipoteza da vitamin 8 djeluje

pogodno u $elijama crijevne sluzoko+e na i;9 itim pospjeuje iosintezu nekih strukturnihkomponenti memrane. 8jelovanje vitamina 8se ogleda u regulisanju odnosa Da i 3 jona, jeru sluaju nedovoljnog unoenja Da uorganizam, vitamin 8 djeluje i na procesHmoilizacijeI kalcijuma iz kostiju i prelazaktog Da u krv.


31/79

;edostatak vitamina '

D-avitaminoze (rahitis);ajee se javlja kod odojadi, djece u razvoju, ali se

moe i pojaviti i u pubertetu.


32/79

@og smanjenemineralizacije,rahitis uzrokujerazne karakteristinepromjene na kostimakao to su

kraniotaesrahitina krunica6arrisonova razdazadeljanje meta%zedugih kostijuetvrtasta luanjarahitina kifozadeformacije nogu


33/79

'ok poremeaj okotavanja nastaje usljed nepravilnogodnosa +a>P u krvi i sniene aktivnosti alkalne fosfataze

u kostima i dovodi do deformacije kostiju. 5odmladunaca ivotinja zapaena je i demineralizacija veokotalog kotanog tkiva. Poremeeni odnos +a>P u krvidovodi do poveane nervno=miine razdraljivosti i

pojave tetanije.

!steomalaijase javlja u doa remenitostii u njenoj etiologiji pored 8hipovitaminoze

uestvuje i nedovoljno unoenje Da i 3hranom, kao i uticaj ovarijuma i placente namoilizaciju mineralnih sastojaka iz kostiju.


34/79

D"hipervitamino#a

:eki autori su kod ljudi i eksperimentalnih+ivotinja pri davanju velike doze vitamina8 zapazili toksine pojave povra$anje,

demineralizaciju kostiju, hiperkalcemiju.:eki smatraju da je to 8hipervitaminoza,dok drugi autori misle da ona ne postoji ida su ove pojave posljedica davanja

nedovoljno istih preparata i primjesatoksinih proizvoda zraenja ergosterola(toksisterol).


35/79

&itamin ?=tokoferol&itamin ? pripada grupi liposolubilnih vitamina.

;agomilava se u jetri, masnim tkivima, srcu,miiima, testisima, materici, krvi, nadbubrenojlijezdi i hipofizi.

2okoferol je u vodi nerastvorljiv, pa je za njegovuresorpciju potreban normalan promet i resorpcijamasnih tvari.


36/79

!vaj vitamin je jako rasprostranjen, pa kod ljudiavitaminoza vitamina ? nije poznata.

;ajvie ga ima u sojinom ulju, klici penice ikukuruza. 7 ivotinjskom organizmunajbogatiji tokoferolom su prednji reanjhipofize, placenta, miii i jetra.

!d svih liposolobilnih vitamina, tokoferol jenajotporniji prema toploti, kiseoniku,oksidaciji i 7& svjetlu.


37/79

@vitaminoza vitamina ? kod ivotinja semanifestuje na polnim lijezdama i materici.

'olazi do degenerativnih promjena usjemenim kanaliima muijaka, pa prestajestvaranje spermatozoida i nastaje sterilitet.

5od enki se javlja usporen rast uterusa,placente, te ugine plod. 7 sluaju dugotrajneavitaminoze javljaju se degenerativne

promjene u popreno=prugastim miiima i ucentralnom nervnom sistemu, i to naroito ukimenoj modini.


38/79

&itamin ? je prije svega neophodan zafunkciju mukih polnih lijezda i zanormalan tok trudnoe. !n djeluje kao

antioksidativno sredstvo, pa spreavaprekomjerne oksidacije i regulie pravilnoiskoritavanje adenozin=trifosfata $@2P%, apreko njega i kreatin fosfata kao jedinjenjabogatih energijom.


39/79

Upotrea vitamina 0 uprevenciji i lijeenju

olesti


40/79

Uloga vitamina 0 4ktivnost vitamina 0 pripisuje se seriji jedinjenja koja

potiu iz iljaka tokoferolima i tokotrienolima.

Vitamin 0 sprjeava stvaranje i akumulaciju

peroksida,naroito polunezasi$enih masnih

kiselina,koji nastaju djelovanjem molekularnog kisika. 9oristi se radi suzijanja tetnog dejstva vika

sloodnih radikala (vitamin 0 neutralie sloodne

radikale)

!ve memrane u sluaju manjka vitamina 0 ivaju

ote$ene,a najuoljivije promjene elektronskim

mikroskopom vide se na mitohondrijama.


41/79

Vitamin 0 je neophodan je za pravilnoformiranje vezivnog tkiva

3ove$ava luenje hormona nadure+ne+lijezde

!timulie proizvodnju gonadotropina utitnoj +lijezdi

Vitamin 0 podi+e nivo 68*a u krvi,a *8* iV*8* sni+ava

3retpostavlja se da $elijskoj memraniomogu$uje da propusti holesterol i uiniga dostupnim 68*u

3ove$ava tonus sranog mii$a


42/79

3oreme$aji

9od manjka vitamina 0 ne samo da jepove$ana agregacija tromocita,ve$ nakon-J-K nedjelja poinje se proizvoditi ve$iroj tromocita. 'a stanja pove$avaju

anse za nastanak tromoza. Ukoliko seukljui vitamin 0 u terapiju gui setendencija ka agregaciji tromocita,a rojtromocita pada na normalne vrijednosti.

"anjak vitamina 0 ili selena,ili hroma mo+edovesti do razvoja katarakte. U tom sluajukapljice masti se nakupljaju unutar oka,a

nervni zavreci u mre+njai degeneriu ili


43/79

3reporuene doze

"ukarci L -/ mg alfa tokoferola Eene L -/ mg tokoferola u odre#ivanju dnevne doze vitamina

0,unoenje polunezasi$enih masnihkiselina,naroito linolne,predstavlja

najva+niji faktor,pod uoiajenimuslovima


44/79

Vitamin $

(4ntihemoraginivitamin)


45/79

Vitamin 9 predstavlja grupu strukturno slinihorganskih spojeva esencijalnih za organizam ovjeka.

'vi vitamini topivi su u mastima (liposoluilni) i,zahvaljuju$i tome, skladite se u masnom tkivu i jetri. Vitamini $%(%tomenadion) i $&(menahinon)

prirodnog su porijekla, dok se vitamin 9M (menadion)doiva sintetski.

:jihovo najpoznatije svojstvo je svojstvo koagulaijepa je poznat i kao antihemoragini vitamin.Vitamin 9 potrean je za aktivaciju nekih proteinaukljuenih u procese zgruavanja krvi, a nijezanemariva i njegova uloga u metaolizmu kostiju i

drugih tkiva. :ajolji izvor vitamina 9 je lisnato povr$e (pinat,

litva, kelj), te vo$e kao avokado, kivi i grejp.


46/79

5iziko hemijske osoine

U prirodi se susre$u dva vitamina 9, i to 9- i 97 . Vitamin 9- ili 7metilM%til-,Nnaftohinon Vitamin 97 ili 7metilMdifarnezil-,Nnaftohinon


47/79

Vitamin 9 je grupa od nekoliko vitamina kojisu po svojoj su strukturi naftohinoni. !vi lanovi grupe vitamina 9 djele upravo

taj metilirani naftohinonski prsten (7metil

-,Nnaftohinon), a razlikuju se u alifatskomzavrnom lancu na polo+aju DM. Unutar kategorije naftohinona, postoje dvije

glavne podgrupe 'lohinoni ili vitamin

$%, koji potiu od iljaka i menahinoni ilivitamin $&, koji proizvode akterije.

3ostoje tri sintetika olika vitamina 9,vitamini 9M, 9N, i 9J.


48/79

(ilohinonsadr+i etiri izoprenoidnaona lanca, od kojih je jedannezasi$en (%til).

:a sonoj temperaturi je zlatno+utoviskozno ulje.

Vitamin 9- se naziva jo i

%tomenadion (%tonadion). 5ilohinon je optiki aktivan (7 hiralna

centra u onom lancu) dok

menahinoni nisu.


49/79

Menahinoniimaju zavrne lance sastavljene odraznih nezasi$enih izoprenoidnih lanacaC op$enito seoznaavaju kao "9n, gdje n oznaava rojizoprenoida.

8vije podvrste vitamina 97 koje su najistra+ivanije sumenahinon") *menatetrenon+ M$"), imenahinon"- *M$"-,.

"9N se proizvodi konverzijom vitamina 9- u tijelu (utestisima i guterai). stra+ivanja su pokazala da seve$ina vitamina 9- pretvara u "9N u tkivima ukojima se on skladiti, a ne zaslugom crijevnihakterija, ali tani iohemijski putevi su jo uvijek

nepoznati. "9O se ne sintetetie u ljudskom tijelu, ve$ se doija

konverzijom iz %lohinona crijevnim akterijama.


50/79

:aftohinoni su doro topivi u uljima,mastima i nepolarnim rastvaraima,ali slao topivi u etanolu i acetonu, te

su netopivi su u vodi. !tailni su na zraku i pri povienoj

temperaturi, ali su vrlo nestailni u

kiseloj i alkalnoj sredini te podvidljivom svjetlosti i ultraljuiastimzraenjem.


51/79

zvori vitamina

0rana zvori vitamina 9 su pinat, litva,mahune, graak, zeleni aj, rokula, kupus i mrkve.:eko vo$e, kao to je avokado, kivi i grejp je ogato

vitaminom 9. Ulje soje i maslinovo ulje sadr+evitamin 9. udu$i da je vitamin 9 topiv u mastima,njegova koliina se pove$ava smanjenjem udjelavode u namirnicama.

"enahinonN i menahinonO (vitamin 97) se nalazeu mesu, jajima i mlijenim proizvodima. "9N sesintetizira u +ivotinjskim tkivima, dok "9Osintetiziraju iskljuivo akterije tokom fermentacije(kvasaci ne sintetiziraju menahinone). 5ermentacija

hrane pogoduje pove$anju koliine vitamina 9.


52/79

1rijevne bakterije Drijevna mikroPorasintetizira vitamin 9, tj. menahinone udeelom crijevu. 'lici vitamina 9 koji seproizvode su "9K (0uacterium lentum),"9O (Veillonella sp.), "9(0nteroactersp.), "91 (0nterococcus sp.),"9-/, "9-- i "9-7 (acteroides fragilis,acteroides vulgatus).

Dodai prehrani sadr+e %lohinone imenahinone te razne kominacije istih.Qesto se koriste preparati menadiolnatrij

fosfata i menadionnatrijisul%ta. Vitamin


53/79

5unkcije vitamina 9

Normalno gru2anje krvi L vitamin 9 je potreanza sintezu koagulacijskih faktora protromina(faktor ), prokonvertina (faktor V),tromoplastinske komponente plazme (faktor R) i!tuartovog faktora (faktor R).

!dr3avanje #dravlja kostiju "9N, tj.menatetrenon sprijeava stvaranje previeosteoklasta, a pretpostavlja se da i potie njihovu

programiranu smrt (apoptoza). 8a i kosti ilezdrave, osteokalcin, protein u kostima, se treakemijski promijeniti u procesu karoksilacije, avitamin 9 je potrean za djelovanje karoksilazakoje vre karoksilaciju na osteokalcinu.


54/79

4prjeavanje kali'kaije 3ila :akupljanjem kalcija u+ilama, one ovrsnu i prestaju normalno funkcionirati.:ain na koji se zaustavlja i sprijeava nakupljanje kalcija

u +ilama jeste odr+avanje zaliha matriks Bla proteina(lokira stvaranje kalcijevih kristala u krvnim +ilama).8a i mogao djelovati, prvo se mora karoksilirati za tamu je potrean vitamin 9. 'a olika vitamina 9,%lohinoni i menahinoni, sprijeavaju kalci%kaciju.

5elijski rast L 6A4 (BroSth arrest speci%c gene) 7jevitamin 9ovisan protein koji je na#en u srcu, plu$ima,+elucu, urezima, hrskavici i D:!u. 3retpostavlja se daB4! K regulie $elijski rast. B4! K je va+an u raznim$elijskim funkcijama koje ukljuuju adheziju stanica,

proliferaciju i sprijeavanje apoptoze. :aga#a se da i vitamin 9 mogao imati va+nu ulogu u

razvoju i starenju nervnog sistema te da reguliesignalizaciju tromocita i vaskularnu homeostazu.


55/79

Vitamin 9 nema direktno antioksidativnodjelovanje kao drugi antioksidansi (vitamin 0i vitamin D). pak, %lohinoni i menahinonipoma3u u #a2titi stania (posenonervnih $elija) od oksidativnih ote$enja.

"enadion, vitamin 9M, je jak inhiitormikrosomalne peroksidacije lipida.

&ako#er, vitamin 9 je potrean za sinte#uva+nih masti nervnog sistema,

s'ngolipida.

've masti su itne za stvaranje mijelinskeovojnice koja je vanjski omota nerava.5ilohinon i menahinon potiu sintezu ovihitnih dijelova nervnog sistema.


56/79

"etaolizam vitamina 9

4psorpcija


57/79

4psorpcija Vitamin 9 se ukljuuje u masne kapljice i kao

takav ulazi u crijevo, gdje se u jejunumu iileumu apsorira, hemijski nepromijenjen,pasivnom difuzijom.

Vitamin 9 koji je proizveden akterijskim putem

u crijevima apsoruje se u deelom crijevu. :aftohinon je funckionalna grupa vitamina 9,

ali mogu se primijetiti razlike u crijevnojapsorpciji, transportu, raspodjeli u tkivima i

iolokoj raspolo+ivosti pojedinih olika unutargrupe vitamina 9. &u razliku uzrokuje razliitalipo%lnost zavrnih lanaca i razliita hrana ukojoj se ti olici pojavljuju.

!intetski vitamin 9 je topljiv u vodi i mo+e se

T t


58/79

Transport Unutar sluznice crijeva vitamin 9 ukljuuje

se u hilomikrone, izluuje se u limfu, ulazi ukrv uz pomo$ lakteala te se prenosi do jetre.@a razliku od dugolananih menahinona kojiprevladavaju u jetri, olik koji je naje$i u

krvotoku jest uvijek %lohinon. "enahinoni "9O i vjerojatno "9 su

tako#er prisutni, ali uoiajeni jetreni olici,"91 do "9-M, se ne nalaze u krvnoj

plazmi.

5 lij ki b li


59/79

5elijski metaboli#am

2edan od razloga zato je nedostatak vitamina 9kod ljudi rijedak, jeste to to se vitamin 9kontinuirano reciklira u naim $elijama. 9aokofaktor karoksilaza koje stvaraju

karoksiglutaminsku kiselinu, vitamin 9 prolazikroz ciklus oksidacija i redukcija koji omogu$avanjegovu ponovnu upotreu. Upravo teoksidacije i redukcije vitamina 9 zajedno s

karoksilacijom glutamata ine ciklus vitamina9, koji se odvija i u urezima, slezeni i plu$ima.


60/79


61/79

Unutar $elije vitamin 9 se pretvara u reduciraniolik vitamina 9, vitamin 9 hidrohinon ili vitamin

967, enzimom koji se zove vitamin 9 epoksidreduktaza. 8rugi enzim, glutamil karoksilaza ilivitamin 9ovisna karoksilaza, tada oksidiravitamin 9 hidrohinon da i se doila energija

potrena za karoksilaciju glutamata u Tkaroksiglutamat i vitamin 9 epoksid. 4ntikoagulansi (varfarin) sprjeavaju redukciju

vitamin 9 epoksida u vitamin 9, inhiiraju$idjelovanje vitamin 9 epoksid reduktaze. &ime sesmanjuje koncentracija vitamina 9 i vitamin 9hidrohinona u tkivima, te su karoksilacijekatalizirane glutamil karoksilazama neuinkovite.

4kladi2tenje


62/79

4kladi2tenje

ako je jetra glavni skladini organ vitamina 9, on semo+e na$i i u kostima, adipoznom tkivu te srcu.

2etra skladiti oko -/ %lohinona i oko 1/ menahinona.

&ijelo reciklira vitamin 9 u ciklusu vitamina 9, kojiomogu$ava vitaminu 9 da djeluje pri karoksilaciji

proteina vie puta. 9oncentracije vitamina 9(%lohinona, menahinonaK, menahinonaO imenahinona) u kostima su jednake onima u jetri.8a i se ojasnio paradoks visokih koncentracija u

kostima, poseno starijih ljudi koji imaju smanjenukaroksilaciju osteokalcina, pretpostavlja se darezerve vitamina 9 mogu iti i u adipoznom tkivu tenisu dostupne aktivnim osteolastima kojisintetiziraju osteokalcin.

:aje$i metaoliti koji se izluuju su oksidirani


63/79

I#luivanje 3rocjenjuje se da se izme#u K/ i O/ apsorovanog

%lohinona iz hrane gui iz tijela izluivanjem.5ilohinoni se relativno rzo i u znaajnim koliinamakataoliziraju i izluuju iz tijela fecesom, a manjekoliine (oko -J ) se izluuju urinom kao metaoliti

topljivi u vodi. ;ezerve %lohinona u jetri su vrlo lailneC pri uslovimakada se on troi, rezerve u jetri se smanjuju na oko7J od poetnih vrijednosti, nakon samo M dana.9oliina izluenog vitamina 9 ne zavisi o uneenojkoliiniC pretpostavlja se da se 7/ izluuje urinomunutar M dana, dok N/ do J/ fecesom. 'va visokaizmjena jetrenih rezervi %lohinona se poklapa svisokim guicima %lohinona izluivanjem, ali se

rezerve konstantno nadopunjavaju.

3rimjena vitamina 9 u


64/79

3rimjena vitamina 9 uterapiji

U terapijske svrhe koriste se uglavnom 9-(%tomenadion) koji se sintetizira u zelenim dijelovimailjaka, 97 (menahinon) koji sintetiziraju mikroorganizmii 9M (menadion) koji se sintetiki doija iz alfa -,Nnaftohinona. 9- i 97 su topivi u mastima i 9M u vodi. U

krvi se prenosi vezan za etalipoproteine. Vitamin 9 je koenzim karoksilaze ovisne o vitaminimu9, koja katalizira posttranslacijsku gama karoksilacijuglutaminskih ostataka vie proteina plazme. U procesugama karoksilacije vitamin 9 hidrohinon prelazi u

vitamin 9epoksid koji se uz reduktazu i :486 ponovoreducira u vitamin 9 hidrohinon.

4ntikoagulansi tipa kumarina djeluju na zgruavanje takoto koe spomenutu redukciju pa se primjenjuje uterapiji tromoza.

"etode odre#ivanja vitamina k


65/79

"etode odre#ivanja vitamina k udu$i da je vitamin 9 prisutan u plazmi u

relativno malim koncetracijama (J/ puta manjimnego vitamin 8), dugo se status vitamina 9procjenjivao funkcionalnim metodama. 2edna odnjih je protrominsko vrijeme (3V) koje je usluaju manjka vitamina 9 produ+eno na oko M/

sekundi (normalno 3V -/-N sekundi). 'ko hiljadu puta osjetljiviji pokazitelj statusa

vitamina 9 jeste koncentracija des gamakaroksiprotromina ili nekaroksilnog

protromina (3V94 protein induced by vitaminK absence or antagonism), koja se mo+e odreditiimunohemijskim metodama.

@a direktno odre#ivanje vitamina 9 postoje razne

spektrofotometrijske metode. !a natrijevim


66/79

&itamin 6 ili esencijalne

masne kiseline


67/79

&aan za pravilan razvoj i rast organizma, vitamin 6 su

ustvari esencijalne masne kiseline. Iako se ne mogusintetizirati u ljudskom organizmu, ovaj kompleks jeveoma rasprostranjen u prirodi, pa do deficita rijetko

dolazi.

7 esencijalne masne kiseline spadaju linolna,linolenska i arahidonska, odnosno masne kiseline sadvije ili vie dvostrukih veza. Aastvorljive su umastima kao i vitamini * @, ', ? i 5.


68/79

;ajvie esencijalnih masnih kiselina ima u biljnim

uljima.

! "ino"na #ise"ina ili omega : moemo nai u varijacijamaulja* afranike, sjemenke gro#a, maka, suncokreta, uljakonoplje, badema, umanjka, kakao maslaca, soje, kukuruzai kikirikijaB

$! "ino"ens#a #ise"ina $gr. rije ClinonD E lan i CleinskaD=potie od ulja% ili omega F , se nalazi u istim, ali i u lososu,

orasima, chia sjemenkama i sjeme konoplje te lanenom uljuB%! arahi&ons#a #ise"ina se nalazi u istim uljima kao i linolnakiselina, a naroito u ulju od kikirikija.


69/79


70/79

'iovitaminoza F se manifestuje kroz pojavu akni, peruti, suhe

kose, slabih noktiju, ekcema, varikozne vene, dijareja, unikamenci i gubitak tjelesne teine.

5od djece* dijete je stalno edno, este i hronine banalne

infekcije $kijavice, sinuzitis i ljeti i zimi%, alergije na koi $ekcem,

koprivnjaa% ili disajnim putevima $astma%.

5od odraslih* koa postaje suha i to najprije na stopalima, zatim

nogama i na kraju po cijelom tijelu. 5oa se pretjerano peruta,

tako da npr. pri skidanju arapa vidi se oblak peruti. 5oa izgleda i

do () godina starija nego to bolesnik zaista ima.

zaC


71/79

Aazvija se* atero i arterioskleroza, tromboza, flebitis,

infarkt miokarda. 'olazi do poremeaja u funkcionisanju

jetre $masna jetra%. "ogui su zatvor ili dijarejaB

7 sluaju hipovitaminoze, dnevno se preporuuju doze

od )=() g, to je koliina od dvije supene kaike hladno

cje#enog ulja. Iako nema podataka o toksinom dejstvu

vitamina 6, neophodan je oprez jer megadoze mogu

dovesti do neeljenog efekta = poveanja tjelesne mase.

Uloga i koristi:


72/79

Pomau u transportu kisika i kalcijuma u elijeB Iz arahidonske kiseline nastaju prostaglandiniB ?sencijalne masne kiseline slue kao izvor i za

proizvodnju* lecitina i mijelinaB

;eophodne za pravilnu raspodjelu masti u organizmukao i za normalan rastB

Pomae u spreavanju taloenja holesterola u arterijam,te u prevenciji tromboza. 2erapijski dovoljna su ( ml>dlanenog uljaB

5od oboljelih od eerne bolesti vitamin 6 smanjuje brojkomplikacija kardiovaskularnog sistema i sprjeava

razvoj bolesti ula vidaB

Uloga i koristi:


73/79

&itamin 6 se koristi i za ublaavanje menstrualnihbolova, a primenjuje se i u terapiji steriliteta kod obapola, naroito kod mukaracaB

Prua izvjestan stepen zatite od G= zraenja.

;eophodan je za zdravu kou i kosu. &itamin 6 ukombinaciji sa cinkom jako je dobar za akneB

5oristi se u terapiji Hjogren= ovog sindroma $autoimunabolest koja zahvaa lijezde i unutarnje organe%B


74/79

&itamin 6, naroiti linoleinska kiselina djeluje protektivnou odnosu na stresne ulkuse u eludano crijevnom traktuB

5oristan je u terapiji hroninog poliartritisa $jedan odoblika hroninog juvenilnog artritisa%B

-inoleinska kiselina koristi se u terapiji gojaznih osoba,za normalizaciju telesne teineB

-inoleinska i linolna kiselina u veim koliinama tite odateroskleroze i karcinoma

Potie pretvorbu karotena u vitamin @.

Pomae u asimilaciji fosfora kod biljaka, na nain daregulie odgovarajuu apsorpciju kalcijuma i fosfora$biljka prima fosfor od zemljita u obliku fosfata, koji seugra#uju u organska jedinjenja bez prethodne redukcije%.

&itamin 6 je prirodni antagonist vitaminu ' 'ok vitamin '


75/79

&itamin 6 je prirodni antagonist vitaminu '. 'ok vitamin 'izvlai kalcij iz tkiva i ubacuje ga u krv, vitamin 6 uzima kalcijiz krvi i ubacuje ga u tkiva. 2ako na primjer ljeti ako se desi

da imamo poveanu koliinu vitamina ', ali imamo i manjakvitamina 6, nivo kalcija u tkivu ce se smanjiti kako bi se

poveao nivo kalcija u krvi. Zato farmeri i drugi ljudi koji seesto izlau suncu ali ne dobijaju dovoljno vitamina 6 esto

obolijevaju od osipa slian onom kada se oarimo na koprivu,javljaju se opekotine po tijelu a postoji i mogunost da dobijusunanicu. 2ako#er u situacijama gdje je poveana koliinuvitamina ' u tijelu, a manjak vitamina 6 koji bi ga regulisao

moe doi do stanja koje se naziva hipervitaminoza '.


76/79

4ntivitamini


77/79

4ntivitamini su posena skupina

antimetaolita, sintetiki doivenih hemijskihanaloga tj. jedinjenja liska po hemijskomsastavu sa vitaminima koji u tijelu neutraliuiohemijsko metaoliko djelovanje vitaminai kod sisara i ptica mogu da dovedu doavitaminoze, dok kod mikroorganizamazaustavljaju rast i razmno+avanje. 8anas je

za veliki roj vitamina poznato koje susupstance njihovi antimetaoliti.


78/79

li+a ispitivanja su pokazala da antivitamini

spadaju u antimetaolite sa kompetitivnimdjelovanjem to znai da u organizmu djelujusa apofermentima za koje se inae vezujuvitamini kao njihovi speci%ni koenzimi, ali

tokom vezivanja antivitamina postajumetaoliki neaktivna jedinjenja ime dolazido lokiranja va+nih metaolikih procesa kojekatalizuju ti enzimi.

8anas je poznat veliki roj antivitamina odkojih $emo spomneuti samo neke

@ntivitamini aneurina = su jedinjenja piritiamin i neo=i i i i k ji k d i i i i i j 8 i i


79/79

piritiamin koji kod sisara i ptica izazivaju 8 avitaminozu antivitamini vitamina PP = piridinovi derivati koji kod pasa

mogu izazvati oboljenje blisko pelagri antivitamini piridoksina koji kod oglednih viotinja mogu da

izazovu pojavu tipinih simptoma 8: = avitaminoze antivitamini pantotenske kiseline = pantoil=taurin i fenil=

pantotenat djeluju otrovno na mia, a bakterioloki nastreptokoke

antivitamini biotina = homooksibiotin koji izaziva simptome 4avitaminoze

antivitamini folne kiseline = vei broj antivitamina folnekiseline primjenjuju se kao citostatike supstance u lijeenjuleukoza

antivitamini vitamina 5 = dikumarol i njegovi derivati koji uj t i bl ki j i t t bi i f kt k l ij

Documents

vitamini-treca grupa