1

Univerzitet u Beogradu

Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Studijski program Defektologija - modul Prevencija i tretman poremećaja ponašanja

Nastavni program (syllabus) za predmet Socijalna politika

Naziv predmeta: Socijalna politika

Naziv predmeta na engleskom: Social policy

Nivo studija Osnovne akademske – II godina

Кarakter predmeta Obavezni predmet

Nedeljni fond časova II godina - 2+2;

Godišnji fond časova 60+60

Тrajanje i raspored nastave Predavanja: III i IV semestar, ponedeljak 10:30h – 12:00h,

Vežbe: III i IV semestar, ponedeljak 8:45h – 10:15h.

Broj ESPB 8;

Nastavnik Prof. dr Aleksandar Jugović

Saradnik/Аsistent Dragica Bogetić

Način izvođenja nastave

Predavanja kroz power-point prezentacije, diskusije, izlaganja

studenata, rad u malim grupama, upotreba video-materijala,

konsultacije kroz individualni mentorski rad.

Način ocenjivanja i vrednovanja

predmetnih oblasti

Predispitne obaveze - student može da osvoji maksimalno 50

poena:

1) obavezni pismeni test/kolokvijum – 30 poena (maks.)

2) fakultativni usmeni seminar – 20 poena (maks.): student može

usmeno položiti prva 22 pitanja i osvojiti maks. 20, a min. 12 poena

i time biti oslobođen tog dela gradiva na usmenom ispitu (jednog od

tri pitanja). Položen ovaj deo gradiva važi godinu dana, zaključno sa

junskim rokom naredne školske godine.

Da bi student stekao pravo da izađe na usmeni fakultativni seminar i

završni usmeni ispit mora imati položen pismeni kolokvijum u formi

testa. Kolokvijum obuhvata prva 22 pitanja.

1)

2

Ispitne obaveze - završni usmeni ispit – 50 ili 70 poena (maks.)

Izračunavanje ocene:

dо 50 poena = ocena 5 (nije položio)

оd 51 – 60 poena = оcena 6 (dovoljan)

оd 61 – 70 poena = оcena 7 (dobar)

оd 71 – 80 poena = оcena 8 (vrlo dobar)

оd 81 – 90 poena = оcena 9 (оdličan)

оd 91 – 100 poena = оcena 10 (оdličan-izuzetan)

Način polaganja Obavezni pismeni kolokvijum i usmeni ispit.

Кontrola kvaliteta predmeta Studentska evaluacija, analiza ispunjenosti plana rada, analiza

ispitnih rezultata.

Оbavezna literatura

-Mira Lakićević (2013). Socijalna politika. Beograd: Univerzitet u

Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

-Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja,

politike. Beograd: SeConS – grupa za razvojnu inicijativu i Institut

za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu.

-Milosav Milosavljević i Aleksandar Jugović (2009). Izvan granica

društva: savremeno društvo i marginalne grupe. Beograd:

Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i

rehabilitaciju.

-Slobodan Panov (2014). Porodično pravo. Beograd: Univerzitet u

Beogradu – Pravni fakultet.

-Aleksandar Jugović, Ivana Stevanović i Ljubomir Pejaković

(2014). Mesto za mene: deca na hraniteljstvu u Srbiji. Beograd:

Centar za prava deteta, Beograd.

-Nevenka Rončević, Aleksandra Stojadinović, Daliborka Batrnek-

Antonić, Deca ulice, Srp Arh Celok Lek. 2013 Nov-Dec;141(11-12):

835-841.

-Aleksandar Jugović i Mlica Luković (2012). Fenomenologija

beskućništva u savremenom društvu. Socijalna misao, broj 76, str.

11-28.

Aleksandar Jugović i Miroslav Brkić (2010). Socijalna zaštita i

prevencija maloletničkog prestupništva – uloge, kontraverze i

dobre prakse. Godišnjak Fakulteta političkih nauka, 4(4), str. 435-

452.

Dopunska literatura U dogovoru sa nastavnikom za svaku tematsku jedinicu koja se

obrađuje na predavanjima i vežbama.

3

Cilj predmeta

Cilj predmeta je da: studenti upoznaju osnovne pojmove socijalne

politike kao nauke i praktične politike; da upoznaju faktore, sektore,

sadržaj i modele socijalne politike a pre svega, sistema socijalne

zaštite; da steknu znanja o karakteru sistema zaštite društveno

osetljivih grupa kao što su: siromašne i materijalno neobezbeđene

osobe, nezaposleni, migranti, manjinske grupe, porodice sa

poremećenim odnosima, socijalno ugrožena deca, deca bez

roditeljskog staranja, osobe ometene u razvoju, deca koja žive i/ili

rade na ulici, deca žrtve nasilja, HIV populacija, beskućnici,

izbeglice i interno raseljena lica, deca i mladi sa problemima u

ponašanju.

Ishod predmeta

Osposobljavanje studenata da razumeju društveni kontekst

društveno osetljivih grupa i karakter socijalno-političkog delovanja.

Sticanje znanja o vrednostima, sadržajima i institucijama područija

socijalne politike i socijalne zaštite.

4

SADRŽAJ PREDMETA SOCIJALNA POLITIKA

I Priroda socijalne politike

Osnove socijalne politike

Pojam socijalne politike

Kratka istorija razvoja socijalno-političkih delatnosti

Predmet socijalne politike

Odnos socijalne politike i bliskih nauka

Pristupi i metodologija u istraživanjima u socijalnoj politici

Ciljevi socijalne politike

Zadovoljavanje socijalnih potreba

Socijalna dobrobit i povećanje blagostanja

Socijalni razvoj

Životni standard

Smanjenje društvenih nejednakosti: redistribucija jednakosti

Socijalna sigurnosti i socijalne prestacije

Rešavanje socijalnih problema

Unapređenje kvaliteta života

Humani razvoj

Sreća ili subjektivno blagostanje

Zaštita najboljeg interesa deteta

Oblikovanje socijalne politike

Vrednosni principi socijalne politike

Faktori socijalne politike

Nosioci socijalne politike

Ideologije, modeli i režimi socijalne politike

5

II Socijalna zaštita i politike socijalnog uključivanja

Socijalna zaštita

Definicije socijalne zaštite

Razvoj sistema socijalne zaštite u Srbiji

Ciljevi i načela socijalne zaštite

Prava i usluge u sistemu socijalne zaštite

Nosioci socijalne zaštite

Ustanove socijalne zaštite

Etika socijalne zaštite

Nevladin sektor u pružanju usluga socijalne zaštite

Sistemi socijalnog osiguranja

Penzijsko osiguranje

Invalidsko osiguranje

Mere tržišta rada

Obrazovanje

Zdravstvo

Društvena briga o porodici i deci

III Socijalni kontekst društveno osetljivih grupa

Socijalna isključenost

Pojam i karakteristike socijalne isključenosti

Socijalno-politički koncepti i indikatori socijalne isključenosti u EU

Oblici socijalne isključenosti

Neke kritike pojma i koncepta socijalne isključenosti

Marginalizacija i diskriminacija

Definisanje marginalizacije

Karakteristike marginalizacije

Marginalne zajednice, marginalne grupe i »marginalni čovek«

6

Pojam i obeležja diskriminacije

Socijalne nejednakosti

Pojam i priroda socijalnih nejednakosti

Opšti teorijski pristupi razumevanju socijalnih nejednakosti

Nejednakost i mere redistribucije jednakosti

Ljudska prava

Pojam ljudskih prava

Zaštita ljudskih prava

Kritike i značaj koncepta ljudskih prava

Globalizacija, tranzicija i socijalni rizici

Obeležja i socijalne posledice globalizacije

Društvena tranzicija i promene u post-industrijskim društvima

IV Društveno osetljive grupe i politike socijalnog uključivanja

Materijalno neobezbeđene osobe: siromaštvo

Konteksti razumevanja siromaštva

Definisanje i merenje siromaštva

Odnos siromaštvo – socijalna isključenost

Uzroci i posledice siromaštva

Društveni kontekst i osnovna obeležja siromaštva u Srbiji

Globalne politike i strategije suprotstavljaja siromaštvu

Politika socijalne pomoći

Osobe izvan procesa rada: nezaposlenost

Odnos rada i zaposlenosti

Definicija nezaposlenosti

Višedimenzionalnost nezaposlenosti

Tipovi i opšti uzroci nezaposlenosti

Tržište rada i nezaposlenost u Srbiji

Politike prema nezaposlenosti i zapošljavanju

7

Osobe u beskućništvu

Pojam beskućništva i beskućnika

Tipologije beskućništva

Uzroci beskućništva: ideološki i teorijski pogledi

Socijalno-demografska i zdravstvena obeležja beskućništva

Beskućništvo kao subkultura

Beskućništvo i društvene devijacije

Politike prema beskućništvu

Migranti

Pojam migracija

Definisanje tipova migracija: osnov migrantskih politika

Savremeni koncepti u razumevanju spoljnih migracija

Uzroci migracija: model faktora „pritiska“ i privlačenja“

Obeležja socijalne isključenosti migranata i izbeglica

Migracije u Srbiji

Migracione politike socijalnog uključivanja

„Deca u pokretu“

Pojam i tipovi „dece u pokretu“

Faktori rizika i posledice ugroženog blagostanja kod „dece u pokretu“

Domeni politika socijalnog uključivanja prema „deci u pokretu“

Praksa i procedure zašite dece u migracijama/izbeglištvu

Deca koja žive i/ili rade na ulici

Definicija dece koja su uključena u život i/ili rad na ulici: deca u uličnoj situaciji

Rizični i rezilijentni faktori za život i rad dece na ulici

Socijalna obeležja i posledice života i rada dece na ulici

Politike zaštite i socijalnog uključivanja dece koja žive i/ili rade na ulici

Porodice sa problemima u odnosima

Pojam funkcionalne i disfunkcionalne porodice

Roditeljsko pravo i prestanak&lišenje roditeljskog prava

Razvod braka: definicija, uzroci, dimenzije, pravni postupak

8

Nasilje u porodici: pojam, mere, domeni i postupci zaštite

Deca bez roditeljskog staranja

Pojam i karakteristike dece bez roditeljskog staranja

Oblici alternativne zaštite dece bez roditeljskog staranja

Principi i trendovi u politici alternativnog zbrinjavanja dece

Starateljstvo

Usvojenje

Hraniteljstvo (porodični smeštaj)

Domski smeštaj dece bez roditeljskog staranja

Politike prevencije alternativnog zbrinjavanja

Deca žrtve nasilja

Pojam i tipovi nasilja nad decom

Faktori i posledice nasilja nad decom

Međunarodna i nacionalna pravna zaštita dece od nasilja

Osnovni modeli i sektori zaštite dece žrtava nasilja

Pristupi u politikama prema nasilju nad decom

Strategija i protokol za zaštitu dece od nasilja u Srbiji

Pojam i tipovi intervencija i postupaka u zaštiti dece od nasilja

Prevencija nasilja nad decom

Deca sa problemima u ponašanju i sukobu sa zakonom

Pojam i obeležja problema u ponašanju dece

Zašto su deca u »sukobu sa zakonom« društveno marginalizovana grupa?

Nacionalne strategije od značaja za probleme u ponašanju dece

Politika prevencije problema u ponašanju dece

Pravna zaštita „dece u sukobu sa zakonom“

Socijalna zaštita “dece u sukobu sa zakonom”

Psiho-socijalne intervencije prema “deci u sukobu sa zakonom”

Osobe sa ometenošću

Pojam i vrste ometenosti

Karakteristike marginalizacije i diskriminacije osoba sa ometenošću

9

Posledice ometenosti deteta na porodicu

Porodični rizici kod dece sa smetnjama u razvoju

Istorijska obeležja politika prema ometenosti

Savremene politike prema osobama sa ometenošću

Politike obrazovne inkluzije dece sa smetnjama u razvoju

Socijalna zaštita osoba sa ometenošću u Srbiji

Preporuke za politike prema deci sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u Srbiji

Osobe sa HIV-om i AIDS-om

Pojam i obeležja HIV-a i AIDS-a

Epidemiologija HIV-a u svetu i Srbiji

Društvena značenja HIV-a i AIDS-a: kultura straha i predrasude

Politike prema HIV i AIDS populaciji

Romi

Pojam, poreklo i opšta obeležja Roma

Karakteristike socijalne isključenosti Roma

Opšti pristupi u politikama socijalnog uključivanja Roma

Normativne i strateške osnove socijalnog uključivanja Roma

Strategija za socijalno uključivanje Roma i Romkinja u Srbiji

Obrazovna inkluzija Roma

Literatura:

1. Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja, politike. Beograd: SeConS –

grupa za razvojnu inicijativu i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u

Beogradu.

2. Milosav Milosavljević i Aleksandar Jugović (2009). Izvan granica društva: savremeno društvo

i marginalne grupe. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i

rehabilitaciju.

3. Slobodan Panov (2014). Porodično pravo. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Pravni fakultet.

10

4. Aleksandar Jugović, Ivana Stevanović i Ljubomir Pejaković (2014). Mesto za mene: deca na

hraniteljstvu u Srbiji. Beograd: Centar za prava deteta, Beograd.

5. Nevenka Rončević, Aleksandra Stojadinović, Daliborka Batrnek-Antonić, Deca ulice, Srp Arh

Celok Lek. 2013 Nov-Dec;141(11-12): 835-841.

6. Aleksandar Jugović i Miroslav Brkić (2010). Socijalna zaštita i prevencija maloletničkog

prestupništva – uloge, kontraverze i dobre prakse. Godišnjak Fakulteta političkih nauka, 4(4),

str. 435-452.

7. Jugović, A., Luković, M. (2012). Fenomenologija beskućništva u savremenom društvu.

Socijalna misao, broj 76, str. 11-28.

11

ISPITNA PITANJA SOCIJALNA POLITIKA

1. Pojam socijalne politike i socijalnog razvoja (M. Lakićević)

2. Socijalna politika i srodne naučne discipline (M. Lakićević)

3. Socijalni slučaj, Socijalni problem, Kvalitet života, Životni standard, Socijalne potrebe

(M. Lakićević)

4. Diskriminacija, Socijalna inkluzija, Socijalna sigurnost, Socijalno pravo (M. Lakićević)

5. Pojam, karakteristike i kriterijumi marginalizacije (M. Milosavljević i A. Jugović)

6. Uzroci marginalizacije, osobine i tipologije društveno marginalnih grupa (M.

Milosavljević i A. Jugović)

7. Pojam socijalne uključenost i isključenosti (M. Milosavljević i A. Jugović)

8. Socijalno-politički koncepti, indikatori i tipovi socijalne isključenosti (M. Milosavljević i

A. Jugović)

9. Faktori socijalne politike (M. Lakićević)

10. Vrednosti i principi u socijalnoj politici (M. Lakićević)

11. Modeli države blagostanja (M. Babović)

12. Država blagostanja u Srbiji – socijalni rizici i trendovi u socijalnoj politici (M. Babović)

13. Međunarodna saradnja u socijalnoj politici - OUN, ILO, WHO (M. Lakićević)

14. Socijalna politika Evrposke unije - istorija, institucije, ciljevi, otvoreni metod koordinacije

(M. Babović)

15. Socijalno stanje u EU i Srbiji: novi socijalni rizici, ekonomski i demografski trendovi i

finansijsko siromaštvo (M. Babović)

16. Socijalno stanje u EU i Srbiji: materijalna deprivacija, zaposlenost i nezaposlenost (M.

Babović)

17. Socijalno stanje u EU i Srbiji: obrazovanje i zdravlje (M. Babović)

18. Socijalna zaštita: modeli, socijalna pomoć, usluge (M. Babović)

12

19. Sistem socijalne zaštite u Srbiji: prava, ciljevi i usluge (M. Lakićević)

20. Ustanove i strategija razvoja socijalne zaštite u Srbiji (M. Lakićević)

21. Mere tržišta rada, obrazovanje i zdravstvo (M. Babović)

22. Penzijsko-invalidsko osiguranje i društvena briga o porodici i deci (M. Lakićević)

23. Karakteristike i dimenzije siromaštva i odnos siromaštvo-socijalna isključenost (M.

Babović)

24. Uzroci siromaštva (M. Babović)

25. Posledice siromaštva (M. Babović)

26. Društvena reakcija na siromaštvo (M. Milosavljević i A. Jugović)

27. Pojam i tipovi nezaposlenosti i društvena rekcija na nezaposlenost (M. Milosavljević i A.

Jugović)

28. Obeležja nezaposlenosti u Srbiji (M. Milosavljević i A. Jugović)

29. Istorijska obeležja migracija u Srbiji i osnovni tipovi migracija (M. Milosavljević i A.

Jugović)

30. Pravci i trajanje spoljnih migracija i obeležja marginalizacije migranata (M. Milosavljević

i A. Jugović)

31. Indikatori i uzroci socijalne isključenosti Roma (M. Milosavljević i A. Jugović)

32. Devijantna ponašanja u populaciji Roma (M. Milosavljević i A. Jugović)

33. Mogućnosti socijalne uključenosti Roma (M. Milosavljević i A. Jugović)

34. Pojam i načela roditeljskog prava (S. Panov)

35. Lišenje i prestanak roditeljskog prava (S. Panov)

36. Pojam i uzroci razvoda braka (S. Panov)

37. Porodično-pravni postupak kod prestanka braka i uloga OS (S. Panov)

38. Porodično-pravne definicije pojma i oblika nasilja u porodici (S. Panov)

39. Mere i postupci zaštite od nasilja u porodici i uloga OS (S. Panov)

40. Pojam potpunog usvojenja i uslovi za zasnivanje usvojenja koji se odnose na usvojioca (S.

Panov)

41. Uslovi za usvojenje koje se odnose na usvojenika, dejstva i prestanak usvojenja (S. Panov)

42. Pojam, značaj i društveni kontekst hraniteljstva (A. Jugović, Lj. Pejaković, I. Stevanović)

43. Normativni okviri hraniteljstva u Srbiji (A. Jugović, Lj. Pejaković, I. Stevanović)

44. Starateljstvo: organ starateljstva, staralac i dužnosti i prava staraoca (S. Panov)

13

45. Starateljstvo: prestanak dužnosti, starateljstvo o maloletniku i punoletnom licu lišenom

poslovne sposobnosti, posebni slučajevi starateljstva (S. Panov)

46. Uloga socijalne zaštite prema maloletničkom prestupništvu (A. Jugović i M. Brkić)

47. Maloletničko prestupništvo: ekosistemski pristup i modeli zaštite u zajednici i vođenje

slučaja (A. Jugović i M. Brkić)

48. Deca ulice - deca koja žive i/ili rade na ulici (N. Rončević, A. Stojadinović, D. Batrnek-

Antonić)

49. Društvena reakcija na nasilje nad decom (M. Milosavljević i A. Jugović)

50. Stručni postupci u zaštiti dece od nasilja (M. Milosavljević i A. Jugović)

51. Odnos društva prema ometenosti (M. Milosavljević i A. Jugović)

52. Marginalizacija i diskriminacija osoba sa ometenošću (M. Milosavljević i A. Jugović)

53. Porodica i društvena ranjivost dece sa ometenošću (M. Milosavljević i A. Jugović)

54. Pojam, obeležja i raširenost HIV-a i AIDS-a (M. Milosavljević i A. Jugović)

55. Društvena značenja HIV-a i AIDS-a (M. Milosavljević i A. Jugović)

56. HIV i AIDS: borba protiv predrasuda i tretman (M. Milosavljević i A. Jugović)

57. Definisanje, tipologija, uzroci i socijalno-demografska&zdravstvena obeležja beskućništva

(A. Jugović i M. Luković)

58. Beskućništvo: supkultura, veze sa devijantnim ponašanjima, mladi u beskućništvu i

društvena reakcija (A. Jugović i M. Luković)

14