1

Ulat ng Pananaliksik

BALAM:

Isang Pagsusuri sa Epekto ng Pagkaantala sa Pagresolba ng mga Kaso sa

Pagkamit ng Katarungan

Tugano, Erika Marie T.

2008-42139

BA Political Science

Prof. Fatima A. Castillo

SY 2011-2012

2

Talaan ng Nilalaman

I. Panimula 4

II. Pagsusuri sa Mga Kaugnay na Literatura

A. Pagkamit sa Hustisya 6

B. Sistemang Hukom sa Pilipinas at ang Relasyon sa Pagitan

ng Matagal na Pagdedesiyon sa Kaso at Hustisya 8

C. Municipal Trial Court 11

III. Balangkas ng Pag-aanalisa

A. Katarungan O Hustisya 12

B. “Ang Pagkaantala ng Katarungan ay Pagkakait Nito”

(Justice Delayed is Justice Denied) 13

C. Ang Tungkulin ng Mga Korte at Hukom 14

IV. Pamamaraan ng Pagkalap at Pagsusuri ng Datos

A. Pagkalap ng Datos 15

B. Pagsusuri ng Datos 19

V. Etika 19

VI. Mga Resulta

A. Istruktura ng Municipal Circuit Trial Court 20

B. Sitwasyon ng Viga MCTC 21

C. Mga Dahilan ng Pagkaantala sa Pagresolba sa Mga Kaso 22

D. Mga Epekto ng Pagkaantala ng Kaso 23

E. Katarungan 23

F. Ang Pagkabalam sa Pagkamit ng Katarungan ay

Pagkakait Nito 24

VII. Pagsusuri 24

VIII. Konklusyon 28

IX. Bibliyograpiya 29

X. Appendices

A. KEY INFORMANT INTERVIEW GUIDE

(Para sa Hukom, Clerk of Court, Administrative

3

Personnel ng MTC) 32

B. KEY INFORMANT INTERVIEW GUIDE

(Mga Taong Nagsampa/Sinampahan ng Kaso, Mga Abogado) 34

C. Informed Consent Para sa KII 36

4

I. Panimula

Noong 1960s hanggang 1970s, malaki ang pagtitiwala ng mamamayan sa

hudikaturang sangay ng pamahalaan ng Pilipinas kumpara sa dalawang iba pang

sangay ng pamahalaan, ang ehekutibo at lehislatibo. Ito ay sa konteksto ng matinding

destabilidad na nagaganap sa administrasyon ni Marcos sa panahong ito. Kasabay nito

ay ang paggigiit ng mamamayan na makamit ang kanilang mga karapatan at

pakikipaglaban sa ngalan ng katapatan at katarungan. Ngunit sa paglipas ng panahon

ay naging popular ang tema ng kawalan ng katarungan sa iba‟t ibang aspeto ng buhay

ng mamamayan tulad ng ilang mga paglabag sa karapatang pantao at iba pa, sa kabila

ng relatibong estabilidad ng administrasyong sumunod kay Marcos.

Ang kawalan ng katarungan sa loob ng mga korte ang dahilan kung kaya‟t

nawawala na rin ang tiwala ng mamamayan sa sistemang panghukuman ng bansa.

Maraming kaso ang hindi nareresolba ng korte, o kung nareresolba man ay inaabot ng

ilang taon o umaani ng duda o mga katanungan sa mata ng mamamayan, (Tadiar,

1999, p.1).

Ang pag-aaral na ito ay mahalaga sapagkat naglalayon itong tingnan ang

ganitong sitwasyon sa mababang korte. Gaano nga ba katagal inaabot ang pagbaba ng

hatol sa mga kasong isinasampa sa korte? Ano ang maaaring epekto nito sa pagkamit

ng katarungan?

Binibigyang halaga ng pag-aaral na ito ang perspektibo ng tao, ang kanilang

konsepto ng katarungan at ang tingin nila sa sistemang panghukuman sa Pilipinas.

Pangkalahatang Tanong:

Gaano katagal inaabot ang pagbaba ng hatol sa mga kasong isinasampa sa Municipal

Trial Court at ano ang epekto nito sa pagkamit ng hustisya?

Mga Partikular na Katanungan:

1. Ano ang katarungan? Kailan masasabing may katarungan sa mga korte?

5

2. Ano ang “Pagkaantala ng Katarungan ay Pagkakait Nito” (Justice Delayed is Justice

Denied)?

3. Paano ito nakikita sa haba ng panahon na maresolba ang kaso sa mga korte?

4. Ano ang pangkalahatang sitwasyon ng kahusayan ng mga korte sa Pilipinas sa haba

ng panahon ng pagbaba ng hatol sa mga kasong isinasampa rito?

5. Ano ang Municipal Trial Court?

A. Ano ang legal na istruktura nito?

B. Ano-ano ang mga kasong isinasampa rito?

C. Ilang kaso ang isinasampa rito sa isang taon?

D. Ilan ang kasong napagdedesisyunan sa isang taon?

E. Anu-ano ang mga salik na nakakapekto sa paglutas ng kaso?

6. Ano ang mga dahilan ng mabagal na pagresolba ng mga kaso?

7. Sinu-sino kadalasan ang nabibiktima ng mabagal na pagresolba ng mga kaso sa

MTC?

8. Ano ang ugnayan sa pagitan ng matagal na pagbaba ng hatol sa mga kaso at ng

pagkamit ng hustisya?

6

II.Pagsusuri sa Mga Kaugnay na Literatura

Pagkamit ng Hustisya

Ayon kay Maria Dakolias, may-akda ng Court Performance around the World: A

Comparative Perspective na inilathala sa Washington, D.C. noong 1999, ang

pangangasiwa ng sistemang panghukuman ay maaring masukat sa pamamagitan ng

kahusayan, kakayahang maabot ang korte, katarungan, tiwala ng publiko, at kasarinlan

ng hukuman. Sa limang nabanggit, ang kahusayan ang matibay na batayan sa

pagkukumpara sapagkat ito ay maaring masukat ang dami gamit ang walang

kinikilingang datos, ayon pa ay Dakolias. Ang kahusayan ay maaaring masukat gamit

ang kalidad at oras. Ang aklat na ito ni Dakolias ay isang paghahambing sa mga

pagganap ng mga korte sa iba‟t ibang bansa sa kanilang tungkulin ng pagbaba ng

pasya sa mga kaso na inihahain sa kanila.

Ayon pa kay Dakolias, ang mga sumusunod ang ginamit niya upang matukoy

ang kahusayan ng mga korte: ang bilang ng mga kaso na inihahain sa loob ng isang

taon; bilang ng mga kasong natatapos sa isang taon; bilang ng mga kaso na nakabinbin

pagkatapos ng isang taon; clearance rate o ang ratio ng mga kasong natapos sa isang

taon sa mga kasong naisampa; congestion rate o ang ratio ng mga kasong nakabinbin

at naisampa sa mga kasong nabigyan na nag hatol; gaano katagal ang karaniwang

inaabot ng pagbaba ng hatol ng isang kaso; at ang bilang ng hukom kada 100, 000

residente.

Sa kabila ng pag-aaral na ginawa ni Dakolias sa hukuman ng iba‟t-ibang bansa

ay hindi niya nagawang tukuyin kung bakit mas mahusay ang ibang korte kung

ihahambing sa iba. Ngunit napansin ni Dakolias na ang malaking congestion rate ay

hindi nangangahulugan na hindi mahusay ang korte sapagkat nakakaapekto sa

clearance rate at congestion rate. Ang isang mahalagang obserbasyon din ni Dakolias

ay ang epekto ng kulturang legal sa kahusayan ng korte. Ang kulturang legal ay

tumutukoy sa istruktura ng hukuman, pangkasaysayan at ekonomikong konteksto,

paningin ng publiko, at mga usapin ng kasarinlan ng hukom.

7

Ang pananaliksik naman ni Hector Fix-Fierro noong 2004 mula sa Oxford ay

nagsilbing malaking tulong sa pag-aaral na ito. Sinuri niya kung gaano kahusay ang

mga korte sa iba‟t-ibang panig ng mundo sa pagganap ng mga ito sa kanilang legal na

tungkulin. Mas naging partikular siya sa relasyon sa pagitan ng kahusayan ng bumubuo

ng korte at ng hustiya.

Isang mahalagang punto sa librong ito ni Fix-Fierro na pinamagatang Courts,

Justice And Efficiency: A Socio-Legal Study Of Economic Rationality In Adjudication na

inilathala noong 2004, ay ang obserbasyon na wala talagang tunay na pagdami ng

bilang ng mga napapagpasyahan na kaso at nagkakaroon pa ng pagdami ng bilang ng

mga kasong isinasampa sa korte kung kaya‟t nagdudulot ito ng pagtingin ng overload,

kawalan ng kakayahan, at pagbagal sa pagbibigay ng hustisya. Ang lahat ng ito, ayon

kay Fix-Fierro ay paiba-iba depende sa pagtingin ng tao na kabilang sa panghukuman

at legal na mga proseso. Dahil dito, nagkakaroon ng tinatawag na „krisis sa

pangangasiwa‟ sa hukuman na maaaring nagmumula sa mga gawain at interes ng mga

aktor kabilang na ang mga partidong nagtutunggali sa mga kaso at ang mga hukom

mismo. Sila ang mga aktor na kabilang sa panghukuman at legal na proseso (Fix-

Fierro, 2004, pahina 10-13).

Kung gayon, ang dapat pag-aralan ay ang kakayahan ng hukom sa pagbibigay

ng kanyang pagpapasya sa mga kaso pa sa kanya, ang pagsukat sa kakayahan ng

korte batay sa oras na ginugugol upang resolbahin ang mga kaso o bilang ng mga kaso

na isinasampa sa korte ay hindi dapat ang mga dominante o nangungunang usapin sa

aspeto ng paggawa ng mga desisyon (Fix-Fierro, 2004, pahina 235). Batay sa mga

puna ni Fix-Fierro, masasabing ang pagsukat sa kakayahan ng korte ay hindi lamang

dapat sa perspektibo ng ekonomiko, kundi sa sosyolohikal o panlipunang perspektibo.

Ang Anti-Corruption Resource Centre naman, kasama ang Transparency

International, ay binigyan ng kahulugan ang konsepto ng kahusayan ng korte sa

artikulong pinamagatang Indicators of Judicial Efficiency in Corruption Cases na

inilathala noong Oktubre taong 2008. Ayon sa dalawang kilalang organisasyon, ang

kahusayan ng korte ay tumutukoy sa abilidad o kakayahan ng sistemang panghukuman

8

na iproseso at pag-aralan ang mga kaso sa propesyonal at independent na paraan na

walang pagkaantala at backlogs. Nagbigay rin sila ng mga indikasyon na maaaring

gawing batayan upang masukat ang kahusayan ng korte.

Sistemang Hukom sa Pilipinas at ang Relasyon sa Pagitan ng Matagal na

Pagdedesiyon sa Kaso at Hustisya

Ayon kay Malou Mangahas sa kanyang artikulong pinamagatang Wheels Of

Justice Grind Slow; Results, Audit Of Funds Slower na inilathala ng Philippine Center

for Investigative Journalism noong 2010, sa bawat 52, 077 na Pilipino ay mayroon

lamang iisang hukom o judge, halaw sa taunang ulat mismo ng Supreme Court noong

2008. Sa bawat isang kaso na nareresolba, dalawang kaso ang pumapalit sa posisyon

nito (Mangahas, 2010, n.p.).

Sa pagtatapos ng taong 2007, ang dockets sa mababang korte ay mayroong

674, 917 pending o nakabinbin na mga kaso. Sa pagtatapos ng 2008, ito ay naging

642, 649 o limang porsyentong pagbaba sapagkat kasali na rito ang bagong 333, 597

bagong mga kaso na isinampa sa mga korte. Sa case outflow o disposition naman, 418,

031 mga kaso ang naialis ng mga mababang korte sa listahan ng mga ito sa

pagtatapos ng 2008. Ngunit hindi nangangahulugan na naresolba ang mga ito sapagkat

282,236 kaso lamang ang nabigyan ng desisyon o naresolba; 116,560 ang naitala o

naidokumento; at 19,235 ang inilipat sa ibang korte.

Ang may pinakapunong dockets ay ang Regional Trial Courts o RTCs na may

358,112 pending na mga kaso, sunod ang Metropolitan Trial Courts o MeTCs, noong

taong 2008. Mayroon lamang 770 hukom sa RTC (maliban sa 192 na bakanteng

posisyon), at 69 hukom sa MeTC (maliban sa 26 na bakanteng posisyon) sa pagtatapos

ng 2008.

Kung mabagal ang mga mababang korte, mas mabagal naman ang nakataas na

korte. Ang Court of Appeals ay may disposition rate na 42.9 porsyento noong 2007

patungong 41.2 porsyento noong 2008. Ang disposition rate ng Sandiganbayan ay

tumaas mula 11.72 porsyento noong 2007 patungong 22.8 porsyento noong 2008

9

samantalang ang Court of Tax Appeals ay mula 33.8 porsyento patungong 36.4

porsyento. Subalit, ayon kay Mangahas, ang disposition rate na ito ay masasabing

maliit pa rin kung ikukumpara sa bilang o dami ng mga kasong isinasampa rito.

Ano nga ba ang epekto ng mabagal na pagresolba sa mga kaso? Ayon sa Law

Reform Commission sa New South Wales sa issue paper nito noong 1982 na

pinamagatang Criminal Procedure: General Introduction and Proceedings in Courts of

Petty Sessions (Courts of Petty Sessions: Delays), ang pagdinig sa kaso na hindi

natapos sa itinalagang oras ay nakakadagdag sa usapin ng clogged dockets. Kasunod

rin nito ang pagkaantala sa mga susunod na kaso na kailangan pang dinggin.

Ang mga biktima, kamag-anak at kaibigan ng biktima, at witnesses naman ay

nakararanas ng emotional at psychological strain dulot ng pagkaantala sa kaso na

kanilang kinabibilangan. Ang mga witnesses rin ang maaaring makaranas ng biglaang

pagkamatay, magkasakit at makaranas ng memory loss kung saan maaapektuhan ang

kanilang kakayahan na magbigay ng testimonya. Bukod pa rito ay ang pagkaubos ng

oras at pera sa paulit-ulit na pagkaantala sa pagdinig ng kaso (Law Reform

Commission, 1982, n.p.). Kung kaya naman higit itong nakakapekto sa mga taong

walang sapat na pinansiyal na kakayahan upang ipagpatuloy ang kaso sa mahabang

panahon. Maaari ring masira, mawala o sadyaing mawala ang mga nakalap na

ebidensiya kapag tumagal ang pagdinig sa kaso na sadyang makakaapekto sa landas

na tatahakin ng desisyon.

Ayon kay Francis H. Monek, dekano ng International Academy of Trial Lawyers

sa kanyang artikulong Court Delay: Some Causes and Remedies na inilathala noong

1982, ang congestion sa korte at pagkaantala ay nagbibigay ng panganib sa sistemang

pangkatarungan dahil habang tumatagal ang delays, ang mga inosente na walang

kakayahang magpiyansa ay naghihirap nang mas matagal sa loob ng kulungan, ang

mga may sala na nakakawala ay nagdudulot ng panganib sa lipunan, at ang halaga ng

mabilis na pagbibigay ng katarungan ay nawawala.

10

Ayon sa artikulong The Criminal Justice System in the Philippines Is Rotten na

inilathala ng International Covenant on Civil and Political Rights noong 2007, ang mga

institusyon ng gobyerno na naatasang magbigay ng hustisya sa mga biktima ng mga

pang-aabuso o paglabag sa karapatan ang siya mismong nagkakait ng hustiya sa

tuwing hindi nila matugunan ang mga kaso na isinasampa sa kanila o kaya naman ay

umaabot ng napakahabang panahon bago pa marinig ang resulta.

Sa katotohanan, ang mga reklamo laban sa korte ng Pilipinas mula sa bibig ng

mga ordinaryong tao at media ay karaniwang naririnig. Mahirap din ang makahanap ng

isang desididong tagapagtanggol sa linya ng mga intelektuwal. Ang mga Pilipino na

nagpupunta sa korte sa paghahanap ng katarungan ay mas madalas na nadodoble ang

kahirapan ng loob na dinaranas. Ngunit saan pa nga ba sila pupunta upang malutas

ang kanilang mga problema?

Inilahad din ng Asian Human Rights Commission o AHRC sa artikulo nito noong

2006 na pinamagatang PHILIPPINES: An Improved Criminal Justice System Is Key To

Upholding Human Rights na kahit pa nagawang maisampa ang mga kaso sa hukuman,

ang mga biktima ay patuloy na humaharap sa pagkaantala ng pakikinig sa kanilang

mga kaso. Sa Pilipinas, hindi sapat ang resources at kulang ang staff sa mga opisina ng

prosecution kung kaya‟t ang mga hukuman ay hindi epektibong nagagampanan ang

kanilang mga tungkulin sanhi ng workloads. Ayon pa sa AHRC, ang mas nakakabahala

ay ang mistulang pagbabalewala ng gobyerno ng Pilipinas sa nakikitang kabalintunaan

sa ating sistemang panghukuman. Ang pagsasantabi na ito ay nagdudulot ng

negatibong pagtingin at kawalang tiwala ng mga mamamayan sa sistemang

panghukuman.

Sa isang pag-aaral naman na ginawa ng World Economic Forum na

pinamagatang Global Competitiveness Report 2010-2011, pinagkalooban ng mga

business executives ang sistemang legal sa Pilipinas sa kahusayan nitong ayusin ang

mga kaso ng mga pribadong kumpanya ng markang 2.8 laban sa kabuuan o

perpektong marka na 7 (1 bilang lubhang hindi mahusay at 7 bilang lubhang mahusay).

Nagpapakita lamang ito na pati na rin ang mga executive ng mga kumpanya at hindi

11

lamang ang mga karaniwang mamamayan ang nababahala sa suliranin sa ating

sistemang panghukuman.

Municipal Trial Court

Sa kanyang inaugural speech, inamin mismo ni Chief Justice Renato Corona na

mula sa pinakamababang antas ng korte hanggang sa kataas-taasang tribunal ng

Pilipinas ay naroroon ang problema ng napakatagal at mahirap na paghihintay sa mga

desisyon ng korte hinggil sa mga kasong isinasampa ng mga mamamayan. Madalas

ring ang mga akusado at ang naghain ng kaso ay namatay na bago pa man nakita ang

pagbaba ng hatol ng kaso, (Torrevillas, 2010, n.p.).

Ang opisyal na pahina ng Korte Suprema ng Pilipinas din ay nagbibigay ng pag-

uulat taon-taon tungkol sa mga natupad nitong tungkulin at mga reporma sa mga korte

sa bansa at kabilang na nga rito ang bilang ng kasong kanilang nabigyan ng mga

desisyon. Ayon sa ulat na pinamagatang Disposition of Cases ng Congressional

Planning and Budget Department House of Representatives na inilabas noong 2009,

ang Court of Appeals ang may pinakamalaking disposition rate na 43 porsyento. Ito ay

mas mataas lamang ng kaunti sa Court of Tax Appeals na may 34 porsyento, MTCs na

may 27 porsyento, at ang RTC naman ay may 25 porsyentong disposition rate.

Sa puntong ito, masasabi nating mabagal nga ang pagresolba ng mga kaso ng

mga korte sa Pilipinas, lalo na ang mababang korte. Ang katanungang nais nating

sagutin ay kung sino ba ang kadalasang nabibiktima ng mabagal na pagresolba sa mga

kaso, kung paano sila naapektuhan, at kung ano ang epekto ng mabagal na pagresolba

sa kaso sa pagkamit nila ng hustisya.

12

III. Balangkas ng Pag-aanalisa

Sa pag-aaral na ito ginagamit ang lente ng hustisya o katarungan. Mas

naangkop dito ang perspektibo ng procedural justice sapagkat tumutukoy ito sa mga

pamamaraan ng pagresolba ng kaso sa loob ng korte na siyang tinitingnan ng pag-aaral

na ito. Gamit ang perspektibong ito, tinitingnan ang mga tungkulin ng korte na

pangalagaan ang karapatan ng mamamayan na makamit ang katarungan.

Katarungan O Hustisya

Si John Rawls sa kanyang libro na pinamagatang A Theory of Justice na

inilathala noong 1999, ay inilarawan ang hustisya o katarungan pagkakapantay-pantay

samantalang si Hans Kelsen naman sa kanyang akda na What Is Justice?: Justice,

Law, And Politics In The Mirror Of Science noong 1957 ay sinabing ang hustisya ay ang

posibleng kalidad ng lipunan na maayos na nangangasiwa sa relasyon ng bawat isa.

Si Takato Natsui, isang abogado at propesor sa Meiji University sa kanyang

artikulong Procedural Justice Changes in Social Structures in an Information Society

and the Maintenance of Justice (walang nabanggit na petsa), ay nagsabing ang

procedural justice ay ang pangangalaga sa due process of law sa mga pagdinig sa

kaso.

Subalit ayon kina kay Chandran Kukathas at Philip Pettit sa kanilang libro na

pinamagatang Rawls: A Theory Of Justice And Its Critics noong 1990 na pumupuna sa

mga isinulat ni John Rawls, may dalawang aspeto sa konsepto ng hustisya: pagnanais

na makamit ito at ang pagiging posible nito. Ayon sa kanila, naisin man ng isang tao na

makamit ang hustisya ay may mga grupo ng tao na mas may kakayahan na

mapagkalooban nito. Kung kaya naman ang hustiya ay subjective o depende sa taong

tumitingin sa konsepto na ito.

13

“Ang Pagkaantala ng Katarungan ay Pagkakait Nito” (Justice Delayed is Justice

Denied)

Ang mga katagang ito na naging popular bilang isang salawikain ay unang

ginamit ni William Ewart Gladstone (1809 - 1898) na isa sa pinakatanyag na Ingles na

pulitiko at dati ring British Prime Minister (Das, 2009, n.p.). Gayunpaman, sa pagdaan

ng panahon, ang mga katagang ito ay nagiging legal maxim na ang ibig sabihin ay kung

mayroon ng mga pamamaraan para sa isang partido o kampo na makatanggap ng legal

redress dahil sa paglabag sa kanilang mga karapatan ngunit hindi ito nabibigay sa

sapat na panahon, ang ibig lang nitong sabihin ay tuluyang pagkawala ng legal redress

na hinahangad, (Dumbuya, 2010, n.p.). Ito ang naging basehan ng karapatan ng mga

mamamayan sa mabilis na trial upang mapaigting ang sistemang legal sa bansa.

Ayon sa Law Reform Commission sa New South Wales sa issue paper nito

noong 1982 na pinamagatang Criminal Procedure: General Introduction and

Proceedings in Courts of Petty Sessions (Courts of Petty Sessions: Delays), ang

pagkaantala ay hindi maaaring maiwasan at minsan pa nga ay nakabubuti. Tunay na

kailangan ng sapat na oras upang makakuha ng mga ebidensya, testigo, at

paghandaan ang kaso. Isang suliranin dito ay ang kawalan ng pormal na kahulugan nito

sa korte. Sa kontekstong ito, binibigyang kahulugan ang pagkaantala bilang oras sa

pagitan ng pagsabi ng korte na diringgin nito ang kaso hanggang sa aktwal o literal na

pagdinig sa kaso. Ngunit para sa pag-aaral na ito, binibigyang-diin ang oras sa pagitan

ng pagsampa ng kaso hanggang sa oras na mabigyan ito ng hatol o desisyon. Ayon sa

isang ekspertong mahistrado sa New South Wales, ang pagkaantala ng hanggang

walong linggo ay hindi delikado, ngunit hindi rin kanais-nais. Ngunit ang pagkaantala ng

lampas sa walong linggo ay dapat ng bigyang pansin. Sa Pilipinas, ang nakatakdang

panahon na ibinibigay ng 1987 Philippine Constitusyon sa mababang korte upang

resolbahin ang isang kaso ay tatlong buwan o labindalawang linggo.

14

Ang Tungkulin ng Mga Korte at Hukom

Sa karaniwang mamamayan ay napakasimple ng tungkulin ng mga hukom na

may jurisdiction sa mga korte. Ito ay ang mabilis na pagresolba sa mga kaso hindi

lamang sa mabilis na paraan kung hindi pati na rin sa paraang matapat at walang

pinapanigan. Ang jurisdiction o hurisdiksyon ay tumutukoy sa awtoridad o karapatan ng

hukom na dinggin, magbigay ng trial, at magresolba ng mga kaso sa itinakdang korte

para sa kanya.

Bukod sa konstitusyon na siyang pinakamakapangyarihang batas sa bansang

Pilipinas ay nasasaad din sa Revised Penal Code ang mga tungkulin ng mga hukom.

Sa Artikulo 207 nito, nagsasaad na bawal ang malicious delay sa pagbibigay ng

katarungan, (Soriano, 2011, n.p.).

Ang Seksyon 4-A ng Republic Act No. 6713 o Code of Conduct and Ethical

Standards for Public Officials and Employees ay nagsasaad na ang sumusunod ay

dapat taglay ng mga hukom at mahistrado: pagtatanggol sa pampublikong interes,

professionalism, pagiging makatarungan at sinsero, may political neutrality,

nasyonalismo at patriyotismo, pagtatanggol sa demokrasya, at simpleng pamumuhay.

Dagdag pa rito, ang Administrative Number 03-05-01-SC ay nagbibigay ng anim

na canons ng judicial conduct: independence, integrity, impartiality, propriety, equality,

at competence at diligence.

Panghuli, ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act o Republic Act No. 3019 ay

nag-iisa-isa ng mga korap na gawain ng mga public officials. Kahit kabilang sa

hudikaturang sangay ng gobyerno, nasasaklaw pa rin nito ang mga mahistrado at

hukom dahil sila ay empleyado pa rin ng gobyerno.

Dahil sa mga ganitong batas at kasalukuyang sitwasyon, hindi maikakaila na ang

matagal na panahon na lumilipas bago maresolba ang mga kaso na isinampa sa mga

korte ng Pilipinas ay hindi lamang nangangahulugan ng kawalang-katarungan kung

hindi isa ring krimen na maaaring ihabla sa mga hukom at mahistrado.

15

Tinitingnan ng pag-aaral na ito kung ano nga ba ang epekto ng matagal na

pagkaantala sa pagresolba ng kaso sa isang partikular na korte sa Pilipinas at ang

epekto nito sa katarungan.

IV. Pamamaraan ng Pagkalap at Pagsusuri ng Datos

Pagkalap ng Datos

Ang pag-aaral na ito ay isang evaluation research na naglalayon na suriin at

bigyang paliwanag ang isang pangyayari sa lipunan.

Dahil sa limitadong oras at resources, ang disenyo ng pag-aaral ay isang case

study. Mas pinagtutuunan ng pansin ng mananaliksik ang lalim ng pag-aaral kaysa sa

dami at representasyon. Ang pag-aaral rin ay nagsisilbing isang espisipikong

halimbawa kaugnay ng malawakang kalagayan ng bansa kung saan ang matagal na

panahon ang inaabot bago maresolba ang kaso ay tinitingnan na tuluyang pagkawala

ng katarungan.

Ang ginamit bilang case study ay ang Municipal Circuit Trial Court (MCTC) sa

munisipyo ng Viga, Catanduanes sa rehiyon ng Bicol.

Figure 1. Map of Catanduanes

16

Ang layunin ng pag-aaral ay malaman kung gaano katagal na panahon ang

inaabot bago maresolba ang mga kaso sa nabanggit na MTC at kung ano ang epekto

nito sa katarungan.

Ang MCTC sa Viga, Catanduanes ang siyang napili ng mananaliksik sapagkat ito

ay pamilyar na at ang paraan ng pagsasaliksik ay madali dala ng paglubog sa lugar at

ang tulong na nakuha upang makakuha ng mga datos dahil sa ilang mga tao na kilala

ng mananaliksik na nakunan ng mga mapagkakatiwalaan na impormasyon.

Ang mga pangunahing datos na kailangan ay nahahati sa tatlo.

Una ay ang kalagayan ng Municipal Circuit Trial Court at ang kakayahan nitong

magresolba ng mga kaso. Inalam ng mananaliksik kung naroon ba lahat ng mga

elemento upang maresolba ang kaso, kabilang ang presensiya ng hukom, mga staff,

kagamitan, at iba pang resources. Bukod pa rito ay kung maayos o mabisa ba ang

kanilang paggampan sa kani-kanilang mga tungkulin. Sa kabilang banda, inalam rin

kung anu-ano ang posibleng dahilan ng pagkaantala sa pagresolba ng kaso na kanilang

dinidinig at kung ano ang kanilang ginagawa upang ang mga di kanais-nais na mga

dahilang ito ay maiwasan o matanggal ng tuluyan. .

Ang pangalawang kategorya ng datos ay ang uri ng mga kaso sa MCTC, ilan

ang inihahabla taun-taon, ilan ang nareresolbang kaso sa isang taon, at ilan ang

nanatiling nakabinbin sa korte.

Ang pangatlong kategorya ng datos na inalam ng mananaliksik ay ang hustisya.

Ano ba ang hustisya sa paningin ng ordinaryong mamamayan na nagsasampa o

naghahabla ng kaso sa Municipal Circuit Trial Court? Sa perspektibo ng ordinaryong

tao, maayos at legal ba ang mga pamamaraan ng korte sa pagtanggap sa mga partido

at pagdinig sa kaso? Anu-ano ba ang mga dalahin o problema na kanilang kinakaharap

habang hinihintay ang pagbaba ng hatol ng hukom ng korte? Maaagap bang

nareresolba ang kaso? At ang panghuli, naniniwala ba sila na ang mahabang panahon

ng paghihintay bago maresolba ang mga kaso, kung ito ay nareresolba nga, ay

nangangahulugan na ito ng kawalang-hustisya sa parte ng mga partido?

17

Dahil inaamin na may kakulangan sa mga impormasyon na mayroon ang

tagapagsaliksik, ginamit ang grounded theory sa pag-aaral. Mula sa mga impormasyon

na nakuha ay nakabuo ang mananaliksik ng inference gabay ng perspektibo ng

katarungan. Ninais rin ng mananaliksik na marinig ang boses ng ordinaryong

mamamayan sa munisipalidad ng Viga sapagkat wala pang anumang pag-aaral ang

isinagawa rito. Higit sa lahat, bukas ang mananaliksik sa mga pagbabago sa mga

naunang datos na maaaring maging resulta sa pagtatapos ng pananaliksik.

Batay sa mga nabanggit, ang pangunahing paraan na ginamit ng mananaliksik

ay ang key informant interview o KII sa mga taong may kasanayan sa mga proseso sa

loob ng korte tulad ng hukom, prosekyutor, staff, at iba pang administrative personnel.

Isinaalang-alang dito ang kasanayan, kasarinlan, at pagiging pamilyar ng mga tao sa

mga proseso sa loob ng hukuman.

Sa pagkalap ng datos mula sa mga eksperto sa ganitong uri ng pag-aaral tulad

ng mga mananaliksik mula sa akademya ay ginamit rin ang KII. Muli, isinaalang-alang

dito ang kasanayan, kasarinlan at objectivity, at pagiging pamilyar ng mga tao sa mga

proseso sa loob ng hukuman.

Sa pangangalap ng pangunahing datos ay tanging KII lamang ang naging

paraan ng pangangalap dahil sa pagiging sensitibo ng ilang mga kaso. Bukod dito,

nakabinbin pa rin sa korte ang mga kaso kung kaya‟t hindi lahat ng mga nakapanayam

ay handang magsalita at magpahayag ng mga pagtingin sa harap ng ibang tao maliban

sa mananaliksik.

Ginamit rin ng mananaliksik bilang pangunahing datos ang mga datos mula sa

datos tulad ng mga dokumento na nagsasaad ng mga uri ng mga kaso na isinasampa

rito, gaano ito karami sa isang taon, ilan ang kanilang nareresolba sa isang taon,

gayundin ang bilang ng mga kasong nanatiling naka-archive sa korteng ito. Mahalaga

rin ang mga literatura at mga babasahin na una ng ginamit ng mananaliksik upang

tingnan ang kabuuang kalagayan ng sistemang hudikatura ng bansa.

18

Mahalaga rin ang mga literatura at mga babasahin na una ng ginamit ng

mananaliksik bilang mga sekundaryang datos upang tingnan ang kabuuang kalagayan

ng sistemang hudikatura ng bansa.

Table 1. Buod ng Pangangalap ng Datos

Mga Uri ng

Datos

Mga Kategorya ng Datos Pagkukunan Paraan ng

Pangangalap

ng Datos

Pangunahing

Datos

Kalagayan ng MTC, resources ng

MTC, pagganap sa tungkulin ng

mga nasa MTC, mga posibleng

dahilan ng pagkaantala sa

pagresolba ng kaso

Hukom, Clerk of

Courts, Administrative

Personnel (Set 1)

Key Informant

Interview (KII)

Mga uri ng kaso, bilang ng

inihahabla bilang ng nareresolba at

hindi

Hukom, Clerk of

Courts, Administrative

Personnel (Set 1)

KII

Ang haba ng panahon na inaabot sa

pagresolba sa kaso

Hukom, Clerk of

Courts, Administrative

Personnel (Set 1);

mga taong nagsampa

ng kaso o may

karanasan sa mga

proseso sa loob ng

korte (Set 2)

KII

Hustiya, pamamaraan sa loob ng

hukuman, problemang kinakaharap

dahil sa matagal na pagresolba sa

kaso,

Set 1, mga taong

nagsampa ng kaso o

may karanasan sa

mga proseso sa loob

ng korte (Set 2), mga

eksperto

KII

Sekundaryang

Datos

Mga uri ng kaso, bilang ng

inihahabla bilang ng nareresolba at

hindi

Dokumento,

Resolusyon, Literatura

19

Pagsusuri ng Datos

Sa pagsusuri ng datos ay kinuha ang pinakamahahalaga lamang. Upang

pagtibayin ito ay ginamit ang triangulation by data source.

Sa pangangalap ng datos ukol sa mga posibleng dahilan ng pagkaantala ng

pagbibigay ng hatol sa kaso, ginamit ng mananaliksik ang KII sa pagkuha ng

impormasyon mula sa hukom, clerk of courts, at iba pang administrative personnel o

staff; sa mga taong nagsampa ng kaso sa korte; at literature review ng mga pag-aaral

ng mga eksperto sa ganitong mga pag-aaral tulad ng iba pang abogado, NGO, at

akademya.

Sa pagsusuri ng mga nakalap na datos ay gumamit ang mananaliksik ng coding,

case analysis, at cross-case analysis. Sa paraang ito ay binigyan ng mga kategorya o

uri ang mga nakalap na impormasyon. Ginamit ang mga kategoryang ito upang tukuyin

ang ugnayan ng mga ito sa isa‟t isa at sa gayon ay tukuyin ang kabuuang usapin ng

pag-aaral at suriin ito gamit ang perspektibo ng katarungan.

V. Etika

Sensitibo man o hindi ang pag-aaral na ito, nais proteksyunan ng mananaliksik

ang lahat ng tao na kalahok sa pag-aaral kung kaya‟t sa abot ng kanyang makakaya ay

hindi siya gumawa at kanyang hindi pinahintulutan ang anumang makapipinsala o

magdudulot ng kapahamakan sa mga taong kabilang sa pag-aaral.

Ngunit dahil alam ng mananaliksik ang mga panganib na posibleng mangyari sa

mga taong mapapabilang sa pag-aaral, siniguro ng mananaliksik ang pagiging

kompidensiyal ng anumang sasabihin ng katugon. Kaugnay nito ang pangangalaga sa

pagkakakilanlan ng mga katugon kung kaya‟t binigyan ng alyas ng mananaliksik ang

bawat taong napabilang sa pag-aaral.

20

Lahat ng tape at transcript ay nilagyan ng koda at itinago at sa pagtatapos ng

pag-aaral ay sisirain at itatapon. Ang mananaliksik lamang ang tanging may access sa

mga dokumentong ito.

Ang Free and Prior Informed Consent (FPIC) ay ibinigay sa mga kinapanayam

ng di bababa sa dalawang araw bago ang araw ng interbyu na itinakda mismo ng mga

kinapanayam. Sa ibang interbyu ay binasang muli at ipinaliwanag ng mananaliksik ang

sinasaad ng FPIC bago magsimula ang interbyu.

Pinaalam sa kanila na walang makukuhang anumang uri ng benepisyo ang mga

taong lumahok sa pag-aaral na ito ngunit sila ay may pagkakataong mabasa ang

resulta ng kabuuan ng pag-aaral.

VI. Mga Resulta

Istruktura ng Municipal Circuit Trial Court

Fig. 2. Organizational Chart of the Judiciary System in the Philippines

21

Ang Municipal Circuit Trial Court (MCTC) ang pinakamababang antas ng korte

sa Pilipinas, kabilang ang Municipal Trial Court (MTC), Municipal Trial Court in Cities

(MTCC) at Metropolitan Trial Court (MeTC) para sa mgal lungsod.

Ang Viga MCTC na isang single-sala court ay binubuo ng tatlong munisipyo:

Viga, Panganiban, Bagamanoc. Ginawa itong MCTC dahil maliit lamang ang

populasyon ng mga munisipyong nabanggit.

Ang mga kasong pwedeng isampa sa MCTC ay ang mga criminal cases na may

kaukulang parusa na hanggang anim na taon na pagkakakulong at mga civil cases

kung saan ang halagang sangkot ay mas mababa sa Php 400,000.00.

Dahil maliit ang populasyon at kadalasan ang mga problemang pangkatarungan

ay may katangian na maaaring malutas sa Barangay Justice System o Lupong

Tagapamayapa, taun-taon ay tatlumpong kaso ang naihahain dito at may limampung

porsyentong clearance rate o ratio ng mga kasong natapos sa isang taon sa mga

kasong naisampa. Ngunit sa taong 2011, sa tatlumpong kasong dinidinig ng korte ay 26

ang nananatiling hindi pa napagdedesisyunan ng korte at apat lamang ang naresolba

na. Ibig sabihin ay mayroon lamang itong 20 porsyento disposition rate. Ang clearance

rate ay ang ratio ng mga kasong natapos sa isang taon sa mga kasong nakabinbin pa

sa korte, (Dakolias, 1999, n.p.).

Sitwasyon ng Viga MCTC

Sa pisikal na aspeto, ang nagsisilbing sala ay ang bulwagan kung saan din

nagsasagawa ng hearing ang munisipyo ng Viga kasama ang Sangguniang Bayan at

Office of the Municipal Mayor. Nanghihiram rin ang Viga MCTC sa munisipyo ng mga

upuan dahil wala itong sarili. Ayon kay Carlo (hindi totoong pangalan), na tatlong taon

nang dinidinig sa korte ang kaso, “Ang problema dyan, pag naghi-hearing maraming

nakatayo, walang upuan eh.” Dagdag pa ni Anton (hindi totoong pangalan),

“Nanghihiram na nga lang sa munisipyo, ang pagagalitan pa munisipyo.” Ayon naman

sa isang personnel tungkol sa kalagayan ng MCTC, “Hindi kanais-nais.Pag tag-init, lalo

22

namang mainit. Walang electric fan, walang computer. Pag naghi-hearing kami,

naghihiram ng mga upuan, lamesa, electric fan, at iba pa.”

Sa organizational structure naman ng MCTC ay wala itong Clerk of Court. Bukod

dito ay may mga pagliban na nagaganap sa parte ng hukom o judge sapagkat ang

hukom dito ay nagmumula o “hinihiram” pa sa Daraga, Albay na anim na oras ang layo

mula sa Viga, Catanduanes kung maglalakbay sa lupa o by land. Isang beses sa isang

buwan lamang pumupunta ang hukom sa Catanduanes upang magdinig ng mga kaso

sa Viga MCTC.

Mga Dahilan ng Pagkaantala sa Pagresolba sa Mga Kaso

Nakita sa pananaliksik na marami ang mga dahilan ng pagkaantala sa pagbaba

ng desisyon sa mga kaso. Isa ay ang hindi pagsipot ng mga testigo o saksi sa kaso sa

oras ng pagdidinig. Ikalawa ay ang hindi pagpunta ng isang partido sa oras ng

pagdidinig. Nagiging daan ang mga ito sa ikatlong dahilan kung bakit naantala ang

pagresolba sa kaso – ang pagrereschedule o pagtatakda ng pagdinig sa ibang araw.

Ang ikaapat ay kawalan ng mga abogado mismo. Lumabas sa pag-aaral na ang mga

abogado ng mga partido ay nagmumula pa sa Virac, ang pinakamalaking munisipyo sa

Catanduanes na isa hanggang dalawang oras ang layo mula sa Viga kung saan

nagaganap ang pagdinig. Ang ikalima ay ang madalas na pagpapalit ng mga hukom sa

korte. Ang kaso ng isa sa mga nakapanayam na tatlong taon ng nakabinbin sa korte ay

tatlong hukom na rin ang pinagdaanan. Ang ikaanim at pinakamabigat na dahilan ng

pagkaantala sa pagresolba ng kaso ay ang kawalan mismo ng judge o hukom na

nananatili sa Viga MCTC.

Isang mahalagang impormasyon din na ang kaso sa isang nakapanayam na

umaabot na ngayon ng apat na taon ay tumagal dahil sa hindi maayos na paghain ng

kanyang kaso. Ayon sa kanya, hindi ito dumaan sa prosecutor‟s office na siyang

nakatakda na maghain nito sa MCTC. Inabot siya ng apat na taon ng paghihintay sa

kanyang kaso. Sa pagdating ng bagong hukom ay nagpasya itong i-remand o ibalik sa

prosecutor‟s office ang kanyang kaso upang dumaan sa tamang proseso.

23

Mga Epekto ng Pagkaantala ng Kaso

Ang pinakakaraniwang epekto sa mga nakapanayam ng matagal na paghihintay

sa pagresolba ng kaso ay ang usaping pinansyal. Ang ibang kliyente din ang siya pang

nagbabayad ng accommodation ng abogado sa hotel kung saan ito tumutuloy sa araw

ng pagdinig. Kahit nariyan ang Public Attorney‟s Office o PAO para sa mga indigent

clients o iyong walang kakayahan na magbayad ng sarili nilang abogado. Ika nga ni

Anton, “Justice delayed, gastos gulpi” (ang „gulpi‟ ay salitang Bicol na sa Tagalog ay

„marami‟). Dagdag pa nya, “Magastos. Sain kita makitkit?” (Magastos. Saan tayo

kukuha?” Ayon naman kay Carlo, “Abala talaga sa trabaho yan o. Talagang abala. Tsk.”

Dahil dito, ang oras na dapat ay nagugugol nila sa paghahanap-buhay upang tustusan

ang pangangailangan ng kanilang pamilya ay nakokonsumo sa pagdinig sa kanilang

kaso na tumatagal ng ilang taon.

May epekto rin ito sa kalusugan ng mga kliyente. Ang pag-iisip sa kanilang kaso

ay nagdudulot sa kanila ng stress, parehong emotional at psychological.

Katarungan

Karamihan sa mga nakapanayam ay naniniwala na ang pagkamit ng katarungan

ay karapatan ng bawat isa. Ngunit isang mahalagang opinyon na naipahayag ay ang

obserbasyon na habang tumatagal ay nagiging pribilehiyo na lamang ito para sa mga

may pera.

Naroon rin ang mga pahayag na ang pagkamit ng katarungan ay nakadepende

sa korte. Karamihan sa mga nakapanayam ay nagsaad na depende sa korte kung

kanilang papatagalin o papabilisin ang pagresolba sa kaso.

Ang paniniwala na ang pagkamit ng katarungan ay nakadepende na lamang sa

korte ay nagbibigay ng pagtingin na mas may kontrol ang korte sa pagkamit ng

katarungan ng mamamayan. Ang pagtingin na ito ay hindi akma sa obligasyon o

tungkulin ng korte na magbigay ng katarungan sa mamamayan na humihingi ng tulong

nito, sa pinakamabilis na paraan.

24

Nagpapakita lamang ito ng helplessness sa parte ng mga taong naghihintay na

maresolba na ang kanilang kaso dahil sa paniniwalang ang korte ang may hawak ng

kapalaran ng kanilang mga kaso. Iminumungkahi nito na kinikilala nila ang kawalan nila

ng kakayahan na mapabilis ang usad ng kanilang kaso.

Ang Pagkabalam sa Pagkamit ng Katarungan ay Pagkakait Nito

Karamihan sa mga nakapanayam sa pag-aaral na ito ay naniniwala na hindi nila

nakakamit ang katarungan dahil sa mahabang paghihintay sa pagresolba sa kanilang

kaso. Isang hinaing ni Romy ay ang usapin ng suhulan habang nakabinbin sa korte ang

kaso. Nawawalan rin ng interes ang isa o parehong partido habang tumatagal. Ayon

nga kay Anton, “Nahohokus-pokus. Nung oras na ng paglilipat ng judge, biglang baba

ng promulgation na walang pasabi. Justice denied, justice delayed na yun.”

Isang personnel ng korte naman ang nagsabi na hindi siya naniniwala sa

konseptong ito. Ayon sa kanya, naaantala lang ang pagkamit ng katarungan dahil

walang judge pero nakakamit pa rin ito. Naniniwala rin siya na gaano pa man katagal

ang pagresolba ng kaso kung magiging patas na pa rin at magkakaroon pa rin ng

desisyon ang hukom ukol sa kaso, makakamit pa rin ang katarungan.

VII. Pagsusuri

Dahil nagsisilbing sala ng korte ang bulwagan ng munisipyo ay wala itong

sariling venue o ang pisikal na lugar kung saan dinidinig ang mga kaso. Isa itong

mahalagang usapin dahil sa aspeto ng convenience sa parte ng mga bumubuo ng korte

at ng mga partido ng dinidinig na kaso. Higit dito ay ang usapin na ang pagkakaroon ng

sariling venue ng korte ay maaaring tingnan na isang aspeto ng pagkakamit ng

awtonomiya o kasarinlan ng hudikatura. Ipinapakita rin nito ang kakulangan ng

pamahalaan na tugunan ang mga pangangailangan ng hudikatura sa pinansiyal na

aspeto.

Nanghihiram rin ang Viga MCTC sa munisipyo ng mga upuan dahil wala itong

sarili. Ayon kay Carlo (hindi totoong pangalan), na tatlong taon nang dinidinig sa korte

ang kaso, “Ang problema dyan, pag naghi-hearing maraming nakatayo, walang upuan

25

eh.” Dagdag pa ni Anton (hindi totoong pangalan), “Nanghihiram na nga lang sa

munisipyo, ang pagagalitan pa munisipyo.”

Ayon naman sa isang personnel tungkol sa kalagayan ng MCTC, “Hindi kanais-

nais.Pag tag-init, lalo namang mainit. Walang electric fan, walang computer. Pag naghi-

hearing kami, naghihiram ng mga upuan, lamesa, electric fan, at iba pa.”

Ang kawalan ng sapat na facilities, kabilang na ang computers ay nakakadagdag

sa pagbagal ng pagdinig sa kaso. Ang computer ay isang malaking tulong sa

pagsasaayos ng mga impormasyon at bilang ng mga kaso sa korte. Ang kawalan nito

ay nakadagdag sa oras ng paghahanap ng mga impormasyon hinggil sa kaso dahil sa

maraming papel na nakaimbak sa opisina ng MCTC.

Nakakaantala rin sa pagdinig ng kaso ang dagdag na oras at pagod na

ginugugol sa paghiram at pag-ayos ng mga kagamitan na kakailanganin sa pagresolba

ng kaso.

Kahit pa nagawang maisampa ang mga kaso sa hukuman, ang mga biktima ay

patuloy na humaharap sa pagkaantala ng pakikinig sa kanilang mga kaso. Sa Pilipinas,

hindi sapat ang resources at kulang ang staff sa mga opisina ng korte kung kaya‟t ang

mga hukuman ay hindi epektibong nagagampanan ang kanilang mga tungkulin sanhi ng

workloads.

Ito ay sa kabila ng responsibilidad ng gobyerno na bigyan ng sapat na

alokasyong pampinansiyal ang hudikatura. Ang judicial branch ng gobyerno ay kasali

rin sa taun-taong pagpapasa ng budget ng Kongreso. Mayroong fiscal autonomy ang

hudikatura sa usaping ito. Ayon sa Article 8, Sec. 3 ng 1987 Philippine Constitution,

“The Judiciary shall enjoy fiscal autonomy. Appropriations for the Judiciary may not be

reduced by the legislature below the amount appropriated for the previous year and,

after approval, shall be automatically and regularly released.”

Ang nakakabahala ay ang mistulang pagbabalewala ng gobyerno ng Pilipinas sa

nakikitang kabalintunaan sa ating sistemang panghukuman. Ang pagsasantabi na ito ay

26

nagdudulot ng negatibong pagtingin at kawalang tiwala ng mga mamamayan sa

sistemang panghukuman, (Asian Human Rights Commission o AHRC, 2006, n.p.)

Wala ring Clerk of Court ang Viga MCTC. Ayon sa Section 5, Rule 136 (Court

Record and General Duties of Clerk and Stenographers) ng Rules of Court, siya ay may

ganitong tungkulin: “In the absence of the judge, the clerk may perform all the duties of

the judge in receiving applications, petitions, inventories, reports, and the issuance of all

orders and notices that follows as a matter of course under these rules, and may also,

when directed so to do by the judge, receive the accounts of executors, administrators,

guardians, trustees, and receivers, and all evidence relating to them, or to the

settlement of the estates of deceased persons, or to guardianship, trusteeships, or

receiverships, and forthwith transmit such reports, accounts, and evidence to the judge,

together with his findings in relation to the same, if the judge shall direct him to make

findings and include the same in his report.”

Ayon pa sa Administrative Order No. 134-92 Re: Pairing System for Single Sala

Stations, “1) Whenever the presiding judge of a single sala stations is temporarily

absent and no acting judge has yet been designated, the clerk of court or branch clerk,

upon request of any party, shall refer any urgent matter requiring immediate action to

the nearest presiding judge of the appropriate Regional Trial Court or Municipal Trial

Court with jurisdiction to act on the matter.”

Dahil walang permanenteng hukom at wala ring Clerk of Court na magrerefer ng

kaso sa iba pang korte o hukom na may hurisdiksyon din sa kaso, napapabagal nito

ang dapat sana ay mabilis na pagresolba sa kaso. Ang tanging sumasalo sa mga

tungkulin na nakaatas sa Clerk of Court ay ang stenographer ng korte na

pinakamatagal ng nagtatrabaho dito sa loob ng walong taon.

Ang hudikatura ay kailangang mayroong sapat na pinansiyal at lohistikal na

pagkukunan, at sapat na lakas paggawa upang maayos nitong magampanan ang mga

tungkulin nito, mapanatili ang maayos na opisina at sala, maghikayat at mapanatili ang

mga staff na may sapat na kakayahan at training, (Anti-Corruption Resoure Centre,

2008, p.2).

27

Ang kawalan ng kaukulang pansin ng gobyerno sa mga batayang

pangagailangan ng hudikatura upang mapabuti at mapabilis ang serbisyo nito ay

nagbibigay ng implikasyon ng kawalan ng pansin ng gobyerno sa katarungan.

Sinabi ng isang personnel ng korte na 50 porsyento ang clearance rate nito. Ibig

sabihin ay kalahati ng mga kasong isinasampa rito ay nareresolba. Ngunit sa taong

2011, apat lamang sa tatlumpong kasong nakabinbin ditto ang naresolba. Ibig sabihin

ay mayroon lamang itong 20 porsyento clearance rate.

Ang 20 porsyentong clearance rate na ito ay datos ngayong taong 2011 kung

saan bago lamang ang hukom. Lumabas sa mga interbyu na positibo ang tingin ng

karamihan sa baong hukom sapagkat sa bawat pagdinig (isang buong araw sa isang

buwan) ay naroroon ang hukom, kumpara sa mga nakaraang hukom na mas madalas

ang postponement kaysa sa pagdinig. Kung gayon, maaaring mas mababa sa 20 at 50

porsyento ang clearance rate bago ang taong 2011.

Sinu-sino ba ang mas nabibiktima ng matagal na paghihintay sa pagresolba ng

kanilang kaso? Sa usapin ng pampinansyal na epekto ng paghihintay sa pagresolba ng

kaso, sa mga may sariling abogado, mabigat sa bulsa ang pagbabayad sa abogado sa

bawat oras na may pagdinig. mabigat pa ring maituturing para sa mga mahihirap ang

kanilang nagagastos sa pamasahe sa tuwing may pagdinig sa kanilang mga kaso. Isa

pang epekto ay ang dulot nitong abala sa kanilang trabaho, lalo na sa mga kliyenteng

nabibilang sa low-income class tulad ng magsasaka. Ang oras na dapat ay kanilang

ginugugol sa pagsasaka ay nakukunsumo ng pagpunta sa korte na may kaukulang

gastos sa pamasahe, upang malaman lamang na may kasunod pang pagdinig sa

kanilang mga kaso. Hindi ito simpleng usapin lamang ng convenience kung hindi ng

mas mabigat na epekto nito sa kanyang kabuhayan bilang magsasaka at mas

mahalaga, sa kanyang buhay.

28

VIII. Konklusyon

Sa simula pa lamang ay nilinaw na ng pag-aaral na ito na ang kahulugan ng

katarungan sa kontekstong ito ay ang due process na dapat ay nakikita at nakakamit sa

mga pamamaraan sa pagresolba ng kaso sa loob ng korte. Makakamit lamang ang

hustisya kapag nasusunod ang due process.

Nailahad ng pag-aaral na ang ilan sa mga bumubuo ng due process sa loob ng

korte ay hindi naipakita ng pamamaraan sa korte. Narito ang hindi pagsunod sa step-

by-step na pamamaraan ng paghahain ng kaso sa MCTC, patuloy na postponement o

pagtatakda ng pagdinig sa ibang araw, kawalan ng dalawang pinakaimportanteng tao

sa loob ng korte (Hukom at Clerk of Court), kawalan ng sapat na pasilidad ng korte, at

iba pa. Lahat ng ito ay mga dahilan ng matagal na paghihintay na maresolba ang kaso.

Sa matagal na paghihintay na maresolba ang kaso, mas nagiging biktima ang

mga wala o hindi sapat na kakayahan at resources na makabayad ng sariling abogado

at makapunta sa pagdinig dahil sa kaakibat na gastos. Ang sobrang court delay ay

nakadaragdag sa direct costs at error costs ng proseso. Ang direct costs ay

nadagdagan dahil ang mga partido ay kailangang maglaan ng pera at oras ngunit hindi

naman direktang nagdudulot ng pagresolba ng kanilang kaso. Ang error costs naman

ay nadadagdagan dahil ilang mga testigo ang tumatanggi na lumahok pa habang

tumatagal ang proseso o kaya ang mga ebidensya ay nawawala o hindi na kapaki-

pakinabang sa pagdaaan ng panahon, (Butts, 2010, p.14).

Sa matagal na paghihintay rin na maresolba ang kaso, nawawala ang karapatan

ng mamamayan sa mabilis na pagdinig sa kanilang kaso o karapatan sa pagkamit ng

katarungan o hustisya.

29

IX. Bibliyograpiya

Anti-Corruption Resource Centre. (2008). Indicators of judicial efficiency in corruption

cases. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.u4.no/helpdesk/helpdesk/query.cfm?id=183

Asian Development Bank. (2005). Law and policy reform in Asia and the Pacific:

ensuring voice, opportunity & justice. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.adb.org/documents/reports/law-policy-reform/chap2.pdf

Asian Human Rights Commission. (2006). Philippines: An improved criminal justice

system is key to upholding human rights. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.humanrights.asia/news/ahrc-news/AS-306-2006

Bautista, D. (2011). About time: clogged dockets and judicial delay. Philippine Star.

Retrieved July 26, 2011 from

http://www.philstar.com/Article.aspx?articleId=692861&publicationSubCategoryId

=64

Business Anti-Corruption Portal. (n.d.) Philipines country profile. Retrieved July 26,

2011 from http://www.business-anti-corruption.com/country-profiles/east-asia-

the-pacific/philippines/corruption-levels/judicial-system

Butts, Jeffrey. (2010). Delays in Youth Justice. Retrieved March 17, 2012 from

https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/nij/grants/228493.pdf

Congressional Planning and Budget Department House of Representatives. (2009).

Disposition of cases. Retrieved July 26, 2011 from

http://congress.gov.ph/download

Dakolias, M. (1999). Court performance around the world: a comparative perspective,

Volumes 23-430. Retrieved July 26, 2011 from

http://books.google.com.ph/books?id=glyx5h6-

WV8C&pg=PA5&lpg=PA5&dq=efficiency+of+the+municipal+trial+court&source=

bl&ots=CUaZD3bHrP&sig=px8r1_ZXxkmZ_bbJFUncVFXbERI&hl=tl&ei=7XotTt_

30

5O-

z0mAXcqezlBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBQQ6AEw

ADgK# v=onepage&q&f=false

Das, Pradip Kumar. (2009). Justice delayed is justice denied. Legal Service-India.

Retrieved October 1, 2011 from http://legalserviceindia.com/article/l317-Justice-

Delayed-is-Justice-Denied.html

Dumbuya, Ishmael Kindama. (2010). Understanding the concept of justice delayed is

justice denied. International Institute for Journalism of GIZ. Retrieved October 1,

2011 from http://inwent-iij-lab.org/Weblog/2010/08/08/understanding-the-

concept-of-justice-delayed-is-justice-denied/

Fix-Fierro, H. (2004). Courts, justice and efficiency: a socio-legal study of economic

rationality in adjudication. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.bsos.umd.edu/gvpt/lpbr/subpages/reviews/fixfierro604.htm

Francis, M. (1982). Court delay: some causes and remedies. Retrieved July 26, 2011

from www.iatl.net/files/public/82_court_i4a.pdf

International Covenant on Civil and Political Rights. (2007). The criminal justice system

in the Philippines is rotten. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.article2.org/pdf/v06n01.pdf

Law Reform Commission. (1982). Criminal procedure: general introduction and

proceedings in courts of petty sessions. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.ipc.nsw.gov.au/lrc.nsf/pages/IP3CHP7

Lotulung, P. (2003).Strengthening the independence and efficiency of the judiciary.

ASEAN Law Association. Retrieved July 26, 2011 from

http://www.aseanlawassociation.org/docs/w1_indo.pdf

Mangahas, M. (2010). Wheels of justice grind slow, results, audit of funds slower.

Philippine Center for Investigative Journalism. Retrieved July 26, 2011 from

http://pcij.org/stories/wheels-of-justice-grind-slow-results-audit-of-funds-slower/

31

Monek, Francis. (1982). Court Delay: Some Causes and Remedies. Retrieved August

15, 2011 from http://www.iatl.net/files/public/82_court_i4a.pdf

Natsui, Takato. (2004). Procedural Justice Changes in Social Structures in an

Information Society and the Maintenance of Justice. Retrieved July 27, 2011

from

http://www.isc.meiji.ac.jp/~sumwel_h/doc/ProceduralJustice%20Natsui%20rel%2

02.pdf

Soriano, Rowena. (2011). Class Discussion on Code of Judicial Conduct held on

October 1, 2011, UP Manila

Supreme Court of the Philippines. (1997). Amendment Of Administrative Order No. 134-

92 Re: Pairing System For Single Sala Stations. Retrieved March

3, 2011 from http://www.lawphil.net/courts/supreme/ao/ao_19_1997.html

Supreme Court of the Philippines. (2006). Conduct of further study on operations and

Llinkages of the five pillars of justice. Retrieved July 26, 2011 from

http://apjr.judiciary.gov.ph/pubreports/Conduct%20of%20Further%20Study%205

%20Pillars%20of%20Justice.pdf

Tadiar, A. (1999). Unclogging the court dockets. Retrieved September 4, 2011 from

http://dirp4.pids.gov.ph/ris/taps/tapspp9926.pdf

32

X. Appendices

Appendix A.

KII Set 1 No. ________

KEY INFORMANT INTERVIEW GUIDE

(Para sa Hukom, Clerk of Court, Administrative Personnel ng MTC)

Pangkalahatang Impormasyon:

Pangalan: ________________________________________

Phone number: _______________________________

Petsa ng Panayam: _____________________________

Kumakapanayam: ______________________________________________

Oras ng Simula: _________________ Oras ng Pagtatapos: ________________

Kabuuang Oras ng Panayam: ________________________________

(Kabuuang Bilang ng Minuto)

Ang layunin ng pag-aaral na ito ay malaman kung ano ang epekto ng haba ng panahon

bago maibaba ang hatol sa kaso sa pagkamit ng katarungan.

Kalagayan ng MTC

1. Gaano katagal na ang MTC?

2. Sapat ba ang pondo nito?

3. Sapat ba ang mga administrative personnel nito?

4. Maayos ba at makabago ang mga kagamitan dito?

5. May mga madalas bang pagliban na nagaganap?

4.a ng administrative personnel?

4.b ng Clerk of Courts?

4.c ng Judge o Hukom?

4.b. mga posibleng dahilan ng pagliban?

33

Mga Kaso

1. Ilan ang kasong isinasampa dito taun-taon?

2. Anu-ano ang mga uri ng kasong ito?

2.a criminal?

2.b civil?

2.c special proceedings? Special civil actions?

3. Sa isang taon, ilan ang kasong nareresolba?

3.a Marami na ba ito kung ihahambing sa bilang ng isinasampang kaso?

3.b Gaano katagal inaabot ang pagresolba sa mga ito?

3.c Depende ba ito sa uri ng kaso?

4. Ilang kaso ang nananatiling nakabinbin sa korte?

4.a Depende ba ito sa uri ng kaso?

5. Ano ang mga posibleng dahilan ng pagkaantala ng pagresolba sa mga kaso?

5.a mga salik sa loob ng korte tulad ng availability ng judge, resources?

5.b financial constraints?

6. Ano ang ginagawa ng korte upang mapabilis ang pagresolba sa kaso?

Hustiya

1. Ano ang hustisya o katarungan para sainyo?

1.a Ito ba ay karapatan ng tao?

2.a Ito ba ay isang pribilehiyo?

3.a May kaukulan bang mga kondisyon ang pagkamit ng katarungan?

2. Naniniwala ka ba na „ang pagkaantala ng hustisya ay pagtanggi nito‟ o „justice

delayed is justice denied?‟ Bakit?

3. Maayos ba ang pamamaraan sa loob ng hukuman?

3.a pakikitungo sa mga taong nagsasampa ng kaso?

3.b proteksyon na ibinibigay ng korte?

3.c. pagtrato sa mga ebidensya?

4. Para sayo, paano nakakamit ang katarungan sa loob ng korte?

34

Appendix B.

KII Set 2 No. ________

KEY INFORMANT INTERVIEW GUIDE

(Mga Taong Nagsampa/Sinampahan ng Kaso, Mga Abogado)

Pangkalahatang Impormasyon:

Pangalan: ________________________________________

Phone number: _______________________________

Petsa ng Panayam: _____________________________

Kumakapanayam: ______________________________________________

Oras ng Simula: _________________ Oras ng Pagtatapos: ________________

Kabuuang Oras ng Panayam: ________________________________

(Kabuuang Bilang ng Minuto)

Ang layunin ng pag-aaral na ito ay malaman kung paano nakakaapekto ng haba ng

panahon na inaabot bago maibaba ang hatol sa kaso sa pagkamit ng katarungan.

Kaso

1. Gaano katagal na ang iyong kaso sa korte?

2. Naresolba na ba ito?

2.a Kung oo, gaano katagal inabot?

2.b Kung hindi, ano ang mga posibleng dahilan ng pagkaantala ng pagresolba sa

mga kaso? mga salik sa loob ng korte tulad ng availability ng judge, resources?

financial constraints?

3. Ano ang mga epekto ng matagal na paghihintay sa pagbaba ng hatol ng kaso?

3.a pisikal?

3.b psychological?

3.c emotional?

3.d financial?

4. Ano ang ginagawa ng korte upang mapabilis ang pagresolba sa kaso?

35

Hustiya

1. Ano ang hustisya o katarungan para sainyo?

1.a Ito ba ay karapatan ng tao?

2.a Ito ba ay isang pribilehiyo?

3.a May kaukulan bang mga kondisyon ang pagkamit nito?

2. Naniniwala ka ba na „ang pagkaantala ng hustisya ay pagtanggi nito‟ o „justice

delayed is justice denied?‟ Bakit?

3. Maayos ba ang pamamaraan sa loob ng hukuman?

3.a pagganap sa tungkulin ng mga miyembro ng korte?

3.b pakikitungo sa mga taong nagsasampa ng kaso?

3.c proteksyon na ibinibigay ng korte?

3.d pagtrato sa mga ebidensya?

4. Para sayo, paano nakakamit ang katarungan sa loob ng korte?

5. Ano ang ginagawa ng korte upang mapabilis ang pagkamit ng katarungan?

36

Appendix C.

Informed Consent Para sa KII

Department of Social Sciences

College of Arts and Sciences

University of the Philippines Manila

Magandang araw!

Ako po si Erika Marie Tugano, nasa ikaapat na antas sa kolehiyo sa kursong BA

Political Science. Sa kasalukuyan ay nagsasagawa ako ng pananaliksik na may

layuning malaman kung paano nakakaapekto sa pagkamit ng katarungan ang

pagkabalam (delay) sa pagresolba ng kaso.

Kung kayo po ay pumayag na lumahok sa pag-aaral na ito, ang mga sumusunod ay

mangyayari:

1. Kayo po ay tatanungin na lumahok sa isang interbyu na aabutin ng mula 60

minuto hanggang 90 minuto.

2. Kayo po ay tatanungin hinggil sa mga sumusunod:

A. Pamamaraan sa pagresolba ng kaso sa loob ng Municipal Trial Court

B. Mga Kasong Naisampa

C. Pagtingin sa Hustisya

3. Kayo po ay tatanungin ng edad, socioeconomic status, at educational

background.

Maaari po kayong tumanggi na sumagot o tumanggi na sa paglahok sa pag-aaral

anumang oras na inyong gusto.

Ang mga record sa pag-aaral na ito ay kumpidensyal. Walang indibidwal ang

papangalan sa buong pag-aaral at sa halip ay bibigyan ng alias. Lahat ng tape at

transcript ay lalagyan ng koda at itatago at sa pagtatapos ng pag-aaral ay sisirain at

itatapon. Ang mananaliksik lamang ang tanging magkakaroon ng access sa mga

dokumentong ito.

37

Nais ko pong ipaalam na wala kayong makukuhang anumang uri ng benepisyo sa

paglahok sa mag-aaral na ito. Ngunit ang inyong ibabahagi ay mahalaga at kayo po ay

magkakaroon ng pagkakataon na mabasa ang resulta ng kabuuan ng pag-aaral.

Kayo po ay may kalayaang magtakda ng araw at oras ng panayam na paborable

sainyo. Kung sakaling kayo po ay may magastos sa pamasahe, ito ay aking babayaran.

Pinagbibigay-alam rin po ng mananaliksik na anumang oras ay maaari kayong

tumanggi sa panayam kahit kayo po ay pumayag na sa una. Ito po ay hindi

makakaapekto sa inyong pagkatao at kabuhayan.

Malaya po kayong tumangging lumahok sa pag-aaral na ito.

Kung mayroon po kayong mga katanungan ay huwag po kayong mag-atubli na

ipagbigay-alam sa akin sa mga numerong ito: 0939-258-0107, 525-5892 o sa adres na

ito: San Jose (Oco), Viga, Catanduanes (probinsiya) 0 1519 Benitez St, Paco, Manila

(lungsod).

Maraming salamat po!

Kayo po ay binibigyan ng kopya ng consent form na ito.

Ang partisipasyon sa pag-aaral na ito ay boluntaryo. Maaari kayong tumangging

lumahok sa pag-aaral, o itigil ang partisipasyon anumang oras. Anuman ang inyong

desisyon ay hindi makakaapekto sa inyong pagkatao o kabuhayan.

Ang inyong LAGDA ay nangangahulugan ng inyong paglahok sa pag-aaral, pagkatapos

basahin ang mga nasasaad sa taas.

___________________________________ _____________________________

Lagda ng Respondent Petsa

___________________________________ ______________________________

Lagda ng Mananaliksik Petsa