tuberkuloza pluca i pleure

8/18/2019 tuberkuloza pluca i pleure

1/28

Javna ustanova Mješovita srednja škola „ Hasan Kikić“ GradačacMedicinska školaMedicinska sestra-tehničar

MATURSKI RADTema: Tuerkulo!a "luća i "leure

#čenik: Mentor: $erma $umanović Hasanović dr% &dnan

Gradačac' maj ()*+


2/28

Sadržaj:

#vod%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%(

*% T#,.K#/01& 2/#3&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%4

*%* 2rimarna tuerkulo!a "luća%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5

(% 267M60/0G6J&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%8

4% T60/0G6J&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9

% 2&T0G$1&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9

5% K/&;6K& ;/6K&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%**

8% 76J&G$01&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*(

8%* 70T; ?7irect 0"served Treatment ;hort =ourse@%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*5

9% /6J>$J%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*5

9%*%*% /6J>$J M#/T6.16;T$T$ T#,.K#/01%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*+

9%*%( 2.A$=6J& ,0/;T6%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*8

9%*%4 ,=G A&K=6$&=6J&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*9

9%*% 1adaci medicinske sestre%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*9

B% K0M2/6K&=6J 2/#3$ T#,.K#/01%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%*B

1&K/J#>&K%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%()

/6T.&T#.&%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%(*

(


3/28

Uvod

Tuerkulo!a ?T, ili T,=@ je !ara!na olest koju u!rokuje akterija koja se širi !rakom

MCcoacterium tuerculosis%

$ajčešće se javlja kao tuerkulo!a "luća ' ali "onekad !ahvata i centralni nervni sistem

?meninDitis@' krvoEilni sistem ?milijarnaT,@'limFnisistem' Denitourinarni sistem ' kosti i

!Dloove%

/judi su oolijevali od tuerkulo!e od najstarijih vremena% Tuerkulo!a je "ostala najveći

"rolem u uro"i !a vrijeme industrijske revolucije' kada su Dradovi često ili "renatr"ani te joj

se "ri"isuje više od trideset svih smrti%

2ronalaskom antiiotika stre"tomicina' i!onia!ida' etamutola i riFam"ina ' liječenje

tuerkulo!e "ostalo je djelotvorno%&67; u kominaciji sa "renaseljenošću i ne!dravim uslovima u mnoDim Dradskim

"odručjima' skloništama !a eskućnike i !atvorima o"et su doveli do toDa da je tuerkulo!a

o!iljni javno-!dravstveni "rolem%

2rolem je "oseno !arinjavajući !oD toDa što su neki sojevi akterija tuerkulo!e

"ostali ot"orni ?re!istentni@ na antiiotike koji se koriste !a liječenje ove olesti%

7anas je tuerkulo!a jedna od najraširenijih !ara!nih olesti u svijetu i računa se da je njome

!araEeno i!meu dvije i tri milijarde ljudi% ;vake Dodine se !ara!i oko devet a umire oko tri

miliona ljudi%

Tuerkulo!a ?T,= @ je hronična nekrotri!irajuća'akterijska inFekcija koja je vodeći u!rok

smrtnosti medju !ara!nim olestima na svijetu% iri se "utem va!duha !ahvata "luća' mada

moDu iti !ahvaćeni i druDi orDani% #vodjenjem "rvih lijekova' roj ooljelih "očinje o"adati% #

"osljednjih *)% Dod% T,= "onovo "ostaje Dloalni "rolem u svijetu !oD H6AI&67; e"idemije'

"ovećanoD roja imiDranata i! !emalja sa visokom incidencom ooljelih' rasta siromaštva'

u!imanja droDe' ne"rihvatljivosti tera"ijskih reEima%

4


4/28

1. TUBERKULOZA PLUĆA

Tuerkulo!a "luća je !ara!na olest koju u!rokuje akterija koja se širi !rakom MCcoacterium

tuerculosis%

MCcoacterium tuerculosis je acil' aero' acidoalkoholo-re!istentan%1oD imunoloških

odramenih mehani!ama nosioca' "ritajeni acili' iako Dodinama Eive u orDani!mu nosioca' ne

i!a!ivaju olest' ali ostaju s"osoni da se reaktiviraju i da onda u!rokuju "roDresivnu i "o Eivot

o"asnu olest - tuerkulo!u%

0vu akteriju karakteriše s"oro ra!mnoEavanje' moDućnost Eivota kao intracelularnoD "ara!ita'

te moDućnost ostajanja u us"avanom stanju intracelularno u orDani!mu jako duDo vremena%

2renosi se uDlavnom kao ka"ljična inFekcija' a ka"ljice na va!duhu lako is"are i tako osušeni

acili ostaju duDo u !raku' u mračnom "rostoru moDu ostati Eivi mjesecima e! kontakta sadomaćinom%

slika *% MCcoacterium tuerculosi

* 6!vor:https://www.google.ba/search?q=Mycobacterium+tuberculosi&espv=2&biw=144&bih=!""&source=l#ms&tbm=isch&sa=

* https://www.google.ba/search?q=Mycobacterium+tuberculosi&espv=2&biw=144&bih=!""&source=l#ms&tbm=isch&sa=$&ve%=ah'(w)s

g'*'",,-h0'3*-m-56-ig7imgrc=8v"9g9s%p0%M-


5/28

$&ve%=ah'(w)sg'*'",,-h0'3*-m-56-ig7imgrc=8v"9g9s%p0%M

-

Tuerkulo!a se oično ra!vija nakon udisanja sitnih ka"ljica' koje u !rak dos"ijevaju kašljanjem

ili kihanje osoe !araEene MCcoacterium tuerculosis%#dahnuti acili tuerkulo!e najčešće se smještaju u donjim dijelovima "luća' te je to uoičajeno

mjesto "rimarne inFekcije% Tamo acili ivaju "roDutani od strane alveolarnih makroFaDa'

"osene vrste stanica imunološkoD sustava !aduEenih !a čišćenje "luća od svih stranih čestica

?Eivih i neEivih@% Meutim' makroFaDi nisu u stanju kontrolirati inFekciju' koja na"reduje

tijekom tri do četiri tjedna' dok konačno aktivirani makroFaDi i limFociti ne oDraniče acile

unutar t!v% Dranuloma%

Tijekom "očetnih nekoliko tjedana' acili tuerkulo!e moDu "utem krvi i limFe iti "reneseni'

doslovce u ilo koji orDan tijela% 0na tkiva i orDani koji se odlikuju visokim !asićenjem

?saturacijom@ kisika osoito su "oDodna !a ra!mnoEavanje ovih akterija% To su "rije sveDa

Dornji dijelovi "luća' mo!ak' kralješci' ure!i i duDe kosti% Mikoakterije su na i!vornom

mjestu inFekcije' u donjim dijelovima "luća oično iskorijenjene ?eradicirane@' no na udaljenijim

mjestima nala!e se Dranulomi koji su "re"uni Eivih acila' i koji ostaju "rikriveni sve do trenutka

kada nastu"aju "ovoljne okolnosti koje dovode do reaktivacije inFekcije%

2lućna tuerkulo!a ra!vija se kod manjeD roja ljudi čiji imunološki sustav ne us"ijeva !austaviti

i uništiti "rimarnu inFekciju%Kod "lućnoD T,=-a' "roširenost olesti moEe varirati' no e! učinkovite tera"ije olest vrlo r!o

na"reduje% .eaktivacija tuerkulo!e "osljedica je aktivacije mirujućih acila u udaljenim

mjestima% 0vakav tijek olesti via se u B) odraslih% Kada se reaktivacija odiDrava u "lućima'

najčešće !ahvaća vršne i straEnje dijelove Dornjih reEnjeva%

Tuerkulo!a "luca je češća meu starijima' oko (9 !ahvaća osoe u doi i!nad +5 Dodina% Tri

su temeljna ra!loDa !ašto ima više slučajeva meu starijima:

*% MnoDi stariji ljudi su se !ara!ili kada je tuerkulo!a ila češća'

(% ;tarenje moEe smanjiti djelotvornost imunološkoD sistema što moEe omoDućiti akterijama

"onovno aktiviranje'

4% ;tariji ljudi u ustanovama !a njeDu vjerojatnije su u uskom dodiru sa druDim starijim ljudima

koji su ri!ičniji !a doivanje tuerkulo!e%

5


6/28

1.1 Primarna t!"r#$o%a &$'a

2rimarna tuerkulo!a "luća nastaje kod "rve !ara!e mikoakterijama i daje

karakteristični "rimarni kom"leL koji se sastoji od "rimarnoD aFekta ?Ghonovo Earište -

"arenhimska le!ija u "lućima@ i uvećanih limFnih čvorova u medijastinumu%

2rimarni aFekt se u roku od oko 9 dana ra!vija u ti"ični ka!eiFicirani tuerkulum koji se u

"ovoljnom slučaju resorira% # ne"ovoljnom slučaju dola!i do kolikvacije'

kaverni!acije'limFoDene i hematoDene diseminacije i kanalikularnoD širenja%

2rimarna tuerkulo!a kod odraslih daje mali roj sujektivnih sim"toma i Fi!ikalno-

dijaDnostičkih !nakova' osim što se ra!vija imunitet ?alerDija@ na acil' a srećemo često i

eksudativni "leuritis%

1.( S"#ndarna t!"r#$o%a &$'a

sli;a 2.a.

+


7/28

6!vor:https://www.google.ba/search?q=a.&espv=2&biw=144&bih=!""&source=l#ms&tbm=isch&sa=$&ve

%=ah'(wihpuq-!@,,-h$Aq$'3bB6s56-ig7imgrc=acqC3p)6)lDM-

;lika (% "rika!uje kako su su"eriorni dijelovi "lućnih krila "rošarani sivo-ijelim ka!eo!nim

"odručjima i multi"lim "odručjima omekšanja i kavitacija%

0vaj olik tuerkulo!e nastaje u olesnika koji su "reoljeli "rimarnu tuerkulo!u i ra!vili

staničnu imunost "rotiv acila tuerkulo!e%

#"ala moEe iti "osljedica reinFekcije ili reaktivacije - većinom je riječ o reaktivaciji acila koji

su ostali u latantnom stanju u Earištima "rimarne tuerkulo!e%

#"ala se oično "ojavljuje u "lućnim vršcima i !natno rjee u druDim dijelovima "luća% 0čituje

se nekroti!irajućim Dranulomima% # središnjem dijelu Earišta dola!i do ra!mekšavanja' koje s

vremenom !ahvaća veće dijelove "luća i dovede do stvaranja šu"ljinja koje se na!ivaju

kavernama% 0ko kaverni dola!i do "lućne Firo!e%

.a!aranje krvnih Eila moEe u!rokovati masivno krvarenje u kaverne i hemo"ti!u% $akon što se acili tuerkulo!e "rošire i! "lućnih kaverni u druDe dijelove tijela' nastaje

ekstra"ulmonalna tuerkulo!a% ,acili se moDu "roširiti na tri načina: limFoDeno' hematoDeno i

aeroDeno kro! dišne "uteve%

8


8/28

,olesnik iskašljava acile koji su ušli u ronhe' a "roDutani !araEeni s"utum moEe dos"jeti u

Eeludac i dalje u crijeva% HematoDena i limFoDena diseminacija i reaktivacija acila u!rokuju

ekstra"ulmonalnu tuerkulo!u u rojnim orDanima' kao što su moEdane ovojnice' ure!i'

nadureEne Elije!de' e"ididimis' kosti i meka tkiva%

Sim&tomi:

;ujektivni sim"tomi "rimarne T,= su nekarakterisitični i "rema kliničkoj slici moEemo ih

"odijeliti na:

$a#i o!$i)i - većina je latentna' a moDu se javiti i maniFestni !naci ?mršavljenje' !amaranje'

suFerilne tem"erature nakon na"ora% # nekim slučajevima moEe se javiti "ovišena

tem"eratura od 4B o = ili ) o =' e! druDih sim"toma%

t"*#i o!$i)i - kada se !oD ne"ovoljnih uslova inFekcija širi' stvara se "rimarna kaverna' i!raEene

"romjene na limFnim čvorovima' "rimarna ka!eo!na "neumonija i diseminirana milijarna

tuerkulo!a' a !oD steno!e' o"strukcije Dranulacionim tkivom ili kom"resije ronha javljaju se

seDmentalne i loarne atelekta!e% Jako uvećani limFni čvorovi moDu dovesti do dis"neje' stridora

i cijano!e%

Kod nove tuerkulo!ne inFekcije' akterije "utuju od mjesta "rimarne le!ije u "lućima u limFne

čvorove u koje se "luća dreniraju%

&ko tjelesne oramene snaDe moDu su!iti inFekciju' ona ne na"reduje dalje i akterije "ostaju

neaktivne% Meutim' u djece se limFni čvorovi moDu "ovećati i "ritiskati ronhe ?šu"lje cijevi

kro! koje struji !rak@ u!rokujući metalni kašalj i moDu čak dovesti do s"lašnjavanja "luća

?kola"s "luća@%

1rak ?"neumotoraks@ ili tekućina ?"leuralni i!ljev@ u "rostoru "leure ?"lućne marame@ moEeu!rokovati !aduhu% 0ko jedne trećine inFekcija očituje se uvidu"leuralnoD i!ljeva% 0ko B5

"leuralnih i!ljeva u mladih odraslih osoa u!rokovano je svjeEom inFekcijom sa MCcoacterium

tuerculosis%

9


9/28

(. EPIDEMIOLO+I,A

Tuerkulo!a je olest u!rokovana akterijom M=0,&=T.6#M T#,.=#/0;6;% 2rema

"odacima ;vjetske !dravstvene orDani!acije *I4 svjetske "o"ulacije je !araEena T,=-om%

Godišnje u svijetu od ove olesti ooli 9 - *) miliona ljudi'od toDa B5 slučajeva je u !emljamau ra!voju'a umre 4 miliona' a od toDa 4))))) djece% # vro"i ras"on raširenosti T,=-a se kreće

od '4I*))))) na 6slandu' do *5I*))))) ooljelih u Ka!ahstanu%,osna i HerceDovina

"osljednjih Dodina ima (5)) N 4))) ooljelih i incidence od 8) N 9)I*))))) stanovnika% ;to"a

incidencije u o"štini 2rijedor u !adnjih 5 Dod% i!nosi *'BI*))))) stanovnika%0d T,=-a mo!e

ooljeti svako% T,= je vodeci inFektivni u!ročnik smrti kod !ena' uija Dotovo million Eena

Dodišnje što je više neDo svi u!ročnici maternalnoD mortaliteta !ajedno% 7jeca uDlavnom nisu

!ara!na' ali olest "rela!i na njih sa starijih% Aiše H6A inFiciranih umire od T,=-a neDo od ilo

koD druDoD u!ročnika% 0d tri ooljela od &67;-a jedan umire od T,=-a% 7o 5) odsto i!jeDlica

širom svijeta oluje od T,=% # e"idemioloDiji T,= najčešće "rimjenjujemo sledeće "arametre

"revalencijuIroj ooljelih na dan 4*%*(%' incidencijuIroj novoooljelih u toku Dodine'

mortalitet i !araEenost% # e"idemioloDiji se ističe !atvoren lanac uslova !a nastanak

olestiIdis"o!icija orDani!ma' i!vor !ara!e' "ut ulaska' "ut širenja i virulencija u!ročnika%

#koliko i!ostane samo jedan od ovih Faktora' do !ara!e neće doći%

6!vor !ara!e je uDlavnom olestan čovjek% 2ut "renosa je va!duh i! okoline olesnika' koji udiše

osoa ili više njih u njeDovoj li!ini% Aeoma rijetko se olest "renosi direktnim ili indirektnim

kontaktom sa ooljelim% 2ošto većina !araEenih i!acuje relativno malo acila' "renosenje T,=-

a se javlja nakon "roduEene eks"o!icije aktivnoj tuerkulo!i% Jedino su ljudi sa aktivnom olesću

kontaDio!ni% #la!na vrata su "luća i res"iratorni trakt% #disanjem acili dos"ijevaju u alveole u

kojima se ra!mnoEavaju i tu "očinje "rimarna tuerkulo!a% 6! "luća ona "utem krvi mo!e

dos"jeti i u druDe orDane "o"ut ureDa' mo!Da' Drkljana itd% 0vakvi olici T,=' ukoliko se

jave' nisu !ara!ni !a druDe ljude?*'('4@%

-. ETIOLO+I,A

Mada "ostoje i druDi acili koji moDu u!rokovati T,=' acil tuerkulo!e je Dlavni u!ročnik

nastanka olesti% 0tkrio Da je .oert Koch (%4%*99(%Dodine i "o njemu je acil i doio ime%

B


10/28

7anas je "o!nato više vrsta acila koji i!a!ivaju T,= kod ljudi i Eivotinja ?Aariatio hominis'

Aariatio ovis' Aariatio murium itd%@% $eki od tih ti"ova su "atoDeni !a čovjeka' neki uslovno

"atoDeni' ali "atoDeni !a Eivotinju dok su neki sa"roFiti u orDani!mu čovjeka% Malo druDačiji ti"

od acila tuerkulo!e je M=0,&=T.6#M &


11/28

"acijenata !araEenih acilom T,=% Medjutim ako je riječ o orDani!mu koji i! nekoD ra!loDa nije

ot"oran i samim tim nije s"osoan da se rani' olest na"reduje dalje% Tada će acili nastaviti da

se ra!mnoEavaju' te će se ra!viti sirasta "romjena?ka!einiFikacija@% ;iraste nekrotične mase

s"rečavaju dalji ra!voj akterija tako da moEe doći do o!dravljenja% # ne"ovoljnom toku olesti

ka!eo!ne mase se "ra!ne u disajne "uteve' ostavljajući šu"ljine?kaverne@ u kojima se nala!e

rojni acili% 2rimarna inFekcija nastaje ne"osredno nakon !ara!e acilom T,=% $akon što

čovjek udahne akterije T,=' one dos"ijevaju u alveole' Ddje ih na"adaju odramene snaDe

orDani!ma-makroFaDi i limFociti% $astaje s"eciFičan imunološki odDovor kojim se uijaju

akterije i "retvaraju inFicirani makroFaDi u sitne' tvrde' sivkaste tuerkule% # tuerkulima

akterije T,= moDu "er!istirati u makroFaDima' ali je njihovo dalje širenje i ra!mnoEavanje

oDraniceno% Aećina "rimarno inFiciranih se s"ontano i!liječi' tuerkuli kalciFiciraju' a inFekcija

"rela!i u latentnu% Takva latentna inFekcija moEe trajati doEivotno' a da osoa nikad ne ra!vijemaniFestnu olest% 2o!itivan tuerkulinski test je jedini doka! inFekcije%

Kada Dovorimo o aktivnoj T,= ' !nači da su "risutni klinički' laoratorijski i radiološki !naci' a

o!irom na !ahvaćenost orDanskoD sistema' olest moEe iti "lućna i i!van"lućna% Aan"lućna

T,= je rjedja od "lućne% .a!vijena olest mo!e nastati "onovnom inFekcijom?reinFekcijom@ ili

novom aktivacijom ?reaktivacijom@ latentnoD Earišta i! doa "rimarne T,=% ,akterija T,= se

mo!e "očeti ra!mnoEavati i aktivirati' ako je i! nekoD ra!loDa imunološki sistem oslaljen% $a

taj način nastaje maniFestna olest% Kod maloD roja "rimarno inFiciranih' inFekcija ne "rela!i u

latentnu Fa!u' već nastaje aktivna olest% $ajuDroEenija su djeca u "rvim Dodinama Eivota i osoe

sa kom"romitovanim imunitetom% ;tanja koja i!medju ostaloD do"rinose nastanku olesti su

!avisnost od alkohola iIili droDe' "ušenje' diaetes' maliDne olesti' siromaštvo' slaa ishrana'

duDotrajna imunosu"resivna tera"ija' H6AI&67; itd%

6munološka !ivanja kod T,= karakteriše skoro uvijek ti" imunološke reakcije% $osioci su

limFociti' kao imunokom"etntne i makroFaDi kao i!vršne ćelije% Kod "rave inFekcije

M.tuberculosis' u orDani!am stiDne sveDa *-4 "osto inhaliranih akterija% Tu ih FaDocituju

alveolarni makroFaDi% # nekom od tih makroFaDa koji nemaju dovoljno snaDe' acili se

intracelularno ra!mnoEavaju% 1oD toDa dola!i do uništenja makroFaDa i osloadjanja klica%

/imFociti u dodiru sa antiDenom osloadjaju medijatore' t!v% limFokine?hemiotaktički Faktor'

Faktor inhiicije miDracije' mitoDeni Faktor' limFotoksin@% .eakcija je s"eciFična i dovodi do

**


12/28

naDomilavanja i dioe makroFaDa i limFocita koji su došli i! krvi% MakroFaDi i! krvi "od dejstvom

limFokina "ostaju s"osoni da se na mjestu inFekcije FaDocituju i uijaju mikoakterije%

1araEena osoa je osoa u čiji su se orDani!am uselile mikoakterije T,= i kod koje su nastale

odDovarajuće tkivne "romjene% Takve osoe "rvih 4-9 nedelja ne odDovaraju na

tuerculin?"realerDijsko ra!dolje@% Kada se ra!vije alerDija' činioci odrane ?imunitet@ lokiraju

i ra!araju akterije "ri svakoj novoj inFekciji ?su"erinFekciji@' koja se !ato samo "od "osenim

okolnostima moEe na!vati olest%?*'('4@

0. KLASIIKA2I,A

Tuerkulo!a se is"oljava u dva Dlavna olika

a@ "rimarna T,= "lućna?"rimarni kom"leks@

@ "ost"rimarna T,= "luća ?"ost"rimarni kom"leks@

2rimarna T,= se Formira u toku "rimarne inFekcije' na mjestu Ddje je acil tuerkulo!e i!a!vao

"rimarnu !a"aljensku reakciju% Tu dola!i do ra!voja t!v% 2rimarnoD aFekta ra!ličite veličine ?od

nekoliko milimetara do nekoliko centimetara@% ;am "rimarni kom"leks se sastoji i! "rimarnoD

aFekta ?G0H$0A0 Eariste@' tj% "arenhimske le!ije u "lućima koja se rijetko radiološki otkriva' iuvećanih limFnih Elije!da ?T,= lCm"hoDlandularum hili@ u mediastinumu' a koje uvijek

nala!imo kod radioloških "reDleda ovoD olika T,=% 2rimarni aFekt se u roku od 9 dana ra!vija

u ti"ični ka!eiFicirani tuerkul% # "ovoljnom slučaju "rimarni aFekt se resoruje' osiFikuje'

kalciFikuje ili on Firo!ira% # ne"ovoljnom slučaju dola!i do kolikvacije' eliminacije'

kaverni!acije' limFohematoDene diseminacije ili kanalikularnoD širenja% 7ola!i i do "romjene u

limFnim Elijedama koje su i!raEenije kod odraslih neDo kod djece%

Milijarna tuberkuloza nastaje "oslije akutne hematoDene diseminacije acila T,= i!

ooljeloD limFnoD čvora u limFotok ?%uctus thoracicusGve#a cava superiorG%es#o srceGarteria

pulmo#alisH. 0vo "redstavlja akutni olik širenja T,=% &ko mikoakterije "rodru u "lućne vene

i i! njih u lijevo srce' klice se šire "o cijelom orDani!mu' "a se ra!vija ge#erali>ova#a mili)ar#a

tuber;ulo>a. 6s"oljava se rojnim sitnim čvorićima' veličine !rna "rosa lokali!ovanih u "lućima i

cijelom orDani!mu% 0vi čvorići moDu iti "roliFerativnoDa' eksudativnoDa ili miješanoD ti"a%

*(


13/28

$astanku milijarne tc "oDoduju olesti koje dovode do "ada odramenih s"osonosti

orDani!ma%

Postprimarna TBC pluca% ;ve olici tc koji nemaju nikakve ve!e sa "rimarnom tc

s"adaju u "ost"rimarnu tc% 2ost"rimarna tc se najčesće javlja i jer je kod nje is"ljuvak oilan'

"a "redstavlja i!vor velikih inFekcija% 2ost"rimarna tc se ra!vija u !amasima'koji su

medjusono ra!dvojeni "eriodima anatomskoD i kliničkoD mirovanja% ;vaki novi !amah !nači

nove le!ije na "lućima% MoEe se ra!viti direktim širenjem "rimarne le!ije ili "rodorom limFnoD

čvora u ronh te širenjem "o "lućima% 0na nastaje i reaktivacijom mirnih "rimarnih Earista u

"lućima i eD!oDenom su"erinFekcijom ?rijetko@% Kad u orDani!mu "acijenta dodje do "ada

odramenih s"osonosti' te mirujuće mikoakterije se "očnu dijeliti i rasijavati "rvo "o okolini

stare le!ije' a kasnije i "o ostalim dijelovima "luća%D!oDena su"erinFekcija je moDuća samo kodonih "acijenata koji su "oslije "rimarne inFekcije "ostali tuerculin neDativni% 2ost"rimarne

"lućne le!ije "rola!e "rvo kro! "reeksudativnu Fa!u ?va!odilatacija' urenje alveolarnoD e"itela'

FaDocito!a mikoakterija i njihovo mnoEenje u makroFaDima @% 1atim nastaje eksudativna Fa!a

?va!odilatacija' Firino!ni eksudat' histiociti' "olimirFonukleari' limFociti' mikoakterije i!van

ćelija @ u kojoj roj klica u le!iji !avisi od odramene s"osonosti orDani!ma% 0snovna Earista

"redstavljaju ka!eo!na le!ije koje sadrEe veliku koncentraciju acila% Kolikvacijom ka!eo!noD

Earista nastaju kaverne% Kaverna je ti"ična !a "ost"rimarnu tc' i!vor je i rasadnik novih le!ija u

"lućima i i!vor širenja tc uo"ste% MoEe iti ronhioDena' DanDlionarna i ronhiektatična%

;klerotični i cirotični olici tc nastaju sekundarno nakon duDotrajnoD liječenja% ;klerotični

"roces mo!e "ostojati u seDmentu' lousu ili cijelom "lućnom krilu% 1oD toDa moEe doći do

"ovlačenja medijastinuma i srca "acijenta u stranu' do "ojave Firotoraksa' "ovlačenja

dijaFraDme' te druDih deFormiteta%

Ka!eo!ni olici tc "luća !ahvataju cijeli lous ili njeDov veći dio% /imFne Elije!de nisu uvećane'

!a ra!liku od "rimarne ka!eo!ne tc%


14/28

Tuberculosis fibrosa densa N anatomska osnova ovoD olika su tuerkulo!ni čvorići i Firo!no

tkivo koje je nastalo u toku diskretnih hematoDenih !amaha diskretne milijarne tc%

Tuberculosis fibrosa diffusa cum emphysemate N kod ovoD olika Firo!na kom"onenta je jako

i!raEena od samoD "očetka% 0Dnjišta su hematoDenoD "orijekla i "roduktivna' a nastaju

istovremeno i simetrično u oa "luća%

Tuberculosis pulmonum ulcero-fibrosa Novaj olik se moEe ra!viti i! "rethodna dva olika'

kada nastane ra!mekšanje Dru"isanih tuerkulo!nih čvorića i kada se stvore ulceracije i kaverne%

2roces se !atim širi ronhoDeno u a"ikokaudalnom smjeru i "oste"eno !ahvata sve veće dijelove

"luća%?'5'+@

3. KLI/I4KA SLIKA

2ostoje neki i!vjesni !naci koje !a"aEamo na osoama kod kojih "očinje ra!voj tc% Jedan od

"rvih !nakova je Duitak a"etita% 0soa koja je do tad imala doar a"etit' "ocinje da "roira%

TraEi hranu koje nema' a i ako je ima' jedva da nešto i "ojede% 2oste"eno a"etit "ostaje sve slaiji

i nastu"a mršavljenje% Aeć na samom "očetku olesti dola!i do laDanoD "orasta tem"erature 48'*-

48'4 ste"ena% 2onekad se u !oru "ojavi vrlo laDo !nojenje koje niko i ne "rimjeti% MoDuće je da

se tc javi naDlo sa akutnim sim"tomima olesti% 0dmah se javlja visoka tjelesna tem"eratura' i

druDi teški !naci olesti% $ekad' već u "očetku' ili nešto kasnije se javljaju sitna kašljucanja%

6s"ljuvak je u tim trenucima uDlavnom e! ikakvoD naročitoD i!Dleda% Javlja se i lako ljedilo'

ali jaDodice ostaju rumene ili crvene% ,acili na"adaju hilusne Elije!de' koje "ostaju uvećane% To

je naročito i!raEeno kod djece% 7jeca sa uvećanim limFnim Elije!dama su oično ledunjava' sa

nešto uvećanom Dornjom usnom i nadraEenim no!drvama% >esto se javlja lako !a"aljenje očiju%

Javljaju se sitne' tvrde' e!olne Elije!dice na vratu% 7jeca su mršava i tjelesno !aostala' o!iljnai suviše mirna !a svoje Dodine% Kašalj je vrlo čest' sličan velikom kašlju' "odmukao i duok%

Guitak a"etita je redovan' a moDu se javiti i "ovraćanja "raćena "rolivom% Grudni koš je u!an i

mršav% Tem"eratura neredovna' nestalna i "romjenjiva%

*


15/28

Kod odraslih sim"tomi tc se u velikoj mjeri "okla"aju sa sim"tomima druDih olesti' odnosno

nisu s"eciFični već uDlavnom o"šti% $ajčesće se javljaju umor' ra!draEljivost' "ovećana

tem"erature' "ovećano !nojenje' smanjenje ili Duitak a"etita' Duitak tjelesne mase' lu"anje

srca' malokrvnost% 0vi sim"tomi se javljaju "rije oštećenja "luća% $akon toDa se javljaju kašalj i

iskašljavanje% Kašalj je "roduktivan' is"ljuvak slu!avo-staklastoD i!Dleda "omješan sa va!duhom

što Da čini "jenušavim' u njemu su "risutne "rimjese krvi% Hemo"ti!ije su oilne' duDo traju i

teško se !austavljaju' "a "acijentu moDu da uDro!e Eivot% ;"utum je oDat u!ročnikom tc-a%

Javlja se ol u vidu tištenja koji je i!raEeniji na ooljeloj strani% 6stovremeno !oD !ahvaćenosti

"leure' javlja se ol "ri disanju? Dleoro%y#iaH% &ko su !a"aljenske "romjene !ahvatile veći dio

"luća' javlja se oteEano disanje?%ysp#ea@% Kasnije kod hroničnoD toka olesti' vitalni ka"acitet

"luća se stalno smanjuje' "a osoa kontinuirano loše diše% 2rema kliničkoj slici "rimarnu tc

dijelimo na lake olike sa smanjenim a"etitom' r!im !amaranjem' suFerilnim tem"eraturamanakon na"ora' erythema #o%osum' konjuktivitisom itd%

&kutnu Denerali!ovanu milijarnu tc "acijent do!ivljava kao akutnu inFekciju?visoka

tem"erature "reko 4B ste"eni' dis"neja' suvi kašalj' Duitak a"etita@% ;vaki "ad tem"erature

i!a!iva "roFu!no !nojenje% 2us je više ur!an neDo što odDovara tem"eraturi%

&kutna "lućna milijarna tc se moEe javiti kao asFiktični olik?asFiksija' kaheksija' visoka

tem"erature do ) ste"eni' sla kašalj i is"ljuvak' hemo"ti!ije@ ili kao kataralni olik ?diFu!ni

ronchitis' ins"iratorni "ukoti' i!mijenjeno disanje' tahi"neja' kašalj' slu!avi-Dnojava

eks"ektoracija i "ištanje u "lućima @%

6! ovoDa se vidi da su sim"tomi tc-a uDlavnom o"šti' mada "ojedini olici tc-a imaju

karakteristične i s"eciFične sim"tome?*'(@%

5. DI,A+/OZA

2ravovremeno "ostavljanje tačne i adekvatne dijaDno!e je od "resudnoD !načaja !a us"ješno

liječenje% 2ostoji nekoliko metoda i načina !a "ostavljanje tačne dijaDno!e' što je "rvi korak u

"rocesu liječenja%

Mikroskopski pregled ispljuvka je najjeFtinija i naj"ou!danija metoda koja se moEe

u"otrijeiti na svim mjestima%#vijek se is"ituju 4 u!orka% &ko je jedan u!orak "o!itivan' a druDi

*5


16/28

neDativan' nala! je najolje "otvrditi još jednim "o!itivnim u!orkom ?uvijek su moDuće Dreške u

"isanju i dr%@% Mikrosko"ski se aacili tc-a' odnosno acido-alkoholno re!istentni acilli

doka!uju "reDledom s"utuma oojenoD "o 0iehlG@eelse# metodi%

,roj nadjenih acila je vrlo vaEan "odatak' te se !a kliničku "rocjenu u!imaju sledeći

re!ultati

- u cijelom ra!ma!u je nadjeno 4-B acila O

-u cijelom ra!ma!u je nadjeno *) ili vise acila OO

-u cijelom ra!ma!u je nadjeno ** ili vise acila OOO

Kuturelna dijagnostika. $ala! acidore!istentnih acila u "re"aratu' mora iti "otvrdjen

i!olacijom' odnosno kultivisanjem acila na ,oewe#stie#-ovoj "odlo!i% 2o!itivna akteriološka

kultura na M% tuberculosis je itna !a dijaDno!u i odredjivanje lijekova !a liječenje tuerkulo!ne

klice odredjenoD olesnika% 2osto M. tuberculosis raste relativno s"ore !a laoratorijskudijaDno!u trea sedmice% ( N 4 dodatne sedmice su "otrene !a odredjivanje osjetljivosti na

lijekove' što čini odluku o tretmanu "acijenta "rilično teškom%

BCT!C TB radiometrijska metoda. ;a ,&=T= metodom se rEe otkrije rast acila tc'

rEe se diFerencira osjetljivost M.tuberculosis od ostalih mikoakterija i odredi osjetljivost na

antituerkulotike% 2risutnost mikoakterija se sa ,&=T= sistemom otkriva !a *) dana'a

"rili!no isto toliko dana je "otreno !a odredjivanje osjetljivosti% 0va metoda se koristi kada

nam je "otrena hitna dijaDno!a' a nismo siDurni u "ostojanje olesti% ,udući da hronični kašalj

moEe nastati i !oD "ušenja' hroničnoD ronhitisa itd%' mnoDi u!orci će iti neDativni% # dorim

"roDramima 5 N *) "osto olesnika su "o!itivni% Moraju se testirati svi olesnici sa kašljem'

naročito oni sa i!raEenim Duitkom tjelesne teEine ili nekim druDim sim"tomima koji moDu

uka!ati na tc%

"adiogram pluca.Teško je dijaDnostikovati tc samo sa radioDramom% Takav olesnik se

nikad ne liječi' a da nije is"itan is"ljuvak% .adioDram je sku" i ne"ou!dan% ,olesnici se često

liječe od tc-a' a da nisu ni olesni% .adioDrami su "onekad "otreni' naročito !a teške

"ojedinačne slučajeve' kod H6A "o!itivnih kod kojih se sumnja na tc%

Tuberkulinski test je manje "ou!dana metoda dijaDnostike u slaije ra!vijenim !emljama%

>esto !oD neuhranjenosti' teških olesti kao što je H6A inFekcija' teška tc' tuerkulinski test

moEe iti sla ili čak i neDativan iako je "acijent olestan% $a taj način neDativan tuerkulinski

*+


17/28

test ne isključuje tc% 7ijete moEe iti slao "o!itivno na test !oD vakcinacije ,=G-om' a u

mnoDim !emljama veliki roj odraslih će iti "o!itivno !oD ranije inFekcije u djetinjstvu%

Tuerkulin je Filtrat tečnih kultura acila tc% 2rve tuerkuline je "ri"remio sam .oert

Koch% 2ročišćeni "re"arat tuerkulina je 227% 0n nije toksin% # !dravih osoa koje nisu ile u

kontaktu sa acilom tc' ne i!a!iva reakciju' !a ra!liku od onih koji su inFicirani ili su to ili%

2ostoji više tuerkulinskih "roa ?Mantu' 2irke' Moro @' a najčešće se i!vodi Mantu "roa%

# koEu "odlaktice se uri!Da )'*ml tuerkulina ?5 jedinica @% 2oslije +- 9 h u osjetljivih osoa se

javlja crvenilo i otok oko mjesta uri!Davanja% # centru otoka se javlja !adeljanje ?induracija @%

2roa se čita 4 N dana nakon uri!Davanja' tako što se mjeri "rečnik induracije' a ne crvenila%

2roa je "o!itivna' ako je induracija veca od mm% 2o!itivna "roa o!načava da je osoa ila u

kontaktu sa acilom tc ili je skoro vakcinisana%

Slika 3. Snimak pluca napadnutih od strane Mycobacterium tuberculosi

2 6!vor:https://www.google.ba/search?q=Snimak+pluca+napadnutih+od+strane+Mycobacterium+tuberculosi&esp=2&biw=!""#&bih=$%%&source=lnms&tbm=isch&sa=&ed=#ah'()wi*"($$,--hl0(1Sk3'45'03ig36imgrc=b789b-M;4l8M


18/28

Slika @. (oAni tuberkulinski test

6!vor:https://www.google.ba/search?q=bronhoskopia+pluca+i+koBni+tuberkuloBni+test&esp=2&biw=!""#&bi

h=$%%&source=lnms&tbm=isch&sa=&ed=#ah'()wC$"DE$d--hi(@o( 1SqF-045'03ig3

4 htt"s:IIPPP%DooDle%aIsearchQRSronhosko"ijaO"lucaOiOko!niOtuerkulo!niOtestes"vS(iPS*)ihS8++sourceSlnmstmSischsaSUvedS)ah#KPjL828d//&hViK5oKH;R.&/6WX,iD,

*9


19/28

5.1DOTS 6Dir")t O&7"rv"d Tr"atm"nt S8ort 2or7"9

=iljevi:

*% "ovećati ka"acitet !a otkrivanje slučajeva

(% osiDurati i ostvarivati "ristu" T,= "roDramu !a "oseno osjetljive Dru"e

4% odrEavati kontrolu ot"ornosti na lijekove "utem ranoD otkrivanja i eFikasnoD liječenja novih

slučajeva i odDovarajuće "osto"anje sa slučajevima ot"ornosti na lijek

% usvojiti novu ;trateDiju !a su!ijanje T,=-a i jačanje 70T;-a u cijeloj !emlji

7eFinicija slučaja ooljeloD od T,=%

Takodje se smatra novootkrivenim slučajem tuerkulo!ni olesnik e! doka!anoD ,K%' a sa

"ostojećim relevantnim "arametrima karakterističnim !a T,= kao što su:a@ "rocjena kliničara da olesnik ima kliničke !nake i Iili sim"tome kom"atiilne !a T,=Y i

@ rentDenska slika "luća sumnjiva na T,=' e! odDovora na antiiotsku tera"iju' u!

isključivanje moDućih druDih u!ročnika%

6nFektivnim olesnikom se smatra samo onaj olesnik sa ,K% "o!itivnim s"utumom%

.ecidivIrela"sni slučaj T,= je slučaj olesnika koji je i!liječen od ilo koje Forme T,=' nakon

"unoD kursa atituerkulo!ne tera"ije' a koji je "ostao ,K% "o!itivan ili "rocjenom kliničara da se

radi o recidivu olesti%

$eus"ješnim liječenjm se smatra ono liječenje Ddje je olesnik koji je još "od tera"ijom ' ostao

ili "ostao "onovo ,K% "o!itivan' 5 mjeseci ili više nakon "očetka liječenja ili onaj olesnik koji

je io ,K% neDativan "rije ot"očinjanja tera"ije' a "ostao ,K% "o!itivan nakon druDoD mjeseca

tera"ije%

/iječenje nakon "rekida tera"ije%,olesnik koji je "rekinuo tera"iju nakon druDoD mjeseca ili više' i vratio se sa ,K% "o!itivnim

s"utumom ili ,K% neDativnim s"utumom' ali sa još uvijek klinički ili radiološki vidljivom T,=%

*B


20/28

Hronična T,=%

,olesnik koji je ostao ili "onovo "ostao ,K% "o!itivannakon "rovedenoD kom"letnoD' u

"ot"unosti "raćenoD reEima tera"ije%

7eFinicija slučajeva je osnova !a: reDistraciju i "rijavljivanje' i!vjestavanje ?kvartalno'

"oluDodišnje' DodišnjeY a u slučaju e"idemije dnevno i sedmično@' kao i!a odredjivanje

tera"ijskih kateDorija%

. LI,E4E/,E

0snovni ciljevi liječenja tc-a su s"rečavanje ra!voja olesti' uklanjanje smetnji i!a!vanih

olešću' s"rečavanje ra!voja kom"likacija' očuvanje radne s"osonosti' i uključivanje "acijenta

u društveni Eivot%

;to"a smrtnosti !a neliječene tuerkulo!ne olesnike i!nosi ) N +) "osto% 0dDovarajućim

antiioticima' tuerkulo!ni slučajevi sa osjetljivom klicom moDu se i!liječiti u "rocentu većem

od B) "osto% #s"ješno liječenje tc-a !avisi od dore saradnje i!medju ljekara i "acijenta'

odnosno druDih !dravstvenih radnika% #vodjenjem 70T; strateDije ?7irect 0served Treatment

;hort =ourse @liječenja tc' "ostiEe se dora kontrola i s"rečava multire!istencija%/iječenje

"odra!umjeva kominaciju i!onia!ida i riFam"icina' koji se daju najmanje + mjeseci' i

"ira!inamida koji se koristi u "rva ( ili 4 mjeseca liječenja% 0vo liječenje se odnosi na

kratkotrajni kurs hemotera"ije% >etvrti lijek je ethamutol se "onekad dodaje' ako ljekar smatra

da se radi o re!istentnim acilima na lijekove% ;ve više i više !emalja "re"o!naje da na neki

način sku"lji +% ili 9% mjesečni reEim liječenja koji sadrEi riFam"icin' !a"ravo štedi novac' jer

djeluje rEe% Takva je hemotera"ija i sluEeno "re"oručena od strane ;vjetske !dravstvene

orDani!acije ?VH0 @ i 6#&T/7 ?6nternational #nion &Dainst Tuerculosis /unD 7isease @%

$acionalnim "roDram !a tc ,6H uvedenim *BB% Dodine' kao i njeDovom "rvom revi!ijom

*BB+% i druDom revi!ijom *BB9% je uključena "rimjena 70T; strateDije u našoj !emlji% 2rije

uvodjenja 70T; tretmana trea voditi računa o tome da li se radi o novootkrivenom slučaju tcili o recidivu' !atim deFinisati da li se radi o ,K "o!itivnoj ili neDativnoj tc% 0va Fa!a tretmana

mora ouhvatiti "rimjenu ili 5 lijekova istovremeno u inten!ivnoj Fa!i liječenja% 2rihvaćen je

kratkotrajan kurs o"serviranih od + ili 9 mjeseci% 7akle' sve vrste tc se liječe "o +% ili 9%

mjesečnom reEimu%

()


21/28

estomjesečni reEim se sastoji u inicijalnoj Fa!i liječenja ?dva mjeseca @ od četiri lijeka

i!onia!id' riFam"icin' "ira!inamid' etamutol% # Fa!i nastavka liječenja ?četiri mjeseca @

"rimjenjuju se dva lijeka i!onia!id i riFam"icin u istoj do!i kao i u "rvoj Fa!i% 0 vaj reEim se

koristi !a liječenje novootkrivenih slučajeva tc%

0smomjesečni reEim se sastoji u inicijalnoj Fa!i liječenja od 5 lijekova ?i!onia!id' riFam"icin'

"ira!inamid' etamutol i stre"tomCcin @ u trajanju od dva mjeseca i jedan mjesec lijeka

?i!onia!id' riFam"ici' "ira!inamid' etamutol @a u Fa!i nastavka liječenja 5 mjeseci ?i!onia!id'

riFam"icin' etamutol @ u dnevnoj tera"iji% 0vaj reEim se "rimjenjuje !a liječenje recidiva' nakon

"rekida lijecenja i kod tera"ijskoD neus"ijeha% 6dealno' liječenje i trealo iti direktno nad!irano

?što !nači da se vidi da je olesnik u!eo svaku do!u lijeka @ arem u "rva dva mjeseca' kada se

"rovodi hos"itali!acija% 2acijent moEe dola!iti u amulantu ili !dravstvenu ustanovu "o svaku

do!u% 2roDram donosi i način "onovljenoD "o!ivanja olesnika' koji su se "restali javljati naliječenje ili "restali dola!iti "o svoje do!e lijeka%

to se tiče kom"likacija u liječenju trea i!dvojiti "ojavu he"atitisa' koEne "reosjetljivosti'

"eriFerne neuro"atije koja se moEe liječiti i "iridoksinom% .ijetko se javljaju vrtoDlavica'

konvul!ije' u"ala očnoD Eivca' hemolitička anemija' To je najčešće "osljedica nus"ojave dejstva

i!onia!ida% .iFam"icin moEe i!a!vati he"atitis' koEne reakcije' Dastroitestinalne reakcije'

tromocito"eničnu "ur"uru' Ferilne reakcije !a vrijeme intermitentne ili ne"ravilne tera"ije%

tamutol se mora davati u stroDo "re"ručenim do!ama' jer njihovo "rekoračenje moEe i!a!vati

slje"ilo% MoEe još dovesti do he"atitisa' koEne "reosjetljivosti' "eriFerne neoro"atije% 2ira!inamid

i!a!iva slične smetnje i nus"ojave kao i "rethodno navedeni lijekovi%

.1.1. LI,E4E/,E MULTIREZISTE/T/E TUBERKULOZE

Tuerkulo!a ?T,@ se rutinski liječi u"otreom standardna lijeka i! "rve linije ore "rotiv T,%

#koliko se oni "oDrešno koriste ili se "oDrešno uvedu u tera"iju ?kada se lijekovi u!mu u

"oDrešnoj kominaciji' ili manje od lijeka' u nedovoljnim do!ama @moEe se ra!viti

multire!istentna T,

- T, ot"orna na više lijekova ?multi %rug resista#t E ili M7.-T, @% M7.-T, je olik

olesti ot"oran na naj!načajnije lijekove !a T, N i!onia!id i riFam"icin% M7.- T,se duEe liječi

lijekovima i! druDe linije lijekova koji su sku"lji i imaju teEe nus"ojave% #koliko se ti lijekovi

(*


22/28

!lou"otrijee ili ne"ravilno koriste moDu dovesti i do ra!voja ekstremno re!istentne T,

?eCtesively %rugresista#t E H.T,= ot"orna na više lijekova je "osljedica nus"ijeha $acionalnoD

"roDrama !a T,=% # slučaju "ojave M7.- T, na ras"olaDanju su sledeći lijekovi:etionamid'

cikloserin' kanamicin' ka"reomicin' makrolidni antiiotici' aminoDliko!idi' kominacija

amoksicilina i klavulanske kiseline' ci"roFloksacin i ostali hinoloni% ,rojne !emlje sa dorim

"roDramima kontrole T,-a su "rika!ale da 5) N +) "osto "acijenata sa M7. N T, se mo!e

i!liječiti' dok je roj i!liječenih slučajeva U7. N T, veoma ni!ak%

;vih *4 !emalja sa najvećom sto"om M7. N T, je u vro"skom reDionu ;10% 2rocijenjuje

se da "ostoji 8) ))) slucajeva M7. N T, u vro"i od čeDa je 9) "osto reDistrovano u 6stočnoj

vro"i% 0d slučajeva sa M7. N T,- om *5 "osto njih ima teški olik olesti U7. N T, koja je

Dotovo nei!liječiva% # vro"i su dokumentovana "rva dva slučaja U7. N T,-akoja je ot"orna na

sve lijekove i! "rve i druDe linije' "a je samim tim skoro nemoDuće i!liječiti% T, ot"orna nalijekove "ojavljuje se načešće u socijalno osjetljivim Dru"ama kao sto su eskućnici'

alkoholičari' narkomani' !atvorenici koji dijele iDle itd%

7r!ave moDu da s"riječe M7. N T, oe!jedjujući da se njihovi "roDrami kontrole T,

s"rovode u skladu sa Medjunarodnim standardima ore "rotiv T,% 0ni uključuju "ravilnu

dijaDno!u i tera"iju' oe!jedjenje redovnih i "ravovremenih is"oruka lijekova !a liječenje'

"ravilno u"ravljanje anti T, lijekovima i davanje "odrške "acijentima da i se maksimali!ovalo

s"rovodjenje "ro"isanih reEima liječenja' liječenje osoa sa M7. N T, i U7.- T, vršiti u

centrima sa maksimalnom ventilacijom i minimalnim kontaktom sa druDim "acijentima ?naročito

onima sa H6A- om @' "rije sveDa u ranim Fa!ama "rije neDo što liječenje doije "riliku da smanji

inFektivnost% # medjuvremenu drEave trea široko da "romovišu 2ovelje "acijenata !a liječenje

T,-koja navodi "rava i odDovornosti "acijenata sa T, i njihovih "orodica'%

.1.( PRE;E/2I,A BOLESTI

6s"ravno liječenje "acijenata je najolja mjera

"revencije olesti% Mjere "revencije su

- sterili!acija iskašljaja'"osteljine itd% 7irektno sunčevo svijetlo uništava M% tuerculosis !a

5min%6!laDanje ;uncu u tro"skim krajevima je doar način "revencije% $atrijumov hi"ohlorid

uništava M% tuerculosis' ali se mora u"otreljavati u staklenim "osudama jer uništava metal% M%

((


23/28

tuerculosis se uništava !a ()min% "ri tem"eraturi od +)) ste"eni' a nakon 5min "ri tem"erature

od 8)) ste"eni% 2a"irne maramice trea uništiti ne"osredno nakon u"otree i to s"aljivanjem% to

se tiče hiDijene okoline' cilj je smanjiti o"asnost !ara!e iskašljajem nedijaDnostikovanoD

olesnika% MoDu se "rimjeniti sledeće mjere

- smanjiti "renaseljenost Ddje Dod je to moDuće' "ooljšati "ro!račivanje kuća' u"o!oriti

svakoD da je "ljuvanje ruEna i ne"rihvatljiva navika' te utom smislu s"rovesti !dravstveno

"rosvećivanje%

.1.- B2+ ;AK2I/A2I,A

# onim dijelovima svijeta Ddje je olest česta' koristi se vakcina odEivih'atenuisanih ?oslaljenih @ mikoakterija' koji su i!Duili svoju virulenciju' a "otiču od soja

ovine T,=' M% ovis' koji se Dodinama u!Dajao u laoratoriji%

,=G vakcina "o 1akonu o oave!noj imuni!aciji ?"ošto s"adamo u !emlje sa visokom

incidencijom @ je oave!na "o rodjenju%0vim i!jeDavamo milijarnu tc i meninDitis kod djece%

,acili stimulišu imunitet' "ovećavaju ot"ornost orDani!ma' s"rečavaju širenje M% tuerculosis

unutar orDani!ma' ali ne s"rečavaju inicijalnu inFekciju% 7akle' nakon vakcinacije u!ročnici tc

moDu ući u orDani!am' ali u većini slučajeva će ih "ojačane odramene snaDe orDani!ma

nad!irati ili uništiti% ,=G vakcina "omaEe !aštiti u djetinjstvu' ali kasnije Dui nešto na svojoj

eFikasnosti% ,udući da je Dlavni eFekat vakcinacije novorodjenčadi !aštita djece' a kako su djeca

koja oluju od "rimarne tc rijetko !ara!na' ,=G vakcina ima vrlo mali eFekat u smanjivanju

roja !ara!nih slučajeva u odrasloj "o"ulaciji% 7a i se ovi smanjili' daleko vaEnije je "ravilno i

us"ješno liječenje ,K "o!itivnih olesnika%

,=G vakcina se daje intradermalno' u količini )'*ml% $a mjestu uoda se Formira ula

"romjera + N 9mm% #ada se u koEu nadlaktice' sa s"oljne strane' na Dranici Dornje i srednje

trećine% $akon (h više nema vidljivih !nakova uoda% 2oslije 5- + sedmica javlja se čvorić "romjera 4- 5 mm% Kasnije se još "oveća i doije ljuičast i!Dled% Konačno se "rovali' a na

njeDovom mjestu ostaje krasta% Kada ona ot"adne' Formira se oEiljak%

7jurica ;% ' 6nterna medicina' Aiša medicinska škola ,eoDrad ()))%

(4


24/28

.1. Zada)i m"di)in7#" 7"7tr"

Medicinska sestra I tehničar "omaEe ljekaru u !aštiti !dravlja i liječenju "acijenta%

Komunikacija "redstavlja doEivotni "roces učenja !a medicinske sestre% Jer one svakodnevno

komuniciraju s "acijentima i njihovim oiteljima% Moraju se !nati nositi s ijesom i de"resijom'demencijom i "siho!ama' s radošću i e!nadnošću Kro! sve to "rola!e !ajedno sa svojim

"acijentima i u tim' !a njih i!ra!ito teškim trenucima' moraju im iti čvrst oslonac' dati im vjeru i

nadu%

- i!vršiti sva "redavanja "acijentu neo"hodna !a ovu vrstu olesti ?"sihička "ri"rema@

- "acijentu ojasniti da je "restanak "ušenja oave!an ?ukoliko se radi o "ušaču@

- riDa oko reEima ishrane

- davanje odreene tera"ije

- u!imanje i slanje iološkoD materijala na laoratorijske anali!e%

- sestra "ri"rema "acijenta !a "reDled te sve druDe intervencije ra!nih vrsta

- ciljano i savjesno "romatrati olesnikovo stanje

- "ravodono "re"o!nati "ojavu kom"likacija i uočiti "oDoršanje stanja

- "rovoditi "ostu"ke koje "ro"iše liječnik

- "ro"isati i "rovoditi "rimjerene sestrinske intervencije


25/28

tuberculosa H.6s"oljava se "romuklošću koja traje' olovima "ri Dutanju% Javlja se više Dodina

nakon "ojave aktivne tc%

# kom"likacije trea uvrstiti i diseminovanu tc' koja se ra!vija i! "rimarnoD olika dok se

još nisu ra!vile odramene snaDe% Javlja se i kod neeseEiranih lica i lica koja "rimaju

kortikosteroide e! istovremene hemio"roFilakse !a 6$H% &miloido!a je danas rijetka

kom"likacija% 2lućnu tc moEe kom"likovati tuerkulo!ni e#terocolitis' nastao Dutanjem

is"ljuvka' oDatoD acilima% To su olesnici e! a"etita' kod kojih !a"aEamo mučninu i

"ovraćanje' te mršavljenje u"rkos doroj ishrani% Zale se na meteori!am' na"etost u truhu'

dijareje koje se smjenjuju sa !atvorom% T,= je najčešće lokali!ovana u cekalnom ili ilijačnom

dijelu crijeva% 2lućnu tc "rate oilne hemo"ti!ije% Kod olesnika sa hemo"ti!ijama' moramo

"rije sveDa "ostaviti "ravilna dijaDno!a% Kod "ojave hemo"toa moramo "rvo ustanoviti ste"en

krvarenja' a tek onda ordinirati "rimjenu lijekova i transFu!ije krvi%

ZAKL,U4AK

(5


26/28

Tuerkulo!a je "onovni i!a!ov medicini jer se javlja ve!ano u! olesti moderne civili!acije

?šećernu olest' maliDne olesti@' ve!ano u! hronične olesti ?ureEna oštećenja' reumatske

olesti@' ve!ana u! novonastale olesti ?&67;@ i ve!ana u! ri!ična "onašanja ?droDa' "ušenje'

alkohol@%

$eliječena tuerkulo!a u većini ooljelih vodi u smrt ?oko 5) olesnika će umrijeti tokom 5

Dod@%/iječenje tuerkulo!e u više od 95 olesnika !nači "ot"uno o!dravljenje' čime liječenje

ove olesti "ostaje najis"lativija od svih medicinskih intervencija uo"šte koje danas medicina

"o!naje i u"raEnjava%

0"ši cilj kontrole tuerkulo!e jeste smanjivanje smrtnosti' roja ooljelih' kao i

"renošenje olesti sve dok ona ne "restane "redstavljati o"asnost !a !dravlje stanovništva%

(+


27/28

LITERATURA

*%=roFton J%' Horne $%' Miller


28/28

Documents

tuberkuloza pluca i pleure