Translation Strategies of Translating Idioms from Chinese

Paper Number: ICHUSO-043

Proceedings of 14th International Conference on Humanities and Social Sciences 2018 (IC-HUSO 2018)

22nd-23rd November 2018, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

Translation Strategies of Translating Idioms from Chinese to Thai in the Book

Sets of Common Knowledge about China

Bilyu Yang (杨碧绿) 1 and Wirat Wongpinunwatana2

1,2Thai Language Program, Faculty of Humanities and Social Sciences

Khon Kaen University, Thailand 1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

Abstract

This research is a study of translation strategies about translating 112 idioms from

Chinese to Thai in the book sets of Common Knowledge about China of the Overseas Chinese

Affairs Office of the State Council and the Office of Chinese Language, published by Higher

Education Press in 2007 by using translation theory of Peter Newmark and the data presentation

was analytical research.

The results of the research show that there are 7 translation strategies are founded in

the book sets as following: 1) 41 idioms using communicative translation 2) 28 idioms using free

translation 3) 18 idioms using faithful translation 4) 9 idioms using semantic translation 5) 6 idioms

using literal Translation 6) 6 idioms using delete translation 7) 1 idiom using word-for-word

translation. Furthermore, there are 3 idioms translated in wrong meaning.

Keywords: Chinese idiom, Thai language, translation strategy

144




บทคดยอ

งานวจยนเปนการศกษากลวธการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทย จ านวน 112 ส านวนในชด

หนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนของส านกงานกจการชาวจนโพนทะเลในคณะรฐมนตรแหงสาธารณรฐ

ประชาชนจน และส านกงานสงเสรมการเรยนการสอนภาษาจนนานาชาต ซงส านกพมพอดมศกษาเปนผจดพมพใน

ป ค.ศ. 2007 โดยใชแนวคดทฤษฎการแปลของ ปเตอร นวมารค และน าเสนอผลการวจยเชงพรรณนาวเคราะห

ผลการวจยพบวา กลวธการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยม 7 วธ คอ 1) การแปลเชงสอสาร 41 ส านวน 2)

การแปลแบบเอาความ 28 ส านวน 3) การแปลตามตนฉบบ 18 ส านวน 4) การแปลเชงอรรถศาสตร 9 ส านวน 5)

การแปลตรงตว 6 ส านวน 6) การแปลแบบการละ 6 ส านวน 7) การแปลค าตอค า 1 ส านวน นอกจากน ยงพบการ

แปลผดความหมาย 3 ส านวน

ค ำส ำคญ: ส านวนภาษาจน, ภาษาไทย, กลวธการแปล

145




1. บทน ำ เนองจากสงคมโลกไดพฒนาอยางกวางไกลในปจจบน โดยเฉพาะยคโลกาภวตนทสงผลใหคนไทยตองตดตอสอสารกบชาวตางชาต และมการใชภาษาตางประเทศมากขน การแปลจงมบทบาทส าคญตอการสอความหมายในการด าเนนชวต การศกษา การเมองการปกครอง เศรษฐกจ และสงคม เพราะการแปลเปนวธถายทอดความหมายจากภาษาหนงไปยงอกภาษาหนงซงสะทอนใหเหนความร ความคด และวฒนธรรมจากสงคมหนงไปยงอกสงคมหนง การแปลส านวนภาษาจนเปนภาษาไทย ไมเพยงท าใหผอานเขาใจความเหมอนและความแตกตางระหวางทงสองภาษา แตยงสามารถแสดงใหเหนถงความแตกตางทางวฒนธรรมดวย เพราะส านวนเปนถอยค าทมความหมายแฝง ดงท สมพร มนตะสตร แพงพพฒน (2540:99) กลาววา “ส านวน หมายถง ถอยค าทเรยบเรยนขนโดยไมเครงครดในหลกไวยากรณ แตถอวาเปนภาษาทถกตอง ความหมายของถอยค าเหลานจะไมตรงตามตวอกษรหรอความหมายทใชกนตามปกต แตจะเปนถอยค าทมความหมายโดยนย เปนความหมายเชงเปรยบเทยบหรอเปรยบเปรย” ความหมายโดยนยทกลาวนเปนความหมายแฝงของส านวนซงแสดงถงวฒนธรรมของผใชภาษา และเนองจากชาวจนและชาวไทยมวฒนธรรมทงทใกลเคยงและแตกตางกน ดงนน จงมความส าคญอยางยงทจะศกษากลวธการแปลส านวนระหวางทงสองภาษา แตปจจบนงานวจยทศกษากลวธการแปลส านวนระหวางภาษาจนและภาษาไทยไมคอยพบ สวนมากจะเปนการศกษากลวธการแปลส านวนระหวางภาษาไทยกบภาษาองกฤษตามทฤษฎการแปลของ Peter Newmark อยางเชน กนกรตน คณะสารพนธ (2549) ไดศกษาเรองการแปลส านวนจากบทภาพยนตรภาษาองกฤษเปนภาษาไทย ผลการศกษาพบวามกลวธการแปลส านวนภาษาองกฤษเปนภาษาไทยม 5 กลวธ ไดแก 1) กลวธการแปลแบบค าตอค า 2) กลวธการแปลแบบส านวน 3) กลวธการแปลแบบเอาความ 4) กลวธการแปลแบบทบศพท 5) กลวการแปลแบบละความ อนง รมณยา ทพยมณเฑยร (2559) ศกษาเรอง การแปลส านวนภาษาองกฤษซรยแนววยรนเปนภาษาไทย ผานซรยแนววยรนในชวงป 2010-2014 จ านวน 25 ตอน จากซรย 5 พบวา กลวธการแปลส านวนภาษาองกฤษเปนภาษาไทยม 6 กลวธ ไดแก 1) กลวธการแปลเชงสอสาร 2) กลวธการแปลแบบค าตอค า 3) กลวธการแปลแบบเอาความ 4) กลวธการแปลแบบการละ 5) กลวธการแปลแบบส านวน 6) กลวธการแปลแบบทบศพท เปนตน ท าใหผวจยสนใจวา หากประยกตใชทฤษฎการแปลของ ปเตอร นวมารค (Peter Newmark) ในการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยจะมความเหมอนและความแตกตางอยางไร ชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนเปนหนงสอประกอบการเรยนการสอนทไดรบรางวล “ต าราเรยนภาษาจนยอดเยยมป ค.ศ.2010” ของส านกงานสงเสรมการเรยนการสอนภาษาจนนานาชาต (“Outstanding International Chinese Language Teaching Materials” in 2010 by the Office of Chinese Language Council International) หนงสอชดน เรยบเรยงโดยวทยาลยภาษาจนปกกง มหาวทยาลยครหนานจง และมหาวทยาลยครอนฮย และไดรบมอบหมายจากส านกงานกจการชาวจนโพนทะเลในคณะรฐมนตรแหงสาธารณรฐประชาชนจน (The Overseas Chinese Affairs Office of the State) ชดหนงสอน

146




เปนหนงสอประกอบการเรยนการสอนภาษาจนทมลกษณะเปนภาษาพด โดยมจดประสงคใหเยาวชนจนโพนทะเลกบผทสนใจภาษาจนและประเทศจนไดเรยนรความรทวไปเกยวกบวฒนธรรมประวตศาสตรและภมศาสตรของประเทศจน หนงสอชดนเปนหนงสอสองภาษา (ภาษาจน-ภาษาไทย) ทมพนฐานมาจากหนงสอฉบบเทยบภาษาจนกบภาษาองกฤษและปรบปรงแกไขใหเพมหนงสอฉบบเทยบภาษาจน-เยอรมน ฝรงเศส ญปน เกาหล รสเซย ไทย สเปน และอาหรบ จ านวนทงหมด 8 ฉบบ ดงนน ผวจยจงสนใจศกษากลวธการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยในชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจน อนจะเปนประโยชนตอการเรยนการสอนการแปลและการสรางความรความเขาใจความแตกตางทางภาษาและวฒนธรรม 2. ระเบยบวธกำรวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยวเคราะหเฉพาะส านวนภาษาจนทแปลเปนภาษาไทยทปรากฏในชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนตามแนวคดทฤษฎการแปลของปเตอร นวมารค (Peter Newmark) (1981, อางถงในกนกรตน คณะสารพนธ, 2549) ซงแบงการแปลออกเปน 2 ประเภท คอ การแปลเชงอรรถศาสตร (Semantics translation) และการแปลเชงสอสารหรอการแปลเพอการสอสาร (Communicative translation) โดยอาศยแนวคดเดมทแบงการแปลออกเปน การแปลแบบตรงตว (Literal translation) และการแปลแบบเอาความ (Free translation) ความแตกตางของทงสองวธ คอการแปลเชงอรรถศาสตรจะเนนความหมายของตนฉบบเปนส าคญและมกจะใชวธแปลค าตอค ามาถายทอความหมายจากตนฉบบมาสฉบบแปล สวนการแปลเชงสอสารจะเนนความเขาของผอานฉบบแปลโดยมเจตนาใหผอานบทแปลสามารถไดรบสงเดยวกบผอานตนฉบบ จงมกจะใชภาษาเปาหมายในการถายทอดความหมายของตนฉบบโดยมการเพมหรอการตดขอความบางสวนตามความเหมาะสม อยางไรกตาม ปเตอร นวมารค (1988) ไดจดแบงงานแปลออกเปนการแปลแบบเนนทการรกษาภาษาตนฉบบ (SL emphasis, SL ยอจาก Source Language) และการแปลแบบเนนความเขาใจของผอานในภาษาเปาหมาย (TL emphasis, TL ยอจาก Target Language) อกทงจดเรยงล าดบกลวธการแปลจ านวน 8 วธ คอการแปลแบบค าตอค า (Word-for-word translation) การแปลตรงตว (Literal translation) การแปลตามตนฉบบ (Faithful translation) การแปลเชงอรรถศาสตร (Semantic translation) การดดแปลงในฉบบแปล (Adaptation) การแปลแบบเอาความ (Free translation) การแปลแบบส านวน (Idiomatic translation) และการแปลเชงสอสาร (Communicative translation) เปนรปตว V โดยเรมจากการแปลทเนนการรกษาตนฉบบมากทสดหลนกนไปจนถงแบบทเนนความเขาใจของผอานในภาษาแปลมากทสด ดงน

147




SL emphasis TL emphasis Word-for-word translation Adapation Literal translation Free translation Faithful translation Idiomatic translation Semantic translation Coummunicative translation ชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนของส านกงานกจการชาวจนโพนทะเลฯ และส านกงานสงเสรมการเรยนการสอนภาษาจนนานาชาต ทจดพมพโดยส านกพมพอดมศกษา (Higher Education Press) เมอ ป ค.ศ. 2007 ประกอบดวยหนงสอ 3 เลมไดแก ความรทวไปเกยวกบวฒนธรรมประเทศจน (中国文化常识) ความรทวไปเกยวกบประวตศาสตรประเทศจน (中国历史常识) และความรทวไปเกยวกบภมศาสตรประเทศจน (中国地理常识) การรวบรวมส านวนภาษาจนพรอมค าแปลภาษาไทยจากชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนนยดตามส านวนทปรากฏตรงกบส านวนในพจนานกรมส านวนภาษาจน (汉语成语大词典) ของสถานวจยเอกสารโบราณ มหาวทยาลยหเปย (湖北大学古籍研究所) โดยมส านวนทพบทงหมด 112 ส านวน และวเคราะหเชงพรรณนาซงใชตวอกษรยอตามดวยเลขหนาหนงสอ ดงน “ว” หมายถง หนงสอเรอง ความรทวไปเกยวกบวฒนธรรมประเทศจน “ป” หมายถง หนงสอเรอง ความรทวไปเกยวกบประวตศาสตรประเทศจน “ภ” หมายถง หนงสอเรอง ความรทวไปเกยวกบภมศาสตรประเทศจน 3. ผลกำรวจย ผลการวจยพบวา กลวธการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยในชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนมจ านวนทงหมด 7 กลวธ โดยเรยงล าดบจากความถสงสดไปยงความถต าสด ดงน 1) การแปลเชงสอสาร 2) การแปลแบบเอาความ 3) การแปลตามตนฉบบ 4) การแปลเชงอรรถศาสตร 5) การแปลตรงตว 6) การแบบการละ 7) การแปลค าตอค า นอกจากน ยงพบการแปลส านวนผด 3 ส านวน ตามรายละเอยดดงตอไปน

1) การแปลเชงสอสาร (Communicative translation) เปนกลวธการแปลทพยายามแปลภาษาและความหมายตามบรบทในตนฉบบ โดยใชรปแบบภาษาและวธเรยบเรยงความทผอานสามารถยอมรบและเขาใจได (Peter Newmark, 1988: 47) กลวธการแปลนมลกษณะ 5 อยาง คอ การแปลความหมายกวางเปนความหมายแคบ การแปลความหมายแคบเปนความหมายกวาง การละความหมายบางสวน การเพมความอธบาย และการแปลแบบสอความตามปรบท อนง การแปลเชงสอสารเปนกลวธการแปลทนยมมากทสด ซงมส านวน 41 ส านวนใชกลวธนในการแปล เชน

148




ตนฉบบ: 我们决不会对您三心二意。(ป,122) ฉบบแปล: พวกเราจะไมมทางทรยศพระองคเดดขาด (ป, 123) ความหมายของ “三心二意” ตามพจนานกรมส านวนภาษาจน (2004:897) หมายความวา “แสดงถงไมไดตงใจ หรอลงเล ไมสามารถตดสนใจได” (形容心意不专或拿不定主意) แตหนงสอความรทวไปเกยวกบประวตศาสตรประเทศจน แปลวา “ทรยศ” ซงแสดงถงความไมจรงใจตอพระเจาแผนดน เพราะประโยคนปรากฏตอนทพระเจาซงไทจแสดงความกงวลใจวา สกวนหนงเหลาแมทพจะเปลยนใจและไมซอสตยตอพระองค เหลาแมทพจงรบสารภาพดวยประโยคดงกลาว ดงนนการแปลโดยใชค าวา “ทรยศ” เขากบสถานการณมากกวา ชวยใหผอานทเปนชาวไทยเขาใจความหมายของเนอความมากกวา หากแปลตามตวอกษรอาจจะท าใหผอานไมเขาใจความหมายของขอความหรอเขาใจคลาดเคลอนได 2) การแปลแบบเอาความ (Free translation) เปนกลวธการแปลทใชภาษาเปาหมายในการอธบายความหมายของตนฉบบ แตไมสนใจรปแบบหรอลกษณะโครงสรางของภาษาตนฉบบแตอยางใด โดยสวนมากผแปลจะใชภาษาเปาหมายเรยบเรยงใหมอกครงหลงจากตความจากตนฉบบซงฉบบแปลทเรยงใหมนนมกจะมขนาดยาวกวาตนฉบบ (Peter Newmark, 1988: 46-47) การศกษาพบวาการแปลแบบเอาความมลกษณะการอธบายความหมายของส านวน การสรปความหมายของส านวน และการแปลดวยผสมวธคอใชเทคนคการแปลหลายเทคนคในการแปลส านวนใดส านวนหนง เชน การแปลตามตวอกษรและเพมการอธบายในวงเลบ การเขยนตวอกษรจนและเพมการอธบายในวงเลบ การถอดเสยงและเพมการอธบายในวงเลบ การวจยยงพบวา มส านวน 28 ส านวนใชกลวธนในการแปล ดงน ตนฉบบ : 刘备听了诸葛亮这一番精辟透彻的分析，顿时豁然开朗。(ป, 70) ฉบบแปล : หลงจากไดฟงการวเคราะหทแจมแจงลกซงของจเกอเลยง หลวเปยเขาใจทนท (ป, 72) พจนานกรมส านวนภาษาจน (2004:195) ใหความหมายของ “豁然开朗” ไววา “แสดงลกษณะแบบจากสภาพทงแคบและมดกลายเปนสภาพทกวางขวางและสวาง ซงความหมายโดยนยคอเขาใจทนท” (形容

由狭隘幽暗一变为开阔明朗的样子。引申为由疑惑一变为通晓领悟。) และพจนานกรมจน-ไทย (2549:195) กไดใหความหมายของ “豁然开朗” วา “สวางโรขนทนท” แตหนงสอเรองความรทวไปเกยวกบประวตศาสตรประเทศจนแปลเปน “เขาใจทนท” คอแปลแบบสรปความหมายโดยนยซงเปนความหมายทใชจรงโดยไมไดอธบายความหมายของตวอกษรหรอความหมายนยตรง อาจเพราะวาผแปลเหนวาไมจ าเปนทจะอธบายความหมายตรงตวของส านวนเนองจากมความยงยากซบซอน แปลแบบสรปความจะสามารถชวยผอานเขาใจเนอความงายขน แตกลวธการแปลน มขอเสยคอ ไมสามารถรกษาอรรถรสและวฒนธรรมของตนฉบบได ไมวาโครงสรางของส านวนหรอการใชภาษาของส านวน ตามตวอยางดงกลาว ตนฉบบแสดงใหเหนถง ชาวจนเปรยบความเขาใจเปนจากทแคบและมดไปสทกวางและสวาง แตฉบบแปลไมสามารถแสดงลกษณะนได 3) การแปลตามตนฉบบ (Faithful translation) เปนกลวธการแปลทเนนชอสตยตอวตถประสงคและรปแบบโครงสรางของผเขยนตนฉบบ ภายใตขอบเขตจ ากดของกฎเกณฑไวยากรณทางภาษาเปาหมาย ซงค าศพท

149




ทางวฒนธรรมอาจมการปรบเปลยน แตพยายามรกษาไวยากรณและการใชภาษาใหเหมอนกบตนฉบบ (Peter Newmark, 1988: 46) ซงพบวา การแปลตามตนฉบบสวนมากจะชวยผอานเขาความหมายและลกษณะการใชภาษาของส านวนทปรากฏในตนฉบบ แตบางส านวนแสดงเพยงรปแบบโครงสรางของการใชภาษาไมสามารถแสดงถงความหมายของส านวนในตนฉบบ ซงส านวนทใชวธนในการแปลมจ านวน 18 ส านวน ตวอยางการแปลตามตนฉบบทแสดงถงลกษณะการใชภาษาแตไมแสดงถงความหมาย ดงน ตนฉบบ: “草木皆兵” 的来历 (ป, 81) ฉบบแปล: ความเปนมาของ “เหนตนไมใบหญาลวนเปนทหาร” (ป, 81) ค าวา “草” หมายถง “ใบหญา” “木” หมายถง “ตนไม” “皆” หมายถง “ลวน” และ “兵” หมายถง “ทหาร” ความหมายโดยรวมหมายถง ใบหญาและตนไมลวนเปนทหาร แตผแปลปรบรปแบบใหมโดยพยายามรกษาโครงสรางของตนฉบบ และแปลเปน “เหนตนไมใบหญาลวนเปนทหาร” ชวยผอานเขาใจการใชภาษาของตนฉบบและความหมายนยตรงของส านวนน แตการแปลส านวนนไมสามารถสอความหมายโดยนยของส านวนได ซงตามพจนานกรมจน-ไทย (2537: 45) “草木皆兵” หมายถง “หวาดกลวเกนไปจนเหนตนไมใบหญาเปนขาศกไปหมด” แตฉบบแปลเนนการรกษาโครงสรางของตนฉบบจงไมระบ “หวาดกลว” ทเปนค าส าคญของความหมาย ท าใหผอานไมสามารถรบรถงความหมายโดยนยของส านวนน ดงนน กลวธการแปลนควรใชกบส านวนทเนนโครงสรางมากกวาความหมาย หรอใชในกรณทมการอธบายความหมายของส านวนกอนลวงหนา 4) การแปลเชงอรรถศาสตร (Semantic translation) เปนกลวธการแปลแตกตางจากการแปลตามตนฉบบเปนอยางมาก กลาวคอ การแปลเชงอรรถศาสตรเปนการแปลทเนนความสละสลวยและความเหมาะสมของภาษาเปาหมาย สวนการแปลค าหรอขอความทางวฒนธรรมอาจจะเลอกค า ในภาษาเปาหมายทมความหมายใกลเคยงกบตนฉบบมากทสดมาแทน การแปลเชงอรรถศาสตรจงมความยดหยนในการเลอกค ามากกวาการแปลตามตนฉบบ (Peter Newmark, 1988: 46) การแปลหนงสอชดความรน ผแปลจงเลอกอธบายความแทนส านวนในตนฉบบโดยมไดแปลเปนส านวน แตเปนวลหรอขอความทสละสลวยทมความหมายใกลเคยงกบส านวนทแปล ซงม 9 ส านวนทใชวธนในการแปล เชน ตนฉบบ: 在姜太公的辅佐下，周文王和周武王整顿政治和军事，对内发展生产，

使人民安居乐业；对外征服各部族，不断扩大疆土。(ป, 15) ฉบบแปล: พระเจาโจวเหวนหวงและพระเจาโจวอหวงไดทรงปรบปรงประเทศทงดานการเมองการปกครองและดานการทหารใหดขน โดยทรงไดรบความชวยเหลอจากเจยงไมกง ทงยงทรงพฒนาการผลตภายในประเทศท าใหประชาชนอยเยนเปนสข และทรงขยายอ านาจการปกครองไปยงเผาชนอน ๆ อยางตอเนอง (ป, 17) ตามพจนานกรมส านวนจนออนไลน ส านวน “安居乐业” หมายถง “(ประชาชน) ใชชวตแบบสงบสขและมความสขกบหนาทการงาน” (指安定地生活，愉快地从事其职业) และพจนานกรม จน-ไทย (2537:2) ใหความหมายของ “安居乐业” คอ “อยเยนเปนสข” ตามทผแปลอธบายไวในบทแปล แสดงใหเหนวา

150




ถงแม “อยเยนเปนสข” ไมใชส านวน (ไมปรากฏส านวนนในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน) และไมไดมความหมายตรงกบ 安居乐业 กสามารถแสดงความหมายของส านวนใหกบผ อานเปนอยางด เนองจากมความหมายใกลเคยงกนเปนอยางมาก ดงนน ในการประยกตใชกลวธการแปลเชงอรรถศาสตรมาแปลส านวนกไมจ าเปนทใชส านวนทางเปาหมายภาษาแทนเทานน การหาค าหรอวลทกระชบและสละสลวยมาแทนเปนอกวธทนาสนใจ 5) การแปลตรงตว (Literal Translation) เปนกลวธการแปลทพยายามใชโครงสรางไวยากรณทางภาษาเปาหมายใหใกลเคยงกบโครงสรางไวยากรณทางภาษาตนฉบบมากทสด แตการแปลความหมายของค าตาง ๆ กยงแปลตามความหมายทวไปโดยไมค านงถงบรบทรอบขาง วธการแปลนควรใชในขนตอนการแปลและตองเรยบเรยงบทแปลอกท (Peter Newmark, 1988: 46) การศกษาพบวาการแปลตรงตามตวบางส านวนจะสามารถสอความหมายโดยนยได แตบางส านวนทมความหมายลกซงจะไมสามารถสอความหมายโดยนยได และส านวนทใชกลวธนในการแปลมจ านวน 6 ส านวน ตวอยางเชน ตนฉบบ : 他教育学生：“温故而知新”（学习知识要经常复习，“知之为知之，不

知为不知”（学习态度要老实，还要求把学习和思考结合起来。(ป, 28) ฉบบแปล : ขงจอสอนลกศษยให "ทวนของเกา เรยนรของใหม" (การเรยนจ าเปนตองทบทวนของเกาอยเสมอ) "รกบอกวาร ไมรกบอกวาไมร" (ตองมทาทซอตรงในการเรยน) และยงสอนใหน าเอาการเรยนและการคดผนวกเขาดวยกน (ป, 29) “温” หมายถง “ทวน” “故” หมายถง “ของเกา” “知” หมายถง “เรยนร” “新” หมายถง “ของใหม” “而” เปนค าบพบทไมมความหมาย เมอรวมความแลว หมายถง ทวนของเกา เรยนรของใหม ตามทผแปลเขยนไวในบทแปล แสดงใหเหนวาผแปลไดน าความหมายทวไปของค าตาง ๆ มาเรยบเรยงตามโครงสรางตนฉบบโดยละทงค าทไมมความหมาย นอกจากน ภาษาจนและภาษาไทยลวนเปนภาษาค าโดด ตวอกษรมกจะมความหมายประจ าตว อกทงวฒนธรรมจนและวฒนธรรมไทยมความแลกเปลยนกนมาเปนเวลานานจงมความเหมอนในหลายดาน ดงนน การหาค าทมความหมายใกลเคยงกนมาเทยบแทนจงไมใชเรองทยากนก ฉะนนกลวธการแปลตรงตวจงเปนกลวธการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยทดอยางหนง 6) การแปลแบบการละ เปนกลวการแปลทละทงส านวนจากตนฉบบ เนองจากผแปลเหนวาส านวนนนกอใหเกดความเยนเยอ หรอไมสามารถหาถอยค าหรอส านวนในภาษาเปาหมายมาเทยบ เคยงได (Peter Newmark, 1988 อางถงใน รมณยา ทพยมณเฑยร, 2559: 88) การศกษาพบวาส านวนทถกละไปสวนมากเปนส านวนทท าหนาทเปนสวนขยาย และส านวนทถกละไมแปล ม 6 ส านวน ดงน ตนฉบบ : กองทหารราชวงศเหลยวไมทนตงตว จงพายแพและถอยทพกลบไป (ป, 125) ฉบบแปล : 辽军毫无防备，心惊胆战，大败而归。(ป,124) พจนานกรมจน-ไทย (2549:426) ใหความหมายกบ “心惊胆战” วา “อกสนขวญแขวน” ซงเปนค าทแสดงสภาพของกองทหารราชวงศเหลยวในสถานการณทไมทนตงตว แตหนงสอความรทวไปเกยวกบ

151




ประวตศาสตรจน ไมไดแปลค าน อาจเพราะวาผแปลหาค าทมความหมายใกลเคยงกนไมได ผแปลลมแปล หรอผแปลตงใจไมแปล เนองจากขอความในตวอยางนเปนขอความกลาวการตอสระหวางกองทหารหยางเยและกองทหารราชวงศเหลยวเพอแสดงความกลาหาญของหยางเยจงไมจ าเปนทกลาวรายละเอยดของสภาพของขาศกมากเกนไป 7) การแปลค าตอค า (Word-for-word translation) เปนวธการแปลทมลกษณะเนนภาษาตนฉบบมากทสด เปนการความหมายของแปลค าตาง ๆ ทปรากฏในตนฉบบ ซงมกจะเลอกความหมายทว ๆ ไปของค าแตละค าโดยไมค านงถงอทธพลของบรบทรอบขาง กลวธการแปลนมกจะใชในการท าความเขาใจกลไกของภาษาตนฉบบ หรอใชในการตความในขนตอนการแปลส าหรบขอความทมความหมายซบซอน (Peter Newmark, 1988: 45-46) เนองจากส านวนเปนถอยค าทมกมความหมายโดยนย การแปลดวยวธการแปลค าตอค าจงอาจไมสามารถสอความหมายของส านวนได ดงนน กลวธการแปลนไมคอยนยมใชในการแปลส านวน จงพบการแปลดวยกลวธนมเพยง 1 ส านวน ดงน ตนฉบบ: 战国中期，魏国军队攻打赵国，赵国向齐国求救。大军事家孙膑以魏国

精锐在赵国，内部空虚，便带领齐国的军队攻打魏国的首都。魏国军队本已攻破赵国首

都，听自己的国家情况危急，便急忙从赵国撤军回去救援，刚走到半路，就中了齐国军队

的埋伏，齐军打了个大胜仗。这就是中国历史上著名的战例——围魏救赵。(ป, 24) ฉบบแปล : ชวงกลางของยคจนกว กองทพแควนเวยไดบกตแควนจาว แควนจาวจงขอความชวยเหลอไปยงแควนฉ ขณะนนเมองหลวงของแควนเวยไมมทหารประจ าการอยเลย นายพลซนปนจงไดน ากองทพแควนฉไปบกเมองหลวงของแควนเวย ขณะทกองทพแควนเวยไดบกเมองหลวงของแควนจาวไดแลวนน กไดขาววาแควนตวเองตกอยในอนตราย จงรบถอนทพจากแควนจาว กลบไปชวยแควนเวยของตน เม อเดนทพมาถงครงทาง กไดประสบกบกองทพฉทซมอย กองทพฉไดปดทางกองทพเวยไว และเปดศกกบกองทพเวย ในทสดกองทพฉไดรบชยชนะ นกคอตวอยางกลยทธศกทมชอเสยงในประวตศาสตรจน เรยกวา “ลอมเวยชวยจาว” (ป, 26) “围” หมายถง “ลอม” “魏” หมายถง “แควนเวยในสมยยคชนชว” “救” หมายถง “ชวย” “赵” หมายถง “แควนจาวในสมยยคชนชว” เมอเขารวมดวยกนกคอ “ลอมเวยชวยจาว” ตามทฉบบแปลเขยนไว แตการแปลดวยวธนไมสามารถสอความหมายโดยนยของส านวนนได เพราะความหมายโดยนยของส านวนนคอ กลยทธศกแบบโจมตสถานทตงของกองทพศตรทอยดานหลง แลวบงคบใหศตรถอนก าลง (指围攻来犯之敌的后方据

点，迫使其撤回兵力的作战方法) (พจนานกรมส านวนภาษาจน, 2004:1084) การทผแปลใชกลวธการแปลนอาจเปนเพราะเนอหาขางตนไดกลาวถงความเปนมาของส านวนนแลว จงไมจ าเปนตองอธบายความหมายของส านวนนอก และผแปลตองการแสดงใหผอานเขาใจการใชภาษาของตนฉบบดวย ดงนนกลวธการแปลนควรใชในกรณทผอานเขาใจความหมายหรอทมาของส านวนมากอน นอกจากพบกลวธการแปลดงกลาวแลวยงพบการแปลส านวนผด 3 ส านวน เปนความผดพลาดในการแปลความหมายของส านวน คอความหมายของส านวนทผแปลระบในบทแปลไมตรงกบความหมายของส านวน ม

152




การเพมเตมความหมายทไมเกยวของและมการตความผดไปคนละดานกบความหมายทแทจรงของส านวน ตวอยางการตความผดไปคนละดานกบความหมายทแทจรงของส านวนดงตอไปน ตนฉบบ : 一日为师，终生为父。(ว, 26) ฉบบแปล : เปนอาจารยวนเดยว นบถอเปนพอไปตลอดชวต (เปรยบอาจารยเหมอนกบพอทหวงใยศษยไปตลอดชวต) (ว, 27) พจนานกรมส านวนภาษาจน (2004 :1259) ใหความหมายกบ “一日为师，终身为父” วา “อาจารยทสอนตนวนเดยวกตองนบถอเปนบดาไปตลอดชวต แสดงถงความเคารพทมตออาจารย” (对教过自己

一天的老师，要一辈子当做父亲看待。表示对老师的尊敬。) สวนฉบบแปลใหความหมายโดยตรงของส านวนวา “เปนอาจารยวนเดยว นบถอเปนพอไปตลอดชวต” เปนความหมายทถกตอง แตมการอธบายความเพมเตมในวงเลบทวา “เปรยบอาจารยเหมอนกบพอทหวงใยศษยไปตลอดชวต” ซงความหมายส านวนภาษาจนนเปนการแสดงถงความเคารพทลกศษยมตออาจารย ไมใชความหวงใยทอาจารยมตอศษย จงเปนการการแปลความหมายคลาดเคลอนจากความหมายเดม ซงอาจท าใหผอานเขาใจความหมายของผเขยนผด อนง ตวอยางนยงแสดงใหเหนวาเมอแปลส านวน ควรใหความส าคญกบการแปลความหมายอยางเดยวยงไม เพยงพอ ตองใหความส าคญกบการอธบายความหมายของส านวนอกดวย กลาวโดยสรป การศกษากลวธการแปลทเนนภาษาตนฉบบและกลวธการแปลทเนนภาษาเปาหมาย นน สามารถสรปจ านวนส านวนและรอยละของกลวธการแปลแตละประเภทไดตามตาราง ดงน

ตารางท 1 จ านวนส านวนและรอยละของกลวธการแปลแตละประเภท

ล ำดบ กลวธกำรแปล ชอหนงสอ

รวม รอยละ ว ป ภ

1 การแปลเชงสอสาร 15 19 7 41 37 2 การแปลแบบเอาความ 13 7 8 28 25 3 การแปลตามตนฉบบ 7 8 3 18 16 4 การแปลเชงอรรถศาสตร 1 4 4 9 8 5 การแปลตรงตว 1 4 1 6 5 6 การแบบการละ 3 3 0 6 5 7 การแปลค าตอค า 0 1 0 1 1 * การแปลความหมายคลาดเคลอน 3 0 0 3 3

รวม 43 46 23 112 100

153




4. สรปและอภปรำยผล การวจยครงนพบวากลวธการแปลทใชในการแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทย จ านวน 112 ส านวนทปรากฏในชดหนงสอความรทวไปเกยวกบประเทศจนม 7 วธ ซงการแปลเชงสอสารใชมากทสด ถง 41 ส านวน คดเปนรอยละ37 รองมาคอการแปลแบบเอาความ 28 ส านวน คดเปนรอยละ 25 และการแปลตามตนฉบบ 18 ส านวน คดเปนรอยละ 16 การแปลเชงอรรถศาสตร 9 ส านวน คดเปนรอยละ 8 การแปลตรงตว 6 ส านวน คดเปนรอยละ 5 การแปลแบบการละ 6 ส านวน คดเปนรอยละ 5 การแปลค าตอค า 1 ส านวน คดเปน รอยละ 1 ตามล าดบ นอกจากนยงพบมการแปลส านวนคลาดเคลอน 3 ส านวน คดเปนรอยละ 3 หากแบงตามทฤษฎการแปลของปเตอร นวมารค จะเหนวากลวธการแปลทเนนภาษาตนฉบบมการแปลค าตอค า การแปลตรงตว การแปลตามตนฉบบ และการแปลเชงอรรถศาสตร สวนกลวธการแปลทเนนภาษาเปาหมายมการแปลแบบเอาความและการแปลเชงสอสารซงเปนสองวธทใชมากทสด หากรวมกนแลวเปนรอยละ 62 นอกจากน การแปลแบบการละกสามารถแบงในกลมกลวธการแปลเชงสอสาร เพราะผแปลใหความส าคญกบภาษาเปาหมายมาหกวาภาษาตนฉบบถงละทงโดยไมแปล กลาวโดยสรปคอ การแปลเชงอรรถศาสตรทใหความส าคญกบความหมายของตนฉบบม 75 ส านวน คดเปนรอยละ 67 สวนการแปลเชงสอสารทใหความส าคญกบความเขาของผอานบทแปลม 34 ส านวน คดเปนรอยละ 40 และการแปลผดม 3 ส านวน คดเปนรอยละ 3 สงทนาแปลกใจคอไมพบกลวธการแปลแบบส านวน ซงอาจเพราะวาผแปลไมช านาญเรองส านวนภาษาไทยทเปนภาษาเปาหมาย หรอผแปลใหความส าคญกบการรกษาเจตนาของผเขยนทแฝงไวในตนฉบบทางภาษา เนองจากชดหนงสอน เปนหนงสอประกอบการเรยนการสอนทมงถายทอดความร เรองวฒนธรรม ประวตศาสตร ภมศาสตรของประเทศจนใหกบผอาน ขอสรปดงกลาวแสดงใหเหนวา การแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยมการแปลเชงอรรถศาสตรทพยายามแปลตามโครงสรางของตนฉบบและพยายามสอความหมายตามรปแบบการใชภาษาตนฉบบ ผานกลวธการแปลค าตอค า กลวธการแปลตรงตว กลวธการแปลตามตนฉบบ และกลวธการแปลเชงอรรถศาสตร เพอท าใหผอานบทแปลไดสมผสถงวฒนธรรมทแผงไวในรปภาษา ซงผอานบทแปลทใชกลวธดงกลาวจะสามารถรบรลกษณะการใชภาษาและความหมายของตนฉบบ เจตนาของผเขยน และวฒนธรรมของสงคมทใชภาษาตนฉบบ นอกจากนยงมการแปลเชงสอสารทใหความส าคญกบความเขาใจของผอานบทแปล เพอใหผอานบทแปลสามารถไดรบสงเดยวกนกบผอานตนฉบบ ในขณะทยงคงรกษาความหมายของตนฉบบและเจตนาของผเขยน ผานกลวธการแปลแบบสอสาร กลวธการแปลแบบเอาความและกลวการแปลแบบการละ ผอานบทแปลดวยกลวธดงกลาวจะสามารถเขาใจเนอความไดงายและชดเจน แตตองเสยความรสกทางวฒนรรมตนฉบบในระดบหนง อยางไรกตาม “การแปลเปนการถายทอดจากภาษาหนงไปเปนอกภาษาหนง เปนการสอสารโดยการใชภาษาถายทอดความหมายกลาวคอ นกแปลพยายามจบความหมายจากภาษาหนงแลวแสดงออกในอกภาษาหนง” (เสาวภาคย วรลคนากล และเศวรตน วนาสขพนธ, 2555:1) ส านวนเปนถอยค าทความหมายแฝง และส านวนหลายส านวนไมสามารถอธบายความหมายตามตวอกษรได ผวจยจงเหนวา การแปลเชงสอสารเหมาะกบ

154




การแปลส านวนจากภาษาจนเปนภาษาไทยมากกวา บทแปลจะไดกระชบและถกตองทางไวยากรณภาษาเปาหมายมากกวา และสงผลใหผอานไดเขาใจเนอความไดงายกวาและชดเจนกวา สวนการเลอกกลวธการแปลนน เนองจากกลวธการแปลแตละอยางมลกษณะเฉพาะและมทงขอดและขอเสยแตกตางกน ดงนน การประยกตกลวธอยางใดอยางหนงตองพจารณาเปาหมายของการเขยนตนฉบบ เปาหมายของการแปล ลกษณะของขอความทน ามาแปล และบรบททเกยวของ อนง หากมความจ าเปนสามารถประยกตใชกลวธการแปลแบบผสม หมายความวาใชกลวธการแปลหลายอยางในการแปลส านวนใดส านวนหนง ไมวาจะเลอกใชกลวธการแปลอยางใดกควรพยายามสอความหมายใหตรงกบตนฉบบเพอรกษาอรรถรสและวฒนธรรมของตนฉบบ ขณะเดยวกนกตองพยายามใชภาษาสละสลวยเพอหผอานฉบบแปลไดรสกเหมอนอานจากตนฉบบ 5. เอกสำรอำงอง กนกรตน คณะสารพนธ. (2549). การแปลส านวนจากบทภาพยนตรภาษาองกฤษเปนภาษาไทย.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตรเพอการสอสาร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 1-127.

เผย เสยวลย (裴晓睿). (2537). พจนำนกรมจน-ไทย. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพทฤษฎ บรษท ตถาตา พบลเคชน จ ากด

พจนานกรมส านวนจนออนไลน. คนเมอวนท 5 ตลาคม พ.ศ. 2561 จาก http://cy5156edu.com/. รมณยา ทพยมณเฑยร. (2559). การแปลส านวนภาษาองกฤษซรยแนววยรนเปนภาษาไทย.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตรเพอการศอสาร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนำนกรม ฉบบรำชบณฑตสถำน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: นามมบคส พบลเคชนส.

ศศรกษ เพชรเชดช. (2552). การแปลจน - ไทยเบองตน. กรงเทพมหานคร: โครงการเผยแพรผลงาน วชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมพร มนตะสตร แพงพพฒน. (2540). กำรเขยนเพอกำรสอสำร. กรงเทพมหานคร:โอเดยนสโตร. เสาวภาคย วรลคนากล และเศวรตน วนาสขพนธ. (2555). การแปลภาษาจน–ไทย 1. พมพครงท 3.

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. Peter Newmark. (1981). Approaches to Translation. Oxford: Pergaman Press. Peter Newmark. (1988). A Textbook of Translation. New Jersey: Prentice Hall.

155

http://cy.5156edu.com/%20เขาเมอวนท%205

http://cy5156edu.com/




The Overseas Chinese Affairs Office of the State Council และ The Office of Chinese Language Council International. (2007). ควำมรทวไปเกยวกบประวตศำสตรประเทศจน (中国

历史常识). ปกกง: ส านกพมพอดมศกษา (ส านกพมพ Gaodeng Jiaoyu) The Overseas Chinese Affairs Office of the State Council และ The Office of Chinese Language Council International. (2007). ความรทวไปเกยวกบภมศาสตรประเทศจน (中国地理

常识). ปกกง: ส านกพมพอดมศกษา (ส านกพมพ Gaodeng Jiaoyu) The Overseas Chinese Affairs Office of the State Council และ The Office of Chinese Language

Council International. (2007). ความรทวไปเกยวกบวฒนธรรมประเทศจน (中国文化

常识). ปกกง: ส านกพมพอดมศกษา (ส านกพมพ Gaodeng Jiaoyu) 湖北大学古籍研究所. (2007). 汉语成语大词典. 北京：中华书局.

156

Documents

Translation Strategies of Translating Idioms from Chinese