TALIJANSKI J E Z I K

1. razred

Zanimanje: ekonomisti

Prvo nastavno pismo

1. nastavna cjelina

BENVENUTI!

Zagreb, 2010

1

TALIJANSKI JEZIK, prvo nastavno pismo

SADRŽAJ........................................................................................... . …………............. 2

1. Talijanska abeceda…………………………………………………………3

1.1. Sricanje – Fare lo spelling………………………………………… 3

1.2. Izgovor slova u riječi – Pronuncia……………………………….…..4

2. Imenice – Nomi…………………………………………………………… 4

2.1. Imenice ženskog roda s određenim i neodređenim članom……… 5

2.2. Imenice muškog roda s određenim i neodređenim članom……… 5

3. Pridjevi……………………………………………………………………. 7

4. Pomoćni glagoli s osobnim zamjenicama u nominativu……………… 8

4.1. Prezent pomoćnog glagola essere……………………………… 8

4.1.1. C'e' – ci sono…………………………………………………… 9

4.1.2. Upoznavanje…………………………………………………….. 9

4.1.3. Odakle si/ste? – prijedlog DI……………………………………. 9

4.2. Prezent pomoćnog glagola avere……………………………….. 9

4.2.1. Biti gladan, žedan, pospan /avere fame, avere sete, avere sonno 10

4.3. Upitne riječi/Chi, Che cosa,Quanto,Dove, Quando,

Quale……………………………………………………………….10

Zadaci i ponavljanje……………………………………………………. 11

Konzultirani udžbenici………………………………………………….14

2

1. ABECEDA - L'alfabeto

SLOVO IZGOVOR

A,a (a) B,b (bi) C,c (ci) D,d (di) E,e (e) F,f (effe) G,g (gi) H,h (acca) I,i (i) L,l (elle) Samo u stranim riječima: M,m (emme) J,j (i lunga) N,n (enne) K,k (kappa) O,o (o) W,w (doppia vu) P,p (pi) X,x (ics) Q,q (qu) Y,y (ipsilon) R,r (erre) S,s (esse) T,t (ti) U,u (u) V,v (vu,vi) Z,z (zeta)

Talijanska abeceda se sastoji od 21 slova, plus 5 slova koja se pojavljuju, kao što je već navedeno na desnoj strani tabele, gotovo isključivo u stranim riječima. Slovo H,h se nikada ne izgovara, ali ga se treba pisati gdje to gramatika propisuje.

1.1. SRICANJE – fare lo spelling/ sillabare

Kada se nađemo u situaciji da nas osoba s kojom razgovaramo ne razumije dobro, pokušamo si pomoći sricanjem riječi koja se nije dobro razumjela .Na primjer: riječ ražnjići, koja je sigurno teško razumljiva jednom Talijanu, sricat (fare lo spelling, sillabare) ćemo na sljedeći način: erre a zeta enne i lunga i ci i. Iz primjera se vidi da smo za naša slova ž i ć iz talijanske abecede upotrijebiti slova z i c i tako ćemo za naše slovo š uzeti slovo s, a za đ/dž uzet ćemo d.

Koja slova se pojavljuju samo u stranim riječima?

Koje slovo se nikada ne izgovara a mora se pisati?

3

1.2 IZGOVOR SLOVA U RIJEČI - Pronuncia

U talijanskom jeziku riječi se izgovaraju onako kako su napisane, ali postoje i neke osobitosti, pa pogledajmo:

Pojedinačno slovo/složeno Izgovor Primjer:

C (+ a, o, u) /k/ Carlo, collana, cuccu'Ch (+ e, i) che, chi

C (+ e, i ) /če, či/ ceco, cicloCi (+ a, o, u) /ča, čo, ču/ ciarla, ciocca, ciuco

G (+ a, o, u) /g/ gabbia, gola, gustosoGh ( e, i ) ghetto, ghirlanda

G (+ e, i) /dže,dži) gesso, GinoGi (+ a, o, u) /dža, džo, džu/ gia', gioco, giusto

Gl /lj/ figli, figlie,

Gn /nj/ gnocchi, signore

Qu /ku/ quello, quando

Sc (+ a, o, u) /sk/ scatola, sconforto, scusaSch (+ e, i ) scherzo, schiaffo

Sc (+ e, i) /š/ pesce, pesciSci (+ a, e, o, u) sciare, scientifico, sciocco, sciupato

Dupli suglasnici: mamma, penna, mazzo, azzurro, notte, trebaju se naglasiti, a samoglasnik koji prethodi je kratak.

2. IMENICE - Nomi

Imenice mogu biti muškog i ženskog roda u jednini i množini. Uz imenicu u talijanskom jeziku najčešće ide član koji može biti određeni i neodređeni u jednini i množini, ovisno o imenici.Forma člana, određenog ili neodređenog, se mijenja u odnosu na rod i broj imenice, kao i u odnosu na početno slovo kojom imenica počinje. Vidi nastavak:

4

2.1 IMENICE ŽENSKOG RODA S ODREĐENIM I NEODREĐENIM ČLANOM

jednina množina jednina množina imenica i određenih članova imenica i neodređenih članova

1. la mamma le mamme - una mamma delle mamme

2. l’amica le amiche - un’amica delle amiche

3. la madre le madri - una madre delle madri

4. la citta’ le citta’ - una citta’ delle citta’

Imenice ženskog roda najčešće u jednini završavaju na –a, a u množini na –e.

1. Imenice koje počinju suglasnikom dobivaju određeni član la za jedninu i le za množinu i neodređeni član una za jedninu i delle za neodređenu množinu.

2. Imenice koje počinju samoglasnikom gube a iz određenog člana, dok se množina nikada ne apostrofira. Isto vrijedi za neodređeni član u jednini.

3. Rekli smo da imenice ženskog roda u jednini najčešće završavaju na –a. U trećem primjeru vidimo da imenice ženskog roda mogu završavati u jednini i na –e, i tada u množini završavaju na –i.

4. Pod točkom 4 vidimo imenice koje nose akcent na zadnjem vokalu. Radi se o tzv. «okrnjenim» imenicama i one nikada ne mijenjaju nastavke u množini. Samo po članu vidimo radi li se o jednini ili o množini.

Radi vježbe:

STAVITE ISPRED NAVEDENIH IMENICA ODREĐENI I NEODREĐENI ČLAN, JEDNINU I MNOŽINU,

citta’, facolta’, amica, aurora, finestra, porta, sedia, luna, gonna, bottiglia, sorella, madre, mamma, nonna, zia, cugina, casa, cassa, cassetta, penna, cravatta, camicia, classe, aula, lampada, nave, bicicletta, stanza, terra, autostrada, stazione, capitale, nazione, chiave, borsa, ragazza, donna, favola, rivista, americana, inglese, francese, croata, studentessa, allieva, famiglia, figlia, scarpa, lezione, musica, signora, isola, mattina, sera, notte, lingua, lettera, domanda, risposta, fame, sete.

2.2 IMENICE MUŠKOGA RODA S ODREĐENIM I NEODREĐENIM ČLANOVIMA

jednina množina jednina množina

imenica i određenih članova imenica i neodređenih članova

1. il figlio i figli - un figlio dei figli

5

2. l’amico gli amici - un amico degli amici

3. il padre i padri - un padre dei padri

4. il caffe’ i caffe’ - un caffe’ dei caffe’

Imenice muškog roda u jednini najčešće završavaju na –o, a u množini na –i.1. Imenice muškog roda koje počinju suglasnikom dobivaju određeni član -il u jednini a

-i u množini, odnosno neodređeni član un za jedninu i dei za množinu.

2. Kao što vidimo i imenice muškog roda mogu početi sa samoglasnikom i onda se i kod njih određeni član mijenja u l' za jedninu i u gli za množinu, odnosno neodređena jendina je un a množina degli.

3. Nadalje, vidimo da i imenice muškog roda mogu u jednini završavati na –e , pa u množini završavaju na –i.

4. Kao i kod imenice ženskog roda, i kod imenica muškog roda imamo «okrnjene» imenice. Pravilo je isti kao i kod imenica ženskog roda.

Promjena člana radi izgovora: ako imenice muškog roda počinju nečistim s (nečisto s se smatra ako iza s dolazi bilo koji suglasnik); sa ps, y, z, x i gn – član se mijenja u lo, odnosno uno:

lo studente gli studenti - uno studente degli studenti

lo psicologo gli psicologi - uno psicologo degli psicologi

lo yogurt gli yogurt - uno yohurt degli yogurt

lo zio gli zii - uno zio degli zii

lo xilofono gli xilofoni - uno xilofono degli xilofoni

lo gnocco gli gnocchi - uno gnocco degli gnocchi

Radi vježbe:

STAVITI ODREĐENI I NEODREĐENI ČLAN – jedninu i množinu ispred ovih imenica:

albero, amico, straniero, giardino, spagnolo, professore, compagno, libro, sbaglio, orologio, gesso, errore, voto, francese , francese (m), istituto, zucchero, spirito, zero, soffitto, sale marino, olandese, studio, zaino, articolo, capitolo, uomo * pl. gli uomini, compito, cane, collega (m), ordine, stivale (m), armadio, occhiali , giornale, giorno, zingaro, idioma, porto, occhio, spettacolo, studio, clima, programma, esempio, fratello, bacio, odio, affetto, cuoco, ubriaco, uccello, scherzo, gatto, asino, vizio .caso, libro, quaderno, nipote, cugino, occhi, occhio, caffe’, bar, movimento, studente, mese,albergo, esercizio, specchio, zio, nonno, Norvegese (Norvežanin), norvegese, norveški jezik, svedese – švedski, Svizzero – Švicarac, svizzero (švicarski), sonno.

Kako ćete napisati: jedan prijatelj i jedna prijateljica?

6

3. PRIDJEVI - Aggettivi

Kao i u hrvatskom jeziku, i u talijanskom, pridjevi prate imenicu i slažu se s njom u rodu i broju. Pridjevi u muškom rodu u jednini završavaju na –o, a u množini na –i. Dok pridjevi ženskog roda u jednini završavaju na –a, a u množini na –e. Možemo reći da imaju četiri nastavka.

Na primjer: un libro bello, dei libri belli/ una gonna bella, delle gonne belle.

Manji broj pridjeva završava u jednini na –e, a u množini na –i, neovisno o tome jesu li ženskog ili muškog roda.

Na primjer: una ragazza grande, delle ragazze grandi/ un ragazzo grande, dei ragazzi grandi

U talijanskom jeziku postoje i pridjevi samo s jednim oblikom.

Neki od pridjeva s četiri nastavka:

buono,a , i e = dobar, dobra, dobri, dobre cattivo, a , i, e = zločest, a, i, e

piccolo, a i, e = malen, a, maleni, malene famoso, a, i, e = poznat, a, i, e

alto, a, i, e = visok, a, i, e bravo, a, i, e = hrabar, vrijedan,

ricco, a, i, e = bogat, a, i, e povero, a, i, e= siromašan

largo, a, i, e = širok, a i, e italiano, a, i, e = talijan, talijanka, i, e

vecchio, a i, e=star, a, i, e necessario, a, i, e=potreban, a i, e

basso, a, i, e = nizak, ska, ski, ske biondo, a, i, e = blond,a,i,e

bruno,a,i,e= smeđ, a,i,e grasso,a,i,e= debeo, li,la,le

magro,a,i,e=mršav,a,i,e stretto, a, i, e= uzak, uska, uski, uske

americano,a,i,e=Amerikanac,ka,ci,ke croato,a,i,e= Hrvat, Hrvatica, i, e

Neki od pridjeva s dva nastavka:

verde, i = zelen, a, i, e grande, i = velik, a, i, e

celebre, i = poznat, a , i , e veloce, i = brz, a, i, e

interessante, i = interesantan, facile, i = lagan, a, i, e

difficile, i = težak, teška , i, e intelligente, i = inteligentan, a, i, e

francese, i = Francuz,Francuskinja danese, i = Danac, Dankinja

olandese, i = Holanđanin, Holanđanka cinese, i = Kinez, Kineskinja

Neki od pridjeva samo s jednim oblikom:

Ako napišemo l'inglese intelligente – znamo li radi li se o ženskoj ili muškoj osobi? Zašto?

7

Blu = plav, plava, plavi, plave

Marrone = kestenjast, kestenjasta, kestenjasti, kestenjaste

Arrancione= narančast, narančasta, naračasti, narančaste

Beige (iz francuskog ) = bež

Rosa = ružičast, ružičasta, ružičasti, ružičaste

Viola = ljubičast, ljubičasta, ljubičasti, ljubičaste

4. POMOĆNI GLAGOLI s osobni zamjenicama u nominativu - Verbi ausiliari con pronomi personali soggetto

U talijanskom jeziku postoje dva pomoćna glagola Essere (biti) i Avere (imati). Zovu se pomoćnim glagolima jer sudjeluju u tvorbi složenih vremena. Spadaju u nepravilne glagole. Usput ćemo naučiti i osobne zamjenice u nominativu

4.1.Prezent pomoćnog glagola Essere

ESSERE1. io sono (ja sam) 1. noi siamo (mi smo)2. tu sei ( ti si ) 2. voi siete (vi ste)

lui (on je) 3. lei e' (ona je) 3. loro sono (oni,one su) Lei (VI ste)

Osobne zamjenice u nominativu su:Pronomi personali soggetto:

1. io 1. noi 2. tu 2. voi 3. lui, lei, Lei 3. loro

Ovdje moramo odmah naglasiti da se u talijanskom jeziku glagol nalazi u 3. licu jednine kada se obraćamo osobama iz poštovanja. Znači, kada se obraćamo nekome iz poštovanja, umjesto da je glagol u 2. licu množine kao što je to slučaj u hrvatskom jeziku, u talijanskom glagol mora biti u 3. licu jednine. Na primjer:

Gospođo/gospodine, Vi ste točni.! - Bravo djeco, vi ste točni!.

( U hrvatskom jeziku, u gore navedenom primjeru, glagol biti je u oba slučaja u 2. licu množine)

U talijanskom to će, međutim, glasiti:

Kako glasi plural pridjeva rosa?

U kojem će licu biti glagol kada se obraćate osobi iz poštovanja?

8

Lei signora/Lei signore e' puntuale ! Dok ćemo djeci reći:

Bravo ragazzi, voi siete puntuali!

4.1.1. C'e' / ci sono

Dolazi od infinitiva esserci i znači ima, nalazi se (jednina) i ima, nalaze se (množina). Za jedninu koristi se c'e', a za množinu ci sono.

U razredu se nalazi jedan student. – In classe c'e' uno studente.U razredu se nalaze dva studenta. – In classe ci sono due studenti.

Kada rečenica počinje subjektom, nećemo koristiti ove izraze, nego samo glagol essere: e'/sono.

Jedan student se nalazi u razredu – Uno studente e' in classe. Dva studenta se nalaze u razredu - Due studenti sono in classe.

4.1.2 Upoznavanje

Kod upoznavanja reći ćemo:

Ja sam Olga, a ti? - Io sono Olga e tu?Vi ste Marko i Ivana a Vi ste Marta? – Voi siete Marko e Ivana e Lei e' Marta?

4.1.3 Odakle si/ste? – Prijedlog DI

Prijedlog DI ima puno funkcija, ali sada ćemo se upoznati s njegovom funkcijom izražavanja podrijetla i nacionalnosti.

Odakle si? – Di dove sei?Ja sam iz Zagreba. Ja sam Hrvatica. – Sono di Zagreb. Sono croata.

Odakle ste? – Di dove siete?Mi smo iz Varaždina. Mi smo Hrvati. – Siamo di Varaždin. Siamo croati.

Odakle ste gospodine/gospođo? – Di dove e' signore/signora?Ja sam iz Rima, ja sam Talijanka – Sono di Roma, sono italiana.

4.2. Prezent pomoćnog glagola Avere

AVERE

1. io ho (ja imam) 1. noi abbiamo (mi imamo) 2. tu hai (ti imaš) 2. voi avete (vi imate)

Kako ćete pitati nekoga odakle je neformalno?

Kako ćete pitati formalno nekoga odakle je?

9

lui (on ima) 3. lei ha (ona ima) 3. loro hanno (oni,one imaju) Lei (Vi imate)

4.2.1. Biti gladan (žedan, pospan) - Avere fame, avere, sete, avere sonno

Trebamo naglasiti tri fraze s glagolom avere, koje se razlikuju od hrvatskog:

Ako želimo na talijanskom izraziti da smo gladni, žedni i pospani moramo koristiti pomoćni glagol avere a ne essere kao što je to slučaj u našem jeziku. Dakle fraze biti gladan, biti žedan i biti pospan u talijanskom glase: avere fame, avere sete, avere sonno.

Marko je gladan. – Marko ha fame.One su žedne. – Loro hanno sete.Vi gospođo, gladni ste? – Lei signora, ha fame?Ne, ja nisam gladna, ja sam pospana. – No, io non ho fame, io ho sonno

4.3 Upitne riječi – Chi? Che cosa? Quanto,a,i,e? Dove? Quando? Cuale?

Mogu imati funkciju pridjeva, zamjenice i priloga. Za sada ćemo se usredotočiti na upitne riječi chi, quanto,a,i,e i quale,i.

U primjeru: Chi e' il tuo assistente? – (Tko je tvoj pomoćnik? ) chi ima ulogu zamjenice i koristi se samo za osobe. Ima isti oblik za jedninu i množinu, za ženski i muški rod.Chi e' lei? – Tko je ona?Chi sono loro? – Tko su oni/one?

Quanto,a,i,e – koliko,a,i,e

Ovaj pridjev ćemo iskoristiti da naučimo pitati i reći koliko imamo godina.Quanti hanni hai? – Koliko imaš godina? Ho vent'anni. – Imam dvadeset godina.Dottor Marini, quanti anni ha? – Ho quarant'anni.

Quale, i ? - koji, koja, koji, koje

Koji dečko je Marko? – Quale ragazzo e' Marko?Koja djevojka je Mara? – Quale ragazza e' Mara?Koji su tvoji dečki? - Quali sono i tuoi ragazzi?Koje su tvoje djevojke? – Quali sono le tue ragazze?

Kada iza oblika quale dolazi 3. lice jednine glagola ESSERE odbacuje se završni vokal –e.

Qual e' Marko? – Koji je Marko? Qual e' Mara? – Koja je Mara?

Koje su specifične fraze vezane za glagol avere?

Quali sono i tuoi libri?

.

10

ZADACI ZA SAMOPROVJERU ZNANJA:

1. NAVESTI OSOBNE ZAMJENICE U NOMINATIVU (ja, ti, on….)

2. Konjugirati biti i imati: Biti Imati

1. 1. 1. 1.

2. 2. 2. 2.

3. 3. 3. 3.

Kako se kaže: biti žedan i biti gladan

Ja sam žedna – ja sam žedan.

Marko je gladan . Vi ste gladne? -

Vi gospodine, žedni ste? – ne, ja nisam žedan , ja sam gladan.

3. STAVITE IMENICE U MNOŽINU I STAVITE ISPRED IMENICA ODREĐENE I NEODREĐENE ČL.: na primjer:

il libro, i libri, un libro, dei libri

- quaderno -- francese(m) -- portoghese (f) -- finestra -- chiave (f) -- nave (f) -- zio -- zaino -- sole (m) -- sale(m) -

4.Zaokružite točno: un ragazzo bello, delle ragazze belli, il studente,

le case grande, una donna brutta, la gonna verdi,i bambini felici, le case piccolo, delle finestra verde.

11

5. Konjugirajte glagol biti prema licima I prema potrebi odgovoriti na pitanja:

1. Marta (essere)……………………………una studentessa.

2. Loro (avere fame)……………………………………………. .

3. Lei signora (essere)…………………………….felice? -

4. Io (essere)……………………..Sanja, chi (essere, )…………… voi?

Noi (essere)…………..Marco e Antonia, noi (essere)…di Italia.

5. Maria (avere)…………………………………. una casa grande.

6. Lei signore, (avere)…………………………….sete?

7. I bambini (avere)………………………..3 libri.

8. Di dove (essere)…………………………………..loro?

9. Io (essere)…………Ana, (avere)………….22 anni e (essere)………studentessa.

10. Rita e Sandra (avere)……………………fame e sete.

6. Napišite množinu navedenih pridjeva:

Bello- famosa-

Veloce- brava-

Brutto- stanco-

Grande- stretta-

7.Odgovorite na pitanja s pravilno korištenim c’e’-ci sono

1. In classe (esserci)………………..una sedia.

2. Una sedia (esserci)………………….in classe.

3. Tre ragazze (esserci)…………………..a casa.

4. A casa (esserci)…………………..una ragazza

Stavite u množinu:

12

1. La signora e' italiana.2. Tu sei straniero?3. Il ragazzo e' qui per lavoro.4. La ragazza e' qui in vacanza.5. Lui e' al bar.6. Lei e' a casa.7. Di dove sei?8. Dove e' il ragazzo?9. Dove e' la borsa?10. Chi sei? Sei americano?11. Perche' il ragazzo e' qui?

Stavite u jedninu:

1. I ragazzi sono stranieri.2. Le signore non sono italiane.3. Noi siamo a scuola.4. Voi siete a casa?5. Dove sono i libri di italiano?6. Chi sono? Sono stranieri?7. Sono straniere le ragazze?8. Perche' siete qui?9. Di dove siete?

Iz množine u jedninu

1. Abbiamo (dei) documenti.2. Hanno documenti?3. Avete (delle) fotografie?4. I giornali sono italiani.5. I professori sono giovani.6. I ristoranti sono chiusi oggi.7. Le trasmissioni sono finite.8. Le signorine sono francesi.

Formular za upis na tečaj talijanskog jezika – Un modulo da compilare:

Modulo di iscrizione = formular za upis Il nome= ime

Compilare= popuniti l’eta’ e la professione= dob I zanimanje

Il cognome= prezime la lingua madre= materinji jezik

L’indirizzo = adresa il telefono = telefon

Conoscere = poznavati altre lingue= druge jezike

CULTURA ITALIANA

13

Modulo di iscrizione ai corsi

Cognome:

Nome :

Eta’: Professione:

Nazionalita’:

Lingua madre:

Indirizzo:

Telefono:

e-mail:

Conosce altre lingue? Quali?:

Konzultirani udžbenici:

1. Caffe’ Italia2. Espresso3. Progetto Italiano- elementare/avanzato

14

15