OBSH: NEVOJAT E PACIENTIT NE KUJDESIN PALIATIV

A SSUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

Anemia është një gjëndje shëndetësore në të cilën sasia e hemoglobin-

ës në gjak është nën vlerat normale osekur ka më pak qeliza të kuqe të gjakut senormalisht. Ajo shkaktohet më shpeshnga mungesa e hekurit. Shkaku më ishpeshtë i mungesës së hekurit ështëgjakrrjedhja nga menstruacionet. Gjith-sesi, ka shumë shkaqe të tjera...

Faqe 16

Një neuromë akustike është një tumor beninj i rrallë i trurit. Tumori

i cili rritet mbi një nerv të trurit në afër-si të veshit mund të shkaktojë problememe dëgjimin dhe balancimin dhe mundtë shkaktojë tinitus (zhurma në veshë).Në shumicën e rasteve shkaku është ipanjohur. Neuromat akustike zhvillohenngadalë dhe rrallë janë kërcënuese...

BOTIM I PËRJAVSHËM I GAZETËS SHQIPTARJA.COMNr.29

Botim zyrtar i Fakultetit të Mjekësisë, Universiteti i TiranësAdresa: Fakulteti i Mjekësisë, Nr371, Cel: 069 63 46688, E-mail: suplementi@almedicus.org

Drejtor: Taulant MUKA

Kryeredaktore: Jana NANO

Zv/Kryeredaktore: Fjorda KOROMANI

Redaksia: Arminda Avdulaj Besiana Balla Blerta Dollaku Dea Qirjaqi Erklida Sula Isid Xhura Kledia Dimroci

E ENJTE 23.08.2012

Mirald Gina

Këshilli botues:Departamenti i Shëndetit Publik Enver ROSHI

Shërbimi i Endrokrinologjisë, QSUT Agron YLLI

Shërbimi i Urgjencës, QSUT Edmond ZAIMI

Shërbimi i Nefrologjisë, QSUT Arjana STRAKOSHA

Shërbimi i Reumatologjisë, QSUT Argjend TAFAJ

Shërbimi i Alergologjisë, QSUT

Etleva QIRKOShërbimi i Kardiologjisë, Spitali Ushtarak Gerta KOÇEKU

Shërbimi i Neurologjisë, Spitali Ushtarak Fatos JAHO

Shërbimi i Ortopedi-Traumatologjisë, SpitaliUshtarak Gjergj ÇAUSHI

Shërbimi i Tokosikologjisë, Spitali Ushtarak Zyhni SULAJ

Biokimi Klinike, QSUT Ndok MARKU

Farmaci Leonard DEDJA

Kontrolli i dhimbjes globale, objektivi parësorJANA NANO

Faqe 17

Pacienti terminal, i pashërueshëm në fazë tëavancuar të sëmundjes

kronike, përfaqëson një qënienë vuajtje në të gjitha aspek-tet: fizike, psikologjike, so-ciale dhe shpirtërore. Ai ësh-të një person i cili duhetmirëpritur të dëgjohet, kupto-het dhe ndihmohet pikërishtnë dhimbjen e tij drejt fundittë jetës. Është pikërisht detyrëe mjekut të ketë njohuritë eduhura përsa i përket sin-tomave, frikërave dhe plotë-simit të nevojave të vet paci-entit. Pacienti meriton njëasistencë dhe ndihmë të kual-ifikuar. Edukimi dhe përfshir-ja e pacientit dhe familjes sipartnerë, janë çelësi për njëmenaxhim të suksesshëm tësimptomave. Inkurajohenpacientët dhe familjarët e tyrepër të mbajtur një ditar përmomentet kur...

Trajtimi

Kirurgjia

Fitoterapia, thuaji jo efekteve anësoreBimet ju vijnë në ndihmë për të parandaluar e trajtuar sëmundjet në mënyrë natyraleSa herë që kthehem në shtëpi tek mami,

më duket sikur zhvendosem për pak kohënë një botë tjetër. E mësuar me jetën errëmujshme të studentes dhe në një qytet siTirana, kthimi në Poliçan është i këndshëm…duket sikur koha ecën më ngadalë dhe të ndi-hmon të mendosh. Për mos të folur për ush-

qimin i cili si në çdo qytet të vogël të Sh-qipërisë është mrekullisht me shije!! Përposkëtyre që përmenda më sipër, ajo çka më‘frymëzoi’ të shkruaja mbi terapitë bimoreështë fakti që ime më për çdo shqetësim qëunë apo dikush tjetër i familjes ka, më konku-ron me zgjidhjet e saj ‘natyrore’. -‘ Ma, më

janë bërë njolla në lëkurë’- ‘Shpëlaje më lëngmajdanozi’.-‘Ma, smë zë gjumi’.-‘Pi kamomil’.-‘Ma, më ësht ashpërsuar fytyra’. -‘ Bëj maskëme të verdhën e vezës. Megjithëse shumë prejjush ndoshta nuk kanë besim tek mjekimetalternative, ndërkohë që ‘na janë bërë barnatsi karamele’- siç thotë Eralda...

Faqe 14

Faqe 18

Pacienti në fund tëjetës, si të përballesh

NeuromaAkustike, rezultate

shume të mira

Anemia ngamungesae hekurit

1414141414 E enjte, 23 gusht 2012 A SSUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICUW W W . S H Q I P T A R J A . C O M

EDUKIMI dhe përfshirja e pacientit dhefamiljes si partnerë, janë çelësi për njëmenaxhim të suksesshëm të simptomave

Onkologji

JANA NANO

Fundi i jetës, siështë të përballesh

Kontrolli i dhimbjes globale, objektivi parësor

Pacienti terminal, i pashërueshëm në fazë tëavancuar të sëmundjes

kronike, përfaqëson njëqënie në vuajtje në të gjithaaspektet: fizike, psikologjike,sociale dhe shpirtërore. Aiështë një person i cili duhetmirëpritur të dëgjohet, kup-tohet dhe ndihmohet pikër-isht në dhimbjen e tij drejtfundit të jetës. Është pikër-isht detyrë e mjekut të ketënjohuritë e duhura përsa ipërket sintomave, frikëravedhe plotësimit të nevojave tëvet pacientit. Pacienti meri-ton një asistencë dhe ndihmëtë kualifikuar.

Edukimi dhe përfshirja epacientit dhe familjes si part-nerë, janë çelësi për njëmenaxhim të suksesshëm tësimptomave. Inkurajohenpacientët dhe familjarët etyre për të mbajtur një ditarpër momentet kur simptom-at dalin jashtë kontrollit apokur vërehen efekte anësore.Nëse gjatë menaxhimit të pa-cientit hasen vështirësi mëkomplekse,atëhere diskutimii rastit bëhet edhe meanëtarët e tjerë të ekipit

ndërdisiplinor përpërzgjedhjen e terapisë sëduhur.

DHIMBJADhimbja është simptoma

më e shpeshtë dhe vrastareqë ndikon në kryerjen e ak-tiviteteve më të thjeshta. Per-ceptimi i dhimbjes nësëmundjet onkologjike influ-encohet nga faktorë fizikedhe psiko-socialë. Për shumëpersona dhimbja është sinjaliqë sëmundja po pregredonshpejt drejt vdekjes. Dhimb-ja nga kanceri përshkruhet sinjë progresion cirkular që sh-kon nga ndjesia e dhimbjes,tek ankthi, te frika e sërish-mi tek dhimbja.

‘’Shpesh i sëmuri që vjenpër të marrë kujdes paliativështë tashmë i nënshtruardhe i sfiduar nga një dhimb-je intense që zgjat për ditë me

rradhë (me raste edhe memuaj), e keq-kontrolluar ngamedikamentet jo të përshtat-shme. Pacienti ndjen që jetae tij nuk ka më kuptim; dhim-bja fizike ka pushtuar edhesferën psikike. Emocionetnegative që shoqërojnë dhim-bjen fizike dhe bashkekzisten-ca e simptomave të tjera sho-qëruese të lehta apo të forta,pak të kontrolluara, fillojnë tëpushtojnë të gjithë qënien epacientit duke rezultuar në njëdhimbje globale. Aty aspektifizik dhe psikik shkrihen nënjë totalitet asgjesues.

Nëse arrihet të kontrollo-hen simptomat, vihemi për-ballë një rilindjeje të pacien-tit, që edhe pse e përko-heshme rikthjenë besimin nëjetën që ka mbetur’’

‘’Misioni hipokratik i se-dare dolorem duhet të jetë njënga objektivët primarë të op-eratorëve të shëndetit sido-mos në kujdesin paliativ kulehtësimi i dhimbjes është im-perativi i gjithçkaje.

PROBLEMET SOCIALEFundi i ardhur nga një

sëmundje, përcakton herët avonë një humbje të rolit nëshoqëri, ndjenjën e të ndjeriti pavlefshëm përkundrejtfamiljes çka kulminon membylljen në vetvete. Të mer-resh me këto aspekte nuk ësh-të gjithmonë e lehtë nga anae ekipit: duhet të dish të jeshpranë pacientit duke i ‘’mbaj-tur dorën’’ pa pushtuar nëhapsirën e tij personale. Gjatëasistimit dalin në pah edhefrikërat e personelit duke bërëqë ata të dorëzohen shumëmë përpara se të instalohetnjë marrdhënie ndihme.

‘’Diskutimi i problemeve tëndjeshme si sëmundjet e rën-da, shpresat e mbijetesës dhefrikërat nuk janë kurrë të le-hta pët tu përballuar. Arti ikomunikimit terapeutikkërkon praktikë, e cila fitohetme eksperiencë. Si për aftësitëe tjera, komunikimi duhetushtruar si fillim në kontestetë sigurta si laboratori i aftë-sive klinike, salla me studentëose klinicistë të tjerë’’.

Nëse arrihet të kontrollohensimptomat, vihemi përballënjë rilindjeje të pacientit,që edhe pse e përko-heshme rikthjenë besiminnë jetën që ka mbetur’’

Komponetëte dhimbjestotale

Problemet shpirtërore

I sëmuri terminal është njëindivid që ka nevojshëm-

rinë t’i thotë lamtumirë botëssipas mënyrës së tij. Çdo in-divid ka komponentin e tijshpirtëror dhe është pikër-isht kujdestari i tij që, nëmënyrë intuitive, kuptonnevojat shpirtërore që ka isëmuri dhe i ofron atijpërgjigjet e duhura. ‘’Për tëkuptuar dhimbjenshpirtërore të pacientit nëprag të vdekjes, duhet kuptu-ar si fillim që sëmundja pro-vokon një plagë jo vetëm tëtrupit dhe psikës, por edhe tëshpirtit, duke e përballur mevulnerabilitetin dhe vdeksh-

psikologjike, por edhelëkundje të marrdhënies meZotin për atë që beson’’. Ësh-të në dorë të ekipit për të njo-hur dhe kuptuar nevojat e pa-cientëve dhe ndihmuar këtatë fundit për t’i realizuar si-pas dëshirës së tyre. Është erëndësishme që ekipi qëofron kujdesin paliativ të jetëi zhveshur nga çdo llojparagjykimi e t’i qëndrojëafër pacientëve duke imbështetur vazhdimisht. ‘’Çdo element shpirtëror,qoftë fetar apo njerëzor,mund të ofrojë shtegje tëpanjohura të lehtësimit tëdhimbjes shpirtërore’’

mërinë e tij. Humbja e kon-trollit të qënies psiko-fizikebëhet shkas e ngritjes së aty-re pyetjeve anksioze: përse?Përse pikërisht unë? Janë py-etje ekzistenciale,të cilat kurnuk gjejnë përgjigje; jo vetëmçojnë në turbullime

Kujdestarii i rëndësishëm në momentet e funditLISTË NEVOJASH SHPIRTËRORE TËINDIVIDIT NË PRAG TË VDEKJES:

Nevojshmëria e pacientit që të konsiderohet derinë fund si një subjekt më vete

Kërkimi i vlerës që pati jeta e tij në momentin qëështë në prag të vdekjes

Solidaritet dhe afrim me personat më të dashur

Kërkimi i përgjigjeve filozofiko-ekzistenciale seçfarë fshihet pas vdekjes, a ekziston zoti?

Ndarja,nevoja për të thënë lamtumirë

1515151515E enjte, 23 gusht 2012W W W . S H Q I P T A R J A . C O MA SSUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

ÇDO INDIVID është një entitet unik dhekëto nocione shërbejnë vetëm si guidë për tënjohur pacientin që kemi përpara nesh

Kujdesi paliativ

OBSH: Nevojat e pacientitnë kujdesin paliativ

5 stadet e pranimit të diagnozës onkologjikePasi merr vesh që ka njësëmundje të rëndë, pacienti tenton të percep-

tojë trupin e tij si një burimvuajtjesh dhe pasigurie. Kurata janë të vetëdijshëm përgjendjen e pashërueshme e tëpashpresë, ndjenjat që krye-sojnë janë shqetësimi i thellë,parehatia dhe depresioni. Çdopacient është një entitet uniki cili aplikon mekanizma tëcaktuar mbrojtës për të re-aguar ndaj sëmundjes apovdekjes së tij.

Elisabeth Kubler-Ross,mjeke psikiatre dhe gjithash-tu prefesoreshë e mjekësisëkomportamentale në Univer-siteitn e Chicagos, përshkroinjë seri stadesh që kalontepacienti terminal si përgjigjereaksioni emocional ndaj di-agnozës së tij terminale.

Njohja e dinamikavepsikologjike të pacientëve mekalimin e kohës është shumëe rëndësishme sepse lejonekipin mjekësor të gjejë hap-sirat për të aplikuar trajtimine simptomave apo kurimin evdekjes. Përveç dinamikaveqë pacienti përjeton, është erëndësishme njohja e nevo-jave dhe frikërave të tij.

Është gjithashtu enevojshme njohja efrikërave të cilat hasen nëpacientin terminal tëndara në këto kategori: Frika nga dhimbja

(mund të shndërrohet në njësimptomë të pakontrol-lueshme) Frika nga vdekja Frika për të humbur

kontrollin mendor dhe fizik Frika për të humbur ro-

lin në familje ose për të qënëi lënë pas dore Shqetësimi se mos ësh-

të një peshë e rëndë për famil-jen

Çdo individ është një ent-itet unik dhe këto nocioneshërbejnë vetëm si guidë përtë njohur pacientin që kemipërpara nesh. Ata janë të pa-përsëritshëm dhe gjithsecili

PacientëtNjohja edinamikavepsikologjike tëpacientëve mekalimin e kohësështë shumë erëndësishme sepselejon ekipinmjekësor të gjejëhapsirat për tëaplikuar trajtimin esimptomave apokurimin e vdekjes.

ka historinë e tij, dhimbjendhe vuajtjen e tij të cilat i lënë dorën e ekipit multidisipli-nar. Qëllimi i këtij të funditështë që pikërisht jetën e pa-cientit ta transformojmë derinë kufirin maksimal të pers-pektivës që pacientët duanpër veten e tyre. Objektivi nukështë sasia, por cilësia. ‘’...tëgjithë ata që kanë forcën dhedashurinë të ulen afër tësëmurit në prag të vdekjes, nëqetësinë mbizotëruese që sh-kon përtej fjalëve, e dinë mirëqë ky moment nuk është as ifrikshëm, as i dhimbshëm.Është shuarja e qetë e funk-sionit biologjik të trupit. Tëjesh pranë një qënieje njerë-zore që jep shpirt të kujton njëyll që bie nga qielli; një ngaato miliona dritëza në atë qielltë pafund, i cili shkëlqen pa-pritur për një çast vetëm përtu zhdukur në përjetësi çastintjetër. Të kujdesesh për tësëmurin në prag të vdekjes, tëmëson të kuptosh uniken eçdo individi në qiellin epafund të njerëzimit. Të më-son të kuptosh që nuk je i për-jetshëm dhe që jeta është eshkurtër. Çdokush nga ne kr-ijon dhe jeton biografinë e tijunike, të cilën e valëvit në his-torinë e njerëzimit...’’

Objektivi nuk është sasia,por cilësia. ‘’...të gjithë ataqë kanë forcën dhe dashu-rinë të ulen afër të sëmuritnë prag të vdekjes, nëqetësinë mbizotëruese qëshkon përtej fjalëve

NEVOJAT NË KUJDESI PALIATIV

STADET E PRANIMIT TE DIAGNOZES

Në 1990, Organizata Botërore e Shëndetësisë kaidentifikuar këto nevoja të pacientit në kujdesinpaliativ:

Nevoja e sigurisë: shpesh ndërprerja e mjekimitqë me objektiv shërimin nxit te pacienti frikën e tëqënit i braktisur

Nevoja për dashuri: shpeshherë pacienti dhe tëafërmit nuk kanë të njëjtën shkallë ndërgjegjësimiduke krijuar kështu një marrdhënie jo tëshëndetshme

Nevoja të jetë i kuptuar: kjo shpreh dëshirën epacientit për të qënë i kuptuar dhe si rrjedhojë, tëdijë që shprehja e dyshimeve apo e pyetjeve të tij dotë merren dhe do të degjohen seriozisht.

Nevoja për besim: nevoshmëria për të ditur qëmund të besojë tek stafi që kujdeset për të dhe qënuk do ta braktisë në asnjë moment

Nevoja për pranim: shpreh nevojshmërinë epacientit për tu pranuar në dinjitetin e tij njerëzor,edhe në momentin kur fillojnë të shfaqen shenjatdhe simptomat e para të rënies fizike

Nevoja për autostimë: mund të përmbushetduke ruajtur rolin e pacientit në mënyrë aktive gjatëvendimmarrjes

Ky model përfshin 5 stade të cilët jodomosdoshëmrisht ndodhin sipas rradhitjes, poredhe mund të mbikalojnë njëri-tjetrin në varësi tëpersonalitetit të çdo pacienti.

Mohimi: pacienti nuk e pranon diagnozën esëmundjes dhe shprehet ‘’nuk është e mundur’’,’’nukmund të më ndodhë mua’’, ‘’kanë gabuar’’.

Inati: fazë në të cilën mbizotërojnë ndjenjat erebelimit, zilisë, hatërmbetjes. Shprehja e ripërsëriturdissa herë nga pacienti ‘’Përse pikërisht unë?’’.

Konsiderohet si faza më impenjative dhe evështirë, si për personelin e asistencës si përfamiljarët. I sëmuri përplas ndjenjat dhe emocionet etij mbi të gjithë dhe gjithçka. E vetmja këshillë edhënë nga psikiatria Kubler-Ross, është mosndërhyrja për zgjidhjen e kësaj gjendjeje, por pacientiduhet t’i lihet kohë për të përpunuar dhe shpërbërëdhimbjen e zi-së.

Negocimi: është një fazë e karakterizuar nga njëshpresë false për të shtyrë në kohë ngjarjen tragjiketë vdekjes së afërt. Pacienti ka bindjen që terapia epropozuar mund t’i lejojë shërimin ose të paktën t’izgjasë jetën.

Depresioni: pacienti përballë rëndimit progresiv tësëmundjes dhe gjendjes së keqe klinike lë veten pasdorë duke rënë në një gjendje të thellë depresioni

Pranimi: pacienti bëhet plotësisht i ndërgjegjshëmpër të vërtetën. I vendosur përballë realitetit tëvdekjes dikush e pranon në mënyrë pasive, dikush nëmënyrë kurajoze

1616161616 E enjte, 23 gusht 2012 A SSUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICUW W W . S H Q I P T A R J A . C O M

SIMPTOMAT më të shpeshta të anemisë nga defiçiti ihekurit janë lodhja dhe letargjia (mungesë energjie) të cilatzhvillohen si pasojë e uljes së sasisë së oksigjenit në trup

Hematologji

TAULANT MUKA

Anemia nga mungesa ehekurit, shenjat dhe trajtimiKujdes shtatzënat!Komplikacione para dhe pas lindjes

Anemia është një gjëndje shëndetësore në tëcilën sasia e hemoglo-

binës në gjak është nën vleratnormale ose kur ka më pakqeliza të kuqe të gjakut se nor-malisht. Ajo shkaktohet mëshpesh nga mungesa e heku-rit. Shkaku më i shpeshtë imungesës së hekurit ështëgjakrrjedhja nga menstrua-cionet. Gjithsesi, ka shumëshkaqe të tjera të anemisë.Gjakrrjedhja në zorrë ështënjë tjetër shkak që haset mëshpesh në moshën e thyer.

SIMPTOMATSimptomat më të shpesh-

ta të anemisë nga defiçiti ihekurit janë lodhja dhe le-targjia (mungesë energjie) tëcilat zhvillohen si pasojë e ul-jes së sasisë së oksigjenit nëtrup. Simptoma të tjera munëtë jenë; shkurtimi ifrymarrjes(dispnea), ndryshi-mi në aparencë si zbehje dhethonjë të thatë; dhimbje koke,rrahje jo të rregullta tëzemrës(palpitacione), plagënë gojë, ndryshime në shijimdhe zhurma nëvesh(tinnitus).

Nëse keni një nga sim-ptomat e mësipërme atëherëtakoni menjëherë mjekuntuaj të familjes i cili do jetë nëgjëndje të dallojë aneminënga defiçiti i hekurit me njëanalizë të thjeshtë gjaku. Nëdisa raste, nuk ka asnjë sim-ptomë, kryesisht kur shkakuështë gjakrrjedhja e pakët dhee ngadaltë.

SHKAQETAnemia nga defiçiti i hek-

urit ndodhë kur nuk ka hekurmjaftueshëm në organizëm.Hekuri gjendet në mish, fru-tat e thata dhe në disa perime.Hekuri përdoret nga trupi përtë prodhuar hemoglobinën ecila ndihmon në shpërndar-jen e oksigjenit në organizëm.

Kjo do të thotë, se nëse kanjë mungesë të hekurit nëgjak atëherë organet dhe in-det nuk do të marrin mjaf-tueshëm oksigjen si në kush-te normale.

hekurit për të paktën tremuaj. Kjo do mundësojëmbushjen e depozitave tëhekurit në trupin tuaj.

Disa persona, përjetojnëefekte anësore kur marrintablet hekuri. Këto përf-shijnë: nauzea, konstipacionose diarre. Pavarësisht tyre,mos ndërprisni marrjen ehekurit sepse anemia nuk dotë përmirësohet. Disamënyra për të minimizuarproblemet nga efektet anë-

Barnat antifinlamatorejo steroide(AIJS) Ulçera peptike Kanceri i stomakut ose

kanceri i zorrës Në gratë në moshë

riprodhuese, shkaku kryesori defiçitit të hekurit janë pe-riodat massive ose shtatëza-nia gjatë së cilës trupi kanevojë për më shumë hekur.

Trajtimi për aneminënga defiçiti i hekurit

la por sërish për një kohë mëtë gjatë. Konsumimi i sa më

shumë lëngjeve nëse zhvillo-ni konstipacion.

Në disa raste, për shkak tëmarrjes së tabletave të hek-urit, feçet tuaja mund të jenëtë errëta në ngjyrë. Kjo ësh-të normale dhe s’ka asgjë përt’u shqetësuar.

KUJDES: Mbani tal-betat e hekurit larg fëm-ijëve. Një overdozë metableta hekuri mund tëjetë shumë e rrezikshmepër fëmijët.

KOMPLIKACIONETNëse anemia nga munge-

sa e hekurit nuk trajtohetatëherë mund të jeni më ipredispozuar ndaj infeksion-it dhe sëmundjeve. Kjondodhë për shkak se munge-sa e hekurit në organizëmprek sistemin imunitar(sistemi natyral mbrojtës itrupit tonë).

Mungesa e rëndë e hekuritmund të rrisë riskun për zh-villimin e komplikacioneve qëprekin zemrën dhe mush-këritë si: takikardia( njërrahje e shpejtë anormale ezemrës) ose infarkt kardiakqë ndodh kur zemra juaj nukpompon gjak në mënyrëefikase.

Gratë shtatzëna gjithash-tu kanë një risk të lartë të ko-mplikacioneve, kryesishtgjatë dhe pas lindjes. Atomund të zhvillojnë depresionpas lindjes. Sipas studimeve,fëmijët e lindur nga nënat qëkanë anemi nga defiçiti i hek-urit kanë më shumë gjasa tëlindin prematur, të jenë pakkile në lindje, të kenë prob-leme me nivelet e hekurit etj.

TabletatKur merrni tabletat,këshillohet pirja e lënguttë portokallit sepse rritthithjen e hekurit nëtrupin tuaj.Kur analizat e gjakut tëkthehen në norme, juduhet ende të vazhdonimarrjen e hekurit për tëpaktën tre muaj

Ka shumë gjëndje që mundtë çojnë në mungesë të hek-urit në organizëm. Në mesh-kujt dhe gratë post meno-pauzës, shkaku më ishepeshtë është gjakrrjedh-ja në stomak dhe intestin qëmund të shkatohet nga:

Nëse anemia nga mungesa ehekurit nuk trajtohet atëherëmund të jeni më i predispo-zuar ndaj infeksionit dhesëmundjeve. Kjo ndodhë përshkak se mungesa ehekurit në organizëm preksistemin imunitar

marë hekurin në një tjetërformë. Shpesh, sygjerohenedhe trajtime të tjera, nëvarësi të shkakut.

TABLETAT E HEKURITTableta të ndryshme hek-

uri përdoren në trajtimin eanemisë të shkaktuara ngadefiçiti i hekurit. Koha e mar-rjes së tyre do të varet nga fak-ti se sa e rëndë është anemia.Për të parë nëse trajtimi funk-sionon, pas disa javësh bëhet

USHQIMET EPASURA ME HEKUR

Perimet megjethe jeshile të errëtsi spinaqi

Bathë

Arrë, bajame,lajthi

Mishi

Frutat e thata

Ushqime dhemedikamente qëvështirësojnë thithjene hekurit

Çaji dhe kafja

Kalciumi, i ciligjendet në produktete përditshme siqumështi, djathi, gjiza

Anti-acidet (barnaqë përdoren nëtrajtimin e ulçerës)

Tabletat e hekurit ështëmjekimi i preferuar në ras-tin e anemisë nga defiçiti ihekurit. Në disa raste, krye-sisht kur trajtimi përmestabletave nuk jep rezultate,mjeku mund t’ju sygjerojë tështroheni në spital për të

një analizë gjaku. Kur merrnitabletat, këshillohet pirja elëngut të portokallit sepse rritthithjen e hekurit në trupintuaj.

Kur analizat e gjakut tëkthehen në norme, ju duhetende të vazhdoni marrjen e

sore janë: Marrja e hekurit

përmes ushqimit. Ushqimiredukton thithjen e hekurit.Për këtë arsye, mund t’ju du-het një kohë më e gjatë përtë korrektuar aneminë. Marrja e dozave të vog-

1717171717E enjte, 23 gusht 2012W W W . S H Q I P T A R J A . C O MA SSUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICU

NEUROMAT AKUSTIKE mund të jenë tëvështira për tu diagnostikuar. Kjo ndodhpjesërisht për shkak të faktit që janë të rralla

Neuroma Akustike

Një neuromë akustikeështë një tumor beninj i rrallë i trurit. Tu-

mori i cili rritet mbi një nervtë trurit në afërsi të veshitmund të shkaktojë problememe dëgjimin dhe balancimindhe mund të shkaktojë tinitus(zhurma në veshë). Në shu-micën e rasteve shkaku ështëi panjohur. Neuromat akus-tike zhvillohen ngadalë dherrallë janë kërcënuese përjetën. Trajtimi është zakon-isht me kirurgji, por radioter-apia gjithashtu mund të për-doret.

Ç farë është neuromaakustike?

Neuroma akustike ështënjë tip i rrallë i tumorit të tru-rit; është një tumor beninj icili rritet përgjatë një nervi nëtru (nervi kranial) që quhetnervi akustik ose nervi vesti-bulokoklear. Ky nerv kontrol-lon dëgjimin dhe balancimin..

Neuromat akustike prirentë rriten shumë ngadalë. Nëdisa raste janë shumë të vog-la për të shkaktuar problemeshëndetësore ose simptoma.

Cili është shkaku i neu-romës akustike?

Shkaku i shumicës së neu-romave akustike është i pan-johur. Rreth 7 në 100 neuro-ma akustike shkaktohet prejneurofibromatozës të tipit tëdytë(NF2). NF2 është njësëmundje shumë e rrallë gje-netike që shkakton tumorebeninje të sistemit nervor.Ajo prek rreth 1 në 350,000njerëz. Pothuajsë çdo kush qëka NF2 zhvillon një neuromëakustike në të dy nervatakustik.

Sa të shpeshta janëneuromat akustike?

Neuromat akustike janë tërralla. Rreth 13 individë nëçdo një milion diagnostiko-hen çdo vit me neuromë akus-tike. Ato janë më të zakon-shme në të rriturit në moshëmesatare, kryesisht midis të30-ave dhe 60-ave dhe janëjashtëzakonisht të rralla tëfëmijët. Neuromat akustikeduken të jenë më të shpeshtanë femrat se në meshkuj.

Cilat janë simptomat eneuromës akustike?

Një neuromë akustike evogël në përmasa mund tëmos shkaktojë asnjë sim-ptomë. Simptomat që jumund të paraqisni zhvillohennë mënyrë graduale pasi vetëneuroma ka një evolucion

shumë të ngadaltë.Simptoma më pak të

shpeshta të neuromës akus-tike mund të jenë: dhimbja ekokës, dhimbje e veshit,këputje apo mungesë en-ergjie.

Çfarë ekzaminimeshnevojiten për të diagnos-tikuar një neuromë akus-tike?

Neuromat akustike mundtë jenë të vështira për tu di-agnostikuar. Kjo ndodhpjesërisht për shkak të faktitqë janë të rralla, dhe pjesër-isht prej faktit që janë tëshumta patologjitë që mundtë paraqiten me simptoma-tikë të ngjashme. Nëse mjekujuaj dyshon prej simptomavetuaja që ju keni një neuromëakustike atëherë ju duhet t’ireferoheni më pas një kirur-

gu të sepcializuar nësëmundjes e gojës, hundë,apo fytit (otorinolaringolog).

Testi më i mirë diagnos-tikues për neuromën akustikeështë reznonanca magnetikee trurit.

Cili është mjekimi përneuromën akustike?

Nese keni një neuromëakustike shumë të vogël,mjeku juaj mund të vendosëse qëndrimi më i mirë ështëobservimi dhe monitorimi i tijnga afër. Kjo, për shkak seneuromat akustike rritenshumë ngadalë dhe mund tëmos shkaktojnë ndonjë sim-ptomë për një kohë të gjatë.Kujtoni, neuromat akustikenuk janë malinje dhe nukpërhapen, prandaj është ësh-të më e sigurtë ta observoshatë për disa kohë. Gjithashtu,mjekimi mund të ketë komp-likacione dhe efektë anësorë,kështu që rreziqet dhe për-fitimet e mjekimit duhet tëjenë të balancuara. Nëse ob-servimi rekomandohet,gjëndja juaj do të monitoro-het në mënyrë të rregullt meskaner.

Rezulatatet e testeve dheskanerit që ju keni gjithashtundihmojnë në përcaktimin e

tipit më të mirë të trajtimitpër rastin tuaj.

KIRURGJIAÇdo neurokirurg(kirurg i

trurit) ose një kirurg ORLmund të kryejë një ndërhyrjekirurgjikale për heqjen e njëneurome akustike, realizimi i

së cilës do të varet nga për-masat dhe lokalizimi i saj nënervin vestibulokoklear nëtru. Ndërhyrja kirurgjikalekryhet nën anestezi tëpërgjithshme. Shumica e in-dividëve me neuromë akus-tike trajtohen me kirurgji dhenë rreth 95 nga 100 rastet tu-mori hiqet plotësisht.

RADIOTERAPIARadioterapia është një lloj

trajtimi që përgjithësisht për-doret për tumoret(si për ben-inj ashtu edhe për malinj). Kytrajtim kryhet nga njëonkolog kliniçist(mjek spe-cialist për kancerin). Radiot-erapia mund të shkatërrojë

plotësisht një tu-mor, ose mund tazvogëlojë atë. Ju za-konisht duhet t’inënshtroheni disaseanca të radioter-apisë.

RIKTHIMI INEUROMËSAKUSTIKE

Më pak së 5 në100 rastë me nuer-omë akustike, kjo efundit rikthehet.Pra është e pa za-konshme por emundur. Ka më

shumë gjasa nëse ju keniNF2. Mund të shkaktojë njëprej simptomave të përmen-duara më parë ose një prejkomplikacioneve. Pas tra-jtimit të neuromës akustike juduhet të kontrolloni nëmënyrë ta vazhdueshme përndonjë shënja të rekurencëssë tumorit.

Testi diagnostikues më imirë, rezonanca magnetike

Rritet ngadalë. Kirurgjia jep rezultate të mira

MjekimiNese keni njëneuromë akustikeshumë të vogël,mjeku juaj mund tëvendosë se qëndrimimë i mirë ështëobservimi dhemonitorimi i tij ngaafër. Kjo, për shkakse neuromat akustikerriten shumë ngadalë.

SIMPTOMAT MË TË ZAKONSHME TËNJË NEUROME AKUSTIKE JANË:

TRAJTIMETKRYESORE PËR

NEUROMËNAKUSTIKE JANË:

Humbja e dëgjimit. Disa gradë të shurdhimit ndodhinnë 9 nga 10 individë me neuromë akustike. Zakonishthumbja e dëgjimit është graduale dhe prek njërin vesh.Ky tip i shurdhimit quhet shurdhim sensoroneural dhenënkupton faktin që nervi i dëgjimit(nervi akustik) ështëdëmtuar.

Tinitus. Është termi mjekësor për zhurmat në vesh.Rreth 7 në 10 persona me një neuromë akustike kanëtinitus në njërin vesh.

Simptoma të tjera të shpeshta të neuromës akustikepërfshijnë:

Vertigo. Është ndjesia e rrotullimit të dhomës rrethteje, zakonisht e përshkruar si marrje mendsh. Nukështë një frikë nga lartësia siç mund të mendojmëgabimisht.

Mpirje e fytyrës, therje(shpim) ose dhimbje. Këtosimptoma i detyrohen presionit që ushtron neuromaakustike mbi nervat e tjerë.

Kirurgjia

Radioterapia

Radiokirurgjiastereotaktike

Trajtimi që juofrohet do tëvaret nga:

Përshtatshmëria juajpër kirurgji dheradioterapi.

Faktorët si moshadhe gjëndja epërgjithshmeshëndetësorë do tëndikojnë në formën etrajtimit që do të merrni.

Tumori juaj.Përamasa dhe pozicionii neuromës akustike dotë ndikojë në tipin etrajtimit të ofruar.

1818181818 E enjte, 23 gusht 2012 A SSUPLEMENTI MJEKESOR

LMEDICUW W W . S H Q I P T A R J A . C O M

TEKNOLOGJIA po ecën me hapa gjigandë (barnat poshfaqin gjithnjë e më tepër efekte anësore) dhe njerëzitgjithnjë e më tepër largohen nga natyra, është gjetur njëmënyrë për ti bashkuar të dyja në favor të natyrës

Mjekime alternative

FJORDA KOROMANIFitoterapia, thuaji

jo efekteve anësoreParandalim dhe trajtim natyror i sëmundjeve

Sa herë që kthehem në shtëpi tek mami, më duketsikur zhvendosem për pak

kohë në një botë tjetër. E më-suar me jetën e rrëmujshme tëstudentes dhe në një qytet si Ti-rana, kthimi në Poliçan është ikëndshëm… duket sikur kohaecën më ngadalë dhe të ndih-mon të mendosh. Për mos tëfolur për ushqimin i cili si nëçdo qytet të vogël të Shqipërisëështë mrekullisht me shije!!Përpos këtyre që përmenda mësipër, ajo çka më ‘frymëzoi’ tëshkruaja mbi terapitë bimoreështë fakti që ime më për çdoshqetësim që unë apo dikushtjetër i familjes ka, më konku-ron me zgjidhjet e saj ‘naty-rore’. -‘ Ma, më janë bërë njol-la në lëkurë’- ‘Shpëlaje më lëngmajdanozi’.-‘Ma, smë zëgjumi’.-‘Pi kamomil’. -‘Ma, mëësht ashpërsuar fytyra’. -‘ Bëjmaskë me të verdhën e vezës.Megjithëse shumë prej jushndoshta nuk kanë besim tekmjekimet alternative, ndërko-hë që ‘na janë bërë barnat sikaramele’- siç thotë Eralda,shoqja ime, ndoshta duhet takthejmë ndonjëherë kokën ngatë mirat që na ofron natyra!Teknologjia po ecën me hapagjigandë (barnat po shfaqingjithnjë e më tepër efekte anë-sore) dhe njerëzit gjithnjë e mëtepër largohen nga natyra, ësh-të gjetur një mënyrë për tibashkuar të dyja në favor tënatyrës. Megjithëse njohja eprincipeve aktivë të bimëveështë e madhe, kjo nuk ka qënëe mjaftueshme. Duheshin për-punuar në një formë më tëasimilueshme, më praktike dhemë të pasur. Në ditët e sotmekjo është bërë e mundur nëformën e kapsulave me pluhurtotal të bimëve ( pasi thahenbimët, përpunohet në azot tëlëngshëm derisa të merret njëpluhur komplet homogjen në -1960C me qëllim që mos ti nën-shtrohet përpunimit në nxe-htësi). Më poshtë janë vetëmpak patologji dhe disa ngamjekimet alternative të mund-shme.

ACIDITETI GASTRIKNdjesia e irritimit dhe dje-

gies së stomakut që vjen si pa-sojë e sekretimit të tepërt tëacidit në stomak. Ai shfaqet nëdisa mënyra si: Hidhërim tëgojës- për shkak të ardhjes sëpërmbajtjes acide në ezofag.Djegie dhe pickim në zonënrreth zemrës, në mes të kraha-rorit. Shqetësimi përhapet nëkurriz në formën e shtërngim-it. E njejta ndjesi mund të kri-johet dhe në fyt. Gazra dheçregullim të tretjes- rritja eaciditetit të stomakut mund të

krijojë gaz i cili jep ndjesinë efryrjes së barkut, krampeve dhedhimbjeve të tij.

Trajtimi alternativArgjila e bardhëNuk është bimë, por një lloj

guri i butë shumë i pasur meminerale dhe oligominerale.Efektin e tij ai e ka për shkak tëaktivitetit thithës dhe përbërjessë tij në silic (48%), alumin(36%) dhe minerale ( 11% ) Praajo ndihmon në cikatrizimin estomakut, mbrojtjen emukozës së tij, thithjen egazrave dhe toksinave etj.Doza: 3 kapsula në ditë gjatëvakteve

Shafrani i indisë (curcumalonga)- është bimë me veti an-tiinflamatore e cila vepron mbineutrofilet dhe me veti antioks-iduese pasi lidh radikalet e lira,kombinimi i këtyre dy funk-

sioneve bën që të jetë një bimëedhe me funksion antitumor-al.. Doza: nga 1 kapsul në ditëpara vakteve

Lithothami (lithotamni-um calcareum)– është një algëme natyrë kalcike, ka funksionkristalizimin në trupin e vetkripëra të detit si calcium,magnez dhe hekur. Stili jonë ijetësës ( sasi të larta yndyre,kafe, ëmbëlsira) e çon ekuilib-rin acido-bazik të organizmitdrejt aciditetit, ndaj dhe trupinë tentativë për ta rregulluarkëtë ekuilibër shpesh i konsu-mon krejt rezervat minerare.Kjo çon në patologji si os-teoporoza dhe prekje të ndry-shme të tipit reumatizmal.Lithothami është shumë funk-sional pasi zëvendëson min-eralet e humbura për shkak tësasisë së madhe të mineraleveqë ka në përbërjë të saj sidhe

qetëson mukozën gastrike pasika në përbërje karbonat kal-ciumi në një formë lehtësishttë asimilueshme. Doza: 3 kap-sula para vakteve

ADENOMA E PROSTATËSRritje në përmasa e pros-

tatës që ndodh më shpesh përshkak të moshës, nuk ka vetimalinje . Hiperplazia e pros-tatës vjen si pasojë e ndalimittë apoptozës- procesit të vde-kjes së programuar të qelizave.

Trajtimi alternativVaji nga farat e kungullit

(curcubita pepo)- falë tekni-kave shumë të specializuara tënxjerrjes së vajit të farave tëkungullit, mund të përftojmënë sasi të konsiderueshme (50% ) një nga dy yndyrnat qënuk i prodhojmë dot vetë – aci-din linoleik. Ai përmban në sasitë barabarta curcubitinë, oligo-elemente (zink), vitamina (B,C,E..) dhe fitosterole. Pikërisht fi-tosterolet frenojnë rritjen e in-dit prostatik. Doza: nga 1 kap-sul para vakteve.

CELULITIËshtë infeksion i shtresës së

thellë të lëkurës (dermës), sh-tresës dhjamore dhe inditdirekt nën lëkurë ( indet sub-kutane). Shkaku më i shpeshtëi këtij infeksioni është Këmbae Atletit, infeksion ky i lehtëmykotik i lëkurës së shputavetë këmbës. Megjithëse është in-feksion i lehtë, pa shenja mad-

hore të dukshme, mund të kri-jojë çarje dhe kore midis gish-tave të këmbës të cilat më vonëshërbejnë si portë hyrëse përbakteriet të cilat pasi hyjnë nëqarkullimin e gjakut japin ce-lulit, më shpesh në kofshë.

Mjekimi alternativBërsi rrushi (vitis vin-

ifera)Vetitë eliminuese të bërsisë

së rrushit vijnë si pasojë e për-bërësve të tij si mucilogjenëtme efekt laksativ shumë të le-htë dhe rol rregullator të florësintestinale. Mucilagjenët kap-in supstancat ushqimore dherregullojnë nivelin e tyre nëgjak duke evituar depozitimine sheqerit në qelizat adipoze.Gjithashtu përmirësonqarkullimin kapilar duke luftu-ar kështu stazën venoze e cilafavorizon celulitin. Doza: Nga 2kapsula për vakt çdo ditë. Pa-paya (carica papaya)- efekti i sajanti celulit vjen si pasojë e njësubstance të quajtur papainë ecila vepron direkt në zonën kuështë formuar celuliti. Doza:

Nga një kapsul çdovakt Diabeti jo insuli-no vartës - paaftësi epankreasit për tëprodhuar insulinën enevojshme për me-tabolizmin e glu-cideve

FENUGREK(TRIGONELLA FOENUM –GRAECUM)

Farat e saj kanë përmbajtjetë lartë proteinash 30 %, lip-idesh dhe substancave qëstimulojnë oreksin në personame probleme të ushqyerjes. Ajovepron në rastet e dobësimit tëpavullnetshëm për shkak tëproblemeve metabolike, dukerregulluar sekretimin e in-

sulinës nga pankreasi. Përdoretdhe nga ‘bodybuilders-at’ për tërritur masën muskulare.Këshillohet gjatë trajtimit të di-abetit tip 2 jo insulino vartëssepse ka aktivitet hipoglicemi-ant. Doza: nga 1 kapsul paravakteve. Gjethe boronice(vaçinium myrtillus)- ka nëpërbërje të tij disa polifenoleflavonik të cilat i japin aktivitetvitaminik P interesant: rrisinrezistencën kapilare, rreg-ullojnë përshkueshmërinë etyre sidhe gëzojnë veti antiin-flamatore. Pra indikohet nërastet me probleme të mikro-qarkullimit. Këshillohet gjith-ashtu në format e lehta të dia-betit jo insulino vartës. Doza:nga 1 kapsul para vakteve.

ULLIRI (OLEA EUROPAEA)Efekti hipotensiv i gjetheve

të ullirit i dedikohet një sub-stance unike, një iridoid të qua-jtur oleuropeosid i cili kashumë efekte si vazodilatim,hipotensiv, antiaritmik dhespazmolitik. Përveç parandal-imit të aterosklerozës dhesëmundjeve koronare, gjethete ullirit trajtojnë edheshqetësimet me natyrë arteri-ale si cefaletë dhe marrjen emendëve. Për tu përmendurështë edhe funksioni i tyrehipogliceemiant dhe hipoko-lesterolemiant ( ul nivelin e ko-lesterol LDL dhe rrit nivelin eHDL) ndaj përdoret edhe sitrajtim ndihmës në diabetin joinsulino vartës (diabet tip 2)Doza: nga 1 kapsul para vak-teve. Hemorroide – zgjerim jonormal i një vene të lokalizuarnë anus ose rectum i cili mundtë inflamohet dhe gjakoset.Faktor primar për formimin ehemorroideve mendohet të jetërritja e presionit rreth anusit.Selvia (cupressus sempervi-rens)- përbërja e boçeve të saj,e pasur në polifenole, ka rriturinteresin për trajtimin esëmundjeve vaskulare sihemorroidet dhe variçet. Fla-vonoidet në përbërje të saj kanëefekt antiinflamator shumë tëmirë në krizat e hemorroideve.Gjithashtu duke u fiksuar nëmënyrë selektive në muret e ve-nave, rregullojnë dinamikënvaskulare duke frenuar stazëne gjakut në këmbë. Doza: nga 1kapsul para vakteve.

Fragon (ruscus aculea-tus)

I përdorur prej kohësh si di-uretik, studime të fundit kanëtreguar për efekte venotonikeme anë të mekanizmave alfa-adrenergjikë. Ka efekt va-zokonstriktor, antiinflamatordhe antiedematoz në rastin ehemorroideve dhe variçeve.Aktiviteti vitaminik P rregullonrezistencën kapilare. Doza: nga1 kapsul para vakteve.

Shafrani i indisë (curcuma lon-ga)- është bimë me veti antiin-flamatore e cila vepron mbineutrofilet dhe me veti antioksi-duese pasi lidh radikalet e lira

Fara kungulli

Fragon

Shafrani i indise