Soguk Depo Elektrik Ve Sogutma Devreleri

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME

SOĞUK DEPO ELEKTRİK VE SOĞUTMA DEVRELERİ

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; • Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile

onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ...............................................................................................................iv GİRİŞ ..................................................................................................................................1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .................................................................................................3 1. SOĞUTMA VE ELEKTRİK SEMBOLLERİ İLE SOĞUK DEPO SOĞUTMA DEVRELERİNİN ÇİZİMİ ...................................................................................................3

1.1. Soğutma Sembolleri .................................................................................................3 1.1.1. Kompresör........................................................................................................3 1.1.2. Kondenser ........................................................................................................4 1.1.3. Evaporatör........................................................................................................5 1.1.4. Su Soğutma Kulesi ve Su Soğutma Grupları (Chiller) .......................................5 1.1.5. Ara Soğutucu....................................................................................................6 1.1.6. Tank, Depo (Receiver)......................................................................................6 1.1.7. Akümülatör ......................................................................................................6 1.1.8. Yağ Ayırıcı.......................................................................................................6 1.1.8. Isı Dönüştürücü (Eşanjör) .................................................................................7 1.1.9. Drayer (Kurutucu Filtre) ...................................................................................7 1.1.10. Genleşme Elemanları ......................................................................................7 1.1.11. Titreşim Kesici, Distribütör (Dağıtıcı) ve Gözleme Camları ............................7 1.1.12. Kolektör (Toplayıcı), Boru, Pompa .................................................................8 1.1.13. Valfler (Vanalar) ve Güvenlik Elemanları .......................................................8 1.1.14. Ölçme, Kontrol ve Güvenlik Elemanları..........................................................9

1.2. Elektrik Sembolleri...................................................................................................9 1.2.1. Termik, Röle ....................................................................................................9 1.2.2. Hissedici Kuyruk, Bulb, Sensör ......................................................................10 1.2.3. Termostat .......................................................................................................10 1.2.4. Kondansatör ...................................................................................................10 1.2.5. Kontaktör .......................................................................................................10 1.2.6. Lamba ............................................................................................................11 1.2.7. Klemens .........................................................................................................11 1.2.8. Rezistans ........................................................................................................11 1.2.9. Fan, Motor......................................................................................................11

1.3. Çeşitli Tip Soğuk Oda Soğutma Devre Şemaları .....................................................12 1.3.1. Soğuk Depo Soğutma Devre Şeması ...............................................................12 1.3.2. Split Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması ...................................................13 1.3.3. Monoblok Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması ..........................................14

UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................18

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................20 2. TEK FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ ..................20

2.1. Kondenser veya Evaporatör Fan Devresi ................................................................20 2.2. Soğuk Oda Lamba ve Anahtar Devresi ...................................................................22 2.3. Soğuk Oda Elektrik Bağlantı Devresi......................................................................24 2.4. Soğuk Oda Kumanda Devresi .................................................................................25 2.5. Soğuk Depo Kumanda Devresi (Süpürmeli Kumanda)............................................27

İÇİNDEKİLER

ii


ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................33 3. ÜÇ FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ ....................33

3.1. Üç Fazlı Portatif Soğuk Depo, Güç ve Kumanda Devresi........................................33 UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................36 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................38

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ...............................................................................................40 4. KUMANDA VE GÜÇ DEVRESİ BİRLİKTE OLAN SOĞUK DEPO DEVRESİ ..........40

4.1. Soğutma Sistemlerinin Kontrolü (Süpürmeli Kontrol).............................................40 4.2. Kumanda ve Güç Devresi Birlikte Olan Soğuk Depo Devresi .................................41 UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................45 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................48

ÖĞRENME FAALİYETİ-5 ...............................................................................................50 5. TEK EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO SOĞUTMA DEVRESİ .................................50

5.1. Tek Evaporatörlü Soğuk Depo Soğutma Devresi ....................................................50 UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................53 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................56

ÖĞRENME FAALİYETİ-6 ...............................................................................................58 6. BİRDEN FAZLA EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO, SOĞUTMA DEVRELERİ .......58


ÖĞRENME FAALİYETİ-7 ...............................................................................................66 7. MERKEZÎ TİP, HİPERMARKET SOĞUTMA DEVRESİ.............................................66

7.1. Alışveriş Merkezlerindeki Soğuk Depo Özellikleri .................................................66 7.1.1. Tesisin Tasarımı .............................................................................................66 7.1.2. İşlem (Muamele) Odası...................................................................................67 7.1.3. Et Soğutma Odası ...........................................................................................67 7.1.4. Süt, Yağ ve Yumurta Odası.............................................................................67 7.1.5. Meyve ve Sebze Odası....................................................................................67 7.1.6. Dondurma Odaları ..........................................................................................68

7.2. Merkezî Tip Hipermarket Soğutma Devresi ............................................................70 UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................73 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................75

ÖĞRENME FAALİYETİ-8 ...............................................................................................77 8. SOĞUK DEPO PROJELERİ VE KAT PLANLARI .......................................................77

8.1. Soğuk Depo Projeleri..............................................................................................77 8.1.1. Soğuk Depo Yerinin Seçimi............................................................................77 8.1.2. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Teknik Doneler .................................77 8.1.3. Soğuk Deponun Projelendirilmesinde Yardımcı ve Yan Tesisleri ile Eklentilerinin ve İşletme Personeli ile Araçlarının Durumu Planırken Uyulacak Esaslar .....................................................................................................................78 8.1.4. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Boyutlandırma Esasları .....................79

8.2. Soğuk Deponun Kat Planı.......................................................................................79 UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................86 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................89

MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................91

iii

CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................93 KAYNAKÇA ....................................................................................................................99

iv

AÇIKLAMALAR KOD 522EE0183

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Endüstriyel ve Ticari Soğutma Meslek Resmi

MODÜLÜN ADI Soğuk Depo Elektrik ve Soğutma Devreleri

MODÜLÜN TANIMI Soğuk depo elektrik ve soğutma devrelerini çizmek, devre şemalarını okumak, anlamak, devre takibi yapabilmek için gerekli olan bilgilerin anlatıldığı öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/24

ÖN KOŞUL Sanayi Tipi Soğutucuların Devre Şemaları, Birleşik Sistem Devreleri modüllerini almış olmak.

YETERLİK Soğuk Depo Elektrik ve Soğutma Devreleri?

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında soğuk depo elektrik ve soğutma devrelerini standardına uygun olarak çizebileceksiniz. Amaçlar 1.Soğutma ve elektrik sembollerini, soğuk depo soğutma devre şemalarını çizebileceksiniz. 2.Tek fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz. 3.Üç fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz. 4.Kumanda ve güç devresi birlikte olan soğuk depo devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz. 5.Tek evaporatörlü soğuk depo soğutma devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz. 6.Birden fazla evaporatörlü soğuk depo soğutma devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz. 7.Merkezi tip, hipermarket soğutma devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz. 8.Soğuk depo projeleri ve kat planlarını istenilen standartlarda hazırlayıp çizebileceksiniz.

AÇIKLAMALAR

v

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam: Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme, kütüphane, internet ortamı, ev vb. Donanım Sınıf: Televizyon, sınıf kitaplığı, VCD, DVD, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, internet bağlantısı, öğretim materyalleri Atölye: Soğuk depo, soğuk depo eğitim seti Resimhane: Resim masası, T cetveli, rapido çizim kalemleri, aydınger, soğuk depo elektrik ve soğutma devreleri modül kitapları, silgi, 45 ve 60 gönyeler, yazı şablonu, daire şablonu, soğuk depo projeleri.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ø Modül içinde yer alan her bir öğrenme faaliyetinin sonunda verilen soruları cevaplandırarak, öğrendiklerinizi pekiştirecek ve kendinizi değerlendireceksiniz.

Ø Modül sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri ve tavırları ölçmek amacıyla öğretmen tarafından hazırlanacak ölçme araçlarıyla değerlendirileceksiniz.

vi

1

GİRİŞ Sevgili Öğrenci,

Teknolojiyi bilimsel anlamda kullanan toplumlar diğerlerine göre daha fazla ilerlemiş,

gelişmiş, çağdaş toplum hâline gelmişlerdir. Gelişmiş ülke olmanın temel ölçütü, eğitime yeterince önem vermekten geçmektedir.

Üretimin temel taşı eğitimdir. Ülkemizde teknik eğitim ve öğretim ise üretimin, gelişmenin lokomotifi olacaktır.

Gıda sektörü ve buna bağlı olarak soğuk depolama sistemleri her geçen yıl önemli gelişmeler kaydetmiştir. Soğuk depolama sistemlerini kavrayabilmek, soğuk depo elektrik ve soğutma devrelerini anlamaktan geçmektedir.

Teknik eğitimin kitap gereksinimini karşılamak amacıyla MEGEP kapsamında hazırlanan eserlerden biri olan bu modül, günümüzün bilim ve teknolojisine uygun şekilde hazırlanmıştır.

Temel niteliğinde olan bu konu ve faaliyetleri istekle öğrenmeniz size artı değerler katacak ve soğutma teknisyeni olma yönünde olumlu katkılar sağlayacaktır.

Başarılar…

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde tek fazlı soğuk depo güç ve

kumanda devrelerini çizebilecek devre takibi yapabileceksiniz. Ayrıca devrelerde bulunan elemanların yerlerini, birbirleriyle olan bağlantılarını kavrayacak ve devrenin çalışmasını öğreneceksiniz.

Ø Soğuk depo devre plan ve şemalarını inceleyiniz. Soğuk depo çizimlerinde

kullanılan soğutma ve elektrik sembollerini araştırınız. Sınıfta sunumunuzu yapınız.

Ø İnternet ortamında ilgili web sitelerinden araştırma yapınız. Soğuk depo imalatı ve montajı yapan kuruluşların katalog bilgilerine ulaşınız. Buradan devre şemalarında kullanılan sembolleri, çizim tekniklerini, rapor hâlinde hazırlayınız.

Ø Soğuk depolarda kullanılan elemanların, soğutma ve elektrik sembollerinin devredeki yerlerini kapsayan bir araştırma yapınız ve sınıfta sunumunuzu yapınız.

1. SOĞUTMA VE ELEKTRİK SEMBOLLERİ İLE SOĞUK DEPO SOĞUTMA

DEVRELERİNİN ÇİZİMİ

1.1. Soğutma Sembolleri

1.1.1. Kompresör

Şekil 1.1 : Kompresör sembolleri

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Şekil 1.2: Kompresör sembolleri 1.1.2. Kondenser

Şekil 1.3: Kondenser sembolleri

5

1.1.3. Evaporatör

Şekil 1.4: Evaporatör ve kondenser sembolleri

1.1.4. Su Soğutma Kulesi ve Su Soğutma Grupları (Chiller)

Şekil 1.5: Su soğutma kulesi Şekil 1.6: Su soğutma grubu (chiller)

6

1.1.5. Ara Soğutucu

Şekil 1.7: Ara soğutucu sembolleri 1.1.6. Tank, Depo (Receiver)

Şekil 1.8: Tank, depo sembolleri 1.1.7. Akümülatör

Şekil 1.9: Akümülatör sembolleri 1.1.8. Yağ Ayırıcı

Şekil 1.10: Yağ ayırıcı sembolleri

7

1.1.8. Isı Dönüştürücü (Eşanjör)

Şekil 1.11: Isı dönüştürücü (eşanjör) sembolleri

1.1.9. Drayer (Kurutucu Filtre)

Şekil 1.12: Drayer (filtre, kurutucu filtre) sembolleri

1.1.10. Genleşme Elemanları

Şekil 1.13: Genleşme elemanlarının sembolleri

1.1.11. Titreşim Kesici, Distribütör (Dağıtıcı) ve Gözleme Camları

Şekil 1.14: Titreşim kesici Şekil 1.15: Distribütör Şekil 1.16: Gözleme camları

8

1.1.12. Kolektör (Toplayıcı), Boru, Pompa

Şekil 1.17 : Kolektör sembolleri

Şekil 1.18 : Pompa grubu Şekil 1.19 : Yağ cebi

1.1.13. Valfler (Vanalar) ve Güvenlik Elemanları

Şekil 1.20: Düz hat (el,kapama) vanaları Şekil 1.21: Çek valfler

Şekil 1.22: Üç ve dört yollu vanalar Şekil 1.23: Ağırlıklı ve yaylı güvenlik vanaları

Şekil 1.24: Evaporatör, kondenser ve karter basınç regülatörleri

Şekil 1.25: Solenoid (elektrovalf, manyetik) Şekil 1.26: Şamandıralı Şekil 1.27: Güvenlik vana (yüzer) vana valfi

9

1.1.14. Ölçme, Kontrol ve Güvenlik Elemanları

Şekil 1.28: Manometreler Şekil 1.29: Susturucu Şekil 1.30: Presostat

Şekil 1.31: Diferansiyel yağ Şekil 1.32: Alçak ve yüksek basınç anahtarları basınç anahtarları (presostatları) (presostatları, basınç otomatikleri)

Şekil 1.33: Kombina (birleşik) basınç anahtarları 1.2. Elektrik Sembolleri

1.2.1. Termik, Röle

Şekil 1.34: Termik ve röle sembolleri

10

1.2.2. Hissedici Kuyruk, Bulb, Sensör

Şekil 1.35: Hissedici kuyruk, bulb, sensör sembolleri

1.2.3. Termostat

Şekil 1.36: Termostat sembolleri

1.2.4. Kondansatör

1.2.5. Kontaktör

Şekil 1.37: Kondansatör sembolleri

Şekil 1.38: Kontaktör sembolleri

11

1.2.6. Lamba

Şekil 1.39: Lamba sembolleri

1.2.7. Klemens

Şekil 1.40: Klemens sembolleri

1.2.8. Rezistans

Şekil 1.41: Rezistans sembolleri 1.2.9. Fan, Motor

Şekil 1.42: Fan ve motor sembolleri

12

1.3. Çeşitli Tip Soğuk Oda Soğutma Devre Şemaları

1.3.1. Soğuk Depo Soğutma Devre Şeması

Şekil 1.43: Soğuk depo soğutma devre şeması

Açıklama: Tesis, ana elemanlar olarak iki farklı sıcaklıkta çalışan iki evaporatör, kompresör, kondenser, receiver ve termostatik genleşme valflerinden oluşmaktadır. Soğutucu akışkan, drayer (kurutucu filtre) ve nem görme camından geçerek dıştan dengelemeli genleşme valflerine ulaşır. Kurutucu filtrenin her iki yanında yer alan ara vanaları, fazla soğutucu akışkan sızıntısı olmadan drayerin değiştirilmesine olanak verir. Her bir TGV’nin önünde termostatlar tarafından kontrol edilen solenoid valfler bulunur. Termostat sensöründeki (bulb) sıcaklığa bağlı olarak solenoid valfi açar ya da kapar. Evaporatör 2 çıkışında çekvalf bulunur. Bu valf kompresör çalışmadığında diğer evaporatörden gelen gazın ters girişini önlemiş olur. Evaporatör 1 çıkışına bir evaporasyon basınç regülatörü monte edilmiştir. Bu regülatör, istenen sıcaklığın 8˚C - 10˚C altında sabit bir evaporasyon basıncı sağlar. Karter basınç regülatörü ise çalışma başlangıcında kompresörün aşırı yüklenmesini önler. Kompresör yağ basıncı çok düştüğünde diferansiyel yağ basınç anahtarı kompresörü durdurur. Kombine basınç anahtarı, yüksek ve alçak basınç kontrollerini bir arada yapar. Kompresörün çok düşük veya çok yüksek basınçlara maruz kalmasını önler.Tüm şartlar altında likit (sıvı) hattında genleşme valflerine soğutucu akışkan sağlayacak yeterli basınç bulunmalıdır. Soğutma sisteminde ayrıca kondenzasyon basınç regülatörü ve bir diferansiyel basınç valfi (regülatörü) bulunmaktadır.

13

1.3.2. Split Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması

Şekil 1.44: Split tip modüler soğuk oda devresi

Açıklama: Soğuk depo özelliklerine, yükleme biçimine ya da ürün özelliklerine göre farklı tipte (standart, kabin tipi, tavan tipi) evaporatör (oda içi soğutucu) seçenekleri mevcuttur. Dış ünite, atmosfere açık koşullara dayanıklı olacak şekilde özel olarak imal edilmiştir. Montaj ve arıza sırasında kolay açılabilen kontrol kapakları mevcuttur. Kondenser yüzeyleri cihaz standartlarına göre +32°C / +43°C ve +50°C dış hava şartlarına bağlı olarak hesaplanmıştır. Dış ünite ses seviyesi, sessiz kondenser üniteli soğutma cihazlarında dış ünite (kondenser ünitesi) çok düşük ses seviyesinde çalışmaktadır. Soğutma cihazları yaz ve kış sıcaklıklarına göre otomatik fan basınç kontrol sistemiyle çalışmaktadır.

14

1.3.3. Monoblok Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması

Şekil 1.45: Monoblok tip modüler soğuk oda devresi

Açıklama: Soğuk ve donmuş muhafaza odaları şartlarına uygun olarak 1.198 Watt - 6.354 Watt soğutma kapasitesi aralıklarında 21 ayrı model olarak üretilir. Hermetik kompresörlü ve hava soğutmalı kondenserlidir. Cihaz kompakt tip olup tüm ekipmanları monteli ve gaz şarjı yapılmış olarak sevk edilir. Dış hava şartlarına da uygun olarak boyalı sac ile kasetlenmiştir. Avrupa Birliği Normlarına uygun olup CE markalı olarak imal edilir. Sıcak gaz defrost tertibatına sahiptir.

15

Ø Çizim sırasında kullanılan çizgi kalınlıkları

• Kompresör, kondenser, evaporatör, ara soğutucu, sıvı ayırıcı gibi

elemanlar sürekli ana çizgi olarak kabul edilebilir. Bu elemanların dış çizgileri, resim kalemleri ile B, 2B ve 3B ile rapido kalemlerinde 0,6 - 0,8 - 1,2 ile çizilebilir. Ancak burada dikat edilmesi gereken bir husus çizilen bu çizgilerin dış çerçeve çizgileri olmasıdır. Eğer bu elemanların iç detayları da varsa bunlar daha ince çizgilerle yani H, 2H ya da 0,2 – 0,3 kalemler ile çizilmelidir.

• Valfler, borular, termostat, presostat vb. yardımcı elemanlar ile yazı ve rakamlar; HB, H resim kalemleri ya da 0,2 - 0,3 - 0.4 rapido kalemleri ile çizilmelidir.

• Oklar, eksen ve ölçülendirme çizgileri; H, 2H resim kalemleri, 0,1 - 0,2 rapido kalemleri ile çizilmelidir.

• Tarama çizgileri; H, 2H, HB ya da 0,2 – 0,3 – 0,4 kalemleri ile çizilebilir.

• Kesik çizgiler; B, 2B, 3B ile ya da 0,6 – 0,8 – 1,2 kalemleri ile çizilebilir. • Antet çizimlerinde ise; iki farklı kalınlıkta çizgi kullanılabilir.

16

UYGULAMA FAALİYETİ

FAALİYET 1 Ø Soğutma sembollerini çiziniz.

FAALİYET 2 Ø Elektrik sembollerini çiziniz.

FAALİYET 3 Ø Çeşitli çiziniz. tip soğuk oda devre şemasını

Aşağıda verilen soğutma ve elektrik sembolleri, soğuk depo soğutma devrelerinin

çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Ø Çizim yapacağınız kâğıdı resim masasına bağlayınız.

Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek çalışma disiplininize etki edeceğinden işe odaklanmanızı artıracaktır.

Ø Çizim ortamınızın (resim masası) temizliğini kontrol ediniz. Çizim ortamınızın temiz olması güzel ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.

Ø İş güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurunuz.

Ø Bant kullanarak T cetveli yardımıyla kâğıdınızı resim masasına sabitleyiniz.

Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız.

• Resim masası, T cetveli, resim kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H )

• Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-1,2)

• Aydınger (A4-A3) • Pergel, gönyeler (45°, 60°) • İzole bant, beyaz yumuşak

silgi • Yazı şablonu, daire şablonu,

tesisat şablonu • Resim dosyası ya da klasörü • Resim modülü (modül kitap)

Ø Geometrik şekiller için uygun çizim takımlarını belirleyiniz.

Ø Çizim araç ve gereçlerinizi kontrol ediniz. Çizim araç ve gereçlerinizin eksiksiz olması performansınıza olumlu yansıyacaktır.

Ø Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız temiz olmalıdır.

Ø Gerektiğinde akan rapido mürekkebine karşı ve araç ve gereç temizliği için kağıt mendil veya peçete bulundurunuz.

Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara uygun olarak çiziniz.

Ø Soğutma ve elektrik sembolleri, soğuk depo soğutma devresini çizerken,


17

sembolleri doğru ve istenen standartlarda çiziniz.

Ø Yazı ve rakamları teknik resim kurallarına uygun olarak yazınız.

Ø Çizdiğiniz sembolün doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz soğutma sembollerinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz elektrik sembollerinin, doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz, çeşitli tip soğuk oda soğutma devre şemalarının, doğru olduğunu kontrol ediniz.

Ø Çiziminizi teslim ediniz. Ø Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz. Ø Çizim masanızın ve çizim

takımlarınızın temizliğini yapınız.

18

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıdaki soruları cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri ölçünüz.

1.Aşağıdakilerden hangisi kompresör sembolüdür?

A) B) C) D) E)Hepsi 2.Aşağıdakilerden hangisi güvenlik (emniyet) valfi sembolüdür?

A) B) C) D) E) 3.Aşağıdakilerden hangisi solenoid (manyetik valf,elktrovalf) vana sembolü değildir?

A) B) C) D) E) 4.Monoblok tip modüler soğuk oda devre şemasını çiziniz?

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.


19

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Soğutma ve Elektrik Sembolleri, Soğuk Depo Soğutma Devre Şemaları Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz.

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından ilgili olanı işaretleyiniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Evet

Hayır

Ø İş önlüğü giydiniz mi?

Ø Çizim masanızı temizlediniz mi?

Ø Çizim araç gereçlerinizi eksiksiz hazırladınız mı?

Ø Resim kâğıdını masaya tekniğine uygun olarak sabitlediniz mi?

Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullandınız mı?

Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara uygun olarak çizdiniz mi?

Ø Devre elemanlarının elektrik bağlantı çizgilerini, gerekli kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı?

Ø Çizdiğiniz resmi masadan dikkatlice söküp, öğretmeninize teslim ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yukarıdaki değerlendirme ölçütleri ile kendinizi değerlendiriniz. Hayır cevaplarınız için faaliyetin ilgili konularını tekrar ediniz.

20

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde tek fazlı soğuk depo güç ve

kumanda devrelerini çizebilecek devre takibi yapabileceksiniz. Ayrıca devrelerde bulunan elemanların yerlerini, birbirleriyle olan bağlantılarını kavrayacak ve devrenin çalışmasını öğreneceksiniz.

Ø Çevrenizde bulunan soğuk depoları inceleyiniz. Tek fazlı soğuk depo

cihazlarının elektrik devre şemalarından birkaç tanesini çizerek çalışması hakkında bir rapor hazırlayıp sınıf ortamında sunumunuzu yapınız.

Ø Soğuk depo imalatı ve montajı yapan firmaları, internet ortamında ilgili web sitelerinden araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu kuruluşların katalog bilgilerine ulaşarak üç fazlı portatif soğuk depo elektrik devre şemalarından birkaç örnek gösteriniz.

Ø Tek fazlı portatif soğuk hava depolarının elektrik devre şemalarında kullanılan elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bu elemanların başka nerelerde kullanıldıklarını rapor hâlinde defterinize kaydediniz.

2. TEK FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ

2.1. Kondenser veya Evaporatör Fan Devresi

Modüler tip de denilen portatif soğuk odalarda kumanda devresi içinde kapı rezistansı,

lamba bulunur. Ayrıca kumanda devresinde emniyet amaçlı olarak termik röle ve sargı termiği, basınç anahtarları, yağ basınç anahtarı kullanılmıştır. İşletme cihazı olarak termostat mevcuttur. Kompresör, kondenser ile birlikte hareket etmektedir. Kompresör durduğunda sıvı hattı da kapanmaktadır. Karter ısıtıcısı ve evaporatör fanı sürekli devrede kalacak şekilde tasarlanmıştır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

21

Şekil 2.1: Soğuk oda monafaze (tek fazlı) kondenser ya da evaporatör fan devresi

Şekil 2.2:Soğuk oda trifaze (üçfazlı) evaporatör ya da kondenser fan devresi

22

2.2. Soğuk Oda Lamba ve Anahtar Devresi

Şekil 2.3: Tek fazlı soğuk oda lamba, anahtar devresi

Açıklama: Şekilde görüleceği gibi, nemli yerler için kullanılan antigron kablo, soğuk oda lamba devresinde de kullanılmıştır. Ayrıca soğuk odalarda kullanılan lamba dış çeperine nemden etkilenmeyen bir muhafaza ya da kılıfta monte edilmektedir. Şemalardaki kablolarda; nötr için genellikle mavi ve beyaz renkler, faz için kırmızı, siyah, kahverengi gibi renkler tercih edilir. Beyaz renk bazen faz hattında da kullanılabilmektedir. Burada dikkat çekici olan lambaya kumanda eden anahtar ile devrenin çalıştığını gösteren çalışma lambası ve lamba, kablo bağlantılarıdır. Komplike şemalarda buradaki gibi bir detay verilmemiştir. Şekle bakılarak rahatlıkla devre monte edilebilir.

23

Şekil 2.4: Tek fazlı, soğuk oda lamba ve anahtar devresi

Açıklama: Bu devre şeması bir öncekine benzemektedir. Diğer devredeki gibi anahtar kapalı konuma getirildiğinde çalışma lambası yanar ve soğuk oda içindeki akkor lamba da devreye girerek ışık vermiş olur. Diğer devre şemasına ek olarak burada soğuk oda kapı rezistansı ile basınç dengeleme valfi bulunmaktadır.

Soğuk oda kapı rezistansının işlevi aynı ev tipi soğutucularda bulunan bazılarında sıcak gaz ile bazılarında elektrikli rezistans ile yapılan ısıtma ilkesiyle aynıdır. Amaç kapı açıldığında içeri dolabilecek sıcak hava akımının etkilerini en aza indirerek kapı çeperi boyunca karlanma ve buzlanmayı önlemektir.

Basınç dengeleme valfinin soğuk odalardaki işlevi ise şöyledir : - 15 ˚C ve daha düşük sıcaklıklarda oda içinde düşük sıcaklık nedeniyle oluşan basıncın dengelenmesini sağlamaktır. Oda içindeki yüksek basınç nedeniyle harekete geçen bir mekanik klape sayesinde iç ve dış basınç dengelenmiş olur ve klape kapanır. Ayrıca klape (valf) üzerinde rezistans da mevcuttur. Böylece soğuk depo iç basıncı ile dış ortam basıncının dengelenmesi sağlanmış olur.

24

2.3. Soğuk Oda Elektrik Bağlantı Devresi

Şekil 2.5: Küçük bir soğuk odanın elektrik bağlantı devresi

Açıklama: Bu devre şemasında alçak ve yüksek basınç anahtarı (otomatiği), solenoid valf ve timer bulunmaktadır. Alçak ve yüksek basınç anahtarları seri bağlanmış, solenoid valf ise devreye paralel bağlanmıştır. Timerin (zaman rölesi) devreye nasıl kumanda ettiği gerek termostat, gerek evaporatör fanı ve gerekse evaporatör rezistansı ve defrost termostatı bağlantılarından görülmektedir.

25

2.4. Soğuk Oda Kumanda Devresi

Şekil 2.6: Prefabrik (modüler) soğuk oda klemens grubu ve kumanda devresi

26

Açıklama: Devrede kompresör, termostat, zaman rölesi, kontaktör, fanlar ile birlikte çalışma ve arıza lambaları görülmektedir. Klemens grubundaki köprülemeler dikkat çekicidir.

Şekil 2.7: Tek fazlı portatif soğuk depo, güç ve kumanda devresi

Açıklama: Kompresör, kondenser ile birlikte hareket etmektedir. Kompresör

durduğunda sıvı hattı da kapanmaktadır. Karter ısıtıcısı ve evaporatör fanı sürekli devrede kalacak şekilde tasarlanmıştır.

27

2.5. Soğuk Depo Kumanda Devresi (Süpürmeli Kumanda)

Şekil 2.8: Soğuk depo kumanda devresi (süpürmeli kumanda)

Açıklama: Süpürmeli kumanda da, termostat sıvı hattı solenoid vanasını kumanda

eder. İstenen soğutma sıcaklığına ulaşıldığında termostat sıvı hattını kapatır. Kompresör çalışmaya devam eder ve evaporatördeki tüm akışkanı emer. Daha sonra alçak basınç anahtarı devreyi keser. Termostat tekrar sıvı hattını açıncaya kadar kompresör durdurulmuş olur.

28

UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları 1.Kondenser veya evaporatör fan devresini çiziniz?

2.Soğuk oda lamba ve anahtar devresi çiziniz?

3.Soğuk oda elektrik bağlantı devresi şemasını çiziniz?

4.Soğuk oda kumanda devresi şemasını çiziniz?

5.Soğuk depo kumanda devresi (süpürmeli kumanda) şemasını çiziniz?


29

Aşağıda verilen tek fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerinin çizimi konusuna ait

uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.











silgi • Yazı şablonu, daire

şablonu, tesisat şablonu • Resim dosyası ya da

klasörü • Resim modülü (modül

kitap)




Ø Gerektiğinde akan rapido mürekkebine karşı araç ve gereç temizliği için kağıt mendil veya peçete bulundurunuz.


Ø Tek fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerini çizerken, şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.


30

Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz kondenser veya fan devrelerinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz soğuk oda lamba ve anahtar devresinin, doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz, soğuk oda elektrik bağlantı devrelerinin doğru olduğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz, soğuk oda kumanda devrelerinin doğru olduğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz, soğuk depo süpürmeli kumanda devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çiziminizi teslim ediniz. Ø Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz.

Ø Çizim masanızın ve çizim takımlarınızın temizliğini yapınız.

31


Aşağıda eksik bırakılan tek fazlı portatif soğuk depo, güç ve kumanda devresini tamamlayınız?

DEĞERLENDİRME Çizim sonrası eksikleriniz var ise faaliyeti tekrar ediniz.


32

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Tek Fazlı Soğuk Depo Güç ve Kumanda Devrelerinin Çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.


Evet

Hayır







Ø Devre elemanlarının elektrik bağlantı çizgilerini gerekli kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı?

Ø Çizdiğiniz resmi masadan dikkatlice söküp öğretmeninize teslim ettiniz mi?

Ø

DEĞERLENDİRME


33

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde üç fazlı portatif soğuk depoların

güç ve kumanda devrelerini çizebilecek, devre takibi yapabilecek ve devreleri okuyabileceksiniz.

Ø Çevrenizde bulunan soğuk depoları karşılaştırınız. Özellikle üç fazlı devre

bağlantılarını inceleyiniz. Hazırladığınız dokümanı sınıf ortamında arkadaşlarınız ile tartışınız.

Ø Üç faz ile tek fazlı soğuk depoların güç ve kumanda devrelerini karşılaştırınız. Aralarındaki farkları ve benzerlikleri kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.

Ø Üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerinde bulunan elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bunların görevleri ve kullanım alanlarıyla ilgili rapor hazırlayınız.

Ø İnternet ortamında üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerini araştırınız. Rapor hazırlayıp sınıfta sunumunuzu yapınız.

3. ÜÇ FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ

3.1. Üç Fazlı Portatif Soğuk Depo, Güç ve Kumanda Devresi

Bu devrede kompresör ve kondenser fanı birlikte çalışmaktadır. Defrost işlemi,

elektrikli ısıtıcılar ile yapılmaktadır. Defrost işlemi, defrost saati (DS) ile başlamakta, defrost bitirme rölesiyle sona erdirilmektedir. Defrost esnasında kondenser ve evaporatör fanları durdurulmaktadır. Devrede emniyet amaçlı basınç anahtarları ve termikler kullanılmaktadır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

34

Şekil 3.1: Küçük bir paket soğutma ünitesinin bağlantı devresi

35

Şekil 3.2: Üç fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devresi

36


Aşağıda devre elemanları verilen soğuk deponun güç devresini tamamlayınız.

Aşağıda verilen üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerinin çizimi konusuna ait

uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.








37








kitap)






Ø Üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerini çizerken, şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.



Ø Çizdiğiniz küçük bir paket soğutma

ünitesinin bağlantı devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz üç fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devresinin, doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çiziminizi teslim ediniz. Ø Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz. Ø Çizim masanızın ve çizim

takımlarınızın temizliğini yapınız.

38

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) 1. Üç fazlı soğuk depo, güç ve kumanda devresinde …….………….ve kondenser fanı birlikte çalışmaktadır. 2.Üç fazlı soğuk depo, güç ve kumanda devresinde defrost işlemi,……….…………… ısıtıcıları ile yapılmaktadır. 3.Defrost işlemi, defrost saati (DS) ile başlamakta, defrost bitirme ……………..ile sona erdirilmektedir. 4.Defrost esnasında kondenser ve ………………..fanları durdurulmaktadır. 5.Devrede emniyet amaçlı basınç ………………….ve termikler kullanılmaktadır. 6.Aşağıda üç fazlı portatif soğuk depo, kumanda ve güç devresinin bir bölümü görülmektedir. Şekil üzerindeki eleman ve sembol isimlerini üzerlerine yazınız.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarlarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevaplarınız için faaliyetin ilgili konularını tekrar ediniz.


39

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Üç Fazlı Soğuk Depo Güç ve Kumanda Devrelerinin Çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz


Evet

Hayır









Ø

DEĞERLENDİRME


40

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 Gerekli donanımı kullanarak, tekniğine uygun şekilde kumanda ve güç devresi birlikte

olan soğuk depo devrelerini çizebileceksiniz.

Ø Çevrenizde kumanda ve güç devresi birlikte olan bir soğuk deponun devre

şemalarını araştırınız. Et, süt peynir endüstrisi ile ilgili çalışma yapan kuruluşlar ile diğer soğuk depoları araştırınız. Bu devrelerin dijital ortamda resimlerini çekerek sınıfta sunumuzu yapınız.

Ø Kumanda ve güç devresi birlikte olan devreler ile diğer devre şemalarını araştırıp inceleyiniz. Karşılaştırma yaparak benzerlik ve farklar ile ilgili bir rapor hazırlayınız.

Ø Devrelerin işlevlerini ve devrelerde kullanılan elektriksel kumanda elemanlarının görevlerini araştırınız. Bunlarla ilgili rapor hazırlayıp sunumunuzu yapınız.

Ø İnternet ortamında üretim ve servis hizmeti veren kuruluşları araştırınız. Bu konuda öğretmeninizden yardım alınız. Bunların teknik özellikleri ve kullanımları ile ilgili bir rapor hazırlayıp sınıfta sunumunuzu yapınız.

4. KUMANDA VE GÜÇ DEVRESİ BİRLİKTE OLAN SOĞUK DEPO DEVRESİ

4.1. Soğutma Sistemlerinin Kontrolü (Süpürmeli Kontrol)

Kompresörün çalışması ve durmasında oluşan problemlerin bir çözümü süpürmeli kontroldür. Kompresörün emme hattına işletme amacıyla alçak basınç anahtarı bağlanır ve sıvı hattına solenoid vana tesis edilir. Sonra termostat kontrol için kompresör yerine sıvı hattı solenoid valfine bağlanır.

Ortam sıcaklığı termostatın ayar değerine ulaştığında solenoid valfi sinyal gönderir, valf kapanır ve evaporatöre soğutucu akışkan geçişi durdurulmuş olur. Ancak kompresör çalışmaya devam ettiği için evaporatör ve emme hattındaki bütün buharı emer. Emme hattı basıncı düştüğünde alçak taraf basınç anahtarı kompresör devresini keser ve kompresör durdurulur.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

41

Süpürmeli sistemde solenoid valf veya kompresör supapları alçak tarafa doğru kaçak yapabilir. Bu durum oluştuğunda kısa devreli çalışma meydana gelir. Kompresörün kısa devreli çalışmasını önlemek için kısa devre önleyici zamanlama rölesi (Anti Short Cycle Timer) eklemek gelir. Bu röle, termostat tetiklemeden kompresörün devreye girmesini önler. Evaporatör fanını kompresör devresine bir gecikme rölesi yardımıyla bağlamak suretiyle karlanma problemleri en aza indirilebilir.

Şekil 4.1: Alçak basınç anahtarı

Şekil 4.2: Süpürmeli kontrol devresi

4.2. Kumanda ve Güç Devresi Birlikte Olan Soğuk Depo Devresi Start anahtarlarına basıldığında kompresör ve evaporatör fan motorları çalışır. Oda

termostatı, solenoid vanayı kontrol ederek süpürmeli kumanda yapılır. Defrost işlemi için defrost termostatı, normalde kapalı olan KT1’i açar, normalde açık olan KT2’yi kapatır ve defrost kontaktörünü devreye sokar. Defrost esnasında, ters kontaklarla kompresör ve evaporatör fanı durdurulmuş olur.

42

Şekil 4.3: Bir soğuk deponun güç ve kumanda devresi

43

Şekil 4.4: Soğuk hava deposu kumanda devresi

h1,h3 : Arıza sinyal lambası h2, h4 : Çalışıyor sinyal lambası AYBA : Bileşik (kombine) basınç anahtarı P1,P2,P3 : Paket şalterler C1 : Kompresör kontaktörü C2 : Röle C3 : Evaporatör fan kontaktörü C4 : Defrost kontaktörü

Açıklama: Kompresörün çalışması için önce evaporatörün devreye girmesi gerekir. Aynı şekilde evaporatörün devreye girmesi için, dijital termostat tarafından kumanda edilen C2 rölesinin devreye girmesi gereklidir. Kompresör çalışmaya başladığında sıvı hattı, solenoid vana yardımıyla açılır. Defrost zamanlayıcısı, ayarlanan süre içinde defrost işlemini gerçekleştirir. Bu esnada bütün motorlar devre dışı kalır. Defrost işlemi, hem otomatik hem de el kontrollü yapılabilir.

44

Şekil 4.5: Soğuk depo kumanda ve güç devresi (komple)

Açıklama: Bu resimde güç devresi ile kumanda devresi iç içe çizilmiştir. Termostat, düşük gerilimle (24V) çalışmakta, sıvı hattını kapatarak süpürmeli kumanda yapmaktadır. Devrede emniyet amaçlı sargı termiği, yağ basınç anahtarı, kombine basınç anahtarı bulunmaktadır. Elektrikli defrost sistemi, zaman saatiyle devreye girmektedir. Kondenser fanı da yüksek basınç anahtarı ile çalışmaktadır.

45


Aşağıda eksik bırakılan soğuk hava deposu kumanda devresini tamamlayınız.


46

Aşağıda verilen kumanda ve güç devresi birlikte olan soğuk depo devresi çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.














kitap)






Ø Kumanda ve güç devresi birlikte olan soğuk depo devresini çizerken, şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.


47


Ø Çizdiğiniz süpürmeli kontrol devresi ünitesinin bağlantı devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz kumanda ve güç devresi birlikte olan soğuk depo devresinin, doğruluğunu kontrol ediniz.



48

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) 1.Doğrudan kontrolde ………………………., kompresörü ve diğer fanları doğrudan kumanda eder. Ancak kompresör durduktan sonra belli bir süre evaporatör fanı çalışmaya devam etmezse …………………… karlanma oluşur. 2………………..…sıcaklığı evaporatörden aşağı düşerse soğutucu akışkan evaporatöre göç eder, tekrar çalışırken vuruntulu çalışmaya neden olur. 3.Kompresörün çalışması ve durmasında oluşan problemlerin bir çözümü de doğrudan kontrolün yanında……………….. kontroldür. 4.Kompresörün emme hattına işletme amacıyla ………….....basınç anahtarı bağlanır ve sıvı hattına solenoid vana tesis edilir. 5.Ortam sıcaklığı termostatın ayar değerine ulaştığında solenoid ……………sinyal gönderir, valf kapanır ve evaporatöre soğutucu akışkan geçişi durdurulmuş olur. Ancak kompresör çalışmaya devam ettiği için evaporatör ve emme hattındaki bütün buharı emer. Emme hattı basıncı düştüğünde alçak taraf basınç ……………...kompresör devresini keser ve kompresör durdurulur. 6……………………. sistemde solenoid valf veya kompresör supapları alçak tarafa doğru kaçak yapabilir. Bu durum oluştuğunda kısa devreli çalışma meydana gelir. 7.Aşağıdaki şekilde alçak basınç anahtarı ile kompresörün bağlantı devresinde bulunan eleman isimlerini şekil üzerindeki yerlerine yazınız.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarlarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevaplarınız için faaliyetin

ilgili konularını tekrar ediniz.


49

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Kumanda ve Güç Devresi Birlikte Olan Soğuk Depo Devrelerinin Çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz


Evet

Hayır









Ø

DEĞERLENDİRME


50

ÖĞRENME FAALİYETİ-5 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde tek evaporatörlü soğuk depoların

soğutma devrelerini çizebilecek ve devre takibi yapabileceksiniz.

Ø Çevrenizdeki soğuk depoları araştırınız. Tek evaporatörlü soğutma devrelerini

inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız. Ø Soğuk depo sektöründe üretim ve montaj yapan kuruluşları, internet ortamında

ilgili web sitelerinden tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devrelerini araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.

Ø Bulunduğunuz ortamda tek evaporatörlü soğuk depo soğutma tesisatlarının üretim, montaj ve pazarlama işlerini yapan kuruluşları araştırınız. Topladığınız bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile tartışınız.

Ø Tek evaporatörlü soğuk depolarda kullanılan kompresör, kondenser ve evaporatörler ile yardımcı elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bunlarla ilgili bilgileri defterinize kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.

5. TEK EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO SOĞUTMA DEVRESİ

5.1. Tek Evaporatörlü Soğuk Depo Soğutma Devresi

Genelikle küçük ölçekli soğuk depolarda tercih edilen bir sistemdir. Modüler (portatif)

tip soğuk odalarda en çok tek evaporatörlü soğutma devreleri kullanılmaktadır. Kompresörde sıkıştırılan soğutucu akışkan hava soğutmalı kondenserde

yoğunlaştırılır. Kondenserde yoğunlaşan akışkan, sıvı deposuna gönderilir. Sıvı hattında filtrelendikten sonra genleşme vanasına gönderilir. Genleşme vanasında basınç düşmesine uğrayan akışkan, kaynamak üzere evaporatör içine gönderilir. Evaporatörde buharlaşan akışkan, kompresör tarafından tekrar emilir.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

51

Şekil 5.1: Soğuk oda cihaz kapasiteleri ve boru çapları Açıklama: Bu, küçük ölçekli bir soğuk odanın soğutma devre şemasıdır. R 22

kompresörden yağ sürükler. Bundan dolayı devreye yağ ayırıcı konmuştur. Drayer giriş ve çıkışına ayrı konmuştur. Bu zamanla tıkanma durumunda drayerin kolay değişimi içindir. Kaynakların yapılması sırasında boruların içerisinden mutlaka düşük basınçlı azot geçirilmelidir. Ayrıca kompresöre sıvı soğutucu akışkan gelmemesi için devreye akümülatör yerleştirilmiştir.

52

Şekil 5.2: Tek evaporatörlü soğuk hava deposu soğutma devresi

53


Aşağıdaki elemanları verilen soğuk depo soğutma devresini tamamlayınız.


54

Aşağıda tek evaporatörlü soğuk depo soğutma devresi çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.














kitap)






Ø Tek evaporatörlü soğuk hava deposu soğutma devrelerini çizerken, şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.


55

Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu

kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz soğuk oda cihaz

kapasiteleri ve boru çapları devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz tek evaporatörlü soğuk hava deposu soğutma devresinin, doğruluğunu kontrol ediniz.



56


1.Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde evaporatöre giriş boru ölçüsü genellikle …………..(parmak, inch) çapında olur. 2.Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde evaporatöre çıkış boru ölçüsü genellikle …………..(parmak, inch) çapında olur. 3. Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde kompresöre giriş (emme hattı) boru ölçüsü genellikle …………(parmak, inch) çapında olur. 4.Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde kompresör çıkış (basma hattı) boru ölçüsü genellikle …………(parmak, inch) çapında olur. 5.Akümülatör, evaporatörde buharlaşamayan sıvı hâlinde kalan soğutucu akışkanı tamamen buharlaştırır. Soğutma devrelerinde evaporatör……………….......ile kompresör ………………... arasına monte edilir. 6.Nem görme (izleme) camı genellikle drayer………………na yerleştirilir. 7.Solenoid valf, devrede evapöratör girişinde ve TGV valfinin………………..konur. 8.Sistemde R22 kullanıldığı zaman ve genellikle tüm orta ve büyük ölçekli soğutma devrelerinde yağ ayırıcı bulunmalıdır. Yağ ayırıcı, kompresör ………………..yerleştirilir. 9.Likit tankı (receiver) kondenser……………….yerleştirilir. 10.Termostatik genleşme valfi, solenoid valf …………… ve evaporatöre yakın kısma yerleştirilir.




57

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Tek Evaporatörlü Soğuk Depo Soğutma Devresi Çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.


Evet

Hayır









Ø

DEĞERLENDİRME


58

ÖĞRENME FAALİYETİ-6 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde birden fazla evaporatörlü soğuk

depo, soğutma devrelerini çizebilecek ve devreleri takip edip okuyabileceksiniz. Ø İnternet ortamında soğuk depo sektöründe üretim ve montaj yapan kuruluşların

web sitelerinden çok evaporatörlü soğuk depo, soğutma devrelerini araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.

Ø Çevrenizdeki soğuk depoları araştırınız. Çok evaporatörlü soğutma devrelerini inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.

Ø Bulunduğunuz yerleşim yerindeki çok evaporatörlü soğuk depo soğutma tesisatlarının üretim, montaj ve pazarlama işlerini yapan kuruluşları araştırınız. Topladığınız bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile tartışınız.

Ø Çok evaporatörlü soğuk depolarda kullanılan kompresör, kondenser ve evaporatörler ile yardımcı elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bunlarla ilgili bilgileri defterinize kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.

6. BİRDEN FAZLA EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO, SOĞUTMA DEVRELERİ

Soğuk odaların kapasite ve büyüklüklerine göre birden fazla evaporatör sisteme monte

edilebilmektedir. Ayrıca soğuk odada muhafaza edilecek gıdaların cinsi de yine evaporatör seçimi ve sayısında önemli faktörlerdir. Soğuk odalara konacak evaporatörler grup şeklinde olabileceği gibi ayrı ayrı da yerleştirilebilmektedir. Evaporatör sayısı sistem gereksinmesi dikkate alındıktan sonra projedeki kompresörlerin kapasiteleriyle uyumlu biçimde ve teknik kurallara göre belirlenmektedir. Evaporatörler, soğuk odada tavana yakın konmaktadır. Özellikle tavana konan dış ünite evaporatörden yüksekte olduğu için evaporatör çıkışında yağ cebi olmalıdır. Bu yağ cebinin alt yüksekliği 150 mm olmalıdır. Kompresör evaporatörden daha yükseğe konulmalı ve evaporatörler birden fazla ise de yine evaporatör çıkışlarında bu kez üstte yağ cebi olmalıdır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

59

Şekil 6.1: İki evaporatörlü, açık tip kompresörlü soğuk oda, soğutma devresi

Açıklama: Devre şemasından da görüleceği gibi devrede açık tip bir kompresör,

paralel bağlanmış iki evaporatör, bir kondenser ve yardımcı elemanlar mevcuttur. Devrede dikkat çeken, evaporatör çıkış basıncını dengeleyen valf ile basınç anahtarlarının bağlantısı ve ikinci evaporatöre ters girişi önlemek amacıyla konulan çek valf bağlantısıdır.

60

Şekil 6.2: Dört evaporatörlü soğuk oda, soğutma devresi

Açıklama: Bu devrede yardımcı elemanların bağlantı şekilleri önem taşımaktadır. Basma hattında bulunan by-pass bağlantısı ile kolektörlerin bağlantısı dikkate değer unsur taşımaktadır.

61

Şekil 6.3: Üç evaporatörlü bir soğuk deponun soğutma devresi

Açıklama: Bu devrede üç evaporatör farklı buharlaşma sıcaklıklarında çalışacak şekilde düzenlenmiştir. Devrede sulu kondenser, yağ ayırıcı, kolektör, ısı değiştirici, sıvı dağıtıcı (distribütör) ve basınç anahtarları bulunmaktadır.

62


İki evaporatörlü, açık tip kompresörlü soğuk oda, soğutma devresini tamamlayınız.

Aşağıda verilen birden fazla evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresi çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.


63







Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız. • Resim masası, T cetveli, resim

kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H ) • Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-

1,2) • Aydınger (A4-A3) • Pergel, gönyeler (45°, 60°) • İzole bant, beyaz yumuşak silgi • Yazı şablonu, daire şablonu,







Ø Birden fazla evaporatörlü soğuk depo soğutma devresini çizerken, şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.



Ø Ø Çizdiğiniz iki evaporatörlü, açık tip

kompresörlü soğuk oda, soğutma devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz dört evaporatörlü, soğuk oda soğutma devresinin, doğruluğunu kontrol ediniz.



64

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) 1.Aynı ya da farklı sıcaklıkta çok sayıda ……………………..ile çalışan soğuk depo tesisatı genellikle soğutulacak ortamın çok geniş ve tek bir evaporatör ile dolaşımı sağlamanın olanaksız olduğu zaman kullanılır. 2.Soğuk odalara konacak evaporatörler…………… şeklinde olabileceği gibi ayrı ayrı da yerleştirilebilmektedir. 3.Evaporatör sayısı sistem gereksinmesi dikkate alındıktan sonra projedeki kompresörlerin kapasiteleriyle uyumlu biçimde ve teknik kurallara göre belirlenmektedir. Evaporatörler, soğuk odada ……………..yakın konmaktadır. 4.Özellikle tavana konan dış ünite evaporatörden yüksekte olduğu için evaporatör çıkışında …………..cebi olmalıdır. 5.Yağ cebinin alt yüksekliği …………..mm olmalıdır. Kompresör evaporatörden daha alt yüksekliğe konuyor ve evaporatörler birden fazla ise de yine evaporatör çıkışlarında bu kez üstte ……………….olmalıdır. 6.Aşağıdaki şekilde üç evaporatörlü devrede kompresör ve receiver sadece bağlantıları gösterilmiştir. Burada eksik verilen elemanları şekil üzerindeki yerlerine yazınız ve akış oklarını doğru yönlerde olmak üzere çiziniz.




65

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Birden Fazla Evaporatörlü Soğuk Depo, Soğutma Devresi çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.


Evet

Hayır









Ø

DEĞERLENDİRME


66

ÖĞRENME FAALİYETİ-7 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde merkezî tip hipermarket

soğutma devrelerini çizebilecek, devre takibi yapabileceksiniz. Ø Çevrenizdeki hipermarket ve süpermarketlerdeki soğuk depoları araştırınız.

Buralardaki soğutma devrelerini inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.

Ø Soğuk depo sektöründe üretim ve montaj yapan kuruluşları, internet ortamında ilgili web sitelerinden araştırınız. Merkezî tip süpermarket ve hipermarket soğutma devrelerini araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.

Ø Bulunduğunuz ortamda hipermarket ve süpermarketlerin soğuk depo soğutma tesisatlarını yapan, üretim, montaj ve pazarlama işlerini yürüten kuruluşları araştırınız. Topladığınız bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile tartışınız.

Ø Hipermarket ve süpermarketlerdeki soğuk depolarda kullanılan kompresör, kondenser ve evaporatörler ile yardımcı elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bunlarla ilgili bilgileri defterinize kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.

7. MERKEZÎ TİP, HİPERMARKET SOĞUTMA DEVRESİ

7.1. Alışveriş Merkezlerindeki Soğuk Depo Özellikleri

Alışveriş merkezlerindeki çeşitli soğuk hava depolarının dizaynında aşağıdaki unsurlar dikkate alınmalıdır. 7.1.1. Tesisin Tasarımı

Soğutulmuş deponun düzeninde, en soğuk işlemler için binanın merkezî kullanılarak

çalışma ısısına önem verilmelidir. Sıcak odalar, merkezin etrafında bulunmaktadır ve soğuk bölgeler için tampon olarak görev yapmaktadır. Peş peşe gelen odaların sıcaklıkları farklı olabilmektedir.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

67

Raylı odalı, soğutulmuş depo genellikle dikdörtgen biçiminde düzenlenmiştir. Binanın iki uzun tarafı ray odalarıyla işgal edilmiştir. Asılı bir raydan asılmış olan et kancaları, ağır yükün hareketini sağlamak için bir vasıtadır. Normal olarak bir ray odası, yaklaşık 0 ile + 1°C’de muhafaza edilmektedir. İç kapılar asılı ray sisteminin bir kısmı olan muamele odası, et soğutma odasına girişi sağlamaktadır.

Soğuk havanın maddeler arasında iyi sirküle edebilmesi için, depolanan maddeler

arasında ve depolanan maddelerle duvar arasında boşluk bırakılmalıdır. Depolanan maddelerle duvar arasında bırakılan bu boşluk 30 cm civarında olmalıdır. Burada biriken soğuk hava kütlesi, yalıtkan duvarlardan girebilecek ısıya karşı, depolanan besinleri korur.

Depoda çalışanların rahat çalışabilmesi için, soğuk depo hacminin 1/15’i kadar yol

bırakılmalıdır. Genellikle soğuk depolama odalarının alanları 22 - 66 m² arasındadır. Ancak üretim

yerlerinde kurulan büyük kapasiteli soğuk depoların alanları 400 – 490 m² olabilmektedir. Depo hacminde kilitli (hapis) kalma durumuna karşı ; kapılar her iki taraftan da açılan türden yapılmalıdır. Ayrıca, her bağımsız hacme karanlıkta görülebilecek cinsten (fosforlu vb.) alarma butonu ile bekçi kulübesine alarm zili ve ışığı konulmalı, her kapının iç tarafına bir balta ile münferit bataryalı bir sistemi tesis edilmeli, bunlara ilâveten, hem elle, hem pnömatik veya elektrikle çalışan acil durum (emergency) kapıları ile bunlara yönlendiren ışıklı ok işaretleri konulmalıdır. 7.1.2. İşlem (Muamele) Odası

Bu odanın sıcaklığı – 1 ile + 1°C’de tutulmaktadır ve ısısının yüksek olmasından

dolayı binanın bir ucunda bulunmaktadır. Burası depolamadan ya da dağıtım yapılmadan önce kesilen etlerin küçük parçalara ayrıldığı yerdir. Bu gibi muamele odaları tehlikeli bölgelerdir. Normal işlemler esnasında yerler aşırı derecede kayganlaşmaktadır. Bu nedenle dikkatli olunmalıdır. 7.1.3. Et Soğutma Odası

Et soğutucunun sıcaklığı dağıtılmadan önce etin taze kalabilmesi için -1°C de

tutulmalıdır. - 1°C’ de eti tutma ve dağıtma odası aynı amaç için ek depolama yerini sağlamaktadır. 7.1.4. Süt, Yağ ve Yumurta Odası

Bu alan normal olarak 0°C ile + 4°C’de tutulmaktadır ve soğuk yerlerden bir tanesidir.

7.1.5. Meyve ve Sebze Odası

Genel depolama için ortalama 0°C ile + 4°C’ lik bir sıcaklık önerilmektedir bu oda

için aynı zamanda dış duvarların olduğu yerler seçilebilir.

68

7.1.6. Dondurma Odaları Deponun merkezini dondurma odaları işgal etmektedir. Hem donma ürünleri ve hem

de uzun dönem depolamalar için sıfırın altında olan bir oda kullanılmaktadır. Hemen hemen donmuş ürünler, depolamanın bir hafta gibi kısa süre olduğu örnek olarak bulunduğu donma odaları, etlerin cinsine bağlı olarak – 5 °C ile –23 °C arasında olmalıdır. Eğer soğuk odalarda izolasyon uygun iyi yapılmışsa soğuk oda cihazları da aşırı yüklenmeyecektir. Deponun toplam sıcaklık yükü eğer odalar zayıf olarak izole edilmişse daha hafif olacaktır.

Resim 7.1: Et ürünleri için yapılmış muhafaza ve işleme odaları

69

Resim 7.2: Hipermarketlerde bulunan soğuk depo hacimleri

Resim 7.3: Süt ürünleri için yapılmış soğuk depo

70

Resim 7.4: Alışveriş merkezlerinde bulunan soğuk depo hacimleri

7.2. Merkezî Tip Hipermarket Soğutma Devresi

Merkezî tip hipermarket soğutma devresinde, soğuk su üreticileri bir salamura tampon tankını soğutmakta, soğutulan salamura pompalar yardımıyla market içindeki ticari tip soğutuculara ve soğuk depolara dağıtılmaktadır. Bu şekilde market içinde atık ısı ve ses problemleri de önlenmiş olmaktadır.

Alışveriş merkezlerinde uzun süreli muhafaza derken sürekli bir mal akışı ve satışı olmasından dolayı depoların saklama süreleri 5 – 15 gün arasında olmaktadır. Diğer büyük soğuk hava depolarında olduğu gibi 3 ay ile 6 aylık depolamalar, süpermarket ve hipermarketlerde görülmez.

71

Şekil 7.1: Merkezî tip hipermarket soğutma devresi

72

Şekil 7.2: Alışveriş merkezlerinde kullanılan, farklı sıcaklıkta çalışan soğutma devresi

A.Su giriş valfi F.TGV (termostatik genleşme valfi) B.Emme hattı valfleri G.Likit solenoid valfi C.Likit hattı valfleri H.Farklı sıcaklık ayarlı regülatör valf D.Alçak ve yüksek basınç J.Çek valf K.Drayer E.Termostat L.Görme (gözleme) camı M.Distribütör

Şekil 7.3: Hipermarket soğutma devresinde borulama ölçüleri

73


Aşağıda eksik olarak verilen hipermarket soğutma devresini tamamlayınız.


74

Aşağıda verilen merkezi tip, hipermarket soğutma devresi çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.








Resim masası, T cetveli, resim kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H ) Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-1,2) Aydınger (A4-A3) Pergel, gönyeler (45°, 60°) İzole bant, beyaz yumuşak silgi Yazı şablonu, daire şablonu, tesisat şablonu Resim dosyası ya da klasörü Resim modülü (modül kitap)






Ø Merkezi tip, hipermarket soğutma devrelerini çiziniz. Şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.



Ø Çizdiğiniz merkezi tip hipermarket soğutma devresi ünitesinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz alışveriş merkezlerinde kullanılan, farklı sıcaklıkta çalışan soğutma devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.



75


1.Depolanan maddelerle duvar arasında bırakılan bu boşluk …………. cm civarında olmalıdır. 2. Alışveriş merkezlerinde bulunan soğuk depoların alanları ………….ile ………. m² arasındadır. 3.Depoda çalışanların rahat çalışabilmesi için, soğuk depo hacminin ………….i kadar yol bırakılmalıdır. 4.Aşağıda görülen hipermarket soğutma devresinin borulama ölçülerini üzerlerine yazınız.




76

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Merkezi Tip, Hipermarket Soğutma Devresi Çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.


Evet

Hayır









Ø

DEĞERLENDİRME


77

ÖĞRENME FAALİYETİ-8 Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde küçük bir soğuk deponun kat

planını çizebileceksiniz. Ayrıca soğuk depo projesi üzerinde analiz yapabilecek ve projeyi okuyabileceksiniz.

Ø Bulunduğunuz yerleşim bölgesinde soğuk depo imalatı ve montajı yapan atölye,

fabrika ve yetkili servislerle bağlantı kurarak araştırma yapınız. Buralarda küçük bir soğuk depo projesi varsa bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.

Ø Soğuk depo üreten kuruluşları internet ortamındaki ilgili web sitelerinden araştırınız. Bunlarla ilgili çizilmiş projelerden temin ediniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.

Ø Çevrenizdeki küçük ölçekli soğuk depoların soğutma tesisatlarını inceleyip not alınız. Mimari projeler üzerine edindiğiniz bilgileri aktararak küçük bir soğuk deponun kat planını çiziniz.

Ø Soğuk depo plan ve projeleriyle ilgili esasları defterinize kaydediniz. Bu bilgileri sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

8. SOĞUK DEPO PROJELERİ VE KAT PLANLARI

8.1. Soğuk Depo Projeleri 8.1.1. Soğuk Depo Yerinin Seçimi

Üretim yerlerinden getirilerek pazarlanacak olan ham maddelerin depolanacağı soğuk depolar; yeri kara, deniz ve demir yolu ulaşımının kolay yapılabileceği yerlere kurulmalıdır.

Soğuk depoların pazarlara yakın yerlere kurulması, pazardaki fiyatların sürekli kontrol edilmesi ve buna göre pazara mal götürmeyi kolaylaştıracağı için faydalıdır.

8.1.2. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Teknik Doneler

Ø Mal cinsi ile soğuk depoda uygulanacak işlemler

• Ön soğutma • Şoklama • Dondurma vb.

Ø Depodaki malların nem kontrolü gereksinimi


AMAÇ

ARAŞTIRMA

78

Ø Malın, konulacağı depoya taşıyacağı (vereceği) ısının yaklaşık olarak miktarı Ø Soğutma makine ve ekipmanının kapasitelerinin tayini ve gerekli elektrik güç

ihtiyacının saptanması (yaklaşık olarak) Ø Kondenserde kullanılabilecek su ve havanın sıcaklığı Ø Deponun kurulacağı yerin rakım yüksekliği ve enlem derecesi ile bunların,

soğutma cihaz ve ekipmanına etkilerinin belirlenmesi 8.1.3. Soğuk Deponun Projelendirilmesinde Yardımcı ve Yan Tesisleri ile Eklentilerinin ve İşletme Personeli ile Araçlarının Durumu Planırken Uyulacak Esaslar

Ø Depoya hizmet verecek istif ve taşıma araçlarının sayısı, tipi, gücünün hesaplanması

Ø Depoya hizmet verecek diğer cihaz ve araçların (paketleme, konveyör, ayırma, yıkama, kurutma vb.) tipi, gücü, elektrik ihtiyacının hesaplanması

Ø Kapı ve geçitlerin minimum ebatlarının tayini, tipleri, sayıları, açıp, kapatma şekillerinin (elle, elektrikli, uzaktan kumandalı vb.) hesaplanması

Ø Özel aydınlatma gerektiren yerlerin projede gösterilmesi Ø Depoda çalışacak personel sayısı, çalışma saatleri, varsa vardiyaları ve her

birinin yapacağı işlerin türlerinin (teknik, idarî, hizmet, temizlik, bekçi vb.) sınıflandırılması

Ø Mal işleme alanlarının birbiriyle bağlantıları (konveyör, bant, kancalı zincir, motorlu araç, insan gücü vb.) için hacimlerin hesaplanması

Ø Mal işleme alanlarının sıcaklık ve nem gereksinimleri, geçit ve irtibat noktalarının (kapılar, mal giriş, çıkış noktaları, yükleme yerleri vb.) donmaya karşı önlem alınması

Ø Soğutucu akışkan ve diğer basınçlı gazlar (azot, oksijen, karbondioksit, etilen vb.) ile yağlama yağı, yedek parça, işletme malzemesi ve yedek parça depolama gereksinimleri

Ø Dışarıdan mal getiren ve sevk eden araçların büyüklükleri, manevra ve park yeri ihtiyaçların öngörülmesi

Ø Bu araçların şoförlerinin ve yardımcılarının dinlenme, oturma, yemek ve gerekiyorsa yatma vb. ihtiyaçlarının karşılanması

Ø Yangın (itfaiye) araçları ile diğer ağır makine ve ekipmanı getirip götüren araçlara geçit imkânlarının sağlanması

Ø Tartı istasyonu ve tartı elemanı kulübesi, araçların giriş, çıkışlarının kontrolü için tertibat alınması

Ø Taşıt araçları için tamirhâne, yıkama, yağlama, lâstik tamiri, yakıt ikmali gibi ihtiyaçların sağlanması

Ø Soğutma, paketleme vb. makineleri için tamir ve bakım atölyesi vb. yerlerin öngörülmesi

Ø Boş paletlerin depolanması ve tamiri için ayrılacak yerlerin ayrılması Ø Çeşitli malzeme için depolama imkânlarının sağlanması (konveyörler,

paketleme malzemeleri, matbu evraklar, reklam araçları, çeşitli soğutma makine ve elektrik)

Ø Çalışma büroları ; müdür, muhasebe, sipariş vb. yerlerin projede öngörülmesi

79

Ø Temizlik, yıkanma, soyunma, giyinme, dinlenme, tuvalet (gerekirse değişik personel için ayrı ayrı) hacimlere yer verilmesi.

Ø İlk yardım ve revir odasının bulunması. Ø Müşteriyle görüşme, mukavele, toplantı, bilgi işlem, telefon santrali,

resepsiyon, sekreter gibi amaç ve ihtiyaçlara göre yer ayrılması. Ø Kantin veya benzeri, yemek, hafif yemek (snack), sıcak ve soğuk meşrubat vb.

temini imkânları, vending makineleri konulması. 8.1.4. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Boyutlandırma Esasları

Soğuk depoların boyutları genellikle şu şekilde yapılmaktadır : Ø Genişlik : 35 metreyi geçmemektedir. Ø Boy : 20 m’den başlayıp hacim ihtiyacına göre 85 – 90 m’ye kadar

çıkabilmektedir. Ø Yükseklik : 8 – 10 m’ye kadar çıkabilmektedir. Bu boyutlara, ülkenin imar yönetmeliği veya sigorta şirketince sınırlamalar konulmuş

olabilir ve bu husus kontrol edilip uyulmalıdır. Yükleme, boşaltma platformunun yerden yüksekliği ; malı getiren, götüren vasıtanın

ölçülerine göre 0,60 ile 1,40 m arasında değişmektedir. Platform yüksekliğinin ayarlanabilir olması birçok yönden yarar sağlayacaktır. Platform genişliği ise yükleme, boşaltma trafiğinin durumuna göre 4 ile 8 m, gerekiyorsa daha da fazla olabilmektedir. Yükleme, boşaltma platformu açık veya kapalı tip olabilir. Dış iklim şartları gerektirdiğinde (aşırı sıcak ve aşırı yağış) kapalı tip yapılması yararlı olmaktadır. Kapalı tip olan platformların ısıl tecritli olarak yapılması, donmuş mal durumunda ise içerisinin ayrı (müstakil) bir soğutma sistemiyle soğutulması (Genellikle –10°C yeterli olmaktadır.) ve döşemesinin terlemeye karşı ısıtmalı yapılması gerekmektedir. Geçit (kapı) boşlukları 2 – 2,5 m genişlikte ve 2,40 – 3,00 m yükseklikte, sayısı ise ihtiyaca göre yapılmaktadır. Kapıların açılıp kapatılması, sık (yoğun) bir trafik söz konusu ise otomatik (uzaktan) kumandalı yapılmaktadır. 8.2. Soğuk Deponun Kat Planı

Mimari proje üzerinde makine, tesisat ya da soğutma mühendisi, yukarıda yazılı

esaları dikkate alarak hesaplamalarını yapar. Önce ön projeyi mal sahibine sunar. Kabul görürse soğuk oda plan ve şemalarını çıkarıp ilgili meslek odasından proje onayını alır. Onaylanan proje montaj ve taahhüt firmasına gelir. Gerektiğinde mühendisle iş birliği yapılarak projede gereken değişiklikler yapılarak tadilat projesi çizilir. Yüklenici firma, usta ve teknisyenleri ile birlikte plan ve şemalardaki esaslara göre malzeme temini yaparak soğuk odayı inşa eder.

Kat planı üstten görünüşü ifade eder. Genellikle 1/50 ve 1/100 ölçeğindedir. Plandan sonra ön ve yan görünüşlerin bulunduğu şemaların da olması gerekmektedir. Ayrıca cihaz bağlantılarının detay ve montaj resimleri ile planda gösterilen tüm elemanların teknik özelliklerinin de proje dosyasında bulunması gerekmektedir. Bu projedeki tüm çizimleri usta ve teknisyen anlayabilmeli ve devre takibi yapabilmelidir.

80

Resim 8.1: Büyük ölçekli bir soğuk depo ve rafların konumu

81

Not : Ölçüler cm olarak verilmiş olup resim ölçeksizdir.

Şekil 8.1: Küçük bir soğuk deponun kat planı

82

Şekil 8.2: Bir soğuk hava tesisinin kat planı

83

Şekil 8.3: Soğuk depo kat planı

84

Şekil 8.4: Amonyaklı endüstriyel soğutma tesisi

Açıklama: Yüksek basınç kompresörü, amonyağı ara soğutucudan emer, evaporatif

kondensere basar. Burada sıvılaşan amonyak, likit tankına depolanır. Sıvı deposundan pompalarla emilen sıvı akışkan, yağ soğutucu eşanjörüne basılır. Sıvı buradan kondensere geri döner. Alçak basınç kompresörü, amonyak buharını alçak basınç tankından emer ve ara soğutucu tankına basar. Tankların ¼ kadarında sıvı amonyak olmalıdır. Sıvı akışkan, alçak basınç tankından pompalar yardımıyla derin dondurucuya ve hızlı dondurma (IQF) tüneline basılır. Buralarda –35/-400C'ta buharlaşır ve gaz olarak alçak basınç tankına geri döner, üstten tanka dökülür. Alçak basınç kompresörü, bu gaz hâlindeki amonyağı emerek yüksek basınç tankına basar.

85

Şekil 8.5: Bir soğuk odanın kat planı ve binanın dış görünüşü

86


Aşağıda eksik bırakılan bir soğuk hava tesisinin kat planını tamamlayınız.


87

Aşağıda verilen soğuk depo projeleri ve kat planının çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.



Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek çalışma disiplininize etki edeceğinden işe odaklanmanızı arttıracaktır.




Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız. • Resim masası, T cetveli, resim

kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H )


• Aydınger (A4-A3) • Pergel, gönyeler (45°, 60°) • İzole bant, beyaz yumuşak silgi • Yazı şablonu, daire şablonu,







Ø Soğuk depo projeleri ve kat planlarını çiziniz. Şemaları doğru ve istenen standartlarda çiziniz.


88


Ø Çizdiğiniz soğuk depo kat planının ünitesinin bağlantı devresinin doğruluğunu kontrol ediniz.

Ø Çizdiğiniz bir soğuk hava tesisinin kat planının, doğruluğunu kontrol ediniz.



89

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) 1. Soğuk depolar boyutlandırılırken genişliğin…………..metreyi geçmemesine dikkat edilmelidir. 2.Boy (yükseklik) 20 m’den başlayıp hacim ihtiyacına göre ………. – ……… m’ye kadar çıkabilmektedir. 3.Yükleme, boşaltma platformunun yerden yüksekliği ; malı getiren, götüren vasıtanın ölçülerine göre …………….ile …………. m arasında değişmektedir. 4.Platform genişliği ise yükleme, boşaltma trafiğinin durumuna göre ………..…m ile ………… m, gerekiyorsa daha da fazla olabilmektedir. 5.Kapalı tip olan platformların ısıl tecritli olarak yapılması, donmuş mal durumunda ise içerisinin ayrı (müstakil) bir soğutma sistemiyle soğutulması (Genellikle ………..°C yeterli olmaktadır.) ve döşemesinin terlemeye karşı ısıtmalı yapılması gerekmektedir. 6.Geçit (kapı) boşlukları ………… – ………… m genişlikte olmalıdır. 7.Geçit ve kapı yükseklikleri …………..– ……….. m yükseklikte, sayısı ise ihtiyaca göre yapılmaktadır. Kapıların açılıp kapatılması, sık (yoğun) bir trafik söz konusu ise otomatik (uzaktan) kumandalı yapılmaktadır.




90

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Adı: Soğuk Depo Projeleri ve Kat Planının çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak ‘’Evet/Hayır’’kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.


Evet

Hayır





Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız mı?




Ø

DEĞERLENDİRME


91

MODÜL DEĞERLENDİRME YETERLİK ÖLÇME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda küçük bir soğuk odanın kat planı eksik olarak verilmiştir. Tamamlayınız.

DEĞERLENDİRME Çizim eksik kısımlarını tamamladıysanız uygulamalı test’e geçiniz. Yanlışlarınız için

faaliyeti tekrar ediniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

92

B. UYGULAMALI TEST Faaliyet Adı : Soğuk Odanın Kat Planının Çizimi Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak, kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz. Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlar

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır





Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız mı?




Ø

DEĞERLENDİRME

Yukarıdaki değerlendirme ölçütleri ile kendinizi değerlendiriniz. Hayır cevaplarınız için faaliyetin ilgili konularını tekrar ediniz. Tamamına Evet cevabı verdiyseniz modülü tamamladınız.

93

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1 E 2 B 3 B

4. Monoblok tip modüler soğuk oda devre şeması

CEVAP ANAHTARLARI

94

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

95


1 Kompresör 2 Elektrikli 3 Rölesi 4 Evaporatör 5 Anahtarları

6.

96


1 Termostat, evaporatörde

2 Karter 3 Süpürmeli 4 Alçak 5 Valfi-

anahtarı 6 Süpürmeli

7.


1 3 / 8” 2 7/8” 3 7/8” 4 5/8” 5 Çıkışı, girişi 6 Çıkışı 7 Girişine 8 Çıkışına 9 Çıkışına 10 Çıkışına

97


1 Evaporatör

2 Grup

3 Tavana

4 Yağ

5 150 mm , yağ cebi

6.

98


1 30 cm

2 22 – 66 m2

3 1/15

4.


1 35 metre 2 85 – 90 3 0,60 ilâ 1,40

metre 4 4 ilâ 8 metre 5 – 10 °C 6 2 – 2,5

metre 7 2,40 – 3,00

metre

99

KAYNAKÇA Ø Althouse Andrew, Turnquist Carl, Bracciano Alfred, Modern Refrigeration

and Air Conditioning ,1987. Ø Bulgurcu Hüseyin, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Resmi, SHÇEK

Matbaası, 2001. Ø Kacar Ayhan, Soğutma ve İklimlendirme İş ve İşlem yaprağı IX.Sınıf,

SHÇEK Matbaası, 2001. Ø Özkol Nuri, Uygulamalı Soğutma Tekniği, Mak. Müh. Od. Yayınları, Yayın Ø Nu.: 115, 2000.

KATOLOGLAR, WEB SİTELERİ

Ø www.termotes.com Ø www.ari.org Ø www.formgroup.com Ø www.ttmd.org.tr Ø www.carrier.com

KAYNAKÇA

http://www.termotes.com

http://www.ari.org

http://www.formgroup.com

http://www.ttmd.org.tr

http://www.carrier.com

Documents

Soguk Depo Elektrik Ve Sogutma Devreleri