SODR@INA ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO …orm.org.mk/images/documents/zakoni/zakon_pio.pdf · ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO OSIGURUVAWE 6 Rafajlovski konsalting Republikata

ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO OSIGURUVAWE

Rafajlovski konsalting 1

SODR@INA

ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO OSIGURUVAWE ....................................................4

I. OSNOVNI ODREDBI ^len 1 - 10 ................................................................. 4

II. OSIGURENICI ^len 11 - 16 ......................................................................... 6

III. STEKNUVAWE I UTVRDUVAWE NA PRAVATA ....................................... 9 1. STAROSNA PENZIJA ^len 17.................................................................................. 9

Namaluvawe na starosnata granica ^len 18 .................................................... 9 Penziska osnova ^len 19 - 32 ........................................................................... 10 Visina na starosna penzija ^len 33 - 33-a ..................................................... 12 Najnizok iznos na starosna penzija ^len 34 - 35 ........................................... 13 Najvisoka starosna penzija ^len 36 ................................................................ 13 Usoglasuvawe na starosnata penzija ^len 37 ................................................ 14

2. PRAVA VRZ OSNOVA NA INVALIDNOST ............................................................. 14 Invalidnost ^len 38 ......................................................................................... 14 Povreda pri rabota ^len 39............................................................................. 14 Profesionalna bolest ^len 40....................................................................... 15 Invalid na trudot ^len 41 ............................................................................... 15 Preostanata rabotna sposobnost ^len 42 ...................................................... 15 Prava vrz osnova na preostanata rabotna sposobnost ^len 43 - 48 ........... 15 Rasporeduvawe na drugo soodvetno rabotno mesto ^len 49 ........................ 17 Prekvalifikacija ili dokvalifikacija ^len 50 - 53................................... 17 Pari~ni nadomestoci ^len 54 - 59 .................................................................. 17 Ostvaruvawe na pravata vrz osnova na preostanatata rabotna sposobnost ^len 60 - 62............................................ 18

B) INVALIDSKA PENZIJA ^len 63 - 69 ............................................................... 18 3. SEMEJNA PENZIJA ^len 70 - 81 ........................................................................... 22


2 Rafajlovski konsalting

4. PARIÊN NADOMESTOK ZA TELESNO O[TETUVAWE ^len 82 - 88................ 27 5. PARIÊN NADOMESTOK ZA POMO[ I NEGA ^len 89 - 93 ............................... 28

IV. STEKNUVAWE I OSTVARUVAWE NA PRAVATA NA OPREDELENI KATEGORII OSIGURENICI POD POSEBNI USLOVI ...................... 29

A) OSIGURENICI OD ODBRANATA ^len 94 - 109 .............................................. 29

V. STEKNUVAWE I OSTVARUVAWE NA PRAVATA NA LICATA PROGONUVANI I ZATVORANI ZA IDEITE NA SAMOBITNOSTA NA MAKEDONSKIOT NAROD I NEGOVATA DR@AVNOST ^len 110 - 116 ............................... 33

VI. PENZISKI STA@ ^len 117....................................................................... 34 1. STA@ NA OSIGURUVAWE [TO SE SMETA

VO EFEKTIVNO TRAEWE ^len 118 - 124-a .......................................................... 35 2. STA@ NA OSIGURUVAWE [TO SE SMETA

SO ZGOLEMENO TRAEWE ^len 125 - 130 ............................................................. 37

VI-A. SOLIDAREN FOND - POSMRTNA POMO[ I ^LENARINA ^len 130-a - 130-v ............................................. 39

VII. ZADOL@ITELNO KAPITALNO FINANSIRANO PENZISKO OSIGURUVAWE ^len 131 - 132-z......................................... 40

VIII. OSTVARUVAWE, KORISTEWE I GUBEWE NA PRAVATA ................... 43 1. OSTVARUVAWE NA PRAVATA ^len 133 - 145-a ................................................... 43

Koristewe i gubewe na pravata ^len 146 - 159.............................................. 48

IX. FOND NA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE ................... 50 1. FOND ^len 160 - 170 ............................................................................................... 50

X. OBEZBEDUVAWE NA SREDSTVA ZA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE ^len 171 - 185-z ............................... 55

XI. NADOMESTOK NA [TETA ^len 186 - 190................................................ 59

XII. PREKR[O^NI ODREDBI ^len 191 - 192................................................. 60

XIII. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI ^len 193 - 211.................................. 62 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 14/95) ^len 27 ..................................................................... 68



Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 24/00) ^len 26 - 35 ........................................... 68 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 50/01) ^len 13 .................................................. 70 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 85/03) ^len 24 .................................................. 70 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 50/04) ^len 14 - 16 ........................................... 70 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 4/05) ^len 2 ..................................................... 71 Od Zakonot za dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 84/05) ^len 2 ................................................... 71 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 101/05) ^len 2 ................................................. 71 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 70/06) ^len 20 - 21 .......................................... 72 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 153/07) ^len 53 - 62 ........................................ 72 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 152/08) ^len 2 - 5 ............................................ 73 Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 161/08) ^len 11 - 12 ........................................ 74

Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 61/09) ^len 2 - 4 .............................................. 73



ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO

OSIGURUVAWE

OBJAVEN VO: "Slu`ben vesnik na RM", broj 80/93 ISPRAVKA VO: "Slu`ben vesnik na RM", broj 3/94 IZMENI VO: "Slu`ben vesnik na RM", broj 14/95

U.br. 128 i 245/95 vo "Slu`ben vesnik na RM", broj 35/95 U.br. 229/95 vo "Slu`ben vesnik na RM", broj 40/96 U.br. 178/96 vo "Slu`ben vesnik na RM", broj 70/96 "Slu`ben vesnik na RM", broj 71/96 U.br. 279 i 359/95 vo"Slu`ben vesnik na RM", broj 24/9 U.br. 202/96 vo "Slu`ben vesnik na RM", broj 25/97 "Slu`ben vesnik na RM", broj 32/97, broj 24/2000; broj 96/2000 U.br. 72/2000 vo "Slu`ben vesnik na RM" broj 98/2000 U.br. 23/2001, 24/2001 i 48/2001 vo"Slu`ben vesnik na RM", "Slu`ben vesnik na RM", broj 97/01; broj 50/01; broj 85/03; broj 50/04; broj 4/05; broj 84/05;broj 101/05; broj 70/06; U.br.193/05 vo "Slu`ben vesnik na RM" 84/06; U.br.151/2006 vo"Slu`ben vesnik na RM" 83/0; "Slu`ben vesnik na RM" broj 153/07 U.br.25/08 vo "Slu`ben vesnik na RM" 118/08; U.br. 266/07 vo "Slu`ben vesnik na RM" 122/08; Vidi ~len 33 od Zakonot za pridonesi od socijalno osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM" broj 142/08) "Slu`ben vesnik na RM" broj 152/08; broj 161/08; broj 81/09; broj 156/09

"Slu`ben vesnik na RM", broj 83/10

I. OSNOVNI ODREDBI

^len 1

So ovoj zakon se ureduva zadolìtelnoto penzisko i invalidsko osiguruvawe na ra-botnicite vo raboten odnos i na fizi~kite lica koi vr{at dejnost, osnovite na kapital-no finansirano penzisko osiguruvawe, kako i posebnite uslovi pod koi oddelni katego-rii na osigurenici gi ostvaruvaat pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 2

Sistemot na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe e sostaven od: - zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na generaciska soli-

darnost;



- zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe i - dobrovolno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe. Zadolìtelnoto i dobrovolnoto kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe po-

blisku }e se uredat so posebni zakoni.

^len 3

So zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe po osnova na rabota, a vrz na-~eloto na socijalna pravednost i generaciska solidarnost se ostvaruvaat prava vo slu-~aj na starost, op{ta nesposobnost za raboti ili profesionalna nesposobnost za rabo-ta, smrt i telesno o{tetuvawe.

^len 4

Pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se steknuvaat i ostvaruvaat vo zavisnost od na~inot, dolìnata i obemot na vloùvaweto na sredstva za penzisko i invalidsko osiguruvawe pod uslovi utvrdeni so ovoj zakon.

^len 5

Prava od penzisko i invalidsko osiguruvawe se:

1) pravo na starosna penzija;

2) pravo na invalidska penzija;

3) profesionalna rehabilitacija i prava na soodvetni pari~ni nadomestoci:

4) pravo na semejna penzija;

5) pravo na pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe;

6) pravo na najnizok iznos na penzija.

^len 6

Pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se neotu|ivi, li~ni materijalni prava i ne moàt da se prenesuvaat na drugi lica.

Pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ne moàt da zastarat, osven pri-stignatite, a neisplateni iznosi na penzii na drugi pari~ni primawa, vo slu~aite utvr-deni so ovoj zakon.

Koristeweto na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ostvareni spo-red ovoj zakon moè da prestane ili da se ograni~i samo vo slu~ai i pod uslovi predvi-deni so ovoj zakon.

^len 7

Sredstvata potrebni za ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osi-guruvawe gi obezbeduvaat osigurenicite i rabotodavcite.



Republikata obezbeduva sredstva za penzisko i invalidsko osiguruvawe vo slu~aite i pod uslovi utvrdeni so ovoj zakon.

Sredstvata potrebni za ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osi-guruvawe, osigurenicite gi obezbeduvaat kako sredstva za li~na potro{uva~ka.

^len 7-a (izbri{an)

^len 8

Sredstvata za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i pravata od penziskoto i in-validskoto osiguruvawe se obezbeduvaat, odnosno se ostvaruvaat vo Fondot na penzi-skoto i invalidskoto osiguruvawe na Makedonija (vo ponatamo{niot tekst: Fond).

Fondot ima svojstvo na pravno lice.

Sedi{teto na Fondot e vo Skopje.

^len 9

Dejnosta na Fondot e od javen interes.

^len 10

Za ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se obezbeduva dvostepenost na postapkata i sudska za{tita na pravata.

Za pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe koi se ostvaruvaat vo Fondot i za naplatata na pridonesot vo vtor stepen odlu~uva Komisija na Vladata na Republi-ka Makedonija, a za pravata koi se ostvaruvaat kaj rabotodavecot organot {to }e go opredeli rabotodavecot.

II. OSIGURENICI

^len 11

Osigurenici so zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe se:

1) rabotnicite vo raboten odnos vo pretprijatie i drugo pravno lice koe vr{i sto-panska dejnost, ustanova, drugo pravno lice koe vr{i dejnost na javna slu`ba, dràven organ i organ na edinicite na lokalnata samouprava i vo doma{no i stransko fizi~ko i pravno lice (vo natamo{niot tekst rabotodavec);

2) licata na slu`ba vo postojaniot sostav na Armijata na Republika Makedonija (voj-nici po dogovor, pomladi oficeri, oficeri i gra|anski lica na slu`ba vo Armijata);

3) izbranite ili imenuvanite nositeli na javna i druga funkcija, ako za vr{eweto na funkcijata primaat plata, odnosno ostvaruvaat nadomestok na plata za vr{ewe na taa funkcija;



4) dràvjanite na Republika Makedonija koi na teritorijata na Republika Makedo-nija se vraboteni kaj stranski i me|unarodni organi, organizacii i ustanovi, kaj stran-ski diplomatski i konzularni pretstavni{tva ili se vo li~na slu`ba na stranski dip-lomatski i konzularni pretstavni{tva ili se vo li~na slu`ba na stranski dràvjani, ako so me|unaroden dogovor ne e poinaku opredeleno;

5) dràvjanite na Republika Makedonija vraboteni vo stranstvo, ako za toa vreme ne se zadolìtelno osigureni kaj stranski nositel na osiguruvaweto;

6) dràvjanite na Republika Makedonija vraboteni kaj stranski rabotodavec vo dr-àva vo koja se zadolìtelno osigureni, no vo koja pravata od penziskoto i invalidsko-to osiguruvawe, {to kako prava se utvrdeni so ovoj zakon, ne moàt da gi ostvaruvaat ili ne moàt da gi koristat nadvor od taa dràva;

7) samovrabotenite lica - fizi~ki lica koi vr{at samostojna ekonomska dejnost ili profesionalna i druga intelektualna usluga od koja ostvaruvaat prihod, vo soglasnost so zakon;

8) individualnite zemjodelci-obvrznici na danok od prihod od zemjodelska dejnost na koi zemjodelskata dejnost im e edinstveno zanimawe (individualni zemjodelci);

9) nevraboteni lica koi primaat pari~en nadomestok najmnogu do navr{uvawe na 15 godini penziski sta`;

10) invalidite na trudot za vreme na ~ekawe za upatuvawe i za vreme na profesio-nalna rehabilitacija i soodvetno vrabotuvawe;

11) samostojnite umetnici koi so takov status se zdobile spored kriteriumite, vo soodvetna postapka i so soodveten akt na ministerot za kultura i

12) profesionalni sportisti koi imaat sklu~eno dogovor za vrabotuvawe so profe-sionalen sportski klub;

To~ka 13 izbri{ana.

^len 12

Zadolìtelno se osiguruvaat i rabotnicite od ~len 11 stav 1 to~ki 1 i 3 na ovoj za-kon {to se upateni na rabota vo stranstvo i za vremeto na rabota vo stranstvo, ako ne se zadolìtelno osigureni spored propisite na dràvata vo koja se upateni ili ako so me|unaroden dogovor ne e poinaku opredeleno.

Zadolìtelno se osiguruvaat i dràvjanite na Republika Makedonija koi zasnovale raboten odnos kaj rabotodavecot koj vr{i dejnost vo stranstvo.

^len 13

Zadolìtelno se osiguruvaat i stranskite dràvjani i licata bez dràvjanstvo koi na teritorijata na Republika Makedonija se:

1) vo raboten odnos kaj rabotodavec;

2) vo slu`ba na stranski fizi~ki i pravni lica, ako so me|unaroden dogovor ne e po-inaku opredeleno i

3) vo slu`ba na me|unarodni organizacii i ustanovi, na stranski diplomatski i konzu-larni pretstavni{tva, ako takvoto osiguruvawe e predvideno so me|unaroden dogovor.



^len 14

So zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na invalidnost i telesno o{tetuvawe pri~ineti so povreda na rabota ili profesionalna bolest osigu-reni se:

1) u~enicite i studentite vo organizaciite od naso~enoto obrazovanie koga vr{at prakti~na rabota;

2) licata na izdrùvawe kazna zatvor, maloletni~ki zatvor i na izdrùvawe na vospitna merka vo vospitno-popraven dom za vreme na redovna rabota {to ja vr{at vo tekot na izdrùvaweto na kaznata, odnosno merkata;

3) zdravstvenite rabotnici so visoko obrazovanie koi steknuvaat rabotno iskustvo za polagawe na stru~en ispit i

4) nevrabotenite lica za vreme na stru~no osposobuvawe, profesionalna rehabili-tacija.

Odredbite od stav 1 to~ka 1 na ovoj ~len se odnesuvaat i na dràvjanite na Republika Makedonija koi soglasno so vaè~kite propisi se upateni vo stranstvo na {koluvawe.

Odredbite od stav 1 to~ka 1 na ovoj ~len se odnesuvaat i na stranski dràvjani koi se nao|aat na {koluvawe vo Republikata ako dràvata, ~ii dràvjani se tie, isto taka postapuva so dràvjanite na Republika Makedonija dokolku so me|unaroden dogovor ne e opredeleno poinaku.

^len 15

So zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na invalidnost i telesno o{tetuvawe pri~ineti so povreda se osiguruvaat i licata kaj koi povredata na-stanala so u~estvo:

1) vo akcii za spasuvawe ili odbrana od elementarni nepogodi ili nesre}i;

2) na rabotno angaìrawe na korisnici na socijalna pomo{;

3) na obuka po pokana na organite na odbranata;

4) vo davawe pomo{ na organite za vnatre{ni raboti vo vr{ewe na nivnata slu`be-na dol`nost;

5) na kulturno-umetni~ki manifestacii i natprevari, organizirani od kulturni i drugi organizacii i

6) na natprevari vo fizi~ka i tehni~ka kultura, organizirani od sportski i drugi organizacii.

7) vo volonterska aktivnost soglasno so zakon;

8) na sportist amater soglasno so zakon i

9) na profesionalen sportist koj ima sklu~eno profesionalen dogovor so profesio-nalen sportski klub.

^len 16

So op{t akt na Fondot poblisku se ureduva na~inot na ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe na licata od ~lenovite 14 i 15.



III. STEKNUVAWE I UTVRDUVAWE NA PRAVATA

1. STAROSNA PENZIJA

^len 17

Osigurenikot steknuva pravo na starosna penzija koga }e napolni 64 godini ìvot (ma`), odnosno 62 godini ìvot (èna) i najmalku 15 godini penziski sta`.

Vo preodniot period od 1 septemvri 2000 godina do 31 dekemvri 2001 godina (ma`), odnosno 31 dekemvri 2007 godina (èna), starosnata granica za steknuvawe pravo na starosna penzija postepeno se zgolemuva i toa:

Godina ma` èna

01.09.2000 do 31.12.2000 63,5 58,5

01.01.2001 do 31.12.2001 64,0 59,0

01.01.2002 do 31.12.2002 59,5

01.01.2003 do 31.12.2003 60,0

01.01.2004 do 31.12.2004 60,5

01.01.2005 do 31.12.2005 61,0

01.01.2006 do 31.12.2006 61,5

01.01.2007 do 31.12.2007 62,0

Stavot 3 e ukinat so U.br.193/05 vo 84/06

Namaluvawe na starosnata granica ^len 18

Na osigurenikot na kogo staòt na osiguruvawe mu se smeta so zgolemeno traewe sta-rosna granica za steknuvawe pravo na starosna penzija se namaluva zavisno od stepenot na zgolemuvaweto na staòt, i toa za po edna godina.

1) za sekoi sedum godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 meseci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 13 meseci;

2) za sekoi {est godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 me-seci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 14 meseci;

3) za sekoi pet godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 me-seci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 15 meseci;

4) za sekoi ~etiri godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 meseci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 16 meseci;

5) za sekoi tri godini i {est meseci pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 meseci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 17 meseci:

6) za sekoi tri godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 me-seci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 18 meseci.



Penziska osnova ^len 19

Starosnata penzija se utvrduva od mese~niot prosek na platite {to osigurenikot gi ostvaril za vreme na vkupnoto traewe na osiguruvaweto, a najrano od 1 januari 1970 (vo natamo{niot tekst: penziska osnova).

Za opredeluvawe na penziska osnova, pokraj mese~niot prosek na plati se zema i na-domestokot na plati, odnosno pari~niot nadomestok vo slu~aj na nevrabotenost.

Kako godina na osiguruvawe od koja se zema platata za utvrduvawe na penziskata os-nova se zema kalendarskata godina vo koja osigurenikot ostvaril plata, odnosno nado-mestok na plata za najmalku {est meseci sta` na osiguruvawe.

Po isklu~ok od stav 2 na ovoj ~len platata, odnosno nadomestokot na platata ostva-ren vo godinata vo koja osigurenikot ostvaruva pravo na starosna penzija ne se zema za utvrduvawe na penziskata osnova.

^len 20

Na osigurenikot, odnosno liceto koe ne ostvarilo plata, odnosno nadomestok na plata po januari 1970 godina penziskata osnova se utvrduva vo zavisnost od dvièweto na prose~nata plata na site vraboteni vo Republikata i stru~nata podgotovka na osigu-renikot.

Osnovicata od stavot 1 na ovoj ~len vo po~etokot na godinata ja objavuva Fondot.

^len 21

Za utvrduvawe na penziskata osnova se zemaat platite, pari~nite nadomestoci od-nosno, osnovicite na osiguruvawe {to osigurenikot gi ostvaril vo soglasnost so op{ti-ot akt na rabotodavecot usoglasen so kolektivniot dogovor i so zakon.

^len 22

Za utvrduvawe na penziskata osnova se zema prose~nata mese~na plata {to osigure-nikot ja ostvaril so polno rabotno vreme.

Platata {to e ostvarena so rabota podolga ili pokratka od polnoto rabotno vreme se presmetuva na prose~niot mese~en iznos {to odgovara na platata za polno rabotno vreme.

Na osigurenikot koj vo kalendarskata godina bil istovremeno vo raboten odnos so rabotno vreme pokratko od polnoto rabotno vreme kaj pove}e rabotodava~i, platata mu se smeta taka {to se zemaat vkupno ostvarenata plata i ~asovite pominati na rabota vo raboten odnos kaj site rabotodava~i so polno rabotno vreme.

Platata ostvarena so rabota podolga od polnoto rabotno vreme se zema za utvrduva-we na penziskata osnova samo ako takva rabota e vr{ena vo slu~aite predvideni so propisite za rabotnite odnosi.

Za vremeto za koe osigurenikot ostvaril nadomestok na plata za skrateno rabotno vreme poradi nega na pote{ko hendikepirano dete, za utvrduvawe na penziskata osnova se zema pari~niot nadomestok spored propisite za socijalna za{tita.



^len 23

Pri utvrduvaweto na penziskata osnova vkupnata plata ostvarena so rabota so pol-no, pokratko od polnoto i podolgo od polnoto rabotno vreme vo edna godina se sveduva so prose~en mese~en iznos koj odgovara na platata za polno rabotno vreme.

Iznosot {to odgovara na platata za polno rabotno vreme vo smisla na stav 1 na ovoj ~len se presmetuva taka {to vkupniot iznos na platite {to se zema predvid za utvrduvawe na penziskata osnova, a koi osigurenikot gi primil za edna godina, se deli so brojot na ~a-sovite {to toj gi pominal na rabota so polno, pokratko od polnoto i podolgo od polnoto ra-botno vreme, a taka dobieniot iznos po ~as se mnoì so mese~niot prosek na brojot na ~aso-vite na polnoto rabotno vreme kaj rabotodava~ot vo periodot vo koj e ostvarena platata. Taka dobieniot iznos na platata se zema za utvrduvawe na penziskata osnova.

^len 24

Za vremeto na privremena spre~enost od rabota poradi bolest i povreda, odnosno za vreme na otsustvo od rabota poradi bremenost, ra|awe i maj~instvo, za utvrduvawe na penziskata osnova se zema nadomestokot na plata.

Nadomestokot na plata od stavot 1 na ovoj ~len se valorizira so koeficient so koj se valoriziraat platite za taa godina.

^len 25

Za utvrduvawe na penziskata osnova na nevrabotenite lica koi primaat pari~en na-domestok na invalidite na trudot vo slu~aj na profesionalna rehabilitacija, se zema pari~niot nadomestok.

Pari~niot nadomestok se valorizira so koeficient so koj se valoriziraat platite za taa godina.

^len 26

Za utvrduvawe na penziskata osnova na vrabotenite invalidi na trudot koi primaat pari~en nadomestok za rabota so skrateno rabotno vreme ili pari~en nadomestok pora-di pomala plata, pokraj ostvarenata plata se zema i pari~niot nadomestok presmetan so koeficient na valorizacija od godinata vo koja e ostvaren toj nadomestok.

^len 27

Za utvrduvawe na penziskata osnova na osigurenicite od ~len 11 stav 1 to~ka 3 na ovoj zakon se zema platata, odnosno nadomestokot za vr{ewe na taa funkcija koj sluèl kako osnova za pla}awe na pridonesot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 28

Za utvrduvawe na penziskata osnova na osigurenicite od ~len 12 na ovoj zakon se ze-ma platata, odnosno osnovicata na osiguruvaweto koja sluèla kako osnova za pla}awe na pridonesot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.



^len 29

Za utvrduvawe na penziskata osnova na osigurenicite od ~len 11 stav 1 to~ki 4, 5 i 6 i ~len 13 na ovoj zakon se zema osnovicata na osiguruvaweto koja sluèla kako osnova za pla}awe na pridonesot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 30

Penziskata osnova na rabotnicite vo raboten odnos kaj rabotodavecot se utvrduva od platite ostvareni spored dogovorot za rabota.

Penziskata osnova na individualnite zemjodelci se utvrduva od osnovici na osigu-ruvawe.

Na fizi~kite lica koi vr{at dejnost, na samostojnite umetnici i na vrvni sportisti amateri, penziskata osnova im se utvrduva od osnovicite od koi e presmetuvan i upla-tuvan pridones za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 31

Za utvrduvawe na penziskata osnova se zema i nadomestokot ostvaren po osnov na inovacija, racionalizacija i drugi vidovi tvore{tvo vo rabotata, vo soglasnost, so op-{tiot akt na rabotodavecot usoglasen so kolektiven dogovor i so zakon, ako e platen pridones za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

Nadomestokot od stav 1 na ovoj ~len pri utvrduvaweto na penziskata osnova se zema kako da e ostvaren vo godinata vo koja e isplaten.

^len 32

Platite od porane{nite godini koi se zemaat za utvrduvawe na penziskata osnova se valoriziraat so koeficientite presmetani vrz osnova na dvièweto na platite na site vraboteni vo Republika Makedonija.

Valorizacijata na platite od porane{nite godini spored koi se utvrduva penzijata, se vr{i spored prosekot na platite vo poslednata kalendarska godina koja i prethodi na godinata vo koja osigurenikot go ostvaruva pravoto na penzija.

Koeficientite za valorizacija na platite od porane{nite godini se utvrduvaat se-koja godina edinstveno za site plati vrz osnova na statisti~kite podatoci za dvièwe-to na platite na site vraboteni vo Republika Makedonija.

Koeficientite za valorizacija gi objavuva Fondot.

Visina na starosna penzija ^len 33

Starosnata penzija za osigurenicite od ~len 131 na ovoj zakon se utvrduva od penzi-skata osnova vo procenti opredeleni zavisno od dolìnata na penziskiot sta` koja za sekoja godina penziski sta` iznesuva 0,75 % (ma`), odnosno 0,86 % (èna) od penziskata osnova, a za penziski sta` pokratok od edna godina, a najmalku {est meseci iznesuva 0,375 % (ma`), odnosno 0,43 % (èna) od penziskata osnova.



Starosnata penzija za osigurenicite od ~len 132 na ovoj zakon se utvrduva od penzi-skata osnova vo procenti koi za sekoja godina ispolnet penziski sta` do nivnata upla-ta na pridonesot za zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe izne-suvaat 2,33 % (ma`), odnosno 2,60 % (èna), a za penziski sta` pokratok od edna godina, a najmalku {est meseci iznesuva 1,165 % (ma`), odnosno 1,30 % (èna), no najmnogu 11,65 % (ma`), odnosno 13,00 % (èna) od penziskata osnova. Za sekoja natamo{na godina pen-ziski sta` ispolnet po nivnata uplata na pridonesot za zadolìtelno kapitalno fi-nansirano penzisko osiguruvawe, penzijata se opredeluva vo visina od 0,75 % (ma`), od-nosno 0,86 % (èna), a za penziski sta` pokratok od edna godina, a najmalku {est mese-ci iznesuva 0,375 % (ma`), odnosno 0,43 % (èna) od penziskata osnova.

^len 33-a

Izbri{an - Ukinat so odluka na Ustaven sud U.br.25/08

Najnizok iznos na starosna penzija ^len 34

Najnizok iznos na starosna penzija ostvarena od zadolìtelnoto penzisko i inva-lidsko osiguruvawe vrz osnova na generaciska solidarnost i penzijata ostvarena od za-dolìtelnoto kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe ne moè da iznesuva po-malku od utvrdenata prose~na plata na site vraboteni vo Republika Makedonija vo 2002 godina, i toa:

- za korisnicite koi penzijata ja ostvarile so penziski sta` nad 35 godini (ma`), od-nosno nad 30 godini (èna), vo visina od 41 % ;

- za korisnicite koi penzijata ja ostvarile so penziski sta` nad 25 godini (ma`), od-nosno nad 20 godini (èna), vo visina od 38 % i

- za korisnicite koi penzijata ja ostvarile so penziski sta` do 25 godini (ma`), od-nosno do 20 godini (èna), vo visina od 35 %.

Penzijata od stav 1 na ovoj ~len se usoglasuva so procentot so koj se usoglasuvaat drugite penzii.

^len 35

Osigurenikot koj }e ostvari del od penzijata spored me|unaroden dogovor steknuva pravo na najnizok iznos na starosna penzija ako iznosot na penzijata opredelena spored ovoj zakon i stranskata penzija presmetana spored vaè~kiot devizen kurs e pomal od iznosot od koj se opredeluva najniskiot iznos na penzija od ~len 34 na ovoj zakon.

Stavot 2 e bri{an, vidi ~l.4 od Zakonot...70/06-19

Najvisoka starosna penzija ^len 36

SE BRI[E



Usoglasuvawe na starosnata penzija ^len 37

Usoglasuvaweto na starosnata penzija se vr{i spored porastot na indeksot na tro-{ocite na ìvot vo visina od 50% i porastot na prose~no isplatenata plata na site vraboteni vo Republika Makedonija vo visina od 50 %.

Penzijata od stav 1 na ovoj ~len se usoglasuva od 1 januari i od 1 juli sekoja godina spored procentot koj se dobiva kako zbir na porastot na indeksot na tro{ocite na ì-votot vo prethodnoto polugodie i procentot na porastot na prose~no isplatenata plata na site vraboteni vo Republika Makedonija vo prethodnoto polugodie vo odnos na polu-godieto koe mu prethodi.

Zaradi primena na stav 1 od ovoj ~len penzijata ostvarena vo tekovnata godina pret-hodno se sveduva vo mese~en iznos spored porastot na platite od dekemvri prethodnata godina vo odnos na prose~nata plata od istata godina.

2. PRAVA VRZ OSNOVA NA INVALIDNOST

Invalidnost ^len 38

Invalidnost postoi koga kaj osigurenikot, poradi promena vo zdravstvenata sostojba koja ne moè da se otstrani so lekuvawe, rabotnata sposobnost e trajno namalena za po-ve}e od polovina vo sporedba so fizi~ki i psihi~ki zdrav osigurenik so isto ili sli~-no obrazovanie i sposobnost (profesionalna nesposobnost za rabota ).

Invalidnost postoi i koga kaj osigurenikot poradi promeni vo zdravstvenata sostoj-ba, koja ne moè da se otstrani so lekuvawe, }e nastane trajno gubewe na rabotnata spo-sobnost (op{ta nesposobnost za rabota ).

Invalidnost vo smisla na stavovite 1 i 2 od ovoj ~len moè da nastane poradi bo-lest, povreda nadvor od rabota, povreda pri rabota ili profesionalni bolesti.

Rabotite za koi se ocenuva rabotnata sposobnost na osigurenikot gi opfa}aat site raboti koi odgovaraat na negovite telesni i psihi~ki sposobnosti, a se smeta deka od-govaraat na negovite dosega{ni raboti.

Rabotata za koja se ocenuva rabotnata sposobnost na individualniot zemjodelec ja opfa}a rabotata vrz osnova na koja bil zadolìtelno osiguren po ovoj zakon.

Povreda pri rabota ^len 39

Kako povreda pri rabota, vo smisla na ovoj zakon, se smeta povredata na osigureni-kot pri~ineta so neposredno i kratkotrajno mehani~ko, fizi~ko ili hemisko dejstvo, kako i povredata pri~ineta so nagli promeni na polo`bata na teloto, nenadejno optova-ruvawe na teloto ili so drugi promeni na fiziolo{kata sostojba na organizmot, ako ta-kvata povreda pri~inski e vrzana so vr{eweto na rabotite na rabotnoto mesto.

Kako povreda pri rabota se smeta i povredata pri~ineta na na~inot od stavot 1 na ovoj ~len {to osigurenikot }e ja pretrpi na redovniot pat od stanot do mestoto na rabo-tata ili obratno, na patot prezemen zaradi izvr{uvawe na rabotni zada~i i na patot prezemen zaradi stapuvawe na rabota, doa|awe na rabota od odmor ili otsustvo preki-nati po nalog na rabotodavecot, kako i koristewe pravo na profesionalna rehabilita-cija spored ovoj zakon.



Kako povreda pri rabota se smeta i zaboluvaweto na osigurenikot {to nastanalo ne-posredno i kako isklu~itelna posledica na nekoj nesre}en slu~aj ili od vi{a sila za vreme na vr{eweto na rabotata ili vo vrska so nea.

Kako povreda pri rabota se smeta i povredata {to }e ja pretrpi osigurenikot vo vr-{eweto na rabotite od ~lenovite 14 i 15 na ovoj zakon.

Profesionalna bolest ^len 40

Profesionalni bolesti, vo smisla na ovoj zakon, se opredeleni bolesti pri~ineti so podolgo neposredno vlijanie na procesot i uslovite na trudot vrz rabotnata sposob-nost na osigurenikot.

Pravilnikot za listata na profesionalnite bolesti go donesuva ministerot za trud i socijalna politika.

Invalid na trudot ^len 41

Invalid na trudot, vo smisla na ovoj zakon, e osigurenikot koj vrz osnova na inva-lidnost gi ostvaruva pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

Preostanata rabotna sposobnost ^len 42

Koga kaj osigurenikot e utvrdena profesionalna nesposobnost za rabota, se utvrduva preostanata rabotna sposobnost ako so ogled na negovata zdravstvena sostojba, godini na ìvot, obrazovanie i sposobnost, moè so profesionalna rehabilitacija da se ospo-sobi za rabota so polno rabotno vreme na druga rabota.

Prava vrz osnova na preostanata rabotna sposobnost ^len 43

Pravo na profesionalna rehabilitacija ima osigurenik kaj koj }e nastane invalid-nost pred navr{eni 50 godini ìvot ako spored preostanatata rabotna sposobnost moè da se osposobi za druga rabota so polno rabotno vreme.

Invalid na trudot koj steknal profesionalna rehabilitacija se osposobuva za vr-{ewe na druga soodvetna rabota za koja e potrebna stru~na podgotovka koja odgovara na rabotite {to gi vr{el na svojata rabota pred nastanuvaweto na invalidnosta.

Po isklu~ok od stavot 1 na ovoj ~len profesionalna rehabilitacija moè da se obezbedi za druga rabota za koja e potrebna stru~na podgotovka povisoka od onaa koja odgovara na rabotite koi osigurenikot gi vr{el pred nastanuvaweto na invalidnosta, ako takvoto osposobuvawe e opravdano so ogled na stru~nosta, godinite na ìvot, ra-botnoto iskustvo i sklonostite i ako postoi realna mo`nost za vrabotuvawe po zavr{e-no osposobuvawe.



^len 44

Pravo na profesionalna rehabilitacija ima osigurenikot od ~lenot 11 stav 1 to~ki 1 i 2 na ovoj zakon, kaj koj postoi profesionalna nesposobnost za rabota.

^len 45

Ako profesionalnata nesposobnost za rabota e nastanata kako posledica na povre-da nadvor od rabota ili bolest, osigurenikot ima pravo na profesionalna rehabilita-cija ako gi ispolnuva uslovite vo odnos na penziskiot sta` za steknuvawe pravo na in-validska penzija.

Ako profesionalnata nesposobnost za rabota nastanala poradi povreda na rabota ili profesionalna bolest, osigurenikot ima pravo na profesionalna rehabilitacija bez ogled na dolìnata na penziskiot sta`.

Stav 3 izbri{an.

^len 46

Invalid na trudot so pravo na profesionalna rehabilitacija, koj vo rok od {est me-seca od denot na kone~nosta na re{enieto za priznavawe na pravoto ne e upaten na pro-fesionalna rehabilitacija, Fondot go upatuva na pregled kaj Komisijata za ocena na ra-botna sposobnost poradi povtorna ocena na preostanatata rabotna sposobnost.

Na pregled poradi povtorna ocena na preostanatata rabotna sposobnost }e se upati i korisnik so pravo na profesionalna rehabilitacija, koga Fondot }e oceni deka inva-lidot na trudot so pravo na profesionalna rehabilitacija nema da moè da se osposo-bi za rabota na prethodno odredenata rabota.

Inicijativa za pregled na invalidot na trudot vo slu~aite od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len moè da dade i rabotodavecot.

^len 47

Invalidot na trudot koj steknal pravo na profesionalna rehabilitacija ima, od de-not na nastanuvaweto na invalidnosta do denot na po~etokot na profesionalnata rehabi-litacija, za vreme na profesionalna rehabilitacija i od denot na zavr{etokot na profe-sionalnata rehabilitacija do vrabotuvaweto na soodvetnoto rabotno mesto, pravo na na-domestok na plata vo visina na invalidskata penzija vo slu~aj na profesionalna nespo-sobnost za rabota. Visinata na invalidskata penzija se opredeluva vo slu~aj na povreda na rabota ili profesionalna bolest vo visina od 80% od penziskata osnova za opredelu-vawe na invalidskata penzija, a vo slu~aj na povreda nadvor od rabota ili bolest vo vi-sina na invalidska penzija nastanata poradi profesionalna nesposobnost za rabota.

Nadomestokot na plata od stavot 1 na ovoj ~len mu pripa|a na invalidot na trudot najdolgo 12 meseca od denot na zavr{uvaweto na profesionalnata rehabilitacija pod uslov vo rok od 30 dena od denot na zavr{uvaweto na profesionalnata rehabilitacija da se prijavi vo nadle`nata slu`ba za vrabotuvawe i vo soglasnost so propisite za vrabotuvawe redovno da se prijavuva vo taa slu`ba.

Koga profesionalnata rehabilitacija se izvr{uva nadvor od prestojuvali{teto na invalidot na trudot, a ne moè da se obezbedi postojan prevoz od ìveali{teto do me-stoto kade {to se izvr{uva profesionalnata rehabilitacija, za invalidot se obezbe-



duva smestuvawe i hrana ili nadomestok za smestuvawe i hrana za vreme na profesio-nalnata rehabilitacija vo drugo mesto koe go odreduva Fondot so op{t akt.

^len 48

Profesionalna rehabilitacija na invalidite na trudot se vr{i pod uslovi i na na-~in po koj se osposobuvaat i drugite rabotnici kaj rabotodavecot ili centar za rehabi-litacija.

Rasporeduvawe na drugo soodvetno rabotno mesto ^len 49

Bri{an, vidi ~l.19 od Zakonot...153/07

Prekvalifikacija ili dokvalifikacija ^len 50


^len 51


^len 52


^len 53


Pari~ni nadomestoci ^len 54


^len 55


^len 56




^len 57


^len 58


^len 59


Ostvaruvawe na pravata vrz osnova na preostanatata rabotna sposobnost

^len 60


^len 61


^len 62

Ako osigurenikot se vraboti ili ako gi ispolni uslovite za ostvaruvawe pravo na starosna penzija pred istekot na rokot od ~len 61 stav 3 na ovoj zakon pravoto na pari-~en nadomestok mu prestanuva.

B) INVALIDSKA PENZIJA

^len 63

Osigurenikot kaj kogo }e nastane op{ta nesposobnost za rabota, kako i osigurenikot so preostanatata rabotna sposobnost koj poradi navr{uvawe na odredeni godini na ì-vot ne moè so profesionalna rehabilitacija da se osposobi za vr{ewe na druga sood-vetna rabota steknuva pravo na invalidska penzija ako:

1) invalidnosta e pri~ineta so povreda na rabota ili profesionalna bolest - bez ogled na dolìnata na penziskiot sta` i

2) invalidnosta e pri~ineta so povreda nadvor od rabota ili so bolest pod uslov pred nastanuvaweto na invalidnosta da imal napolnet penziski sta` koj mu pokriva najmalku edna tretina na periodot od napolneti najmnogu 20 godini ìvot do denot na nastanuvawe na invalidnosta odnosno na denot na prestanokot na osiguruvaweto po na-stanatata invalidnost (raboten vek), smetaj}i go rabotniot vek na polni godini.

Osigurenik kaj kogo invalidnosta nastanala pred navr{uvawe na 30 godini ìvot kako posledica na povreda nadvor od rabota ili bolest se zdobiva so pravo na inva-



lidska penzija ako na denot na nastanuvaweto na invalidnosta imal svojstvo na osigu-renik i ako:

1) invalidnosta nastanala do navr{uvawe 20 godini ìvot, ako imal najmalku {est meseci sta` na osiguruvawe;

2) invalidnosta nastanala do navr{uvawe 25 godini ìvot, ako imal najmalku devet meseci sta` na osiguruvawe i

3) invalidnosta nastanala do navr{uvawe 30 godini ìvot, ako imal najmalku 12 me-seci sta` na osiguruvawe.

Osigurenikot - voen invalid od I do VI grupa, kako i drug invalid koj e izedna~en so mirnovremenski voen invalid od I do VI grupa kaj kogo vo smisla na ~len 38 na ovoj za-kon se ocenuva invalidnost ne moè da raboti pove}e od polovina od polnoto rabotno vreme se steknuva so pravoto na invalidska penzija ako gi ispolnuva uslovite od stav 1 na ovoj ~len bez ogled na toa dali so ili bez prekvalifikacija ili dokvalifikacija moè da se osposobi za druga soodvetna rabota.

Kako raboten vek vo smisla na stav 1 to~ka 2 od ovoj ~len za osigurenikot koj so re-dovno {koluvawe se steknal so vi{a, odnosno visoka stru~na podgotovka se smeta vre-meto od navr{uvawe na 23, odnosno 26 godini ìvot do denot na nastanuvaweto na inva-lidnosta.

Na osigurenikot koj po navr{uvawe na 20 godini ìvot bil na otsluùvawe na voeni-ot rok rabotniot vek mu se namaluva za vremeto kolku {to trael otsluèniot voen rok.

^len 64

Invalidskata penzija se opredeluva od penziskata osnova {to se utvrduva na na~in predviden vo ~lenovite od 19 do 32 na ovoj zakon.

Za osigurenicite od ~lenovite 14 i 15 na ovoj zakon penziskata osnova ja utvrduva Fondot so op{t akt.

^len 65

Invalidskata penzija vo slu~aj na invalidnost pri~ineta so povreda na rabota ili profesionalna bolest se opredeluva vo visina od 80 % od penziskata osnova za penzija ostvarena do 2015 godina, a invalidskata penzija ostvarena po 2015 godina se oprede-luva vo procenti koi iznesuvaat:

Godina Procent 2016 79,68 2017 79,36 2018 79,04 2019 78,72 2020 78,40 2021 78,08 2022 77,76 2023 77,44 2024 77,12



Godina Procent 2025 76,80 2026 76,48 2027 76,16 2028 75,84 2029 75,52 2030 75,20 2031 74,88 2032 74,56 2033 74,24 2034 73,92 2035 73,60 2036 73,28 2037 72,96 2038 72,64 2039 72,32 2040 72,00

Invalidskata penzija vo slu~aj na invalidnost pri~ineta so bolest ili povreda nadvor od rabota se opredeluva od penziskata osnova vo procenti spored ~len 193-b na ovoj zakon.

Invalidskata penzija opredelena spored stav 2 na ovoj ~len, vo slu~aj na invalid-nost nastanata pred napolnuvaweto na godinite na ìvot od ~len 17 na ovoj zakon, ne moè da iznesuva pomalku od procentite utvrdeni za godinata vo koja e ostvareno pra-voto na penzija, i toa:

Procenti Godina Ma` @ena

2000 44,00 53,00 2001 43,60 52,40 2002 43,20 51,80 2003 42,80 51,20 2004 42,40 50,60 2005 42,00 50,00 2006 41,60 49,40 2007 41,20 48,80 2008 40,80 48,20 2009 40,40 47,60 2010 40,00 47,00 2011 39,60 46,40 2012 39,20 45,80 2013 38,80 45,20 2014 38,40 44,60 2015 38,00 44,00 2016 37,60 43,40 2017 37,20 42,80 2018 36,80 42,20 2019 36,40 41,60 2020 36,00 41,00



Invalidskata penzija opredelena spored stav 2 na ovoj ~len, vo slu~aj na invalid-nost nastanata po napolnuvaweto na godinite na ìvotot od ~len 17 na ovoj zakon, ne moè da iznesuva pomalku od procentite utvrdeni za godinata vo koja e ostvareno pra-voto na penzija, i toa:

Procenti Godina Ma` @ena

2000 35,00 40,00 2001 34,47 39,38 2002 33,93 38,77 2003 33,40 38,15 2004 32,87 37,53 2005 32,33 36,92 2006 31,80 36,30 2007 31,27 35,68 2008 30,73 35,07 2009 30,20 34,45 2010 29,67 33,83 2011 29,13 33,22 2012 28,60 32,60 2013 28,07 31,98 2014 27,53 31,37 2015 27,00 30,75

Na osigurenikot voen invalid od I do IV grupa, kako i na drug invalid koj e izedna-~en so mirnovremenski voen invalid od I do IV grupa koj }e stekne pravo na invalidska penzija, penzijata mu se opredeluva spored stav 1 na ovoj ~len, ako polovina od rabotni-ot vek mu e pokrien so penziski sta`.

^len 66

Na korisnikot na invalidska penzija kaj kogo nastanalo zagubuvawe na rabotnata sposobnost pred napolnuvaweto na godinite na ìvot od ~len 17 stav 2 na ovoj zakon i na kogo penzijata opredelena spored ~len 65 stav 3 na ovoj zakon iznesuva pomalku od penzijata opredelena spored ~len 65 stav 1 na ovoj zakon mu pripa|a i dodatok na inva-lidnost.

Dodatokot na invalidnost se opredeluva zavisno od srazmernosta me|u rabotniot vek i penziskiot sta`, i toa ako:

1) penziskiot sta` iznesuva pomalku od polovina od rabotniot vek - 10 % od iznosot na invalidska penzija;

2) penziskiot sta` iznesuva polovina ili pove}e od polovina, a pomalku od 3/4 od rabotniot vek - 15 % od iznosot na invalidskata penzija i

3) penziskiot sta` iznesuva 3/4 ili pove}e od rabotniot vek - 20 % od iznosot na in-validskata penzija.

Invalidskata penzija zaedno so dodatokot na invalidnost ne moè da iznesuva po-ve}e od penzijata opredelena spored ~len 65 stav 1 na ovoj zakon.

Dodatokot na invalidnost e sostaven del na invalidskata penzija.



^len 67

Ako invalidnosta vrz osnova na koja invalidot na trudot steknuva pravo na invalid-ska penzija e predizvikana delumno so povreda na rabota ili so profesionalna bolest, a delumno so bolest ili povreda nadvor od rabota, invalidskata penzija se opredeluva ka-ko edna penzija {to se sostoi od srazmeren del na invalidskata penzija presmetana kako za slu~aj na povreda na rabota ili profesionalna bolest i od srazmeren del na invalid-skata penzija presmetana kako za slu~aj na bolest ili povreda nadvor od rabota.

Fondot so Statut poblisku go ureduva na~inot na opredeluvawe na invalidskata penzija vo slu~aite od stav 1 na ovoj ~len.

^len 68

Osigurenikot koj gi ispolnuva uslovite za steknuvawe pravo na invalidska penzija ima pravo na najnizok iznos na invalidska penzija.

Najniskiot iznos na invalidskata penzija iznesuva:

- za korisnicite koi penzijata ja ostvarile vrz osnova na invalidnost nastanata so povreda na rabota ili profesionalna bolest, kako i za korisnicite koi penzijata ja os-tvarile so penziski sta` nad 30 godini (ma`), odnosno nad 25 godini (èna), vo visina kako i za korisnicite na najnizok iznos na starosna penzija od ~len 34 stav 2 alineja 1 na ovoj zakon;

- za korisnicite koi penzijata ja ostvarile so penziski sta` nad 25 godini (ma`), od-nosno nad 20 godini (èna), vo visina kako i za korisnicite na najnizok iznos na staros-na penzija od ~len 34 stav 2 alineja 2 na ovoj zakon i

- za korisnicite koi penzijata ja ostvarile so penziski sta` do 25 godini (ma`), od-nosno do 20 godini (èna), vo visina kako i za korisnicite na najnizok iznos na staros-na penzija od ~len 34 stav 2 alineja 3 na ovoj zakon.

^len 69

Odredbite na ovoj zakon za usoglasuvawe na starosnata penzija se primenuvaat i na invalidskata penzija.

3. SEMEJNA PENZIJA

^len 70

Semejna penzija moàt da ostvarat ~lenovite na semejstvoto:

1) bra~niot drugar;

2) decata (rodeni vo brak ili nadvor od brak ili posvoeni; posinocite koi gi izdrù-val osigurenikot, vnu~iwata i drugi deca bez roditeli koi gi izdrùval osigurenikot) i



3) roditelite (tatkoto i majkata, o~uvot i ma}eata) i posvoitelot, {to gi izdrùval osigurenikot.

Semejna penzija moè da ostvari i bra~niot drugar od razveden brak, ako so sudska odluka mu e utvrdeno pravo na izdrùvawe.

Se smeta deka vnu~iwata bez roditeli, drugite deca bez roditeli i roditelite gi izdrùval osigurenikot vo smisla na stavot 1 to~ki 2 i 3 od ovoj ~len ako vo toj period:

1) ne bile vo raboten odnos ili ne ostvarile plata po drug osnov;

2) ne bile korisnici na starosna, invalidska ili semejna penzija;

3) katastarskiot prihod od zemjodelskata dejnost po ~len na potesnoto, odnosno na po{irokoto semejstvo ne iznesuva godi{no pove}e od 25% od prose~nata plata ostvare-na vo Republikata vo prethodnata godina i

4) site drugi prihodi po ~len na semejstvoto ne iznesuvale mese~no pove}e od 25% od prose~nata plata ostvarena vo Republikata vo prethodnata godina.

^len 71

^lenovite na semejstvoto steknuvaat pravo na semejna penzija ako umreniot osigurenik:

1) napolnil najmalku pet godini sta` na osiguruvawe ili najmalku deset godini pen-ziski sta` ili

2) gi ispolnil uslovite za starosna ili invalidska penzija, ili

3) bil korisnik na starosna ili invalidska penzija.

Ako smrtta na osigurenikot nastanala kako posledica od povreda na rabota ili od profesionalna bolest, ~lenovite na semejstvoto steknuvaat pravo na semejna penzija, bez ogled na dolìnata na penziskiot sta` na osigurenikot.

^len 72

Vdovica steknuva pravo na semejna penzija ako:

1) do smrtta na bra~niot drugar napolnila 45 godini ìvot;

2) do smrtta na bra~niot drugar bila nesposobna za rabota ili takva nesposobnost nastanala vo rok od edna godina od denot na smrtta na bra~niot drugar;

3) po smrtta na bra~niot drugar ostanale edno ili pove}e deca koi imaat pravo na semejna penzija po toj bra~en drugar, a vdovicata gi vr{i roditelskite dol`nosti spre-ma tie deca ili

4) do smrtta na bra~niot drugar imala napolneti 40 godini, koga }e napolni 45 godi-ni ìvot - ili ako vo tie godini stanala nesposobna za rabota.

Vdovicata koja vo tekot na koristeweto na pravoto po osnova na vr{ewe na roditel-ska dol`nost (stav 1 to~ka 3) stane nesposobna za rabota ili napolni 45 godini ìvot trajno go zadrùva pravoto na semejna penzija.

Vdovicata koja go zagubila pravoto na semejna penzija po osnova na vr{ewe na rodi-telska dol`nost po napolneti 40 godini ìvot, steknuva pravo na semejna penzija koga }e napolni 45 godini ìvot.




^len 72-a

Pokraj slu~aite od ~lenot 72 na ovoj zakon, pravo na semejna penzija steknuva i vdo-vica koga deteto na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzija e rodeno po smrtta na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzija so toa {to semejnata penzija i pripa-|a od denot na smrtta na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzija.

Pravo na semejna penzija steknuva i vdovicata kaj koja postoela bremenost na denot na smrtta na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzija so toa {to semejnata penzi-ja do ra|aweto na deteto se opredeluva za eden ~len na semejstvoto.

Ako deteto e mrtvo rodeno ili ako umre pred navr{uvaweto na 45 dena ìvot, na vdovicata i pripa|a semejna penzija do istekot na 45 dena po poroduvaweto.

^len 73

Vdovec steknuva pravo na semejna penzija ako;

1) do smrtta na bra~nata drugarka napolnil 55 godini ìvot;

2) do smrtta na bra~nata drugarka bil nesposoben za rabota ili takva nesposobnost nastanala vo rok od edna godina od denot na smrtta na bra~nata drugarka ili

3) po smrtta na bra~nata drugarka ostanalo edno ili pove}e deca koi imaat pravo na semejna penzija po taa bra~na drugarka, a vdovecot gi vr{i roditelskite dol`nosti sprema tie deca i

4) do smrtta na bra~nata drugarka imal napolneti 50 godini, koga }e napolni 55 go-dini ìvot - ili ako vo tie godini stanal nesposoben za rabota.

Vdovecot koj vo tekot na koristeweto na pravoto po osnova na roditelska dol`nost stane nesposoben za rabota ili napolni 55 godini ìvot trajno go zadrùva pravoto na semejna penzija.

Vdovecot koj go zagubil pravoto na semejna penzija po osnova na vr{ewe na roditel-ska dol`nost po napolneti 50 godini ìvot, steknuva pravo na semejna penzija koga }e napolni 55 godini ìvot.


^len 74

Vdovicata, odnosno vdovecot koi se steknale so pravo na semejna penzija po osnova na vr{ewe na roditelska dol`nost, toa pravo go imaat i za vreme koga deteto se nao|a na otsluùvawe na voeniot rok.

^len 75

Dete steknuva odnosno koristi pravo na semejna penzija:

1) do napolneti 15 godini ìvot, a ako e na {koluvawe do napolneti 26 godini ì-vot ili

2) ako pred smrtta na osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija koj go izdrùval bilo nesposobno za rabota ili takvata nesposobnost nastanala vo rok od edna godina od denot na smrtta na osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija.



Ako {koluvaweto na deteto e prekinato poradi bolest, pravoto na semejna penzija moè da se stekne, odnosno mu pripa|a i za vreme na boleduvaweto do napolneti 26 go-dini ìvot, kako i nad tie godini, no najmnogu za tolku vreme kolku {to e izgubeno od redovnoto {koluvawe poradi bolest.

Na deteto koe go prekinalo {koluvaweto zaradi otsluùvawe na voeniot rok semej-nata penzija mu se isplatuva i za toa vreme.

Ako vo tekot na koristeweto na pravoto na semejnata penzija deteto stane nesposob-no za rabota trajno go zadrùva pravoto na semejna penzija.

Deteto - invalid ima pravo na semejna penzija po prestanok na rabotniot odnos.

^len 75-a

Kako dete na {koluvawe vo smisla na ~lenot 75 od ovoj zakon, se smeta u~enikot vo osnovno u~ili{te, u~ili{te za sredno obrazovanie, stru~no odnosno rabotno osposobu-vawe, student na visokoobrazovna ustanova i liceto na postdiplomski studii dodeka imaat status na u~enik, odnosno student spored statutot na soodvetnata vospitno-obra-zovna ustanova do navr{uvawe na 26 godini ìvot.

Kako {koluvawe na dete vo smisla na stavot 1 od ovoj ~len se smeta vremetraeweto na stru~noto, odnosno rabotnoto osposobuvawe na decata so pre~ki vo psihofizi~kiot razvoj.

Kako dete bez roditeli vo smisla na ~lenot 70 stav 1 to~ka 2 od ovoj zakon se smeta i dete koe ima eden ili dva roditeli koi se trajno nesposobni za rabota.

^len 76

Roditelot kogo osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija go izdrùval do svojata smrt, se steknuva so pravo na semejna penzija ako:

1) do smrtta na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzijata napolnil 45 (majka) odnosno 55 godini ìvot (tatko) i

2) e pomlad od 45 godini, odnosno 55 godini i ako do smrtta na osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija bil nesposoben za rabota.

^len 77

Kako nesposobnost za rabota vrz osnova na koja se ostvaruva pravo na semejna penzija kaj decata se smeta nesposobnost za samostoen ìvot i rabota, a kaj drugite lica posto-ewe na zagubena rabotna sposobnost.

^len 78

Pravo na semejna penzija im pripa|a prvenstveno na bra~niot drugar i na decata na osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija (vo natamo{niot tekst: ~lenovi na potes-noto semejstvo).

Roditelite, posvoitelite, vnu~iwata i drugite deca bez roditeli koi gi izdrùval osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija (vo natamo{niot tekst: ~lenovi na po{iro-koto semejstvo), imaat pravo na semejna penzija ako osigurenikot, odnosno korisnikot na



penzijata nemal ~lenovi na potesnoto semejstvo koi imaat pravo na semejna penzija ili ako penzijata {to im pripa|a na ~lenovite na potesnoto semejstvo ne go iscrpuva polni-ot iznos na osnovata od koja se opredeluva semejnata penzija.

^len 79

Semejnata penzija se opredeluva od starosnata ili invalidskata penzija {to na osi-gurenikot bi mu pripa|ala vo ~asot na smrtta, odnosno od penzijata {to na korisnikot na penzijata mu pripa|ala vo ~asot na smrtta.

Semejnata penzija od starosna penzija se opredeluva od penziskata osnova vo pro-centi zavisno od dolìnata na penziskiot sta` utvrden vo ~len 193-b na ovoj zakon.

Visinata na semejnata penzija se opredeluva vo procent od osnovata {to ja so~inuva-at starosnata ili invalidskata penzija, i toa 70 % za eden ~len na semejstvoto, a za se-koj nareden ~len u{te po 10 %, no ne pove}e od 100 % od osnovata.

Na decata bez dvajca roditeli, semejnata penzija ostvarena po edniot roditel im se zgo-lemuva za del od penzijata {to ja koristel ili {to bi ja koristel drugiot roditel, i toa:

1) za dve deca ............................................................. 20%

2) za tri deca ..............................................................30%

3) za ~etiri ili pove}e deca ....................................40%

Koga semejnata penzija ja koristat tri ili pove}e ~lenovi na semejstvoto, visinata na semejnata penzija ne moè da iznesuva pomalku od 40 % od penziskata osnova na umreniot osigurenik.

Kako osnova za opredeluvawe semejna penzija od osigurenik koj ima penziski sta` pomalku od 15 godini, a ne gi ispolnuva uslovite za invalidska penzija, se zema staros-nata penzija presmetana za penziski sta` od 15 godini.

^len 80

Ako penzijata pripa|a na ~lenovite na potesnoto i na ~lenovite na po{irokoto se-mejstvo, na ~lenovite na potesnoto semejstvo im se opredeluva semejna penzija spored procentite predvideni vo ~len 79 stav 1 na ovoj zakon, a na ~lenovite na po{irokoto semejstvo im pripa|a ostatokot do polniot iznos na osnovata na semejnata penzija.

Koga pravo na semejna penzija ima i razvedeniot bra~en drugar, se odreduva edna se-mejna penzija za bra~niot drugar od noviot brak i za razvedeniot bra~en drugar vo visi-na {to pripa|a za eden ~len na semejstvoto.

^len 81

^lenovite na semejstvoto na osigurenikot ili korisnikot na penzijata imaat pravo na najnizok iznos na semejna penzija.

Najniskiot iznos na semejna penzija se opredeluva vo visina na najniskiot iznos na starosna, odnosno najvisokiot iznos na invalidska penzija vo zavisnost od osnovata od koja e opredelena semejnata penzija.

Odredbite na ovoj zakon za usoglasuvaweto na starosnata penzija se odnesuvaat i na semejnata penzija.



4. PARIÊN NADOMESTOK ZA TELESNO O[TETUVAWE

^len 82

Telesno o{tetuvawe postoi koga kaj osigurenikot }e nastane zagubuvawe, posu{tes-tveno o{tetuvawe ili pozna~itelna onesposobenost na oddelni organi ili delovi od teloto {to ja ote`nuva normalnata aktivnost na organizmot i bara pogolemi usilbi vo ostvaruvaweto na ìvotnite potrebi, bez ogled na toa dali pri~inuva ili ne pri~inuva invalidnost.

Osigurenikot kaj kogo telesno o{tetuvawe }e nastane za vreme na traeweto na osigu-ruvawe se steknuva so pravo na pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe pod istite us-lovi vo pogled na penziskiot sta` pod koi se zdobiva so pravoto na invalidska penzija.

Pravilnikot za listata za vidovite na telesnite o{tetuvawa vrz osnova na koi se steknuva so pravoto na pari~en nadomestok i procentite na tie o{tetuvawa go donesuva ministerot za trud i socijalna politika po prethodno pribavenoto mislewe od stru~ni-te i nau~nite organizacii.

^len 83

Pravo na pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe osigurenikot steknuva nezavis-no od toa dali se steknal i koristi i nekoe drugo pravo od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

Osigurenikot ne steknuva pravo na pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe od 30 do 40% spored listata na telesnite o{tetuvawa, koe nastanalo kako posledica na bo-lest ili povreda nadvor od rabota, za telesno o{tetuvawe koe postoelo pred stapuvawe-to vo raboten odnos, kako i za podocne`noto vlo{uvawe na toa telesno o{tetuvawe. Po isklu~ok koga pred stapuvaweto vo raboten odnos postoelo telesno o{tetuvawe na eden od parnite organi, a podocna nastapi o{tetuvawe na drugiot istoveten organ, osigureni-kot steknuva pravo na pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe na dvata organi.

^len 84

Visinata na pari~niot nadomestok za telesno o{tetuvawe se opredeluva spored utvrdeniot procent na telesnoto o{tetuvawe od slednive osnovici:

- 9% od prose~nata plata ostvarena vo Republikata vo prethodnata godina koga teles-noto o{tetuvawe e predizvikano so povreda na rabota ili so profesionalna bolest i

- 7% od prose~nata plata ostvarena vo Republikata vo prethodnata godina koga te-lesnoto o{tetuvawe e predizvikano so bolest ili povreda nadvor od rabotata.

^len 85

Ako postojat dve ili pove}e telesni o{tetuvawa vkupniot procent se opredeluva na toj na~in {to na pogolemiot procent se dodava, i toa:

1) po 20% za sekoe ponatamo{no telesno o{tetuvawe od 50% ili pove}e i

2) po 10% za sekoe ponatamo{no telesno o{tetuvawe od 40% i 30%.



Ako telesnite o{tetuvawa postoele poradi razli~ni pri~ini procentot }e se opre-deli spored stav 1 na ovoj ~len, a pari~niot nadomestok }e se opredeli od osnovata na pogolemiot procent na telesnoto o{tetuvawe.

Vkupniot procent na telesnoto o{tetuvawe po to~kite 1 i 2 od stav 1 na ovoj ~len ne moè da iznesuva pove}e od 100%.

^len 86

Na korisnikot na pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe vo slu~aj na vlo{uva-we na postojanoto telesno o{tetuvawe ili nov slu~aj na telesno o{tetuvawe, mu se opredeluva pari~en nadomestok spored noviot, odnosno vkupniot procent na telesno o{tetuvawe.

^len 87

Ako osigurenikot za ist slu~aj na telesno o{tetuvawe stekne pravo na pari~en nado-mestok za telesno o{tetuvawe po propisite na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i pravo na invalidnina kako mirnovremen voen invalid po propisite za voenite inva-lidi, moè da koristi samo edno od tie prava, po sopstven izbor.

^len 88

Odredbite na ovoj zakon za usoglasuvawe na starosnata penzija se primenuvaat i na pari~niot nadomestok za telesno o{tetuvawe.

5. PARIÊN NADOMESTOK ZA POMO[ I NEGA

^len 89

SE BRI[E

^len 90

SE BRI[E

^len 91

SE BRI[E

^len 92

SE BRI[E



^len 93

SE BRI[E

IV. STEKNUVAWE I OSTVARUVAWE NA PRAVATA NA OPREDELENI KATEGORII OSIGURENICI POD POSEBNI USLOVI

A) OSIGURENICI OD ODBRANATA

^len 94

Na osigurenicite vo Ministerstvoto za odbrana i na slu`ba vo postojaniot sostav na Armijata na Republika Makedonija (vojnici po dogovor, pomladi oficeri i oficeri i gra|anski lica na slu`ba na armijata) staòt na osiguruvawe im se smeta so zgolemeno traewe, i toa:

1) sekoi 12 meseci efektivno pominati na tie dol`nosti se smetaat kako 18 meseci sta` na osiguruvawe vo:

a) leta~ka slu`ba - na dol`nost aktiven pilot, izviduva~, radist, aviomehani~ar, aerofotograf ili na drugi dol`nosti na koi vr{ele leta~ka slu`ba ili kako pripad-nik na organot na sanitetska slu`ba na ispituvawe i trenirawe na leta~ite ili za is-pituvawe na za{titnata oprema vo barokomorite, odnosno vo avionite, ako pri takvo ispituvawe i trenirawe letale najmalku 90 ~asa godi{no;

b) padobranska slu`ba - na dol`nosti aktiven padobranec i

v) dol`nost na nurka~;

g) dol`nosti vo edinicite za specijalna namena.


a) vr{ewe raboti na ~len na specijalen eksperimentalen ekipa` za ispituvawe na vooruùvawe vo faza na osvojuvawe na proizvodstvo i zavr{ni eksperimenti i ispitu-vawe, ako na eksperimentite i ispituvawata pomine prose~no najmalku polovina od vkupnoto godi{no rabotno vreme;

b) vr{ewe raboti na radiolo{ka, biolo{ka i hemiska za{tita vo laboratoriski i poligonski uslugi, {to }e gi utvrdi ministerot za odbrana i

v) vr{ewe na raboti na elektronsko izviduvawe i raboti na kriptoza{tita, bezbed-nost i razurnuva~ki i kontrarazurnuva~ki raboti i voena policija;


a) vr{ewe raboti na radarski uredi na koi se izloèni na radarski zra~ewa i toa: lice koe vr{i popravka, posloèni doteruvawa i ispituvawa ili raboti kako instru-ktor - nastavnik na popravka na radarski uredi, ako na tie raboti pomine prose~no naj-malku 3/4 od vkupnoto godi{no rabotno vreme i



b) vr{ewe dol`nosti vo trupa zaklu~no so brigada i soodvetna edinica i odredeni dol`nosti vo komanda na korpus i vo voeni ustanovi vo koi slu`bata se vr{i pod trup-ni uslovi, a koi gi utvrduva Vladata na Republika Makedonija po predlog na ministe-rot za odbrana.

^len 95

Na osigurenik vo Ministerstvoto za odbrana i na slu`ba vo postojaniot sostav na Ar-mijata na Republika Makedonija koj ima najmalku 25 godini penziski sta` od koi najmalku 15 godini efektivno pominati na rabotni mesta za koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe i 55 godini (ma`), odnosno 50 godini ìvot (èna), ako rabotniot odnos mu prestane po potreba na slu`bata, moè da ostvari pravo na starosna penzija.

^len 96

Na osigurenicite vo Ministerstvoto za odbrana i na slu`ba vo postojniot sostav na Armijata na Republika Makedonija im se opredeluva starosna penzija koja za 25 godini penziski sta` iznesuva 62,0 % od penziskata osnova za ma`, odnosno 65, 6 % od penziska-ta osnova za èna i se zgolemuva za 1,2 % od penziskata osnova za sekoja natamo{na navr-{ena godina do 40 godini penziski sta` (ma`), odnosno za po 1,44 % od penziskata osnova za sekoja natamo{na navr{ena godina do 35 godini penziski sta` (èna), taka {to staros-nata penzija ne moè da iznesuva pove}e od 80 % od penziskata osnova.

^len 97

Na osigurenik vo Ministerstvoto za odbrana i na slu`ba vo postojaniot sostav na Armijata na Republika Makedonija komu staòt na osiguruvawe mu se smeta so zgoleme-no traewe starosnata granica za ostvaruvawe na pravo na starosna penzija mu se nama-luva, zavisno od stepenot na zgolemuvaweto na staòt, i toa za po edna godina;

1) za sekoi {est godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 me-seci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 14 meseci;

2) za sekoi pet godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 me-seci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 15 meseci;

3) na sekoi ~etiri godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 meseci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 16 meseci i

4) za sekoi tri godini pominati na rabotni mesta na koi efektivno pominati 12 me-seci se smetaat vo sta` na osiguruvawe kako 18 meseci.

^len 98

Na osigurenicite vo Ministerstvoto za odbrana i vo slu`ba vo postojaniot sostav na Armijata na Republika Makedonija za opredeluvawe na invalidska penzija spored dol-ìnata na penziskiot sta` se primenuvaat procentite od ~len 96 na ovoj zakon, so toa {to kako najnizok procent do navr{eni 25 godini penziski sta` se opredeluva 62 % od penziskata osnova za ma`, odnosno 65,6 % od penziskata osnova za èna.



^len 99

Razlikata me|u penzijata utvrdena bez primena na ~lenovite od 94 do 98 na ovoj za-kon i penzijata utvrdena so primena na tie ~lenovi, kako i celiot iznos na penzijata opredelena na osigurenik koj ne gi ispolnuva op{tite uslovi za ostvaruvawe na pravo-to na penzija bez primena na tie ~lenovi, se obezbeduva od Buxetot na Republika Make-donija. Sredstvata za delot na penzijata za staòt navr{en vo porane{nata Jugosloven-ska narodna armija do 1 april 1992 gi obezbeduva Buxetot na Republika Makedonija.

b) Osigurenici od vnatre{ni raboti i od kazneno-popravni ustanovi i vospitno-po-pravni domovi

^len 100

Na ovlastenite slu`beni lica, vo smisla na propisite za vr{ewe na vnatre{nite raboti, staòt na osiguruvawe im se smeta so zgolemeno traewe i toa sekoi 12 meseci efektivno pominati na tie dol`nosti se smetaat kako 16 meseci sta` na osiguruvawe.

Pravoto na sta` na osiguruvawe so zgolemeno traewe vo smisla na stav 1 na ovoj ~len imaat i rabotnicite na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti koi rabotat na rabot-ni mesta ~ija {to teìna i posebni uslovi pod koi tie se vr{at vlijaat vrz namaluva-weto na rabotnata sposobnost.

Rabotnite mesta od stav 2 na ovoj ~len gi utvrduva Vladata na Republika Makedoni-ja po predlog na ministerot za vnatre{ni raboti.

Odredbite od stavovite 1 i 3 na ovoj ~len ne se odnesuvaat na vremeto dodeka rabot-nikot se nao|a na stru~no obrazovanie ili usovr{uvawe na koe e upaten od Ministers-tvoto za vnatre{ni raboti, na raspolagawe ili e nerasporeden poradi ukinuvawe na rabotnite mesta ili potrajno namaluvawe na obemot na rabotnite zada~i.

^len 101

Rabotnik na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti koj ima najmalku 25 godini penzi-ski sta` od koi najmalku 15 godini efektivno pominati na rabotni mesta za koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe i 55 godini (ma`), odnosno 50 godini ì-vot (èna), moè da ostvari pravo na starosna penzija, ako rabotniot odnos mu prestane po potreba na slu`bata.

^len 102

Na ovlastenite rabotnici, vo smisla na propisite za izvr{uvawe na sankciite , sta-òt na osiguruvawe im se smeta so zgolemeno traewe i toa sekoi 12 meseci efektivno pominati na tie dol`nosti vo kazneno-popravnite ustanovi i vospitno-popravnite do-movi im se smetaat kako 16 meseci sta` na osiguruvawe.

Pravo na sta` na osiguruvawe so zgolemeno traewe vo smisla na stav 1 na ovoj ~len imaat i rabotnicite vo Ministerstvoto za pravda, kazneno-popravnite ustanovi i vos-pitno-popravnite domovi koi rabotat na rabotni mesta ~ija teìna i posebni uslovi pod koi tie se vr{at vlijaat vrz namaluvaweto na rabotnata sposobnost.

Rabotnite mesta od stav 2 na ovoj ~len gi utvrduva Vladata na Republika Makedoni-ja po predlog na ministerot za pravda.



Odredbite od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len ne se odnesuvaat na vremeto dodeka rabot-nikot se nao|a na stru~no obrazovanie ili usovr{uvawe na koe e upaten od kazneno-po-pravnata ustanova, odnosno vospitno-obrazovniot dom.

^len 103

Rabotnik vo Ministerstvoto za pravda, kazneno-popravna ustanova i vospitno-popra-ven dom, koj ima najmalku 25 godini penziski sta` od koi najmalku 15 godini efektivno pominati na rabotni mesta za koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe vo smisla na ~len 102 stavovi 1 i 2 na ovoj zakon i 55 godini (ma`), odnosno 50 godini ìvot (èna), moè da ostvari pravo na starosna penzija, ako rabotniot odnos mu pre-stane po potreba na slu`bata.

^len 104

Penzija pod posebni uslovi moè da ostvari rabotnik na Ministerstvoto za vnat-re{ni raboti kako i rabotnik vo Ministerstvoto za pravda, kazneno-popravna ustanova i vospitno-popraven dom, koj iako vo momentot na ostvaruvaweto na pravoto ne e na ra-botni mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe ima najmalku 25 godini penziski sta` od koi najmalku 15 godini efektivno pominati na rabotni me-sta na koi staòt na osiguruvawe im se smeta so zgolemeno traewe i 55 godini (ma`) i 50 godini ìvot (èna), ako rabotniot odnos mu prestane po potreba na slu`bata.

^len 105

Na rabotnicite od ~lenovite 100, 102 i 104 na ovoj zakon im se opredeluva starosna penzija koja za 25 godini penziski sta` iznesuva 62,0 % od penziskata osnova za ma`, odnosno 65,6 % od penziskata osnova za èna i se zgolemuva za po 1,2 % od penziskata osnova za sekoja natamo{na navr{ena godina do 40 godini penziski sta` (ma`), odnosno za po 1,44 % od penziskata osnova za sekoja natamo{na navr{ena godina do 35 godini penziski sta` (èna), taka {to starosnata penzija ne moè da iznesuva pove}e od 80 % od penziskata osnova.

^len 106

Na rabotnicite od ~lenovite 100, 102, i 104 na ovoj zakon za opredeluvawe na inva-lidska penzija spored dolìnata na penziskiot sta` se primenuvaat procentite od ~len 105 na ovoj zakon so toa {to kako najnizok procent do navr{eni 25 godini penziski sta` se opredeluva 62,0 % od penziskata osnova za ma`, odnosno 65,6 % od penziskata osnova za èna.

^len 107

Na rabotnicite od ~lenovite 100, 102 i 104 na ovoj zakon koi }e ostvarat pravo na starosna penzija spored op{tite uslovi starosna granica za ostvaruvawe pravo na sta-rosna penzija im se namaluva za po edna godina za sekoi navr{eni ~etiri godini efe-ktivno pominati na raboti mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe.



Namaluvaweto na starosnata granica se odnesuva i na osigurenicite na koi svojstvo-to na rabotnik od ~lenovite 100 i 104 na ovoj zakon im prestanalo bez da ostvarat pra-vo na starosna penzija spored posebnite uslovi na ovoj zakon.

^len 108

Rabotnite mesta od ~lenovite 100, 101 i 104 na ovoj zakon na koi staòt na osiguru-vawe se smeta so zgolemeno traewe, kako i obemot na soodvetnoto namaluvawe na sta-rosnata granica podleàt na revizija, na na~inot i po postapkata spored koi se vr{i utvrduvawe na tie rabotni mesta. Revizija se vr{i najdocna vo rok od pet godini od de-not na utvrduvaweto na tie rabotni mesta.

^len 109

Razlikata me|u penzijata utvrdena bez primena na ~lenovite od 100 do 107 na ovoj zakon i penzijata utvrdena so primena na tie ~lenovi, kako i celiot iznos na penzijata opredelena na osigurenik koj ne gi ispolnuval op{tite uslovi za ostvaruvawe na pravo-to na penzija bez primena na tie ~lenovi, se obezbeduva od Buxetot na Republika Make-donija.

V. STEKNUVAWE I OSTVARUVAWE NA PRAVATA NA LICATA PROGONUVANI I ZATVORANI ZA IDEITE NA SAMOBITNOSTA NA MAKEDONSKIOT NAROD I NEGOVATA DR@AVNOST

^len 110

Prava od penzisko i invalidsko osiguruvawe pod posebni uslovi ima i lice progonu-vano i zatvoreno za ideite na samobitnosta na makedonskiot narod i negovata dràvnost.

^len 111

Svojstvoto na lice progonuvano i zatvorano za ideite na samobitnosta na makedon-skiot narod i negovata dràvnost so re{enie go utvrduva posebna komisija na Vladata na Republika Makedonija, vrz osnova na odluka na nadleèn organ.

Protiv re{enieto od stav 1 na ovoj ~len moè da se izjavi àlba do Vladata na Re-publika Makedonija.

^len 112

Na liceto od ~len 111 na ovoj zakon vremeto koga e progonuvano, odnosno vremeto pomi-nato na izdrùvawe kazna zatvor mu se priznava vo penziski sta` vo efektivno traewe.



^len 113

Liceto od ~len 111 na ovoj zakon i ~lenovite na negovoto semejstvo pravata od pen-ziskoto i invalidskoto osiguruvawe gi ostvaruvaat pod istite uslovi kako i drugite osigurenici, ako so ovoj zakon ne e poinaku opredeleno.

^len 114

Na liceto od ~len 111 na ovoj zakon penzijata mu se opredeluva od penziska osnova {to prestavuva prose~na plata ostvarena vo Republikata vo poslednata godina pred go-dinata vo koja se ostvaruva penzijata zgolemena za 30% ili od penziskata osnova, kako i za drugite osigurenici, ako toa za nego e popovolno.

^len 115

Liceto od ~len 111 na ovoj zakon baraweto za priznavawe vo penziski sta` na vre-meto koga e progonuvano i vremeto pominato na izdrùvawe kazna zatvor go podnesuva do stru~nata slu`ba na Fondot.

^len 116

Sredstvata za priznavawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe pod popovolni uslovi na licata od ~len 111 na ovoj zakon gi obezbeduva Buxetot na Re-publika Makedonija za:

1) celiot iznos na penzija ako osigurenikot gi ispolnuva uslovite za penzija so sta-òt od ~len 112 na ovoj zakon;

2) razlikata me|u penzijata utvrdena so staòt od ~len 112 na ovoj zakon i penzijata utvrdena bez toj sta` vo slu~aite koga osigurenikot gi ispolnil uslovite za penzija i

3) razlikata me|u penzijata utvrdena od penziska osnova, kako i za drugite osigure-nici i penzijata utvrdena od penziskata osnova od ~len 114 na ovoj zakon.

VI. PENZISKI STA@

^len 117

Vo penziski sta` vo smisla na ovoj zakon vrz osnova na koj se steknuvaat i ostvaru-vaat pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se smeta:

1) vremeto pominato vo osiguruvawe koe spored odredbite na ovoj zakon se smeta vo sta` na osiguruvawe i

2) vremeto pominato vo osiguruvawe do denot na po~etokot na primenata na ovoj za-kon {to spored propisite {to vaèle do toj den, e utvrdeno vo penziski sta`.

3) bri{ana, vidi ~l.24 od Zakonot...153/07



1. STA@ NA OSIGURUVAWE [TO SE SMETA VO EFEKTIVNO TRAEWE

^len 118

Vo sta` na osiguruvawe se smeta vremeto {to osigurenikot od ~lenovite 11 i12 na ovoj zakon po napolneti 15 godini vozrast go pominal vo raboten odnos, odnosno na ra-bota vrz osnova na koja bil zadolìtelno osiguren.

^len 119

Vo sta` na osiguruvawe se smeta seto vreme pominato vo raboten odnos so polno ra-botno vreme.

Pod vreme pominato vo raboten odnos so polno rabotno vreme se podrazbira i vre-meto {to vo raboten odnos so skrateno vreme }e go pominat:

1) invalidite na trudot, voenite invalidi, civilnite invalidi od vojnata, kako i drugi invalidni lica, ako rabotat onolku vreme kolku {to odgovara na nivnata rabotna sposobnost i

2) rabotni~kite - zaradi doewe ili nega na dete, odnosno rabotnicite - zaradi nega na dete.

Vo sta` na osiguruvawe se smeta i vremeto pominato vo raboten odnos so nepolno rabotno vreme, osven slu~aite od stav 2 na ovoj ~len, vo traewe {to odgovara na vkup-niot broj ~asovi na takvata rabota ostvarena za oddelni godini, presmetani za polno rabotno vreme.

Odredbite na stavovite 1, 2 i 3 na ovoj ~len se primenuvaat i koga rabotnoto vreme e ostvareno so rabota vo dva ili vo pove}e rabotni odnosi.

^len 120

Vo sta` na osiguruvawe se smeta i vremeto {to osigurenikot go pominal:

1) na boleduvawe po prestanuvaweto na rabotniot odnos ili na druga rabota vrz os-nova na koja bil osiguren, ako za toa vreme primal nadomestok na plata i

2) na profesionalna rehabilitacija, odnosno na prekvalifikacija ili dokvalifi-kacija na koja bil upaten kako invalid na trudot, ili kako voen invalid, kako slep, li-ce zaboleno od distrofija i srodni muskulni i nevromuskulni zaboluvawa, od paraple-gija, cerebralna i detska paraliza i multipleks skleroza ili kako civilen invalid od vojnata, bez ogled na toa dali pred toa bil osiguren.

Vo sta` na osiguruvawe se smeta vremeto za koe osigurenikot koristi pravo na nado-mestok a plata za skrateno rabotno vreme poradi nega na pote{ko hendikepirano dete spored Zakonot za socijalna za{tita.



^len 121

Vo sta` na osiguruvawe se smeta i vremeto {to vo tekot na traewe na rabotniot od-nos osigurenikot }e go pomine na stru~no usovr{uvawe ili na specijalizacija.

^len 122

Vo sta` na osiguruvawe se smeta i vremeto koe osigurenikot vo tekot na traeweto na rabotata vrz osnova na koja e osiguren go pominal:

1) vo istraèn zatvor do 30 dena

2) na izdrùvawe kazna zatvor do 30 dena i

3) kako u~esnik vo {trajk organiziran vo soglasnost so propisite za {trajk.

Vo sta` na osiguruvawe na osigurenikot mu se smeta seto vreme pominato pod suspen-zija, a vremeto pominato vo istraèn zatvor ako so pravosilna odluka e osloboden od odgovornosta, obvinenieto e odbieno ili postapkata e zaprena, no ne poradi nenadle`-nost na sudot.

^len 123

Vo sta` na osiguruvawe se smeta i vremeto pominato nadvor od rabotniot odnos koe invalidite na trudot }e go pominat vo ~ekawe ili vr{ewe na profesionalna rehabili-tacija, odnosno prekvalifikacija ili dokvalifikacija, kako i ~ekawe na soodvetno vrabotuvawe.

^len 123-a

Vo sta` na osiguruvawe se smeta vremeto pominato vo zadolìtelno osiguruvawe pod uslov da e platen pridonesot za penzisko i invalidsko osiguruvawe.

^len 124

Vo sta` na osiguruvawe se smeta i vremeto pominato po prestanuvaweto na zadolì-telno osiguruvawe za koe e platen pridones - prodolèno osiguruvawe.

^len 124-a

Osigurenikot moè da pristapi vo prodolèno osiguruvawe za vremeto pominato:

1) na stru~no usovr{uvawe ili obrazovanie vo zemjata ili vo stranstvo so soglas-nost na rabotodavecot;

2) na prestoj vo stranstvo kako bra~en drugar na rabotnikot koj e upaten na rabota vo stranstvo vo ramkite na me|unarodno - tehni~ka ili prosvetno - kulturna i nau~na sora-botka vo diplomatski i konzularni pretstavni{tva;

3) po prestanok na rabotniot odnos na bra~en drugar na aktivno voeno lice premes-teno poradi potreba na slu`bata, najmnogu do ~etiri godini;

4) po prestanok na pravoto na pari~niot nadomestok vo slu~aj na nevrabotenost, najmnogu do tri godini;



5) na licata koi imale svojstvo na osigurenik vo dobrovolno penzisko i invalidsko osiguruvawe spored Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe {to se primenu-va{e do 31 dekemvri 1993 godina, najmnogu do tri godini.

Zaradi obezbeduvawe na prodolèno osiguruvawe, osigurenikot odnosno liceto pod-nesuva barawe do podra~nata edinica na Stru~nata slu`ba na Fondot vo rok od edna godina od prestanokot na zadolìtelnoto osiguruvawe, a osigurenikot odnosno liceto od stav 1 to~ki 4 i 5 na ovoj ~len od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

So baraweto od stav 2 na ovoj ~len osigurenikot dostavuva dokazi za utvrduvawe na okolnostite vrz osnova na koi se obezbeduva prodolèno osiguruvawe.

2. STA@ NA OSIGURUVAWE [TO SE SMETA SO ZGOLEMENO TRAEWE

^len 125

Na osigurenicite koi rabotat na osobeno te{ki i po zdravjeto {tetni rabotni mesta, ka-ko i na osigurenicite koi rabotat na rabotni mesta na koi po napolnuvaweto opredeleni go-dini na ìvot ne moàt so uspeh da ja vr{at svojata profesionalna dejnost, staòt na osi-guruvawe im se smeta so zgolemenoto traewe. Stepenot na zgolemuvaweto na staòt na osi-guruvawe zavisi od teìnata na {tetnosta na rabotata, odnosno od prirodata na rabotata, taka {to rabotnite mesta se rasporeduvaat vo {est grupi so toa {to sekoi 12 meseci efe-ktivna rabota se smeta kako 14, 15, 16, 17 odnosno 18 meseci sta` na osiguruvawe.

^len 126

Kako rabotni mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe, za-toa {to rabotata na niv e osobeno te{ka i {tetna po zdravjeto moàt da se utvrdat ra-botnite mesta na koi se ispolneti slednite uslovi:

1) vo vrska so izvr{uvaweto na rabotite na rabotnite mesta da postojat pozna~itel-ni {tetni vlijanija vrz zdravstvenata sostojba i vrz rabotnata sposobnost na rabotni-cite, i pokraj toa {to se primeneti site op{ti i posebni za{titni merki utvrdeni so propisite, kako i drugite merki {to moàt da vlijaat vrz otstranuvaweto i namaluva-weto na {tetnite vlijanija;

2) rabotite na rabotnite mesta pod te{ki i po zdravjeto {tetni uslovi da se izvr{uvaat neposredno pokraj izvorite na {tetnite vlijanija, vo neprekinatiot tek na rabotata i

3) rabotite na rabotnite mesta pod okolnostite od to~kite 1 i 2 na ovoj stav da gi izvr{uva ist rabotnik vo tekot na polno rabotno vreme, zemaj}i go kako polno rabotno vreme i rabotnoto vreme pokratko od 40 ~asa nedelno, opredeleno za oddelni rabotni mesta poradi posebnite uslovi za rabota.

Kako rabotni mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe, za-toa {to vekot na vr{ewe na profesionalnata dejnost e ograni~en so napolnuvaweto na opredeleni godini vozrast, moàt da se utvrdat rabotnite mesta vo onie zanimawa vo koi poradi prirodata i teìnata na rabotata, fiziolo{kite funkcii na organizmot opa|aat vo tolkava mera {to na rabotnikot mu go onevozmoùvaat natamo{noto uspe{no vr{ewe na istata profesionalna dejnost.



^len 126-a

Rabotnite mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe zatoa {to rabotata na niv e osobeno te{ka i {tetna po zdravjeto se utvrduvaat so pravilnik koj go donesuva ministerot za trud i socijalna politika po prethodno dobiena soglas-nost od soodvetni stru~ni ustanovi.

^len 127

Rabotnite mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe, a koi ne se opfateni so pravilnikot od ~lenot 126-a postapkata za nivno utvrduvawe, stepe-not na zgolemuvaweto na staòt na osiguruvaweto na tie rabotni mesta gi utvrduva Fondot so op{t akt.

Rabotnite mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe se utvrduvaat po prethodno pribaveno mislewe od soodvetni stru~ni organizacii, na ini-cijativa na rabotodavcite.

Rabotnite mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe, utvr-deni spored stavot 1 na ovoj ~len podleàt na revizija {to ja vr{i Fondot na na~inot i spored postapkata utvrdeni so op{t akt na Fondot.

Revizijata se vr{i najdocna vo rok od pet godini od denot na utvrduvawe na tie ra-botni mesta.

Za rabotnite mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe, ra-botodavecot moè da inicira postapka za promena na aktot na Fondot, poradi promena na tehni~ko-tehnolo{kite uslovi na rabota.

^len 128

Staòt na osiguruvawe so zgolemeno traewe im se smeta i na osigurenicite {to vo raboten odnos, odnosno na rabota vrz osnova na koja bile zadolìtelno osigureni, po-minale rabotej}i so polno rabotno vreme, kako: osigurenici, so telesno o{tetuvawe od najmalku 70 % (~len 82 stavovi 1 i 3 na ovoj zakon), voeni invalidi od I do VI grupa, ci-vilni invalidi od vojnata od I do VI grupa, slepi lica, lica zaboleni od distrofija i srodno muskulni i nevromuskulni zaboluvawa i od paraplegija, cerebralna i detska pa-raliza i od multipleks skleroza.

Na osigurenicite od stav 1 na ovoj ~len sekoi 12 meseci efektivno pominati vo rabo-ten odnos vrz osnova na koj se osigureni im se smetaat kako 15 meseci sta` na osiguruva-we, a starosnata granica propi{ana za zdobivawe na starosna penzija od ~len 17 im se namaluva za po edna godina za sekoi pet godini efektivno pominati na takva rabota.

^len 129

Na osigurenicite od ~len 119 stav 2 na ovoj zakon koi rabotat na rabotni mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe, staòt na osiguruvawe im se zgolemuva samo za ona vreme {to efektivno go pominale na rabota.

Po isklu~ok od odredbata na stav 1 na ovoj ~len, na osigurenicite na koi staòt na osi-guruvawe im se smeta so zgolemeno traewe od ~len 128 na ovoj zakon, toj sta` im se zgolemu-va i ako rabotele so skrateno rabotno vreme, kako da rabotele so polno rabotno vreme.



^len 130

Vo sta` na osiguruvawe so zgolemeno traewe se smeta i vremeto za koe osigurenici-te bile osigureni vo penziskoto i invalidskoto osiguruvawe vo svojstvo na voen osigu-renik ili gra|ansko lice na slu`ba vo Jugoslovenskata narodna armija, osven vremeto {to gra|anskoto lice na slu`ba vo Jugoslovenskata narodna armija go pominalo vo tru-pa i toa pod uslovite i vo obemot {to se utvrdeni so propisite so koi bilo uredeno penziskoto i invalidskoto osiguruvawe na voenite osigurenici.

VI-A. SOLIDAREN FOND - POSMRTNA POMO[ I ^LENARINA

^len 130- a

^len 130-a ukinat so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.

^len 130-b

^len 130-b ukinat so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.

^len 130-v

^len 130-v ukinat so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.

^len 130-g

^len 130-g ukinat so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.

VI-A. SOLIDAREN FOND - POSMRTNA POMO[ I ^LENARINA

Чlen 130-a

Na korisnik na penzija, so negova soglasnost, mu se zapira del od penzijata za obez-beduvawe na sredstva potrebni za isplata na posmrtna pomo{ za ~lenovite na negovoto semejstvo i za ~lenuvawe vo zdruènie na penzioneri (~lenarina).

Sredstvata za solidaren fond - posmrtna pomo{, Fondot gi uplatuva na posebna potsmetka vo ramkite na Trezorskata smetka so naznaka "Sredstva za solidaren fond -posmrtna pomo{ na korisnici na penzija".



Чlen 130-b

Izdvojuvaweto na posmrtnata pomo{ i ~lenarinata se vr{i od penzijata na korisni-kot na penzija, mese~no, pri isplata na penzijata, osven od semejnata penzija na dete os-tvarena po osnov na {koluvawe.

Visinata na zadr{kata za posmrtna pomo{ i ~lenarina, visinata na isplatata za posmrtna pomo{ vo zavisnost od akumuliranite sredstva i smrtnosta na korisnicite na penzija, na~inot na raspredelba na ~lenarinata, na~inot i postapkata za isplata na posmrtnata pomo{ na korisnicite na penzija od sredstvata na solidarniot fond vo edinstven iznos za site korisnici na penzija, kako i na~inot na raspolagawe so slobod-nite a neiskoristeni sredstva od posmrtna pomo{, so akt gi utvrduva registrirana orga-nizacija na sojuzite na zdruènijata na penzionerite na Makedonija.

Aktot od stavot 2 na ovoj ~len se objavuva na po~etokot na sekoja godina vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".

Sredstvata po osnov na ~lenarina Fondot na penziskoto i invalidskoto osiguruva-we na Makedonija gi dozna~uva na smetkata {to ja opredeluva registriranata organiza-cija sostavena od sojuzite na zdruènijata na penzionerite.

Чlen 130-v

Isplatata na posmrtnata pomo{ od sredstvata na solidarniot fond ja vr{i Stru~-nata slu`ba na Fondot preku podra~nite edinici.

VII. ZADOL@ITELNO KAPITALNO FINANSIRANO PENZISKO OSIGURUVAWE

^len 131

So zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe se opfa}aat osigu-renicite od ~lenovite 11, osven individualnite zemjodelci obvrznici na danok od pri-hod od zemjodelska dejnost na koi zemjodelskata dejnost im e edinstveno zanimawe (in-dividualni zemjodelci) , 12 i 13 na ovoj zakon, koi prv pat vo zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe pristapile od 1 januari 2003 godina, osven osigurenicite od glava IV - Steknuvawe i ostvaruvawe na pravata na opredeleni kategorii osigurenici pod posebni uslovi.

Osigurenicite od stavot 1 na ovoj ~len poradi promena na svojstvoto na osigurenik, moè samo edna{, po sopstven izbor da go otpovika utvrdeniot status. Ova pravo osigu-renikot moè da go izvr{i najdocna vo rok od tri meseca od nastanatata promena.

Visinata na starosnata penzija za osigurenicite od stavot 2 na ovoj ~len koi }e se vklu~at vo celost vo zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe }e se presmetuva spored ~lenot 193-b stav 2 od ovoj zakon, a za osigurenicite koi }e se vklu~at vo zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe spored ~lenot 33 od ovoj zakon.



^len 132

Osigurenicite od ~lenovite 11, osven individualnite zemjodelci obvrznici na da-nok na prihod od zemjodelska dejnost na koi zemjodelskata dejnost im e edinstveno za-nimawe (individualni zemjodelci), 12 i 13 na ovoj zakon, koi bile opfateni vo zadol-ìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe do 1 januari 2003 godina, moàt po sops-tven izbor da se vklu~at vo zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruva-we, osven osigurenicite od glava IV - Steknuvawe i ostvaruvawe na pravata na oprede-leni kategorii osigurenici pod posebni usovi.

Osigurenicite od stav 1 na ovoj ~len ne moàt da go otpovikaat sopstveniot izbor.

^len 132-a

Pridonesot za penzisko i invalidsko osiguruvawe se raspredeluva i toa 65% za za-dolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na generaciska solidarnost i 35 % za zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe.

^len 132-b

Osigurenikot koj zadolìtelno pla}a pridones za zadolìtelno kapitalno finan-sirano penzisko osiguruvawe ima individualna smetka i e ~len vo privaten penziski fond.

Penzijata od zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe zavisi od akumuliranite pridonesi i ostvareniot prinos od investiranite akumulirani pridone-si po odbivaweto na tro{ocite.

Po ostvaruvaweto pravo na starosna penzija, od zadolìtelno penzisko i invalid-sko osiguruvawe vrz osnova na generaciska solidarnost, sredstvata na osigurenikot od individualnata smetka se prenesuvaat vo posebna institucija ovlastena za isplata na penzii.

Osnovaweto i raboteweto na instituciite od stav 3 na ovoj ~len se ureduva so pose-ben zakon.

^len 132-v

Koga osigurenikot }e ostvari pravo na invalidska penzija ili semejna penzija od za-dolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na generaciska solidar-nost, privatniot penziski fond gi prenesuva akumuliranite pridonesi i ostvareniot prinos na Fondot za isplata na invalidskata, odnosno semejnata penzija.

^len 132-g

Ako ne postojat korisnici na semejna penzija iznosot od individualnata smetka na osigurenikot se ispla}a na ist na~in kako i drugiot imot, soglasno so Zakonot za nasle-duvawe.



^len 132-d

Za odano~uvaweto na pridonesite i kapitalno finansiranite penzii se primenuva-at istite propisi koi vaàt za zadolìtelnoto penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na generaciska solidarnost.

^len 132-|

Sredstvata na privatniot penziski fond se sostojat od iznosite dobieni od akumu-liranite pridonesi od ~lenovite na fondot i prinosite od investiranite akumulirani pridonesi.

Privatniot penziski fond }e bide upravuvan od Dru{tvo za upravuvawe so penziski fondovi.

^len 132-e

Dru{tvoto za upravuvawe so penziski fondovi mora da ima minimum akcionerski ka-pital i da ispolnuva drugi uslovi utvrdeni so zakon.

Minimumot na akcionerski kapital treba da bide uplaten isklu~itelno vo pari~ni sredstva.

Akcionerskiot kapital od stav 1 na ovoj ~len ne moè da poteknuva od zaemi i kre-diti.

^len 132-`

Ovlastuvawe za upravuvawe so privaten penziski fond dava institucija opredele-na so zakon.

Raboteweto so Dru{tvoto za upravuvawe so penziski fondovi podleì na postojana supervizija od strana na institucijata od stav 1 na ovoj ~len.

Ako institucijata od stav 1 na ovoj ~len utvrdi deka interesite na ~lenovite na pen-ziskiot fond se zagrozeni ili o{teteni, moè da go odzeme ovlastuvaweto na Dru{tvo-to za upravuvawe so penziski fondovi soglasno so zakon.

^len 132-z

Sredstvata od privatniot penziski fond }e se ~uvaat odvoeno od sredstvata na Dru{tvoto za upravuvawe so penziski fondovi od strana na posebna banka - ~uvar na imot. Bankata - ~uvar na imot mora da gi ispolni uslovite utvrdeni so zakon.



VIII. OSTVARUVAWE, KORISTEWE I GUBEWE NA PRAVATA

1. OSTVARUVAWE NA PRAVATA

^len 133

Pravo od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe moè da ostvari lice, koe ima svojstvo na osigurenik spored ovoj zakon.

Svojstvoto na osigurenik se vospostavuva vrz osnova na prijava za osiguruvawe {to vo soglasnost so propisite za mati~na evidencija, ja podnesuvaat:

1) rabotodavcite - za rabotnicite vraboteni kaj niv;

2) fizi~kite lica {to vr{at dejnost - sami za sebe;

3) individualnite zemjodelci - sami za sebe;

4) Agencija za vrabotuvawe na Republika Makedonija - za nevraboteni lica koi pri-maat pari~en nadomestok, ili se na stru~no osposobuvawe, profesionalna rehabilita-cija i

5) obvrznicite za pla}awe pridones za penzisko i invalidsko osiguruvawe - za lica-ta od ~len 11 stav 1, to~ki 11 i 12 i od ~lenovite 14 i 15 na ovoj zakon.

Ako licata od stav 2 to~ki 2 i 3 na ovoj ~len ne podnesat prijava, svojstvoto na osi-gurenik go utvrduva Fondot po slu`bena dol`nost. Svojstvoto na osigurenik se steknu-va od denot na upisot na dejnosta vo soodvetniot registar, odnosno od denot opredelen za po~etok na vr{ewe na dejnosta.

Ako rabotodavecot ne podnese prijava za osiguruvawe, rabotnikot odnosno liceto za koe ne e podnesena prijava moè da bara Fondot da donese re{enie za utvrduvawe na svojstvo na osigurenik.

Ako rabotodava~ot podnel prijava za osiguruvawe i se utvrdi deka ne se ispolneti uslovite za steknuvawe svojstvo na osigurenik i za voveduvawe vo mati~nata evidenci-ja, Fondot donesuva re{enie za neprifa}awe na prijavata.

^len 134

Postapkata za ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se poveduva po barawe na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzija, a za ostvaruva-we pravo na semejna penzija i drugi prava na ~lenovite na semejstvoto na osigurenikot, odnosno na korisnikot na penzija po barawe na ~lenot na semejstvoto.

Postapka za utvrduvawe na invalidnost kaj osigurenikot se poveduva i na predlog na rabotodavecot kaj kogo osigurenikot e vo raboten odnos, kako i na predlog na nad-le`niot mati~en lekar i od lekarska komisija na Fondot za zdravstveno osiguruvawe na Makedonija.

So baraweto, odnosno predlogot za utvrduvawe na invalidnost, odnosno nesposob-nost za rabota, podnositelot e dolèn da priloì medicinska, rabotna i druga doku-mentacija potrebna za utvrduvawe na invalidnosta.



Postapkata za utvrduvawe na invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, povtor-no se poveduva, po istekot na rokot od edna godina od denot na pregledot od komisijata na Fondot. Ovaa postapka moè da se pokrene i pred istekot na ovoj rok dokolku so ba-raweto e priloèna nova medicinska dokumentacija za nastanatata promena, odnosno vlo{uvawe na zdravstvenata sostojba.

Osigurenikot e dolèn da u~estvuva vo postapkata koja e povedena vo smisla na stav 2 na ovoj ~len.

So akt na Fondot se ureduva zadolìtelniot minimum na obemot i sodrìnata na medicinskata dokumentacija potrebna za utvrduvawe na invalidnosta.

^len 134-a

Vo postapkata za utvrduvawe na invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, komp-letnosta i urednosta na dokumentacijata ja utvrduva lekar vo podra~nata edinica na Stru~nata slu`ba na Fondot.

So akt na Fondot se ureduva na~inot na rabota na lekarot od stavot 1 na ovoj ~len.

^len 135

Pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se ostvaruvaat vo Fondot, ako vo nego osigurenikot bil posleden pat osiguren.

Fondot e nadleèn i koga pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se os-tvaruvaat vrz osnova na me|unarodni dogovori.

^len 136

Barawe za ostvaruvawe pravo od penzisko i invalidsko osiguruvawe se podnesuva do Fondot.

Vo postapkata za re{avawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe }e se primenuvaat propisite za op{tata upravna postapka.

Fondot so Statut vo soglasnost so odredbite na ovoj zakon, poblisku go ureduva na-~inot na ostvaruvaweto na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 137

Promenite na sostojbata na invalidnosta i telesno o{tetuvawe na osigurenikot, koi se od vlijanie na pravoto priznato so pravosilno re{enie, moàt da se utvrduvaat vo postapka pokrenata po barawe na osigurenikot.

Po isklu~ok od stav 1 na ovoj ~len, nadle`niot organ za re{avawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe, moè, na inicijativa na lekar poedinec, komi-sijata za ocena na rabotnata sposobnost, rabotodavecot ili na Fondot da opredeli po-vtoren komisiski pregled na invalidite na trudot so preostanatata rabotna sposob-nost koi po taa osnova se steknale so nekoe pravo zaradi utvrduvawe na promeni vo so-stojbata na invalidnosta, odnosno zaradi utvrduvawe na potrebata i mo`nosta za poce-lesoobrazno iskoristuvawe na preostanatata rabotna sposobnost.



^len 138

Penziskiot sta` i platata, kako i drugite fakti od vlijanie vrz steknuvaweto i utvr-duvaweto na pravata se zemaat predvid pri ostvaruvaweto na pravata od penziskoto i in-validskoto osiguruvawe, vrz osnova na podatocite utvrdeni vo mati~nata evidencija za osigurenicite i korisnicite na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

Mati~nata evidencija }e se uredi so poseben zakon.

^len 139

Za ostvaruvawe na pravata vrz osnova na op{ta nesposobnost za rabota i profesio-nalna nesposobnost za rabota telesno o{tetuvawe i nesposobnost za rabota vrz osnova na koja se steknuva pravo na invalidska, odnosno semejna penzija, fakti~kata sostojba se utvrduva vrz osnova na naod, ocena i mislewe na Komisijata za ocena na rabotnata sposobnost.

Komisijata od stavot 1 na ovoj ~len se formira vo ramkite na Fondot.

So akt na Fondot se ureduva sostavot na Komisijata za ocena na rabotnata sposob-nost, kako i drugi pra{awa vo vrska so rabotata na Komisijata.

Vo naodot, ocenata i misleweto vrz osnova na koi e utvrdena invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota vrz osnova na koja se steknuva pravo na invalidska, odnosno se-mejna penzija, se utvrduva i obvrska za zadolìtelen kontrolen pregled, koj se vr{i vo rok ne pokratok od edna godina, a najdocna do dve godini od denot na utvrdenata inva-lidnost. Na zadolìtelen kontrolen pregled ne podleì korisnik na penzija za oddel-ni zaboluvawa utvrdeni so Pravilnikot za organizacijata, sostavot i na~inot na rabo-ta na Komisijata za ocena na rabotnata sposobnost.

Zadolìtelniot kontrolen pregled od stavot 4 na ovoj ~len go vr{i komisija za za-dolìtelen kontrolen pregled sostavena od doktori specijalisti vo organ, odnosno ustanova opredelena od ministerot za trud i socijalna politika.

Zadolìtelniot kontrolen pregled od stavot 4 na ovoj ~len ne moàt da go vr{at isti lica, koi prethodno u~estvuvale vo postapkata za utvrduvawe na invalidnosta.

Do donesuvaweto na re{enie po izvr{eniot zadolìtelen kontrolen pregled, na osigurenikot mu se isplatuva vremena invalidska, odnosno semejna penzija.

Pravoto na invalidska, odnosno semejna penzija prestanuva dokolku korisnikot ne se javi na zadolìtelen kontrolen pregled vo rokot utvrden vo stavot 4 na ovoj ~len ili so kontrolniot pregled, kaj istiot, ne e utvrdena invalidnost, odnosno nesposob-nost za rabota.

Vo slu~aite opredeleni vo stavot 8 na ovoj ~len na korisnikot so re{enie mu se za-pira isplatata na vremenata invalidska, odnosno semejna penzija i go gubi svojstvoto penzioner.

^len 139-a

Naodot, ocenata i misleweto na Komisijata za ocena na rabotnata osposobenost so koi e utvrdena invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, vrz osnova na koi se stek-nuva pravo na penzija, podleì na revizija od Komisija za preocena - revizija na naod, ocena i mislewe za utvrduvawe na invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, koja ja obrazuva ministerot za trud i socijalna politika, od istaknati medicinski stru~waci.



Komisijata za revizija na naod, ocena i mislewe za utvrduvawe na invalidnost, od-nosno nesposobnost za rabota od stavot 1 na ovoj ~len, vr{i preocena - revizija i na na-od, ocena i mislewe so koi ne e utvrdena invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, doneseni od Komisijata za ocena na rabotnata sposobnost, kako i na naodite od Komisi-jata za zadolìtelen kontrolen pregled, po slu~aen izbor.

Pri vr{eweto na revizijata moè da se izvr{i neposreden lekarski pregled na osi-gurenikot.

Revizijata od stavot 1 na ovoj ~len se vr{i najdocna vo rok od 20 dena od denot na donesuvaweto na naodot, ocenata i misleweto, pred donesuvaweto na re{enie za pravo na penzija.

Komisiite od stavot 2 na ovoj ~len se dol`ni da postapat po zabele{kite dadeni vo postapkata za revizija i da donesat nov naod, ocena i mislewe.

So akt na ministerot za trud i socijalna politika se ureduva organizacijata, sosta-vot i na~inot na rabota na Komisijata za revizija na naod, ocena i mislewe za utvrduva-we na invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota.

^len 140

Re{enie za pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe donesuva Fondot, najdocna vo rok od 30 dena od denot na podnesuvawe na uredno barawe.

Vo slu~aite koga na donesuvaweto na re{enieto mu prethodi utvrduvawe na fakti~-ka sostojba vo smisla na ~len 139 na ovoj zakon Fondot e dolèn da donese re{enie naj-docna vo rok od 50 dena od denot na podnesuvaweto na baraweto.

Vo re{enieto so koe e utvrdena invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, se utvrduva i denot koga osigurenikot, odnosno korisnikot na pravoto, treba da se javi na zadolìtelniot kontrolen pregled od ~lenot 139 stav 4 na ovoj zakon.

^len 141

Protiv re{enieto doneseno vo prv stepen na Fondot, osigurenikot, korisnikot na penzija ili ~lenot na semejstvoto ima pravo na àlba do Komisija na Vladata na Repub-lika Makedonija, a za re{avawe vo vtor stepen po predmetite od penziskoto i invalid-skoto osiguruvawe, odnosno kaj rabotodavecot vo rok od 15 dena od denot na priemot na re{enieto.

Koga postapkata za utvrduvawe na invalidnost e povedena soglasno so ~len 134, stav 2 na ovoj zakon, pravo na àlba ima i rabotodavecot.

@albata od stav 1 na ovoj ~len ne go odloùva izvr{uvaweto na re{enieto, osven ako so àlbata se napa|a ocenata za utvrduvaweto na invalidnosta.

^len 142

Protiv vtorostepenoto re{enie na Komisijata od ~lenot 141 na ovoj zakon moè da se povede upraven spor.



^len 143

Ako po donesuvaweto na kone~no re{enie se soznae za novi fakti, ili se najdat od-nosno se dobie mo`nost da se upotrebat novi dokazi koi sami ili vo vrska so ve}e izve-denite i upotrebenite dokazi bi moèle da dovedat do poinakvo re{enie, ako tie fa-kti odnosno dokazi bi bile izneseni ili upotrebeni vo porane{nata postapka, moè po isklu~ok od uslovite koi vo takvi slu~ai spored Zakonot za op{tata upravna postapka se baraat za pokrenuvawe obnova na postapkata, da se pokrene obnova na postapkata po odnos na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i koga e propu{teno vo po-rane{nata postapka da se iznese nekoj od tie fakti, odnosno dokazi.

Obnova na postapkata se pokrenuva po barawe na strankata ili po slu`bena dol`nost.

Obnova na postapkata vo slu~aite od stav 1 na ovoj ~len se pokrenuva bez ogled na rokovite {to se predvideni vo Zakonot za op{tata upravna postapka za barawe obnova na postapkata, odnosno pokrenuvawe na takva postapka.

Ako baraweto za obnova na postapkata e podneseno, odnosno postapka za obnova e po-krenata vo rok od pet godini od denot na vra~uvaweto na re{enieto na strankata, vo postapkata za obnova se primenuvaat propisite {to vaèle vo vreme na donesuvaweto na re{enieto. Ako baraweto e podneseno, odnosno postapkata za obnova e pokrenata po istekot na ovoj rok, vo postapkata za obnova se primenuvaat propisite koi vaèle vo vremeto na podnesuvaweto na baraweto za obnova na postapkata, odnosno vo vremeto na pokrenuvaweto na taa postapka.

Vo postapkata za re{avawe na barawata za obnova na postapkata za utvrduvawe na penziski sta` se primenuvaat odredbite na Zakonot za op{ta upravna postapka.

^len 144

Pravata utvrdeni so re{enie doneseno vo postapkata za obnova vo smisla na ~len 143 na ovoj zakon, pripa|aat od prviot den na naredniot mesec od denot na podnesuva-weto na baraweto za obnova na postapkata, odnosno po donesuvaweto na re{enieto vo obnovenata postapka po slu`bena dol`nost.

^len 145

Pravosilno re{enie, po barawe na strankata ili po slu`bena dol`nost, moè da se izmeni so novo re{enie, ako so pravosilnoto re{enie e povreden zakonot ili op{t akt na Fondot na {teta na strankata.

Ako so pravosilnoto re{enie e povreden zakonot ili op{t akt na Fondot na {teta na strankata, pravoto po novoto re{enie pripa|a od denot koga se ispolneti uslovite za steknuvawe so pravoto.

^len 145-a

Pravosilno re{enie so koe na osigurenikot mu e priznato pravo, koe spored propi-site od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ne mu pripa|a, so novo re{enie se ogla-suva za ni{tovno, celosno ili delumno.

Pravnite posledici od oglasuvaweto na re{enieto za celosno ili delumno ni{tov-no, nastapuvaat od prviot den na naredniot mesec po donesuvaweto na re{enieto so koe steknatoto pravo se gubi, celosno ili delumno.



Koristewe i gubewe na pravata ^len 146

Pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe utvrdeni so ovoj zakon, se stek-nuvaat i pristignuvaat so denot na ispolnuvaweto na uslovite, ako baraweto e podnese-no vo rok od {est meseci od denot na ispolnuvaweto na uslovite, a ako baraweto e pod-neseno po istekot na toj rok od podnesuvaweto na baraweto i za {est meseci nanazad.

Pravoto na starosna penzija se ostvaruva po prestanokot na osiguruvaweto.

Pravoto na invalidska penzija vrz osnova na re{enie za utvrdena invalidnost, se ostvaruva najdocna vo rok od tri meseca od pravosilnosta na re{enieto.

Dokolku pravoto na invalidska penzija ne bide ostvareno vo rokot opredelen vo stavot 3 na ovoj ~len, osigurenikot se upatuva na povtoren komisiski pregled, po slu`-bena dol`nost.

^len 147

Penzijata i drugite pari~ni nadomestoci se utvrduvaat vo mese~en iznos i se ispla-tuvaat nanazad.

Fondot e dolèn da gi isplatuva vo Republikata iznosite {to mu pripa|aat na ko-risnikot spored ovoj zakon vo slu~aite koga korisnikot ima ìveali{te nadvor od te-ritorijata na Republika Makedonija.

Fondot mu obezbeduva na korisnikot isplata na iznosite {to mu pripa|aat spored ovoj zakon vo slu~aite koga korisnikot ima ìveali{te nadvor od teritorijata na Re-publika Makedonija pod uslovi predvideni so ovoj zakon, so me|unaroden dogovor ili ako postoi reciprocitet.

^len 148

Pravoto na profesionalna rehabilitacija i pari~nite nadomestoci vo vrska so tie prava se ograni~uvaat, odnosno prestanuvaat dokolku vo rok od eden mesec invalidot na trudot ne stapi na profesionalnata rehabilitacija, ako bez opravdani pri~ini ja prekine profesionalnata rehabilitacija ili ako ne ja izvr{uva dol`nosta vo vrska so rehabilitacijata ili ako vo opredelen rok ne se javi na pokanata za povtorno ocenuva-we na rabotnata sposobnost.

^len 149

Na korisnik na penzija i pari~en nadomestok za telesno o{tetuvawe - stranski dr-àvjanin koj }e se iseli na postojano ìveewe vo zemjata ~ij e dràvjanin, penzijata mu se isplatuva vo stranstvo ako so odnosnata dràva e sklu~en me|unaroden dogovor za pla}awe na penziite vo stranstvo, ili ako postoi reciprocitet.

^len 150

Na korisnikot na penzija - dràvjanin na Republika Makedonija koj }e se iseli vo stranstvo, penzijata i drugite pari~ni primawa mu se isplatuvaat ako takva obvrska e predvidena so me|udràven, odnosno so me|unaroden dogovor. Ako takva obvrska ne e



predvidena, Fondot moè da odobri isplata ocenuvaj}i ja materijalnata polo`ba i opravdanosta za iseluvaweto vo stranstvo.

^len 151

Na korisnikot na pari~en nadomestok od ~len 61 stav 2 i 3 na ovoj zakon, pari~niot nadomestok mu se isplatuva dodeka korisnikot ima postojano mesto na ìveewe na te-ritorijata na Republika Makedonija.

Najnizok iznos na penzija, steknata spored ovoj zakon, se isplatuva dodeka korisni-kot na penzija ima postojano mesto na ìveewe vo Republika Makedonija, ako poinaku ne e predvideno so me|unaroden dogovor.

^len 152

Na korisnicite na penzija na koi ne im se vr{i isplata na penzijata spored ~lenovi-te 149 i 150 na ovoj zakon, ako povtorno se naselat vo Republika Makedonija, isplatata na penzijata im prodolùva od prviot den na naredniot mesec po vra}aweto vo Repub-lika Makedonija.

^len 153

Korisnikot na pravo ostvareno spored ovoj zakon e dolèn da ja prijavi sekoja pro-mena {to vlijae vrz pravoto ili vrz obemot na koristeweto na pravoto najdocna vo rok od 30 dena od denot koga nastanala promenata.

^len 154

Na korisnik na penzija, dodeka e vo raboten odnos ili dodeka vr{i samostojna dej-nost vo Republika Makedonija ili stranstvo, mu se zapira isplatata na penzijata.

Na korisnikot na starosna penzija moè da mu se opredeli nov iznos na penzija, ako navr{il najmalku edna godina sta` na osiguruvawe po ostvaruvaweto pravo na starosna penzija.

Noviot iznos na starosna penzija }e se utvrdi spored vkupno navr{eniot penziski sta` i ostvareni plati.

^len 155

Pravoto na semejna penzija prestanuva za ~lenot na semejstvoto kaj kogo poradi na-stanatata promena pove}e ne postojat posebnite uslovi od koi zavisi steknuvaweto i traeweto na toa pravo.

^len 156

Pravata steknati vrz osnova na op{ta nesposobnost za rabota, odnosno profesio-nalna nesposobnost za rabota i telesnoto o{tetuvawe vo tekot na koristeweto, moàt da se menuvaat zavisno od nastanatite promeni na profesionalna nesposobnost za ra-bota, op{ta nesposobnost za rabota odnosno stepenot na telesnoto o{tetuvawe.



Koga promenata od stav 1 na ovoj ~len e utvrdena po barawe na korisnikot na pravo-to, pravoto prestanuva ili se menuva, odnosno se steknuva novo pravo od prviot den na naredniot mesec po podnesuvaweto na baraweto.

Koga promenata od stav 1 }e nastane vo postapka pokrenata po slu`bena dol`nost, pravoto prestanuva ili se menuva odnosno se steknuva novo pravo od kone~nosta na re-{enieto so koe e utvrdena promenata.

^len 157

Ako osigurenikot, odnosno korisnikot na penzija se stekne so pravo na dve ili pove-}e penzii spored ovoj zakon, moè da koristi samo edna od tie penzii po sopstven iz-bor. Po izvr{eniot izbor osigurenikot nema pravo na povtoren izbor.

Semejnata penzija se koristi kako edna penzija i koga e odredena na pove}e sokoris-nici dokolku sokorisnicite ne baraat penzijata da im se isplatuva oddelno.

^len 158

Penzijata moè da bide predmet na izvr{uvawe i obezbeduvawe do edna tretina, a za pobaruvawe po osnova na izdrùvaweto utvrdeno so sudska odluka ili so spogodba do edna polovina.

Najniskiot iznos na penzija i minimalnata starosna i semejna penzija ne moè da bi-de predmet na izvr{uvawe i obezbeduvawe, osven za pobaruvawe po osnova na izdrù-vawe utvrdeno so sudska odluka i dadena soglasnost od korisnikot na penzija i toa najmnogu do edna tretina od nejziniot mese~en iznos.

Pari~niot nadomestok za telesno o{tetuvawe i pari~niot nadomestok za pomo{ i nega ne moàt da bidat predmet na izvr{uvawe i obezbeduvawe.

^len 159

Pristignatite mese~ni iznosi na penzija i drugi prava od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe koi ne moèle da bidat isplateni poradi okolnostite {to gi predizvikal korisnikot na pravoto, dopolnitelno }e se isplatat najmnogu za tri godini nanazad, smetaj}i od denot koga po prestanokot na dejstvuvaweto na tie okolnosti korisnikot na pravoto }e podnese barawe za isplata.

IX. FOND NA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE

1. FOND

^len 160

Vo Fondot:

1) se izvr{uva politikata na razvojot na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe;

2) se sledat i analiziraat sostojbite vo penziskoto i invalidskoto osiguruvawe;



3) se predlaga prezemawe merki za unapreduvawe na sistemot na penziskoto i inva-lidskoto osiguruvawe,

3-a) se prezemaat merki za efikasno i redovno uplatuvawe na pridonesot za penzi-sko i invalidsko osiguruvawe od strana na obvrznicite za pla}awe na pridonesot;

4) se prezemaat merki za racionalno koristewe na sredstvata potrebni za obezbedu-vawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe;

5) se usvojuva godi{en izve{taj za rabota na stru~nata slu`ba na Fondot;

6) se donesuva Statutot na Fondot

7) se utvrduva Buxet i zavr{na smetka na fondot;

8) se donesuvaat op{ti akti za formirawe i organizacijata na stru~nata slu`ba na Fondot, se utvrduvaat sredstvata potrebni za nejzinata rabota;

9) se ureduvaat pravata, obvrskite i odgovornostite na organot na upravuvawe, dire-ktorot i na stru~nata slu`ba na Fondot;

9-a) se vr{i uvid i kontrola vo presmetuvaweto i uplatuvaweto na pridonesot za penzisko i invalidsko osiguruvawe kaj obvrznicite za pla}awe na pridonesot;

10) se sproveduva dobrovolnoto osiguruvawe;

11) se re{ava vo prv stepen za pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i se vr{i isplata po donesenite re{enija;

To~kata 11-a ukinata so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.

12) se sproveduvaat me|unarodni dogovori i me|udràvnite spogodbi od oblasta na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i

13) se vr{at drugi raboti opredeleni so zakon, Statutot i drugite op{ti akti na Fondot.

^len 161

Organi na Fondot se Upravniot odbor i direktorot.

Direktorot na Fondot ima zamenik.

^len 162

Organ na upravuvawe na Fondot e Upravniot odbor.

Upravniot odbor ima devet ~lenovi koi gi imenuva Vladata na Republika Makedoni-ja za vreme od ~etiri godini.

Upravniot odbor od svoite redovi izbira pretsedatel, za vreme od ~etiri godini.

Upravniot odbor na Fondot, najmalku edna{ godi{no podnesuva izve{taj za svojata rabota na Vladata na Republika Makedonija.

^len 163

Upravniot odbor na Fondot:

1) donesuva Statut i drugi op{ti akti na Fondot;

2) donesuva programa i plan za rabota;

3) donesuva Buxet na Fondot i usvojuva zavr{na smetka na Fondot;



4) utvrduva Buxet i zavr{na smetka na fondot;

4-a) se griì za redovno uplatuvawe na pridonesot za penzisko i invalidsko osigu-ruvawe;

5) odlu~uva za koristewe na sredstvata na Fondot;

6) se griì za ostvaruvawe na dobrovolnoto osiguruvawe

To~kata 6 (izmenata na ovaa to~ka) ukinata so odluka na Ustavniot sud na RM broj 226/07 vo 122/08.

7) go sledi ostvaruvaweto na me|unarodnite dogovori i me|udràvnite spogodbi od oblasta na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe;

8) razgleduva pra{awa, izve{tai, informacii i drugi materijali vo vrska so sostoj-bite i problemite od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i drugi raboti od nad-le`nosti na Fondot;

9) prezema merki za obezbeduvawe i funkcionirawe na informacioniot sistem na Fondot;

10) osnova komisii i drugi rabotni tela i

11) odlu~uva i za drugi raboti utvrdeni so zakon i Statutot na Fondot.

Statutot i drugite op{ti akti od stavot 1 to~ka 1 na ovoj ~len gi donesuva Upravni-ot odbor na Fondot, po prethodno pribaveno mislewe od Ministerstvoto za trud i soci-jalna politika.

^len 164

Direktorot na Fondot i negoviot zamenik gi imenuva Upraven odbor po pat na javen konkurs.

Za direktor na Fondot odnosno zamenik direktor moè da bide imenuvano lice koe gi ispolnuva uslovite propi{ani so Statutot na Fondot.

Soglasnost na odlukata za imenuvawe na direktorot na Fondot odnosno zamenik di-rektor dava Vladata na Republika Makedonija.

Direktorot na Fondot odnosno zamenik direktor se imenuva za vreme od ~etiri godini.

Po istekot na rokot od stav 4 na ovoj ~len istoto lice moè povtorno da bide imenu-vano za direktor odnosno zamenik direktor.

Direktorot go pretstavuva i zastapuva Fondot.

^len 165

Direktorot na Fondot vo ramkite na svoite prava i dol`nosti utvrdeni so ovoj zakon:

1) rakovodi so Fondot i go pretstavuva i zastapuva Fondot pred treti lica;

2) gi predlaga osnovite na programata za rabota i planot za rabota i prezema merki za nivno sproveduvawe;

3) donesuva akti za organizacija i rabota na Fondot i op{t akt za sistematizacija na rabotite vo Fondot vo soglasnost so Vladata;

4) gi izbira i razre{uva rabotnicite so posebni ovlastuvawa i odgovornosti;

5) prezema merki za redovna uplata na pridonesot za penzisko i invalidsko osiguru-vawe;



5-a) podnesuva barawa do Ministerstvoto za finansii - Uprava za javni prihodi za prisilna naplata na nenaplateniot pridones;

6) organizira i obezbeduva zakonito i efikasno izvr{uvawe na rabotite od delok-rugot na Fondot i e odgovoren za zakonitosta vo rabotata na Fondot;

7) predlaga na Upravniot odbor na Fondot pra{awa za rasprava i donesuva odluki od negova nadle`nost;

8) se griì za izvr{uvawe na donesenite odluki, nasoki i zaklu~oci na Upravniot odbor na Fondot;

9) podnesuva na Upravniot odbor na Fondot izve{tai i analizi za pra{awa od pen-ziskoto i invalidskoto osiguruvawe i dava predlozi za re{avawe na pra{awa koi od-lu~uva Upravniot odbor na Fondot;

10) ja organizira i koordinira rabotata na vrabotenite vo Fondot i odlu~uva za os-tvaruvawe na nivnite prava i obvrski od raboten odnos, soglasno so zakonite i drugite propisi od rabotnite odnosi i kolektiven dogovor i

11) vr{i drugi raboti koi so zakon, Statutot ili drugite op{ti akti se staveni vo negova nadle`nost.

^len 166

SE BRI[E

^len 167

Direktorot na Fondot moè da bide razre{en pred istekot na vremeto za koe bil imenuvan:

1) na negovo barawe;

2) ako nastane nekoja od pri~inite, poradi koi spored propisite za rabotnite odno-si, mu prestanuva rabotniot odnos, po sila na zakonot;

3) ako ne postapuva spored zakon, Statutot i op{tite akti na Fondot ili neopravda-no ne gi sproveduva odlukite na Upravniot odbor ili postapuva vo sprotivnost so niv;

4) ako so svojata nesovesna i nepravilna rabota mu predizvika na Fondot zna~itel-na {teta ili ako gi zanemaruva ili ne gi izvr{uva svoite obvrski i poradi toa nasta-nat ili bi moèle da nastanat pote{ki naru{uvawa vo dejnosta na Fondot;

5) ako go popre~uva ili na drug na~in go onevozmoùva ostvaruvaweto na pravata i obvrskite na korisnicite na prava od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i

6) ako raboti sprotivno na zakonot.

7) ako vo rok od dva posledovatelni kvartali Fondot pokaùva negativni finansi-ski rezultati vo raboteweto.

Direktorot na Fondot moè da bide razre{en i na predlog na ministerot za trud i socijalna politika vo slu~ai od stavot 1 to~ki 3, 4, 5, 6 i 7 na ovoj ~len, pri vr{eweto na pravoto na nadzor.

Protiv odlukata za razre{uvawe na direktorot, liceto ima pravo da bara sudska za-{tita, ako smeta deka bila povredena postapkata za razre{uvawe i deka taa povreda moèla su{tinski da vlijae na odlukata ili deka ne postojat pri~ini za razre{uvawe propi{ani so zakonot i Statutot na Fondot.



^len 168

Upravnite, finansiskite, stru~nite, administrativnite i drugite raboti za sprove-duvawe na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe, utvrdeni so zakonot i Statutot na Fondot gi vr{at vrabotenite vo Fondot.

Za vr{ewe na rabotite od stav 1 na ovoj ~len Fondot obrazuva edinstvena stru~na slu`ba so podra~ni edinici vo op{tinite.

Pravata i obvrskite od raboten odnos vrabotenite vo stru~nata slu`ba na Fondot gi ostvaruvaat vo soglasnost so propisite od rabotnite odnosi i kolektiven dogovor.

Vr{eweto na poedine~ni upravni raboti vo upravna postapka za ostvaruvawe na pra-vata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe vo soglasnost so zakonot, ima karakter na javni ovlastuvawa koi gi vr{i stru~nata slu`ba na Fondot.

^len 169

Fondot ima Statut:

So Statutot na Fondot osobeno se ureduva:

1) organizacijata i na~inot na raboteweto na Fondot;

2) na~inot na ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe vo soglasnost so zakonot;

3) pravata, obvrskite i odgovornostite na organite na upravuvawe na Fondot;

4) pretstavuvaweto i zastapuvaweto na Fondot:

5) javnosta vo raboteweto na Fondot i negovite organi;

6) na~inot na organiziraweto i vr{eweto na stru~no-administrativnite pravni i drugi raboti vo sproveduvaweto na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe;

7) postapkata za donesuvawe op{ti i poedine~ni akti i

8) drugi pra{awa od zna~ewe za raboteweto na Fondot.

Soglasnost na Statutot na Fondot dava Vladata na Republika Makedonija.

^len 170

Ministerstvoto za trud i socijalna politika vr{i nadzor nad raboteweto i zakoni-tosta na rabotata na Fondot.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika moè da zapre izvr{uvawe na op{t akt na Fondot, ako ne e vo soglasnost so ovoj zakon ili ako ne e vo soglasnost so Ustavot, do donesuvaweto na Odlukata na Ustavniot sud.



X. OBEZBEDUVAWE NA SREDSTVA ZA PENZISKO I INVALIDSKO OSIGURUVAWE

^len 171

Sredstvata za ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe vo Fondot gi obezbeduvaat rabotodavcite i licata osigureni spored ovoj zakon, za ostva-ruvawe i sproveduvawe na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 172

Sredstvata potrebni za ostvaruvawe na pravata od penziskoto i invalidskoto osi-guruvawe se obezbeduvaat so:

1) pla}aweto na pridonesot od platata na rabotnicite, od osnovicite na osiguruva-we za fizi~kite lica, kako i od osnovicata na osiguruvawe na individualnite zemjo-delci vo zavisnost od visinata na ostvareniot katastarski prihod;

2) prihodi od dividendi na akcii i dobivka od udeli;

3) prihodi od kamati na obvrznici i blagajni~ki zapisi;

4) od Buxetot na Republika Makedonija;

5) od prihodot od fondovite na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe na republi-kite na porane{na SFRJ, kaj koi e navr{en del od staòt na osiguruvaweto;

6) od imot na Fondot i

7) del od iznosot na platenata akciza na mineralni masla navedeni vo ~lenot 28 stav (1) to~ki 1), 2) i 5) od Zakonot za akcizite.

8) od drugi prihodi.

Prihodite na Fondot gi so~inuvaat i sredstvata ostvareni po osnova na transfor-macija na op{testveniot kapital vo soglasnost so zakonot.

^len 172-a

Fondot moè da ostvaruva i sredstva od proda`ba na akcii i udeli, najmnogu do 100

% od vkupniot kapital steknat po osnova na transformacija na pretprijatijata so

op{testven kapital. Pod vkupen kapital koj Fondot go steknal po osnova na transformacija na

pretprijatijata so op{testven kapital se podrazbira: kapitalot vo akcii i udeli vo

aktivni dru{tva, prodadenite akcii i udeli, akciite i udelite vo dru{tvata vo koi e

otvorena ste~ajna postapka, ili postapka za likvidacija, a sè u{te ne e zavr{ena. Vo

vkupniot kapital ne se vklu~eni akciite i udelite od likvidiranite dru{tva. Odlukata za proda`ba na akcii i udeli od vkupniot kapital steknat po osnova na

transformacija na pretprijatijata so op{testven kapital ja donesuva Upravniot odbor

na Fondot, na predlog na Komisijata za akcii i udeli, po prethodna soglasnot od

Vladata na Republika Makedonija.



Komisijata za akcii i udeli ja formira direktorot na Fondot kako sovetodavno telo,

sostavena od sedum ~lena, stru~ni i kompetentni lica od oblasta na ekonomskoto i

finansiskoto rabotewe, od koi dva ~lena gi opredeluva direktorot na Fondot, a po

eden ~len opredeluva ministerot za ekonomija, ministerot za trud i socijalna

politika, ministerot za finansii, zamenikot na pretsedatelot na Vladata na Republika

Makedonija zadolèn za ekonomskite pra{awa i generalniot sekretar na Vladata na

Republika Makedonija. Postapkata za proda`ba na akcii i udeli od vkupniot kapital steknat po osnova na

transformacija na pretprijatijata so op{testven kapital poblisku ja propi{uva

Vladata na Republika Makedonija. So sredstvata od stavot 1 na ovoj ~len Fondot moè da kupuva obvrznici na

Republika Makedonija najmnogu do 50% od sredstvata ostvareni so proda`bata na

udelite i akciite. Fondot za proda`bata na akciite i udelite od vkupniot kapital steknat po osnova

na transformacija na pretprijatijata so op{testven kapital, kako i za kupenite

obvrznici ja izvestuva Vladata na Republika Makedonija na sekoi tri meseci vo

tekovnata godina.

^len 173

Pridonesite za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe se planiraat taka {to so sredstvata od tie pridonesi zaedno so drugite prihodi da se obezbedi izvr{uvawe na site obvrski na Fondot i potrebni sredstva na rezervata.

^len 174

Prestanuva da vaì

^len 175

Za osigurenicite od odbranata, za osigurenicite od vnatre{ni raboti i od kazneno - popravnite ustanovi i vospitno - popravnite domovi, sredstva za pridones za staòt na osiguruvawe koj se smeta so zgolemeno traewe obezbeduva Buxetot na Republika Make-donija.

^len 176

Sredstvata za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe moàt da se koristat samo za nameni utvrdeni so Zakonot i toa:

1) za isplata na penziite i drugite pari~ni primawa od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe;

2) za pridones za zdravstveno osiguruvawe;



3) za nadomestoci za staòt ostvaren vo Fondot koga penzijata po osnova na toj sta` se ostvaruva vo fondovite na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe na porane{nite republiki na SFRJ i

4) tro{oci za rabota na organot na Fondot i za izvr{uvawe na upravnite, adminis-trativnite, finansiskite, tehni~kite i drugite raboti za sproveduvawe na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

Pridonesot od platata se opredeluva vo edinstvena proporcionalna stapka za isti osigureni slu~ai, vrz osnova na prose~nite rashodi na Fondot predvideni za periodot za koj se utvrduva stapkata na pridonesot.

Po isklu~ok od stav 3 na ovoj ~len za oddelni kategorii na osigurenici se utvrduva posebna stapka vo zavisnost od obemot na pravata utvrdeni so ovoj zakon.

^len 177

So pridonesot za staòt na osiguruvawe {to se smeta so zgolemeno traewe se obez-beduvaat sredstva za pokrivawe na zgolemenite obvrski na penziskoto i invalidskoto osiguruvawe, koi nastanuvaat poradi smetaweto na staòt na osiguruvaweto so zgole-meno traewe i namaluvaweto na starosnata granica za steknuvawe so pravo na starosna penzija.

^len 178

Za licata koi nemaat svojstvo na osigurenik, a so ovoj zakon se osigureni za odrede-ni slu~ai, se presmetuva i se pla}a pridones za osiguruvawe vo slu~aj na invalidnost i telesno o{tetuvawe od osnovica i po stapki ili vo fiksni iznosi {to gi utvrduva Fon-dot so op{t akt.

^len 179

Vo Fondot se formiraat sredstva na rezerva dokolku so zavr{nata smetka na Fon-dot se ostvari vi{ok na prihodite nad rashodite.

Izdvojuvawe vo rezervata se vr{i se dodeka vkupniot obem na ovie sredstva ne do-stigne nivo na ednomese~na isplata na penziite i drugite davawa od penziskoto i inva-lidskoto osiguruvawe.

Sredstvata na rezerva sluàt za obezbeduvawe na stabilno i likvidno rabotewe na fondot.

^len 179-a

So domovite i stanovite za ìveewe na korisnicite na penzija, objektite nameneti za klubovi za dneven prestoj, objektite nameneti za odmor i rekreacija na korisnicite na penzija i drugi objekti {to se dràvna sopstvenost, upravuva Fondot.

Fondot so op{t akt gi utvrduva funkcijata i dejnosta na ovie objekti, kako i na~inot i uslovite na nivnoto rabotewe.



^len 180

Prestanuva da vaì

^len 180-a

Prestanuva da vaì

^len 181

Republikata obezbeduva sredstva za pokrivawe na obvrskite na penziskoto i inva-lidskoto osiguruvawe {to nastanuvaat so priznavaweto i opredeluvaweto na penzii pod popovolni uslovi.

Na~inot, postapkata i metodologijata za utvrduvawe i presmetuvawe na obvrskite na Republikata od stavot 1 na ovoj ~len }e se regulira so Pravilnik {to go donesuva ministerot za finansii.

^len 182

Prestanuva da vaì

^len 183

Prestanuva da vaì

^len 183-a

Prestanuva da vaì

^len 184

Prestanuva da vaì

^len 185

Prestanuva da vaì

^len 185-a

Prestanuva da vaì

^len 185-b

Prestanuva da vaì

^len 185-v

Prestanuva da vaì



^len 185-g

Prestanuva da vaì

^len 185-d

Prestanuva da vaì

^len 185-|

Prestanuva da vaì

^len 185-e

Prestanuva da vaì

^len 185-`

Prestanuva da vaì

^len 185-z

Prestanuva da vaì

XI. NADOMESTOK NA [TETA

^len 186

Liceto na koe mu e izvr{ena isplata na tovar na Fondot na koja nemalo pravo dol`-no e da go vrati primeniot iznos i da ja nadomesti seta druga {teta, i toa:

1) ako vrz osnova na neto~ni podatoci za koi znaelo ili bilo dol`no da znae deka se neto~ni ili na drug protivpraven na~in ostvarilo nekoe primawe od Fondot na koe nemalo pravo ili go ostvarilo vo pogolem iznos otkolku {to mu pripa|alo i

2) ako ostvarilo primawe poradi toa {to ne prijavilo, ili podocna prijavilo pro-meni koi vlijaat vrz gubeweto, odnosno koristeweto na pravoto ili na negovata visina, a znaelo ili bilo dol`no da znae za tie promeni.

Liceto na koe mu se vr{eni isplati vo iznos pogolem od iznosot opredelen so re{e-nieto, odnosno druga soodvetna isprava, dol`no e da gi vrati na fondot iznosite {to ne mu pripa|aat, nezavisno od vinata na osigurenikot.

^len 187

Rabotodavcite, osigurenicite koi se sami obvrznici za pla}awe na pridonesot, or-ganizaciite za osiguruvawe imoti i lica i drugi pravni i fizi~ki lica, dol`ni se da ja nadomestat storenata {teta na Fondot za koja se odgovorni soglasno so propisite za



nadomestok na {teta, vklu~uvaj}i ja i odgovornosta na {teta storena so nedopu{teni dejstva ili propusti na drug, ili koja e storena so sredstva od koi proizleguva zgoleme-na opasnost.

^len 188

Koga {tetata e storena so isplati vrz osnova na invalidnost, telesno o{tetuvawe ili smrt na osigurenikot predizvikani so protivpravno dejstvo ili so prepu{tawe, po-stoi obvrska za nadomestok na {tetata bez ogled na toa {to rizikot na invalidnost, te-lesno o{tetuvawe ili smrt se opfateni so penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 189

Nadomestokot na {teta predizvikana vo ~lenovite 186 i 188 od ovoj zakon gi opfa}a site pari~ni davawa isplateni po osnova na priznatoto pravo od penziskoto i invalid-skoto osiguruvawe, pri {to ne se presmetuvaat iznosite na uplatenite pridonesi za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe, nitu pak se zema predvid dolìnata na navr-{eniot penziski sta` na osigurenikot.

So baraweto za nadomestok na {teta moè da se opfati vkupniot iznos na {tetata ili iznosot na delot od {tetata presmetan za opredelen vremenski period {to istekol.

Koga {tetata se sostoi vo obvrska na Fondot na trajni pari~ni davawa, Fondot moè da bara pla}awe na nadomestokot na {teta vo vkupen iznos. Ovoj iznos se presmetuva spored visinata na primenata penzija, pari~niot nadomestok za telesno o{tetuvawe i pari~niot nadomestok za pomo{ i nega i spored verojatnoto traewe na koristeweto na tie prava.

^len 190

Nadomestokot na {teta, pri~ineta na fondot, odnosno vra}aweto na nezakonski i nepravilno izvr{enite isplati na penzii i drugi davawa od penziskoto i invalidsko-to osiguruvawe, se vr{i po odredbite na Zakonot za obligacioni odnosi.

XII. PREKR[O^NI ODREDBI

^len 191

Globa vo iznos od 2.000 do 3.000 evra vo denarska protivvrednost }e se izre~e za prekr{ok na rabotodava~ot, ako:

1) onevozmoì ostvaruvawe i koristewe na prava po osnova na profesionalna reha-bilitacija i preostanata rabotna sposobnost i

2) ne podnese prijava za osiguruvawe (~len 133).

Globa vo iznos od 3.000 do 5.000 evra vo denarska protivvrednost }e se izre~e za prekr{ok na rabotodava~ot, ako:



1) go onevozmoì Fondot da vr{i uvid i kontrola na presmetuvawe i uplata na pri-donesot (~len 185) i

2) ne dostavuva mese~ni podatoci za mese~nata presmetka na pridonesot i platata, poedine~no, za sekoj osigurenik ili vr{i uplata na pridones bez prethodna kontrola (~len 183).

Nadleèn organ za izrekuvawe na prekr{o~nata sankcija od stavovite 1, 2, 3, 4, 5 i 6 na ovoj ~len e nadle`niot sud.

^len 191-a

Za prekr{ocite utvrdeni vo ~lenovite 191 i 192 od ovoj zakon, ovlastenite lica za kontrola se dol`ni na storitelot na prekr{okot da mu predloàt postapka za poramnu-vawe pred da podnesat barawe za prekr{o~na postapka.

Koga e postignata soglasnost za poveduvawe na postapka za poramnuvawe, ovlasteno-to lice za kontrola sostavuva zapisnik vo koj se zabeleùvaat bitnite elementi na prekr{okot, vremeto, mestoto i na~inot na storuvawe na prekr{okot, opisot na dejstvi-eto na prekr{okot i licata zateknati na samoto mesto i na~inot na koj }e se otstranat {tetnite posledici od prekr{okot.

Ovlastenoto lice za kontrola moè vo postapkata za poramnuvawe na storitelot na prekr{okot da mu dade nalog za isplata.

Dokolku storitelot go primi nalogot za isplata e dolèn istiot da go potpi{e. Pri-maweto na nalog za isplata od storitelot na prekr{okot se zabeleùva vo zapisnik.

Koga kako storitel na prekr{ok se javuva pravno lice, zapisnikot i platniot nalog go potpi{uva slu`beno, odnosno odgovorno lice koe se na{lo na lice mesto pri kontro-lata ili drugo slu`beno ili odgovorno lice koe izjavilo deka ima pravo da go potpi{e zapisnikot i da go primi nalogot za isplata.

Izjavata od stavot 5 na ovoj ~len se zabeleùva vo zapisnikot.

Ovlastenoto lice za kontrola e dol`no da vodi evidencija za pokrenatite postapki i za nivniot ishod.

^len 191-a

Koga doktor specijalist koj u~estvuva vo postapkata za utvrduvawe na invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, vo svoeto rabotewe, neosnovano utvrdi postoewe na invalidnost ili ne prijavi nevistinita, odnosno pogre{na medicinska dokumentacija, toa pretstavuva povreda na obvrskite utvrdeni so zakon i osnova za prestanok na ra-botniot odnos so otkaz.

^len 191-b

Lice koe izdalo pogre{na ili nevistinita medicinska dokumentacija, neosnovano utvrdilo postoewe na invalidnost ili ne prijavilo invalidnost, ili dostavilo nevi-stinita medicinska dokumentacija, }e odgovara za krivi~no delo i }e bide kazneto sog-lasno so Krivi~niot zakonik.



^len 192

Globa vo iznos od 500 do 1.000 evra vo denarska protivvrednost }e se izre~e za pre-kr{ok na liceto koe e obvrzano samo za sebe da podnese prijava za osiguruvawe, ako taa prijava ne ja podnese ili ja podnese po istekot na propi{aniot rok, kako i korisnikot na prava od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ako ne gi prijavi promenite koi vlijaat vrz pravoto ili vrz obemot na koristeweto na pravoto (~lenovi 133 i 153).

Nadleèn organ za izrekuvawe na prekr{o~nata sankcija od stavot 1 od ovoj ~len e nadle`niot sud.

XIII. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI

^len 193

Na korisnicite koi pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe gi ostvarile pred denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon, tie prava im se obezbeduvaat i po denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon, vo obem i visina koi ne moàt da bidat pomali od obemot i visinata utvrdeni spored odredbite na ovoj zakon.

Po isklu~ok od stav 1 na ovoj ~len so denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon prestanuva koristeweto na dodatokot na penzija.

^len 193-a

Na korisnicite na najnizok iznos na penzija i na korisnicite na najvisoka penzija, koi penzijata ja ostvarile do denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon, utvrdeniot iznos na penzijata vo tekot na godinata im se usoglasuva so procentot so koj se usoglasu-vaat drugite penzii.

^len 193-b

Starosnata penzija za osigurenicite od ~lenovite 11, 12 i 13 na ovoj zakon koi bile opfateni vo zadolìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe do 1 septemvri 2001 go-dina i koi ne izbrale da se vklu~at vo zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe i imaat ispolnet penziski sta` najmalku 15 godini se utvrduva od penzi-skata osnova zavisno od dolìnata na penziskiot sta` i iznesuva:

Procenti Penziski sta`

ma` èna

15 godini 35 40

15 godini i 6 meseci 35,9 41,3

16 godini 36,8 42,6


17 godini 38,6 45,2




ma` èna


18 godini 40,4 47,8


19 godini 42,2 50,4


20 godini 44,0 53,0


21 godina 45,8 54,8


22 godini 47,6 56,6


23 godini 49,4 58,4


24 godini 51,2 60,2


25 godini 53,0 62,0


26 godini 54,8 63,8


27 godini 56,6 65,6


28 godini 58,4 67,4

28 godini i 6 meseci 59,3 68,3 29 godini 60,2 69,2 29 godini i 6 meseci 61,1 70,1 30 godini 62,0 71,0 30 godini i 6 meseci 62,9 71,9 31 godini 63,8 72,8 31 godini i 6 meseci 64,7 73,7 32 godini 65,6 74,6 32 godini i 6 meseci 66,5 75,5 33 godini 67,4 76,4 33 godini i 6 meseci 68,3 77,3 34 godini 69,2 78,2 34 godini i 6 meseci 70,1 79,1 35 godini 70,1 80,0 35 godini i 6 meseci 71,9




ma` èna

36 godini 72,8 36 godini i 6 meseci 73,7 37 godini 74,6 37 godini i 6 meseci 75,5 38 godini 76,4 38 godini i 6 meseci 77,3 39 godini 78,2 39 godini i 6 meseci 79,1 40 godini 80,0

Na osigurenicite od stavot 1 na ovoj ~len za sekoja godina penziski sta` koj e nad 40 godini penziski sta` (ma`), odnosno nad 35 godini penziski sta` (èna), penziskata os-novica im se utvrduva vo procenti od dopolnitelni 1,8, za sekoja godina penziski sta`, navr{en po 1 septemvri 2007 godina.

Starosnata penzija za osigurenicite od stav 1 na ovoj ~len koi imaat ispolnet pen-ziski sta` pomalku od 15 godini se utvrduva od penziskata osnova vo procenti koi za sekoja godina ispolnet penziski sta` do 1 septemvri 2001 godini iznesuvaat 2,33 % (ma`), odnosno 2,60 % (èna), a za penziski sta` pokratok od edna godina, a najmalku {est meseci iznesuva 1,165 % (ma`), odnosno 1,30 % (èna) od penziskata osnova. Za se-koja natamo{na godina penziski sta` ispolnet po 1 septemvri 2001 godina, penzijata se presmetuva vo visina od 1,80 % (ma`), odnosno 2,05 % (èna), a za penziski sta` pokra-tok od edna godina, a najmalku {est meseci iznesuva 0,90 % (ma`), odnosno 1,025 % (è-na) od penziskata osnova.

^len 193-v

Na osigurenicite od ~lenovite 11, 12 i 13 na ovoj zakon koi bile opfateni vo zadol-ìtelno penzisko i invalidsko osiguruvawe do 1 januari 2003 godina i koi izbrale da bidat vklu~eni vo zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe, ispol-netiot penziski sta` i ostvarenata plata do uplatata na pridonesot za zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe se zemaat za ispolnuvawe na uslovite za ostvaruvawe pravo na penzija i presmetuvawe na penziskata osnova.

^len 194

Postapkata za ostvaruvawe na pravoto povedena na barawe ili po slu`bena dol`nost do denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon, }e se zavr{i pod uslovite i na na~inot predvideni so propisite {to bile vo sila vo vremeto na podnesuvaweto na baraweto, ako prestanokot na rabotniot odnos e pred po~etokot na primenata na ovoj zakon.

^len 194-a

Postapkata za ostvaruvawe na pravoto na penzija i drugite prava utvrdeni so ovoj zakon povedena na barawe ili po slu`bena dol`nost do denot na po~etokot na primena-



ta na ovoj zakon, }e se zavr{i pod uslovite i na na~inot predvideni so propisite {to bile vo sila vo vremeto na podnesuvaweto na baraweto.

Postapkata od stav 1 na ovoj ~len }e se primeni i na osigurenicite koi podnele ba-rawe za ostvaruvawe pravo na starosna penzija ako prestanokot na rabotniot odnos e pred po~etokot na primenata na ovoj zakon.

^len 195

Licata koi nemaat svojstvo na osigurenici spored ovoj zakon, no toa svojstvo go imale spored porane{nite propisi, kako i ~lenovite na nivnite semejstva i ~lenovite na se-mejstvata na korisnicite na pravata spored porane{nite propisi, moàt pravata od pen-ziskoto i invalidskoto osiguruvawe da gi ostvarat pod uslovite utvrdeni so ovoj zakon.

^len 196

Penziite na borcite vo NOV, na u~esnicite vo Narodno osloboditelnoto dvièwe vo Gr-cija, na u~esnicite vo Narodno osloboditelnoto dvièwe vo Egejskiot del od Makedonija i na ~lenovite na nivnite semejstva, ostvareni pred denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon spored Zakonot za osnovnite prava od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe, Zako-not za nositelite na "Partizanska spomenica 1941" i Zakonot za penzisko i invalidskoto osiguruvawe, im se obezbeduvaat i po denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon vo obem i visina opredeleni so tie propisi, so toa {to ovie penzii moàt da se isplatuvaat najmno-gu do iznosot na najvisokata penzija utvrdena so ovoj zakon.

^len 197

Penziite na voenite osigurenici ostvareni pred denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon spored Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe na voenite osigu-renici, im se obezbeduvaat i po denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon vo obem i vo visina opredeleni so tie propisi, so toa {to ovie penzii moàt da se isplatuvaat najmnogu do iznosot na najvisokata penzija utvrdena so ovoj zakon.

^len 198

Sredstvata za isplatata na penziite i drugite primawa od ~len 197 na ovoj zakon gi obezbeduva Buxetot na Republika Makedonija.

^len 199

Sredstvata za pokrivawe na obvrskite {to nastanuvaat so priznavaweto na pravata pod popovolni uslovi soglasno so ~len 196 na ovoj zakon se obezbeduvaat vo Buxetot na Republika Makedonija.

^len 200

Na korisnicite na minimalna starosna i semejna penzija koi pravoto na penzija go ostvarile spored Zakonot za starosnoto osiguruvawe na zemjodelcite i Zakonot za pen-



ziskoto i invalidskoto osiguruvawe, tie prava im se obezbeduvaat i po denot na po~e-tokot na primenata na ovoj zakon.

^len 201

Po smrtta na korisnikot na minimalna starosna penzija od ~len 200 na ovoj zakon, negoviot bra~en drugar moè da se stekne so pravo na semejna penzija, ako po smrtta na korisnikot bra~niot drugar napolnil 65 godini ìvot (ma`), odnosno 60 godini ìvot (èna), a borec vo NOV do 9 septemvri 1944 godina - 60 godini ìvot (ma`), odnosno 55 godini ìvot (èna).

Semejnata penzija od stav 1 na ovoj ~len se opredeluva vo ist iznos kako i minimal-nata starosna penzija.

^len 202

Sredstvata za isplata na penziite od ~lenovite 200 i 201 se obezbeduvaat vo Buxe-tot na Republika Makedonija.

^len 203


^len 204

So denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon, staòt ne moè da se dokaùva vrz osnova na izjava na svedoci.

^len 205

Fondot, vo rok od dve godini od denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon }e iz-vr{i revizija na site dosega utvrdeni rabotni mesta i }e utvrdi edinstvena lista na ra-botnite mesta na koi staòt na osiguruvawe se smeta so zgolemeno traewe. So taa revizi-ja }e se utvrdi na koi rabotni mesta prestanuva smetaweto na staòt na osiguruvaweto so zgolemeno traewe, odnosno na koi rabotni mesta se menuva stepenot na zgolemuvaweto na staòt, kako i rabotnite mesta na koi treba da se vovedat opredeleni za{titni merki kako preduslov za smetawe na staòt na osiguruvawe so zgolemeno traewe.

^len 206

Do donesuvaweto na posebniot zakon od ~len 138 na ovoj zakon }e se primenuvaat propisite za mati~na evidencija za osigurenicite i korisnicite na prava od penzisko-to i invalidskoto osiguruvawe, koi se primenuvale do denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon.



^len 207

Do utvrduvaweto na pravoto na nadomestokot na tro{ocite za smestuvawe i ishrana na decata so pre~ki vo psihofizi~kiot razvoj, so zakon, deteto na osigurenikot, odnos-no na korisnikot na semejna penzija so pre~ki vo psihofizi~kiot razvoj ima pravo na nadomestok na tro{ocite za smestuvawe i ishrana za vreme na stru~no, odnosno rabotno osposobuvawe.

Kako dete so pre~ki vo psihofizi~kiot razvoj, vo smisla na stav 1 na ovoj ~len, se smeta dete koe spored posebnite propisi za kategorizacija i evidentirawe na takvite deca e utvrdeno deka e so pre~ki vo psihofizi~kiot razvoj.

Vo rokot od stav 1 na ovoj ~len, Fondot so op{t akt poblisku }e gi utvrdi uslovite i na~inot pod koi na decata so pre~ki vo psihofizi~kiot razvoj im se obezbeduva nado-mestok za smestuvawe i ishrana za vreme na stru~no, odnosno rabotno osposobuvawe.

^len 208

Do donesuvaweto na Listata na profesionalni bolesti i Listata na telesnite o{tetuvawa, profesionalnite bolesti i telesnite o{tetuvawa, }e se utvrduvaat po li-stite koi se primenuvale do denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon.

^len 209

Statutot i drugite op{ti akti Fondot }e gi donese najdocna tri meseci od denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon.

Do donesuvaweto na op{tite akti od stav 1 na ovoj ~len }e se primenuvaat Statutot i drugite op{ti akti na Fondot.

^len 210

So denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon prestanuva da vaì Zakonot za os-novnite prava od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe: ("Slu`ben list na SFRJ" broj 23/82, 77/82, 75/85, 8/87, 65/87, 78/89. 44/90 i 89/90) i ("Slu`ben vesnik na Republika Ma-kedonija" broj 10/92); od Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na SRM" broj 18/83, 4/87, 4/89, 18/89, 19/90 i "Slu`ben vesnik na Republika Make-donija" broj 36/91 i 12/93); odredbite na ~lenovite 127, 128, 129, 130, 132, 133, 134, 135, 137, 138, 139, 147 i 161 od Zakonot za vnatre{nite raboti - pre~isten tekst ("Slu`ben vesnik na SRM" broj 37/80, 24/88 i "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" broj 36/91 i 19/92); odredbite na ~lenovite 70, 71, 72, 73, 73-a, 73-v, 74, 75, 76 i 81 od Zakonot za izvr{uvawe na sankciite za krivi~ni dela i stopanski prestapi ("Slu`ben vesnik na SRM" broj 19/79, 50/81, 42/85, 35/86, 47/89 i "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija" broj 19/92); odredbite na ~lenovite 7, 8, 9, 10 i 11 od Zakonot za osnovnite prava na no-sitelite na "Partizanska spomenica - '41" ("Slu`ben list na SFRJ" broj 67/72, 40/73, 36/76, 39/77, 32/81, 68/81, 25/85, 44/89, 87/89 i 20/90); odredbite na ~lenovite 8, 9, 10, 11 i 12 od Zakonot za osnovnite prava na borcite od [panskata Nacionalno osloboditel-na i revolucionerna vojna ("Slu`ben list na SFRJ" broj 67/72, 40/73, 33/76, 39/79, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89 i 20/90); odredbite na ~lenovite 9, 10, 11 i 12 od Zakonot za osnovnite prava na licata odlikuvani so "Orden naroden heroj" ("Slu`ben list na SFRJ" broj 67/72, 21/74, 33/76, 39/77, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89 i 20/90); Zako-not za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe na voenite osigurenici, osven glavite XI



i XII ("Slu`ben list na SFRJ" broj 7/85, 74/87 i 20/89) i odredbite na ~lenovite 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 i 32 od Zakonot za samostojnite umetnici ("Slu`ben vesnik na SRM" broj 46/82).

^len 211

Ovoj zakon vleguva vo sila naredniot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben ves-nik na Republika Makedonija", a }e se primenuva od 1 januari 1994 godina.

******* Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto

i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 14/95)

Se poni{tuva ~len 27 od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penzi-skoto i invalidskoto osiguruvawe so Odluka na Ustaven sud na Republika Makedonija re{enie U.br. 195/95 Sl. vesnik broj 35/95 str. 880.

^len 27

Penziite za mesec januari 1995 godina zaklu~no so mesec dekemvri se presmetuvaat i isplatuvaat vo visina na isplatenata penzija za mesec dekemvri 1994 godina, zgole-mena za edna tretina od ostvarenata stapka na porast na tro{ocite na ìvot vo tekov-niot mesec.


i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br 24/00) ^len 26

BRI[AN

^len 27

BRI[AN

^len 28

Za osigurenicite koi ne pristapile vo zadolìtelno kapitalno finansirano penzi-sko osiguruvawe, najvisokata penzija ne moè da iznesuva pove}e od 80% do 2015 godina, a po 2015 godina ne pove}e od procentite utvrdeni vo ~len 65 stav 1 na ovoj zakon od pro-se~nata plata ostvarena vo Republikata vo prethodnata godina zgolemena za 2,7 pati.

Po prestanuvawe na vaèweto na Zakonot za isplata na platite vo Republika Make-donija najvisokata penzija od stav 1 na ovoj ~len ne moè da iznesuva pove}e od 80% do 2015 godina, a po 2015 godina ne pove}e od procentite utvrdeni vo ~len 65 stav 1 na



ovoj zakon od prose~nata plata ostvarena vo Republika Makedonija vo prethodnata go-dina zgolemena za 2,7 pati.

Na osigurenicite od ~lenovite 11, 12 i 13 na ovoj zakon, koi pravo }e ostvarat do 1 septemvri 2001 godina, najvisokata penzija se opredeluva spored stavovite 1 i 2 na ovoj ~len.

Opredelenata najvisoka penzija od stavovite 1 i 2 na ovoj ~len povtorno ne se opre-deluva i ponatamu se usoglasuva so procentot so koj se usoglasuvaat i drugite penzii.

^len 29


^len 30

Osigurenicite koi na denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon imale najmalku ispolnet penziski sta` od 33 godini (ma`), odnosno 28 godini (èna), pravoto na sta-rosna penzija moàt da ostvarat i so ispolnuvawe na 40 godini (ma`), odnosno 35 godi-ni (èna) penziski sta`, bez ogled na vozrasta, najdocna do 1 septemvri 2007 godina.

^len 31

Osigurenicite koi rabotat na rabotni mesta na koi staòt se smeta so zgolemeno traewe, pravo na starosna penzija moàt da ostvarat i so ispolnuvawe na 40 godini (ma`), odnosno 35 godini (èna) penziski sta`, bez ogled na vozrasta, najdocna do 1 sep-temvri 2005 godina.

^len 32

Na korisnicite koi pravata od penziskoto i invalidskoto osiguruvawe gi ostvarile pred denot na po~etokot na primenata na ovoj zakon, tie prava se obezbeduvaat i po de-not na primenata na ovoj zakon vo ist obem i visina i se usoglasuvaat spored odredbite na ovoj zakon.

^len 33

Nedostigot od sredstva vo zadolìtelnoto penzisko i invalidsko osiguruvawe vrz osnova na generaciska solidarnost, nastanat poradi voveduvawe na zadolìtelno ka-pitalno penzisko osiguruvawe, }e se obezbedi od Buxetot na Republika Makedonija.

^len 34

Se ovlastuva Zakonodavno-pravnata komisija na Sobranieto na Republika Makedo-nija da utvrdi pre~isten tekst na zakonot.

^len 35

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija". ^lenovite 5, 6, 8, 10, 11, 12, 14, 25 (193-b, stav 3), 26, 27, 28, 29, 30, 31 i 32 }e se primenuvaat od 1 septemvri 2000 godina, a ~lenovite 7, 18, 19, 20,



23, 24, 25 (193-b stav 1 i 2 i 193-v) i 33 }e se primenuvaat od denot na vleguvawe vo sila na Zakonot so koj }e se uredi kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe.



Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republi-ka Makedonija", a }e se primenuva od 1 juli 2001 godina.



Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija", a odredbite od ~lenot 12 (~len 180 stavovi 2 i 14) i ~lenot 15 (~len 183 stav 3) od ovoj zakon }e se primenuvaat od 1 januari 2004 godina, ~lenot 19 }e se primenuva od 1 april 2004 godina, a ~lenot 15 (~len 183 stavovi 5 i 6) i ~lenot 20 }e se primenuvaat od 1 januari 2005 godina, a ~lenot 13 }e se primenuva so otpo~nuvawe a primenata na ~lenot 58 stav 4 od Zakonot za zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe.



Pravilnikot za listata na profesionalni bolesti, Pravilnikot za organizacijata, sostavot i na~inot na rabota na Komisijata za preocena - revizija na naod, ocena i mis-lewe za utvrduvawe na invalidnost, odnosno nesposobnost za rabota, Pravilnikot za telesni o{tetuvawa, Delovnikot za rabota na Komisijata na Vladata na Republika Ma-kedonija za re{avawe vo vtor stepen po predmetite od penziskoto i invalidskoto osi-guruvawe, Pravilnikot za organizacijata, sostavot i na~inot na rabota na Komisijata za ocena na rabotnata sposobnost, Pravilnikot za organizacijata, sostavot i na~inot na rabota na komisijata za utvrduvawe na kompletnost i urednost na dokumentacija na Fondot, Odlukata za zadolìtelen minimum na obemot i sodrìnata na medicinskata dokumentacija vo postapkata za ostvaruvawe pravo vrz osnova na invalidnost i Statu-tot na Fondot, }e se donesat, odnosno usoglasat so ovoj zakon najdocna do tri meseca od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.



^len 15

Podnesenite barawa i zapo~natite postapki za utvrduvawe na invalidnost i ostva-ruvawe na invalidska, odnosno semejna penzija do denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon }e se zavr{at spored propisite koi vaèle pred denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 16

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija".


i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 4/05) ^len 2

Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republi-ka Makedonija".

******* Od Zakonot za dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto



******* Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 101/05)

^len 2

Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republi-ka Makedonija".





Uplatenite sredstva za individualnite zemjodelci obvrznici na danok od prihod od zemjodelska dejnost na koi zemjodelskata dejnost im e edinstveno zanimawe, na li~nite smetki vo zadolìtelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe do denot na vle-guvaweto vo sila na ovoj zakon, se prefrluvaat na smetkata na Fondot.

^len 21

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija", a odredbite od ~lenot 9 stav 1 na ovoj zakon }e se primenu-vaat od 1 januari 2006 godina.


i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br.153/07) ^len 53

Korisnicite na pari~en nadomestok po osnov na namalena rabotna sposobnost na to-var na sredstvata na Fondot koi ova pravo go koristele do vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, po slu`bena dol`nost se preveduvaat vo invalidska penzija po osnov na profe-sionalna nesposobnost za rabota spored odredbite na ovoj zakon.

Za odreduvawe na penzijata od stavot 1 na ovoj ~len se zema staòt na osiguruvawe, pla-ti, osnovici na osiguruvawe i nadomest na plata ostvareni do 31 dekemvri 2007 godina.

^len 54

Osigurenicite od ~lenot 131 stav 2 na ovoj zakon koi svojstvoto na osigurenik go pro-menile pred vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, otpovikuvaweto na statusot moàt da go napravat vo rok od tri meseca od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 55

^len 55 ukinat so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.

^len 56

^len 56 ukinat so odluka na Ustaven sud broj 266/07 vo 122/08.



^len 58

Do opredeluvaweto na lekarot od ~lenot 32 stav 1 na ovoj zakon, proverkata na kompletnosta i urednosta na dokumentacijata }e ja vr{i Komisijata za utvrduvawe na kompletnost i urednost na medicinskata dokumentacija.

^len 59

Od 1 januari i od 1 juli sekoja godina, a do 31 dekemvri 2009 godina Vladata na Re-publika Makedonija moè da utvrdi povisok procent na usoglasuvawe na penziite od procentot na usoglasuvawe utvrden soglasno so ~lenot 37 od ovoj zakon.

^len 60

Se ovlastuva Zakonodavno-pravnata komisija na Sobranieto na Republika Makedo-nija da utvrdi pre~isten tekst na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 61

Podzakonskite akti predvideni so ovoj zakon }e se donesat vo rok od tri meseca od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 62

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija", a ~lenovite 1, 2, 4 stavovi 2 i 4, ~lenot 5 stav 2, ~lenovite 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 25, 26, 27, 28, 30 stav 1 i ~lenovite 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 43, 44, 46, 53, 55, 56 i 57 }e se primenuvaat od 1 januari 2008 godina, a ~lenot 3 }e se primenuva od 1 april 2008 godina.



Izdvojuvaweto na sredstva za solidaren fond - posmrtna pomo{ i ~lenarinata se odnesuva i na korisnicite na penzija na koi im se vr{ela zadr{ka za solidaren fond -posmrtna pomo{ i ~lenarina pred denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, so nivna soglasnost.

^len 3

Neiskoristenite sredstva za isplata na posmrtna pomo{ koi po 1 januari 2008 godi-na se dozna~eni na posebnata smetka "Sredstva za solidaren fond - posmrtna pomo{", Fondot e dolèn da gi vrati na oddelni op{tinski zdruènija na penzionerite i inva-



lidite na trudot, najdocna vo rok od 15 dena od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

Vra}aweto na sredstvata od stavot 1 na ovoj ~len Fondot }e go izvr{i vo visina na preostanatiot del od neisplatenite sredstva od izvr{enata uplata pred denot na vle-guvaweto vo sila na ovoj zakon od strana na oddelni op{tinski zdruènija na penzione-rite i invalidite na trudot na Fondot.

^len 4

Sredstvata za isplata na posmrtna pomo{ za slu~ai nastanati pred denot na vlegu-vaweto vo sila na ovoj zakon, Fondot preku podra~nite edinici }e gi isplati vo rok od 15 dena od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 5




Za osigurenicite na koi do vleguvaweto vo sila na ovoj zakon im se isplatuval pari-~en nadomestok, odnosno nadomestok na plata, penziskata osnova, odnosno penzijata im se opredeluva od osnovata od koja e opredelen pari~niot nadomestok, odnosno nadome-stok na plata.

^len 12

Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republi-ka Makedonija", a }e se primenuva od 1 januari 2009 godina.



Vo periodot od 1 juli 2009 do 31 dekemvri 2009 godina usoglasuvaweto na penzijata se vr{i spored porastot na indeksot na tro{ocite na ìvotot vo visina od 50% i porastot na prose~no isplatenata plata na site vraboteni vo Republika Makedonija vo visina od 20%.

Penzijata od stavot 1 na ovoj ~len se usoglasuva od 1 juli 2009 godina spored procentot koj se dobiva kako zbir na porastot na indeksot na tro{ocite na ìvotot vo prethodnoto polugodie i procentot na porastot na prose~no isplatenata plata na site



vraboteni vo Republika Makedonija vo prethodnoto polugodie vo odnos na polugodieto koe mu prethodi.

^len 3

Se ovlastuva Zakonodavno-pravnata komisija na Sobranieto na Republika Makedo-nija da utvrdi pre~isten tekst na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe.

^len 4

Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo "Slu`ben vesnik na Republika Makedonija", a ~lenot 1 od ovoj zakon }e se primenuva od 1 januari 2010 godina.

******* Od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 156/09)

Чlen 2

Pri utvrduvawe na koeficientite za valorizacija na plati za 2009 godina utvrdenite koeficienti od ~lenot 32 na ovoj zakon se mnoàt so sledniot faktor:

neto plata 2008

bruto plata 2008

neto plata 2009

bruto plata 2009


neto plata 2009

bruto plata 2009

neto plata 2010

bruto plata 2010


neto plata 2010

bruto plata 2010

neto plata 2011

bruto plata 2011

Koeficientite za valorizacija na platite se utvrduvaat vrz osnova na dvièweto na platite na site vraboteni vo Republika Makedonija objaveni od Dràvniot zavod za statistika.



Чlen 3

Ovoj zakon vleguva vo sila so denot na objavuvaweto vo „Slu`ben vesnik na Re-publika Makedonija".

******* Od Zakonot za izmenuvawe na Zakonot za penziskoto

i invalidskoto osiguruvawe ("Slu`ben vesnik na RM", br. 83/10)

^len 2

Podzakonskiot akt predviden so ovoj zakon }e se donese vo rok od 15 dena od denot

na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon.

^len 3

Zapo~natite postapki za proda`ba na akcii i udeli od vkupniot kapital steknat

po osnova na transformacija na pretprijatijata so op{testven kapital pred

vleguvaweto vo sila na ovoj zakon }e se zavr{at spored odredbite na Zakonot za

penziskoto i invalidskoto osiguruvawe („Slu`ben vesnik na Republika Makedonija"

broj 80/93, 3/94, 14/95, 71/96, 32/97, 24/2000, 96/2000, 50/2001, 85/2003, 50/2004, 4/2005,

84/2005, 101/2005, 70/2006, 153/2007, 152/2008, 161/2008, 81/2009 i 156/2009).

^len 4

Fondot moè da ostvaruva i sredstva od proda`ba na udeli i akcii, najmnogu do

70% od vkupniot kapital steknat po osnova na transformacija na pretprijatijata so

op{testven kapital do 31 dekemvri 2010 godina.

^len 5

Ovoj zakon vleguva vo sila osmiot den od denot na objavuvaweto vo „Slu`ben vesnik

na Republika Makedonija".

Documents

SODR@INA ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO …orm.org.mk/images/documents/zakoni/zakon_pio.pdf · ZAKON ZA PENZISKOTO I INVALIDSKOTO OSIGURUVAWE 6 Rafajlovski konsalting Republikata