SKESKELETNO MIINI SISTEM LETNO MIINI SISTEM OVEKAOVEKA

Doc. dr Sneana MarkoviDoc. dr Sneana MarkoviDoc. dr Sneana MarkoviDoc. dr Sneana MarkoviIInstitut za biologiju i ekologijunstitut za biologiju i ekologijuPPrirodnorirodno--matematiki fakultetmatematiki fakultet

UUniverzitet u Kragujevcuniverzitet u Kragujevcu

SKELETNO MIINI SISTEM

osnova na kojoj je telo izgraeno i omoguava

kretanje

Fina usaglaenost kostiju, zglobova, miia, koe, nervnog sistema

POTPORA I KRETANJE Dvonono kretanje uspravno hodanje na zadnjim ekstremitatima:

Stopala ravne povrine; palac nije u opoziciji sa drugim prstima; noni prsti sa ravnim lancima Ugao kolena prema ravnom zglobu Kosti nogu su due Zglobovi bedara su okrenuti nadole i postrance (lee glava femura) Karlica je kratka, oblika zdele, podupire utrobu Kima ima S oblik Kima ima S oblik Glava se nalazi na vrhu kimenog stuba Otvor za prolaz kimene modine u potiljanom delu je ispod lobanje.

Kima predstavlja osnovni segment ljudskog skeleta; obezbeuje uspravno dranje tela; sve ostale kosti su neposredno ili posredno povezane sa kimom.

Kosti imaju potpornu ili zatitnu ulogu Polne odlike skeleta Uticaj starosti na skelet; regeneracija kostiju Zglobovi omoguavaju savitljivost skeleta Popreno prugasti miii povezani za skelet preko tetiva Nervni sistem regulie aktivnost miia regulacija pokreta skeleta

SKELET

Skelet odrasle osobe ini 206 kostiju Skelet nosi meka tkiva i daje oblik telu Kosti simetrino rasporeene na obe strane tela

i organizovane kao 1. Aksijalni skelet kosti centralnog dela tela

(lobanja, kimeni stub, rebra i sternum ukupno 80 kostiju) zatina uloga

2. Apendikularni skelet privrene za aksijalni skelet, 126 kostiju, obezbeuju pokretljivost (kosti udova, lopatice, karlica)pokretljivost (kosti udova, lopatice, karlica)

Konstrukcija skeleta omoguava kretanje Vrste kostiju: duge (femur), kratke (kalkaneus),

pljosnate (parijetalna), nepravilne (sfenoidna), sezamoidne (patela)

Kimeni stub, rebra (12 parova), rebarna hrskavica, strenum

Ruka: humerus, radijus i ulna Noga: femur, tibija i fibula Rame: skapula i klavikula

KARLICA oblik prstena izgraen od velikih kostiju (krsna kost, dve bedrene kosti od ilijuma, iijuma i pubisa, pubina simfiza); polne razlike

LOBANJA 8 velikih, pljosnatih kostiju oblae mozak: okcipitalna (potiljana), frontalna (eona), 2x parijetalna (temena), 2x temporalna (slepoona), 2x zigomatina (jabuna)

14 kostiju razliitog oblika ine skelet lica: sfenoidalna, etmoidalna, lakrimalna, vomer, maksila, mandibula, kosti maksila, mandibula, kosti srednjeg uva...

odrastanjem kosti se stapaju; pokretna mandibula.

KIMA 33 kimena prljena povezani pokretnim zglobovima;

vratni (cervikalni) 7 p, grudni (torakalni) 12 p; slabinski (lumbalni) 5 p; krsni (sakralni) srasli -5 p i trtini (kokcigealni) 4 p.

KOSTI AKE I STOPALA meusobno povezane male kosti u obliku lepeze;

aka za precizne i snane zahvate, 27 kostiju, palac u opoziciji sa ostalim prstima; 14 falangi, 5 metakarpalnih i 8 karpalnih kostiju

stopalo od 26 kostiju, oslonac, ravnotea; 14 falangi, 5 metatarzalnih i 7 tarzalnih kostiju (skona kost talus, petna kost - kalkaneus)talus, petna kost - kalkaneus)

DIFERENCIJACIJA

HONDROCITA

DIFERENCIJACIJA

OSTEOCITA

STRUKTURA I RAST KOSTIJU Kost vrsta, jaka, laka, neznatno savitljiva Kost je ivo tkivo od elija, proteina, mineralnih soli

(Ca i P) i vode Osteblasti, osteociti i osteoklasti Kompaktna i sunerasta kost

Joni Ca i P grade hidroksiapatit Sunerasto i kompaktno KT Periost, endost donose hranu do Volkmanovih kanala

Haverzovi kanali Osteon Haverzov sistem (koncentrini slojevi vrstog Osteon Haverzov sistem (koncentrini slojevi vrstog

tkiva lamele; centralni kanal sa krvnim sudovima i nervima; prostor za kotane elije i tenost)

Periost izvor oseogenih elija Ljudske kosti se formiraju (1) intramembranskim

okotavanjem od mezenhima, ili (2) endohondralnim okotavanjem od hrskavice

Kotana sr

Rast i razvoj kostijuSkelet fetusa od vrste, elastine hrskaviceKod novoroene bebe skelet je okotao; telo kosti primarni centar osifikacije,

epifize od hrskavice sekundarni centar osifikacije, zona rasta (elije hrskavice)Osifikacija traje do 18. godine ivota

Zarastanje kostiju Prelom kosti zgruavanje krvi

osteoblasti grade masu sunerastog tkiva oko povrede (kalus) kompaktna kost

Kod odraslih osoba je potrebno oko 6 nedelja za zarastanje preloma, kod dece krae

Delovanjem osteoblasta i osteoklasta, zadebljalo tkivo (kalus) se na kraju formira u pravu kost

Imobilizacija Imobilizacija Osteoporoza gubitak kotanog tkiva

starenjem

ZGLOBOVI Zglob mesto u kome se dve kosti susreu Podela zglobova prema strukturi i

pokretljivosti: pokretni, polupokretni i nepokretni

1. Pokretni sinovijalni zglobovi sinovijalna membrana lui sinovijalnu tenost; rotacioni i arkasti zglob (pokreti u

jednoj ravni; okretanje glave, koleni zglob), elipsoidni zglob (pokreti u dve ravni; runi zglob), kuglasti zglob ravni; runi zglob), kuglasti zglob (pokreti u vie ravni; rameni zglob)

Unutranjost zgloba - zglobne povrine kostiju prekrivene hrskavicom, sinovijalna membrana, sin. tenost, fibrozna kapsula

2. Polupokretni zglobovi hrskavica izmeu zglobnih povrina; kimeni zglobovi, pubina simfiza

3. Nepokretni zglobovi pljosnate kosti lobanje (nakon roenja do adultnog perioda), krsna kost

Odravanje stabilnosti zglobova Ligamenti vrste i elastine trake vezivnog tkiva Spoljanji ligamenti pripojeni za kosti fibrozna (zglobna) aura; titi zglob od

oteenja i povreda i prua mu stabilnost i fleksibilnost Unutranje fibrozne trake (ligamenti) Retinakulumi obavijaju tetive

Fibrozni kolutovi izmeu kostiju kolenog i runog zgloba (meniskusi), izmeu tela kimenih prljenova (diskusi); diskusi od unutranjeg (voda i kolagena vlakna) i spoljanjeg dela (fibrozni prsten)

MIII Miii grade telesnu masu nae telesne teine Kontrakcije miinog tkiva omoguavaju pokrete tela, odravanje uspravnog stava,

rad unutranjih organa Skeletni, srani i glatki miii

DIFERENCIJACIJA MIINE ELIJE

Miino tkivo se razvija od paraaksijalnog, intermedijernog i lateralnog mezoderma,dok miii glave i vrata nastaju od ektomezenhima.Somatski miii trupa i udova nastaju od miotoma.Visceralni miii se formiraju od splanhnopleuralnog i intermedijernog mezoderma.

Glatko miino tkivo se razvija iz intermedijarnog i lateralnog mezoderma.

Srano miino tkivo se razvija od splanhnopleuralnog mezoderma

Specijalizovano je za:-kontrakcije slabe snage-dueg trajanja-automatski, bez uticaja volje izvode se

spori i slabi pokreti.

Nalazi se:-u zidovima krvnih i limfnih sudova-u zidovima organa za varenje-duniku i njegovim ograncima-oko veih odvodnih kanala lezdi-u odvodnim mokranim i polnim

Glatko miino tkivo moe dugo da se nalazi

GLATKO MIINO TKIVO

-u odvodnim mokranim i polnim putevima

-u oku-u koi

u stanju kontrakcije razliitog intenziteta. To je tonina kontrakcija glatkog miia -tonus.

Vaan je za odravanje lumena upljih i cevastih organa: kada se tonus povea lumen se smanjuje i obrnuto.

Autonomna motorna vlakna upravljaju radom glatke muskulature (ubrzavaju i usporavaju ritam kontrakcije).

Gradi myocardium Poprenoprugasta miina vlakna Kraa od skeletnihGranaju se i meusobnoanastomoziraju Poseduju prelazne ploe (disci

intercalares) na mestima spajanja

Miokard se funkcionalno ponaa kao celina zbog prelaznih ploa; impuls nastao na jednom mestu proiruje se po celom miokardu i ceo mii se kontrahuje.

Kontrahuje se bez uticaja volje, pod dejstvom autonomnog nervnog sistema.Do kontrakcije dolazi spontano, bez pobude ivaca.

SRANO MIINO TKIVO

intercalares) na mestima spajanja miinih elija ivaca.

Srce embriona kuca, pre nego to u njegaurastu nervi.Nervna vlakna ubrzavaju (simpatikus) iliusporavaju srani ritam (parasimpatikus)

Naziv - zbog lokacije vezivanja uglavnom za periost kostiju skeleta

Poprena ispruganost Osnovna morfoloka jedinica

skeletnog miia je poprenoprugasto miino vlakno

SKELETNO MIINO TKIVOU svakom vlakancu se smenjuju svetla i tamna mesta, koja lee u istoj visini u svim, paralelno poreanim vlakancima.

Izgrauje celokupnu skeletnu muskulaturu- Za razliku od glatke muskulature, poprenoprugasto miino tkivo samo retko gradi slojeve u zidu nekog upljeg organa, skeletnog miia je poprenoprugasto miino vlakno

Masa sarkoplazme sa mnogo jedara koja su periferno postavljena.

Duina 1 mm-12 cmDebljina 10-100 mNajtanja - spoljanji miii one

jabuiceNajdeblja - miii udova Zadebljavaju kod pojaanog

miinog rada

gradi slojeve u zidu nekog upljeg organa, npr. gornji deo jednjaka.

- SMT izgrauje zasebne jedinice, koje predstavljaju organ miinog sistema nazvan mii (musculus).Specijalizovano je za:-kratkotrajne, snane kontrakcije-inerviu ga motorna vlakna cerebrospinalnih ivaca, pa je pod uticajem volje

SKELETNI MIII Skeletni miii prekrivaju skelet, kontrakcijama pokreu telo i zglobove Stalna napetost (tonus) oslonac telu uspravan stav Izrazi lica Preko 600 skeletnih miia Struktura skeletnog miia miofibrile (od aktina i miozina) miina vlakna

fascikulusi Skeletni miii su rasporeeni po slojevima koji se meusobno preklapaju (povrinski

i duboki miii)

Lice: kruni mii oka, veliki jabuni mii Vrat: sternokleidomastoid, trapezius Grudi: pectoralis major (veliki grudni m), spoljanji i

unutranji meurebarni miii, Abdomen: abdominal muscles (pravi trbuni m),

external oblique abdominal (spoljanji kosi trbuni m) Ruke: deltoid (deltasti m), triceps brachii, biceps brachii,

brachioradialis (dugi pregiba palca), fleksor capri radialis (duboki pregiba prstiju)

Noge: sartorius (terzijski m), rectus femoris (etvoroglavi m), gastrocnemius (dvoglavi m lista), tibialis anterior (prednji golenjani mii)tibialis anterior (prednji golenjani mii)

Lea: trapezius, deltoideus, latissimus dorsi (najiri leni m)

Karlica: gluteus maximus (veliki sedalni m) Noge: biceps femoris, gastrocnemius, Ahilova tetiva

TETIVE povezuju miie za kost; od kolagena, delimino elastine; tetiva prolazi kroz periost i usauje se u kotano tkivo; mogu biti obavijene fibroznim kapsulama (sinovijalnim omotaima)

Rad skeletnih miia povezuju dve kosti rasteui se preko

zgloba; miii vuku kosti; rasporeeni u miii vuku kosti; rasporeeni u

parovima na suprotnim stranama zgloba naizmenina kontrakcija i relaksacija (biceps i triceps nadlaktice);

u mirovanju miii su u stanju delimine kontrakcije (miini tonus) uspravan poloaj

Poluge kosti deluju kao poluge, miina aktivnost je sila koja deluje na polugu, deo tela koji se pokree prua otpor, zglobovi su take oslonca;

prvi, drugi i trei stepen poluga

Kontrola miine aktivnosti putem nervnog sistema Nervni sistem nervno-miina sinapsa miina kontrakcija Zavrna motorna ploa: hemijska sinapsa, acetilholin, N(nikotinergiki)-holinoceptori

(jonotropni), prolaz jona Na, K i Ca; postsinaptiki akcioni potencijal nastaje egzocitozom oko 100 presinaptikih vezikula

i otvaranjem preko 200 000 postsinaptikih kanala; razgradnja Ach acetilholin esterazom i difuzija Ach iz sinaptike pukotine; otrovi i droge botulin inhibira izlazak Ach iz vezikula, -bungarotoksin blokira

otvaranje jonskih kanala, kurare se kompetativno vezuje za Ach receptore, neostigmin je inhibitor acetilholinesteraze, suksametonijum (slian Ach) ima depolariui efekat i sporije se razgraujedepolariui efekat i sporije se razgrauje

Proprioreceptori nervni sistem miii Motorna jedinica motoneuron sa svim miinim vlaknima (25-1000) Stepenasta miina aktivnost Broj motornih jedinica po miiu, kao i broj ukljuenih motornih jedinica doprinosi

finoi pokreta

Kontraktilni aparat poreno-prugastog miia

Snop miinih vlakana Miino vlakno (miocit) sarkolema,

sarkoplazma, mitohondrije, miofibrili Sarkomere ograene Z linijama od

aktina, miozina, tropomiozina, troponina, titina

Sarkolema transferzalne tubule (T sistem), sarkoplazmin retikulum longitudinalni tubuli (depo jona Ca); longitudinalni tubuli (depo jona Ca); trijade

Elektromehaniko sparivanje pretvaranje ekscitacije u kontrakciju skeletnog miia

AP ekscitira dihidropiridinske receptore sarkoleme u regionu trijada aktivacija rianodinskih receptora na membrani sarkoplazmatskog retikuluma (Ca kanali)

Ca-ATPaza

Brza i spora miina vlakna; zamor Spora vlakna su bogata mitohondrijama,

kapljice masti, mioglobin; koriste kiseonik iz cirkulacije, bogato prokrvljena; crveni miii

Brza vlakna imaju manje mitohondrija, koriste malo kiseonika, bogati glikogenom, dominantna anaerobna glikoliza; beli miii

Energetski izvori za miinu kontrakciju ATPATP Obnavljanje ATP: (1) defosforilacija

kreatin fosfata, (2) anaerobna glikoliza (produkcija laktata), (3) aerobna oksidacija glukoze i masnih kiselina

Fiziki rad: (1) pozitivni dinamiki rad (naizmenina kontrakcija i relaksacija), (2) negativni dinamiki rad, (3) statiki posturalni rad (neprekidna kontrakcija)

Odstranjivanje produkata metabolizma (joni H, CO2 i laktat); protok krvi kroz miie (radna hiperemija)