Sanjin Avdić - Savremeni pristup energetskoj efikasnosti u arhitekturi i građevinarstvu

ENERGETSKA

EFIKASNOST U BiH -

TRENUTNO STANJE,

ZAKONSKA

REGULATIVA,

REALIZOVANI I

PLANIRANI PROJEKTI

Sanjin Avdić, dipl.ing.mas., MBA

Voditelj odjela energetike / Head of energy department

CETEOR d.o.o. Sarajevo

Sarajevo, 7. mart 2012., Narodno pozorište

ENERGETSKA EFIKASNOST U BiH - TRENUTNO STANJE, ZAKONSKA REGULATIVA, REALIZOVANI I PLANIRANI PROJEKTI

SADRŽAJ

• POTROŠNJA ENERGIJE U BiH

• STAMBENI SEKTOR U BiH

• ZAKONSKA REGULATIVA & PRAVNI OKVIR

• ULOGA DRŽAVE - BENEFITI I KOBENEFITI

• NEOPHODNI KORACI

• ZAKLJUČAK

Q: KAKO (NA KOJI NAČIN) POVEDATI ENERGETSKU EFIKASNOST?

A: TEHNO-EKONOMSKIM KOMPROMISOM

• Tri činjenice: 1. Cijene energenata su u konstantnom porastu 2. Najvedi potrošad energije u BiH je sektor zgradarstva (najvede mogude uštede) 3. Tehničko riješenje je lako nadi. Ipak, uzimajudi u obzir ekonomske barijere ovo pitanje postaje složenije.

POTROŠNJA ENERGIJE U BiH

“Pouke za prelazak na privredu s manjom emisijom ugljika,, Sarajevo – Hotel Europa 4/33


25%

55%

15%

5%

Industrija Zgradarstvo

Saobradaj Usluge

POTROŠNJA ENERGIJE U BiH • 2009. godina • oko 140 PJ

“Pouke za prelazak na privredu s manjom emisijom ugljika,, Sarajevo – Hotel Europa 5/33


POTROŠNJA ENERGIJE U BiH • Ukupna potrošnja energije u GWh prema različitim scenarijima potrošnje energije u Kantonu Sarajevo za period 2003-2023.

Q: KAKO OPTIMIZIRATI POTROŠNJU ENERGIJE?

A: POVEDANJEM ENERGETSKE EFIKASNOSTI


POTROŠNJA ENERGIJE U BiH – STAMBENI SEKTOR • Stambeni sektor Kantona Sarajevo (2009.godina)

84%

71%

66%

67%

75%

67%

72%

75%

77%

4%

9%

11%

11%

6%

10%

8%

5%

6%

12%

20%

23%

23%

19%

23%

20%

20%

17%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Z1 - Ilijaš

Z2 - Stari Grad

Z3 - Centar

Z4 - Novo Sarajevo

Z5 - Vogošda

Z6 - Novi Grad

Z7 - Ilidža

Z8 - Hadžidi

Z9 - Trnovo

Energija za grijanje [MWh] Energija za PTV [MWh] Ostalo [MWh]


Godina gradnje 1999. Godina gradnje 2009.

* Izvor – Promo d.o.o.


STAMBENI SEKTOR BiH

STAMBENI SEKTOR BiH

• Karakterističnost – loša energetska svojstva objekata

• Visoki koeficijenti prolaza (“U” *W/m2K+) toplote elementa vanjkse ovojnice objekata

• Zgrade građene prije 1970. godine nemaju nikakvu toplotnu izolaciju

• Zgrade građene prije 1980. godine imaju vrlo skromnu toplotnu izolaciju ili je

uopde nemaju

• Preko 85 % postojede gradnje u BiH ima nezadovoljavajudu toplotnu zaštitu


TIPSKA

CJELINA OPIS

Godina

izgradnje

Uzid

[W/m2K]

Uprozor

[W/m2K]

T1 Individualni

stambeni objekti - 1,40 2,90

T2 Kolektivni

stambeni objekti do 1945. 1,44 3,10

T3 Kolektivni

stambeni objekti 1946.-1970. 1,47 3,24

T4 Kolektivni


T5 Kolektivni


T6 Kolektivni


• Različite epohe gradnje objekata (karakteristični načini gradnje)


STAMBENI SEKTOR BiH

1,4 1,44 1,47

1,06

0,85 0,69

2,9 3,1

3,24

2,77

2,38 2,1

T1 T2 T3 T4 T5 T6

Uzid [W/m2K] Uprozor [W/m2K]

• Uočljiv trend opadanja koef. prolaza toplote (toplotnih gubitaka)


STAMBENI SEKTOR BiH

• Pravilnik o tehničkim mjerama i uvjetima za toplinsku zaštitu zgrada - prvi propis o toplinskoj zaštiti zgrada, određene su najvede dozvoljene vrijednosti koeficijenta prolaza topline (k) za pojedine građevne elemente za određenu klimatsku zonu

• Norma JUS U.J5.600 toplinska tehnika u građevinarstvu, tehnički uvjeti za projektiranje i građenje zgrada- donosi nove više zahtjeve u pogledu toplinske zaštite zgrada. Ograničeni specifični toplotni gubici u zgradama i minimalna toplotna izolacija građevinskih elemenata.

1980. • Inovirano izdanje

norme JUS.U.J5.600 toplinska tehnika u građevinarstvu, tehnički uvjeti za projektiranje i građenje zgrada

1987.

•Pravilnik o tehničkim zahtjevima za toplotnu zaštitu objekata i racionalnu upotrebu energije- ograničena potrošnja godišnje potrebne topline za grijanje i najveda vrijednost koeficijenta U za vanjske građevinske elemente

2009.

1970.

STAMBENI SEKTOR BiH – Razvoj propisa na polju uštede energije u zgradama


• Minimalna referentna energetska karakteristika objekta „Rr” - dopuštena vrijednosti propisana u tehničkom zahtjevima (Pravilnika o tehničkim zahtjevima za toplotnu zaštitu objekata i racionalnu upotrebu energije Federacije Bosne i Hercegovine) 95 kWh/m2a

• Prosječna referentna energetska karakteristika objekta „Rs” - između 160 kWh/m2a i 180 kWh/m2a (bazna godina 2007.)


STAMBENI SEKTOR BiH

180 kWh/m2 a

95 kWh/m2 a

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1945-2009 2009 -

• Prosječna potrošnja energije u svrhu grijanja objekata u FBiH 180 kWh/m2 a

• Dopuštena vrijednost toplotne energije u svrhu grijanja objekata u FBiH 95 kWh/m2 a (2009. godina)


STAMBENI SEKTOR BiH

*Klasifikacija prema evropskoj ekomenadžment i audit šemi - EMAS

Klasa Energijski broj

(kWh/m2 a) Komentar

A 0 - 30 Najbolja energetska efikasnost

B 31 - 50 Visoka energetska efikasnost

C 51 - 70 Energetski efikasnosna zgrada

D 71 - 120 Prosječna zgrada

E 121 - 160 Nezadovoljavajuda energetska efik.

F 161 - 200 Energetski neefikasna zgrada

G 201 - Potpuno energetski neefikasna zgrada

• Prosječna potrošnja energije u svrhu grijanja objekata u FBiH 180 kWh/m2 a

• Dopuštena vrijednost toplotne energije u svrhu grijanja objekata u FBiH 95 kWh/m2 a


STAMBENI SEKTOR BiH

ZAKONSKA REGULATIVA

• Ugovor o Energetskoj zajednici

• Jedinstven regulatorni prostor u Jugoistočnoj Evropi

• Implementacija relevantnih propisa EU

• Acquis communautairea o energiji, okolišu, konkurenciji i obnovljivoj energiji/EE

Tri ključne direktive iz oblasti energetske efikasnosti:

1. Direktiva 2006/32/EC o efikasnosti korištenja krajnje energije i energetskih usluga

2. Direktiva 2010/31/EU o energetskim karakteristikama zgrada (EPBD)

3. Direktiva 2010/30/EU o označavanju kudanskih aparata


ZAKONSKA REGULATIVA – Ugovor o Energetskoj zajednici

Domade zakonodavstvo

EU Direktive

Međunarodni Ugovor

Ugovor o Energetskoj

Zajednici

Direktiva 2006/32/EZ

Set podzakonskih

akata

Direktiva 2010/31/EU

Set podzakonskih

akata

Direktiva 2010/30/EU

Set podzakonskih

akata Zakon o EE


ZAKONSKA REGULATIVA

Direktiva 2006/32/EC o efikasnosti korištenja krajnje energije i energetskih usluga

• Dvije osnove:

1. Ciljevi uštede energije (9%, 9 godina nakon uvođenja Direktive)

2. Promocija efikasnog korištenja krajnje energije i energetskih usluga


ZAKONSKA REGULATIVA

Direktiva 2006/32/EC o efikasnosti korištenja krajnje energije i energetskih usluga

• Bosna i Hercegovina mora usvojiti nacionalni plan sa ciljem uštede energije od 9% u devetoj godini primjene Direktive, implementirajudi mjere povećanja energetske efikasnosti.

Potrebno je:

• Potrebno donošenje Zakona o energetskoj efikasnosti (u izradi)

• Potrebno donošenje sekundarne legislative (podzakonskih akata) iz oblasti EE


ZAKONSKA REGULATIVA – Cilj “9% za 9 godina”

• Cilj BiH - 9% smanjenja potrošnje energije do 2018. godine

• Uključena četiri sektora – zgradarstvo, usluge, industrija i transport

• Kreiranje ambijenta povoljnog za povećanje EE

• Sektor zgradarstva, udio ovog sektora bi mogao iznosi oko 40% od ukupnog cilja (9%)


ZAKONSKA REGULATIVA – Cilj “9% za 9 godina”

• Smanjenje potrošnje energije u stambenom sektoru od 3,6% u odnosu na baznu godinu

• Imamo cilj!

• Kako ga ostvariti?

60%

65 % (2016 - 2018 )

40%

Ostali sektori Sektor zgradarstva

30% (2013 - 2015)

5% (2010 - 2012)


ZAKONSKA REGULATIVA

Kantoni/jedinice lokalne

samouprave

Nadležna ministarstva

Parlament

Primarna legislativa

Zakon o EE FBiH/RS

Staretgija EE FBiH/RS

Akcioni plan FBiH/RS

Plan EE kantona/opdina

Sekundarnalegislativa

Pravilnici


cilj

evi

imp

lem

en

tacija

ZAKON O PROSTORNOM PLANIRANJU I KORIŠTENJU ZEMLJIŠTA FEDERACIJE BOSNE I

HERCEGOVINE

Pravilnik o energetskom certificiranju

objekata ("Sl. novine

FBiH", br. 50/10 prilozi)

Pravilnik o uslovima za lica

koja vrše energetsko

certificiranje objekata

("Sl. novine FBiH", br. 28/10)

Pravilnik o tehničkim

zahtjevima za toplotnu zaštitu

objekata i racionalnu upotrebu energije


Pravilnik o tehničkim svojstvima

sistema ventilacije, djelimične

klimatizacije i klimatizacije u građevinama

(“Službene Novine FBiH”, br.

49/09 )

Pravilnik o tehnički

svojstvima sistema grijanja i

hlađenja građevina (“Službene

Novine FBiH”, br. 49/09 )

Smjernice za provođenje energetskih

pregleda

• Podzakonski akti FBiH koji implementiraju Direktivu 2002/91 , 2010/31/EU (EPBD)

• FMPU


Pravilnik o energetskom certificiranju

objekata ("Sl. novine

FBiH", br. 50/10 prilozi)

Pravilnik o tehničkim

zahtjevima za toplotnu zaštitu

objekata i racionalnu upotrebu energije


Izdvajamo dva Pravilnika:

• Pravilnik o tehničkim zahtjevima za toplotnu zaštitu objekata i racionalnu upotrebu energije ("Sl. novine FBiH", br. 49/09)

• Pravilnik o energetskom certificiranju objekata ("Sl. novine FBiH", br. 50/10)


STAMBENI SEKTOR BiH

Pravilnik o teh. zahtjevima za toplotnu zaštitu objekata i racionalnu upotrebu energije

Primjenjuje se:

• prilikom projektovanja i građenja novih zgrada

• Prilikom rekonstrukcije postojedih zgrada (vedu obim rekonstrukcije)

• objekte koji se griju na unutrašnju temperaturu višu od 12 °C


Objekti za koje je potrebno izdati energetski certifikat

• Novi objekti – energetski certifikat se prilaže zahtjevu za izdavanje upotrebne dozvole .

• Postojeći objekti – vlasnik objekta dužan uz dokumentaciju potrebnu za zaključenje ugovora o kupoprodaji ili iznajmljivanju objekta priložiti energetski certifikat objekta (od 17/02/2011).

• Objekti javne namjene ukupne korisne površine vede od 500m2 – moraju imati energetski certifikat izložen na javnom mjestu (najkasnije do 17/08/2013).

Pravilnik o energetskom certificiranju objekata


Pravilnik o energetskom certificiranju objekata Pravilnik o teh. zahtjevima za toplotnu zaštitu objekata i racionalnu upotrebu energije


ZAKONSKA REGULATIVA

Kako stvari stoje u našem okruženju?


ZAKONSKA REGULATIVA

25 40 55 70 85

100 115 130 145 160 175

1970 1978 1980 1986 1988 2008 2010 2012

HR

SRB

BiH

JUS U.J5.600 JUS

novelacija HR TZ

BIH TZ

SRB PEE

BIH Zakon o EE Unapređenje postojedih Pravilnika

Pravilnik o tehničkim zahtjevima za toplotnu

zaštitu objekata i racionalnu upotrebu

energije

Pravilnik o energetskom certificiranju objekata


[kWh/m2 a]

Prosječna potrošnja energije u zgradama u zavisnosti od zakonodavnog okruženja

ULOGA DRŽAVE

Q: Koja je uloga države?

A: KREIRANJE AMBIJENTA ZA POVEDANJE EE

30/33


• ČINJENICA 1 – Skup kapital u BiH! • ČINJENICA 2 - Rizik je neizbježan! Na koji način ublažavamo rizik?

• Mehanizmi ublažavanje rizika:

1. Subvencioni/finansijski mehanizmi

2. Regulacioni mehanizmi

3. Strategija/opredjeljenje države/entiteta


ULOGA DRŽAVE

Subvencioni/finansijski mehanizmi - BiH

• Međunarodni projekti: - UNECE projekat za 12 zemalja Srednje i Jugoistočne Evrope

“Finansiranje energijske efikasnosti u cilju smanjenja klimatskih promjena” - IPA 2008 “Energijska efikasnost u zgradarstvu, finansiranje pilot projekata” - OIE i EE pilot projekti u okviru projekta GIZ , USAiD (3E) i UNDP

- Kraljevina Norveška (Norsk Energi, ENSI) - DELTER (projekti povedanja EE, edukacija opdina, Zakon o EE...)

• EE i OIE kreditne linije komercijalnih banaka (EBRD, EIB, KfW)

• Uredba o korištenju OIEiK (FBiH) (feed-in-tafire od 01.05.2011. godine) • Pravilnik o podsticaju proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora i u efikasnoj

kogeneraciji (RS) • Finansijski mehanizmi Kyoto Protokola (CDM – Mehanizam čistog razvoja)


Regulacioni mehanizmi - BiH

• Implementacije EU direktiva u bh. zakonodavstvo • Set pravilnika koji se odnosi na energetsku efikasnost u stambenom sektoru

- direktiva 2002/91/EC (Energy Performance Building Directive) - tehnički zahtjevi za toplotnu zaštitu objekata i racionalnu upotrebu energije - obaveze energetskog certificiranja novih/postojedih objekata (“energetski certifikat” A - G) • Zakon o EE (u izradi – DELTER projekat)

• Poštivanje zakonskih i podzakonskih akata iz oblasti okoliša (ograničenja emisije) • Emisije municipalnih obveznica (Zakona o dugu, zaduživanju i garancijama u FBIH)


Strategija/opredjeljenje države - BiH

?

NEEAP (u izradi)!


Građanin / Preduzeće

• Ulaže u povedanje energetske efikasnosti kada ili ako mu to odgovara • Mjeri uštedu (BENEFIT) i odlučuje o ulaganjima

Istovremeno izaziva KOBENEFITE: • Smanjenje potrošnje energije • Smanjenje emisije GHG • Ispunjavanje međunarodnih obaveza • ...


ULOGA DRŽAVE – Benefiti & kobenefiti

Građanin / Preduzeće

• ne prepozanju KOBENEFIT pri donošenju svojih odluka • ne vode računa o KOBENEFITU • niti je to njihov zadatak!!

Država / entiteti

• država bi trebala da bude zainteresirana za KOBENEFITE • treba da kreira ambijent povoljan za ulaganje u EE

• tržišni mehanizmi (subvencije...) • “nagraditi” građane/preduzeda kroz podsticajne mehanizme


ULOGA DRŽAVE – Benefiti & kobenefiti

KREIRANJE AMBIJENTA ZA POVEDANJE EE!!

NEOPHODNI KORACI

• Kreiranje ambijenta za povedanje EE (Zakon, podzakonski akti, tržišni mehanizmi...)

• Usklađivanje i unapređenje postojedih Pravilnika

• Ukidanje politike održavanja socijalnih cijena usluge grijanja (postepeno ravnanje prema

tržišnim cijenama – motivacija stanovništva da štedi)

• Mnogi projektanti još uvijek ne projektuju prema novim Pravilnicima

• Problem percepcije stanovništva ŠTA JE KOMFOR (21C) - pregrijavanje objekata (25-27C)

• Mehanizmi dokazivanja i utvrđivanja propisanih svojstava proizvoda (primjer EE prozori...)


ZAKLJUČAK

• Ambijent za povedanje EE se kreira u BiH

• Set postojedih Pravilnika FMPU (EPBD)

• Zakon o EE (tokom 2012.), FBiH & RS

• Sekundarna legislativa (krajem 2012.), FBiH & RS

• Uloga države - konstantno unapređenje mehanizama ubažavanja rizika!!


Povećanje EE

LEGISLATIVA (ispunjenje

obaveza, zakoni, podzakonski akti,

tržišni meh.)

STANOVNIŠTVO (ušteda, smanjenje

troškova)

PODUZETNIŠTVO (marketiranje, skupovi, pilot

projekti, udruženja, zaštita

interesa)

MEĐUNARODNI PROJEKTI

(podizanje svijesti)

Ambijent za

povećanje EE


ZAKLJUČAK

HVALA NA PAŽNJI!

Sanjin Avdić, dipl.ing.maš, MBA Voditelj odjela energetike / Head of energy department

CETEOR d.o.o. Sarajevo +387 33 563 587 +387 62 558 598 [email protected]

www.ceteor.ba

mailto:[email protected]

Documents

Sanjin Avdić - Savremeni pristup energetskoj efikasnosti u arhitekturi i građevinarstvu