á¹Ç» ÔºÑμ Ô·Õè´á¹Ç»¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ

ÃÒ§ҹ ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙéàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤àÃ×èͧá¹Ç»¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ㹡ÒÃÃкآͺà¢μ ¡Òûéͧ¡Ñ¹ ¡ÒÃÅ´ÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ô áÅСÒäØéÁ¤Ãͧ¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ é ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã 28-29 μ ØÅÒ¤Á 2553

㹡ÒÃá¡é»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ é

ศาสตราจารยอมรา พงศาพชญประธานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

“มนษยทกคนมสทธเทาเทยมกนไมวาบคคลนนเปน ใคร พกอาศยอยทไหน แตในความเปนจรงสทธของบคคลจะไดรบการปกปองคมครองกตอเมอรฐรบรองสถานะทางกฎหมายของบคคลนน แตยงมคนจำนวนมากทถกปฏเสธสทธขนพนฐาน เพราะไมมรฐใดใหการรบรองวาเปนประชากรสวนหนงของประเทศ

ภาวะไรสญชาตเปนปญหารวมกนของภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต โดยแตละประเทศไดแกปญหา และมความกาวหนาไประดบหนง การประชมครงน

เปดโอกาสใหผทเกยวของ ทงนกวชาการ และผทำงานดานนโดยตรง ไดสนทนาแลกเปลยน ประสบ- การณการทำงาน เพอลดและปองกนภาวะไรสญชาตซงประเทศอนอาจนำไปปรบใชแกปญหาในประเทศตนไดตามความเหมาะสม นอกจากน ทประชมยงเปนการเปดโอกาสใหมการถกประเดนปญหา เพอหา ทางแกไขและพดคยถงแนวทางทอาจทำงานรวมกน

ไดในระดบภมภาค

การประชมประสบความสำเรจเปนอยางด เนอหาการ

ประชมครงนถอเปนการจดประกายใหผรวมประชมเหนความจำเปนทแตละภาคสวนตองดำเนนการในระดบหนวยงานและรวมกนในระดบภมภาคเพอแก

ปญหาภาวะไรสญชาต ดฉนหวงเปนอยางยงวา ความ

กระตอรอรนทเกดขนจากการเสวนาครงนจะนำไปสกจกรรมตอเนองในการแกปญหาการไรสญชาตใน ภมภาคนตอไป”

ณอง-โนแอล เวทเทอรวอลดผประสานงานสวนภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สำนกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต

“หลายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตและภมภาคอนทวโลกใหความสำคญกบการแกปญหาไรสญชาตมากขน ดงทเหนในระหวางการประชมเมอเดอน

ตลาคมทผานมา ดวยประสบการณของผมทไดทำงาน ในภมภาคนมากวา 30 ป ผมมความยนดมากทไดมสวนรวมในการประชมทสำคญครงน

แนวปฎบต ท ด ทนำ เสนอตอ ทประ ชมค ร ง น มประโยชนมาก โดยมทงความหลากหลายเชงแนวทาง

และเชงนวตกรรม ผมรสกยนดอยางยงทไดเหนวา การ

ระบขอบเขตของปญหาไรสญชาตในภมภาคนมความ กาวหนามาก เพราะเปนททราบกนดวาขนตอนน คอพนฐานทจะนำไปสการแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ เราหวงเปนอยางยงวา การประชมครงนจะทำใหเกดความเขาใจเรองนมากขนและสงผลใหเกดแรงบนดาลใจในการแกปญหาตอไปในอนาคต

ยเอนเอชซอารไดรบมอบอำนาจไมเพยงเฉพาะการ คมครองผลภยเทานน แตเรามหนาทในการรวมแก

ปญหาภาวะไรสญชาตดวย ในขณะทเรากาวเขาสปแหงการรำลกถงอนสญญาไรสญชาต ปญหานไดกลายเปนเรองสำคญระดบประเทศและระดบภมภาค

การทเราไดรวมกนแสดงวสยทศน และใหความสำคญ กบการแกปญหา ในการประชมครงน ทำใหเราอยในฐานะทดทจะดำเนนการตอในป พ.ศ. 2554 และในอนาคต พวกเราจะพยายามในการ สนบสนนรฐ และผมสวนรวมทกภาคสวนมากขนเพอรวมกนสาน

ตอจากแนวปฏบตทดทนำเสนอใน การประชมครงน เพอการแกปญหาตอไปในอนาคต”

ภาพประกอบปกหนา: เดกหญงชาวกมพชาทเพงไดรบใบเกดซงรบรองสถานภาพ สถานทเกด และบดามารดาของเธอเปนครงแรก การลงทะเบยนเกดเปนการออกหลกฐานสำคญในการปองกนปญหาการไรสญชาต [Plan Cambodia]ปกใน: ภาพระหวางการประชมเสวนา [UNHCR/Somkiat Insawa]

หนาสารบญ (ขวา): ผหญงทเพงไดรบสญชาตเวยดนาม รายลอมไปดวยอดตคนไรสญชาต และเพงไดรบสญชาตพรอมกนเมอเดอนกรกฎาคม 2553 ปจจบนทกคนไดรบ “สมดครอบครว” สแดง และอยากไดยนจากผนำชมชนวา พวกเขาไดรบการรบรองสทธอยางไรบางจากการมสมดเลมน

[UNHCR/K. McKinsey]

โโโโ

ÊÒúÑÞบทนำ 2

การระบขอบเขต: ประมวลสถานการณของคนไรสญชาตและประชากรกลมเสยง 4

ภาวะไรสญชาตและความเชอมโยงกบประเดนอน 8

การปองกน: ขจดปญหาทตนเหตโดยเฉพาะอยางยงประเดนการยายถน ผหญง และเดก 9

การปองกนโดยการสรางความรวมมอกบหลายภาคสวน 14

การลดภาวะไรสญชาต: สงเสรมการเขาถงกระบวนการขอสญชาต 16

การทำงานรวมกบชมชนคนไรสญชาตหรอชมชนผมความเสยง 20

การใหความคมครอง: สงเสรมสทธมนษยชนของคนไรสญชาต 21

เครองมอในการแกปญหาภาวะไรสญชาตภายใตกรอบกฎหมายระหวางประเทศ 24

2554 ปแหงการรณรงคเพอแกปญหาภาวะไรสญชาต 25

ลำดบแนวปฏบตทดในการแกปญหาภาวะไรสญชาตในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 26

รายนามผรวมประชม 28

แผนทประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทกลาวถงในรายงานฉบบน 29

º·¹Óภาวะไรสญชาตเปนปญหาทเกดขนทวโลก มผไดรบผลกระทบมากมายในหลายภมภาค รวมทง

เอเชยตะวนออกเฉยงใต ปญหานมผลกระทบมากมายทงตอระดบบคคลและชมชนโดยรวม ทำใหภาครฐ ตองหาทางแกไข ในขณะเดยวกน หลายหนวยงานไดพยายามทำการแกไขดวยวธการตางๆ หลายแนวทาง จนเกดแนวทางปฎบตทดในหลายประเทศทวภมภาค

สำนกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต (UNHCR) และคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตเลงเหนวา ควรจะมการจดการเสวนาเพอพดคยแลกเปลยนประสบการณเกยวกบการพฒนาแนวทาง ปฎบตทดเพอแกไขปญหาน ทงสองหนวยงานจงรวมกนเปนเจาภาพจดการประชมนขนทกรงเทพฯ เมอ วนท 28-29 ตลาคม พ.ศ. 2553 โดยไดรบการสนบสนนจากแหลงทนหลายแหง รวมทงสหภาพยโรป

เอกสารฉบบนเปนรายงานของการประชมทกลาวถงขางตน และไดอธบายรายละเอยดเพมเตมเกยวกบแนวทางปฏบตทดทเกดขนในหลายประเทศทอาจนำไปใชเปนแบบอยางเนอหาทนำเสนอเปนไปตามกำหนดการประชมและใหตวอยางแนวทางปฏบตทดตามหลกการแกปญหา 4 ดานหลก

ประกอบดวย การระบขอบเขต การปองกน การลดภาวะไรสญชาต และการใหความคมครองแกคนไรสญชาต รวมทงเพมขอสงเกตจากทประชมทอาจเปนประโยชนในการรวมกนแกไขปญหานตอไปดวย

¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ôคนไรสญชาต คอ บคคลใดกตามทไมไดรบการ

รบรองวาเปนพลเมองตามผลของกฎหมายของรฐใด คำนยามนเปนสวนหนงของกฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศอนเปนพนฐานในการระบขอบเขตของปญหาและการแกไขปญหาการไรสญชาต อนง คำนยามนถกระบไวในมาตรา 1 ของอนสญญาวาดวยสถานภาพคนไรสญชาต ค.ศ. 1954 ซงไดวางกรอบสทธและหนาทเกยวกบผทมสถานะตามคำนยามดงกลาว

ในทางปฎบต การระบวาบคคลใดบคคลหนงเปนคนไรสญชาตหรอไม ตองใชกรอบการพจารณา

ทกวางกวากฎหมายภายในของแตละประเทศ และควรคำนงถงการตความตวบทกฎหมายและการนำกฎหมายไปปฏบตโดยรฐดวย ในบางกรณ บคคลหนงอาจเปนทงคนไรสญชาตและเปนบคคลทไมไดรบการลงทะเบยน หรอมการยายถนฐานโดยไมปกต หรอเปนผลภยดวย ทงน การทคนไรสญชาตมสถานะอนดวยนน ไมไดทำใหสถานะการไรสญชาตของเขาเปลยนไปแตอยางใด

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ2

เจาหนาทสำนกพฒนาสงคมกำลงสมภาษณชาวเขาในจงหวดเชยงใหมเกยวกบสญชาต สถานะทางกฎหมาย และการเขาถงบรการขนพนฐาน

ของรฐ [UNESCO/P. Sidonrusmee]

คนไรสญชาต คอ บคคลใดกตามทไมไดรบการรบรองวาเปนประชาชนตามผลของ กฎหมายของรฐใด

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 3

¢é͡ѧÇÅการไมไดถอสญชาตใดสญชาตหนง มผล

กระทบตอการดำเนนชวตของบคคลมาก เพราะเปน อปสรรคสำหรบบคคลนนในการเขาทำงาน การรบ บรการดานการศกษา และการรบบรการดานสขภาพ รวมไปถงการเดนทาง หรอแมกระทงการเปนเจาของ อสงหารมทรพย หรอการแตงงาน คนไรสญชาตขาด โอกาสหลายดาน เชน ดานการเมอง สงคม และเศรษฐกจ ภาวะดงกลาวทำใหพวกเขาเหลานนรสกเหมอนไมม

ตวตน หรอรสกวาชวตพวกเขานนไมมคา นอกจากน การไรสญชาตไมเพยงกระทบตอบคคลเทานนแตมผลกระทบโดยตรงตอสมาชกครอบครวพวกเขาดวย ตวอยางเชน หากคนไรสญชาตทดำเนนชวตอย อยางลำบากอยแลวมบตร บตรของเขากมสถานะเปนคนไรสญชาต และมความลำบากเชนกนหากไมม การวางมาตรการปองกน การไรสญชาตยงสรางผลกระทบตอสงคมโดยรวมดวย เพราะการแบงแยกคนกลมหนงออกจากสงคมทำใหเกดความตงเครยดทางสงคม สงผลใหเกดความลาชาในการพฒนาดาน เศรษฐกจและสงคม นอกจากน คนไรสญชาตอาจจำเปนตองพลดจากถนฐานเดมดวย

การพดคยกบอดตคนไรสญชาตในเวยดนามทำใหเหนผลกระทบตอความเปนมนษยอยางแทจรงดงกรณของชายคนหนง อาย 29 ป ทตองใชชวต 27 ปแรกของชวตเขาโดยไรสญชาต เขาเกดในประเทศเวยดนาม มบดาเปนคนไรสญชาต สวนมารดาถอสญชาตเวยดนาม เขาเลาความรสกตวเขาเองในอดตวา“เมอกอนผมมแฟนและไปพบพอแมของเธอ พวกเขาถามวา ผมเปนใคร ทำไมชอแปลกจง และยงไมมบตรประจำตวดวย ตอมาผมพบผหญงคนหนงทผมรก และพอแมเธอไมรงเกยจทผมไมมบตรประจำตวแตเราแตงงานกนตามกฎหมายไมไดเพราะผมไมมบตรประชาชน” หลงจากทเขาไดรบสญชาตของ มารดา หลายอยางในชวตเขาเปลยนไป “เมอไดรบสญชาตแลว ผมเรยนตอได ทำประกนสงคมได ผมยงไดเลอนตำแหนงจากพนกงานบญชเปนหวหนาแผนกบญช (บรษทเอกชน) และไดรบเงนเดอนเพมขน มากดวย จรงๆแลวผมไดรบการเสนอใหเลอนตำแหนงกอนหนานนนานแลว แตตามระเบยบ ของประเทศเวยดนาม ผไมมสญชาตเวยดนามเปนหวหนาแผนกบญชไมได”

¡ÒÃÊÃéÒ§á¹Ç·Ò§ã¹¡ÒÃá¡é䢻ÑÞËÒเพอใหการแกปญหาของคนไรสญชาตเปนไปอยางมประสทธภาพ อาจแบงแนวทางหลกได 4

แนวทาง คอ การระบขอบเขตของปญหา (Identification) การปองกนปญหา (Prevention) การลดปญหา(Reduction) และการใหความคมครอง (Protection) แตละแนวทางมวตถประสงคทแตกตางกน ทประชมใชกระบวนการคดภายใตแนวทางหลก 4 แนวทางนเปนกรอบในการหารอ นอกจากน ผเขารวมประชมยงใหความเหนเพมเตมวาแตละแนวทางมความเชอมโยงกบแนวทางอนดวยเพราะ การระบวาใครเปนคนไรสญชาตเปนพนฐานทสำคญในการสรางแนวทางทมประสทธภาพในการปองกน และการลดภาวะไรสญชาต หรอการใหความคมครองแกคนไรสญชาต

“ผมหวงเพยงอยางเดยว คอ เมอผมตายไปแลว ผมจะไดใบมรณบตร เพอจะยนยนไดวาผมเคยมชวตอยในโลกใบน”

ความรสกของชายวยกลางคนอดตคนไรสญชาตทเพงไดรบสญชาตเวยดนามเมอเดอนกรกฏาคม พ.ศ. 2553 การทเขาไดถอสญชาตเวยดนามแลว แสดงวา จะมการออกใบมรณบตรใหกบเขาเมอเวลานนมาถง

ระบ ขอบเขตของปญหา: วธการใดทควรใชเพอใหทราบถงสถานการณ

ปญหาของคนไรสญชาตอยางครบถวน

ปองกน : เราสามารถทำอะไรไดบางเพอปองกนไมใหมคนไรสญชาตเพมขน

ลดปญหา : เราสามารถใชมาตรการใดไดบางเพอทจะขจดปญหาของ

คนไรสญชาตในปจจบน

ใหความค มครอง: เราตองทำอะไรบางเพอใหมนใจวา คนไรสญชาต

มสทธขนพนฐาน

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ4

ขนาดของปญหาและขอม ลประชากรเบองตน – สถตประชากรนควรประกอบดวย อาย เพศ ภาษา และอนๆ พนท – รายละเอยดทบอกวา กลมประชากรเหลานนอาศย อยในบรเวณใดของประเทศสาเหต – เหตททำใหประชากรเหลานนไรสญชาต หรอมความเสยง และการวเคราะหกรอบกฎหมายท เกยวของสถานะ – ระบสถานะทางกฎหมายของประชากรเหลานน โดยควรระบดวยวา เขาเหลานนไดรบการรบรองวาเปนคนไรสญชาตหรอไม

การใหความค มครอง – ระบปญหาอปสรรคทประชากร เหลานนประสบในแงการใชสทธ หรอการเขาถงบรการพนฐานของรฐ ผ มสวนไดสวนเสย – ระบวาภายใตกรอบกฎหมาย ในประเทศ และกฎหมายระหวางประเทศ ใครคอผมสวนเกยวของทควรจะรวมแกปญหาเหลานไดศกยภาพ – สงทกลมทไดรบผลกระทบและผมสวนได สวนเสยสามารถทำไดเพอรวมกนแกปญหา ทศนคต – ความคดเหนของแตละภาคสวนมอทธพล ตอการดำเนนงานเพอแกไขปญหารวมกน

¡ÒÃÃкآͺà¢μ: »ÃÐÁÇÅʶҹ¡ÒÃ³ì ¢Í§¤¹äÃéÊÑÞªÒμ ÔáÅлÃЪҡáÅØèÁàÊÕè§

บทสรปจากการประชมแสดงใหเหนวาหลายประเทศในภมภาคไดใหความสำคญกบการแกไขภาวะไรสญชาตโดยมประชากรผมความเสยงเปนหวใจของกระบวนการเหลานน อยางไรกตาม ยงคงมชองวางดานขอมลขาวสารในภมภาคนโดยมปญหาใหญคอยงขาดขอมลทางสถตทจะบงบอกถง ความรนแรงของปญหาในภมภาคน แตจากการแลกเปลยนแนวทางปฏบตทดระหวางผเขารวมประชม ทำใหเหนไดวา หลายประเทศพยายามแกไขปญหานโดยใชกลไกทหลากหลายในการชวยทำใหเหนภาพรวมของปญหา

¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐËìàªÔ§¡®ËÁÒÂกฎหมายภายในของแตละประเทศมสวนในการ

ระบสถานะไรสญชาตของบคคลไดโดยการใชนยามของคนไรสญชาตตามทระบไวในกฎหมายระหวางประเทศในกฎหมายภายในประเทศแลวสงเสรมใหเจาหนาทรฐใชนยามน เมอประเทศเวยดนามและลาวไดระบคำนยามของคนไรสญชาตในกฎหมายแลวแสดงวาหาก พบปญหาไรสญชาตในทงสองประเทศน แนวทางการแกปญหาจะสอดคลองกบกรอบกฎหมายอน ภายในประเทศ เชน การวางมาตรการในการปองกนไมใหมการไรสญชาตเกดขนตอคนรนหลง หรอแนวคดในการปกปองคมครองคนไรสญชาต

นอกจากน การพจารณาตวบทกฎหมายยงสามารถชวยใหเหนภาพปญหาโดยรวมชดเจนขนขอผดพลาดเพยงเลกนอยทเกดขนในกฎหมายสญชาตหรอความไมสอดคลองกนระหวางกฎหมายสญชาตของแตละประเทศทบคคลมความเกยวของกมสวนทำใหบคคลนนกลายเปนคนไรสญชาตได ดวยหลกการดงกลาวเราสามารถวเคราะหลกษณะของคนไรสญชาตหรอผมความเสยงได เชน ประชากรของบางประเทศจะสญเสยสญชาตโดยอตโนมตหากอาศยอยตางประเทศเปนเวลานาน หรอกลมแรงงาน ตางชาตทอาจพบวาทกคนในกลมกลายเปนคนไรสญชาตไปโดยไมรตว การวเคราะหกฎหมายลกษณะดงกลาวเปนจดเรมตนในการระบขอบเขตของปญหาการไรสญชาต สถาบนโอเพนโซไซต (Open Society Institute) ไดทำการวเคราะหตวบทกฎหมายสญชาตในหลายประเทศของทวปแอฟรกาซงทำใหเกดความโปรงใสในการดำเนนนโยบายและใชเปนเครองมอในการระบปญหาการไรสญชาตได ผเขารวมประชมครงนกแสดงความเหนวาหากมการศกษาในลกษณะดงกลาวกนาจะเกดประโยชนตอ ภมภาคนเชนเดยวกน

á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ »ÃÐà·ÈàÇÕ´¹ÒÁáÅлÃÐà·ÈÅÒÇä éºÃèØ

¤Ó¹ÔÂÒÁ “¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ô” 㹡®ËÁÒÂÊÑÞªÒμ Ԣͧ·Ñé§Êͧ»ÃÐà·ÈáÅéÇ ¡ÒÃÃкؤӹÔÂÒÁ¹Õéã¹μ ÑǺ·

¡®ËÁÒªèÇÂ㹡ÒÃÃкآͺà¢μ»ÑÞËÒáÅСÓ˹´ÁÒμðҹÍ×è¹·Õèà¡ÕèÂÇ¢éͧ

ͧ¤ì»ÃСͺËÅѡ㹡ÒÃÃкػÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ ԢͧºØ¤¤ÅËÃ×Í¡ÅØèÁª¹

ดเอกสารคำแนะนำเพมเตมเกยวกบวธการระบปญหาภาวะไรสญชาตไดท “คนไรสญชาต: กรอบการทำงานแบบวเคราะหเพอการปองกนปญหา การลด และการใหความคมครอง” (UNHCR, 2008)

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 5

ÃкػÑÞËÒ éÇ¡ÒÃà¢éÒ¶Ö§ªØÁª¹ หากการวเคราะหตวบทกฎหมายหรอวธการอนทำใหเราพบปญหาการไรสญชาต การทำงานใน

ชมชนจะชวยใหมองภาพเหนรวมและสถานการณของปญหาไดชดเจนขน หรอเราอาจจะเรมพบปญหา จากการเขาไปรวมกจกรรมของคนในชมชน เชน โครงการพฒนาชมชน หรอกจกรรม ใหความชวยเหลอ ดานกฎหมาย หากพบวามบคคลในสงคมนนๆ เปนคนไรสญชาตในระหวางดำเนนกจกรรมเหลาน ผดำเนนงานสามารถหาขอมลเพมเตมเกยวกบปญหาของพวกเขาไดทนท

เมอองคกรเอกชนในมาเลเซยใหความสนใจกบปญหาคนไรสญชาตในชมชน หลายฝายตางเหน พองวาควรรวมกนศกษาปญหานอยางจรงจงสงผลใหเกดโครงการสำรวจประชากร 10,000 ครวเรอน แตกลมประชากรลงเลทจะใหความรวมมอ “พวกเขา กลววาหากเขาเปดเผยสถานะดานสญชาตของตนแลว พวกเขาอาจจะไมปลอดภย” คณนนธณ รามาโล (Nanthini Ramalo) จากองคกรอราคอนซเมอร (ERA Consumer) ทมสวนรวมในโครงการสำรวจประชากรอธบายวา “เราจงตองหาวธการใหมโดยจดฝกอบรมเรองรทนกฎหมายและใหคำปรกษาดานกฎหมายเพอใหพวกเขาเขาใจประเดนและไวใจพวกเรา”กจกรรมลกษณะนทำใหเราทราบวา ประชากรกลมใดเปนกลมทไดรบผลกระทบจากการไรสญชาต และเราควรหาวธการแกปญหาเหลานนอยางไร

คณะกรรมการปฏบตการเพอสทธมนษยชนแหงกมพชา (Cambodian Human Rights Action Committee) ไดมการตดตามวา ภาวะไรสญชาตไดสรางปญหาแกชมชนในกมพชาอยางไรบาง โดยเรมพบปญหานเมอมการเกบขอมลของบคคลทแสดงความจำนงในการมสวนรวมในฐานะพลเมองตอศาล กมพชา หลายคนแจงวา พวกเขามปญหาในการขอหลกฐานรบรองวาเขาถอสญชาตกมพชาภายหลงจากสงครามกลางเมอง หลงจากนน จงมการจดกจกรรมเขาถงชมชนมากขนเพอทำความเขาใจกบปญหาของพวกเขาเหลานนอยางแทจรง

¢éÍÁÙÅ»ÃЪҡà บางครงเราสามารถทราบขอมลเกยวกบปญหาการไรสญชาตจากขอมลประชากรทรฐบาลใชใน

การวางแผนพฒนาประเทศ การสำรวจสำมะโนประชากรทเกดขนตามกรอบเวลาทแนนอน (ในประเทศ ไทย มการสำรวจทก 10 ป) อาจมขอมลเกยวกบสญชาตทอาจบอกไดวามปญหาการไรสญชาต หรอมกลมเสยงทจะไรสญชาตหรอไม ทงนยเอนเอชซอารและกองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA)ไดมขอตกลงทจะทำงานรวมกนเพอใหความชวยเหลอดานวชาการ ขอมลขาวสารแกรฐบาลประเทศ ตางๆ ในการปรบคำถามทใชในการสำรวจสำมะโนประชากรเพอใหสามารถระบปญหาการไรสญชาตในประเทศนนๆได โดยประเดนทควรใหความสำคญคอการเกบขอมลเกยวกบสญชาตผานการสำรวจ สำมะโนประชากรตองเปนขอมลทนาเชอถอและตรวจสอบได ในระหวางการประชมเสวนามผรวมประชมหลายทานไดกลาวแสดงความสนใจทจะทำการศกษานในการสำรวจประชากรทจะเกดขนครงตอไป หลายทานอางองถงฐานขอมลดานอนๆ ดวย เชน ขอมลประชากร และฐานขอมลเพอการ เลอกตง

นายอนโทนโอ กเตอเรส (António Guterres) ขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต

(United Nations High Commissioner for Refugees) และนางโธรายา อาเมด โอเบด (Thoraya Ahmed Obaid) ผอำนวยการใหญ

กองทนประชากรแหงสหประชาชาต (United Nations Population Fund –

UNFPA) หลงจากลงนามในขอตกลงทจะทำงานรวมกน เมอเดอนเมษายน พ.ศ. 2551 ขอตกลงระบวา ทงสององคกรจะรวมกนทำงานมากขนใน

หลายประเดนรวมถงเรองภาวะไรสญชาต [UNHCR/S. Hopper]

á¹Ç·Ò§¡Òû ÔºÑμ Ô·Õè Õ á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ ËÅѧ¨Ò¡¾º»ÑÞËÒËÅÒÂÍÂèҧ㹡ÒÃÊÓÃǨ¢éÍÁÙŤÃÑÇàÃ×͹ ͧ¤ì¡Ã¾Ñ²¹ÒàÍ¡ª¹ã¹»ÃÐà·ÈÁÒàÅà«ÕÂÖ§à»ÅÕè¹ÇÔ¸Õ¡Ò÷ӧҹà»ç¹¡ÒÃÊÃéÒ§¤ÇÒÁμÃÐ˹ѡáÅдÓà¹Ô¹â¤Ã§¡ÒÃà¢éÒ¶Ö§ªØÁª¹à¾×èÍãËé¤ÇÒÁÃÙéá¡è

ªØÁª¹·Õèä éÃѺ¼Å¡ÃзºáÅÐà¡çº¢éÍÁÙÅ

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ6

¡ÒÃÊÓÃǨ วธการทจะเกบขอมลไดโดยตรง คอ การทำการสำรวจเพอหาวา บคคลใดเปนคนไรสญชาต หรอ

ผใดมความเสยงทจะเปนคนไรสญชาตบาง การพฒนาแบบสอบถามเพอการนโดยเฉพาะจะทำใหเราระบ ไดอยางชดเจนวา ลกษณะทางประชากรของคนเหลานเปนอยางไร รวมทงไดขอมลทางสถตดานอนทเกยวของ และขอมลเชงคณภาพดวย มการพสจนแลววา วธการนเปนวธทมประสทธภาพมาก และเปน แนวทางปฎบตทดแนวทางหนงทนำเสนอในการประชมครงน

สองพนองอดตคนไรสญชาต แสดงหลกฐานสำคญ ทรบรองวา พวกเขาไดรบสญชาตเวยดนามแลว การสำรวจขอมลโดยละเอยดเปนพนฐานสำหรบการวางแผน และดำเนนการตามนโยบายในการให สญชาตแกอดตคนไรสญชาตทอาศยอยในประเทศ

เวยดนามเปนเวลานาน

[UNHCR/K. McKinsey]

ในประเทศเวยดนาม การสำรวจขอมลสงผลใหรฐมนโยบายในการใหสญชาตแกอดตผลภยเชอสายกมพชาโดยการสำรวจใหขอมลทเปนปจจบนและถกตองเกยวกบกลมคนเหลานน สวนในประเทศไทยมการสำรวจขอมลเกยวกบชาวไทยภเขาทอาศยอยตามแนวชายแดนซงทำใหทราบวา มประชากร มากนอยเพยงใดทประสบปญหาการไรสญชาต และขอมลจากการสำรวจยงบอกไดดวยวาการทคนเหลานนไมมสญชาต พวกเขาประสบปญหาในการเขาถงบรการพนฐานของรฐอยางไร นอกจากนยงมการสำรวจในหลายประเทศโดยยนเซฟ และองคกรอนซงพบวา การจดทะเบยนเกดเปนสงสำคญมาก จงสรปไดวาขอมลทไดจากการสำรวจนนมประโยชนมากในการหาแนวทางแกปญหา

วตถ ประสงค – วางเปาหมายใหชดเจนวา ตองการทราบเรองอะไรบาง การสำรวจนนมวตถประสงค เพอจะทราบวาใครเปนคนไรสญชาตเทานน หรอตองการทราบขอมลอนๆ เกยวกบพวกเขาดวย เชน ชวตความเปนอย ศกยภาพ ฯลฯ

ศกยภาพ – การสำรวจเปนงานทใชคนจำนวนมาก ผวจยควรกำหนดวธการเกบขอมล การจดเกบ รวบรวบขอมล การประมวลผล และการวเคราะหผลการสำรวจ การหาแหลงทนทหลากหลายกเปน วธหนงในการเพมศกยภาพของทมงานได

ชดเจน – ในการสำรวจ ควรประเมนวาหนวยงานมศกยภาพเพยงใด และวางเปาหมายในการสำรวจ ทชดเจนเพอใหไดผลลพธทดทสด ควรมการกำหนดกลมประชากรเปาหมายและพนทการสำรวจ แบบสอบถามตองมการจดทำเปนอยางด และทดสอบแลววาคำถามในแบบสำรวจจะทำใหไดขอมลทตองการและจะเปนประโยชน อยางแทจรง

นำไปใชไดจรง – คำนงถงอปสรรคในการลงพนททอาจทำใหไมสามารถทำการสำรวจได อปสรรค ดงกลาวอาจจะเปนสภาวะแวดลอม เชน สภาพอากาศ ภมประเทศ ในบางกรณอาจตองมลามแปล ภาษาหรอวฒนธรรมเดนทางไปดวย ควรเผอเวลาใหผตอบแบบสอบถามมเวลาทจะตอบและไมแจกแบบสอบถามขณะทพวกเขาเหลานนกำลงทำงานอยางเรงดวน

¢éͤÇþԨÒóÒ㹡ÒÃÇҧἹ¡ÒÃÊÓÃǨ

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 7

¡ÒÃÊÓÃǨ¢éÍÁÙÅà¡ÕèÂǡѺªÒÇà¢Òã¹»ÃÐà·Èä·Â กระทวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยรวมกบยเนสโกไดดำเนนโครงการสำรวจขอมล ระหวาง

ป พ.ศ. 2548-2549 เพอศกษาอตราการไรสญชาต และผลกระทบของภาวะไรสญชาตตอชมชนชาวเขา โครงการขนาดใหญนเกบขอมลจากประชากรเกอบ 65,000 คน จาก 12,000 ครวเรอน ใน 192 หมบานในจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน

โครงการนมอปสรรคมากมาย คณอมนดา เฟลม (Amanda Flaim) จากยเนสโก ประจำประเทศไทยเลาวา เจาหนาทโครงการใหความสำคญกบแบบสอบถามมาก “การทดสอบโดยละเอยดสำคญมาก เราตองมนใจวา แบบสอบถามจะเปนเครองมอชวยเราตอบปญหาทตงไวได ในขณะเดยวกน เราตองระวงไมใหชาวบานเกดความคาดหวงมากเกนไป เพราะโครงการนเปนเพยงแคการสำรวจขอมลเทานน” คณอมนดากลาวเพมเตมดวยวา “ปญหาใหญอกอยางหนงทเราพบคอเรองภาษา ชมชนเปาหมายมความหลากหลายมาก เราจำเปนตองมลามท

แปลภาษาชนเผาไดหลายภาษา”

เจาหนาทตองเกบขอมลภายใตแสงเทยนเพราะกลมเปาหมายจำนวนมากมเวลาวางเฉพาะตอนเยนเทานน เนองจากพวกเขาตอง ทำงานตลอดเวลากลางวน [UNESCO/Peerayot Sidonrusmee]

ผลการสำรวจยนยนสมมตฐานทวาชาวเขาจำนวนมากเปนคนไรสญชาต โดยพบวา ผตอบแบบสอบถาม รอยละ 38 ไมไดถอสญชาตไทย นอกจากคนไรสญชาตจะมขอจำกดทางกฎหมายหลายประการแลว พวกเขายงไมมสทธเลอกตง ผลการสำรวจยงชใหเหนวา คนไรสญชาตประสบปญหามากมายในการเขาถงการบรการ

พนฐานของรฐ ผไมมสญชาตไทย รอยละ 99 ไมไดรบบรการดานสาธารณสข และรอยละ 25 ไมสามารถเขาถง บรการดานสนเชอได สวนดานการศกษา คนไรสญชาตมโอกาสในการศกษานอยกวาผมสญชาตไทยคดเปนรอยละ 73 ในระดบประถมศกษา และรอยละ 98 ในระดบอดมศกษา อยางไรกตาม พบวาอตราการไดรบการศกษาของชาวเขาดขนสำหรบคนรนหลง

คณมาด สวรรณสร สำนกพฒนาสงคม กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กลาววา “ขอมล

ทไดจากการสำรวจชวยในการตดสนใจเชงนโยบาย ทงในระดบทองถน ระดบอำเภอ และระดบประเทศ ตอนนเราสามารถใชขอมลทไดจากการสำรวจในการวางแผนโครงการเพอพฒนาชวตความเปนอยของคนในชมชนนได” ในป พ.ศ. 2553 ทมงานไดกลบไปสำรวจขอมลเกยวกบกลมเปาหมายเดมอกครง และขยายขอบเขตในการสำรวจใหครอบคลมเพมขน 89 หมบานในจงหวดตากและกาญจนบร ยเนสโกคาดวาจะเผยแพรผลการสำรวจครงท 2 นไดในป พ.ศ. 2554 ซงจะแสดงใหเหนประสทธภาพของโครงการทรฐบาลไดดำเนนการเพอแกปญหาการไรสญชาตและผลกระทบตอกลมคนเหลาน

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ8

ÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ ÔáÅФÇÒÁàª×èÍÁ⧡Ѻ»ÃÐà ç¹Í×è¹การประชมครงนไดนำผทมความสนใจรวมกนในปญหาการไรสญชาตอนเปนแกนของสทธ

มนษยชนทหลายฝายควรใหความสนใจไดมาพบกน ทงน ผรวมประชมตางมประสบการณตรงวา ภาวะไรสญชาตเกดขนไดอยางไร และกระทบตอบคคลและชมชนอยางไรบาง ในระหวางการหารอ ผเขารวมประชมพบวา ปญหาการไรสญชาตมประเดนทแตกตางกน และมความละเอยดออน ทำใหสรปได อยางชดเจนวา ภาวะไรสญชาตเกยวของกบประเดนอนๆ อก ไมวาจะเปนเรองผหญง เดก การยายถนฐาน การคามนษย การพฒนาชมชน หรอแมกระทงเรองความมนคง

การยอมรบวา ปญหาการไรสญชาตมกจะเชอมโยงกบประเดนอนและยงมปญหาอนอกมากมายทเกยวของกน อาจสงผลใหการแกปญหาเหลานนไดอยางมประสทธภาพมากขน การทปญหาไรสญชาตมความเชอมโยงกบเรองอนๆ อาจเปนโอกาสหนงทจะมการหยบยกเรองนขนหารอในเวทใหมๆ เชน ในกระบวนการทำงานของคณะกรรมาธการอาเซยนวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธสตรและสทธ เดก (ASEAN Commission for the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children – ACWC) ทอาจมแนวคดใหมเกดขน หากหลายฝายรวมพจารณาปญหาการไรสญชาตและถกประเดนเพอหาแนวทางการแกปญหารวมกนอาจทำใหเหนประเดนปญหาในรายละเอยด และนำไปสการแกปญหาใหมความกาวหนาไปอกระดบหนงได นอกจากน การทหนวยงานระดบภมภาคใหความสนใจในปญหาไรสญชาตยงจะทำใหแหลงทนสนใจทจะใหการสนบสนนโครงการดานอนทเชอมโยงกนดวย

การมองปญหาไรสญชาตดวยมมมองใหมอาจทำใหการนำเสนอความลำบากในการดำเนนชวตของคนไรสญชาตเปนทเขาใจของฝายตางๆ มากขน ทำใหพวกเขาตระหนกรและสนบสนนการแกปญหามากขนประเดนสดทายทเหนไดชดระหวางการประชมเสวนา คอ เนองจากปญหาการไรสญชาตสงผลกระทบตอชวตบคคลหลายดาน ผเขารวมประชมจงมาจากหนวยงานทหลากหลาย และมศกยภาพทแตกตางกน การแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางหนวยงานเหลานนจะทำใหการแกปญหามประสทธ ภาพมากขน

ผหญงหลายคนกลายเปนคนไรสญชาตเพราะการแตงงานกบชาวตางชาตไมเกดขนตามทวางแผนไว พวกเธอจงประสบความลำบากเมอกลบไปใชชวตในประเทศเวยดนามโดยไรสญชาต ปจจบน สวนหนงของผหญงเหลานไดกลบมามสญชาตเวยดนามดงเดมพวกเธอจงมชวตทดขน กรณดงกลาวแสดงใหเหนวา ภาวะไรสญชาตเชอมโยงกบประเดนอน เชน การยายถนฐาน สทธสตร และสทธเดก [UNHCR/K.McKinsey]

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 9

¡Òûéͧ¡Ñ¹: ¢ Ñ´»ÑÞËÒ·Õèμ é¹àËμ Øâ´Â੾ÒÐÍÂèÒ§ÂÔ觻ÃÐà 繡ÒÃÂéÒ¶Ôè¹ ¼ÙéËÞÔ§ áÅÐà ç¡

เปนททราบกนดวา การปองกนดกวาปลอยใหเกดปญหาขนแลวตามแกไขภายหลง ในบรบท ภาวะไรสญชาต การปองกนคอการขจดสาเหตททำใหบคคลกลายเปนคนไรสญชาต โดยทวไปเพยงแค กำหนดมาตรการคมกนในตวบทกฎหมายหรอระเบยบการเพยงเลกนอยกสามารถปองกนปญหาไดแลว ทงน การปองกนเปนการจดการกบปญหาอยางตรงจด และมประสทธภาพมากทสด เพราะหากปองกนได กจะไมมใครตองประสบความลำบากแมเพยงชวคราวอนมสาเหตมาจากการตกอยในสถานะไรสญชาต

หลายประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมการแกกฎหมาย และดำเนนนโยบายเพอขจดตนตอของปญหาการไรสญชาต และมการระบกลมเสยงทจะกลายเปนคนไรสญชาต เชน ผยายถนฐาน ผหญง และเดก พรอมกนนกมการดำเนนโครงการเฉพาะเพอชวยบรรเทาความลำบากของพวกเขาดวย

¼Ùéâ¡ÂéÒ¶Ôè¹°Ò¹หลายประเทศในภมภาคประสบความสำเรจในการดำเนนการเพอหลกเลยงปญหาการไรสญชาต

ทเกดจากการยายถนฐาน ดงเชน ประเทศอนโดนเซยทมการแกไขกฎหมายสญชาต เมอป พ.ศ. 2549 โดยมการระบวา ประชากรจะไมสญเสยสญชาตของตนไปแมจะไดยายไปพำนกทตางประเทศเกนกวา 5 ปหากการสญเสยสญชาตอนโดนเซยนนจะทำใหบคคลกลายเปนคนไรสญชาต ขอกฎหมายนเปนสงคมกนทสำคญมากสำหรบชาวอนโดนเซย เพราะอนโดนเซยเปนประเทศหนงทมประชากรจำนวนมาก ยายถนฐานไปทำงานในตางประเทศ

หากผยายถนตองการเปลยนสญชาต พวกเขากสามารถขอแปลงสญชาตไดตามระเบยบและกระบวนการของประเทศปลายทางทตนอาศยอย ในกรณน บคคลอาจตองเพกถอนสญชาตเ ดมเ พอหลกเ ลยง การถอสองสญชาต อยางไรกตาม เพอปองกนไมใหเกดสภาวะการไรสญชาต หลายประเทศในภมภาคนจะอนญาตใหบคคลถอนสญชาตไดกตอเมอพวกเขาไดถอสญชาตใหมแลว

ประเทศไทยมโครงการพสจนสญชาตกลมแรงงานขามชาตทไมมเอกสารหลกฐานการเขาเมองโดยมการทำบนทกความเขาใจกบประเทศตนทางของแรงงานขามชาตเหลานน ประกอบดวย ประเทศ ลาวประเทศกมพชา และประเทศพมา หลงจากผานกระบวนการพสจนสญชาตแลว แรงงานเหลานนจะไดรบหลกฐานยนยนวา เขาถอสญชาตอะไร มาตรการลกษณะนมสวนในการปองกนไมใหเกดการไรสญชาต และมผลดอกอยางคอเปนการปองกนไมใหบตรหลานของแรงงานเหลานนตองกลายเปนคนไรสญชาตดวย

ขอดอกดานหนงของการพสจนสญชาตคอการเปนจดเรมตนของโครงการความรวมมอเรองอนตามมาดวย เชน คณะนตศาสตรของมหาวทยาลยในประเทศไทยและประเทศลาว ไดรวมกนดำเนนโครงการเพอคนหาวา มประชากรผยายถนกลมอนอกหรอไมทอาจไดรบประโยชนจากกระบวนการพสจนสญชาตโดยตรงกบหนวยงานของรฐ ในระหวางการประชม มผเสนอความเหนวาจะเปนไปได หรอไมทจะขยายขอบเขตของโครงการนใหมการศกษาความเปนอยของแรงงานจากประเทศพมาดวย

á¹Ç·Ò§¡Òû ÔºÑμ Ô·Õè Õ á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ áç§Ò¹ÂéÒ¶Ô蹡ÇèÒ 400,000 ¤¹

ã¹»ÃÐà·Èä·Âä´éÃѺ¡ÒÃÂ×¹ÂѹʶҹÀÒ¾áÅÐä éÃѺàÍ¡ÊÒÃáÊ´§ÊÑÞªÒμ ÔμÒÁâ¤Ã§¡ÒÃ

¾ÔÊÙ¨¹ìÊÑÞªÒμ Ô¼èÒ¹¤ÇÒÁÃèÇÁÁ×ÍÃÐËÇèÒ§ÃÑ°ºÒÅä·Â ¡ÑºÃÑ°ºÒÅ¡ÑÁ¾ÙªÒ ÃÑ°ºÒÅÅÒÇ áÅÐÃÑ°ºÒžÁèÒ

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ10

ผเสยหายจากการคามนษยอาจรตวภายหลงวา เอกสารประจำตวของ

พวกเขาสญหายหรอโดนทำลายไปแลว ทำใหพวกเขาไมมหลกฐานประจำตวเพอ

ยนยนตวตนและสญชาตของพวกเขา สถานการณนเปนตวอยางหนงของบคคลท

มความเสยงสงทจะกลายเปนคนไรสญชาต

ในขณะเดยวกน คนไรสญชาตมกจะดำรงชวตอยอยางลำบากและมก

จะโดนกดขขมเหงมากขน โดยทวไปคนไรสญชาตไมสามารถเขาสกระบวนการ

ยายถนฐาน “โดยปกต” ได พวกเขาตองพงวธการนอกระบบ จงมความเสยงสง

ทจะไดรบความเสยหายจากการคามนษย

การปองกนการไรสญชาตในบรบทของการคามนษยทำไดยากมาก เพราะผทตกอยในสถานการณ ดงกลาวมกจะไมมหลกฐานเอกสารทระบตวตนของพวกเขา จงไมมอะไรยนยนไดวา เขาถอสญชาตใดกระบวนการพสจนสญชาตในประเทศไทยเปนวธการหนงทจะแกปญหานได อนง รฐบาลเอเชยหลายประเทศไดแสดงความจำนงทจะใหความรวมมอในการพสจนตวตนและสญชาตของผเสยหายจากการคามนษยภายใตกรอบการประชมระดบรฐมนตรวาดวยการลกลอบขนคนขามชาต การคามนษย และอาชญากรรมขามชาตทเกยวของ (Bali Ministerial Conference on People Smuggling, Trafficking in Persons and Related Transnational Crime) หรอ “กระบวนการบาหล” (Bali Process) และภายใตพธสารเพอปองกน ปราบปราม และลงโทษผกระทำการคามนษยโดยเฉพาะผหญงและเดก (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, especially women and children) ดวย

¼ÙéËÞÔ§ทกประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนภาคของอนสญญาวาดวยการขจดการเลอก

ปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women – CEDAW) อนสญญานเปนเครองมอสำคญในการขจดการเลอกปฏบตตอสตร สงผลให หลายประเทศใหสทธในการถอสญชาตแกทงหญงและชายอยางเทาเทยมกน ปจจบน ผหญงทกคนในภมภาคนมสทธสงผานสญชาตของตนใหแกบตรไดเชนเดยวกบผเปนบดา การปรบเปลยนนทำใหลด

ความเสยงของเดกแรกเกดไมใหเปนคนไรสญชาตไดเปนอยางมาก หลายประเทศไดวางมาตรการเพอปองกนไมใหผหญงสญเสยสญชาตหากแตงงานหรอหยาราง

กบชาวตางชาตดงเชนในประเทศเวยดนามทผหญงมแนวโนมทจะแตงงานกบชาวตางชาตมากขนในอดตการไรสญชาตเกดขนเพราะฝายหญงตองเพกถอนสญชาตเดมของตนกอนเพอทจะถอสญชาตตามสามทเปนชาวตางชาต แตในบางกรณไมไดมการแตงงานเกดขน ทำใหผหญงเหลานนสญเสยสญชาต เดมแตไมไดรบสญชาตใหม เพอปองกนไมใหเกดปญหาน ประเทศเวยดนามไดแกกฎหมายสญชาตเมอปพ.ศ. 2551 โดยกฎหมายใหมนนระบใหผหญงชาวเวยดนามทเคยสญเสยสญชาตสามารถขอกลบมาถอสญชาตเวยดนามไดอกครง

เพอใหสอดคลองกบอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ ไดมการยกเลกกฎระเบยบ

ทเปนการเลอกปฏบตตอสตรเรองสทธในการถอสญชาตมากขน โดยมการแกกฎหมายในหลายประเทศดวยเหตผลดงกลาว สตรจำนวนหนงจงสามารถ

กลบมาถอสญชาตเดมไดอกครง [UNHCR/C.Doan]

¡ÒäéÒÁ¹ØÉÂì ¡ÒÃäÃéÊÑÞªÒμ Ô¡ÒäéÒÁ¹ØÉÂì ¡ÒÃäÃéÊÑÞªÒμ Ô

à ç¡áÅÐàÂÒǪ¹ ในภมภาคนไดมความพยายามหาวธจะททำใหเดกทกคนทเกดมามสญชาตเพอเปนการปองกนปญหาเดกไรสญชาต ดงเชนทเกดขนแลวในหลายประเทศกคอการวางมาตรการปองกนในกรอบกฎหมายสญชาตโดยระบวา หากพบเดกถกทอดทง (กรณไมท ร าบ ว า ผ ใ ห ก ำ เ น ด ขอ ง เ ด ก ค อ ใ ค ร ) เดกคนนนสามารถขอสญชาตได ในหลายประเทศมการใหสญชาตกบเดก หากทงพอ และแมของเดกเปนคนไรสญชาต เปนผอย

อาศยถาวร หรอเกดในประเทศนน หรอไมทราบวาพวกเขาควรถอสญชาตใด มาตรการนเปนการปองกน ไมใหมการสบตอภาวะไรสญชาตจากคนรนหนงไปสรนตอไป

อยางไรกตาม มาตรการเหลานไมสามารถรบรองไดวา ในภมภาคนจะไมมเดกแรกเกดกลายเปนคนไรสญชาต แตรฐจะ ทำใหเปนอยางน นไดหากทำตามสงทรฐธรรมนญประเทศมาเลเซยระบไว กลาวคอ ประเทศมาเลเซยจะใหสญชาตมาเลเซยแกเดกทเกดในอาณาเขตมาเลเซยหากเดกนนจะกลายเปนคนไรสญชาต มาตรการดงกลาวเปนทยอมรบทวโลก และรฐกวา 100รฐไดยอมรบวาหลกการนเปนภาระหนาทขอหนงของรฐภายใตกรอบกฎหมายระหวางประเทศ

การสงเสรมใหมการเขาถงการจดทะเบยนเกดเปนมาตรการหนงทมประสทธภาพมากในการปองกนปญหาเดกไรสญชาต ใบเกดเปนเอกสารสำคญทระบวา เดกคนนนเปนบคคลตามกฎหมาย และ รบรองขอเทจจรงอนเกยวกบเดก เชน สถานทเกด ชอบดา และชอมารดา ซงเปนสงสำคญในการระบสญชาตของเดกภายใตกฎหมายวาดวยสญชาตของประเทศทเกยวของ ยนเซฟระบวา มเดกแรกเกดกวา

51 ลานคนทวโลกไมไดรบการจดทะเบยนเกด เนองจากการจดทะเบยนเกดเปนเรองทสำคญมากสำหรบเดก ในชวงหลายปทผานหลายฝายในภมภาคจงมการพยายามผลกดนใหมการแกปญหานรวมกนแรงผลกดนนมสวนทำใหการปองกนปญหาเดกไรสญชาตมประสทธภาพยงขน

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 11

ขอกฎหมายทเปนไปไดในทางปฏบต – การแกไขกฎหมายในประเทศฟลปปนสพยายามแกอปสรรคทางสงคมเกยวกบการจดทะเบยนเกด โดยใหเดกทเกดนอกสมรสใชนามสกลตามบดาได ไมวาบดา ของพวกเขาจะอยในสถานะโสดหรอแตงงานแลวขนตอนทเขาใจและเขาถงงาย – ปจจบนการจดทะเบยนเกดในประเทศกมพชาไมตองเสยคาธรรม- เนยม หากทำการแจงเกดภายใน 30 วน และถาลงทะเบยนลาชา กเสยคาปรบเพยงเลกนอยเทานน ศกยภาพทเพยงพอ – การใชระบบคอมพวเตอรในระบบทะเบยนราษฏรในประเทศไทยทำให ลงทะเบยนเกดไดงายและรวดเรวขน นอกจากน ยงมการรเรมโครงการความรวมมอกบโรงพยาบาล เพอสงเสรมการจดทะเบยนเกดถวนหนาดวย การเขาถงช มชนกลมเสยง – คณะกรรมการพทกษสทธเดกเสนอใหประเทศบรไนใช “หนวยแพทย เคลอนท” เพอใหบรการจดทะเบยนเกดแกชมชนทอยหางไกล

¤ÇÒÁÊÓàÃç¨ éÒ¹¡Òè´·ÐàºÕ¹à¡Ô´

“วธการทงายและมประสทธภาพมากทสดในการจดการกบปญหาไรสญชาตคอ การปองกนไมใหเกดภาวะไรสญชาตขน สวนวธการทเปนหลกประกนไดดทสดคอ การใหบคคลมสญชาตตามประเทศทเกด หากบคคลนนไมสามารถมสญชาตอนใดไดเลย”

คำแถลงการณรวมระหวางขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต อนโทนโอ กเตอเรส และขาหลวงใหญสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต หลยส อารบวร (Louise Arbour) ในเอกสาร “โลกทซอนอยของคน ไรสญชาต” (The hidden world of the stateless), 2007

á¹Ç·Ò§¡Òû ÔºÑμ Ô·Õè Õ á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ ÃÑ°¸ÃÃÁ¹ÙÞáËè§Ê˾ѹ¸ÃÑ°ÁÒàÅà«ÕÂ

ÃкØÇèÒ à ç¡·Õèà¡Ô´ã¹»ÃÐà·ÈÁÒàÅà«ÕÂáÅÐ “äÁèãªè»ÃЪҪ¹¢Í§»ÃÐà·ÈÍ×è¹ã´”

à»ç¹»ÃЪҡÃμÒÁ¡®ËÁÒ¢ͧÁÒàÅà«ÕÂ

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ12

¡Òû¯ÔÃÙ»¡®ËÁÒÂà¾×èÍÃͧÃѺ¡Òè´·ÐàºÕ¹à¡Ô´¢Í§¡ÅØèÁ·Õè àÊÕè§μ èÍÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹»ÃÐà·Èä·Â

การเขาถงการจดทะเบยนเกดมกจะมความเหลอมลำ โดยอตราการครอบคลมพนทมกจะแตกตางกนไมเพยงแตระดบประเทศเทานน แตมความไมเทาเทยมกนระหวางแตละพนทในประเทศเดยวกนดวย คนบางกลมมแนวโนมทจะละเลยขนตอนการจดทะเบยน และกลมคนทไมไดจดทะเบยนเกดนมกจะเปนชนกลมนอยทอาศยอยในชนบทหางไกล หรอเปนผยายถนฐาน หรอผลภย ดงนน หากจะทำใหมการจดทะเบยนเกด ถวนหนา ไดนน ตองใหความสนใจกบกลมคนเหลานเปนพเศษดวย

ดงกรณของประเทศไทย ทรฐบาลใหความสำคญกบการจดทะเบยนเกดมากจนทำใหมการแกไขพระราชบญญตทะเบยนราษฎรในป พ.ศ. 2551 เนองจากกฎหมายฉบบเดมเปนอปสรรคทำใหเดกบางคนไมสามารถจดทะเบยนเกดตามกฎหมายได ทเหนไดชดเจนคอเดกทพอแมเปนผยายถนฐานโดยไมปกตหรอม สถานะการยายถนฐานไมชดเจน กลมทไดรบผลกระทบตามหลกการนคอ ผยายถนฐานโดยไมมการลงทะเบยน และผอาศยในสถานทพกพงชวคราวตามแนวชายแดน

กฎหมายฉบบใหมรบรองใหเดก ทกคน ทเกดในประเทศไทยจดทะเบยนเกด และรบใบเกดทออก โดยราชการไทยได ไมวาบดามารดาของพวกเขาจะถอสญชาตใด และอาศยอยในประเทศไทยในสถานะใด ดวยแนวคดพนฐานน ทำใหทางการไทยสามารถออกใบเกดใหกบเดกบางกลมทไมสามารถจดทะเบยนเกดใหไดในอดต โดยไดเรมครอบคลมไปถงเดกทเปนบตรของผหนภยสงครามดวย

การแกไขพระราชบญญตทะเบยนราษฎรฉบบใหมลาสดน เปนสวนหนงของความพยายามทจะปรบปรง ระบบทะเบยนราษฎรของไทยใหทกคนจดทะเบยนเกดได สงสำคญอกประการหนงคอ พระราชบญญตสญชาตฉบบใหมทมผลบงคบใชเมอป พ.ศ. 2551 เชนเดยวกบ พ.ร.บ. ทะเบยนราษฎรทระบใหเดกทเกดจากบดาสญชาตไทยถอสญชาตตามบดาไดแมวาเดกนนจะเปนบตรนอกสมรสกตาม การแกไขกฎหมายตามทกลาวมาขางตนสง ผลใหใน เดอนธนวาคม 2553 ประเทศไทยไดยกเลกขอสงวนทเคยตงไวตอขอ 7 ของอนสญญาวาดวยสทธเดกซงเกยวของกบทงสทธในการได รบการจดทะเบยนเกด และสทธในการมสญชาตของเดก

“การจดทะเบยนเกดเปนสทธทเดกทกคนควรไดรบและมความสำคญมากสำหรบเดกทกคน เพราะเปน

การออกหลกฐานประจำตวฉบบหลกทยนยนชอ

อาย สถานทเกด และบดามารดาของเดกอยางเปน ทางการ เอกสารนยงเปนหลกฐานสำคญในการปองกนไมใหเดกประสบปญหาไรสญชาตไดอกดวยหากมการออกเอกสารนใหกบทกคนทนทอยางเปน

ระบบ เนองจากรฐสวนใหญใหสญชาตแกเดกตาม

สญชาตของบดามารดา และ/หรอสถานทเกดของเดก อยแลว”

คณอมาล แมคคอย (Amalee McCoy) ผเชยวชาญดานการคมครองสทธเดก ยนเซฟ สำนกงานสวน

ภมภาคเอเชยตะวนออกและแปซฟก

เจาหนาทผดงครรภในหองคลอดของโรงพยาบาลแหง

หนงในจงหวดอดรธาน กำลงกรอกขอมลเกยวกบเดก แรกเกดในใบรบรองการใหกำเนด บดามารดาหรอญาตของ

เดกแรกเกดนนสามารถใชใบรบรองนไปยนขอจดทะเบยนเกดและรบใบเกดใหแกเดก ณ ทวาการอำเภอเพอใหมการ

บนทก และออกใบเกดใหเดกตอไป[UNICEF Thailand/Athit Perawongmetha]

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 13

â¤Ã§¡ÒÃóç¤ì¨´·ÐàºÕ¹à¡Ô´¶éǹ˹éÒã¹»ÃÐà·È¡ÑÁ¾ÙªÒเมอประมาณสบปกอน เพยงรอยละ 5 ของประชากรกมพชามใบรบรองการเกดทงทเอกสารประจำตวน

เปนสงสำคญในการยนยนตวตนและสญชาตของแตละคน แตเอกสารของคนสวนใหญสญหายไประหวางภาวะสงคราม เพอเปนการแกปญหาน กระทรวงมหาดไทยของประเทศกมพชาไดออกกฎกระทรวง (เลขท 103) เพอกำหนดกรอบในการจดทำทะเบยนราษฏรขนใหม โดยขณะนนมการตงเปาไววา จะลงทะเบยนเกดใหกบ ทกคนทวประเทศภายในป พ.ศ. 2548

เพอใหสามารถดำเนนการไดตามเปาหมายดงกลาว รฐบาลกมพชาไดดำเนนงานรวมกบธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชย (Asian Development Bank) องคการแพลน อนเตอรเนชนแนล (Plan International) และยนเซฟ

โดยมการสนบสนนดานวชาการและงบประมาณจากองคกรเหลานน รฐบาลไดเปดตวโครงการรณรงคนโดยการฝกอบรมเจาหนาทกวา 13,000 คน และมการลงพนทเพอลงทะเบยนคนทกคนทวประเทศ ดวยแรงผลกดนจากหลายฝาย โครงการสามารถจดทะเบยนราษฎรไดถง 7 ลานคนภายในชวง 10 เดอนแรกของโครงการ ปจจบน

ธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชยคาดวา ประชากรกมพชารอยละ 90 ไดรบการลงทะเบยนแลว

คณยม ซาม ออล (Yim Sam Ol) ผอำนวยการฝายสถต สำนกทะเบยนราษฎร กระทรวงมหาดไทย ของประเทศกมพชา กลาววา สงสำคญอยางหนงททำใหโครงการนประสบความสำเรจเปนอยางดคอ การสราง

แรงจงใจในการจดทะเบยน “ประชาชนไมตองเสยคาธรรมเนยมในการออกใบรบรองการเกดผานหนวยเคลอนท และกจกรรมสรางความตระหนกกชวยทำใหประชาชนเขาใจถงความสำคญของใบรบรองการเกดนมากขน”

ในอดตประชาชนไมใหความสำคญตอการจดทะเบยนเกดโดยเฉพาะอยางยงผทอาศยอยในพนทชนบทหางไกลแตในระหวางการรณรงค “ประชาชนไมเพกเฉยตอการจดทะเบยนเกดอกตอไป เพราะหนวยเคลอนทเขาไปใหบรการจดทะเบยนแกพวกเขาถงบาน” นอกจากน ธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชยยงใหสนนำใจแกอาสาสมครทใหความชวยในการลงทะเบยนใหกบประชากรทก 100 คนดวย

[ภาพบน: UNICEF Cambodia;

ภาพลาง: Plan Cambodia]

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ14

¡Òûéͧ¡Ñ¹â´Â¡ÒÃÊÃéÒ§¤ÇÒÁÃèÇÁÁ×͡Ѻ ËÅÒÂÀÒ¤Êèǹ

ผรวมการประชมมความเหนวา หลายหนวยงานสามารถทำงานรวมกนเพอแกปญหาการไรสญชาตได เพราะแตละทานตางมาจากหลากหลายหนวยงาน ทงสวนราชการ และองคกรเอกชน ทตองการแกปญหาน การประชมแสดงใหเหนวา มหนวยงานทมความเชยวชาญหลายดานในภมภาค ทงงานวชาการดานกฎหมายสญชาต ดานเทคนคการสำรวจขอมลในพนท และดานการใหความชวยเหลอแกคนไรสญชาต

หากมการทำงานรวมกนระหวางหลายหนวยงานตามความเชยวชาญเฉพาะทแตกตางกน จะทำใหมการแกปญหาอยางรอบดานมากขน ทงน อาจเปนการรวมมอระหวางหนวยงานในเครอขายเดมทมอยแลว แตมการกำหนดแนวทางใหมในการทำงานรวมกนกได

à¤Ã×Í¢èÒ·Õèà¡ÕèÂÇ¢éͧปญหาการไรสญชาตเปนประเดนทหลายเครอขายในเอเชยตะวนออกเฉยงใตใหความสนใจ

โดยในมมมองดานสทธมนษยชน การไรสญชาตเปนสวนหนงในกรอบการทำงานของคณะกรรมาธการระหวางรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน (ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights – AICHR) และคณะกรรมธการสทธมนษยชนอาเซยนวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธสตร และสทธเดก (ASEAN Commission for the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children – ACWC) เครอขายคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และเครอขายองคกรพฒนาเอกชนดานสทธมนษยชนและการพฒนา (Asian Forum for Human Rights and Development – Forum-Asia) ผรวมประชมเสนอวา ควรมความรวมมอกบสมาคมนกกฎหมายอาเซยน (ASEAN Law Association) ดวย เพอใหความชวยเหลอคนไรสญชาตไดเมอพวกเขาประสบปญหาดานกฎหมาย ทงน หากตองการเขาใจ ปญหาในระดบภมภาคใหดขน อาจมการวจยเพมเตม และเผยแพรผลการวจยใหกวางขวางขน โดยรวมมอกบเครอขายดานวชาการ เชน เครอขายเพอการศกษาดานสทธมนษยชนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Southeast Asian Human Rights Studies Network)

อกหนวยงานหนงทใหความสนใจในการแกปญหาไรสญชาตมากขน คอ สหภาพรฐสภาสากล (Inter-Parliamentary Union) โดยมการรวมกบยเอนเอชซอารจดทำ “คมอสำหรบสมาชกรฐสภา” (Handbook for Parliamentarians) เรองการไรสญชาตโดยเฉพาะ และมการจดการสนทนาเรองแนวทางทนำไปสการจดทะเบยนเกดถวนหนาระหวางการประชมสมชชาสหภาพรฐสภาสากลเมอป 2553ทผานมา การถกประเดนในหลายเวทลกษณะน เปนการเปดโอกาสใหมการแลกเปลยนประสบการณกบนานาประเทศในภมภาคอนดวย นอกจากน การประชมระดบภมภาคเรองการจดทะเบยนเกดครงท 4 ในป พ.ศ. 2549 เหนวา ควรมการจดตงเครอขายพนกงานทะเบยนราษฎรภมภาคเอเชยแปซฟกขน โดยผรวมประชมเหนดวยวา ควรสนบสนนเครอขายดงกลาว แลวสงเสรมใหเครอขายนนมสวนรวมใน การปองกนการไรสญชาตดวย นอกจากนยงมการเสนอวา ควรจะมการบรรจประเดนไรสญชาตในวาระ การประชมของเครอขายอนทเกยวของดวย เชน การประชมระดบอาเซยน สำนกงานสถต และหนวยงานภายใตกระทรวงมหาดไทย

นอกจากการสงเสรมใหมการรวมงานกน ภายใน ระหวางหนวยงานทเปนสมาชกของเครอขายทมอยแลว ควรจะมการสงเสรมความรวมมอ ระหวาง เครอขายอกดวย ดงตวอยางทกลาวถงแลวกอนหนาน เรองความรวมมอระหวางคณะนตศาสตร มหาวทยาลยในประเทศไทยและประเทศลาว รวมทงกบเจาหนาทกงสลทำใหเกด “ชองทางการทต” ในการพสจนสญชาตแกผยายถนฐานทไมสะดวกทจะดำเนนการตามระเบยบปฏบตปกต

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 15

º·ºÒ·¢Í§¤³Ð¡ÃÃÁÒ¸Ô¡ÒÃÃÐËÇèÒ§ÃÑ°ºÒÅÍÒà«Õ¹ÇèÒ éÇÂÊÔ·¸ÔÁ¹Øɪ¹กฎบตรอาเซยน (ASEAN Charter) ระบวา การสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน คอเปาหมายหนงของ

สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of South East Asian Nations – ASEAN) และไดมการจดตงคณะกรรมาธการระหวางรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน ขนในป พ.ศ. 2552 เพอจะกาวใหบรรลเปาหมายนน คณะกรรมาธการชดนกลายเปนผนำในการพฒนากรอบการสงเสรมสทธมนษยชนในระดบภมภาคและจะมบทบาทท สำคญในการดแล และใหคำปรกษาเกยวกบงานดานสทธมนษยชนในประเทศสมาชกอาเซยน

คณะกรรมาธการเหนความสำคญของประเดนการไรสญชาตน และมผแทนในคณะกรรมาธการสองทานเขารวมประชมครงน “การประชมครงนทำใหพวกเรารสกวา เราควรจะใหความชวยเหลอและคมครองคนไรสญชาต” คณโรซารโอ มานาโล (Rosario Manalo) ผแทนฟลปปนสในคณะกรรมาธการกลาว และเพมเตมวา “เหนไดชดวาหลายฝาย มเจตจำนงทจะรวมกนแกปญหาในภมภาคน คณะกรรมาธการของเราสามารถแสดงบทบาทสำคญไดโดยการทำการ

ศกษาประเดนน และสงเสรมใหหนวยงานอนในอาเซยนรวมกนใสใจประเดนนดวย”

¡ÒâÂÒ¢ͺà¢μ¤ÇÒÁÃèÇÁÁ×Íจากการหารอ ผเขารวมประชมเหนดวยวา ควรมการเรมตนทำงานกบหนวยงานอนทยงไมได

รวมงานกนมากอนดวย แนวปฏบตทดทนำเสนอเปนตวอยางในทประชม คอ การประสานงานในประเทศไทยระหวางโรงพยาบาลและสำนกทะเบยนเพอสงเสรมการจดทะเบยนเกด หลงจากมการสำรวจอนามยเจรญพนธพบวา รอยละ 90 ของทารกในประเทศไทยเกดในโรงพยาบาล ดงนน จงมการรเรม โครงการนำรองในโรงพยาบาลขนาดใหญ 6 แหง เพอสนบสนนใหมการแจงเกดอยางทนทวงท โครงการนไดรบทนสนบสนนจากยนเซฟในการเชอมโยงขอมล เมอเจาหนาทโรงพยาบาลกรอกขอมลแลว ขอมลดงกลาวจะปรากฏทระบบทะเบยนราษฎรดวย นายทะเบยนจงสามารถเขาถงขอมลเหลานนไดโดยตรง แลวสามารถตดตอกบครอบครวของเดกแรกเกดนนไดหากพบวาครอบครวนนยงไมมาทำการ

จดทะเบยนใหเดกแรกเกดนนตามระเบยบของทางราชการ ในบางพนท มนายทะเบยนประจำทโรงพยาบาลเพอใหบรการจดทะเบยนเกดใหเสรจเรยบรอย ณ จดบรการนน โครงการนจงมสวนในการปองกนการไรสญชาตไดเพราะเปนการประกนวาเดกแรกเกดจะมหลกฐานทแสดงสถานทเกด บดามารดา ซงเปน

ขอเทจจรงทจำเปนในการกำหนดสญชาตใหแกเดกแตละคนเนองจากลกษณะของภาวะไรสญชาตเกยวของกบเรองอนอกหลายประเดน ดงนน หนวยงานตางๆ

จงมโอกาสในการพฒนาความรวมมอทเปนนวตกรรมใหมดงตวอยางขางตน โรงเรยน กลมวฒนธรรม สถานเลยงเดกกำพรา องคกรพฒนาทองถน สถานวทย สมาคมนกกฎหมาย ผนำศาสนา หรอแมแตผมชอเสยง ทกกลมคนทกลาวมาลวนสามารถมสวนชวยในการระบขอบเขตของปญหา การปองกน การลดภาวะไรสญชาต และการคมครองคนไรสญชาตไดทงสน

คณประยงค อปโคตร

หวหนางานทะเบยนราษฎร โรงพยาบาลอดรธาน กำลงกรอกขอมลของทารกแรกเกดทเพงเกดในโรงพยาบาล ขอมลนเชอมโยงโดยตรงกบระบบทะเบยนราษฎร[UNICEF Thailand/Athit Perawongmetha]

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ16

¡ÒÃÅ´ÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ô: Êè§àÊÃÔÁ¡ÒÃà¢éÒ¶Ö§¡Ãкǹ¡ÒâÍÊÑÞªÒμ Ô

คนไรสญชาตหลายลานคนอาศยอยทวทกมมโลกโดยมจำนวนไมนอยอาศยอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงหมายความวา จำเปนตองมการหามาตรการมารองรบไมเพยงเพอปองกนไมใหจำนวนคนไรสญชาตเพมมากขนเทานน แตตองมมาตรการเพอแกปญหาใหกบคนไรสญชาตในปจจบนดวยโดยการสงเสรมใหพวกเขาไดรบสญชาต ซงมกจะถกเรยกวา การลดปญหา โดยถอเปนสงหนงทประสบความ สำเรจในชวงหลายปทผานมา ในระหวางป พ.ศ. 2547 กบ 2551 มคนไรสญชาตกวา 3 ลานคน ประสบความสำเรจในการขอสญชาต

ความกาวหนานสงผลใหยเอนเอชซอารวางเปาหมายในการลดภาวะไรสญชาตโดยหวงวา คนไรสญชาตอยางนอย 500,000 คนจะไดรบสญชาตในป พ.ศ. 2553 และ 2554 ประเทศในเอเชยตะวนออก เฉยงใตมบทบาททสำคญทจะนำไปสการบรรลเปาหมายนเหนไดจากมแนวปฏบตทดเกดขนแลวมากมาย

¡ÒÃá¡éä¢ËÃ×Í»ÃѺ»Ãا¡®ËÁÒÂการแกไขหรอปรบปรงกฎหมายเปนสงสำคญทนำไปสโอกาสในการลดปญหาการไรสญชาต

กฎหมายฉบบใหมอาจบรรจมาตรการสำคญในการปองกนภาวะไรสญชาต เพอชวยหลกเลยงการเพมจำนวนคนไรสญชาตในอนาคต และมสวนในการแกปญหาทมอยในปจจบน ดงตวอยางทเกดขนในประเทศอนโดนเซยทมการผานกฎหมายในป พ.ศ. 2549 ทระบใหทงหญงและชายมสทธในสญชาตเทาเทยมกน ปจจบน ทงหญงและชายชาวอนโดนเซยสามารถสงผานสญชาตใหกบบตรไดอยางเทาเทยม เปนการลดความเสยงทจะมคนไรสญชาตเพมขน ทงน กฎหมายมผลครอบคลมถงเดกทเกดกอนทกฎหมายฉบบนมผลบงคบใชดวย กลาวคอ บตรทไดเกดมาแลวนนสามารถไดรบสญชาตอนโดนเซยตามมารดาการอนญาตใหกฎหมายฉบบใหมมผลยอนหลงถอเปนวธการทไมซบซอนในการทำใหกฎหมายฉบบใหมสงผลมากขนในการแกปญหาไรสญชาตทมอยและลดปญหาทอาจจะเกดขนในอนาคตนอกจากน กฎหมายฉบบใหมของอนโดนเซยยงถอดคำวา “กลมชนเผา” หรอ “กลมไมใชชนเผา” ออกจากตวบทกฎหมายฉบบเดม สงผลใหการไรสญชาตในกลมชนกลมนอยในประเทศอนโดนเซยลดลง

หลงจากมการแกไขกฎหมายสญชาตในป พ.ศ. 2549 ผคนจำนวนมากไดรบเอกสารยนยนวา พวกเขาถอสญชาตอนโดนเซย [ Indonesian Citizenship Institute, IKI]

อกวธการหนงในการปรบแกกฎหมายเพอลดภาวะไรสญชาต คอการกำหนดระเบยบในการขอกลบมาใชสญชาตเดม ซงเปนวธการทประเทศเวยดนามใชเมอไมนานมานแกผทเคยถอสญชาตเวยดนามแลวแตสญเสยไปเพราะจำเปนตองขอเพกถอนสญชาตเพอจะขอถอสญชาตใหมแตไมสามารถทำได ทำใหเขาเหลานนเคยตองตกอย ในสถานะไรสญชาต

ในกรณของประเทศไทยใชอกวธการหนงโดยการออกพระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2551 เพอแก

ขอกฎหมายทเปนปญหากบคนกลมหนงทเคยถกยกเลกสญชาตภายใตประกาศคณะปฏวตทมผลบงคบใชในป พ.ศ. 2515 ปจจบน กลมคนเหลานนพรอมกบบตรธดาสามารถถอสญชาตไทยไดภายใตกฎหมายฉบบปรบปรงใหม พวกเขาเหลานนจงไมตองเปนคนไรสญชาตอกตอไป

¡ÒÃÍӹǤÇÒÁÊдǡ㹡ÒâÍÊÑÞªÒμ Ô ภาวะไรสญชาตของบคคลสามารถแกไขไดโดยการขอสญชาตตามวธการทมอยในแตละ

ประเทศ เพอเปนการประกนวามนษยทกคนมสทธในการมสญชาต กฎหมายระหวางประเทศจงเรยกรองใหแตละประเทศอำนวยควมสะดวกใหคนไรสญชาตสามารถยนขอสญชาตได กลาวอกนยหนงแตละรฐควรใหความชวยเหลอกบคนไรสญชาตใหมสญชาต ทงน อาจทำไดโดยการอนโลมกำหนดกฎระเบยบใหงายขน หรอยกเวนขอกำหนดบางขอในบางกรณ เพอใหคนเหลานนสามารถมสญชาตได

ประเทศเวยดนามไดทำการอำนวยความสะดวกในการยนขอสญชาตสำหรบคนไรสญชาตทอย อาศยในประเทศมาเปนเวลานาน กฎหมายสญชาตฉบบปรบปรงใหม ป พ.ศ. 2551 มเงอนไขพเศษคอ

คนไรสญชาตสามารถขอสญชาตเวยดนามไดหากอาศยอยในประเทศเวยดนามเปนระยะเวลาเกน 20 ป การอำนวยความ สะดวก ทนำมาใช คอการยก เวน ค าธรรมเ นยมท งหมดตงแตกฎหมายฉบบใหมมผลบงคบใช อดตคนไรสญชาต

กวา 200 คนไดรบสญชาตแลว และมการคาดหมายวาจะมคนไรสญชาตไดรบประโยชนจากการแกไขกฎหมายนทงหมดอยางนอย 2,000 คน การรเรมนอาจเปนแรงจงใจใหรฐอนยดหยนกฎระเบยบสำหรบคนไรสญชาตทอาศยอยในรฐนนดวย ทงน จะเปนการลดปญหาการไรสญชาตในระยะยาวดวย

¤ÇÒÁ¾ÂÒÂÒÁÍ×è¹·ÕèÍÒ¨¹Óä»ÊÙè¡ÒÃÁÕÊÑÞªÒμ Ôในบางกรณ แมวาจะไมมการแกไขกฎระเบยบในการขอสญชาตกสามารถกำหนดมาตรการเพอ

สงเสรมการเขาถงสญชาตสำหรบคนไรสญชาตได ยกตวอยางเชน ในประเทศไทยซงดำเนนงานภายใตกฎหมายสญชาตฉบบเดม แตมการรเรมโครงการตรวจดเอนเอเพอพสจนสายเลอดระหวางบคลลและผใหกำเนด หรอระหวางพนอง โครงการดงกลาวทำใหการขอสญชาตมแนวโนมทจะไดรบการอนมตมากขน

ในบรบททกวางขน การรเรมสงเสรมสทธของคนไรสญชาตใหเขาเปนสวนหนงของสงคมมากขนเปนวธการหนงทจะวางพนฐานใหคนไรสญชาตสามารถมสญชาตไดในอนาคต ความพยายามดงกลาวเปนการเสรมศกยภาพของประชากรทไดรบผลกระทบใหหาแนวทางแกปญหาและไดรบการสนบสนนจากสาธารณะเพอใหเกดการเปลยนแปลงนโยบายเพอใหปญหาของพวกเขาคลคลายลง

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 17

á¹Ç·Ò§¡Òû ÔºÑμ Ô·Õè Õ á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ ¡¯ËÁÒÂÊÑÞªÒμ Ԣͧ»ÃÐà·ÈàÇÕ´¹ÒÁ©ºÑº»Õ

¾.È. 2551 ·ÓãËéÁÕá¹Ç·Ò§ã¹¡Òÿ×鹿ÙÊÑÞªÒμ ÔàÇÕ´¹ÒÁ ·ÓãËéÊμÃÕäÃéÊÑÞªÒμ ÔËÅÒ¾ѹ¤¹

·Õèà¤Â¶Ù¡à¾Ô¡¶Í¹ÊÑÞªÒμ ÔàÇÕ´¹ÒÁà¾ÃÒФҴÇèÒ¨Ðáμ 觧ҹ¡ÑºªÒÇμ èÒ§ªÒμ Ô¡ÅѺÁÒÁÕÊÑÞªÒμ Ô

àÇÕ´¹ÒÁä éÍÕ¡¤ÃÑé§

“รฐควรอำนวยความสะดวกเพอ ชวยใหคนไรสญชาตสามารถ ขอถอสญชาตได โดยพยายามยดหยน ระเบยบปฏบต ลดคาใชจาย หรอคาธรรมเนยมเทาทจะเปนไปได”

มาตรา 32 อนสญญาวาดวยสถานภาพคนไรสญชาต ค.ศ. 1954

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ18

¡ÒÃá¡é»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ô éÇ¡®ËÁÒÂÊÑÞªÒμ Ô©ºÑºãËÁèã¹ÍԹⴹÕà«ÕÂในป พ.ศ. 2549 ประเทศอนโดนเซยผานรางกฎหมายสญชาตฉบบใหม คณเอดด เสเทยวน (Eddy

Setiawan) ผอำนวยการสถาบนสญชาตอนโดนเซย (Indonesian Citizenship Institute) กลาววา กฎหมายฉบบเกา จำเปนตองแกไขเพราะลาหลงมากจนกลายเปน “กฎหมายทไมสอดคลองกบการพฒนา และขอเรยกรองของประชาชนชาวอนโดนเซยทตองการใหทกคนอยในความครอบคลมของกฎหมายอยางเทาเทยมกน” ในปนน ประเทศอนโดนเซยไดยกเลกเงอนไขทเคยเลอกปฏบตในอดต และปรบเปลยนนโยบายสญชาตหลายขอเพอใหมสวนในการแกปญหาการไรสญชาต

ขอแรกททำการแกไขคอ ยกเลกการอางองคำวา “ชนพนเมอง” หรอ “ไมใชชนพนเมอง” ในกฎหมายสญชาต ทำใหชนกลมนอยมความสะดวกในการขอสญชาตมากขน ในอดตชาวอนโดนเซยเชอสายจนและเชอสายอนเดยจำนวนมากประสบความลำบากเปนอยางมากในการขอสญชาตอนโดนเซย ทงๆ ทพวกเขาอาศยอยในประเทศอนโดนเชยมาหลายชวอายคนจงทำใหหลายคนในกลมนกลายเปนคนไรสญชาต กฎหมายฉบบใหม ใหสทธทกคนเทาเทยมกน ไมวาจะเปนเชอชาตใด เชอสายใด ทำใหไมเกดความสบสนเกยวกบสทธตามกฎหมายของคนในชมชน “ตงแตเราเรมดำเนนโครงการนมาจนถงปจจบน มผไดรบประโยชนจากกฎหมายใหมนกวา 3,574 คน โดยพวกเขาไดรบการยนยนวาเปนผถอสญชาตอนโดนเซย” คณเอดดกลาว “ประชาชนกรอกใบสมคร แลวผใหญบานลงนามรบรอง เปนการแสดงใหเหนวาเขามตวตนและเปนสวนหนงของประเทศมาเปนระยะเวลานาน โครงการนดำเนนการโดยกระทรวงกฎหมายและสทธมนษยชน จากนนกระทรวงกจการภายในออกบตรประจำตวประชาชนใหบคคลนนเพอเปนเอกสารยนยนวา เปนผถอสญชาตอนโดนเซย”

ประเทศอนโดนเซยแกไขกฎหมายอกครงหนงในป พ.ศ. 2549 เพอทำใหประชากรทงชายและหญงมสทธในสญชาตเทาเทยมกน ทำใหกฎหมายอนโดนเซยสอดคลองกบมาตรฐานของอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ ในปจจบนไมวาเดกจะเกดจากบดาหรอมารดาชาวอนโดนเซยกสามารถมสญชาตอนโดนเซยไดขณะทในอดตมเพยงบดาเทาน นทสามารถสงผานสญชาตของตนไปยงบตรได การเปลยนแปลงนสงผลใหเดกกลายเปนคนไรสญชาตนอยลง นอกจากน ยงมการวางขอบงคบเพมเตมในกฎหมายเพอการแกปญหาการไรสญชาตของเดกทมารดาชาวอนโดนเซยใหกำเนดกอนทกฎหมายจะมผลบงคบใชใหสามารถขอถอสญชาตอนโดนเซยไดดวย แหลงขอมลบางแหงระบวา เดกหลายรอยคนทเกดจาก มารดาสญชาตอนโดนเซยและบดาทไมไดถอสญชาตนไดรบสญชาตอนโดนเซยไมนานหลงจากกฎหมายฉบบใหมนมผลบงคบใช อยางไรกตาม ในขณะทผลของขอบงคบนยงไมแสดงผลอยางชดเจน ควรจะมการศกษาเพมเตมเพอใหเหนวา กฎหมายนมสวนแกปญหาบคคลไรสญชาตอยางไรบาง

สดทาย กฎหมายสญชาตอนโดนเซยป พ.ศ. 2549 น ใหความคมครองชาวอนโดนเซยทอาศยอยตางประเทศไมใหกลายเปนคนไรสญชาต ตามกฎหมายฉบบเดม ผทอาศยอยตางประเทศนานกวา 5 ปจะสญเสยสญชาตอนโดนเซยถาไมยนแสดงความจำนงทจะคงสญชาตไว เนองจากประเทศอนโดนเซยมแรงงานจำนวนมากไปทำงานในตางประเทศทวโลกมความเปนไปไดสงมากทแรงงานเหลานจะกลายเปนคนไรสญชาตหากเขาไมไดยนความจำนง กฎหมายฉบบใหมจงระบไวชดเจนวา ชาวอนโดนเซยจะไมสญเสยสญชาตตามกฎนหากการบงคบใชกฎนจะทำใหบคคลนนกลายเปนคนไรสญชาต นอกจากนนยงมการวางขอกำหนดเพมเตมเพอปองกนปญหาดวย คณเอดดอธบายวา “หากบคคลใดสญเสยสญชาตภายใตกฎหมายเดมเนองจากอาศยอยตางประเทศเปนเวลานาน บคคลนน สามารถขอคนสญชาตไดภายใน 3 ป หลงจากกฎหมายนมผลบงคบ ใชแลว” คณเอดดยงไดตดตามผลกระทบของเงอนไขใหมน และพบวา “แรงงานขามชาตทอาศย อยในประเทศมาเลเซยกวา 125,000 คน ไดกลบมาถอสญชาตอนโดนเซยอกครงตามกฎหมายใหมฉบบดงกลาว” พฒนาการ ทกลาวมาขางตนทงสามประการเปนสวนหนงของความสำเรจทเกดขนใน ภมภาคในการลดภาวะไรสญชาต

คณเอดด เสเทยวนจากสถาบนสญชาตอนโดนเซยกำลงนำเสนอ

เรองการปฏรปกฎหมายในป พ.ศ. 2549 ระหวางการประชมเสวนา

[UNHCR/Somkiat Insawa]

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 19

ÊÑÞªÒμ ÔàÇÕ´¹ÒÁÊÓËÃѺʹÕμ¤¹äÃéÊÑÞªÒμÔสำหรบคนไรสญชาต วนทพวกเขาไดรบสญชาตเปนโอกาสพเศษทนาจดจำทสดวนหนง เพราะเหมอน

เปนการเรมตนชวตใหมโดยพวกเขาไดรบการยอบรบวาเปนสวนหนงของชมชนอยางเตมตว เมอวนท 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 ทนครโฮจมนห มพธการมอบสญชาตใหกบอดตคนไรสญชาต 287 คน ซงเปนคนกลมแรกทไดรบประโยชนจากนโยบายการใหสญชาตแกคนไรสญชาตทอาศยอยในประเทศมาเปนเวลานานภายใตการเปลยนแปลงกฎหมายสญชาตเมอป พ.ศ. 2551

อดตคนไรสญชาตทอาศยอยในประเทศเวยดนามมาเปนเวลานานกำลงรอรบเอกสารยนยนวา พวกเขามสญชาตเวยดนาม ระหวางพธ มอบสญชาต ณ นครโฮจมนห [Ho Chi Minh City Department of Justice]

ผทเพงไดรบสญชาตจำนวน 287 คน นเปนสวนหนงของอดตผลภยจากกมพชา จำนวน 2,300 คน ทอาศย อยในประเทศเวยดนามมาหลายทศวรรษ และขณะนไดรบความชวยเหลอใหไดรบสญชาต คณงอ ธ ฮอง ลอน (Ngo Thi Hong Loan) เจาหนาทกระทรวงตางประเทศเวยดนามอธบายวา “กฎระเบยบการตามปกตเปน อปสรรคตอการขอถอสญชาตเวยดนามสำหรบคนกลมน ทงอปสรรคดานกฎหมายและในทางปฏบต ทำใหพวก เขาไมสามารถเขาถงสญชาตได พวกเขาไมสามารถขอประกาศนยบตรรบรองความสามารถทางภาษาได และไมมกำลงทรพยเพยงพอทจะเสยคาธรรมเนยมในการขอสญชาต สงทเปนอปสรรคมากทสดสำหรบพวกเขาคอกฎหมายฉบบเดมกำหนดใหพวกเขาตองแสดงหลกฐานวาไดสละสญชาตเดมไปแลว ซงเปนไปไมไดเพราะเอกสารเกยวกบสญชาตเดมของพวกเขาสญหายไประหวางสงครามกลางเมองและพวกเขากลายเปนคนไรสญชาตไปแลว พวกเราคำนงถงอปสรรคทงหลายเหลานตอนทกำหนดระเบยบปฏบตฉบบใหมขนมาเพอใหพวกเขาสามารถยนขอสญชาตไดผานกฎหมายฉบบใหมทมผลบงคบใชเมอป พ.ศ. 2551 ดงกลาว”

ภายใตกฎหมายสญชาตฉบบใหมและระเบยบปฏบตทออกตามบทบญญตของกฎหมายดงกลาว คนไรสญชาตทอาศยอยในประเทศเวยดนามมานานเกน 20 ปในขณะทกฎหมายมผลบงคบใช สามารถขอสญชาตไดโดยไมตองเสยคาธรรมเนยม และไดรบการยกเวนไมจำเปนตองแสดงประกาศนยบตรรบรองความสามารถในการใชภาษาเวยดนาม นอกจากน กฎระเบยบใหมถกกำหนดขนเพอชวยเหลอคนไรสญชาตโดยเฉพาะ คนไรสญชาตจงไมจำเปนตองแสดงหลกฐานยนยนวา พวกเขาไดสละสญชาตเดมไปแลว

“รฐบาลเวยดนามใหความสำคญตอสทธมนษยชน ซงรวมไปถงสทธในการมสญชาตทรบรองโดยปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน” คณลอนกลาว “เพราะเหตนน เปาหมายของกฎหมายสญชาต ป พ.ศ. 2551 น คอการปองกนและลดปญหาไรสญชาต หลงจากทพวกเราพบวา อปสรรคของพวกเขาคออะไรเมอพวกเขาขอมสญชาต พวกเราเลงเหนวา มปญหาหลายอยางทพวกเราตองแกไขกอน” การจดใหมชองทางเพออำนวยความสะดวกในการขอสญชาตทำใหแกปญหาไดหลายจด และเหนไดชดเจนในงานพธมอบสญชาตวา เปนการทำใหชวตของพวกเขาเปลยนไปจรงๆ ดงทหนงในอดตคนไรสญชาตทไดรบเอกสารรบรองสญชาตในวนนนกลาว สนๆ แตสรปความรสกของทกคนไดเปนอยางดวา “ผมมความสขมาก”

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ20

¡Ò÷ӧҹÃèÇÁ¡ÑºªØÁª¹¤¹äÃéÊÑÞªÒμ ÔËÃ×ͪØÁª¹¼ÙéÁÕ¤ÇÒÁàÊÕè§

ผเขารวมประชมจากหนวยงานทหลากหลายรวมกนแสดงความคดเหนวาจะแกปญหานไดอยางไร บาง บางทานชใหเหนวางานประชมครงนขาดตวแทนจากกลมคนไรสญชาตเองทกำลงประสบปญหาอย และแนะนำวาในการหารอเรองนครงตอไปควรเชญตวแทนจากชมชนทไดรบผลกระทบโดยตรงดวยคณคาของการใหชมชนไดมสวนรวมนมใหเหนเปนรปธรรมแลวในหลายโครงการในภมภาคทคนไรสญชาตและชมชนไดมสวนรวมกบการแกปญหาโดยตรง

¡ÒÃãªéÈÑ¡ÂÀÒ¾·ÕèÁÕÍÂÙèáÅéÇการเขาถงชมชนทไดรบผลกระทบโดยตรงเพอ

พดคยปญหาทพวกเขากำลงเผชญอยเปนวธการหนงททำใหคนพบวาการใชศกยภาพทมอยแลวในชมชนเปนแนวทางหนงในการแกไขปญหาอยางมประสทธภาพ ผประสบปญหาบางรายอาจยนเรองรองทกขตอเจาหนาทไดเองหากทราบกฎระเบยบและขนตอนตางๆทตองปฏบตตาม ในกรณนการจดสมมนาเชงปฏบตการกอาจเพยงพอ ทจะทำให ชมชนมความเขมแขง ขนจนสามารถนำเสนอปญหาของพวกเขาตอเจาหนาทไดเองโดยไมจำเปนตองเสยงบประมาณในการจดโครงการเพอใหความชวยเหลอดานกฎหมายโดยเฉพาะทมกจะใชงบประมาณสง และตองใชเจาหนาทมากแตอยางใด

¡ÒÃÊÃéÒ§¤ÇÒÁμÃÐ˹ѡÃÙéการทำงานกบชมชนทไดรบผลกระทบโดยตรง ทำใหเหนขอจำกดบางประการในศกยภาพของ

ประชากร สงทมกจะพบคอ ผคนในชมชนขาดความเขาใจวาการแกปญหานมความสำคญอยางไร จงตองมการสรางความตระหนกรโดยใชศกยภาพทมอยแลวในชมชน ถาในชมชนมผนำชมชนอยแลว บคคลผนนมกจะเปนคนทมพลงในการขบเคลอนมากทสดดงตวอยางในประเทศกมพชาทหลายฝาย เชน คร พระ และผนำชมชนเปนผแสดงบทบาทหลกทนาเชอถอ สงผลใหคนในชมชนออกมาแสดงความจำนงดวยตวเองวาพวกเขาตองการลงทะเบยน

á¹Ç·Ò§¡Òû ÔºÑμ Ô·Õè Õ á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ ¤¹äÃéÊÑÞªÒμ ÔÃèÇÁ Ñ´μ Ñé§ÈÙ¹ÂìãËé¤ÇÒÁªèÇÂàËÅ×Í·Ò§¡®ËÁÒ·ÕèÍÓàÀÍáÁèÍÒ ¨Ñ§ËÇÑ´àªÕ§ãËÁè éÇÂ

μ ÑǾǡà¢Òàͧ ÈÙ¹Âì¹ÕéãËé¤ÇÒÁªèÇÂàËÅ×͡Ѻáμ èÅкؤ¤Å áÅШѴ¡ÒûÃЪØÁÊÑÁÁ¹Òà¾×è;Ѳ¹Ò

¤ÇÒÁÊÒÁÒö¢Í§¤¹ã¹ªØÁª¹ãËéÊÒÁÒö¹ÓàʹÍàÃ×èͧÃéͧ·Ø¡¢ìμ èÍà éÒ˹éÒ·Õèä éàͧ

ในการสมมนาเชงปฎบตการจดโดยองคกรพฒนาทรพยากรบคคลเพอพนทชนบท (Development of Human Resources for Rural Areas – DHRRA) ในประเทศมาเลเซย ผนำชมชนไดเรยนรวธการจดการเอกสารทาง

กฎหมาย และการเขาถงระบบระเบยบราชการ เพอยนยนการถอสญชาต [DHRRA, Malaysia]

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 21

¡ÒÃãËé¤ÇÒÁ¤ØéÁ¤Ãͧ: Êè§àÊÃÔÁÊÔ·¸ÔÔÁ¹Øɪ¹¢Í§¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ô

คนไรสญชาตมสทธทจะไดรบการสงเสรมสทธมนษยชนประเภทตางๆ ภายใตกฎหมายระหวางประเทศเชนเดยวกบคนอน แตสถานการณของพวกเขาในฐานะทไมไดเปนประชากรของประเทศใดทำใหเกดอปสรรคมากมายและไมมหลกประกนวาพวกเขาจะไดใชสทธดงกลาวในทางปฏบต ฉะนน จงจำเปนตองมมาตรการพเศษรองรบ เพอใหคนไรสญชาตไดรบความคมครองตามสมควร

หลายหนวยงานในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตสามารถมสวนในการสงเสรมใหสทธของคน ไรสญชาตไดรบความคมครอง ทงนทประชมไดชใหเหนวามการดำเนนการเพอคมครองสทธของคนไร สญชาตอยแลว ตงแตการรณรงคในการเขาถงขอมลเพอทำใหแนใจวา คนไรสญชาตตระหนกถงสทธของตน ไปจนถงการจดใหมบรการพเศษตางๆในการอำนวยสทธใหแกคนไรสญชาต

¡Ãͺ§Ò¹¤ØéÁ¤Ãͧรฐในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตใหความสำคญกบการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

เหนไดจากการใหสตยาบนตออนสญญาระหวางประเทศทเกยวของหลายฉบบ ประกอบดวยอนสญญา ทเปนแกนหลก เชน อนสญญาวาดวยสทธเดก ททกประเทศไดใหสตยาบน นอกจากน ยงมการจดตงคณะ กรรมาธการระดบภมภาคดานน โดยเฉพาะอยางยงคณะกรรมาธการระหวางรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน และคณะกรรมาธการอาเซยนวาดวยการสงเสรมสทธสตรและสทธเดก

การคมครองสทธของคนไรสญชาตเปนสวนสำคญสวนหนงของการปกปองคมครองสทธมนษยชน จงไดมการพฒนาแนวปฏบตตอคนไรสญชาตภายใตกรอบสทธมนษยชนแลว กลไกการ ตรวจสอบสถานการณดานสทธมนษยชนของสหประชาชาต (Universal Periodic Review – UPR) และ หนวยงานสนธสญญาของสหประชาชาตไดมการใหเสนอแนะเกยวกบคนไรสญชาต องคกรดานสทธมนษยชนของอาเซยนเองกอาจใหขอคดเหนตอแนวปฏบตตอคนไรสญชาตไดในอนาคต นอกจากนหนวยงานระดบชาตหลายหนวยงานอยางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต นกวชาการ และองคกร พฒนาเอกชน กไดดำเนนงานหลายอยางเพอการคมครองสทธของคนไรสญชาต เหนไดจากการมสวนรวม ของผแทนจากหนวยงานเหลานนระหวางการประชมครงน

“กฎบตรสหประชาชาตมขอผกมดรฐสมาชกทกรฐใหเคารพสทธมนษยชนขนพนฐานของทกคน โดยไมมการเลอกปฏบต คนไรสญชาตมสทธขอนเชนเดยวกบทกคน”

คณโฮมายน อลซาเดห (Homayoun Alizedeh)ผแทนสำนกงานขาหลวงใหญสทธมนษยชนสหประชาชาต ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (OHCHR)

º·ºÒ·¢Í§¤³Ð¡ÃÃÁ¡ÒÃÊÔ·¸ÔÁ¹Øɪ¹áË觪Òμ Ôในภมภาคเอเชยม 4 ประเทศทมคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต คอ

อนโดนเซย มาเลเซย ไทย และฟลปปนส ทงนผแทนของคณะกรรมการทง 4 ประเทศ

ไดเขารวมการประชมครงนโดยคณะกรรมการของประเทศไทยรวมเปนเจาภาพงานนดวย ในฐานะผเฝาระวงระดบประเทศ คณะกรรมการทงสประเทศสามารถมบทบาทมากมายในการสนบสนนและคมครองสทธของคนไรสญชาต

คณโจซลน เรเยส (Jocelyn Reyes) กลาววา คณะกรรมการมอาณตตามรฐธรรมนญแหงฟ ลปปนสใหปกปองคมครองสทธของ ทกคนในประเทศ”

คณะกรรมการจงตดตามสถานการณดานสทธมนษยชนของคนไรสญชาตทอาศยอยในประเทศ รวมทงรบเรองรองเรยน และผลกดนใหเกดการแกปญหา

คณโจซลน เรเยส ขณะกลาวตอทประชม [UNHCR/Somkiat Insawa]

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ22

¡ÒÃà¢éÒ¶Ö§àÍ¡ÊÒûÃШÓμ ÑÇสงทมกจะเปนอปสรรคตอการมความเปนอยทดตามสมควรของคนไรสญชาต คอ การทพวกเขา

ไมมหลกฐานสำคญประจำตว ทำใหพวกเขาประสบความลำบากในชวตประจำวนหลายอยางเมอไป ตดตอสถานทใหบรการตางๆ เชน โรงเรยน โรงพยาบาล ธนาคาร และอนๆ ซงมกจะขอบตรประจำตวของ ทกคนทมาตดตอ หรอเจาหนาทตำรวจตรวจความเรยบรอยทดานตรวจอาจเรยกใหพวกเขาแสดงบตรประจำตว หากใครไมสามารถแสดงบตรไดในสถานการณดงกลาว บคคลนนมกจะถกปฏเสธทำใหไมไดรบบรการหรอไมไดรบสทธทตนพงม

ผรวมประชมเสนอวา ควรมการพยายามสำรวจหากลมประชากรคนไรสญชาตทวภมภาค โดยมการวเคราะหปญหาไปพรอมกบกำหนดวธการเพอใหคนไรสญชาตไดรบหลกฐานประจำตวลกษณะใด ลกษณะหนงตามความจำเปน

ในขณะทเอกสารประจำตวเปนสงสำคญในการใชสทธเพอเขาถงการบรการตางๆ ในประเทศ การเดนทางออกนอกประเทศกอาจเปนสวนหนงทนำไปสการใชสทธได เชน ในกรณทมความจำเปนตองไปเขารบการรกษาพยาบาลในตางประเทศ เอกสารการเดนทางยอมเปนสงจำเปน ความลำบากท เกดขนกบคนไรสญชาตคอ การเดนทางออกนอกประเทศตองใชหนงสอเดนทางทโดยปกตแลวออกใหโดยประเทศทบคคลนนถอสญชาต หากไมมเอกสารการเดนทาง คนไรสญชาตอาจจำเปนทจะตองหาชองทางอนในการเดนทางออกนอกประเทศ

เพออำนวยความสะดวกแกคนไรสญชาตในการเดนทางและเพอไมใหเกดการยายถนทหลกเลยงแนว ทางปกต หลายประเทศมมาตรการรองรบในการออก เอกสารการเดนทาง ดงเชนภายใตกฎหมายหนงสอเดน ทางของประเทศฟลปปนสรฐ สามารถออกเอกสารการเดนทางใหกบคนไรสญชาตทเปนผอยอาศยถาวรได สวนในประเทศบรไน คนไรสญชาตทเปนผอยอาศย ถาวรทมเอกสาร “ใบรบรองนานาชาตสำหรบบคคล” (International Certificate of Identity – ICI) สามารถเดนทางไปตางประเทศแลวกลบเขาประเทศได ในประเทศไทย ด.ช. หมอง ทองด อาย 12 ป ไดรบหนงสอเดนทางเพอไปรวมการแขงขนพบเครองบน กระดาษในประเทศญปน และไดรบรางวลท 3 ด.ช. หมองเลาวา เขาภมใจมากทมโอกาสไดเปนตวแทน ของประเทศไทย สงนไมอาจเกดขนไดหาก ด.ช. หมองไมมเอกสารดงกลาว

¡ÒÃà¢éÒ¶Ö§ÊÔ·¸Ô·Ò§Êѧ¤ÁáÅÐàÈÃÉ°¡Ô¨อกดานหนงทผรวมประชมชใหเหนวามแนวปฎบตทดเกดขนในภมภาคคอ การสงเสรมใหคนไร

สญชาตไดเขาถงสทธทางสงคมและเศรษฐกจ องคกรเอกชนหลายแหงไดดำเนนโครงการตามแนวทางพฒนาชมชนหรอกรอบสทธมนษยชนเพอใหความชวยเหลอผยากไรซงรวมไปถงคนไรสญชาตอยดวยภาคประชาสงคมในประเทศมาเลเซยใชท งวธการผลกดนใหโครงการพฒนาของรฐบาลครอบคลมไปถงบคคลไรสญชาต และการใหความชวยเหลอโดยตรงกบคนไรสญชาตดวย

พฒนาการอกดานหนงทมความกาวหนามาก คอดานการศกษาและการรกษาพยาบาลทหลายฝายใหความสำคญมากขน โดยการประกนวาคนไรสญชาตจะไดรบการบรการเหลานน ในประเทศไทยมการดำเนนโครงการการศกษาถวนหนา และโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา โดยใหความสำคญกบการเขาถงการบรการของบคคลไรสญชาตดวย ในบรบทนคณสรพงษ กองจนทก สมาชกคณะกรรมาธการวสามญ วฒสภา ไดอธบายระหวางการประชมวา การใหคนไรสญชาตเขารบการศกษาเปนมาตรการทถอเปนการใชจายงบประมาณอยางมประสทธภาพ หากพวกเขาไมไดรวมอยในผทมสทธไดรบบรการนรฐอาจตองเสยคาใชจายทางสงคมและเศรษฐกจอกเปนจำนวนมาก

á¹Ç·Ò§¡Òû ÔºÑμ Ô·Õè Õ á¹Ç·Ò§¡Òû¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ ËÅÒ»ÃÐà·Èã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ éä éÍÍ¡àÍ¡ÊÒáÒÃà´Ô¹·Ò§ãËé¡Ñº¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ô᷹˹ѧÊ×Íà Ô¹·Ò§ à¾×èÍÍӹǤÇÒÁÊдǡãËé

¾Ç¡à¢Òà Ô¹·Ò§ä»μ èÒ§»ÃÐà·Èä´é ÁÒμáÒþÔàÈɹÕéà»ç¹Êèǹ˹Ö觢ͧ͹ØÊÑÞÞÒÇèÒ éÇÂʶҹÀÒ¾

¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ô ¤.È. 1954

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 23

¡ÒäØéÁ¤Ãͧà´ç¡äÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹»ÃÐà·ÈÁÒàÅà«Õ ภาวะไรสญชาตสรางความลำบากใหกบเดกอยางมาก เพราะพวกเขาอาจไมมเอกสารยนยนตวตนวาเปน

ใคร มาจากไหน อายเทาไหร ทำใหถกปฏเสธไมไดรบการบรการดานการศกษา การรกษาพยาบาล และการบรการอนๆ สภาวะแวดลอมดงกลาว ทำใหพวกเขากลายเปนผดอยโอกาส และอาจโดนทำรายไดโดยงาย ปญหาเหลานเปนสงทองคกรเนอซลม (NurSalam) ททำงานกบเดกในมาเลเซยประสบโดยตรง คณฮาทน ไซนดน(Hartini Zainudin) ผกอตงองคกร กลาววา “เปาหมายของพวกเราคอ การสงเสรมใหเดกไรสญชาตไดมโอกาสเหมอนเดกชาวมาเลเซย เพราะเดกทกคนมสทธไดรบการปกปองดแลเชนเดยวกน”

หลงจากมการจดกจกรรมเขาถงชมชน องคกรเนอซลมไดรวบรวมขอมลเดกถกทอดทงและการทำรายเดกไรสญชาตทไมไดอยในกรอบการคมครองของรฐ แลวนำเสนอขอมลดงกลาวกบหนวยงานราชการทเกยว ของ เชน หนวยงานทรบผดชอบเรองผหญง สาธารณสข การศกษา และสวสดการ “การนำเสนอ ปญหาของเดกในลกษณะน ทำใหพวกเรามความสมพนธทดกบหนวยงานรฐบาลหลายแหง” คณฮาทนกลาว เสรมวา “พวกเราคนพบวา เรากบหนวยงานนนมเปาหมายเดยวกนในการทำงาน คอการใหความคมครองกบเดก”

องคกรเนอซลมใหความชวยเหลอกบเดกไรสญชาต โดยใหการศกษาทางเลอก และการบรการดาน สาธารณสข อาหาร และเครองนงหม การใหคำปรกษา การชวยหางาน และโครงการดแลเพอน “โครงการนมผล โดยตรงตอชวตเดก แตไมไดเปนโครงการทเกดขนเพอทดแทนโครงการของรฐบาล เพราะทายทสดเราตองการใหเดกทกคนมสญชาต และไมจำเปนตองไดรบความชวยเหลอพเศษน” คณฮาทนกลาวเพมเตมวา “การทำงานดานนเปนงานทตองใชเวลา แตเราจำเปนตองสงเสรมความรวมมอ และความพรอมทจะเคลอนไหวเพอใหกาวไปขางหนา การดแนวปฏบตทดในประเทศอนเปนการรวบรวมแนวคด สรางแบบอยางในการคมครองคนไรสญชาต และสงเสรมสทธในการถอสญชาตในประเทศมาเลเซย”

สวนดานการศกษามความกาวหนาเกดขนหลายอยาง เพราะมความรวมมอในเชงยทธศาสตรระหวางกระทรวงศกษาธการ ยนเซฟ และหนวยงานราชการอน เชน หนวยงานเฉพาะกจของรฐและภาคประชาสงคมโดยขณะนมการรวมมอเพอกำหนดนโยบายดานการศกษาแกเดกไรสญชาต รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการแสดงความเหนผานสอมวลชนวา คาใชจายในการใหการศกษาแกเดกไรสญชาตนนไมมาก แตนโยบายการศกษา ทยดหยนสำหรบทกคนอาจนำไปสการสรางคนทมคณภาพใหแกรฐได

[NurSalam]

à¤Ã×èͧÁ×Í㹡ÒÃá¡é»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ ÔÀÒÂãμ é¡Ãͺ¡®ËÁÒÂÃÐËÇèÒ§»ÃÐà·È

ในป พ.ศ. 2491 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนระบใหทกคนมสทธในการมสญชาต หลงจาก นนหลายทศวรรษมการพฒนากรอบการทำงานดานสทธมนษยชนทงระดบสากลและระดบภมภาคขน ในขณะเดยวกนกมการเนนยำสทธในการถอสญชาตหลายครง ดงทผรวมประชมตางมความเหนตรงกน วา พฒนาการดานกฎหมายระหวางประเทศบงชวา รฐมหนาทในการทำทกวถทางททำไดเพอหลกเลยง ไมใหเกดปญหาไรสญชาต

ผรวมประชมตระหนกวา เนองจากกฎหมายระหวางประเทศครอบคลมสทธขนพนฐานของทกคนรฐควรเคารพสทธนไมวาบคคลจะมสญชาตหรอไม เพราะฉะนนคนไรสญชาตจงมสทธขนพนฐานนเชนกน

กลาวโดยสรป กฎหมายระหวางประเทศเปนเครองมอใหรฐในการกำหนดขอบเขต การปองกน การลดภาวะไรสญชาต และการคมครองคนไรสญชาตดวย

¡®ËÁÒÂÊÔ·¸ÔÁ¹Øɪ¹สทธในการถอสญชาตเปนแกนของกฎหมาย

สทธมนษยชน โดยรฐตองใหหลกประกนวา เดกทกคนจะไดรบสญชาต นนคอ ตองหาทางหลกเลยงภาวะไรสญชาตตงแตแรกเกด บรรทดฐานนเปนทยอมรบทวภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เหนไดจากการททกประเทศใหสตยาบนตออนสญญาวาดวยสทธเดก

อกประการหนงทเปนทยอมรบในภมภาคคอหลกการทกำหนดวา ทงหญงและชายควรมสทธ ในเรองสญชาตเทาเทยมกน ทกประเทศในภมภาคไดใหสตยาบนตออนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ และเกอบทกประเทศยงไดแกไขกฎหมายเพอใหสอดคลองกบมาตรฐานนดงทไดกลาวมาแลว ทกประเทศกำหนดใหมารดาสามารถสงผานสญชาตตนไปยงบตรไดเชนเดยวกบ บดา การทรฐแกกฎหมายลกษณะนถอเปนการชวยลดความเสยงตอการไรสญชาต โดยเฉพาะตอเดกทมบดาและมารดาตางสญชาตกนหรอในกรณทไมสามารถระบตวตนของบดาได

อนสญญาทงสองฉบบยงใหรายละเอยดดานสทธมนษยชนเพมเตมอยางครบถวน เชนเดยวกบ ตราสารดานสทธมนษยชนอนๆ ทหลายประเทศในภมภาคไดใหสตยาบน เชน กตกาสากลวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ทระบวา รฐตองเคารพสทธของบคคลทอยในเขตอำนาจของรฐ รวมถงบคคลทไมไดถอสญชาตของรฐนนดวย

ทงนมขอยกเวนบางประการสำหรบสทธทกำหนดไวเฉพาะสำหรบ “พลเมอง” ของประเทศนน ภายใตกฎหมายระหวางประเทศอยางเชนสทธในการมสวนรวมทางการเมอง คนไรสญชาตอาจไมมสทธนน อยางไรกตาม คนไรสญชาตควรมสทธมนษยชนขนพนฐานโดยไมถกเลอกปฏบต เชน เดกไรสญชาตมสทธในการจดทะเบยนเกด การศกษา และการรกษาพยาบาล คนไรสญชาตมสทธทจะมชวตอยและมสทธทจะนบถอศาสนาใดกได

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ24

ปฏญญาสากลว าดวยสทธมนษยชน (มาตรา 15)อนสญญาว าดวยสทธเดก (มาตรา 7 และ 8) อนสญญาว าดวยการขจดการเลอก ปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (มาตรา 9)กตการะหว างประเทศวาดวยสทธ พลเมองและสทธทางการเมอง (มาตรา 24) อนสญญาว าดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตทกรปแบบ (มาตรา 5)

ÊÔ·¸Ô㹡Òö×ÍÊÑÞªÒμ Ô¾ºã¹μÃÒÊÒà éÒ¹ÊÔ·¸ÔÁ¹Øɪ¹ËÅÒ©ºÑº...

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 25

μÃÒÊÒÃÃÐËÇèÒ§»ÃÐà·È·Õèà¡ÕèÂǡѺÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôâ´Â੾ÒÐปจจบนมอนสญญาระหวางประเทศสองฉบบทกลาวถงเ รองการไรสญชาตโดยเฉพาะ

อนสญญาฉบบแรก คอ อนสญญาวาดวยสถานภาพคนไรสญชาต ค.ศ. 1954 (Convention Relating to the Status of Stateless Persons) อนสญญาดงกลาววางกรอบสำหรบการกำหนดมาตรการทสำคญในการคมครองคนไรสญชาต อนสญญานประกนสทธในการมเอกสารรบรองตวตนและสทธในการมเอกสารการเดนทางซงเปนสงสำคญตอบคคลในการเขาถงสทธดานอน แมประเดนนจะไมไดถกบรรจในตราสาร ระหวางประเทศอนๆ แตกเปนแกนสำคญของสทธคนไรสญชาตทไดรบการรบรองในอนสญญาน

อนสญญาอกฉบบหนงไดแก อนสญญาวาดวยการลดภาวะไรสญชาต ค.ศ. 1961 (Convention onthe Reduction of Statelessness) ไดเสนอมาตรการคมกนใหรฐไดใชนำไปบรรจมาตรการปองกนในกฎหมาย สญชาตเพอลดภาวะไรสญชาต อนสญญานสรางเสรมใหเกดความโปรงใสในกระบวนการทางกฎหมายและวางแนวปฏบตเพอตอสกบภาวะไรสญชาตโดยไมกระทบตออำนาจอธปไตยของรฐในการวาง หลกเกณฑเรองสญชาต

แมวาอนสญญาท งสองฉบบยงคงเปนเรองใหประเทศตางๆในภมภาคพจารณารวมเขาเปนภาคตอไป ทประชมเหนพองวาตราสารเหลานมประโยชนในการสนบสนนการทำงานตามกรอบสทธมนษยชน นอกจากน ประเทศฟลปปนสกำลงมการหารอในระดบนโยบายเกยวกบภาวะไร สญชาต และมแนวโนมว าอาจใหสตยาบน ตออนสญญาท งสองฉบบ (ฟลปปนสไดลงนามในอนสญญา ป 1954 แลว) ซงอาจมสวนทำใหประเทศอนสนใจพจารณารวมเปนภาคกบอนสญญาดงกลาวเชนกน

2554 »ÕáË觡ÒÃóç¤ìà¾×èÍá¡é»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ô2554 »ÕáË觡ÒÃóç¤ìà¾×èÍá¡é»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรสญชาต ค.ศ. 1961 ครบรอบ 50 ป ในปพทธศกราช 2554 จงเปนโอกาสอนด

ในการสะทอนความสำเรจทเกดขนในการระบขอบเขต การปองกน การลดภาวะไรสญชาต และการคมครอง คนไรสญชาต และเปนโอกาสอนดในการทบทวนและเรมตนการทำงานใหมอกครงเพอแกปญหาน ซงเปนจดประสงคหลกของการประชมน ในป พ.ศ. 2554 มการวางแผนทจะจดกจกรรมอกหลายกจกรรม เพอสรางความ ตระหนกเกยวกบชวตอนลำบากของคนไรสญชาต และหารอวาจะหาทางในการแกปญหานใหมประสทธภาพ มากขนไดอยางไรบาง ทงในระดบภมภาคและระดบสากล

ในฐานะหนวยงานสหประชาชาตทรบผดชอบทงเรองผลภยและคนไรสญชาต ยเอนเอชซอารมแผนงาน ในการจดกจกรรมรำลกครบรอบ 50 ปของอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรสญชาต และ 60 ป อนสญญา วาดวยสถานภาพผลภย ยเอนเอชซอารจะจดประชมรฐมนตรในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2554 สำหรบประเทศ ทเปนภาคตออนสญญา และเชญประเทศทไมไดเปนภาครวมเปนผสงเกตการณ ในการประชมครงน จะมการสนบสนนใหรฐใหคำมนวา จะปรบปรงกฎหมายเพอกำหนดมาตรการปองกนไมใหเกดปญหาไรสญชาต เพอให เกดการเขาถงสทธทางเศรษฐกจและสงคมของคนไรสญชาต หรอดำเนนงานเพอใชการลงทะเบยนเกดในการปองกนปญหาไรสญชาต รฐอาจแสดงความจำนงรวมกน เชน โดยการใหคำมนวาจะใหความรวมมอในการพจารณาวากลมบคคลใดบางมความเสยงตอการไรสญชาตในภมภาค

การประชมนจะเปนการเปดโอกาสใหรฐไดประกาศความความกาวหนาและความสำเรจในการรวมแกปญหาการไรสญชาต เชน อาจมการใหสตยาบนตออนสญญาไรสญชาตเมอไมนานมาน หรอการถอนขอสงวนสนธสญญาดานสทธมนษยชนอน ทงน ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะไดรบคำเชญใหไปนำเสนอแนวปฏบตทดและรวมกจกรรมรำลกในครงนดวย

เอกสารทยเอนเอชซอารเผยแพรในป พ.ศ. 2553 เพออธบายความหมายของอนสญญาภาวะไรสญชาตโดยละเอยด ดาวนโหลดไดท www.refworld.org

á¹Ç»¯ÔºÑμÔ·Õè´Õ㹡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒÀÒÇÐäÃŒÊÑÞªÒμÔ26

ÅÓ Ñºá¹Ç» ÔºÑμ Ô·Õè Õ㹡ÒÃá¡é»ÑÞËÒÅÓ Ñºá¹Ç»¯ÔºÑμ Ô·Õè Õ㹡ÒÃá¡é»ÑÞËÒ

ระบ ประชากรไรสญชาต รวบรวมขอมลรอบดานเพอประเมนสถานการณความรนแรงของปญหา และองคประกอบแวดลอมของปญหานทวภมภาคศกษาวเคราะหขอกฎหมายในภ มภาค เพอใหกฎหมายทเกยวกบประเดนสญชาตมความโปรงใสและสามารถใชในการพสจนสญชาตของแรงงานขามชาตและผทเปนเหยอของการคามนษยไดจดประช มระดบภมภาคระหวางเจาหนาททะเบยนราษฎร เพอใหเกดการแลกเปลยนแนวปฎบตทด ในการจดทะเบยนเกด และรายละเอยดเฉพาะเกยวกบการปองกนปญหาไรสญชาตในบรบทนจดทำเอกสารประจำตวใหกบคนไรสญชาต อาจออกเอกสารดงกลาวได ในระหวางการประมวลภาพ รวมของประชากรไรสญชาต เพอเปนหลกประกนวา ทกคนมหลกฐานประจำตว

¢éÍá¹Ð¹ÓÊÓËÃѺ¡ÒÃá¡é»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹Í¹Ò¤μ ผรวมประชมเสนอแนวทางการดำเนนงานในอนาคตทงระดบชาต และระดบภมภาค เพอแกปญหาภาวะ ไรสญชาต ดงน

2547

»ÃÐà·ÈÊÔ§¤â»Ãìá¡é䢡®ËÁÒÂÊÑÞªÒμ Ôà¾×èÍãËéà ç¡·Õèà¡Ô´ÁÒÊÒÁÒöÁÕÊÑÞªÒμ ԢͧÁÒôÒä éàªè¹à ÕÂǡѺ¡ÒÃÊ׺ÊÑÞªÒμ ÔμÒÁºÔ´Ò

2549

»ÃÐà·ÈÍԹⴹÕà«ÕÂá¡é䢡®ËÁÒÂÊÑÞªÒμ Ôâ´Â¡àÅÔ¡à§×è͹䢷Õèà»ç¹¡ÒÃàÅ×Í¡» ÔºÑμ Ô éÒ¹àª×éͪÒμ ÔáÅÐà¾ÈáÅéÇà¾ÔèÁÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹ÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ô·ÕèÍÒ¨à¡Ô´¢Öé¹μ èͪÒÇÍԹⴹÕà«Õ·ÕèÂéÒ¶Ô蹰ҹ价ӧҹã¹μ èÒ§»ÃÐà·È

2550

»ÃÐà·È¾ÁèÒÍÍ¡ËÅÑ¡°Ò¹ÊèǹºØ¤¤ÅãËé¡Ñº¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹ÃÑ°ÂÐä¢èà˹×Í(Northern RakhineState) â´Âä éÃѺ¡ÒÃʹѺʹع¨Ò¡ÂÙàÍç¹àͪ«ÕÍÒÃì

2546

¤³Ð¡ÃÃÁÒ¸Ô¡ÒþԷѡÉìÊÔ·¸Ôà 硪×蹪Á»ÃÐà·ÈºÃÙä¹·Õè Ñ´ºÃÔ¡Òà “˹èÇÂá¾·Âìà¤Å×è͹·Õè”ä»ã¹¾×é¹·ÕèËèÒ§ä¡Åà¾×èÍÊè§àÊÃÔÁ¡Òè´·ÐàºÕ¹à¡Ô´

2547-2548

ÍÒÊÒÊÁѤÃà¤Å×è͹·Õèã¹»ÃÐà·È¡ÑÁ¾ÙªÒãªéàÇÅÒà¾Õ§ 10 à ×͹㹡Òè´·ÐàºÕ¹à¡Ô´ãËé¡ÑºªÒÇ¡ÑÁ¾ÙªÒ¡ÇèÒ 7 ÅéÒ¹¤¹ â´Â¡Ô¨¡ÃÃÁ¹Õéà»ç¹Êèǹ˹Ö觢ͧ¡ÒÃóç¤ìà¾×èÍ¡Òè´·ÐàºÕ¹à¡Ô´

2549

àÃÔèÁ¡Ãкǹ¡ÒþÔÊÙ¨¹ìÊÑÞªÒμ Ôã¹»ÃÐà·Èä·Â ÊÓËÃѺáç§Ò¹·ÕèÁÒ¨Ò¡»ÃÐà·È¡ÑÁ¾ÙªÒ áÅлÃÐà·ÈÅÒǼèÒ¹¡Ãͺ¤ÇÒÁÃèÇÁÁ×Í·ÇÔÀÒ¤Õ

ÃÒ§ҹ¡ÒûÃЪØÁ¼ÙŒàªÕèÂǪÒÞÃдѺÀÙÁÔÀÒ¤ 27

ÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ éÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ôã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ é

สานตอโอกาสเพอความรวมมอในภ มภาคภายใตกรอบทวภาคและพหภาค โดยใชแนวคดทวาไมม วธการใดทจะใชแกปญหาไดทกท การนำแนวทางทรบทราบจากการแลกเปลยนมาใช และมการปรบ ใหเหมาะกบสถานการณในแตละประเทศสนบสน นใหคณะกรรมาธการระหวางรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน รวมหาแนวทางในการ แกปญหาน ผานการทำงานเกยวกบการยายถน และการรางปฎญญาอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน เปดโอกาสใหคนไรสญชาตมสวนรวมในการสนทนาทงในระดบชาต และระดบภ มภาค เพอใหพวก เขาไดมโอกาสแสดงความคดเหนในการกำหนดยทธศาสตรเพอการแกปญหาทพวกเขาเผชญเผยแพรขอม ลตอสาธารณะมากขน รวมถงการนำเสนอ “หนาตา” ทแทจรงของปญหานผานสอ มวลชนตดตามแนวทางปฏบตทดทเกดขนในภ มภาคอยางตอเนอง เพอรบทราบเนอหาทอาจเปนประโยชน ในการแกปญหาไรสญชาตตอไป

2551

»ÃÐà·ÈàÇÕ´¹ÒÁá¡é䢡®ËÁÒÂÊÑÞªÒμ Ô à¾×èÍÍӹǤÇÒÁÊдǡãË餹äÃéÊÑÞªÒμ Ô·ÕèÍÒÈÑÂã¹àÇÕ´¹ÒÁÁÒà»ç¹àÇÅÒ¹Ò¹ÊÒÁÒö¢ÍÊÑÞªÒμ Ôä é ËÃ×ÍãËéËÞÔ§·Õèà¤Â¶Ù¡à¾Ô¡¶Í¹ÊÑÞªÒμ ÔàÁ×èÍáμ 觧ҹ¡ÑºªÒÇμ èÒ§ªÒμ Ԣ͡ÅѺÁÒÁÕÊÑÞªÒμ ÔàÇÕ´¹ÒÁ ѧà ÔÁä é

2552

àÃÔèÁâ¤Ã§¡ÒþÔÊÙ¨¹ìÊÑÞªÒμ Ôã¹»ÃÐà·Èä·Â ÊÓËÃѺáç§Ò¹·ÕèÁÒ¨Ò¡¾ÁèÒÀÒÂãμ é¡Ãͺ¤ÇÒÁÃèÇÁÁ×Í·ÇÔÀÒ¤ÕÃÐËÇèÒ§·Ñé§ÊͧÃÑ°ºÒÅ

2553

»ÃÐà·È¿ÔÅÔ»»Ô¹ÊìàÃÔèÁ¡éÒÇáá㹡ÒÃãËéÊÑμÂҺѹμ èÍ͹ØÊÑÞÞÒÇèÒ éÇÂʶҹÀÒ¾¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ô ¤.È. 1954

2551

»ÃÐà·Èä·Âá¡é䢾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμ ÔÊÑÞªÒμ Ô áÅоÃÐÃÒªºÑÞÞÑμ Ô·ÐàºÕ¹ÃÒɮà à¾×èÍÊÔ·¸Ô㹡Òè´·ÐàºÕ¹à¡Ô´¢Í§à ç¡·Ø¡¤¹áÅÐÇÒ§¡Ãͺ¡Ò÷ӧҹãËé Õ¢Öé¹à¾×èÍËÅÕ¡àÅÕè§äÁèãËéà¡Ô´»ÑÞËÒÀÒÇÐäÃéÊÑÞªÒμ Ô

2553

Í´Õμ¤¹äÃéÊÑÞªÒμ Ôàª×éÍÊÒ¡ÑÁ¾ÙªÒ·ÕèÍÒÈÑÂÍÂÙèã¹»ÃÐà·ÈàÇÕ´¹ÒÁ¡ÅØèÁááä éÃѺÊÑÞªÒμ ÔàÇÕ´¹ÒÁ

2553

»ÃÐà·ÈÁÒàÅà«ÕÂÃÔàÃÔèÁâ¤Ã§¡ÒÃÑ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¾ÔàÈÉÊÓËÃѺ

à ç¡äÃéÊÑÞªÒμ Ô

ผเขารวมการประชมรวมกนถายภาพหมเมอวนท 28 ตลาคม พ.ศ. 2553 [UNHCR/Somkiat Insawa]

CambodiaIch SENG Cambodian Human Rights CommitteeLyma NGUYEN Cambodian Human Rights Action CommitteeYim Sam OL Ministry of the Interior

IndonesiaAhmad BASO National Human Rights CommissionBAROTO Ministry of Law and Human RightsEddy SETIAWAN Indonesia Citizen InstituteRafendi DJAMIN ASEAN Intergovernmental Commission on Human RightsTehna Bana SITEPU Ministry of Law and Human Rights

Lao PDRSomkhit VANKHAM Ministry of Foreign Affairs

MalaysiaHartini ZAINUDIN NurSalamJames NAYAGAM National Human Rights Commission Nanthini RAMALO ERA Consumer

MyanmarAye Aye MU Embassy of the Union of Myanmar in BangkokThant SIN Ministry of Foreign Affairs

PhilippinesJocelyn REYES National Human Rights CommissionRosario MANALO ASEAN Intergovernmental Commission on Human RightsRuben FONDEVILLA Department of JusticeVladimir HERNANDEZ Community and Family Services International

SingaporeBraema MATHIAPARANAM National Working Group for an ASEAN Human Rights Mechanism

ThailandAmara PONGSAPICH National Human Rights Commission Atchara SHAYAKUL National Human Rights Commission Bongkot NAPAUMPORN Thammasat UniversityChatchai BANGCHUAD National Security CouncilHansa BOONRAT National Human Rights Commission Karn SERMCHAIWONG Independent Expert on Statelessness Madi SUWANSIRI Bureau of Social DevelopmentSanti LATIFI National Human Rights Commission Surapong KONGCHANTUK The Senate of ThailandVenus SISUK Ministry of the InteriorWasita SANGNGAM National Security Council

Viet NamHoang Thi Huong LAN Department of JusticeNgo Thi Hong LOAN Department of Foreign AffairsTrinh Thi Hong ANH Ministry of Labour, Invalids and Social Affairs

Regional Civil SocietyAnoop SUKUMARAN Asia Pacifi c Refugee Rights NetworkChris LEWA Arakan Project

UN AgenciesAmalee MCCOY UNICEF East Asia and Pacifi cAmanda FLAIM UNESCO ThailandAmy DELNEUVILLE UNICEF Lao PDRCamaran PIPES OHCHR South East Asia

Chayanich THAMPARIPATTRA ILO Asia-Pacifi cHomayoun ALIZADEH OHCHR South East AsiaNilim BARUAH ILO Asia-Pacifi cPeerayot SIDONRUSMEE UNESCO Thailand

UNHCRAsha Roop Kaur DHILLON UNHCR MalaysiaBernard KERBLAT UNHCR PhilippinesCorinna MIGUEL-QUICHO UNHCR ThailandDerwin DJAMARIS UNHCR IndonesiaJean-Noël WETTERWALD UNHCR South East AsiaLaura VAN WAAS UNHCR Regional Protection Hub for the Asia-Pacifi cMark MANLY UNHCR HeadquartersMyanandar AUNG UNHCR MyanmarPajaree SUWANNAKARNUNHCR Regional Protection Hub for the Asia-Pacifi cPaul WHITE UNHCR MyanmarRiikka PELTONEN QUIJANO UNHCR ThailandThomas VARGAS UNHCR Regional Protection Hub for the Asia-Pacifi cToshitsuki KAWAUCHI UNHCR CambodiaVipawan PONGTRANGGOONUNHCR Regional Protection Hub for the Asia-Pacifi cVu Anh SON UNHCR Viet Nam

European UnionAurelie KLEIN Delegation of the European Union to ThailandLuca PIERANTONI Delegation of the European Union to Thailand

ÃÒ¹ÒÁ¼ÙéÃèÇÁ»ÃЪØÁ

»ÃÐà·Èã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ é·Õè¡ÅèÒǶ֧ã¹ÃÒ§ҹ©ºÑº¹Õé»ÃÐà·Èã¹àÍàªÕÂμÐÇѹÍÍ¡à©Õ§ãμ é·Õè¡ÅèÒǶ֧ã¹ÃÒ§ҹ©ºÑº¹Õé

หาขอมลเพมเตมเรองภาวะไรสญชาตไดทwww.unhcr.org/statelessness หรอ www.refworld.org

“ÊÔ觷Õè¼ÁÍÂÒ¡ºÍ¡ãËé¼Ùé·ÕèÁÕÊÑÞªÒμ Ô·Ø¡·èÒ¹ä éÃѺÃÙé ¤×Í ªÕÇÔμ¤¹äÃéÊÑÞªÒμ ÔÅÓºÒ¡ÁÒ¡ ¤¹äÃéÊÑÞªÒμ ÔÍÂèÒ§¾Ç¡¼ÁËÒ§Ò¹·ÓäÁèèä é

ÅÙ¡¡çäÃéÍ¹Ò¤μ ¤¹äÃéÊÑÞªÒμ ÔäÁèÁÕÊÁºÑμ ÔÔà»ç¹¢Í§μ ÑÇàͧä´éàÅÂäÁèÇèÒ¨Ðà»ç¹ÁÍàμÍÃì䫤ì ËÃ×ͺéÒ¹ äÁèÁÕâÍ¡ÒÊ㹡Ò÷ӧҹ äÁèáÁéáμ è¨Ð½Ñ¹·Õè¨ÐÍÍ¡¹Í¡»ÃÐà·È à¾ÃÒоǡ¼ÁäÁèÊÒÁÒö

¢ÍÁÕ˹ѧÊ×Íà Ô¹·Ò§ä´é”

อดตคนไรสญชาต อาย 51 ป ซงเพงไดรบสญชาตเวยดนามเมอเดอนกรกฎาคม 2553