Regionalna geomorfologija-predavanja

8/16/2019 Regionalna geomorfologija-predavanja

1/8

PREDMET, ZADACI REGIONALNE GEOMORFOLOGIJE

U proučavanju reljefa Zemljine površine primjenjuju se različiti principi i metode međukojima su najznačajnije:

1. razne varijante morfogenetskog principa2. klima kao faktor i genetski principi3. razne varijante regionalizacije reljefa na morfostrukturnim i poligenetskim principima.

Morfogenetski principi proučavanja Zemljine površine se baziraju na fiz.geo. znanosti tj. podrazumjeva izdvajanje genetskih kategorija reljefa i njihovo proučavanje u globalnim iliregionalnim razmjerama npr. izdvaja se i proučava rasprostranjenost i morfološka raznolikostkraškog reljefa ili fluvijalne denudacije reljefa ili eolskog reljefa i sl.limatski princip pručavanja reljefa je znatno slo!eniji. "d morfogenetskog principa se dostaširoko primjenjuje. U ovom primjenjivanju u svakoj zoni se javljaju oblici različite kategorije

reljefa.#re$i princip proučavanja reljefa na Zemlji vrši regionalizaciju reljefa na razne varijante.%zdvaja stabilne ploče& izdvaja i obrađuje posebno vjenačne ili gromadne planine i određujestarost i prirodno rasprostranjenje itd.

'rimjenom samo jednog od ovih principa u istra!ivanju reljefa Zem. 'ovršine i njegovog prokazivanja& kao i njegovo pra$enje u razvoju i rasprostranjenju je neuspješan i nepotpun tj.gube se kvalitete istra!ivanja odnosa između postanka& razvoja i rasprostranjenosti određenihreljefnih kategorija u datom prostoru. (akle& ne dobija se cjelovita slika kontinenata iokenaskih bazena. Zbog toga da bi reljef Zem. površine bio u potpunosti prikazan& treba

podjednako uva!iti sve principe istra!ivanja.

)egionalna geomorfologija proučava karakteristike reljefa pojedinih dijelova Zem.površine iistra!uje uzroke raznolikosti reljefa u njima. U proučavanju je veoma potrebna primjenasintetičke geomorfologije u kojoj je naglašen prostorni aspekt svih reljefnih pojava. Značajregionalizacije geomorf. %stra!ivanja je u tome što objedinjava u regionalnom proučavanjugeografske sadr!aje i to što proučava reljef i u dr aspektima.

Zadatak regionalne geomorfologije je da sagledava reljef u njegovoj morfološkoj sveukupnostii pro!imanju raznih fizičko geografskih i geoloških faktora.

Zavisno od predmeta i zadatka proučavanja reg.geom. se dijeli na opštu i posebnu."'*#+ reg.geom. se bavi regionalizacijom u globalnim planetarnim razmjerama. '",-/+ proučava morfotektonske cjeline različitig veličina kao što su planine& kotline ili

pak reljef administrativnih teritorija ili jedinica 0dr!ava& republika itd.1. #ako ima i primjenjivznačaj u regionalnom i prostornom planiranju& u gradnji velikh objekata& utvrđivanju le!ištamineralnih sirovina i sl.

2


2/8

3eomorfološka regionalizacija zavisi od principa na kojima je zasnovano proučavanje reljefa&ali ona ima prije svega zadatak da izdvaja i graniči posebne teritorije geom.cjeline. Uglavnomse bazira na tektonsko litološkoj građi i fiz.geo. karakteristikama predjela. "va regionalizacijadovodi često do poklapanja geoloških& geografskih i geomorfoloških jedinica. /ajčeš$e dolazido poklapanja sa geomorf. i tektonskim jedinicama& a djelimično do podudaranja pojedinih

geom. fiz.geo. cjelina sa dominantnim geom.agensima kao što je poklapanje aridnih oblasti savisokim pl.oblastima i sl. Za geomorfološku regionalizaciju neki autori preporučuju pojedinekriterijume& a drugi pak primjenjuju svoje kriterijume npr. prema (ejvisu izgled reljefa zavisiod strukturnih geomorfoloških procesa i evolutivnog stadijuma njegovog razvoja& a premaoumenu geom.jedinice predstavljaju površine sa poglavito istim reljefom dok #ouberi jeizvršio geom.regionalizaciju ,+(4a na osnovu 5 kriterijuma tj. na osnovu:

1. tektonske strukture2. litološkog sastava3. erozivnih i sedimentacionih procesa4. jačine obrnutih procesa i du!ine njihovog trajanja5. nadmorske visine

%ščuklin je izdvojio geomorfološke eone na osnovu njihovih karakteristika na:1. tektonska struktura2. morfogenetski proces3. novi savremeni tektonski pokreti4. uzajamni odnos egzogenih i endogenih sila5. klima koja uslovljava vrstu i intenzitet izabranih procesa6. vrijeme od koga zavisi starost i stadijum evolucije pojedinih oblika7. geološki sastav

6ovan 7viji$ i 'etar 6ovanovi$ geom.regionalizaciju 6ugoslavije i alkanskog poluostrva su bazirali uglavnom na tektonskoj strukturi tj. oni izdvajaju makro oblike reljefa zavisno odnjihove tektonske strukture.

8


3/8

EUROPA

-uropa predstavlja dio -uroazijskog kontinentalnog bloka 0kont.platforme1. %ma površinu oko29 miliona km. %zgrađena je uglavno od nizija i ravnica. ,rednja visina reljefa -urope iznosisvega ;


4/8

+rmorički planinski sistem se pru!a od ju!ne %rske prema 6%& preko ju!nih dijelova A..& prekoretanje u @rancuskoj do 7entralnog masiva& a varicijski pl. ,istem povija se od 7entralnogmasiva prema ,%& preko ,rednje4njemačkih pl.& Beškog masiva do Aisle. /a mjestu vigracijeova 8 pl.sistema& stvoren je 'ariski basen. "vi pl. sistemi su nastali epirogenim i radijalnim

tektonskim pokretima& te dugotrajnom erozijom gotovo potpuno uništeni 0erodirani1

/eoeuropa je izgrađena od mlađih vjenačnih planina 'irineja& +ndaluzijskih planina& +lpa&arpato4alkanskih pl. i planine 6aila na rimu. ,jevernom orogenom stablu ,redozemnezone malđih vjenačnih planina pripadaju: etijski ordiljeri& +lpi& (inaridi& ?imelaji& a

ju!nom orogenom stablu planine koje se nastavljaju preko Male +zije u ?imelaje. %zmeđu ova8 pl.stabla se nalaze veliki baseni: basen 'oa& 6adranskog mora i 'anonski basen& te stare mase%berska& #irenska i )odopska. "vo kopno predstavlja mlađi dio europskog kopna. /astao jealpskom orogenezom& nabiranjem mlađih paleozojskih i mezozojskih sedimenata u #etijskojgeosinklinali. ,tvaranje ovih planina započeto je u mezozoiku& a traje i danas.U ovim planinama izra!ena je i velika seizmička aktivnost& a kopno koje grade predstavlja

najmlađi i najnestabilniji dio europskog kontinenta.

*terova klasifikacija -urope zadr!ana je u osnovnim crtama i do danas. Međutim kako sudijelovi kontinentalne kore izgrađeni od stijena prekambrijske i palozojske starosti otkriveni naviše mjesta i na jugu -urope& tumačenje postepenog i zonalnog narastanja kontinenta jeodbačeno kao nerealno. Zatim je utvrđeno također& da %sland sa aktivnim vulkanizmom ne

pripada nijednom kontinentu ve$ srednje4atlantskom podmorskom planinaskom vijencu jer senalazi u kontinentalnom šelfu.

MORFOSTRUKTURNE REGIJE EUROPE

'rema strukturi kopna& tektonske aktivnosti& strukturne karakterizacije i paleogeografskeevolucije& u -uropi su izdvojene sljede$e morfotektonske geom. cjeline:

1. @inoskandinavska morfotektonska regija2. )uska ravnica3. Ural4. ritanska ostrva5. /jemačko4poljska nizija

6. Zapadnoeuropska ravnica7. 7entralni masiv8. )ajsko ,rednjenjemačke planine9. Beški masiv10. 'irinejsko poluostrvo4'irineji11. +lpi12. +penini13. ,ardinija i orzika14. arpatsko4alkanske planine15. (inarsko4'inske planine16. 'anonski bazen

17. )odopi


5/8

#reba navesti sljede$e:a) da neke od ovih smorfotektonskih regija predstavljaju geotektonske jedinice kao )uska

pločab) da neke regije obuhvataju uglavnom izdvojene jedinice geo.cjeline kao +lpi&

Zapadnoeuropska ravnica...c) da neke regije sadr!e u sebi dijelove različitih geot.jedinica kao regije 'irinejsko

poluostrvo& ritanska ostrva& @inoskandinavija...d) da i pored mnogobrojnih zajedničkih karakteristika ,redozemne zone mlađih vjenačnih

pl. zbog znatnih razlika između njenih pojedinih udaljenih dijelova& izdvojene su posebne regije kao 'irineji& +lpi& arpato4alkanske pl....

e) i s druge strane da bi se izbjeglo usitnjavanje regija& da bi se povezali rastavljenidijelovi morfotektonskih cjelina vodenim bazenima& izdvojene su tzv. slo!ene regije sarazličitim tipovima strukturnog reljefa kao što su ritanska ostrva& +peninsko

poluostrvo& 'irinejsko i dr.f) ili ipak neke male regije su priključene susjednim ve$im& bile su izostavljane.

RAZVITAK RIJEČNE MREŽE EUROPE

,adašnja riječna i dolinska mre!a -urope prema vremenu postanka je relativno mlada tj. ona jenastala uglavnom tokom tercijara i kvartara i razvijala se uporedo sa izdizanjem planinskihvijenaca i iščezavanjem prostranih morskih jezerskih bazena. Aeliki značaj za razvoj riječnemre!e imalo je i smjenjivanje glacijalnih faza u pleistocenu tj. nadiranje i povlačenje lednikakao i nadiranje i povlačenje mora prouzrokovanog također promjenom klime u pleistocenu.

/ajve$om staroš$u i postojanoš$u odlikuju se riječne mre!e na )uskoj ploči 0Aolge& (njepra&(one& ame1& a zanimljiv i značajan postanak i razvoj imaju dolinski sistemi )ajne& (unava&Corene i pritoka altičkog mora& te vodotoka ,kandinavije.

(olinski riječni sistem )ajne

,pada među najstarije riječne sisteme u -uropi. )azvijen je du! tektonskog rova )ajne.'ojedini njegovi dijelovi su nastali u srednjem oligocenu kada je rov )ajna bio moreuz& a koji

je povezivao ,redozemno i ,jeverno europsko more. )iječni sistemi )ajne nastali su tada uvišim dijelovima rova. rajem oligocena more se povuklo iz ,Z strane rova tj. iz rova donje

)ajne u kome započinje usjecanje riječnih dolina donje )ajne& Mozele i Caba. 'očetkommiocena rov )ajne gubi funkciju moreuza. Usljed izdizanja +lpa i talo!enja molusnihsedimenata na jugu i lavičnih izliva na sjeveru 0pl. @ogelsberg1 pretvara se u zatvoreni vodeni

bazen. 'rema ovom sistemu bio je usmjeren riječni sistem sa izvorištem u predjelu #irenskegore. 3ornjim dijelom te stare doline nastavlja se rijeka )egnice u izvorištu Majne& a drugirijeka (unav. 'očetkom pliocena donja )ajna probija razvođe na )ajskim planinama i zalazi utada sušeni i zasuti rov )ajne i pripaja ga svom slivu sa svim njegovim pritokama. U pliocenuse smatra da su čitava gornja )ajna i izvorišni dijelovi )one i Majne pripadali slivu gornjeg(unava. rajem pliocenaobrazovali su riječni sistem koji se preko elfotskih vrata vezivao za rov )ajne i )one i tako je(unav izgubio svoje izvorišne krake.

5


6/8

Zapadnoeuropska ravnica

Zahvata zapadnu polovinu zapadnoeuropske ploče. "kru!uju je sa istočne strane planine+rdeni& Aogezi i 7entralni masiv& a sa ju!ne strane 'irineji& dok na zapadu i sjeveru nastavlja

se do +tlantskog okeana. %zgrađuju je 'ariski basen& +rmerički masiv i +pitanski basen.'ariski bazen predstavlja posthercinsku sinklizu 0široko ulegnu$e1& ispunjen je paleozojsko4mezozojskom serijom. 7entralne dijelove pokrivaju centralni krečnjaci ispod kojih se u

perifernim dijelovima na dubini od D99m nalaze stijene kredne i jurske starosti& dok se paleozojska osnova ploče nalazi na dubini oko 2899m. )eljef se odlikuje balgo zatalasanimstrukturama površina nagnutih prema 'arizu. U središnjem dijelu bazena i kvestama 0padine sa

blagim padom1 koje opasuju bazen sa istočne i 6% strane.+rmerički masiv 0;2Em1 zajedno sa /ormandijskom 0m1& Aandejskim pobrđem 0m1

predstavlja zasvođeni dio Zapadnoeuropske ploče. %ma izgled pineplena usječenog u prekambrijskim i paleozojskim& metamorfskim i magmatskim stijenama. Masiv je ubran zavrijeme hercinske orogeneze& a raščlanjen gustom dolinskom mre!om.

+pitanski bazen se nalazi između 'irineja i 7entralnog masiva i bio je dugo vrijeme morskizaliv& a mo!e se označiti kao sinkliza Zapadnoer. 'loče. %spunjen je serijom sedimenata jursko4kredne i tercijarne starosti& debelim preko 5999m. U reljefu preovlađuju akumulativne ravnicei balgo zatalasana pobrđa& od molusnih sedimenata 0ogromnih sedim. erodiranih sa 'irineja i7entralnog masiva1. U 'irinejskom pojasu u +tlantski okean nastala su pod uticajem zapadnihvjetrova prostrana pješčana polja 0landi sa dinama visokim do E9m1. 'risustvo laguna

pokazuje da je kod +pitanskog bazena prisutno lagano tonjenje.

)odopsko4,rednjenjemačke planine

"ve planine kao što su Aogezi 02


7/8

'irinejsko poluostrvo

U sastavu regije ovog poluostrva koja u geološkom pogledu ima karakteristike stare %berskemase opasane maldim vjenačnim planinama& ulaze ; geomorfološke i geološko individualisane

cjeline: +ndaluzijske planine sa ,ijera /evadom& visoravan Mezeta i planine 'irineji.+ndaluzijske planine sa ,ijera /evadom 0;


8/8

U krečnjačkim dijelovima razvijen je kraški reljef. ,icilijski +penini imaju slo!enu tektonskustrukturu i slo!en sastav. 'lanina #eronitani 02;>5m1 je izgrađena od kristalastih škriljaca&

planina /ebrani 02m1 od fliša& planina Madonia 02>>5m1 od krečnjaka& a -tna 0;;

Documents

Regionalna geomorfologija-predavanja