8/16/2019 Razvoj Romana u Srpskoj Književnosti Do Jovana Sterije Popovića

1/3

Razvoj romana u srpskoj književnosti do Jovana Sterije

Popovića

Dositej je bio prvi propagator romana kod nas, on je preporučivao čitaocima DonKihota, Robinsona i Pamelu, Telemah i Žil Blas.

Prvi prevod romana kod nas Velizarij !rancuskog prosvetiteljskog pisca "armontela preveo je Pavle #ulinac, $%%&. ' $%%%. godine. Taj roman je bio (abranjivan odstrane crkve (bog verske netrepeljivosti, a (bog toga i dobio na popularnosti.

 #ulinac je to poglavlje i(bacio.

Drugi prevden roman Robinskon Kruso, Danijela De!oa preveo )ikola *a(arevi+$%.

Prva polovina $. veka roman je naj(načajniji u prevodnoj literaturi -erter, Telemah, Žil Blas.../

Prvi srpski roman  Aristid i Natalija, 0tanasije 1tojkovi+, $23$.

Pre ovog romana, napisao je delo koje je i(me4u retorsko5esejističke pro(e -kaoDositej/ i imaginativne. Kandor . "e4utim i to delo ima neke (ametke romana.Romaneskna priča je svedena i samo okvirna -an4eo odvodi vaspitanika u čarobnivrt i ta mu dr6i kurs/, dok je glavni deo romana u vidu i(laganja i( ra(ličitihdisciplina.

 Aristid i Natalija  idilično5didaktički roman, predstavnik sentimentalističkog romana odu7evljenje lepotom prirode, lirski opisi i raspolo6enja, patetični ton, ideali(acija

 jednostavnog 6ivota, primena epistolarne !orme u jednom poglavlju i sl.

8 tom romanu su naji(ra(itiji9

• "oralistička pripovedanja i rasu4ivanja• Poetski opisi, koji se svode na opis prirode ona je ideali(ovana, sva

opisana mesta su predstavljena kao rajksa mesta na (emlji, centralnaslika je vi(ija #elsiejskog polja.

• Psiholo7ka prika(ivanja misli i ose+anja glavnog junaka

Milan Vidaković je prvi pravi srpski romansijer. )apisao je sedam romana9

$2$3. Usamljeni Junoša $2$$. Velimir i Bosiljka– $2$:, $2$%, $2;< Ljubomir u Jelisijumu $2;%. Kasija carica $2;. Siloan i ilena $2

8/16/2019 Razvoj Romana u Srpskoj Književnosti Do Jovana Sterije Popovića

2/3

)jegove romane je bolje posmatrati kao celovit opus, jer su onda jasno ocrtavaparadigmatska struktura, dok se kod pojedinačnih romana sre+e me7avina stilova itema, koja deluje haotično. Osnovna Vidakovićeva orijentacija je grčkiljubavni roman i barokni viteki roman! a u njima ima elemenata i

sentimentalističkog i pedagokog romana "#$ veka$ =abulu koja odgovara

grčkom ljubavnom romanu i( ;. i dlike su i preru7avanja, neočekivani obrti, spasavanja u poslednjemtrenutku i sl. >stali romani se tako4e (anivaju na tom motivu ra(dvojenosti oddragih osoba 8 Ljubmiru u Jelisijumu  (aljubljeni glavni junaci ne (naju svojeporeklo, u Kasiji carici ra(dvojenost je vi7estruka mu6 i 6ena, otac i sinovi, majka isin, bra+a bli(anci, u Saloanu i ileni od junakinje je skriveno njeno pravo poreklo.

Pored ovih sentimentalističkih elemenata, u idakovi+evim romanima vidljivi su ielementi pedago7kog romana u njima se obično nala(i čovek, pustinjak, čestostrac, koji 6ivi daleko od sveta i koji predstavlja vaspitača i savetnika i(gubljenih ira(dvojenih likova. To predstavlja romaneskno ra(vijenu temu, koju je 1tojkovi+uveo.

>pisi prirode, koji su tako4e prisutni i u 1tojkovievom romanu, predstavljaju glavnapoetska mesta to je tako4e idlični pej(a6, priroda koja je ljudskom rukom ure4ena ipredstavlja rajsko mesto na (emlji, mesta koja predtsavljaju beg od sveta. Ljubomir u Jelisijumu, u stvari (nmači *jubomir u raju i gotovo svi njegovi romani bi se mogli

(vati ovako. >pisi su brojni, ali istorodni. ' pisac i junaci sa najvi7e odu7evljenja iljubavi govore o prirodi. Pej(a6a ima najvi7e u Velimiru i Bosiljki, gde se onismenjuju, pa se opisuju predeli 1rbije, Bugarske, ?rčke, Turske, @gipta itd.

 #o7 jedna odlika njegovih romana je sme7tanje tipi(iranih priča u sprskusrednjovekovnu istoriju i geogra!ske prostore. "e4utim, likovi u romanu samoimenima pripadaju srednjovekovnom vite7kom svetu, dok je njihova karakteri(acijauglavnom (asnovana na ličnostima i( svakida7njeg, savremenog sveta. Abog togasu mnogi (amerali idakovi+u, posebno uk. 8pravo (bog te bliskosti sa 6ivotomsavremenog sveta, njegovi romani su stekli veliku publiku i porularnost. Abogneskalda svetova često se javlja komika u romanima, ona je u prvim romanima bilaslučajna, vi7e vidljiva čitaociam nego piscu, dok je kasnije postala pi7čev svesnipostupak. Tako su osnovne stilske kategorije njegovih romana komičnost ipoetičnost.

idakovi+ pola(i od elemenata koje je 1tojkovi+ uveo u romanesknu tradiciju, ali suosnovne ra(like me4u njiam u tome 7to se 1tojkovi+ oslanajo na modernijsentimentalističko5psiholo7ki roman i napisao psiholo7ko5moralistički roman, a

8/16/2019 Razvoj Romana u Srpskoj Književnosti Do Jovana Sterije Popovića

3/3

idakovi+ se oslanjao na stariju baroknu vite7ku tradiciju i napisao avanturističko5moralistički roman. >n je ipak u roman uneo i senstimentalističke i prosvetiteljsketeme.8 1tojkovi+evim romanima prepreke junacima su psiholo7ke priode, a kodidakoviča su ve7tačke, prostorne, nametnute.

1labost idakovi+evih romana je u kompo(iciji koja se (asniva na ni(anju sličnihdoga4aja i gomilanju moralnih pouka sa istim stavovima. uk mu je (amerao (bognedoslednosti9

• 1rednjovekovni likovi se pona7aju kao savremeno gra4ansko dru7tvo• Pi7e moralnu priču, a likovi se pona7aju nemoralno• )edosledni karakteri junaka -mudraci se nekad pona7aju kao budale/

'nače je početak srpske književne kritike povezan sa Vidakovićevimromanima. 8 tim kritikama nastajale su i denicije i shvatanja romana. ' idakovi+sam pi7e o shvatanju romana kao odgovor na ukove kritike, posebno upredgovorima dela koja nastaju posle ukove kritike Usamljeno$ junoše i Ljubomirau Jelisijumu. uk ga je kritikovao (bog netačnog pisanja o srpskoj istoriji i (bogkori7+enja starinskih, proi(voljnih modela umesto stvarnih. 'sticao je da on pi7eCpljesnjive njemačke romane. idakovi+ pritom govori da su njegovi romanimoralne povesti i da je akcenat na vaspitnoj ulo(i, ali on pritom ne (anemarujenejgovu umetničku vrednost i (ato govori da su romani slobodne igre !anta(ije i danisu jendaki sa istorijom.

 #ovan 1teji+ $2;2. Tako4e (amera idakovi+u 7to pi7e roman po starim inostranim,slabim kalupima, a ne doma+i roman. ' "ilo7 *a(arevi+ govori da je cilj romana

pouka i verno opsiivanje karaktera svog naroda.$2;%. godine javlja se Sterijin pseudoistorijski roman Boj na Kosovu, kojipredtsavlja neve7to posrbljavanje !rancuskog romana . 1terija ubr(o shvata la6nosttakvih romana i pi7e parodijski roman Roman bez romana  u kome sera(računava sa prethodnim pravcem romanesknog stvaranja. >n jo7 jedan svojroman u tom 6anru ostvalja (ato u rukopisu. Po osnovnoj (amisli Roman bez romana

 je bli(ak %on Ki&otu, predstavlja 1terijin poku7aj da napi7e Don Kihota. Aa ra(liku odnjega, kod 1terije je !abula nera(vijena i roman je uglavnom sveden na digresije uvidu ra(govora sa čitaocima kada se pokre+u ra(ličite teme. )jegov roman jeantiroman i junak je antijunak. >n je samo parodirao i ra(orio prethodnu

romanesknu tradiciju i (bog toga je (načajan, ali svojim romanom nije ponudionovu. %ovi roman se nazire iz stavova Vuka! &azarevića! Stejića i Sterije! alise nije ostvario u tadanjim prilikama.