1. POJAM PREKRŠAJNOG PRAVA( SISTEM I IZVORI)

Prekršajno pravo mogli bi definisati kao skup pravnih propisa kojima se odredjuju prekršaji, uslovi za prekršajnu odgovornost, prekršajne sankcije prema njihovim učiniocima, uslovi za propisivanje i izricanje prekršajnih sankcija,prekršajni postupak i postupak izvršenja odluke. Iz ove definicije proizilaze bitni elementi koji su od posebnog značaja za isticanje i analizu forme i suštine prekršajnog prava, čime se ukazuje na njen formalno- materijalni značaj. Najpre, prekršajno pravo je definisano kao skup pravnih propisa, jer se Zakonom odredjuju osnovna načela i instituti relevantni za prekršaje, a normativnim aktima podzakonskog karaktera propisuje veliki broj različitih prekršaja, koji bi se, analogno tumačeći, zajedno sa zakonskim odredbama mogli smatrati sistemom pravnih propisa. Suštinski element prekršajnog prava je i njegova zaštitna funkcija koja označava da se ovom granom prava zaštićuju značajne vrednosti kao što su osnovne slobode i prava čoveka, društveno-ekonomsko uredjenje, politički sistem i pravni poredak u zemlji.

Sistem prekršajnog prava- Na osnovu definicije prekršajnog prava, kao i predmeta Zakona o prekršajima, može se odrediti sistem prekršajnog prava kao posebne grane prava. Posmatrajući p.k. kao sistem neophodno je odrediti i delove. P.k. je, u delu koji obuhvata institute i načela, regulisan Zakonom o prekršajima i taj deo se naziva opštim delom p.k. Niz pojedinačnih zakonskih i podzakonskih odredaba iz različitih zbirki propisa, koje regulišu raznovrsne oblasti društvenog života, sadrži pojedinačne prekršaje koji zajedno čine posebni deo p.k. Oba ova dela čine materijalno p.k. Treći deo p.k. čini p.k. koje se bavi izvršenjem izrečenih prekršajnih sankcija. Sva ova tri dela čine sistem p.k.

Izvori p.k. se dele na glavne i na sporedne. U glavne izvore se svrstavaju: zakoni i pozaknoski akti zasnovani na zakonu, a u sporedne: ustav, sudska praksa, pravna nauka i tumačenja.

2. PREKRŠAJI ( POJAM I ELEMENTI)

Prekršaj se definiše kao društveno štetno, protivpravno i skrivljeno postupanje koje je upereno protiv javnih interesa društva ili protiv javnog poretka, ačije izvršenje ne dovodi u pitanje ekonomske i političke osnove razvoja i opstanka društvenog i pravnog sistema, već se njime nanosi šteta pravnom poretku u ivdu remećenja javnog reda i mira, slabljenja društvene discipline i ometanja vršenja funkcija državnih i drugih organa. Prekršaj je povreda odredjenog propisa, nije upravljen protiv društvenih interesa većeg značaja. Prekršaji se pojavljuju kao delikti ugrožavanja u obliku apstraktne opasnosti. Elementi prekršaja su. 1. radnja ili prouzrokovanje posledice ljudskom radnjom 2. propisanost prekršaja, odnosno odredjenost prekršaja u zakonskim ili podzakonskim aktima 3. protivpravnos 4. krivica

Ovi elementi se tretiraju kao konstitutivni elemnti pojma prekršaja, te bi u slučaju izostajanja nekog od njih dolazilo do isključenja postojanja prekršaja.

3. PREKRŠAJNE SANKCIJE I KAZNA ZATVORA

U predmet Zakona o prekršajima ulazi propisivanje i primena prekršajnih sankcija. Prekršajne sankcije su prinudne mere kojima se učinioci prekršaja ograničavaju ili uskraćuju u odredjenim pravima ili slobodama,na osnovu odgovarajuće odluke nadležnog organa, donete u zakonito sprovedenom postupku. Vrste prekršajnih sankcija su propisane u Zakonu i to su: kazne, opomena, zaštitne mere , vaspitne mere i kazneni poeni. Zakonom je odredjena svrha propisivanja, izricanja i primene prekršajnih sankcija na način da je to, kako specijalna, tako i generalna prevencija.

KAZNA ZATVORA- može se izreći samo kao glavna, samostalno. Odredbe Zakona o prekršajima kojima se odredjuje: vreme mogućeg trajanja zatvora, dva maksimuma, organ koji ih izriče i osnovi isključenja mogućnosti izricanja, su obavezujući za sve ostale propise i organe koji ih donose. Opšti minimum kazne zatvora je odredjen u trajanju od jednog dana, a maksimum u trajanju od 30 dana. Zakonom je predvidjen i drugi maksimum. U situacijama kad se radi o težem kršenju javnog reda i mira i težim prekršajima kojima se ugrožava život ili zdravlje ljudi, ili usled kojih mogu nastati druge

teže posledice, može se propisati kazna zatvora od 60 dana. Nadležni organ može izreći kaznu zatvora u granicama opšteg minimuma i opšteg maksimuma. Propisana kazna zatvora za izvršeni prekršaj ne može se i izreći u situacijama koje Zakon predvidja, a to su kad je u pitanju trudna žena posle navršena 3 meseca trudnoće, majka dok dete ne navrši jednu godinu života, a ako je dete mrtvo rodjeno ili ako je umrlo posle porodjaja, dok ne prodje 6 meseci od dana porodjaja.

4. KAZNE I NOVČANA KAZNA

Od kazna u prekršajnom pravu, nadležnom organu stoji na raspolaganju kazna zatvora, novčana kazna i rad u javnom interesu. Svrha kažnjavanja je sastavni deo opšte svrhe svih prekršajnih sankcija i sastoji se od izražavanja društvenog prekora učiniocu zbog izvršenog prekršaja. I u uticanju na njega i na sva ostala lica da ubuduće ne čine prekršaje.

Opšte je pravilo da se kazna zatvora i novčana kazna, za jedan prekršaj mogu alternativno propisati, ali se tada može izreći samo jedna od njih. Po Zakonu, u tom slučaju se kazna zatvora, kao teža kazna, izriče samo za prekršaj kojim su bile prouzrokovane teže posledice ili za prekršaje koji ukazuju na veći stepen krivice učinioca. Izuzetak od toga su prekršaji učinjeni iz koristoljublja, kod kojih se ove dve kazne mogu propisati i izreći kumulativno. Konkretno propisivanje kazna je u nadležnosti različitih organa. Kazne zatvora mogu se propisati samo zakonom, a novčana kazna i rad u javnom interesu, mogu se propisati zakonom ili uredbom, odnosno odlukom Skupštine autonomne pokrajine, Skupštine opštine, Skupštine grada ili Skupštine grada Beograda. Organi nadležni za propisivanje kazna su odgovarajući organi nadležni za donošenje zakona, uredbi i odluka.

NOVČANA KAZNA- se može zakonom ili uredbom propisati u odredjenim različitim iznosima za fizička, odgovorna i pravna lica i preduzetnike, dok se odlukama odogovarajućih skupština može propisati do polovine tog iznosa. Novčana kazna koja se naplaćuje na mestu izvršenja prekršaja može se propisati za fizičko i odgovorno lice u manjem fiksnom iznosu, uporedjeno sa prvom kategorijom subjekata. Novčani iznosi kazne mogu se propisati i do dvadesetostrukog iznosa u zavisnosti od pričinjene štete ili neizvršene obaveze i vrednosti robe, ali samo za prekršaje iz oblasti javnih prihoda, javnog informisanja,carinskog , spoljnotrgovinskog i deviznog poslovanja, prometa roba i usluga i prometa hartijama od vrednosti. U presudi se odredjuje rok plaćanja novčane kazne koji ne može biti kraći od 15 dana ni duži od 3 meseca od dana pravosnažnosti presude. Izuzetno sud može dozvoliti isplatu u ratama, odredjujući način i rok plaćanja koji ne može biti duži od 6 meseci. Ako kažnjeno fizičko lice ne plati u odredjenom roku odredjeni iznos, cela novčana kazna ili neplaćeni deo se zamenjuje radom u javnom interesu ili kaznom zatvora. Zakonom su predvidjene sve mogućnosti i sve relacije zamene neplaćene novčane kazne, a to se vrši na osnovu rešenja suda. U nekoliko situacija predvidjena je i prinudna naplata neplaćene novčane kazne.

5. KRIVICA

Krivica je subjektivni element, skup psihickih odnosa ucnioca prema prekrsaju usled kojih mu se prekrsaj moze staviti na teret. Krivica se ispoljava u dva oblika koji odrazavaju razlicite stepene svesnosti I volje. To su: umisljaj I nehat.

Nehat je kod prekrsaja osnovni oblik krivice. Osnovna karakteristika nehata je odsustvo voljnog elementa kod ucinioca, tako da on niti hoce posledicu, niti pristaje na njeno nastupanje. Razlikujemo dva oblika nehata: svjesni i nesvjesni. Svjesni nehat postoji kada je ucinilac prekrsaja bio svjestan d ausled njegove radnje moze nastupiti zabranjena posledica, ali je olako drzao da ce moci sprijeciti ili da ona nece vise nastupati. Nesvjesni nehat postoji ako ucinilac nije bio svjestan mogucnosti nastupanja prouzrokovane posledice, ali je prema okolnostima i prema svojim licnim svojstvima bio duzan i mogao biti svjestan te mogucnosti. Kod nesvjesnog nehata nema ni svijesti ni volje.

Umisljaj je svjesno i voljno ostvarivanje krivicnog djela i najtezi oblik krivice. Osnovni oblovo umisljaja su: direktni i eventulani umisljaj. Direktni umisljaj postoji kada je ucinilac bio svjestan svog djela i htio njegovo izvrsenje. Neophodno je postojanje svijesti i volje. Eventualni umisljaj postoji kada je ucinalc

bio svestan da usled njegovog cinjena ili necinjenja moze nastupiti posledica, pa je pristao na njeno nastupanje .

6. POKUŠAJ

Pokusaj prekrsaja postoji ako je izvrsenje prekrsaja s umisljajem zapoceto ali nije dovrseno. Pokusaj se smatra zapocetim kad je radnja prekrsaja preduzeta. Prekrsaj nije dovrsen kad radnja prekrsaja nije dovrsena ili kad je dovrsena, a posledica nije nastupila. Pokusaj ne moze biti izvrsen iz nehata.

Postoji vise vrsta pokusaja prekrsaja. Svrseni pokusaj prekrsaja postoji ako ucinilac zapocne i dovrsi radnju izvrsenja, a nesvrseni pokusaj prekrsaja postoji ako ucinilac zapocne, ali ne dovrsi radnju izvsenja. Kvalifikovani pokusaj postoji ako je ucinilac preduzetom radnjom hteo da ostvari jedan prekrsaj, a ostvario drugi laksi prekrsaj. Postoji prekrsaj kod kojih nije moguc pokusaj. To su verbalni delikti, i prava prekrsajna djela necinjena i slucajevi kad je pokusaj izjednacen sa dovrsenim prekrsajem.

Za kaznjavanje pokusaja potrebna je izricita propisanost i u tom slucaju ce se kazniti.

7. STICAJ

Sticaj prekrsaja postoji ako je ucinilac sa jednom ili sa vise prekrsajnih radnji ostvario obelezja vise prekrsaja za koji prethodno nije izrecene prekrsajna sankcija, za koju se vodi jedinstven postupak i izrice jedinstvena sankcija. Ostvarenje vise prekrsaja sa jednom radnjom cini idealni sticaj a ostvarenje vise prekrsaja sa vise radnji cini realni sticaj. Prvidni idealni sticaj postoji kad prividno izgleda da postoji vise prekrsaja ostvarenih jednom radnjom a zbog obuhvacenosti postoji jedan prekrsaj.

Prividni realni sticaj prekrsaja postoji ako prividno izgleda da postoji vise prekrsaja, ostvarenih sa vise radnji, a u stvarnosti postoji jedan prekrsaj zbog prirodnog jedinstva radnje.

Produzeni prekrsaj je pravna konstrukcija sto znaci da je proizvod sudske prakse i teorije. Da bi postojao potrebno je ispunjenje odredjenih elemenata medju kojima su da je jedno lice izvrsilo sve prekrsaje, da budu izvrseni isti prekrsaji, da medju njima postoji vremenska veza, da sve radnje cine logicko jedinsvo, da je ucinilac iskoristio isti trajni odnos ili istu priliku, da postoji istovetnost ostecenog, jedinstvo napadnutog objekta i sl. Mesto izvrsenja prduzenog prekrsaja je mesto preduzimanja svake pojedinacne radnje i nastupanja posledice, a vreme vrsenja je ukupno vreme preduzimanja svih radnji s tim da je za utvrdjivanje relevantnih instituta merodavan momenat preduzimanja poslednje radnje.