Embed Size (px)
DESCRIPTION
Nota ringkas bagi PJM3106 Anatomi dan Fisiolog. Selamat belajar ^^
Citation preview
2/25/2013
1
Ebak_bankai
Selamat Belajar
PENGENALAN
ANATOMI
DAN
FISIOLOGI
1.1 SAINS ANATOMI DAN FISIOLOGI
Anatomi Kajian terhadap struktur-struktur tubuh badan dan perkaitan antara
setiap struktur tersebut.
Berasal daripada perkataan Yunani ‘ana’ yang bermaksud asingkan
dan ‘tome’ bermaksud memotong.
Fisiologi Kajian tentang fungsi struktur tubuh.
1.2 ORGANISASI STRUKTUR MANUSIA
Tubuh manusia mempunyai banyak aras struktural yang berbeza kompleksitinya.
Aras struktur yang paling rendah ialah aras kimia.
Pada aras ini, atom-atom bergabung membentuk molekul-molekul dan seterusnya bercantum secara khusus untuk membentuk pelbagai jenis sel yang menjalankan tugas yang berbeza.
Sel-sel ini merupakan unit paling ringkas bagi semua kehidupan
Manusia ialah organisma multisel.
Sel-sel yang serupa mengelompok
membentuk tisu yang melaksanakan fungsi umum.
2/25/2013
2
Organ yang terdiri daripada gabungan dua atau lebih tisu yang berbeza untuk menjalankan tugas khusus untuk tubuh.
Organ-organ tertentu dikelompokkan untuk membentuk suatu sistem organ tubuh yang bekerjasama untuk mencapai tujuan yang sama.
Semua sistem organ ini membentuk organisma yang mewakili aras tertinggi organisasi struktural iaitu, aras organisme (Rajah 1.1).
Rajah 1.1 Aras Organisasi Struktural Manusia
1.2.1 Sistem-Sistem Tubuh
Jadual 1.1 Sistem Tubuh Badan
2/25/2013
3
2/25/2013
4
1.2.2 Hubungkait Sistem Tubuh
Setiap sistem mestilah berfungsi dengan berkesan dan
bertindak secara harmoni dengan sistem lain untuk
kemandirian organisma.
Hubungkait sistem-sistem tubuh dapat dilihat pada
contoh yang berikut:
Rajah 1.2 Hubungkait sistem rangka dengan sistem yang lain [email protected]
UNIT 2
SISTEM RANGKA
2.1 KOMPONEN SISTEM RANGKA
• Sistem rangka terdiri daripada tulang-tulang dan struktur-struktur sokongan seperti ligamen, kartilej dan sendi.
• Ligamen adalah tisu berfiber yang menyambungkan dua atau lebih tulang atau rawan yang boleh bergerak dan memberi sokongan dan kekuatan kepada sendi.
• Sendi adalah tempat pertemuan dua tulang yang bersebelahan. Terdapat tiga jenis sendi pada manusia iaitu sendi tanpa gerak (synarthroses), sendi yang mempunyai gerakan terhad (amphiarthroses) dan sendi yang boleh bergerak bebas (diathroses).
• Kartilej adalah tisu yang kurang keras dan lebih fleksibel daripada tulang. Kartilej menyaluti hujung-hujung tulang yang membentuk sendi.
• Terdapat 206 ketul tulang pada rangka manusia yang mempunyai lapisan luar yang kuat, keras, tebal dan bahagian tengah berongga yang mengandungi sum-sum.
2.2 FUNGSI SISTEM RANGKA
Terdapat lima fungsi asas bagi sistem rangka iaitu:
Sokongan
Tulang rangka membentuk kerangka tegar bagi pelekatan tisu-tisu lembut dan organ-organ tubuh. Contoh:- Otot rangka dilekatkan pada tulang-tulang rangka.
Perlindungan
Tengkorak, kolum vertebra, sangkar rusuk dan kaviti pelvik melingkari dan melindungi organ-organ penting. Contoh:- Tengkorak melindungi otak.
Pergerakan
Tulang-tulang bertindak sebagai tuas apabila otot-otot yang melekat padanya menguncup lalu menghasilkan gerakan berpaksi pada sendi. Contoh:- Sendi siku-ulna dan humerus.
2/25/2013
5
Pembentukan sel-sel darah
Sum-sum merah tulang orang dewasa menghasilkan sel-sel darah
merah, putih dan platlet. Tulang-tulang yang terlibat termasuklah
sternum, sebahagian daripada pelvis, femur dan humerus.
Penyimpanan mineral
Sebahagian besar dari matriks tulang terdiri daripada kalsium dan
fosforus yang menjadikan tulang-tulang tegar dan rintang terhadap
tekanan. Mineral-mineral ini boleh dikeluarkan untuk kegunaan
bahagian lain tubuh apabila diperlukan.
Contoh:- Kekurangan kalsium dalam diet, menyebabkan kalsium
dikeluarkan untuk kegunaan bahagian tulang yang lain seperti untuk
penguncupan otot.
2.3 KLASIFIKASI TULANG
Terdapat pelbagai bentuk dan saiz tulang. Tulang-tulang boleh
diklasifikasikan berdasarkan kepada empat bentuknya:
2.3.1 Tulang panjang
- secara umumnya tulang-tulang ini lebih panjang, lebar dan
berfungsi sebagai tuas.
- kebanyakannya tulang mampat.
- Contoh:- Tulang pada tangan (humerus, radius , ulna,
metakarpal dan falanges) dan kaki (femur, tibia, fibula,
metatarsal, falanges) kecuali pergelangan tangan dan kaki.
2.3.2 Tulang pendek
- tulang-tulang ini berbentuk kiub dan didapati di ruang-ruang
yang tertutup.
- berperanan memindahkan daya.
- tulang-tulang ini berongga.
- Contoh:- Tulang-tulang pergelangan tangan (karpal) dan
pergelangan kaki (tarsal).
2.3.3 Tulang leper/pipih
- berbentuk pipih, nipis dan melengkung.
- berfungsi sebagai tempat pelekatan otot-otot dan melindungi
organ-organ di bawahnya.
- Contoh:- Tulang-tulang kranium, rusuk dan sternum.
2.3.4 Tulang tak sama bentuk
- berfungsi sebagai tempat pelekatan otot atau artikulasi.
- Contoh:- Tulang-tulang vertebra (servikel, torasik, lumbar,
sekrum, dan koksiks) dan tulang telinga tengah (stapes, inkus,
maleus).
2.4 STRUKTUR TULANG PANJANG
Rajah 1.3 Struktur Tulang Panjang
2.4.1 - Epifisis terletak pada kedua-dua hujung tulang panjang dan
terdiri daripada lapisan nipis tulang mampat yang melingkari
kawasan tulang yang berongga.
- Epifisis dan diafisis terpisah oleh plat epifiseal yang merupakan
kawasan aktiviti pembiakan sel-sel yang terlibat dalam
tumbesaran tulang secara memanjang.
- Plat epifiseal ini digantikan dengan garisan epifiseal apabila
tumbesaran tulang terhenti pada akhir remaja.
2.4.2 - Diafisis adalah tulang mampat yang disaluti dan dilindungi
membran tisu penghubung berfiber yang dikenali sebagai
periosteum.
- Diafisis melingkari kaviti medulari yang mengandungi sum-sum
kuning tulang.
2/25/2013
6
2.4.3 - Periosteum mempunyai lapisan luar bergentian dan lapisan
dalam bersel.
- Melainkan di antara kaviti sendi, lapisan superfisial tulang
panjang yang melindungi semua tulang panjang dibaluti oleh
periosteum.
- Periosteum:-
Mengasingkan tulang daripada tisu-tisu di sekelilingnya.
Menyediakan laluan peredaran dan pembekalan saraf.
Terlibat secara aktif dalam pertumbuhan dan pembaikan tulang.
2.5 PERKEMBANGAN TULANG
2.5.1 Pembentukan Tulang
i) Sel-sel tulang
- tulang terdiri daripada sel tulang fiber-fiber kolagen dan bahan
matriks bermineral padat.
- Sel-sel pembentuk tulang (osteobles) merangkap fiber-fiber
yang memerangkap mineral.
- Sel-sel tulang yang dilingkari mendapan mineral ini
kemudiannya menjadi sel-sel matang (osteosit).
- Tulang juga mempunyai sel-sel yang melarutkan tulang
(osteoklas).
- Osteoblas dan osteoklas bersama-sama bertindak untuk
sentiasa mengubah ketumpatan dan bentuk tulang.
- Osteoblas lebih aktif pada mereka yang muda.
- Osteoklas lebih aktif pada mereka yang berumur.
ii) Osifikasi tulang
-Tulang dibina dari kartilej dan tulang.
- Pada embrio, kabanyakan dari tulang-tulang rangka terbina dari
kartilej hailin dan kemudiannya digantikan dengan tulang pada
kanak-kanak.
- Pada pembentukan tulang atau osifikasi bagi kebanyakan tulang
rangka melibatkan dua peringkat:
Peringkat pertama
Osteoblas menyaluti sepenuhnya model kartilej hailin dengan bahan matriks bermineral.
Ini mewujudkan tulang-tulang yang berkatilej di sebelah dalam dan bertulang sebenar di sebelah luar.
Peringkat kedua
Model berkartilej hailin di sebelah dalam tulang tersebut dilarutkan osteoklas untuk membentuk kaviti medulari.
- Model kartilej hailin telah digantikan dengan tulang sewaktu bayi
dilahirkan kecuali dua kawasan pada tulang iaitu kartilej artikular
yang menuto kedua-dua hujung tulang dan plat epifiseal.
2.5.2 Tumbesaran Tulang
Arah Tumbesaran
- Tumbesaran tulang berterusan sehingga remaja.
- Semasa kanak-kanak, plat epifiseal adalah kawasan bagi
tumbesaran secara memanjang bagi tulang-tulang panjang.
- Pada akhir akil baligh, bila mana tumbesaran tulang hampir
lengkap, hormon-hormon seks merencatkan pembahagian sel-sel
pada plat epifiseal dan menjadikannya nipis.
- Pada umur 18 tahun, sel-sel pada plat epifiseal berhenti membiak
tetapi osifikasi terus berlaku sehingga 8 tahun seterusnya.
- Pada peringkat ini, diafisis bersatu dengan epifisis dan garisan
epifiseal menggantikan plat epifiseal.
- Semasa tumbesaran, diameter tulang akan bertambah kesan
daripada pertambahan beban ke atas tulang.
2.5.3 Keperluan mineral, vitamin dan hormon.
Garam mineral
i. Kalsium dan fosfat - tumbesaran tulang.
ii. Kedua-dua garam mineral ini diperlukan untuk tumbesaran dari
segi pertambahan saiz dan berat tulang sejak di peringkat pra
natal lagi.
Vitamin
i. Vitamin A, D dan C – tumbesaran tulang.
ii. Vitamin D – merangsang penyerapan serta mengangkut kalsium
dan fosfat ke dalam tulang. Ini membolehkan struktur menjadi
lebih kuat.
iii. Vitamin A dan C – tumbesaran dan membaiki tisu-tisu tulang yang
rosak.
Hormon
i. Hormon-hormon tiroid, hormon tumbesaran dan hormon seks
diperlukan untuk tumbesaran tulang.
2.6 JENIS-JENIS SENDI
2/25/2013
7
2.6.1 Sendi Berdasarkan Fungsi
[email protected] Rajah 1.4 Jenis Sendi Sinovial [email protected]
2.6.2 Sendi Berasaskan Struktur
2/25/2013
8
Fungsi Struktur Contoh Sendi Contoh Pergerakan
Fungsi Struktur Contoh Sendi Contoh Pergerakan
2.6.3 Jenis-Jenis Pergerakan
Jenis Contoh Penerangan
Jenis Penerangan Contoh
Rajah 1.5 Model RIngkas Pergerakan Artikular
UNIT 3
SISTEM OTOT RANGKA
2/25/2013
9
3.1 PENGENALAN
3.1.1 Komponen sistem otot rangka
a) Fiber otot
Merupakan sel-sel otot.
Diameter boleh mencapai sehingga 100mm dan
panjangnya 30-40cm.
Setiap fiber berjalur dan mengandungi banyak nukleus
b) Tisu penghubung
Endomisium
- dikenali juga sebagai tisu penghubung halus dan
menyelaputi setiap fiber otot.
Perimisium
- membran berserat yang menyaluti beberapa fiber otot bagi
membentuk berkas fiber otot yang dikenali sebagai fasikel.
Epimisium
- dikenali sebagai tisu penghubung kasar dan menyaluti
keseluruhan badan otot yang terdiri daripada fasikel-fasikel
ini.
Tendon
- pada penghujung otot epimisium bersatu untuk membentuk tendon
yang melekatkan otot secara tidak langsung kepada tulang.
- kartilej atau tisu-tisu penghubung yang lain.
c) Tendon
- tisu fiber kolagen yang melekatkan otot kepada tulang.
- tendon tidak begitu kenyal.
- ia menghasilkan daya ketegangan yang tinggi.
3.1.2 Fungsi otot
a) Menghasilkan pergerakan
- penguncupan otot rangka menghasilkan pergerakan seperti
berjalan dan menulis.
b) Mengekalkan postur
- otot memberi bentuk pada manusia menyokong tubuh badan
dan mengekalkan postur.
c) Menstabilkan sendi
- selain menarik tulang-tulang untuk menghasilkan pergerakan,
otot-otot juga membantu menstabilkan sendi-sendi rangka.
d) Menghasilkan haba
- sel-sel badan menghasilkan haba sebagai aktiviti sampingan
otot.
- haba penting bagi mengekalkan suhu normal badan.
- otot rangka menghasilkan kebanyakan haba pada badan
memandangkan 40% jisim badan terdiri daripada otot rangka.
3.2 JENIS-JENIS OTOT
Terdapat 3 jenis otot iaitu otot rangka, kardiak dan licin.
Jadual 1.2 Membandingkan otot rangka dengan otot-otot lain
Ciri Otot rangka Otot kardiak Otot licin
Ciri Otot rangka Otot kardiak Otot licin
2/25/2013
10
3.3 CIRI-CIRI OTOT RANGKA
3.3.1 Kebolehujaan ( irritability/excitability)
- kemampuan otot bergerak balas pada rangsangan dengan
mudah dan cepat.
3.3.2 Kebolehkuncupan (contractibility)
- kemampuan otot untuk memendek apabila menerima
rangsangan.
3.3.3 Kebolehpanjangan (extensibility)
- kemampuan otot untuk memanjang melebihi panjang asal.
3.3.4 Kebolehanjalan (elasticity)
- kemampuan otot untuk kembali semula kepada panjang asal
selepas memendek atau memanjang.
3.4 OTOT-OTOT RANGKA UTAMA
Rajah 1.6 Otot Rangka [email protected]
3.5 LEKATAN OTOT
Setiap otot rangka dilekatkan pada sekurang-kurangnya dua tempat
di tulang atau tisu-tisu penghubung yang lain.
Pelekatan proksimal
- tempat pelekatan otot pada tulang yang kurang bergerak.
Pelekatan distal
- tempat pelekatan otot pada tulang yang boleh bergerak.
- apabila sesuatu otot menguncup tulang yang terdapat pelekatan
distal otot ini akan bergerak ke arah tulang yang mempunyai
pelekatan proksimal.
Jadual 1.3 Nama otot utama, lokasi dan pelekatan otot
Nama Otot Lekatan Proksimal
Lokasi Otot Lekatan Distal
Nama Otot Lokasi Otot Lekatan Proksimal
Lekatan Distal
Nama Otot Lokasi Otot Lekatan Proksimal
Lekatan Distal
2/25/2013
11
3.6 INTERAKSI OTOT-OTOT DALAM PERGERAKAN RANGKA
3.6.1 Saling tindakan otot-otot
i. Agonis
Otot-otot penggerak utama (prime movers).
Otot-otot utama menguncup untuk menghasilkan
pergerakan khusus.
Tindakan agonis menghasilkan lebih daya untuk
pergerakan khusus.
ii. Antogonis
Otot-otot yang bertindak berlawanan dengan otot
pengerak utama.
Tindakan berlaku secara serentak dengan otot.
Keterangan gambarajah:
Gerakan fleksi lengan.
Otot biseps brakii akan
menguncup – agonis.
Otot triseps brakii akan
mengendur – antagonis.
iii. Sinergis
Otot-otot yang membantu otot-otot penggerak utama.
Sinergis menambah daya pada pelekatan otot.
Sinergis juga menstabilkan sendi di mana otot-otot itu
melekat.
Keterangan gambarajah:
Otot-otot brakioradialis,
biseps brakii dan brakialis
bertindak sebagai sinergis
untuk membengkok sendi
siku.
3.7 PENGUNCUPAN OTOT RANGKA
3.7.1 Jenis-jenis penguncupan otot
i. Penguncupan isometrik (statik)
- penguncupan yang menghasilkan daya tetapi tidak mengubah
panjang fiber otot semasa mengatasi rintangan yang statik.
- Contoh : menolak dinding dengan kedudukan siku bengkok.
ii. Penguncupan isotonik
- bentuk penguncupan di mana fiber-fiber otot memendek bagi
menghasilkan daya mengatasi rintangan yang bergerak.
- boleh berlaku secara konsentrik atau esentrik.
- penguncupan konsentrik melibatkan pemendekan fiber-fiber
otot.
- Contoh : penguncupan bisep semasa mengangkat ‘dumbell’.
iii. Penguncupan isokinetik
- fiber-fiber otot menguncup pada kelajuan yang tetap mengatasi
rintangan yang berubah-ubah.
- peralatan khusus diperlukan untuk menghasilkan penguncupan
jenis ini kerana rintangan maksimum diperlukan bagi semua
julat pergerakan.
- Contoh : penggunaan mesin ‘multi-gym’.
3.7.2 Halaju penguncupan
Otot-otot rangka manusia terdiri daripada gabungan fiber sentak
cepat (fiber putih) dan fiber sentak lambat ( fiber merah).
Fiber sentak lambat digunakan untuk penguncupan yang
perlahan dan kekal (sustain).
Fiber sentak cepat digunakan untuk penguncupan yang pantas
tetapi penguncupan jenis ini tidak dapat bertahan lama.
Kesemua fiber otot boleh menguncup dalam kedua-dua keadaan
aerobik dan anaerobik.
Sebahagian daripadanya lebih sesuai untuk menguncup secara
anaerobik.
Jenis fiber Deskripsi
2/25/2013
12
UNIT 4
SISTEM SARAF
PENGENALAN
Sistem saraf bertanggungjawab menginteragrasi dan mengawal
semua fungsi sistem badan.
Berkebolehan menerima dan bertindak balas terhadap impuls dari
persekitaran dan internal serta menghantar impuls ke sistem saraf
pusat.
Impuls saraf dihantar dari satu neuron ke neuron yang lain dalam
perjalanannya ke sistem saraf pusat.
4.1 KLASIFIKASI SISTEM SARAF
4.1.1 Sistem saraf pusat
- terdiri daripada otak dan saraf tunjang yang terletak pada kaviti
dorsal badan.
- berperana sebagai pusat intergrasi dan kawalan sisten saraf.
4.1.2 Sistem saraf periferi
- terdiri daripada saraf-saraf unjuran dari otak dan saraf tunjang.
- saraf-saraf sensori (aferen) membawa impuls dari reseptor sensori
ke sistem saraf pusat.
- saraf motor (eferen) membawa impuls dari sistem saraf pusat ke
organ-organ, otot-otot dan kelenjar untuk menghasilkan sesuatu
perlakuan.
- boleh diklasifikasikan kepada sistem saraf somatik dan sistem
saraf autonomatik.
- sistem saraf somatik – kawalan otot-otot rangka.
- sistem saraf autonomatik – mengawal aktiviti otot-otot kardiak dan
licin serta kelenjar yang di luar kawalan. [email protected]
Rajah 1.7 Arka Refleks
4.2 FUNGSI SISTEM SARAF
Mengintergrasikan rangsangan yang diterima.
Menterjemah rangsangan.
Mencetuskan pergerakan motor.
Menyimpan maklumat.
Menjana pemikiran dan idea.
2/25/2013
13
4.3 STRUKTUR NEURON
• Neuron atau sel-sel saraf
menghantar impuls-impuls saraf
melalui unturan protoplasma yang
panjang.
• Kesemua neuron mempunyai
badan sel, akson dan dendrit.
Rajah 1.8 Struktur Neuron [email protected]
a) Dendrit
- merupakan fiber-fiber halus bercabang-cabang yang mengunjur
dari badan sel
- berfungsi membawa impuls-impuls saraf ke badan sel.
b) Akson
- merupakan satu fiber panjang yang membawa impuls saraf
keluar dari badan sel.
- disaluti dengan bahan putih dan berlemak yang dikenali sebagai
mielin.
- mielin melindungi dan menebat fiber-fiber serta meningkatkan
kadar transmisi impuls saraf.
c) Badan sel
- mengandungi nukleus dan ia adalah pusat metabolik sel.
4.4 SINAPS DAN TRANSMISI IMPULS
• Sinaps – tempat pertemuan khusus antara neuron transmisi dengan
neuron penerimaan.
• Berperanan dalam mengaturkan fungsi tisu dengan menyediakan
laluan-laluan tertentu bagi pemindahan pelbagai maklumat saraf.
• Proses transmisi impuls dari neuron ke neuron.
[email protected] Rajah 1.9 Transmisi impuls dari neuron ke neuron [email protected]
• Penerangan Rajah 1.9 :
4.5 PERSIMPANGAN SARAF OTOT
• Merupakan tapak neuron motor bertemu fiber otot.
• Transmisi rangsangan dalam bentuk impuls dari neuron ke fiber otot
adalah sama seperti transmisi impuls dari neuron ke neuron kecuali
tiada mekanisme perencatan pada persimpangan saraf otot.
• Asetilkolina (ACh) ialah sejenis neuron transmitter.
• Rembesan Ach membolehkan transmisi impuls menyeberangi klef
sinaptik.
• Apabila impuls sampai ke fiber otot, asetilkolinesterase dirembeskan
untuk bertindak balas dengan asetilkolina.
• Keadaan ini menghalang pengujaan fiber otot pada impuls
berikutnya bagi tempoh masa tersbut.
2/25/2013
14
Rajah 1.10 Transmisi impuls dari neuron motor ke otot rangka.
UNIT 5
SISTEM KARDIOVASKULAR
5.1 PENGENALAN SISTEM KARDIOVASKULAR
• Sistem kardiovaskular atau kardiorespiratori berperanan
mengangkut oksigen, nutrien dan lain-lain keperluan kepada sel
dan membawa keluar sisa-sisa metabolisme serta produk-produk
sel ke bahagian lain tubuh.
5.1.1 Komponen-komponen utama sistem kardiovaskular.
a) Jantung
i. Organ yang penting mengepam darah ke seluruh tubuh untuk
membekalkan oksigen dan nutrien.
ii. Saiz jantung adalah sebesar penumbuk individu dan beratnya
kurang dari satu paun.
iii. Terdapat empat ruang pada jantung iaitu atrium kiri, atrium
kanan, ventrikel kiri dan ventrikel kanan.
b) Darah
i. Tisu cecair yang terdiri daripada pelbagai jenis unsur sel
termasuk eritrosit, leukosit dan platlet yang terkandung di
dalam plasma.
ii. Lebih kurang 55% daripada isipadu darah ialah plasma dan 45%
terdiri daripada eritrosit.
iii. Darah membentuk lebih kurang 7% daripada berat tubuh orang
dewasa normal. Seorang dewasa yang berat tubuhnya 70kg,
mempunyai kira-kira 5-6 liter darah.
c) Salur darah
i. Terdiri daripadaarteri, vena dan kapilari.
ii. Salur darah membolehkan darah mengalir dan melengkapi
peredaran dari jantung ke tisu dan kembali semula ke jantung.
5.2 STRUKTUR DAN FUNGSI BAHAGIAN- BAHAGIAN JANTUNG
Rajah 1.11 Struktur Jantung [email protected]
• Jantung terbina daripada otot jantung atau miorkardiumyang diliputi
epikardium di permukaan luarnya dan endokardium di bahagian
dalam.
• Atrium mempunyai dinding otot yang nipis dan kedua-duanya
dipisahkan oleh septum interatrial.
• Ventrikel pula mempunyai dinding yang tebal dan di antara kedua-
dua ventrikel terdapat septum interventrikel.
• Atrium - sebagai ruang penerima darah. Atrium kanan menerima
kurang darah beroksigen sementara atrium kiri menerima darah
yang kaya dengan oksigen.
2/25/2013
15
• Ventrikel – sebagai pam yang mengepam keluar darah yang
diterima dari atrium. Ventrikel kanan mengepam darah ke paru-paru
sementara ventrikel kiri mengepam darah ke seluruh bahagian
badan.
• Injap-injap – membenarkan pengaliran darah pada satu arah saja.
• Injap atrioventrikular (injap mistral dan trikuspid) – membenarkan
aliran darah daripada atrium ke ventrikel sahaja.
• Injap semilunar pulmonari dan injap semilunar aortik – menghalang
aliran darah ke belakang yang keluar dari jantung menerusi arteri
pulmonari dan aorta.
• Terdapat dua injap atrioventrikular (AV) – injap trikuspid (sebelah
kanan jantung) dan bikuspid (sebelah kiri jantung).
5.3 KELUARAN JANTUNG (Q)
• Keluaran jantung adalah jumlah isipadu darah yang dipam keluar oleh ventrikel kiri dalam satu minit.
• Keluaran jantung boleh diukur dengan menggunakan rumus berikut:
Q = KDJ x IS
Keluaran jantung = Kadar Denyutan Jantung Dalam Seminit X Isipadu Strok
Kadar denyutan jantung adalah kekerapan penguncupan jantung seminit.
Isipadu strok ialah amaun darah yang dipam oleh ventrikel kiri.
Contoh :
Keluaran jantung individu yang mempunyai kadar denyutan rehat sebanyak 72 denyutan seminit dan isipadu strok sebanyak 70ml ialah 5L/ min.
Q = KDJ x IS
= 72 x 0.07
= 5.04
= 5L / min
5.4 PEREDARAN DARAH
• Sistem peredaran darah terbahagi kepada kitaran pulmonari dan
kitaran sistemik.
5.4.1 Kitaran sistemik
Membolehkan darah beroksigen serta nutrien dibawa ke organ-organ
badan dan membawa darah nyahoksigen kembali ke jantung.
5.4.2 Kitaran pulmonari
Membawa darah nyahoksigen ke paru-paru untuk pertukaran gas
sebelum darah beroksigen dikembalikan ke jantung.
5.4.3 Faktor-faktor yang mempengaruhi kembalian darah ke jantung.
Otot-otot menguncup – vena tertekan dan darah dalamnya ditolak
ke arah jantung.
Injap-injap – menghalang darah daripada mengalir ke arah belakang
dan hanya membenarkan darah mengalir satu arah saja ke arah
jantung.
Otot-otot mengendur – vena-vena akan dipenuhi semula dengan
darah.
Proses penguncupan dan pengenduran otot membolehkan darah
dialirkan ke jantung.
Semasa inspirasi – tekanan intratorasik menurun menyebabkan
vena darah dalam rongga toraks mengembung dan ini memaksa
darah mengalir ke arah atrial kanan jantung.
Semasa ekspirasi – tekanan intratorasik meningkat dan
menyebabkan vena-vena dipenuhi semula dengan darah
nyahoksigen.
Rajah 1.12 Sistem peredaran darah [email protected]
5.4.4 Mengukur tekanan darah
Tekanan merupakan daya yang mengedarkan darah dalam sistem
peredaran.
Darah mengalir dari bahagian tekanan tinggi ke bahagian tekanan
rendah.
Tekanan darah manusia boleh diukur dengan menggunakan
sfigmomanometer dan tekanan darah ini berbeza mengikut jantina,
umur, gerak kerja dan lain-lain.
Penguncupan jantung dikenali sebagai sistolik dan pengenduran
jantung dikenali sebagai diastolik.
Tekanan darah sistolik ialah tekanan darah tertinggi yang disukat
semasa penguncupan ventrikel.
Tekanan darah diastolik merupakan tekanan darah minimum pada
akhir pengenduran ventrikel.
Tekanan darah diukur dalam unit mm Hg (milimeter merkuri)
Tekanan darah normal ialah 120/80mm Hg.
2/25/2013
16
• Kaedah mengukur tekanan darah :
Rajah 1.13 Mengukur tekanan darah [email protected]
5.5 HIPERTROFI DAN ATROFI JANTUNG
• Saiz jantung setiap individu berbeza.
• Jantung individu boleh bertambah besar atau mengalami hipertrofi jika individu tersebut mengamalkan gaya hidup sihat dengan melakukan latihan fizikal secara konsisten dan berterusan.
• Apabila hipertrofi jantung berlaku, ketumpatan kapilari juga meningkat.
• Hipertrofi jantung adalah kesan daripada:
Penambahan saiz kaviti ventrikel-ventrikel.
Bertambah ketebalan dinding ventrikel.
• Atrofi jantung berlaku apabila otot jantung mengalami pengurangan dari segi saiz, kekuatan dan berat.
• Ianya terjadi disebabkan jantung kurang digunakan bagi aktiviti fizikal.
• Atrofi jantung juga boleh berlaku apabila jantung mengalami kerosakan atau penyakit.
UNIT 6
SISTEM RESPIRATORI
Komponen utama sistem respiratori
a) Salur pernafasan
Salur pernafasan membolehkan pengaliran udara ke paru-paru dan
keluar dari tubuh.
Terdiri daripada salur nasal, farinks, trakea, bronkus dan bronkiul.
b) Paru-paru
Paru-paru adalah lembut dan berongga. Beratnya lebih kurang 1 kg.
Pada paru-paru terdapat dua lobus dan paru-paru kanan mempunyai
tiga lobus.
Terdapat banyak alveolus dalam paru-paru yang membolehkan
pertukaran gas-gas pernafasan.
6.1 RESPIRASI LUARAN
• Semasa respirasi luaran – darah yang melalui paru-paru
memerangkap oksigen.
• Darah beroksigen dihantar ke jantung dan diagihkan ke sel-sel tisu
badan.
• Pengguanan oksigen secara terus-menerus menyebabkan
kekurangan oksigen dalam darah berbanding di alveolus.
• Oksigen dari alveolus akan meresap ke dalam kapilari-kapilari
pulmonari melalui dinding kapilari alveolus.
• Sel-sel tisu badan juga menyingkirkan karbon dioksida ke dalam
darah.
• Kandungan karbon dioksida yang tinggi dalam kapilari-kapilari
pulmonari meresap ke dalam alveolus dan dihembus keluar dari
paru-paru semasa respirasi.
• Darah yang melalui paru-paru ke vena-vena pulmonari mempunyai
kandungan oksigen yang tinggi dan karbon dioksida yang rendah.
[email protected] Rajah 1.14 Pertukaran gas antara darah dan paru-paru
2/25/2013
17
6.2 PROSES PENGANGKUTAN GAS OLEH DARAH
• Darah beroksigen diangkut ke sel-sel tisu badan dan akan digunakan.
• Sel-sel tisu badan akan membebaskan karbon dioksida ke dalam darah dan diangkut ke paru-paru.
a) Pengangkutan oksigen
- oksigen diangkut melaui dua cara:
> oksigen larut di dalam plasma.
> melalui pelarutan dengan hemoglobin untuk membentuk oksihemogloblin.
b) Pengangkutan karbon dioksida
- karbon dioksida diangkut melalui tiga cara:
> pelarutan dalam plasma
> bikarbonat
> gabungan dengan hemogloblin untuk membentuk karbominohemoglobin.
6.3 RESPIRASI DALAMAN
• Melibatkan pertukaran gas-gas respiratori antara darah dengan sel-
sel tisu.
• Pertukaran melibatkan pemindahan oksigen daripada darah ke sel-
sel tisu dan karbon dioksida daripada sel-sel tisu kepada darah.
• Oksigen dalam bentuk oksihemogloblin yang diangkut oleh darah
akan dibebaskan daripada sebatian tersebut dan meresap ke dalam
sel-sel tisu.
• Karbon dioksida pula akan meresap ke dalam darah untuk
membentuk asid karbonik dan membebaskan ion-ion bikarbonat ke
dalam plasma darah yang diangkut oleh sistem peredaran darah
untuk dikumuh.
• Respirasi dalaman menyebabkan darah pada vena lebih kaya
dengan karbon dioksida berbanding dengan darah yang
meninggalkan paru-paru untuk ke jantung.
Rajah 1.15 Pertukaran gas antara darah dan sel-sel tisu [email protected]
UNIT 7
SISTEM ENDOKRINA
7.1 PENGENALAN
Sistem badan terdiri daripada kelenjar yang merembeskan hormon.
Hormon merangsang proses jangka panjang seperti pertumbuhan,
metabolisme, pembiakan dan pertahanan badan.
Semua hormon adalah berasaskan kepada asid amino dan steroid.
Rajah 1.16 Sistem Endokrina
2/25/2013
18
7.2 HORMON
7.2.1 Ciri-ciri hormon
Merupakan bahan kimia yang disintesis oleh sel-sel hidup.
Dirembes ke dalam darah dan diangkut oleh sistem peredaran
darah ke organ sasaran yang terletak jauh daripada tempat
hormon disintesis.
Dengan jumlah yang sedikit sudah mampu untuk
mempercepatkan atau memperlahankan sesuatu fungsi biologi.
7.3 KELENJAR-KELENJAR ENDOKRINA
7.3.1 Kelenjar Pituitari
Terletak di bawah hipotalamus.
Hormon yang dirembeskan – hormon tumbesaran (growth hormone)
Hormon tumbesaran
- mempercepatkan kadar pertumbuhan tubuh
- merangsang penguraian lemak untuk tenaga.
- merangsang pengambilan asid amino oleh sel bagi mensintesis
protein.
Kekurangan atau lebihan rembesan hormon ini membawa kwpada
pembentukan tubuh yang tidak normal.
Kekerdilan – kurangnya rembesan hormon ini.
Kegergasian dan “acromegaly” – rembesan hormon yang berlebihan.
Rajah 1.17 Akibat “Acromegaly”
7.3.2 Kelenjar Tiroid
Terletak di bahagian bawah kerongkong dan di hadapan halkum.
Menghasilkan hormon tiroksin, triiodotaironin dan kalsitonin.
Hormon tiroid
- mengawal kadar pengoksidaan glukosa.
- tumbesaran
- perkembangan secara normal tisu-tisu pembiakan dan sistem saraf.
Hormon kalsitonin
- merangsang penyimpanan kalsium pada tulang-tulang.
- kekurangan iodin mengganggu pembentukan hormon ini dan boleh
mengakibatkan beguk.
- kekurangan hormon ini pada kanak-kanak akan menyebabkan
“kretisme” – kaki lebih pendek daripada badan, cacat akal, berkulit
kering dan berambut nipis.
- orang dewasa – kelembapan pergerkan dan mental, bengkak pada
muka, kelesuan, suhu badan yang rendah dan kegemukan.
Lebihan tiroksin – peningkatan kadar denyutan jantung, kadar metabolisme
yang tinggi, tidak tahan panas dan kegelisahan.
Kekurangan kalsitonin – menyumbang kepada osteoporosis.
7.3.3 Kelenjar Adrenal
Terletak di atas ginjal.
Terbahagi kepada adrenal korteks dan adrenal medulla.
Adrenal korteks – merembeskan hormon glukokortikoid, mineralokortikoid
dan androgen (kuantiti kecil).
Glukokortikoid – merangsang pertambahan glukosa dalam darah dan
penyimpanan glikogen dalam hepar.
Adrenal medulla – merembeskan hormon epinefrin dan norepinefrin di
mana kedua-dua hormon ini meningkatkan kandungan glukosa dalam
darah, meningkatkan metabolik dan menjerut salur-salur darah tertentu.
Kekurangan glukokortikoid dan minerallokortikoid – penyakit Addison, hilang
selera makan dan pertambahan pigmentasi.
Lebihan glukokortikoid – penyakit cushing.
Lebihan androgen daripada adrenal korteks – sindrom andrenogenital.
7.3.4 Pankreas
Terletak berhampiran dengan perut.
Terdapat kelenjar endrokina yang dikenali sebagai kumpulan pankretik
(pancreatic islets).
Kumpulan pankreatik – menghasilkan hormon insulin dan glukogan.
Insulin – dirangsang oleh aras glukosa yang tinggi dalam darah.
Insulin bertindak ke atas semua sel tubuh dengan meningkatkan
keupayaan sel-sel untuk menerima glukosa – aras gula dalam darah
dapat dikurangkan.
Glukogan – dirangsang oleh aras glukosa yang rendah dalam darah.
Glukogan merangsang penguraian glikogen yang tersimpan di dalam
hepar kepada glukosa dan membebaskan glukosa ini ke dlam drah.
Lebihan insulin – menyebabkan hipoglisemia
Kekurangan atau ketiadaan insulin – penyakit diabetes mellitus.
Lebihan atau kekurangan glukogan – tidak menyebabkan masalah
kesihatan yang serius.
