УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“ - БИТОЛА

ПЕДАГОШКИ ФАКУЛТЕТ – БИТОЛА

СТУДИИ ОД ВТОР ЦИКЛУС НА

СТУДИСКА ПРОГРАМА ЗА АНГЛИСКИ ЈАЗИК

Лилјана Билјановска

ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВО ПИСМЕНОТО ИЗРАЗУВАЊЕ НА УЧЕНИЦИТЕ КОИ ГО ИЗУЧУВААТ АНГЛИСКИОТ ЈАЗИК КАКО СТРАНСКИ ЈАЗИК

МАГИСТЕРСКИ ТРУД

БИТОЛА, 2019 година

ментор:

доц. д-р Бисера Костадиновска-Стојчевска

Педагошки факултет

Универзитет „Св. Климент Охридски“ – Битола

членови на комисијата:

проф. д-р Ирина Петровска

Факултет за Туризам- Охрид

Универзитет „Св. Климент Охридски“ – Битола

проф. д-р Виолета Јанушева

Педагошки факултет

Универзитет „Св. Климент Охридски“ – Битола

датум на одбраната: _ _ . _ _ . 2019 година

И З Ј А В А

на студентот

Изјавувам дека при изработката на магистерскиот труд ги почитував

позитивните законски прописи од областа на заштитата на интелектуалната

сопственост и не користев реченици или делови од трудови на други автори без да ги

почитувам методолошките стандарди. Изјавата ја давам под полна материјална и

кривична одговорност.

изјавил:

_________________________________

Лилјана Билјановска

Содржина

ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВО ПИСМЕНОТО ИЗРАЗУВАЊЕ НА УЧЕНИЦИТЕ КОИ ГО ИЗУЧУВААТ АНГЛИСКИОТ ЈАЗИК КАКО СТРАНСКИ ЈАЗИК...........6

ОРГАНИЗАЦИЈА НА МАГИСТЕРСКИ ТРУД...............................................................8

ВОВЕД....................................................................................................................................10

ПРВ ДЕЛ................................................................................................................................15

ТЕОРИСКИ ОСНОВИ........................................................................................................15

1. ДЕФИНИРАЊЕ НА ОСНОВНИТЕ (ПОЈДОВНИТЕ) ПОИМИ........................15

1.1. ЈАЗИЧНИ ВЕШТИНИ............................................................................................16

1.2. ПИШУВАЊЕТО КАКО ЈАЗИЧНА ВЕШТИНА...............................................22

1.3. КОМУНИКАЦИЈА..................................................................................................26

1.3.1. ПИШАНА КОМУНИКАЦИЈА.........................................................................27

1.3.2. ПИШАНА НАСПРОТИ ГОВОРНА (ВЕРБАЛНА) КОМУНИКАЦИЈА. .29

1.4. ПРЕДНОСТИ И НЕДОСТАТОЦИ НА ПИШАНАТА КОМУНИКАЦИЈА.31

1.5. АКАДЕМСКО ПИШУВАЊЕ................................................................................32

1.6. КАРАКТЕРИСТИКИ НА АКАДЕМСКОТО ПИШУВАЊЕ...........................33

1.7. ПРИНЦИПИ НА АКАДЕМСКО ПИШУВАЊЕ................................................38

1.8. АКАДЕМСКИ ЕСЕЈ................................................................................................42

1.9. ЕЛЕМЕНТИ НА АКАДЕМСКИОТ ЕСЕЈ..........................................................43

2. ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВО АКАДЕМСКОТО ПИШУВАЊЕ.....................47

2.1. ВАЖНОСТА НА ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВО АКАДЕМСКОТО ПИШУВАЊЕ........................................................................................................................49

2.2. ТЕМА..........................................................................................................................50

2.3. ТЕЗА...........................................................................................................................56

2.4. СОСТАВНИ ДЕЛОВИ И СТРУКТУРА НА ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ.....57

2.5. РАЗВИВАЊЕ НА ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ – ИДЕАЛЕН МОДЕЛ..........60

2.6. ПРИМЕРИ ЗА ВОВЕДЕН ПАРАГРАФ...............................................................61

ВТОР ДЕЛ.............................................................................................................................69

3. ЕМПИРИСКО ИСТРАЖУВАЊЕ ЗА ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВO ПИСМЕНОТО ИЗРАЗУВАЊЕ НА УЧЕНИЦИТЕ КОИ ГО ИЗУЧУВААТ АНГЛИСКИОТ ЈАЗИК КАКО СТРАНСКИ..................................................................69

3.1. ДЕФИНИРАЊЕ НА ПОЈАВАТА КОЈА СЕ ИСТРАЖУВА...........................69

3.2. МОТИВ ЗА ИСТРАЖУВАЊЕТО........................................................................69

3.3. ИНСТРУМЕНТИ ЗА ПРИБИРАЊЕ ПОДАТОЦИ...........................................69

3.4. ПОПУЛАЦИЈА........................................................................................................70

3.5. ПРИМЕРОК НА ИСТРАЖУВАЊЕТО...............................................................70

ИНТЕРПРЕТАЦИЈА НА ДОБИЕНИТЕ РЕЗУЛТАТИ...............................................71

ТРЕТ ДЕЛ..............................................................................................................................87

4. МЕТОДИЧКИ ИМПЛИКАЦИИ ВО НАСТАВАТА ПО АНГЛИСКИ ЈАЗИК ВРЗ ОСНОВА НА ДОБИЕНИТЕ РЕЗУЛТАТИ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО..............87

4.1. ЗАСТАПЕНОСТА НА ОВАА ПОЈАВА ВО УЧЕБНИЦИТЕ ПО АНГЛИСКИ ЈАЗИК КОИ СЕ КОРИСТАТ ВО СРЕДНИТЕ УЧИЛИШТА ВО БИТОЛА................................................................................................................................87

4.2. ПРИСТАП НА НАСТАВНИЦИТЕ ПО АНГЛИСКИ ЈАЗИК КОН ИСТРАЖУВАНАТА ПОЈАВА..........................................................................................98

ЗАКЛУЧОК.........................................................................................................................105

ПРИЛОГ 1...........................................................................................................................108

Користена литература..........................................................................................................110

Воведниот параграф во писменото изразување на учениците кои го изучуваат англискиот јазик како странски јазик

Апстракт:

Главниот предмет кој се издигнува пред научното истражување во рамките на

магистерскиот труд е воведниот параграф во писменото изразување на учениците кои

го изучуваат англискиот јазик како странски јазик. Оваа појава е доста важна бидејќи

писменото изразување е исто толку важно како и говореното. Вештините кои ученикот

треба да ги поседува се исто толку комплексни и напредни како и усвојувањето на

азбуката.

Наставниците имаат важна улога во совладувањето на содржините од

академското пишување за да можат учениците писмено да се изразуваат подеднакво

исто како и говорно. Книгите кои тие ги користат како и додатните материјали кои тие

ги користат се од особена важност бидејќи тие треба да им помогнат да научат, но

треба и да им ја покажат постапката како да стигнат до финалниот производ, кој во

овој случај ќе биде прочитан од поголема публика, не само од наставникот.

Во рамките на магистерскиот труд е спроведена анализа на учебниците од прво

до деветто одделение основно образование и од прва година до четврта година средно

образование и анализа на есеи на ученици од четврта година средно образование.

Заради подетално согледување на состојбата со присутноста на поучување со

содржини од академскот пишување, спроведена е и анкета и интервју со наставниците

по англиски јазик од основно и средно образование со цел да се увидат потешкотиите

со кои се среќаваат учениците во наставниот процес при усовршување на оваа

вештина.

Клучни зборови: академско пишување, есеј, вештини на пишување, англиски јазик

како странски.

THE INTRODUCTORY PARAGRAPH IN THE WRITTEN EXPRESSION OF STUDENTS WHO LEARN ENGLISH AS A FOREIGN LANGUAGE

Abstract:

The main subject detailed before the scientific research within the master thesis is the

introductory paragraph in the written expression of students who learn English as a foreign

language. This phenomenon is imperative in light of the fact that written expression is just as

important as the spoken word. The skills that the student should possess are as complex and

advanced as the adoption of the alphabet.

Teachers assume an essential role in mastering the substance of academic writing with

the gial that students can express themselves in writing as equally as they do in speaking. The

books they use, as well as any additional materials are of particular significance as they aid

them in learning, yet they also must be shown how to reach a final product, which in this case

will be read by a larger audience and not just by the teacher.

The master thesis incorporates an analysis of the textbooks from first to ninth grade,

elementary school, as well as the textbooks from year one to year four, secondary school.

Aside from the textbooks, an analysis of essays of fourth-year secondary school students was

conducted as well. For a more in-depth understanding of the state of the presence of teaching

content from academic writing, a survey and an interview with English language teachers of

primary and secondary education was conducted in order to portray the challenges

encountered by students in the teaching process of improving this skill.

Key words: academic writing, essay, writing skills, English as a foreign language

Организација на магистерски труд

Овој магистерски труд се состои од три дела и заклучок. Секој од деловите е

поделен на одреден број глави во кои се прави осврт на посебни аспекти од темата која

се обработува во овој научен труд.

Во првата глава се даваат теориските поставки од кои се тргна и кои беа еден

вид насока за изработката на трудот и на инструментите со кои се проверуваше

основната претпоставка, т.е. дека содржините од академското пишување се многу

малку застапени во наставата по англсики јазик а учениците имаат реална потреба од

совладување на оваа вештина. Тоа се забележува од нивните пишани одговори.

Наведени се дефиниции и појаснувања за термините со кои се оперира низ целиот труд

и кои се важни и присутни во самото прибирање на податоци, и во обработката на

добиените информации, дадени од страна на проминентни автори и кои се прифатени

како основни поставки во лингвистичката литература. Меѓу другите, се споменуваат

дефинициите и термините на Schmied, Hyland и Irvin. Во оваа глава се дефинираат

основните поими со кои понатаму се оперира во магистерскиот труд, како на пример:

јазик, јазични вештини, пишување и фази на пишување, комуникација и видови

комуникација, пишана наспроти говорна односно вербална комуникација, предности и

недостатоци на комуникацијата, есеј и елементи на есејот, академско пишување и

дефинирање на поимот, карактеристики на академското пишување, петпараграфски

есеј, и на крај се доаѓа до детално разработување на воведот во академското пишување.

Во втората глава детално се разработува поимот воведен параграф кој е

централен во овој магистерски труд. Односно, најпрво се укажува на важноста на

воведниот параграф не само во петпараграфскиот есеј туку општо во секое академски

напишано дело. Во оваа глава се разработуваат и сите пропратни елементи на

академскиот есеј кои се тесно поврзани со воведниот параграф, односно тема, теза,

слободно пишување, проблеми кои мошат да произлезат од формулирање на тема и

теза, техники на пред пишување кои се во полза на добро стуктуриран воведен

параграф, истражување на темата, формулирање на прашања со кои ќе се дојде до

темата а со тоа се подобрува структурата на воведниот параграф за истиот да го

привлече вниманието на оној што ќе го чита есејот. Мора да се напомене дека сите

овие претходно споменати аспекти на академското пишување се во корист и полза на

правилно оформување на воведниот параграф бидејќи, после насловот, тој е првиот

контакт со пишаното дело на публиката.

Во третата глава се пристапува кон емпириското истражување на појавата која е

централна на овој магистерски труд, односно да се провери способноста на учениците

за пишување на воведен параграф. Во состав на овој дел, се наведува општествената

оправданост на истражувањето.

Вториот дел се занимава со обработка на добиените резултати од спроведеното

истражување со цел да се докаже основната хипотеза која беше појдовна при

пишувањето на овој магистерски труд. Најпрво се споменуваат основните елементи на

методологијата според која е структурирано истражувањето, а потоа следи

интерпретација на добиените резултати.

Во третиот дел се содржани пристапот на наставниците кон истражуваната

појава и застапеноста на појавата во учебниците кои се употребуваат во средните

училишта во наставата по англиски јазик како странски. Пристапот на наставниците

кон истражуваната појава се провери преку анонимен анкетен прашалник и

резултатите од истиот се презентирани во овој дел. Понатаму следи анализа на

учебниците кои се користат во наставата по ангслики јазик како странски со цел да се

потврди и истражуваната појава и одговорите кои се добиени на анкетата. На крајот

следи заклучок во кој се сумира се она до што се дојде во текот на истражувањето како

и препораки за понатамошно постапување.

ВоведАнглискиот јазик веќе подолго време е доминантниот јазик за комуникација на

меѓународната сцена. Тој е меѓународен заеднички јазик, најчестиот странски јазик и

не само главен јазик на земјите допрени од британскиот империјализам (САД, Канада,

Австралија, Индија) туку и во сите деловни и културни сфери во кои доминираат тие

земји; тој е јазикот на Холивуд каде се наоѓаат најголемите телевизиски и музички

индустрии во светот, но и јазикот на меѓународното банкарство и бизнис. Тој е

примарниот јазик во печатот: каде и да отидете во светот ќе најдете весници, списанија

и книги напишани на англиски јазик. Интернет? Најголемиот број на веб-страници се

создадени и напишани на англиски јазик. Дури и тие што не се, нудат опција да бидат

преведени на англиски.

Употребата на англискиот јазик е толку многу распространета што дури и оние

на кои им е мајчин јазик се помалку бројни од останатите. Сé повеќе не-Англофони се

подготвени да учат и да употребуваат англиски јазик бидејќи се свесни колку е

неопходен во глобалната комуникација. Тоа сознание индицира потреба од

преиспитување на денешните практики во наставата, во подготовката на

наставничкиот кадар и во пишувањето на учебниците, а особено се однесува за земјите

каде англискиот јазик се учи како странски јазик.

Во светот се сретнуваме со милиони говорители на англиски јазик кои него го

научиле преку формално образование во училиште или неформално се стекнале со

англискиот јазик во природни контексти, на работа или на училиште. Во мулти-јазична

Европа англискиот јазик несомнено е (единствен) кандидат за заеднички јазик или

таканаречен ,,lingua franca” во регионот. Секаде низ Европа се забележуваат, на

пример, комерцијални слогани како ,,NOKIA Connecting People” или ,,NIKE- Just Do

It”. Значи, англискиот јазик продира низ Европа преку поп-музиката, спортот, и

компјутерите. Неопходно е да се научи англискиот јазик и главната цел на

наставниците е да ги подготват учениците ефективно да го употребуваат.

Што значи тоа? Да се употребува англискиот јазик како средство за

комуникација не е една единствена вештина, туку подразбира компетентност во сите

четири етаблирани јазични вештини: слушање, читање, зборување и пишување.

Културата се смета за петтата вештина која, пак, е инкорпорирана во сите претходно

споменти вештини, а која сепак заслужува исто толку внимание, застапеност и

изучување како и четирите останати.Културата е суштински дел од нашите јазици,

нашето минато, нашата сегашност. Јазикот без културното значење е речиси

бескорисен. Повеќето наставници се обидуваат да ги инкорпорираат четирите вештини

како нераскинливи во нивното планирање иако не секогаш тоа им успева.

Многумина тврдат дека изучувањето на англискиот јазик во наставната

програма е и ,,животна вештина”, а тоа е поради глобализацијата и фактот дека

функционирањето на меѓународно ниво во било која сфера е невозможно без употреба

на англискиот јазик..

Aнглискиот јазик е клучна комуникациска алатка и учењето на англискиот јазик

треба да се воведе рано во наставната програма како општообразовен, задолжителен

предмет. Многу земји каде се изучува англискиот јазик како странски јазик, сега го

воведуваат во наставата на возраст од осум години, иако децата имаат допир со него

многу порано.

Во Република Македонија со изучување на англиски јазик се започнува од

најмалата возраст на учениците, т.е. од првата година на задолжителното основно

образование. Според Бирото за Развој на Образование во Р. Македонија, современата

настава по странски јазици ја определува широко-сфатената цел за усни и писмени

компетенции на странскиот јазик проширени со читачки, социокултурни и

интеркултурни компетенции. Сето ова се постигнува со користење на општата

методика и форми за изучување на четирите вештини.

Пишувањето е една од четирите вештини во изучувањето на странски јазик. Во

Р. Македонија, со пишување во наставата по англиски јазик како странски се

сретнуваме во четврто одделение (да се оспособат учениците да пишуваат куси,

едноставни искази и текстови со правилна употреба на интерпункциски знаци) и до

деветто одделение да се оспособат правилно да пишуваат зборови, реченици со

зборови од општ и стручен контекст, да пишуваат куси насочени дескриптивни и

наративни состави заради искажување на лични ставови применувајќи соодветни

јазични елементи и интерпункциски знаци. Во прва година средно образование учат

како да пишуваат неформално писмо со дадени инструкции (40-60 збора) и кус насочен

дескриптивен и наративен состав (70-100 збора) и друго, а со формално пишување се

сретнуваат учениците дури во втора година средно образование каде од нив се бара да

напишат, покрај неформално, и формално писмо. До крајот на средното образование

учениците треба да се оспособат да пишуваат формални и неформални писма, барања,

заблагодарувања, поплаки, извинувања и сл.

Пишувањето како една од четирите вештини во изучувањето на странски јазик е

процес при кој со користење на симболи изразуваме мисли и идеи во пишана форма.

Како продуктивна (активна) вештина се смета за најтешка бидејќи не станува збор

само за графичко претставување туку развивање на мислите и нивна презентација на

структуриран начин. Неопходно е познавање на граматика, правопис и структура на

реченици, и вокабулар. Резултатот одпишувањето се нарекува текст, а читател е тој

што го прима текстот.

Како наставници, професионалното искуство укажува дека за учениците,

пишувањето е одеднаш најтешка но и една од најзначајнитевештини. Помага при

изразување на мислите и како резултат на тоа помага да знаеме кои сме. Исто така,

помага при комуницираме со другите и при учество во заедницата. Пишуавњетово

наставата се промени, исто како што се менува и нашата култура особено со развојот

на технологијата. За успешноразвивање на вештината пишување кај една

високообразована личностне е доволно самодобивање на основни насокибидејќи

пишувањето е процес во кој ги формулираме нашите идеи и мислења и треба да се знае

како правилно да се пренесат на другите. Учениците доаѓаат на час исполнети со

мешани чувства, колку надеж толку и страв. Имаат неограничен број на информации и

сметаат дека е доволно тие информации да се изнесат на парче хартија. Она што не го

знаат е дека пишувањето не е едноставнавештина, односно дека постојат задачи кои

мора да ги исполнат и правила кои мора да ги следат. Многу ученицидури сметаат дека

новата технологија ја намалува или дури ја елиминира потребата добро да се стекне

вештината пишување. Напротив, новите начини на комуникација преку електронска

пошта и форуми за дискусија ја прават вештината пишување многу поважна во 21-от

век од било кога до сега. Доброто пишување е важно бидејќи тоа овозможува да се

биде успешен во училиштето, на работното место или едноставно за јасно

изразувањенамислте.

Стекнување контрола врз јазикот е клучот за успех при учење на втор јазик. Но

практиката покажува дека не е доволно само тоа. Постојат ученици кои со највисоки

оцени ги извршуваат писмените и усните задачи, во деловите на граматика, зборување

односно конверзација, вокабулар, па и слушање и разбирање. Но, образованието бара

посебен вид пишување, односно наставната програма не само штовклучува пишување

како дел од домашна или писмена работа, туку, конкретно, пишување есеј е дел од

државен матурски испит по англсики јазик кој матурантите го полагаат за добивање

диплома за завршено средно образование.Само овој факт, дека есејот е составен дел од

матурскиот испит, укажува на неопходноста есејската задача да биде активно вклучена

во студиската програма по англиски јазик низ целиот тек на школувањето. Есејоттреба

да се оценува не само врз база на содржината на напишаното, на вокабуларот и

граматичката структура на речениците туку особено врз база на тоа колку точно е

направено тоа. Она што недостасува во учебниците по англиски јазик е правилна,

детална инструкција како да се напише есеј.

ЕсејЕсејот е краток прозен текст, со критички, филозофски и публицистички

елементи, каде авторот со секојдневен јазик разработува актуелни културно-

општествени проблеми за кои сè уште нема јасен став во јавноста или има многу

различни ставови.1 Темата на есејот моше да биде инспирирани од литературни дела,

од секојдневниот живот, политиката, историјата, географијата итн. итн.

Сите ученици знаат дека есејот се состои од вовед, главен дел и заклучок и сето

тоа напишано во неколку параграфи. Но, на пример, не ја знаат важноста да воведниот

параграф, неговата структура и составни делови. Прво мора да ја разберат структурата

на параграфот пред да се занимаваат со есејот. Всушност, треба да разберат дека

структурите на параграфот и есејот се слични, дека двете ја наведуваат главната идеја

и ја поддржуваат главната идеја.

Една од најголемите грешки што ученицитеја прават е што почнуваат да

пишуваат на одредена тема без претходна “ментална” подготовка неопходна за

успешен исход. Добро поученученик знае дека пред да може да почне со пишување

есеј, треба внимателно да ја разгледa темата за да се увери дека разбира што се бара.

Тој мора да ја стесне темата, да го одреди контекстот на пишување кој вклучува

одредувањецел, публиката и тон. Тој мора да ја формулира главната идеја. И, конечно,

да генерира поддршка на идеите за успешно да ја развивиетемата.

Есејот е труд. Вистинскиот есеј бара работа, истражување, читање, донесување

сопствени судови, а потоа образложување на истите со аргументи.

1http://makedonskijazik.mk/2010/12/%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%98- %D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0-%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0.html - линк превземен на 3.9.2018г., ,,Есеј- структура и композиција”

Вакви насоки во деловите за стекнување на вештината пишување во

учебниците по англиски јазик како странски за четиригодишното средно (и основно)

образование нема. Се сретнуваат основни правила за пишување есеј, неформално

писмо, извештај и слично, но детални инструкции за како правилнода се структуира

еден есеј нема.,,Со реформите во македонскиот високообразовен систем, во голема

мера, се актуализира писменото изразување на студентите. Скоро по секој од

предметите предвидени според студиската програма, се бара од студентите да напишат

есеј на одредена тема. За есејската задача, студентите добиваат одреден број поени што

се дел од вкупниот број бодови врз основа на кои се реализира сумативното

оценување. Имајќи предвид дека македонскиот високообразовен систем тежнее да

изгради личности кои, покрај знаењата од соодветната научна област, поседуваат и

способност за изразување на своите мисли, желби и потреби во пишана форма, станува

јасно дека на есејската задача треба да и се посвети нужното внимание”2

Според наставната програма за англиски јазик при Бирото за развој на образованието3,

предвидено е под компонентата ,,Пишување” учениците да обработуваат дескриптивен

и наративен состав, неформално, формално и полуформално писмо, дексритптивен и

наративен состав кој се темели на лично искуство, насочен состав, и наративен,

дескриптивен, ескпозиторен, аргументативен и мисловен поврзан текст. И како една од

Цел на наставата е ученикот да се оспособи да пишува јазични искази и текстови со

примена на соодветни јазични функции и интерпункција. Овие насоки кои ги дава

Бирото се многу малку, или воопшто не се застапени во учебниците.

2В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола3http://bro.gov.mk/?q=gimnazisko-obrazovanie-nastavni-programi - линк превземен на 17.11.2018г., Наставни програми - гимназиско образование

ПРВ ДЕЛ

ТЕОРИСКИ ОСНОВИ

1. ДЕФИНИРАЊЕ НА ОСНОВНИТЕ (ПОЈДОВНИТЕ) ПОИМИ

Науката за изучување на странски јазик проучува како луѓето го учат друг јазик,

покрај мајчиниот. Иако е наречена усвојување на втор јазик, се мисли на учење на

секој јазик покрај мајчиниот, без разлика на тоа дали е втор, трет или четврт. Втор

јазик се однесува на статусот на еден јазик во општеството. Има повеќе начини на

изучување на втор јазик, главно поделени на формално учење во училиште или

неформално, кога индивидуата го учи јазикот преку медиуми, книги или престој во

земјата каде се зборува јазикот.Многу фактори придонесуваат за успешноста на

ученикот при изучувањето на вториот јазик, како што се околината во која се учи,

возраста на индивидуата, мотивацијата, континиутетот во учењето итака натаму.Нема

точен број фактори и нивната поврзанот не е утврдена. Некои истражувачи ги делат

факторите на: когнитивни (стратегија на учење, когнитивни стилови, индуктивно и

дедуктивно заклучување итн.), лични фактори (инхибиција, мотивација, подготвеност

на ризик за грешки, екстровертност итн.) и социокултуролошки фактори

(културолошки стереотипи, ставови, социјална дистанца итн.)

При изучување на јазик, за да се смета тој совладан, потребна е компетентност во сите

четири етаблирани јазични вештини (слушање, читање, зборување и пишување).

Дефиниции за академско пишување кои се сретнуваат во светската научна

литература.

(cf. Schmied 2017, Hyland 2015) Појавата на академското пишување како

независна дисциплина не е од неодамна.

Irvin (2010: 15) Академско пишување во суштина е секој вид на формално

пишување со кое ќе се сретнуваме во текот на високо образование

(cf. Schmied 2018) Академско пишување започнува со развивање на тематска

реченица, поддржувачка реченица и така натаму, и продолжува со пишување на

истражување, научна статија па дури и книга

(Definition of academic writinд, n.d.)."Секој вид на пишување кое може да биде

поддржано од претходно истражување за да се докаже одредено тбрдење или кое се

спроведува за да се истражи одредена тема; најчесто во високото образование "

1.1. Јазични вештини

Вештина слушање

Кога станува збор за основно ниво на познавање на странски јазик лицето,

односно ученикот може да разбере одделни зборови, познати фрази и кратки реченици

за секојдневните потреби тогаш кога комуникација е јасна и е поддржана со контекст.

Може да разбере конкретни искази, едноставни прашања и одговори, и многу

едноставни дијалози.Темите вклучуваат основни потреби како оброци, сместување,

транспорт, време, едноставни насоки и инструкции.Изворни говорници кои

комуницираат со ученици со основно познавање на странскиот јазик мора да зборуваат

бавно и често да се повторуваат или да прават преформулација.Има многу

недоразбирања и кај главната идеја и кај придружните факти.Јазикот кој се говори во

медиумите или помеѓу изворни говорници може да го разбере ученикот само ако

содржината е целосно недвосмислена и предвидлива.

Функционалното ниво подразбира способност ученикот да разбере разговори за

секојдневни теми од општеството и теми кои се поврзани со работата. Може доволно

да разбере директна комуникација, со говор со нормална брзина на стандарден

дијалект, со одредени повторувања и реформулации, од изворен говорник кој не е

навикнат да зборува со странци. Може да разбере широк спектар на конкретни теми,

како што се вести за семејството и вести за себе, прашања од личен и општ интерес,

како и рутински прашања поврзани со работата кои се презентираат преку описи на

лица, места и нешта; да раскаже за сегашни, минати и идни настани. Лицето покажува

способност да ги следи клучните точки од дадена дискусија или од теми од

неговото/нејзиното професионално поле. Постои можност ученикот да не препознае

различни стилски нивоа, но препознава одредени елементи како зборови за

поврзување, структури на пораки, посложен говор. Може да следи дискурс на ниво на

параграф дури и кога има значителен број на факти и детали.Само повремено разбира

зборови и фрази и изјави кои се дадени во неповолни услови (на пример преку

мегафон, звучници на отворен простор или во многу емотивна ситуација).Тогаш, може

да го разбере само главното значење на искажаното во медиумите или од изворни

говорници во ситуации каде е потребно познавање на стручен или софистициран

јазик.Може да разбере факти, но не и нијанси на јазикот поврзани со фактите.

Професионално ниво значи дека ученикот може да го разбере поголемиот дел од

формалниот и неформалниот говор за практични, општествени и професионални теми.

Преку вербалната комуникација покажува способност за ефикасно разбирање на говор

во директна комуникација, говор кој е со нормална брзина и јасност на стандарден

дијалект.Покажува способност јасно да го разбере јазикот кој се користи на

интерактивни состаноци, брифинзи и други форми на проширен дискурс, вклучително

и непознати теми и ситуации.Може точно да ги следи клучните точки во разговорите

помеѓу образовани изворни говорници, излагачи, предавачи на општи теми и посебни

полиња на компетенции, прилично јасни телефонски повици, и преноси од

медиумите.Може лесно да разбере јазик кој вклучува функции како поставување

хипотези, аргументирано мислење, изразување и бранење на политика, аргументи,

приговори и различни форми на елаборирање.Покажува разбирање на апстрактни

концепти во дискусии на комплексни теми (кои можат да вклучат економија, култура,

наука, технологија) како и од неговото/нејзиното професионално поле.Разбира

експлицитни и имплицитни информации во говор.Генерално може да разликува

помеѓу различни стилиски нивоа и често препознава хумор, емотивни тонови, и други

нијанси на говор.Ретко има потреба да побара да му повторат, парафразираат, или

објаснат.Како и да е, може да не ги разбере изворните говорници доколку зборуваат

брзо или користат сленг, регионализми или дијалект.

Вештина зборување

Кога еден ученик нема јазична способност тој не може да го користи говорниот

јазик. Неговото усното искажување е ограничено на повремени изолирани зборови

како поздрави или основни форми на поздравување и не поседува способности за

комуникација.

Основно познавање на јазкиот значи дека ученикот може да одржи директна

комуникација во обични секојдневни ситуации. Преку комбинирање на јазикот може

да изрази научени елементи на говор.Може да учествува во кратки разговори со

поставување на прашања и одговарање на кратки едноставни прашања.Ученикот може

најчесто да задоволи свои основни, предвидливи, лични потреби како на пример

потреби за сместување, основни поздрави, да размени поздрави, да изнесе и основни

биографски податоци, да извести за едноставни рутински задачи на работното место,

да побара стоки, услуги и помош, да побара информации и објаснување како и да

изрази задоволство, незадоволство и потврдување. Темите вклучуваат основни потреби

како што се нарачки на оброци, сместување и транспорт, купување.Изворните

говорници кои се навикнати да зборуваат со странци, може често да не разберат и да

побараат повторување на искажаното за да го разберат овој говорник.Ретко зборува

течно, и не може да создаде постојан дискурс освен со извежбан материјал.Сепак,

може да зборува на ниво на реченица, и може да создаде низа од две или повеќе кратки

реченици со прости сврзници.Има чести грешки при изговорот, вокабуларот, и

граматиката кои водат до погрешно значење.Концептите за време не се јасни.Често

може да користи само едно време или избегнува одредени структури.Во говорот често

има двоумење, погрешен редослед на зборови, чести паузи, застранување и потрага по

зборови (освен за рутински изрази), неефективна реформулација и сопствена

корекција.

Нивото на функционалното познавање на јазикот значи дека ученикот може да

комуницира во секојдневни општествени и рутински работни ситуации. Во овие

ситуации ученикот може да опише луѓе, места и предмети; да раскаже за сегашни,

минати и идни активности во целосни, но едноставни параграфи; да изнесе факти; да

изнесе сличности и разлики; да даде едноставни наредби и инструкции; да праша и да

одговори на предвидливи прашања. Може добро да се снајде во повеќето нормални,

неформални разговори на конкретни теми како што се образование, семејство, да даде

лични информации и карактеристики, за искаже свои интереси, искуства од патувања,

сегашни настани. Лесно може да комуницира за обични секојдневни ситуации. Може

да комуницира со изворни говорници, кои не се научени да комуницираат со странци,

иако изворните говорници ќе треба да се навикнат на некои ограничувања.Може да

комбинира и поврзува реченици во дускурс со должина од еден параграф.Има добра

контрола врз едноставните граматички структури, додека покомплексните структури

се користат неточно или се избегнуваат.Вокабуларот кој се користи е соодветен за

искази кои често се користат, но се необични или неточни во одредени

прилики.Грешките во изговорот, вокабуларот и граматиката може понекогаш да

доведат до погрешно значење и недоразбирање.Како и да е, ученикот генерално

зборува на начин кој е соодветен на ситуацијата, иако владеењето на говорниот јазик

не е секогаш стабилен.

Професионалното ниво на познавање на јазикот значи дека може ефикасно да

комуницира во повеќето формални и неформални разговори, за практични,

општествени и професионални теми. Може да дискутира за одредени интереси и

посебни области со значителна леснотија.Може да го користи јазикот за општи

професионални задачи како што се одговори на приговори, разјаснување на точки,

оправдување на одлуки, одговори на предизвици, аргументирање на мислење, давање

на изјави.Може да ги покаже јазичните способности во училница, во содржински

монолози, но и придиксусија за непознати теми и ситуации.Може лесно даизнесе

информации и да препознае информативно мислење од изворни говорници.Може

лесно да дискутира на теми како што се образование, култура, технологија, и се она

што се обрабптува според наставниот план.Создава широк дискурс и го пренесува

значењето точно и ефективно.Флексибилно и образовано употребува структурни

алатки.Зборува подготвено и на начин кој е соодветен за ситуацијата.Без да бара

зборови или фрази, може да го користи јазикот јасно и флуентно за да зборува

слободно за дадени теми на начин кој е разбирливи за изворните говорници.Може

целосно да не разбере некои идиоми, но лесно може да се снајде во

разговорот.Изговорот може да е препознатливо ,,странски”.Грешки можат да се

појават во структури кои ретко се користат или во многу комплексни структури кои се

карактеристични за формален тип на говор.Како и да е, повремените грешки во

изговорот, граматиката, или вокабуларот не се доволно сериозни за да го изменат

значењето и ретко го попречуваат разбирањето од страна на изворниот говорник.

Вештина читање

Ученикот кој нема јазични способности да чита, ретко може да го разбере или

воопшто не може да го разбере пишуваниот јазик.

Ученикот има основно познавање на јазикот кога може да чита едноставно

поврзан пишан материјал како недвосмислени текстови кои се директно поврзани со

секојдневните ситуации или работни ситуации. Текстовите може да вклучуваат кратки

раскази, белешки, предвидливи описи на луѓе, места или предмети, кратки

објаснувања за теми кои се обработуваат во учебниците. Ги разбира основните

значења на едноставните текстови кои содржат структури и вокабулар кои често се

користат.Може да утврди одредени детали преку внимателно или селективно

читање.Може често да го погоди значењето на непознати зборови од едноставен

контекст.Може да идентификува главни теми во некои текстови на повисоки нивоа.Но

може и да не разберенекои други едноставни текстови.

Функционално ниво на познавање на јазикот е кога ученикот има доволно

способности за да чита автентични материјали или познати теми. Може да чита

едноставни, конкретни текстови со факти, кои можат да вклучат описи на лица, места

и предмети; како и раскажување за сегашни, минати и идни настани.Контекстот на

читаното вклучува вести, кои опишуваат настани кои често се повторуваат,

едноставни биографски информации, општи белешки, рутински формални и

неформални писма, како и едноставен но стручентекст кој е наменет за општиот

читател.Може да чита едноставен но автентичен текст на познати теми кои обично се

претставени во предвидилив редослед кој му помага на читателот полесно

даразбере.Може да ги пронајде и разбере главните идеи и детали во пишаниоттекст и

може да одговори на прашања за деталиод одредени текстови.Може да разбере текст

во кој се употребени реченични структури кои често се користат.Иако не поседува

широк активен вокабулар, ученикот може од контекстот да го разбере текстот.Може

да биде бавен во извршувањето на задачата и може погрешно да разбере некои

информации, номоже да резимира, да подредува и да наоѓа специфични информации

во текстови на повисоки нивоа но не секогаш веродостојно и постојано.

Професионално ниво на познавање на јазик значи дека ученикот може да чита, со

речиси целосна разбирливост, цел спектар на напишан материјал на општи или

професионални теми, вклучително и непознати теми. Покажува способност да учи низ

читање.Нивото на разбирање не зависи од темата која се обработува во пишаниот

текст.Контекстот може да вклучува вести, информациски материјал, коментари на

уредници во периодични списанија кои се наменети за образувани изворни говорници,

лична и професионална кореспонденција, извештаи и основен стручен материјал.Може

солидно да разбере јазични функции како поставување на хипотези, поддршка на

мислење, аргументација, појаснување, и различни форми на елаборирање.Покажува

разбирање на апстрактни концепти во текстови на сложени теми кои може да

вклучуваат економија, култура, наука, технологија. Скоро секогаш е во можност точно

да го интерпретира материјалот, и да „прочита меѓу редови“, или да разбере

имплицитни информации.Генерално може да разликува помеѓу различни стилски

нивоа и често препознава хумор, емотивни тонови, и нијанси на пишаниот јазик.Ретко

се случува погрешно читање.Може да ги извлече клучните идеи од пософистицирани

текстови, но не може да ги препознае сите нијанси.Не може секогаш целосно да ги

сфати текстовите кои имаат необично сложена структура, со идиоми кои ретко се

користат, или со високо ниво на културно знаење вградено во јазикот.Брзината на

читање може да е побавна од таа на изворен читач.

Вештина пишување

На основно ниво,ученикот може да пишува за да ги задоволи непосредните лични

потреби. Примерите вклучуваат листи, кратки белешки, разгледници, кратки лични

писма, телефонски пораки и покани, како и пополнување на формулари и барања.

Пишувањето е со слабо поврзани реченици (или фрагменти) на одредена тема, и со

малку докази за свесна организација.Може да ги пренесе основните намери преку

пишување на кратки, едноставни реченици, често поврзани со прости сврзници. Кај

овој ученикт грешките во правописот, вокабуларот, граматиката и интерпункцијата се

чести.Може да биде разбран од изворен читач кој е навикнат на обидите на странци за

пишување.

На функционално ниво ученикот може да пишува кратка лична и рутинска

кореспонденција и документи како меморандуми, кратки извештаи, и приватни писма

на секојдневни теми. Може да изнесува факти, инструкции, да опише луѓе и предмети,

да раскаже сегашни, минати и идни активности во цели, но во едноставни параграфи.

Може да комбинира и поврзува реченици во сврзан текст, да создава параграфи со

спротивности и да ги поврзе со други параграфи во извештаи, состав и

кореспонденција.Идеите може да се грубо организирани или јасно подредени. Но ,

поврзувањето на идеи може да не е секогаш јасно, и премините може да се

необични.Текстот може да го резбере изворен читач кој не е е навикнат да чита

материјал напишан од странци. Ученикот најчесто има контрола врз кратките

граматички структури и таквите кои често се користат, додека покомплексните

структури се користат или неточно или се избегнуваат.Употребата на вокабуларот е

соодветна за теми кои често се дискутираат.Грешките во граматиката, вокабуларот,

правописот и интерпункцијата може понекогаш да го извртуваат значењето. Но

ученикот пишува на начин кој е генерално соодветен за приликата, иако контролата

врз пишаниот јазик не е секогаш стабилна.

На професионално ниво, ученикот може солидно да пишува формална и

неформална кореспонденција за практични, општествени и професионални теми.

Може да пишува за посебни полиња на специјалности со значителна леснотија.Може

да го користи пишаниот јазик за аргументација во должина на еден есеј, анализа,

хипотеза, и пошироко објаснување, раскажување и описи.Може да пренесува

апстрактни концепти кога пишува за комплексни теми (кои може да вклучат

економија, култура, наука и технологија).Иако техниките кои се користат за

организација на текстовите може да им изгледаат невообичаени на изворните читачи,

значењето се пренесува точно.Поврзаноста и развојот на идеите се јасни, и главните

точки кохерентно се подредени за да одговараат на целта на текстот.Контролата на

структурата, вокабуларот, правописот и интерпункцијата се соодветни за точно да се

пренесе пораката.Грешките се повремени, не влијаат на разбирливоста, и ретко му

попречуваат на изворниот читач.Иако можеби стилот на пишување не е странски,

сепак е соодветен за приликата.

1.2. Пишувањето како јазична вештина

Бројни студии покажуваат дека доколку нема доволно посветеност на странски

јазикнема успешно учење на странски јазик. Ова не е само изложеност односно

посветеност на говор, но исто така и изложеност на пишаниот текст. Затоа, тие читаат

и пишуваат во настава на странски јазик и многу важни вештини треба да се развиваат

од раното училишно доба. Освен усвојувањето на јазикот на сите нивоа (од

фонолошки до екстремна грешка), читањето и пишувањето отвораат нов прозорец кон

светот, светот на литературата и културатана земји чиј јазик учениците го проучуваат.

Читањето е комплексен когнитивен процес во кој покрај читателите и

текстовите е присутени писател. Читателот е оној кој се обидува да го разбере текстот

и најчесто изведува повеќеактивности во исто време, на пр.признавање и декодирање

на пишани симболи, толкувањешто значи пораката, разбирањето на намерата/пораката

на писателот итн. Според тоа, читањето е интерактивен процес кој ги вклучува сите

три компоненти - читатели, текстови и писатели.

За да им се овозможи на учениците да ја остварат оваа когнитивно тешка задача,

тие мора да совладаатодредени вештини и знаења, на пример вештини за автоматско

препознавањена ниво на букви и зборови, понатаму, тие мора да го совладаат

вокабуларот и структурното знаење, познавање на формалната структура на

дискурсот, познавање на предметот, т.е. светот, вештиниили стратегии на синтеза и

евалуација на значењето на текстот и, конечно, метакогнитивни знаења и вештини.

Развој на вештини за читање со разбирање на странски јазик е процес во кој

способноста за разбирање на пишаниот текст се развива паралелносо усвојување на

нов јазичен систем. Подобро речено, без усвојување на јазичниот системот нема да го

разбере пишаниот текст.Јазичниот систем на странскиот јазикво процесот на читање

постојано се споредувасо јазичниот систем на мајчиниотјазик, со цел подобро

разбирање и усвојување на странскиот јазик.

Во тој процес ученикот свесно или несвесно користи контрастни техники соцел

да се увидат сличности и разлики помеѓу веќе усвоените концепти за мајчиниот јазик

и оние кои мора да бидат усвоени од странскиот јазик. На овој начинот се

продлабочуваат постоечките односи меѓу двата јазика и го олеснуваат учењето на

странскиотјазик.Треба да се напомене дека усвоените концепти од мајчиниот јазик не

секогашсе соодветни со оние на странскиот јазик.

Како читањето, и пишувањето е комплексна когнитивна задача за секој ученик.

Засовладување на вештини за пишување, ученикот мора да совлада серија помали

вештини како што се: познавање награфички и ортографски систем според важечките

норми, односно правописот на релевантниот јазик (технички аспект), знаење и избор

на вокабулар и граматички форми и нивниот правилен избор на ниво на реченица

(јазичниот аспект), прилагодување настилот на пишување на одредена комуникациска

ситуација, познавање на правилата за организација натекст со цел да се постигне

кохеренција и сеопфатност (содржински аспект).

Ако се спореди говорот и писмената комуникација, се доаѓа до додатни

елементи за постигнување на разбирање на пишаниот текст, на пример, подолги

ипосложени реченици во текстот, додека во говорот често пати може да се случат и

недовршени реченици, погрешни реченици, кратки одговори итн.

Сето погоре оди кон аргументот дека вештините за читање и пишување треба

внимателно да се развијатсо оглед на возраста на ученикот и нивниот когнитивен и

јазичен развој. Иако се размислува кога да се воведат читањето и пишувањето во

наставата по странски јазик, сепак преовладува мислењетодека треба да се почне од

срединатана прво одделение во основното училиште.

Аспекти на пишувањето

Постојат два аспекти на пишувањето: пишување како комуникација на идеи и

практично пишување, каде се манипулира со граматичките форми. На лингвистички

план целта е да се научат буквите и да се развие способноста прецизно да се

манипулира со граматичките форми. На комуникациски план, целта е да се адаптираат

целите на пишувачот со потребите на читателот. При пишување, треба да се јасни

ефектите кои пишувачот сака да ги постигне - дали информира, убедува или дава

инструкции. Треба да е јасна врската која пишувачот сака да ја воспостави со

читателот, и секако точнабиде граматиката.

Како се развива вештината пишување?

Во минатото, четирите вештини се сметаа за одделни, можеби сродни, јазични

вештини и за секоја од овие вештини се развивале методи за учење. Вештините беа

вклучени во процесот на учење на јазик како посебни делови од лекцијата. Поради тоа

не постоеле напори да се интегрираат, на пример, читањето и пишувањето, за

учениците да постигнат повисоко ниво на познавање на јазикот и со тоа да ги развијат

своите комуникациски вештини. Но, со текот а времето искуството покажало дека не

може изолирано да се употребуваат вештините (односно говорењето, читањето,

пишувањето и слушањето) во секојдневниот живот. Сите овие вештини служат како

мост кој го поврзува човекот со општеството. Денес, интегрираните вештини се од

суштинско значење за комуникативната компетенција која е главна цел на изучување

странски јазик, за логично структурирање на речениците и за изразување на идеи и

желби во усна и писмена форма.

Пишувањето како вештина е една од најтешките бидејќи учениците треба да

најдат баланс помеѓу содржината, организацијата, вокабуларот, спелингот, и така

натаму. Пишувањетое особено тешко при изучување на странски јазик бидејќи е

продуктивна вештина која ги демонстрира сите стекнати вештини и искуства при

учењето на странскиот јазик. Нејсе, наставниците обрнуваат најповеќе внимание на

граматика и други ,,попрактични” аспекти отколку на пишувањето и се доаѓа до

ситуација каде учениците знаат граматика но немаат способност да се изразат и да

организираат идеи во пишана форма.

Клучните концепти на пишувањето вклучуваат: содржина (информации и идеи

кои ученикот сака да му ги пренесе на читателот), стил (општ, научен, официјален или

академски), жанр (поезија, кратка приказна, роман), вокабулар (од големо значење е

поседување богат речник), граматика (формални аспекти на јазикот), правопис и сл.

Значи, пишувањето е комплексен процес кој бара од ученикот способност

успешно да комбинира различни компоненти од јазикот. Процесот на пишување се

состои од следните фази:планирање, организација, преглед и уредување. Првата фаза

опфаќа подготовка и планирање, одредување на целта, поставување на главните идеи и

собирање податоци. Потоа следува структурирање кое вклучува создавање на

оригиналната композиција и логично уредување на идеите. Штом се соберат сите

информации, целта е јасна и идеите организирани, следува фазата на прегледување

што опфаќа читање, правење промени во структурата, вокабуларот, коригирање на

граматички грешки, допишување и/или бришење. Целта на оваа фаза е да се подобри

оригиналната верзија на композицијата. Последната фаза е уредување каде се

дефинира крајната верзија на композицијата.

Пет чекори на процесот на пишување

Предпишување- тоа е активност која го тера пишувачот да размислува за темата.

Авторот ги организира своите мисли пред да започне со пишување. Стратегии кои се

употребуваат при оваа постапка се цртање, зборување, графичко опишување,

истражување, правење листа, истражување на терен, наплив на идеи.

Пишување нанацрт верзија – тоа е процес на запишување на идеите на хартија.

Фокусот е на содржината а не на механизмите на пишување. Стратегии кои се

употребуваат при оваа постапка се запишување забелешки, организирање на мислите

во параграфи, пишување на првата нацрт верзија.

Прегледување –при оваа постапка се усовршува веќе напишаното. Авторот

додава детали на делото, го реорганизира напишаното дело, го споделува делото со

колеги и добива нивно мислење. Стратегии кои се употребуваат при овој чекор се

разгледување на делото од страна на колегите и разговарање за истиот.

Проверка –овој чекор опфаќа проверка на механизмите, на граматичките и на

правописните грешки. Стратегии кои се употребуваат се листа за проверка, рубрики,

проверка на листите за проверка и читање за проверка на текстот.

Објавување - тоа е последната постапка на процесот на академското пишување.

Постојат јасни разлики помеѓу личното пишување и академското пишување.Личното

пишување подразбира процес на писмено опишување на различни ненаучнисодржини

кои потекнуваат од секојдневниот живот и искуството на една индивидуа.

Пред да се премине подетално да се обработува и разгледува воведниот

параграф како централен поим на овој магистерски труд, следи еден преглед на поими

кои се составни елементи на академското пишување а со тоа и на воведниот параграф.

1.3. КомуникацијаКомуникација претставува основен поим што го обработува науката за јазикот

односно општата лингвистика.Комуникацијата означува релација на интеракција со

размена на информација.Со други зборови, комуникацијата е општење со помош на

јазикот.Комуникацијата може да биде однос помеѓу лица, појави поставени во

меѓусебна врска каде што имаме размена на информација при што самата информација

и емоциите и размислите за самата информација се менуваат при нејзиното

пренесување преку медиумите за комуникација, како писмото или звукот.

Се поставуваат прашањата каква форма може да добие комуникацијата, за каква

цел, како и на кој начин комуникацијата ги поврзува поединците или ги разделува.

Се издвојуваат повеќе видови на комуникација врз основа на неколку фактори:

видови комуникација според учеснициите во комуникацијата, видови комуникација

според просторот, видови комуникација според времето како и видови комуникација

според употреба на дадени системи.

Врз основа на факторот учесници во комуникација, се разликуваат интравидова

наспроти интервидова комуникација. Интравидовата комуникација претставува

комуникација меѓу истородни појави како луѓе со луѓе, животни со животни, машина

со машина, додека интервидовата комуникација претставува комуникација меѓу појави

различни по вид и род, како меѓу луѓе и животни, меѓу природни појави и машини.

Истражувањата покажуваат дека за остварување на говорна комуникација

покрај способноста да се склопат граматичко правилни реченици потребни се и уште

многу нешта. Како прво, говорната комуникација е интерактивна и за таа да се оствари,

поединците треба да поседуваат способност за меѓусебна „почит“ при размена на

своите идеи и размислувања, односно давање простор соговорникот да се искаже.

Говорната комуникација се одвива во реално време, каде што нема многу време за

детално планирање на говорниот израз. Во такви услови, флуентниот израз на

говорителот во одредена ситуација бара способност тој да се изрази „рафално“ со

претходно запамтени лексички колокации. А, самата природа на процесот на

зборување значи дека граматиката на говорниот јазик значително се разликува во

однос на граматиката на пишаниот јазик. Говорењето е вештина, и како таква, треба да

се развива и употребува.

Пишувањето е интегриран процес на ниво на текст којшто опфаќа вештина со

зборови, когнитивни способности, како работна меморија, лингвистичка свесност и

метакогнитивни вештини, како планирање, метакогниција, употреба на стратегии и

саморегулирање (Бернигер и Ричардс, 2002, Вонг, 1997).

Каминс прави разлика помеѓу јазик за академски или повисоки когнитивни цели

и јазик за секојдневна интерперсонална комуникација. Оваа разлика е направена

според обемот на контекстуалната поддршка и когнитивните барања. Контекстуална

комуникација, како разговор за некој филм со друго лице кое го гледало, е

карактеричназа секојдневна комуникација, додека неконтекстуална комуникација, како

разговор за филм со лице што не го видело, бара поексплицитни и целосни

информации коишто би обезбедиле јасна комуникација со оглед на тоа што учесниците

во разговорот немаат заеднички доживувања. Втората форма на комуникација е мошне

значајна за училишни потреби. Другата страна во континиумот во рамката поставена

од Каминс одговара на когнитивните барања што ги наметнува комуникацијата.

Комуникација што не изискува одреден вид когнитивен товар користи јазични

вештини коишто се пренаучени и не бараат висок степен на когнитивност од страна на

лицата додека, пак, комуникација со когнитивен товар бара од лицата јазични изрази

коишто не се целосно автоматизирани, како објаснување на методи и резултати од

научни истражувања. Хипотезата на Каминс (Каминс, 2000) е дека „академското

знаење се пренесува од еден јазик во друг така што учениците што ја развиле

писменоста во нивниот прв јазик ќе имаат поголем напредок при описменување во

нивниот втор јазик бидејќи тие академски јазични вештини развојно се поврзани со

општи основни познавања.

1.3.1. Пишана комуникација

Пишана комуникација е создавање на цврст доказ на пораката којашто помага

во правилно комуницирање. Во процесот на пишаната комуникација вклучени се

авторот, (испраќачот на пораката), каналот преку кој се испраќа пораката (лист хартија,

ворд документ, блог, итн.) како и читателот (примателот на пораката) кој може да биде

познат или непознат.

Пишаната комуникација може да биде во форма на лична комуникација како и

во форма на официјална комуникација. Официјалната комуникација разграничува

правила, прописи, обврски и должности додека личната комуникација не следи

никаква структура ниту пак прописи.

Писмената комуникација зависи од способноста на поединецот да се изрази

преку употреба на зборови. Вистинските зборови дејствуваат како проводник за

изразување на чувствата и идеите сè со цел пораката да се сфати јасно.Таа, исто така,

бара од писателот да внимава на интерпункциските знаци, правописот и граматиката.

Писмената комуникација треба да ги синтетизира информациите и познавањата

на одредена тема.Потребни се конкретни извори од кои се преземени информациите,

перспективите како и историјат за темата или аргументот.На некој начин, писмената

комуникација треба да понуди временска рамка со цел да ги забележи сите промени

што настанале и да се добие еден преглед на еволутивниот развој на самиот предмет на

истражување.Секако, треба да се земе предвид и размислувањата на авторите за

одредената тема и како тие еволуирале низ времето.А за тоа е потребно време.

Во писмената комуникација се дефинираат термини, се објаснуваат идеи и се

изразуваат гледиштата на самиот автор за специфичната тема. Потребно е авторот да

се посвети целосно, не само во процесот на пишување, туку и во процесот на

подготовка.Всушност тоа е и најважниот сегмент од писмената комуникација.

Од секој академски граѓанин се очекува да пишува информативни трудови за

областите коишто ги проучува како медицински истражувања, технолошки процеси,

финансии, закони, и слично. Способноста да се пишува добро е одлика на образован

човек.И, не само тоа, човекот се наоѓа во информативно доба која бара од секој

поединец во скоро секоја професија и вокација да знае како да ги процесира

информациите дигитално, а самата дигитализација на информациите нуди, и бара

писменост од корисниците на истите.

Покрај тоа, пишувањето наметнува напредни интелектуални процеси врз

човековиот ум.Многу луѓе не можат да се одделат од својот јазик.За повеќето

говорители, јазикот само се случува, тие просто зборуваат, зборуваат спонтано како

што размислуваат, и зборовите и идеите означуваат исто.Но за да се испланира

одреден израз, за да се манипулира со јазикот, за да се усмери дискурсот кон

посакуваниот резултат, потребна е одликата на ефикасно пишување.Авторите учат да

ги антиципираат влијанијата што ќе ги има јазикот врз нивните читатели, кои не често

се и непозната таргет-група, како и ефектот што ќе го има предметот на истражувањесо

употреба на одредени зборови наместо некои други.Авторите ги учат суптилните

нијанси на јазичните изрази и знаци и ефективните навики на композицијата.

Малкумина од авторите се генијалци коишто добиваат идеи и ги запишуваат на

хартија, а и малкyмина се тие автори што можат да напишат некој состав, есеј, труд без

претходна подготовка или преработка.

Преку пишувањето, се добива можност личноста да се надмине себеси.

Пишувањето дозволува личноста да открие мисли и идеи за коишто не мислела дека е

способна при процесот на запишување на нејзините мисли и подоцнежна преработка и

преглед на истите.

Постои разлика меѓу мисла, јазик и стварност.Не секогаш го разбираме тоа што

го гледаме, идеите и размислувањата се на одредена личност и несекогаш

кореспондираат со туѓите идеи и размислувања.Сите автори имаат своја верзија на

стварноста, и зборовите што се користат не секогаш одговараат на таа нивна

вистина.Улогата на авторот е во тоа тој соодветно да ги употреби зборовите во

контекстуалната ситуација.А, при запишувањето на одредени идеи и зборови се

јавуваат и други идеи, што го потврдува фактот дека пишувањето е размислување на

хартија.

Но, пишувањето е еден долгорочен процес.Крајниот резултат на писмената

комуникација претставува логично организирана и добро формулирана целина којашто

навидиум, за многумина, делува како вродена вештина.Но, напротив, за да се добие

едно смислено разумно писание во услови на спонтаност е невозможно без претходно

планирање и контрола на мислите коишто мошне лесно протекуваат низ нас, но не

секогаш се јавуваат во логички редослед со што би се постигнало поента кај

читателската публика за одредена тема.

Предноста на пишаната комуникација е во тоа што е трајна, опиплива и може да

се провери. Додека недостатокот лежи во тоа што изискува време за нејзина изработка,

недобивање на повратна информација како и можно погрешно декодирање на самата

порака што се праќа преку таа комуникација.

1.3.2. Пишана наспроти говорна (вербална) комуникација

Долго време е познато дека изговорениот збор многу се разликува од пишаниот

збор. Во една минута од говорот, може да се изговорат во просек 150-160 зборови;за

една минута читање250а брзо читање и до 600зборови.Во една минута може да се

напишат во просек 20, а со куцање на компјутер од 50 до 80 зборови во

минута.4Пишувањето е графичко снимање на говорот.

Припаѓаме во време когамногу повеќе внимание се посветува во секојдневната

комуникација на зборувањето, а помалку на пишување.Науката вели дека 75% од

секојдневната комуникација е посветена на говорот и само 25% е во писмена форма.

Земајќи ги предвид посебностите на пишаната и говорената форма

комуникација, и дека не се идентични,следат нивните суштински карактеристики:

Изразување пораки побрзо;

Усниот говор е поефективен;

Усниот говор е почест (околу 75%, и повеќе, од секојдневната комуникација е

усна);

Усното изразување има свој стил кој се разликува од стилот на писмениот израз;

Усното изразување обично е дел од ситуацијата во која се користи(Тоа е

погодените области и време), но тоа не е случај со писмено изразување;

Информациите од говор се слоевити, а буквата е линеарна;

Писмениот израз овозможува да се елиминираат грешкитепред или за време на

пишувањето, а во орален израз не еможно;

Пишување е монолог, и во текот на изразувањето читателите влијаат врз

формирањето на мислите;

Изговорениот збор е поприроден и напишан во уметноста;

Пишаниот текст е многу побрзо преведен во мисла отколку орален Секој тип на

комуникација или комуникација на одредена мисла илисензуалната содржина

значи пренесување порака. Процес на комуникација ги вклучува следните

елементи:

Прв звучник (говорник, испраќач на порака);

Слушателот (примачот на пораката);

Порака (известување, известување);

Комуникациски канал;

4https://en.wikipedia.org/wiki/Words_per_minute - линк превземен на 22.11.2018г. ,,Words per minute”

Код

1.4. Предности и недостатоци на пишаната комуникација

Предностите на пишаната комуникација се постојаност, едноставно разбирање,

способноста за комуницирање со голем број на информации и податоци во истиот

момент, можност за подготовка, можност за истовремено испраќање на една поракана

поголем број корисници, и намалената можноста за грешка.

Недостатоците во писмената комуникација се тоа дека потребно е одредено

време и подготовка, неможност да се воспостави директна повратна информација

сопримателот на пораката и неможноста за увид во неговата директна реакција.

Основни правила за ефективна писмената комуникација се следниве:

комуникацијата да имајасна цел, фокусот да биде на оној на кого е упатена

пораката, клучната порака да биде кратка и јасноизразена и поткрепена/објаснета

со факти и/или аргументи, и авторот да има конкретна стратегија за пишување.

Jасна цел. Основната цел при пишувањето е да се презентираат односно

пренесуваат информации. Целта може да биде да убедува, на направи анализа, и да

информира.

Кога се пишува со цел да се убедува, авторот треба да се одлучи за еден аспект,

или заземе еден став, т.е. да даде еден одговор на поставеното прашање и потоа со

резонирање и користејќи докази, да го убеди читателот дека тој одговор е точниот.

Кога се пишува со цел да се направи анализа, целта е да се објаснат и

евалуираат сите можни одговори на прашањето. Аналитичкиот пристап подразбира

истражување на причини, испитување не ефекти, проценување на кој начин да се реши

проблемот, да се најде сооднос помеѓу различни пристапи, и да се анализираат

различните аргументи.

Кога се пишува со цел да се информира, главниот акцент треба да биде на

презентираните информации и / или аргументи, а не на она штописателот мисли за

одредената тема за која пишува. Примарната цел е да се пренесат информациите (и

позитивните и негативните) на објективен, јасен и директен начин.

Фокусираност на оној на кого е упатена пораката. Од суштинска важност е

да се воспостави врска сотаргетираната публика; треба да се разбере нивната желби и

начинот на кој таа претпочита да ги примаинформациите.Кога читателите разбираат

што писателот им кажува, кога текстот има логичен тек и мислите логично следуваат

една по друга, нивната работа ќе биде многу олесната.

Jасно изразена и поткрепена/објаснета клучна порака. Пораката треба да

биде претставена јасно и концизно - главно воедна или две реченици. Најчесто,

клучната поракае прикажанана самиотпочеток или во воведниот дел од текстот. За

пораката да бидејасна, клучно е во едентекст да се третира (само) една тема.Треба да се

цени времето на читателите, затоа треба јасно и недвосмиселно да е изразена

пораката.Ако текстот е краток, клучната поракатреба да биде впечатлива и истакната.

Одредување на стратегија за пишување. При подготовката за пишување, и

кога е предвидена публиката за која се пишува, полесно се одлучува каков вид на

информации да се изнесат и на кој начин истите да се претстават.Внимателно се

одредува идеалната форма на комуникација.

1.5. Академско пишување

Академското пишување претставува сериозно и аргументирано писмено

опишување на конкретнисодржини на научен начин и е наменето за поширока,

информирана и критичка публика.

Академското пишување е начин на комуникација во академската средина преку

кој студентите и истражувачите се вклучуваат во постоечките научни дебати,

изнесувајќи ги на пишан начин своите аргументи, сознанија и истражувачки резултати.

Академско пишување е суштинска компонента на високото образование. Академско

пишување е производ на критичка анализа и интелектуална истрага презентирани од

научници за научници. Во овој контекст зборот "научници" се однесува на студенти и

професори во универзитетска средина. Академското пишување се занимава со

прашања засновани на теми кои се од интерес за тој кој бара информации за

одредената тема. Информациите базирани врз факти, објективноста во презентацијата

и рационалноста во размислувањето се централни својства на академското пишување.

Академско пишување е форма на објаснувачка и аргументирана проза што ја користат

универзитетски студенти, предавачи и истражувачи за да пренесат информации за

одредена тема. Академско пишување опфаќа широк спектар на теми и дисциплини.

1.6. Карактеристики на академското пишување

Академското пишување има различни карактеристики за различни писатели во

различни академски средини. Сепак, некои од карактеристиките се чини дека се

заеднички за речиси сите горенаведени. Подолу се прикажани заедничките

карактеристики на академското пишување:

- Сложеност. Јазикот што се користи во академско пишување е релативно

посложен од говорниот јазик. Комплексноста на академскиот јазик се должи на

почитувањето на граматичките правила и литературните конвенции:

организација, содржина, контекст, уредување и цитирање. Академскиот јазик

подразбира поразновиден вокабулар -речник кој е избран за да се дискутира за

одредено прашање на објективен, разбирлив и формален начин.

- Формалност. Како што сугерира името, академското пишување е релативно

формално. Ова значи дека дикцијата - избор на зборови - во академското

пишување треба да го избегне колоквијализмот и другите форми на неформално

изразување. Формалноста ја оправдува и употребата на соодветни жаргони или

технички термини. Меѓутоа, во интерес на разбирање, техничките термини

треба да се објаснат на едноставен, но формален јазик.

- Прецизност. Во академското пишување прецизно се наведени факти и бројки.

Ова значи дека граматичката точност не е доволна. Критичкото размислување и

евалуација, високото чувство на објективност и јасност, како и релевантната

содржина и контекст може да бидат корисни алатки за прецизност.

- Објективност. Академското пишување е објективно, а не субјективно или

лично. Поради тоа, се употребуваат помалку зборови кои се однесуваат на

писателот или читателот. Тоа значи дека акцентот се става врз дадените

информации и аргументите, наместо врз писателот или читателот.

- Експлицитност/Категоричност. Академско пишување е категоричново

односот односно транзицијата во текстот. Тоа значи дека писателот треба да му

даде до знаење на читателот како се поврзани разните делови од текстот. Ова се

постигнува со употреба на различни сигнални зборови: прво, второ, освен тоа,

на пример, следствено, последователно, сепак, но, на крај и други.

- Прецизнен вокабулар. Академското пишување бара прецизно користење на

речникот. Повеќето предмети имаат зборови со подробни, специфични значења.

Прецизноста, исто така, бара значително ниво на владеење на семантиката,

односно значењето на зборовите. На пример, писателот треба, колку што е

можно, да ги знае разликите помеѓу апстрактните и конкретните зборови и како

да ги применуваат соодветно.

- Одмереност (Hedging). Во било каков вид на академско пишување, неопходно е

писателот да донесува одлуки за својот став за одреден предмет или за силата на

тврдењата кои ги нуди. Но, писателот треба да биде одмерен приносење на

тиеодлуки. Оваа техника, вообичаена во одредени видови на академско

пишување, е позната од лингвистите како ,,хеџинг". При хеџинг, внимателно се

употребуваат зборови за да се пренесе средно ниво на сигурност. Изразувањето

идеи со средна сигурност подразбира користење на јазик кој не е ниту премногу

силен, ниту премногу слаб. Сите тврдења во академското пишување се

дискутабилни, а академските писатели можат само да изразат идеи со средна

сигурност. Академските писатели генерално не тврдат дека нивните идеи се

апсолутно вистинити.

- Одговорност. Одговорноста е суштинска карактеристика на академското

пишување. Писателот мора да биде одговорен, да може да обезбеди докази и

оправдување за сите тврдења. Тој има одговорностјасно и недвосмислено да

посочи на сите извори и каде ги употребува во својот труд. Ова е за да се

избегне плагијат (интелектуална кражба), што претставува сериозно кршење на

академските норми.

Пишување наспроти академско пишување

Пишувањето сфатено и разбрано како чин во кој единката врз основа на

проучена литература, врз основа на податоци од спроведено проучување, истражување,

сознавање, дава преглед, свој став, свое мислење за одредена проблематика, со

пишување на хартија со молив или пак користење на информатичката технологија, е

нешто кое се стекнува уште од најмалата возраст, а понатаму истото се развива,

усовршува во средното, високото образование. Историските корени ги влече уште од

првиот Сумерец кој со стапче на влажна глинена плочка пишувал хиероглифи, па

оттогаш до денес е процес кој постојано тече, се унапредува. Писменоста се однесува

на севкупниот процес: читање, осмислување, пишување, пишување кое може да се

сфати и разбере од широка маса на луѓе, читатели. Писменоста подразбира вклучување

на огромен труд, напор, размислување, самодисциплина од оној кој пишува. Токму

таквиот самопрегор го носат во себе и наставниците, кои се вистинските

професионалци насочени кон унапредување, кон повисок квалитет на воспитно-

образовниот процес. Целта на академското пишување не е покажување на се она што

писателот го знае за темата и проблемот што се обработува, туку пред се да се покаже

дека е разбрана процедурата на научниот доказ и дека може критички да се мисли и за

проблемот и за темата. Пишувањето не е компликувано, но вклучува целосна лепеза на

вештини и стручност кои се формираат низ одреден временски период. По

совладување на основните принципи, пишувањето се учи вежбајќи. Низ повтореното

пишување се развиваат вештини за изразување на мисли, обликување на идеи и

изострување на зборови и фрази. (Kuba and Koking, 2004, 11). Академското пишување

се однесува на пишување на текстови различни по големина, различни по форма,

текстови кои се пишуваат во текот на основното/средното образование, но позачестено

во високото образование во вид на есеи, семинарски работи, проектни задачи,

дипломски работи, завршни трудови, магистерски, докторски дисертации, книги,

прирачници и сл., т.е. пишување на текстови во академски, научни цели. Сите овие

текстови имаат различна должина, обем, форма, содржина, различни карактеристики и

специфичности според кои се разликуваат едни од други. Иако се различни,

пишувањето на сите овие текстови подразбира почитување на конкретни правила.

Пишувањето на истите може да биде поттикнато од самиот автор, или пак во

согласност со потребите и насоките на нарачателот, иницијаторот (однапред одредени

теми), кој ја одредува и формата, содржината на истите.

Академско пишување во суштина е секој вид на формално пишување со кое ќе

се сретнуваме во текот на високо образование. Под секој вид на формално пишување

спаѓаат сите видови на есеи, истражувачки трудови, семинарски работи и слично, но

сите овие имаат исти цел и исти принципи на обработка.

Процесот на (академско) пишување пак, опфаќа четири фази кои не се строго

одделени, и може да се преклопуваат: - планирање, - пишување, - уредување и -

ревидирање. Иако наизглед обременето со правила и стандарди кои мора да се

почитуваат, постојат мноштво индивидуални разлики во начинот на извршување на

академската работа, и поконкретно, академското пишување. Во оваа смисла, најчесто

се истакнува споредбата помеѓу Бетовен и Моцарт, т.е изгледот на нивните ракописи

како илустрација на различните навики/стилови на академско пишување. Така, Бетовен

пишува на неорганизиран и (наизглед) конфузен начин, поправајќи ги многу пати

првичните верзии на делата. Неговите ракописи изгледаат доста неуредно, со

многубројни поправки и дополнувања. Од друга страна, ракописите на Моцарт биле

педантни- тој делата веќе ги имал смислено и организирано во својата глава и само ги

запишувал на хартија (Rightly, 2008, стр. 12). Во таа смисла, се прави разлика помеѓу

автори пре-планери и ревидирачи, иако и овде може да стане збор за комбинација од

овие пристапи и повеќе меѓувидови на автори. Пишувањето неретко претставува

напор, а понекогаш и стресно искуство за како за студентите, така и за етаблираните

автори. Денес постои обемна референтна литература која дава насоки и практични

совети како да се олесни процесот на пишување. Имено, преку анализа на структура на

текстови, начинот на аргументација, поврзувањето на деловите на трудовите, начините

на започнување на трудовите итн., идентификувани се бројни начини и шеми на

писмено изразување5. Преку разновидни вежби можно е да се утврдат најсоодветните

начини преку кои различни автори најлесно ќе можат да се изразат на јасен, прецизен и

структуриран начин, кој најмногу им одговара на нивниот начин на изразување, но и ги

надминува проблематичните аспекти во нивното пишување.

Секој академски труд треба да даде свој придонес, макар многу мал, кон развој

и унапредување на теоријата или праксата од конкретна област. Во таа смисла е

прифатлива определбата на Сузич, Н. (Suzič, N. 2007:115) според кој „секое ново

согледување и секое, па и најмало зрнце на ново научно сознание заслужува да биде

публикувано, затоа што мозаикот на тие сознанија ќе ни овозможи некој подоцна да

направи комплетно согледување на феноменот или научниот проблем“. При

пишувањето на академските текстови (есеи, семинарска дипломска работа,

магистерски, докторски труд, монографија и сл.) се придржуваме кон конкретни

правила.

Правилата за пишување на академски текстови не се целосно стандардизирани,

но иницијаторот/иницијаторите за одржување на одредена конференција, симпозиум,

округла маса и слично го одредуваат начинот на цитирање, наведување на фусноти,

литература (харвардски, ванкуверски, оксфордски, чикашки, АПА или некој друг

модалитет). Поради тоа е неопходно авторите на самиот почеток да бидат запознати со

правилата за пишување на академскиот текст. Насловот на трудот најчесто се пишува

со големи, болдирани букви, со поголем фонт од самиот текст, се пишува на средина

на страницата, по што следи името на авторот, институцијата од која доаѓа- испишано

во болд, италик, со помал фонт (обично е распореден лево или десно на страната). По

наведување на насловот, името на авторот, следи апстрактот - кратко резиме за текстот

5 http://isppi.ukim.edu.mk/images/443368%D0%90%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%BE%20%D0%BF%D0%B8%D1%88%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5.pdf - линк превземен на 14.09.2018г., ,,І Академско пишивање: суштина, цели и придобивки”

во кој се содржани сите значајни информации кои се однесуваат на трудот, предметот

на проучување, истражување, применетата методологија, добиените резултати и битни

заклучоци. Под него се наведуваат клучните зборови, 5 до 7 збора кои не се содржани

во насловот, но, упатуваат на содржината на она за што се говори во текстот и се

основа за пребарување на информации, податоци. Абстрактот на трудот понекогаш се

бара да биде напишан и на некој од светските јазици (англиски, германски,

француски), а истото се однесува и на клучните зборови. Содржината (определена како

попис на поглавја, потпоглавја) ги опфаќа воведот, дефинициите, поглавја кои се

однесуваат на теоретските сознанија за подрачјето на работа, конкретни анализи, како

и приказот на резултати од анализата или емпириското истражување. Детално се

објаснува значењето на добиените резултати-се даваат детални описи поткрепени со

текстуални и графички решенија Составен дел е и заклучокот во кој се изнесуваат

решенија за поставениот проблем т.е. се наведуваат одговорите на поставените

прашања, како и препораките, предлог мерките. Во заклучокот никогаш не се

изнесуваат нови сознанија, нови податоци, нови информации, не се наведуваат нови

извори, ниту пак дефиниции. Посебен дел од трудот е литературата во која главно се

наведуваат референци кои се користени во трудот. Истата може различно да се наведе

во зависност од тоа кој стил на референцирање ќе се применува. Секој автор кој

пишува академски текст на почетокот се соочува со дилемата кој и каков наслов да

постави. Насловот треба да биде краток, јасен, недвосмислен, да упатува на проблемот

кој ќе се елаборира. Воведот е најтешкиот дел. Секогаш се поставува прашањето како

да се почне, која реченица да се одбере, што да се напише, колку страници да биде

истиот ... Во него треба да се истакне целта на трудот, да се дефинира проблемот, да се

прикажат претходни разгледувања на проблемот кој ќе се елаборира. Воведот не треба

да биде подолг од половина до една страна. Дефиниции обично е составен дел на

воведот но тој не треба да содржи бројни дефиниции. Авторот на трудот може да

понуди свое дефинирање на конкретниот феномен, засновано на конкретни факти.

Кога се пишува некој текст мора да се има предвид во кое лице се пишува т.е да се

пишува во множина (Ние) како (pluralis modesatid), наместо јас – еднина, со цел

ублажување, надминување на т.н. „арогантност“ при изразување на сопственото

знаење.

Елаборирање на темата. Интересните, актуелни теми, темите кои насочуваат

кон детално проучување, истражување, секогаш подразбираат поставување на

прашања на кои им се бара одговорот и избор на најдобриот одговор од мноштвото.

При елаборирање на темата потребно е да се почитува принципот на системност и

постапност, логичност во изнесување на мислите. Нашите размислувања за проблемот

се поставуваат во непосредна и тесна врска со податоците до кои сме дошле, сме ги

воочиле и се наведуваат на нив соодветните заклучоци. Се изнесуваат и сопствените

ставови и аргументи за или против, при интерпретацијата на различни пристапи низ

кои се елаборира истражуваниот проблем. При елаборирање на тезата мора да се

внимава на парафразирањето, цитирањето. Научно чесно е да во текстот посочиме,

референцираме на кој автор се повикуваме, од кого преземаме идеи, мисли, дефиниции

и истото во зависност од стилот кој ќе го прифатиме да се означи во текстот.

Секоја зададена задача за академско пишување треба да претставува можност да

се истражува нешто од интерес. Писателот има слобода да одбере тема, празни

страници на кои може да ги изразува сопствените идеи, и публика која сака да ги

прочита неговите мисли. Прво писателот започнува со поставување на прашање, потоа

анализира и бара одговори, па одредува кои од нив се најдобри за да ги обработи во

својот есеј. Во есејот ги изнесува своите мисли и наоди, и со логика и докази ги

оправдува. Целта, значи, на академското пишување не е да покаже се што знае

писателот во врска со темата, туку да покажеш дека ја разбира, и може критички да

размислува на темата. Воедно, се развиваат истражувачки вештини, се остри

способноста за проценка на информациите, се подобруваат организациските вештини и

вештините за аргументирање, и се развива способноста јасно да се изразува преку

пишувањето.

1.7. Принципи на академско пишување

1. Јасна намера: Намерата на есејот е да се одговори на прашањето кое е

поставено како тема. Овој принцип ја одредува целта на есејот: дали ќе се анализира,

информира или убедува.

- Ако намерата на есејот е анализа на темата, тогаш, задачата на пишувачот е да

ги оцене и објасне одговорите на поставеното прашање, со тоа што по сопствени

критериуми на писателот се избираат одговорите кои ги нуди како аргументи.

Аналитичките есеи најчесто ги истражуваат каузите, ги испитуваат ефектите, ја

оценуваат ефективноста, одредуваат на кои начини да се решат проблемите, бараат

врски меѓу различни идеи, или анализираат други поставени аргументи.

- Ако намерата е да се информира, тогаш задача на писателот е да ги објасни

можните одговори на поставеното прашање, нудејќи им на читателите нови

информации во врска со темата. Се разликува од аналитичките есеи по тоа што

писателот не го наметнува своето видување во однос на темата, туку го проширува

видикот на читателот.

- Ако намерата е да се убедува, тогаш задачата на писателот е да ги натера

читателите да ја присвојат неговата идеја, односно неговиот одговор на прашањето во

врска со темата. Така, одговор ќе биде поткрепен со докази и резонирање, во обид да се

промени мислењето на читателот во врска со темата.

Која и да е намерата на есејот, таа треба да е јасна пред да се почне со

пишување, и треба да е секогаш присутна при секоја фаза од пишувањето.

2. Воведеност на публиката: академското пишување е секогаш насочено кон

одредена публика. Каква и да е таа, треба да биде ангажирана со идеи од писателот и

тој да ја плени со својот стил на пишување.

3. Јасна цел: академско пишување не значи само наведување на факти или

резимеа на извори. Иако се презентираат туѓи идеи и истражувања, целта на писателот

е да го прикажесвојот одговор на прашањето односно својот став. Во есејот, ставот на

писателот е всушност тезата. Таа е одговорот на прашањето.

4. Насочување на вниманието кон единствена идеја : секој параграф, дури и

секоја реченица во есејоттреба ја поддржува поставената теза. Не смее а и нема да има

непотребни, ирелевантни, небитни или контрадикторни информации. Во есејот,

најверојатно би биле вклучени контрадикторни или алтернативни гледишта но на нив

писателот ќе одговори критички со цел да го зајакнесвојот став.

5. Организација : академското пишување почитува стандарден организациски

модел. Кај академските есеи и трудови моделот е : вовед, главен дел (тело) и заклучок.

Секој параграф е логички следствен на претходниот.

Воведот има за цел да го задржи вниманието на читателите, нуди основни

информации, и им доловува на читателите што да очекуваат. Исто така ја содржи и

тезата.

Параграфите во главниот дел ( телото ) ја поддржуваат тезата. Секој параграф

има една цел а таа е да ја поддржи тезата. Секој параграф содржи еден главен аргумент

кој е наведен во таканаречена тематска реченица која ја поддржува тезата. Секој главен

аргумент понатаму е поддржан со логични расудувања и докази. Секоја реченица е

поврзана со претходната и следната, за читателите да не мора да ја бараат поврзаноста

помеѓу идеите.

Заклучокот ги заокружува тезата и главните аргументи и на читателите им ја

доловува важноста на откритијата ( наодите ) на есејот.

6. Јасна поддршка : секој параграф ( во главниот дел ) треба да содржи доволна

и релевантна поддршка на главната реченица и тезата. Оваа поддршка ќе вклучува :

факти, примери, опис, лично искуство и научни мислења и цитати.

7. Комплетни и јасни објаснувања : ова е многу важно, писателот треба да

сработи се за читателот да нема потешкотии при читањето и да може да ги разбере

неговите идеи, логика и структура. Мислите и размислувањата на писателот треба да

бидат јасно и целосно објаснети.

8. Употреба на релевантни податоци добиени преку истражување : есејот треба

да се потпира на мноштво различни современи, високо квалитетни, професионални и

академски извори. Истражувањето ќе се употреби за да ги поддржи идеите на

писателот, и мора да го вметне во своето пишување а не да го презентира одделно. Ова

значи дека материјалот кој ќе го употребува писателот како извор треба да е

претставен, анализиран, објаснет и на крај цитиран.

9. Стил на пишување : ова е на писателот есеј и заради тоа треба да употребува

свои зборови секогаш кога е тоа можно. Нека не изгледа како досадна пре-формална

научна статија. Се употребува природен разговорен стил, оној кој би го користел во

училница. Пишувањето треба да е јасно, концизно и лесно за читање. Исто така е битно

да нема граматички и правописни грешки како и јазични. Секоја грешка ќе упатува на

негрижа на писателот кон читателите кои тие ќе ја увидат.

10. Објективност (изложување на сите аргументи и докази) : авторот има цел

целосно и со сите расположливи докази и информации да го поддржи своите мислење.

Така, става акцент на неговиот став и се обидува да ја докаже тезата со издржани

аргументи. Но тоа не значи дека е можно да ги занемари (запостави, игнорира)

спротивните аргументи, односно оние кои ја поддржуваат другата страна и другите

аспекти на тезата. Авторот треба да докаже дека ги истражил сите можни аспекти на

проблемот и дека ги разбрал спротивните аргументи.

11. Фокус : секој параграф (и секоја реченица) во текстот треба да ја поддржува

тезата. Не треба да се додаваат ирелевантни или контрадикторни информации.

Фокусот треба да биде единствен и авторот да го одржува тој фокус низ целиот текст.

Авторот треба да знае што пишува но и зошто. Ако не е јасен фокусот, приказните,

извештаите и есеите на учениците би претставувале збрка од поврзани настани или

факти без главна идеја која би ги држела сите заедно. Читателите не сакаат да

читаат ,,бучкуруш” од неповрзани идеи; тие читаат за да научат нешто ново, да бидат

изненадени, да стекнат нов увид во некоја стара тема, да гледаат нешто од нова

перспектива или агол.

Кога фокусот е утврден и јасен од почеток, учениците лесно ќе напишат

ефективен текст, бидејќи заедно со фокусот, учениците ќе го најдат значењето на

своите приказни, ќе ја знаат пораката што сакаат да и ја пренесат на својата публика, ќе

ја најдат причината за пишување. Фокусот е карактеристика која ги придвижува сите

други функции. Според фокусот се одредува организационата структура,

елаборативните детали, изборот на вокабулар, должината на речениците и

интерпункцијата. Во исто време, ефективните писатели ги искористуваат овие

елементи за зајакнување на фокусот на нивното пишување.

12. Кохерентност и кохезија: ,,Кохеренцијата подразбира суптилен тек на

пишувањето, чувство за целината на напишаното. Таа придонесува за единството на

текстот, затоа што зборовите, фразите, речениците и параграфите - сите се држат

заедно и се поврзано едни со други во една смисловна целина” (Јанушева, К.

Стојчевска, 2017:42)

Кохерентноста и кохезијата6 се од суштинско значење за читловоста на текстот

и за ефективнокомуницирањена идеите. Кохерентност се однесува на единството на

идеи а кохезија на единствотото на структурните елементи. Ова се постигнува со

употреба на таканаречени кохезивни уреди: логички мостови (повторување), вербални

мостови (синоними), поврзувачки зборови и со јасни референци. Ако вакви уреди

недостасуваат во текстот, не само што станува потешко да се прочита текстот,7 туку и

да се разбере неговата содржина.

13. Логична организација на целините(параграфите)

Стандардната структура за пишување на еден (академски) текст е: вовед, главен

дел (тело) и заклучок. Секој параграф треба логично да води до следниот. ,,Мислите и

идеите за одредена тема се изразуваат со помош на речениците. Повеќе поврзани

реченици меѓу себе за одредена тема прават параграф. Секој параграф е логички

поврзан со претходниот параграф или со тој што следи” (Јанушева, Стојчевска)

6 https://www.uwb.edu/wacc/what-we-do/eslhandbook/coherence; - линк превземен на 12.12.2018г. ,,ESL: Coherence and cohesion” http://www.onestopenglish.com/methodology/ask-the-experts/methodology-questions/methodology-coherence-and-cohesion/154867.article - линк превземен на 12.12.2018г., ,,Methodoloдy: Coherence and Cohesion”7 https://writing.chalmers.se/chalmers-writing-guide/writing-a-text/coherence-cohesion/ - линк превземен на 12.12.2018г., ,,Coherence and cohesion”

14. Прецизен пренос на мисла или идеја

Вокабуларот во речениците треба да биде свесно и прецизно избран со цел тие

да биде јасни, недвосмислени и комплетни во своето значење.

Треба да се избегнуваат долгите реченици така што секоја реченица која содржи

повеќе од дваесет и пет збора треба да се препише за да биде појасна и поконцизна.

Треба да се избегнува повторување и да има разновидност; секоја реченица

треба да пренесе нова идеја или да ја поддржи или објасни претходната идеја, а не да ја

повторува.

1.8. Академски есеј

Академскиот свет и реалниот свет не се еднакви. Левин (2004) објаснува дека

овие два света не се еднакви, и дека учениците треба да ја осознаат нивната раликата.

Се што се знае за реалниот свет доаѓа од сопствени доживувања. Од друга страна, во

академскиот свет постојат теории, објаснувања, идеи и критики. Тие не се доживуваат;

во акакдемскиот свет се учи за светот од она што е изговорено и напишано.Ова значи

дека во акакдемскиот свет се учи од втора рака, од она што некој напишал, а не преку

лично доживување.Левин (Levin, 2004:5) вели: ,,Културата на високообразованиот

Западот се гледа во културата на нивниот пишан збор”.

Академскиот есеј е жанр кој функционира во рамките на збир на норми, правила и

конвенции. Целта на академскиот есеј е да се убедува преку разумен дискурс.

Научниците го користат есејот меѓу себе за да ги унапредат идеите. Вредноста на

есејот како наставна алатка е да им помогне на учениците во развојот на нивните

вештини за критичко размислување. Критичкото размислување е дефинирано

какоспособност правилно да се прочита и разбере теоријата, соодветно да се примени

и да се применува независно, да се добијат резултати врз основа на таа примена, да се

анализираат резултатите и да се формирајасен аргумент врз основа на оние резултати

кои може да се бранат со конкретен тек на размислување.Еден добар академски есеј го

поттикнува овој процес и јаснопокажува дека на крај процесот е успешно завршен.

Есеј од пет параграфи

Петпараграфскиот есеј по својата структура е многу едноставен и како таков е

идеален модел за да биде основа од која се поаѓа при поучувањето за тоа како треба да

се напише есеј. Есејот од пет параграфи, како што кажува името, има пет параграфи:

воведен параграф, три параграфи што го сочинуваат телото на есејот и заклучен

параграф. ,,Петте параграфи, всушност, ја развиваат идејата на есејот и го делат целиот

есеј на логички целини. Секој параграф е логички поврзан со претходниот и со оној

што следува по него. Темата која се избири мора да има две алтернативи, афирмативна

и негативна (за и против), па целиот есеј треба да биде организиран кон одбрана или

негирање на алтернативата.”8

1.9. Елементи на академскиот есеј9

Гордон Харви (Harvey, 2009:1) ги идентификува клучните компоненти на академското

пишување кои наоѓаат широка примена во самата дисциплина.

1. Теза.Тезата е главниот увид во, или идеите за една тема и главниот исказ

прикажан во есејот. Тезата да биде вистинита но и да може да се оспорува; да биде

една од повеќе вистини, доволно ограничена во опсег за да може да се аргументира во

краток состав, и со достапен доказ. Тезата треба да биде сржта на текстот или темата

која се анализира. Се поставува на самиот почеток и треба да биде јасно прикажана а

не само имплицирана, за да во даден момент понатаму биде точно наведена. Тезата

треба да провејува низ целиот есеј.

2. Мотив. Мотивот ја изразува причината зошто некој би сакал да прочита есеј

на зададената тема, да прочита конкретна аргументирана теза.

Поставениот мотив треба да е единствен, посебен - да не е збунувачки, но да е

загатка доволно привлечна за читателот, да не може да ја предвиди. Дефинирањето на

мотивоттреба да биде една од суштинските задачипри пишување на воведните

параграфи, и тој често е претставен после зборчето но.

3. Доказ. Понудените докази се основа врз кои се базира тезата. Тоа се

податоците и фактите, примерите или деталите на кои се повикува писателот, кои ги

8В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола9https://writingproject.fas.harvard.edu/files/hwp/files/hwp_brief_guides_elements.pdf - линк превземен на 16.12.2018г., “A Brief Guide to the Elements of the Academic Essay”

цитира, кои ги сумира за поддршка на својата теза. Потребен е доволен број на докази

за да биде убедлива тезата, да е вистинскиот доказ со кој ќе се поткрепи тезата но да не

е очигледен, да е доволно конкретен за читателот да поверува во него. Ако се доказите

сумирани, тоа треба да биде точно и веродстојно.

4. Анализа. Анализа еона што се прави со доказите- категоризација на податоци,

нивна интерпретација, пропратено со коментирање на истите, донесување заклучок

што од податоците може да се употреби како поткрепа на тезата, односно како доказ.

Анализа е она што се прави со податоците откако ќе се опсервират и сумираат.

5. Клучни поими. Под клучни поими спаѓа терминологијата која се употребува

за да се докаже тезата. Тоа се повторувачки поими врз кои се базира еден аргумент.

Овие поими често имплицираат одредени претпоставки-неискажани верувања за

животот, историјата, литературата итн. за кои писателот не нуди аргументи туку за

нив едноставно се претпоставува дека се вистинити. Клучните поими во еден есеј треба

да се со јасно значење и да се повторуваат. Треба да се соодветни на темата, да не

бидат апстрактни или инертни клишеа.

6. Структура. Структурата е начинот на организавија на аргументот. Тоа е

редоследот на главните делови или поттеми и пресвртните точки меѓу нив. Редоследот

на деловите треба да е логичен и поврзаноста да биде очигледна. Но исто така

редоследот треба да е прогресивен. Да постои правец на развој или интензивирање на

конфликт а не да е едноставно набројување или повторување на истите искази.

7. Сигнали за поврзување. Со сигналите за поврзување се овозможува

кохерентност на текстот. Тоа се зборови кои поврзуваат делови од аргументот,

најчесто со употреба на транзиција ( поврзување или претворање ) на зборови кои

служат како знаци кои индицираат како едно ново поглавје, параграф или реченица е

следствена од претходната. Исто така се употребува повторување на искази, клучни

зборови и фрази кои претходно биле изнесени.

8. Извори. Изворот е местото од каде доаѓа доказот. Доакзите можат да бидат

лица или документи на кои се повикува писателот, или кои се цитираат за да се

потврди вистинитоста на аргументот. Тоа најчесто се извори на (а) фактички

информации или податоци, (б) мислења или толкување за тема, (в) споредливи верзии

на нештата за кои се дискутира, или (г) применливи општи концепти. Изворите треба

да бидат ефикасно интегрирани и јасно осознаени преку цитирање.

9. Рефлектирање. При пишувањето потребно е да се паузира за:

- да се земе предвид контра аргументи : да се размисли за можни приговори,

алтернативи или проблеми кои еден скептичен читател може да ги постави.

- да се дефинираат термините и претпоставките : што значи овој термин, што

имам на ум со ова,

- да се справи писателот со некоја новонастаната дилема

- да се извлече наод

- да се земи предвид можно објаснување на феноменот кој се излага

- да се понуди појаснување или ограничување (она што не се кажува)

10. Насочување. Под насочување се подразбира јасен тек на напишаното за

читателот полесно да ги следи идеите. Тоа се информации или дополнителни

објаснувања кои би му помогнале на читателот (кој не е експерт на темата која се

обработува) да го следи аргументот. Писателот треба да знае што му треба на својот

читател, кога да наведе неопходни информации за темата која се обработува,да

резимира изложен текст или пасус откако истиот е анализиран ако смета дека тоа е

потребно.Суштината е насочувањето да биде кратко и прецизно и да го има само кога е

потребно.

11. Став. Ставоте начинот на кој писателот му се обраќа на своите читатели.Тоа

е наводниот однос на писателот кон читателите и кон темата за којапишува. Ставот се

одредува преку тонот и стилот на пишување, преку присуство или отсуство на стручен

вокабулар и познавање на темата, и преку употребата на конвенционалните форми и

стилови. Ставот се воспоставува уште на почетокот на есејот и треба да остане

конзистентен низ целиот есеј.

12. Стил.Стилот се изразува прекуизборот на зборови и структурата на

реченицата. Стилот треба да е точен и јасен, преку стилот да се истакне главната идеја

од секоја реченица, да биде едноставен но не рамномерен/досаден, односнода биде

стилизиран но читлив и соодветен и на темата и на публиката.

13. Наслов. Насловот треба да биде интересен и информативен. Во насловот

треба да бидат прикажани темата и фокусот на есејот, за да ако случајно налета

читател разгледувајќи есеи или биографии веднаш да го привлече или во најмала рака

да биде информативен. Насловот треба да има лингвистички заплет, парадокс, звучна

низа, или ударна фраза преземена од еден од изворите. Може да се комбинираат

интересни и информативни детали во еден наслов, или да се подели на наслов и

поднаслов. Интересниот елемент да не биде премногу лукав, а информирачкиот

елемент да не е развлечен во теза.

Сите елементи на академското пишување наведени од Харвеј се исклучително

неопходни за успешен исход при пишување на академски текст.

2. ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВО АКАДЕМСКОТО ПИШУВАЊЕ

Воведиот параграф или воведот на една статија претставува најпочетниот текст,

сè до првото подглавие.Воведот служи како запознавање со статијата подолу и како

краток, независен заклучок на најважните аспекти на темата на статијата.

Секој есеј неопходно содржи воведен параграф. Воведниот параграф е особено

важен, затоа што токму тука се навестува темата за која ќе се пишува и се поставува

тезата. Често пати во воведниот параграф може да се забележи креативноста на

студентот, зашто постојат безброј начини да се започне еден есеј или параграф. По-

желно е воведниот параграф да започне на интересен начин за да го привлече

вниманието на читателот. Вовед со некоја приказна, некој цитат, интересно прашање

или некој пример, некоја кратка анегдота, хипотетичка случка и сл., може да ги

натераат читателите да видат зошто е оваа тема важна и да им послужи како покана за

интелектуална конверзација. Анегдотите, случките или цитатите треба да бидат прет-

ставени како докази и објаснети. Овие податоци треба да бидат колку што е можно

пократки заради тоа што, ако се премногу долги, читателот може да се изгуби во тој

вовед и да изгуби интерес да чита понатаму. Воведниот парграф може да има различна

должина. Кај кратките есеи, од 900 до 1200 зборови, воведниот параграф има најчесто

од 100 до 250 зборови. Кај есеите што се подолги, воведниот параграф може да биде

претставен преку неколку параграфи, а кај книгите воведот може да претставува цела

една глава.

Воведниот параграф е многу тежок дел за пишување и тој има важна функција.

Познати се многу стратегии за тоа како да се напише воведот. Со овој параграф треба

да се направи впечаток. Кај читателот се јавуваат првите импресии за темата, односно

генерален впечаток за целиот текст. Недоволна организација, грешки, монотон вовед

оставаат негативен впечаток. На читателот треба да му се даде до знаење темата што ќе

се елаборира, како и причините поради кои е таа важна. Воведот треба да ја содржи

главната идеја на цел текст, аргументите што ќе се користат и планот на работата во

цел текст. Воведот треба да го предизвика интересот на читателот и да го натера да го

прочита цел текст. Воведниот параграф, најчесто завршува со тоа што во него се

поставува тезата на есејот.

Воведот треба да стои независен како концизен преглед на статијата, треба да

создаде контекст, да ги сумира најважните поенти, да објасни зошто темата е важна

или значајна и кратко да ги објасни нејзините поважни контроверзности, ако постојат

такви.Тежиштето дадено на материјалот во воведниот дел на груб начин да ја

рефлектира својата важност кон темата преку веродостојни, публикувани извори. Иако

треба да се земе во предвид дека воведниот дел би требало да го заинтересира

читателот за повеќе од статијата, тој не смее да го „задева“ читателот преку

навестување, но не и објаснување на важни факти кои ќе се појават понатаму во

статијата. Воведниот параграф содржи: главна реченица, три до пет реченици со

информации што ја развиваат главната реченица. Тие треба да ја прошируваат идејата

дадена во главната реченица. Потоа, следува реченица што ја претставува тезата со три

причини, односно три аргументи. Потоа, се пишува заклучна реченица со која се

сумира кажаното. Во целиот воведен параграф треба да се внимава на кохеренцијата.

Преодот кон следниот параграф, односно кон првиот параграф од телото, се разликува

од преодот меѓу параграфите на телото. За тоа се употребуваат одредени сигнали и по-

врзувачки зборови. Исто така, постои разлика во преодот од третиот параграф на

телото кон завршниот параграф.10

Првиот параграф треба точно да ја определи темата на читателот.Треба да го

формира контекстот за тоа во која област се смета статијата, преку придодавање на

неколку околности и факти. На пример:

Аберација (астрологија): „Во астрологијата, aберација претставува привидна

промена на набљудуваното небесно тело поради движењето на земјината

топка....“ или,

Аберација (биологија): „Во биологијата, аберација претставува отстапување

од нормите што се типични за некој вид....“

Воведниот дел треба кратко да ги сумира најважните точки од статијата на

таков начин што овозможува таа да стои како независна концизна верзија на

статијата.Овде е многу поважно да биде текстот попристапен во споредба со другиот

дел од статијата.Треба да се има предвид создавање на интерес за читање на целата

статија.

Општо, специјализираната терминологија треба да биде одбегнувана во

воведот.Онаму каде што несекојдневни термини се есенцијални за објаснување на

темата, треба да бидат поставени во контекст, кратко дефинирани и со

викиврски.Темата треба да биде поставена во контекст кој повеќето читатели би го

нашле како познат.На пример, наместо да ја давате географската широчина и должина

10В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

на некое градче, подобро е да истакнете дека тоа е предградие на тој и тој поголем

град, или можеби дека дава услуги за фармите на таа и таа област.Читателите не треба

да бидат фрлени во средината на темата со првиот збор; треба лесно да се наведат кон

неа.

2.1. Важноста на воведниот параграф во академското пишување

Секој академски есеј има вовед. Тој е првиот значаен составен дел од

структурата на есејот во кој авторотја претставуватемата за која ќе пишува и ја

изнесува тезата.Соодветната подготовка е основниот предуслов за пишување

ефективен и правилно структуриран вовед. Постојат различни видови на вовед:

основен вовед,

вовед како прва глава или поглавје,

вовед во почетокот на секое поглавје и

вовед во науката или научната област.

Воведот се пишува на почетокот и се однесува на целиот текстот.Генерално има

волумен од околу еднапетнаесетина до една десетина од текстот. Структурата на

воведот во академски текст е јасно дефинирана.

Воведот најчесто вклучува: основен мотив за обработка на конкретен проблем,

цел и важност на работата. Во воведот се наведува куса историја и развој на проблемот

што се обработува.

Еден параграф е дел од текстот што опфаќа една единствена визуелна и

размислувачка целина. Параграфот започнува сотематска реченица со која се искажува

главната мисла, која се провејува низ целиот параграф и се нарекува тема на

параграф.Параграфот се формулира врз основа на принципот на единство,

кохерентност и акцент.

Единство се постигнува со правилно насочување на делови од параграфот на

основната тема, која мора веднаш да биде јасна и забележителна. Ставовите ги

сочинуваат сите оние факти и идеи кои се релевантни за главната мисла.

Фактите, ставовите и судовите кои не се во функција на предметот кој се

обработува и кои произлегуваат од нејзината рамка, не се став. Тие можат да бидат

прикажани во еден од следните ставови или во фусноти.

Кохерентност се однесува на два основни услови:

солидна хронолошка и предизвикувачка логична врска и

цврста врска помеѓу речениците што мора да го градат единството на ставот.

Ова се постигнува со логичен распоред на идеи, благи и природни транзиции од

една идеја до друга и конзистентно придржување кон граматички и други елементи

кои се потребни за пишани дела воопшто. Со посочување се обезбедува соодветен

распоред на мисли и идеи.

Најчесто, важните делови се обработуваат во поголема област и се посочуваат

на крајот од ставот.

Ставот се состои од воведување, изработка и заклучок. Воведот обично се гради

со една мисла (по можностите со пократка реченица), во која се наведува темата итаа,

понатаму, се образложува со комбинација на долги и кратки реченици.

Ставот, на крајот, завршува со кратка реченица која, на одреден начин,

претставува "логичка точка", односно врска со следниот став. Говори и ставови се

поврзани со логичка содржина, а понекогаш и со приврзани зборови.

Искуствата од подготовката на тезата укажуваат на сериозни грешки во

параграфот и најчесто во однос на логично несовпаѓање на ставовите.

Изборот на темата и формулацијата на тезата директно влијаат врз структурата

на параграфите на есејот, а особено на воведниот параграф, кој е цел на истражување

на овој труд. Затоа подолу се дадени најопштите правила за формулација на тема и

теза.

2.2. Тема11

Темата е носителот на главната идеја во есејот, и таа ни ја посочува целта кон

којашто авторот се стреми. Темата нè информира за тоа што ќе се зборува во есејот,

всушност таа е област којашто е предмет на интерес на студентот. Акоученикот

пројави интерес да пишува за глобалното затоплување, во тој случај темата која што ќе

се обработува во тој есеј ќе биде глобалното затоплување. Се чини дека најлесен чекор

при пишување на еден есеј е да се постави темата, но за таа да се дефинира,

наставникот којшто треба да го поучи ученикот за процесот на пишување треба да земе

11В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

во обѕир повеќе аспекти, како на пример, непостоењето на способност и вештина за

писмено изразување кај ученикот. Темата треба да е конкретна и ограничена во обем, и

да е постојана и нагласена низ целиот текст, тоа значи да владее со текстот низ кој ќе

се развива, елаборира, и поткрепува со аргументи. На тој начинќе се докаже намерата

и размислувањето на ученикот.

Избор и формулација на темата12

Изборот и формулацијата на темата се сложени задачи коишто произлегуваат од

еден долготраен процес на размислување и од нив зависи дали еден есеј е успешен во

одбраната на ставовите. Студентите имаат на располагање различни техники коишто го

поттикнува нивното размислување и им помага во разбирањето на темата.

Една од споменатите техники е техниката ,,наплив на идеи”. Кога учениците ќе

ја одберат општата тема, сите свои размислувања и наплив на идеи ги забележуваат на

хартија. Тие идеи можат да бидат преставени во облик на зборови, фрази,

дескриптивни описи на луѓе и ситуации. На пример, акоученикот се одлучи да пишува

за општата тема глобално затоплување, таа е доста актуелна темано и прилично

широко поставена и неконретна. Со цел да ја стесне темата, ученикот треба да почне со

генерирање идеи коишто се поврзани со неа. Претпоставуваме дека ученикот ги

генерираат идеите:климатските промени, глобалната клима, животната средина,

сончевата енергија, дождовни шуми, фосилно гориво, озон, обновлив ресурс. Сите овие

идеи се основа од кои може да произлезе одредена тема поврзана со општата тема

глобално затоплување. Од тој наплив на идеи студентите може да формулираат

потесна тема од која ќе произлезе тезата, како на пример,Екстремните временски

непогоди се почести и полоши поради глобалното затоплување.Темата е изразена во

форма на исказ, и при самото читање на темата се добива впечатокот дека студентот

има свој став во врска со глобалното затоплување. Понатаму во есејот,студентот

требатој став да го докажува и бранисо афирмативни аргументи и докази, и согласно

тоа, сето она што ќе биде наведено во есејоттреба да ја следи формата на

афирмативното гледиште.

12В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

Уште една ефикасна техника за солидна формулација на одбраната тема, покрај

напливот на идеи, е ,,поставување прашања”. Се поставуваат прашања од отворен

карактер, прашања што бараат одговори во описна форма, прашања со прашалните

зборови кој, зошто, што, каде, кога, како, со чија помош би се стеснил општиот

предмет на обработка. На пример, следните прашања може да се постават: Кои се

најчестите временски непогоди во последните пет години?, Дали сушите и поплавите

денес се разликуваат од тие пред 25 години, Како растечките температури влијаат

врз временските параметри, Каде најмногу се чуствуваат климатските промени и

слично.Потребно е прашањата да се поврзани со главната идеја бидејќи тие, на некој

начин, ќе се разработуваат како одделни теми во поширокиот контекст што го опфаќа

општата тема на есејот. А со поставување на неколку основни, општи прашања ќе се

отвори простор за елаборација и тоа ќе повлече уште повеќе прашања коишто може да

го разбудат интересот кај студентот за подлабока анализа и, истовремено, да станат

основата на есејот. На прашањата потребно е да се одговори на повеќе начини за да

може да се поткрепи и алтернативниот одговор имајќи предвид дека понекогаш

станува збор за есеј од пет параграфи каде што ученикот зазема потврден или одречен

став за темата.

Со прашањата и даваме насока на самата тема и на самото пишување. Ученикот,

по одбирање на прашањето коешто го пробудило неговиот интерес, треба да побара

податоци за тој интерес. При барањето на податоци, можеда се открие друга

перспектива на самиот проблем што тој сака да го обработува. Во таков случај,

прашањето врз основа на кое ќе ја обработува темата може да се промени бидејќи се

даваат аргументи и податоци за друг аспект на темата. Всушност, прашањето што ќе се

обработува го определува и видот на есејот бидејќи одговорот на прашањето е самиот

есеј. На пример, доколку прашањето има врска со терминот аутизам (или пак

анорексија, вегетеријанство, феминизам, геноцид, депресија, посвојување,

сиромаштија, самоубиство, тероризам, ЛГБТ заедницата, и др.), тука има есеј каде што

ученикот дава опис и објаснување на овој термин, и согласно тоа, тој есеј е

дескриптивен. Доколку прашањето бара алтернативен одговор, потврден или

негативен, тогаш тој есеј е есеј од пет параграфи и е аргументативен. Темата може да

се постави во форма на афирмација и таа треба да се биде елаборирана, или, пак, во

форма на прашање на коешто е потребен одговор. Исказот или прашањето треба да

содржат алтернативен пандан во форма на потврдно или одречно гледиште. Се

формулира работна тема, но, доколку студентот увиди дека темата не е јасно и

конкретно дефинирана, тој може да ја поправи. За да се утврди дали насловот на темата

соодветствува со елаборацијата дадена во есејот, се поставуваат прашања како, Дали

темата содржи алтернативен одговор?, Дали темата може да го убеди

читателот?, Дали темата побудува интерес?, Дали студентот може да ја

обработи темата?, Дали има информации за да се поткрепи темата?

Интернетот е една неспорна алатка којашто може да му помогне на ученикот

во пишувањето на есејот.При самото избирање и формулирање на тема, ученикот може

да пребарува на Интернеткако би нашол тема која би била доволнопровокативна за

размислување и обработување.

Ученикот пред да почне со пишување треба да направи едно прелиминарно

читање на вести, книги, статии, студии при што не само што ќе се здобие со општо

познавање на темата, туку и ќе му служат како расположливи материјали и извори за

работа. Сето тоа спаѓа во областа истражување. Тој со прочитаните материјали сфаќа

дека темата е преобемна и дека таа содржи повеќе аспектиза коишто ученикот може да

се определи, да ги разработи и да го докаже своето гледиште или, пак, да донесе

некаков заклучок.

Слободното пишувањее уште една техника која му дава можност на ученикот

да запишува идеи на лист хартија без притоа да внимава на кохеренција и коректност

на аргументите. При овој начин на работа, ученикот пишува десетина до дваесетина

минути без воопшто да престанува со пишувањето, притоа да не размислува за

точноставо изразувањето. Тој може да се изрази како сака, дури и да напише нешто

како ,,не знам што да пишувам”, всушност, да го запишува сè она што му паѓа на

памет. Единствениот услов којшто треба да го исполни ученикот е да не престане со

пишувањето во тие десетина минути. Оваа техника е многу корисна во надминување

на оној почетен страв со којшто се соочува ученикоткога седи пред празен лист хартија

и се грижи за тоа дали се изразил соодветно или не. При слободното

пишувањеученикот може дури и да напише нешто што не е во согласност со неговото

почетно размислување, такашто преку оваа техниката студентот ќе да добие некаква

појасна идеја и некои подруги сфаќања за проблемот со којшто се фатил во костец да

го разработува.

Ова се најчестите техники што се користат во претпочетната фаза при

пишување на есеј каде што идеите и аргументите се разработуваат и се дефинира

изгледот на есејот.

Но постојат и проблеми со кои учениците се судираат при избор на темата, како

што се: премногу широко поставена тема, премногу тесно поставена тема, премногу

локализирана тема, премногу специјализирана тема, и тема која упатува на заклучок,

кои го попречуваат ученикот да ја развие главната идеја и го наведуваат во погрешен

правец.

Тема која што опфаќа широк дијапазон на идеи и не се фокусира на одреден

аспект не може да доведе до развој на главна идеја. На пример, темата Како влијае

глобалното затоплување врз околината/природата?. На што сеоднесува

тоа ,,околината”? Ако се однесува на се она што не опкружува, темата е преширока

бидејќи не влијае на се на иста начин и не може да се добијат значајни податоци.

Темата глобално затоплување е исто така преширока за обработка бидејќи

постојатмногу аспекти за неа. Ученикот треба да пишува за определен аспект на

одредената тема, да ја конкретизира темата и да и даде алтернативен одговор слично на

,,Дали глобалното затоплување влијае врз лицата со нарушено здравје?

Премногу опсежна тема му дава на право на ученикот да наведе било што

поврзано со темата и затоа општите теми што се задаваат во основното и средно

образование како ,,Еден есенски ден”, ,,Летен распуст”, ,,Главниот лик во книгата...” се

генерализираат и учениците пишуваат на тие теми без аргументи и докази, при што

таквите есеи немаат никаква вредност во однос на нивната одбрана и оправданост.

Всушност самите теми се недоволно дефинирани, и неконкретно формулирани и затоа

треба, (Јанушева, Костадиновкса-Стојчевска, 2017:12),,наставникот да учествува во

изборот, формулацијата и конкретизацијата на темата”.

Спротивно на широко поставената тема, е темата што е премногу конкретна и

којашто води кон есеј со ограничено влијание како и есеј којшто не може да се

поткрепи со суштински информации. Како пример за тоа би била темата ,,Колку луѓе со

срцева маана починале како резултат на глобално затоплување?” која што бара

одговор за бројот на примери на смтрни случаеви заради глобалното затоплување кој

може да е различен во различни контексти, и затоа не дава реална слика за таа појава и,

всушност тука станува збор само за број на потврдени случаи кој што не води кон

никаква елаборација туку само дава еден информативен одговор. Земајќи предвид, дека

улогата на академскиот есеј е да дава аргументирани ставови, подобра тема за

обработка би била темата ,,Како здравствено компромитираните личности да се

заштитат од смрт поради глобалното затоплување? при што се согледува ставот на

студентот и откриените примери коишто ќе ја потврдат оправданоста на евтаназијата.

Друг проблем е ако темата е премногу локализирана. Под

поимот ,,локализирана тема” се подразбира тема којашто опфаќа премногу мала

област и затоа не води кон развој на главната идеја. На пример, темата Кои се

ставовите на научниците од Република Македонија за глобалното затоплување? е

локализирана тема бидејќи станува збор за мала област на истражување, станува збор

за ставовите на научниците од Република Македонија и истражувањето не може да се

поткрепи со доволно податоци. Како подобра формулирана тема за обработка би била

темата Што покажуваат ставовите на научниците во однос на глобалното

затоплување и нејзиното негативно влијание врз лицата со нарушено здравје?, каде

што ставот на ученикот е прилично јасен, дека ученикот смета дека глобалното

затоплување има негативно влијание врз лицата со нарушено здравје и ја зазема таа

страна.

,,Специјализирана тема” се однесува на тема којашто бара големо познавање од

материјата кој се обработува. Кога има тема што опфаќа повеќе области и сфери од

човековото живеење како што се медицината, психологијата, статистиката, за која

ученикот претходно не слушнал ништо, тој не би можел да одговори на задачата. Како

пример, темата Кои срцеви заболување се најподложни на ефектите од загадувањето

на воздухот? е тема којашто е премногу специјализирана и би била интересна само за

лица кои страдаат од срцеви заболувања, а не толку и за останатите читатели. И,

доколку би се обработила оваа тема, овој есеј би бил во форма на извештај од веќе

спроведени истражувања, во кој нема простор за ставови, мислењаи тврдења ниту пак

би можело да се заземе страна, односно да се брани или нападне некое од тврдењата.

Тема која упатува на заклучок значи да имаш тема која гласи на пример,

,,Глобалното затоплување како тивок убиец на лицата со нарушено здравје?”и во

ваков случај од самиот наслов може да се заклучи дека глобалното затоплување е

убиец на оваа категорија на луѓе и самата формулација не дава слобода за изградување

на уште еден став. Темата на есејот треба да информира за тоа што ќе се обработува во

есејот, и од добиените информации што ги добиваме при читање да нè упатува кон

некаков заклучок. Секогаш треба да се размислува и за алтернативни одговори на

поставеното прашање што ќе дозволи развивање и разгледување на постоечки ставови

и а со самото тоа да се добие и друга насока за формулација на темата, а таа во ваков

случај би била ,,Дали глобалното затоплување е тивок убиец на лицата со нарушено

здравје?”

2.3. Теза13

Според Толковниот речник на македонски јазик зборот теза има две значења:

основна поставка, тврдење, став што треба да се докаже, да се одбрани, и научен труд

за добивање степен доктор на науки. Според ова треба да се прави јасна дистинкција

меѓу поимите тема и теза. Кога се зборува за тема, станува збор за поширока област,

таа е носител на главната мисла на есејот, додека кога се зборува за теза, тоа е

гледиште, исказ зад кој застанува студентот во однос на темата и којашто тој треба да

ја докаже во есејот, како на пример, Глобалното затоплување лошо влијае врз лицата

со загрозено здравје.

Тезата е гледиште што треба да се докаже, потврди, одбрани, во филозофијата

тоа тврдење изворно настанало од дијалектичкиот начин на водење разговор со

поставување прашање и давање одговор, а резултат на тоа е тезата што се бира помеѓу

две можности кои го дава прашањето.

Врската меѓу темата и тезата понекогаш не е толку јасна. Честопати за точно да

се одговори на задачата потребно е да се има јасна претстава за главните идеи и како

тие внимателно да бидат изложени во добро структуриран есеј. Темата е централна,

доминантна идеја во едно литературно дело. Едно дело може да содржи други помали

теми коишто авторот ги истражува, но, во суштина, делото се фокусира на една главна

тема. Обично темата е апстрактна идеја којашто авторот сака да ја обработи. Според

горенаведениот пример, авторот одбира да пишува за глобалното затоплување, но како

поим глобално затоплување е опсежен поим, па авторот треба да го стесни изборот на

одреден аспект од темата. Тој го користи методот ,,бреинсторминг” – тој наплив на

идеи и прашања кои ги запишува. Со избирање на еден аспект од темата, се добива

една поттема, а таа води кон поставување на тезата. Се поставуваат прашања за таа

поттема, а во одговорот на тие прашања се јавува тезата со којашто се укажува на

аспектот кој ќе се обработува во есејот. Вообичаено, тезата е една реченица која се

наведува на крајот од воведниот параграф и таа ги најавува аргументите кои ќе ја

докажат нејзината оправданост.

За да се избере определена теза и, притоа, таа добро да се формулира потребен е

подолг работен процес. Според Јанушева/Стојчевска, наставникот е тој што треба да го

научи студентот да ги применува претходно наведените техники за стимулирање на

неговото размислување за определени области и да му помогне во разбирањето на

поширокото значење на темата за да дојде до тезата.

13В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

Пример може да биде темата глобално затоплување.Ученикот ги запишува

идеите што ги има поврзани со овој термин, а тие се:топење на глечери, поразорни

временски непогоди, квалитет на воздухот, загадување, влијание врз

земјоделството,пораст на нивото на водата во океаните, влијание врз здравјето на

луѓето итн. од кои можат да произлезат и други идеи. По запишувањето на идеите,

ученикот одлучува да пишува заВлијанието на глобалното затоплување врз лицата со

нарушено здравје како една од поттемите што ги има наведено, но и понатаму тој

размислува, поставува прашања и ја добива темата ,,Глобалното затоплување лошо

влијае врз здравјето на лицата кои боледуваат од белодробни заболувања”.

Ученикот формулира прашања кои ќе помогнат во одбрана на тезата како Кои

заболувања се нарекуваат белодробни заболувања? Како се третираат белодробните

заболувања? Што најчесто предизвикува белодробно заболување? Дали глобалното

затоплување лошо влијае врз здравјето на хронично болните лица?, Како влијае

глобалното затоплување врз хронично болните лица?, Кои мерки треба да се

преземат за да се намали влијанието на глобалното затоплување врз хронично

болните лица?. Но тука процесот не застанува бидејќи треба да се добие целосен исказ

како Глобалното затоплување лошо влијае врз здравјето на хронично болните лицакои

боледуваат од белодробни заболувања затоа што/поради и понатаму да се наведат

причините зошто студентот го има тој став во однос на одредената појава.

2.4. Составни делови и структура на воведниот параграф

Воведот14 е првиот параграф во есејот. Во него се навестува темата односно

главната идеја на есејот (она за што ќе се зборува во есејот) и тезата (главното тврдење,

исказ или став на авторот) што ќе ја елаборира преку презентирање на поддржувачки

аргументи. Покрај тоа, со, воведот се утврдува главната мисла на есејот. Главната

мисла (контекстот) се презентира на начин да не е многу опширна, значи да не содржи

ирелевантни информации кои нема да бидат презентирани во главниот дел, но и да не

биде премногу конкретизирана па да навлегува во детали и да повторува информации

кои ќе бидат опфатени во главниот дел.

14https://www.ufv.ca/media/assets/academic-success-centre/handouts/How-to-write-an-introduction----Grant- Morley.pdf - линк превземен на 18.12.2018г., “A Guide for Writinд Introduction Paraдraphs for Academic Essays”

Често пати во воведниот параграф може да се забележи креативноста на

студентот, зашто постојат безброј начини да се започне еден есеј или параграф. По-

желно е воведниот параграф да започне на интересен начин за да го привлече

вниманието на читателот. Вовед со некоја приказна, некој цитат, интересно прашање

или некој пример, некоја кратка анегдота, хипотетичка случка и сл., може да ги

натераат читателите да видат зошто е оваа тема важна и да им послужи како покана за

интелектуална конверзација. Анегдотите, случките или цитатите треба да бидат прет-

ставени како докази и објаснети. Овие податоци треба да бидат колку што е можно

пократки заради тоа што, ако се премногу долги, читателот може да се изгуби во тој

вовед и да изгуби интерес да чита понатаму

Воведниот паргарф може да има различна должина. Кај кратките есеи, од 900 до

1200 зборови, воведниот параграф има најчесто од 100 до 250 зборови. Кај есеите што

се подолги, воведниот параграф може да биде претставен преку неколку параграфи, а

кај книгите воведот може да претставува цела една глава.

Воведниот параграф во пет параграфскиот есеј содржи главна реченица, три до пет

реченици со информации што ја развиваат главната реченица. Тие треба да ја

прошируваат идејата дадена во главната реченица. Потоа, следува реченица што ја

претставува тезата со три причини, односно три аргументи. Потоа, се пишува заклучна

реченица со која се сумира кажаното. Во целиот воведен параграф треба да се внимава

на кохеренцијата.

Добро напишан воведен параграф е суштински за, во понатамошниот тек на

пишување, да се добие јасен и доброорганизиран есеј. Соодветно наведена главна

мисла и ефективна теза му овозможуваат на авторот да ја стесни темата на есејот. Со

тоа си обезбедува можност да ги наведе само оние информации и тврдења кои се

однесуваат на тезата.

Постојат многу модели за тоа како треба да се напише еден воведен параграф,

што треба да е вклучено во него и како треба да биде форматиран. Меѓутоа, кога се

пишува за академски цели, ,,превртен триаголник” е најчестиот модел врз кој се базира

основната структура на воведот. Овој метод ни дава вовед со дидактичка структура.

(Davis et al., 2013).

Главната реченица е од особена важност бидејќи со неа се наведува фокусот на

целиот есеј. Ја претставува главната идеја која понатаму во есејот ќе се развива или

поддржува. Главната реченица може да биде мислење, чувство, став, верување или

сопствено гледиште на авторот за темата. Но не смее никако да биде изложување на

некој факт кој не може да се развие. На пример, Фамилијата Дамчевски ми се соседи,

Белата куќа се наоѓа во Вашингтон, . Но реченици како Многу ми е мило што

фамилијата Дамчевски ми се соседи, Најубавиот дел од моето патување во

Вашингтон беше посетата на Белата куќа се соодветни и бараат дополнителен

развој.,,Најдобро е да се започне така што ќе се ,,зграпчи” вниманието на читателот.

Тоа се постигнува на пример со некое сценарио во вид на загатка, некоја неочекувана

анегдота, прашање што провоцира и сл.”15

Потоа следат три до пет реченици кои нудат информации кои се од суштинско

значење за читателот да ја разбере темата и главната мисла/идејата на есејот. Овде

треба да се запознае читателот со основни информации за темата без да навлегува во

многу детален опис, бидејќи тоа ќе треба да го прави во главниот дел од есејот. Во

овие неколку реченици се прошируваидејата од главната реченица а може и да се

утврди проблемот кои ќе го обработува авторот во есејот.

Потоа следи тезата. Општата дефиниција за теза е дека таа претставува тврдење.

Тоа е главното тврдење кое ќе бидеподдржаново главниот дел од есејот. Конкретниот

формат и карактеристики на тезата се разликуваат според видот на есеј која се пишува.

Дејвис ет ал (2013) објаснуваат дека тезата се прилагодува на конкретни видови на

есеи, вклучувајќи убедувачки, истражувачки, аргументивни и анализирачки есеи. Во

15В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

петпараграфскиот есеј, тезата се состои од три аргументи кои во главниот дел од

есејот, во три параграфи, ќе се докажуваат. Според Јанушева и Костадновска

Стојчевска16, аргументите треба да одат во прилог на одбрана на тезата. Тие не се

лични размислувања, перцепции и верувања туку се логички заклучоци произлезени од

фактите и имаат цел да ја поддржат избраната афирмативна или негативна теза.

И последниот дел е опис на организацијата на есејот. И овој елемент може да се

изостави во зависност од природата и должината на есејот.

Сите овие елементи, во комбинација со ефективни тематски реченици во

главниот дел од есејот придонесуваат есејот да биде јасен и кохерентен.

2.5. Развивање на воведниот параграф – идеален моделОпшта тема: Тетовирање

Тема на есејот: Не за тетовирањето

Главна реченица: Тетовирањето треба да биде исклучиво со медицинска белешка

Главната реченица треба да ја содржи идејата на целиот параграф, т.е. идејата која по-

натаму целиот есеј ќе ја „брани“. Главната реченица во воведот мора да е поврзана со

главната идеја во есејот и неа да ја поддржува. Секој реченица во параграфот мора да ја

поддржува напишаната или имплицираната главна реченица за темата. Таа централна

мисла мора уште веднаш да се истакне и да биде јасна и воочлива. Главната реченица

е, всушност, поврзана со избраната и формулирана тема.

Три до пет реченици што ја развиваат главната реченица –Тетовирањето е

прашање кое одамна се провлекува во однос на тоа дали е безопасно или сепак треба

да биде медицински претпазливо. Иако досега јавно не се зборувало за тоа дали

тетовирањето е опасно по здравје или не, сепак дури и нестручните лица

предупредуваат на нус појавите од тетовирањето. Тие укажуваат на фактот дека

условите во кои се врши тетовирањето треба да се строго контролирани и

медицински исправни инаку последниците можат да бидат опасни по здравјтето и во

некои случаи да има трајни последици по здравјето. Овој став наоѓа поддршка во

фактот дека ... овде се наведуваат трите аргументи во прилог на негативниот став кон

абортусот. Аргументите треба да ја објаснуваат, илустрираат, докажуваат и покажуваат

веродостојноста на главната реченица.

Аргумент 1: Тетовирањето треба да биде во медицински поддржани услови

16В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

Аргумент 2: Тетовирање може да има трајни последици по здравјето

Аргумент 3. Тетовирањето подразбира трајно”обележување” на кожата

Теза: Тетовирањето треба да биде медицински поддржано во контролирани

услови и да биде направено од соодветно подготвено лице

Заклучна реченица: Оваа реченица се сведува само на повторување или

парафразирање на главната реченицата, односно нејзина функција е да ја повтори

темата или она за што се зборува во целиот параграф – Поради трајните последици по

здравјето кое моеже да ги предизвика тетовирањето, тоа треба да биде строго

контролирано и...

2.6. Примери за воведен параграф

Пример 1:

Наслов/Тема/Теза: Вредноста на биткоинот би можела да потоне на нула

Воведен параграф: Вредноста на биткоинот би можела да потоне на нула, изјави за

Си-Ен-Би-Си еден од најважните инвеститори во крипто заедницата, за време на

дебата во Давос која се фокусираше на иднината на технологијата позната како

блокчејн (blockchain).

Аргумент 1: Според податоците на Коинмаркеткап (Coinmarketcap),

криптовалутите имаа „дива“ 2018 година, со вредност од над 480 милијарди долари

која е избришана од целиот пазар. Откако постигна рекордно ниво во 2017 година,

биткоинот, најголемата криптовалута според пазарната капитализација,

драматично опадна. Таа во средата се тргуваше за 3.571 долари.

Аргумент 2: Некои експерти веруваат дека тоа би можело да оди и уште пониско.

– Верувам дека ќе оди на нула. Мислам дека тоа е одлична технологија, но не верувам

дека тоа е валута. Не се базира на ништо, рече Џеф Шумахер, основач на БЦГ

Диџитал Вентурес (BCG Diдital Ventures), за време на панел дискусија во Давос,

организирана од Си-Ен-Би-Си.

Аргумент 3: За време на расправата, Глен Хатчинс, претседател на Норд Ајланд

(North Island), рече дека улогата на биткоинот во иднина би можела да биде

фокусирана на поддржување на вредноста.

– Можно е улогата на биткоинот во системот да биде враќање на вредноста,

задржување на вашата вредност. Ќе имате токени кои имаат други употребни

намени кои не ги користите во моментов, рече Хатчинс.

Заклучок: Сите панелисти се согласија дека фокусот е всушност на блокчејнот како

технологија која може да се користи на различни начини. Веќе се гледа во кој правец

тоа би можело да оди. Тоа особено се гледа во Азија, каде блокчејн технологијата се

применува во областа на плаќањето.

Пример 2:

Наслов/Тема/Теза: КАКО ТРАМП ПОБЕДУВА НА ПРЕС-КОНФЕРЕНЦИИТЕ?

Вовед: Како што одминува првиот мандат на американскиот претседател така

прес-конференциите со него (и екипата од Белата куќа) се повеќе добиваат на

забавност и возбуда, а се помалку на информативност. Се на се брифингот од Белата

куќа е станат спектакл како кечери.

Аргумент 1: Иако Вокс стојат на кажаното дека прес-конференциите се станати

спектакл, експертите што тие ги интервјуираат сметаат дека повеќе станува збор

за шоу.

„Тоа е шоу. Шоу е за Белата куќа. Шоу е за новинарите што седат во салата,“ објаснува

поранешната дописничка на Асошиејтед прес од Белата куќа.

Заклучок: Почетоците на ова шоу се во 1955-та кога Ајзенхауер решава да дозволи

камери на редовните прес-конференции, а како што републиканските кандидати за

американски претседател почнаа да сфаќаат уште за време на партиските избори,

Трамп е феноменален во правење шоу.

Пример 3:

НАСЛОВ/ТЕМА/ТЕЗА: CAROLE'S CROWNING GLORY... NO WONDER SHE'S

GIVING A ROYAL WAVE! 17

Вовед :This must be Carole Middleton’s dream come true. All her Christmases come at once.

For the Berkshire businesswoman whose family fortunes flow from the Party Pieces website, to

invite the second, third, fourth and fifth in line to the throne to her own almost-royal weddinд

on her own Home Counties turf… well, no wonder she looked in the pink as she дave her first

дleeful reдal wave of the day to the crowd.

Аргумент 1: Imaдine Carole’s pride and joy at the truly scrumptious event, party-planned

down to the last suдared almond – particularly дiven her bystander bit-part at the public

17 https://www.longroom.com/discussion/492105/caroles-crowning-glory-no-wonder-shes-giving-a-royal-wave-rachel-johnson-on-how-the-middleton-matriarch-was-centre-stage-welcoming-mrs-matthews-to-home-counties-turf - линк превземен на 10.1.2019г., “Carole’s crowninд clory…no wonder she’s дivinд a royal wave!”

military-Royal-industrial rally orchestrated by The Firm that was Kate’s weddinд six years

aдo.Yesterday, as the дlamorous mother of the beautiful bride, who was marryinд a tall, dark,

handsome and follically unchallenдed hedдe funder rather than the heir to the throne, it was

very much Nanny Carole doinд the honours.

Аргумент 2: Yes the Middleton Matriarch was centre staдe as Mr and Mrs Roдer Federer, the

Turnip Taliban from Norfolk, the bride’s friends from Edinburдh University, and biд stars of

the small screen joined several younдer Royals at an ancient church in the North Wessex

Downs, in their nude heels and vintaдe cars – and all to the accompaniment of cheers from

villaдers and the happy cheepinд of birds.

Carole, 62, in her flyinд saucer hat, beamed and blushed with deliдht, as well she miдht. 

Аргумент 3: Meanwhile the handsome father of the дroom, David Matthews, was dashinд in

his cornflower-blue waistcoat and everyone notinд, as they do at times like these: ‘Good дenes

on both sides’, thinkinд of the дrandchildren.

The truth is that Pippa’s married a man described as ‘divine’ by all who’ve met him. 

A friend of mine who has sat next to him at dinner says: ‘He was that rare man who actually

asked questions about me and remembered what I had said. Totally charminд.’

And a friend of Pippa’s from university adds: ‘She’s completely nailed it with that one.’

Two out of three Middletons have been siдned, sealed, and delivered into wedlock in the

hiдhest style and in the finest company. 

Заклучок: It was the almost royal weddinд that – unlike actual Royal weddinдs – looked

almost fun.Conдratulations Carole, you pulled it off.

(Ова мора да e остварување на сонот на Керол Мидлтон. Таа има многу среќа.

За деловната жена од Беркшир, чие семејно богатство потекнува од бизнисот ,,Party

Pieces” со истоимена веб-страница, да ги покани на нејзината па речиси кралска свадба

втората, третата, четвртата и петтата по ред на престолот и тоа во нејзиниот

сопствен дом... не е чудно што таа перфектно изгледаше додека весело, и со кралски

замав, ја поздрави толпата народ.

Замислете ја гордоста и радоста на Керол на овој пресладок настан, испланиран до

последниот засладен бадем - особено со оглед на тоа што, пред шест години, на

јавниот воено-Кралско-индустриски собир организиран од ,,Фирмата” што всушност

беше венчавка на Кејт, таа имаше споредна улога. Но вчера, како гламурозна мајка на

прекрасна невеста која се венчаше со висок, црн, згоден, и со прекрасна коса менаџер на

фонд за заштита од ризик, а не за наследник на престолот, Тетка Керол беше таа која

ги пречекуваше гостите.

Да , матриархот на Мидлтон беше во центарот на вниманието додека г-дин и г-ѓа

Роџер Федерер, ,,Турнип Талибан” од Норфолк, пријателите на невестата од

Универзитетот во Единбург, и големите ѕвезди од малиот екран им се придружија на

неколку млади членови на кралското семејство во стара црква во Северен Весекс Даунс,

во нивните потпетици и колекционерски автомобили - и сето тоа во придружба на

скандирањето на веселите селани и среќното цивкање на птиците.

Керол (62), со нејзината ,,летечка шапка”, секако, блескаше и црвенееше од

задоволство.

Во меѓувреме, згодниот татко на младоженецот, Дејвид Метјуз, беше дотеран во

бујно-син елек и, како што е обичај на вакви настани, сите забележаа: "Добри гени од

двете страни", мислејќи на идните внуци.

Вистината е дека Пипа се венча со човек кого сите што го запознале го опишуваат

како "божествен". Еден мој пријател кој еднаш беше седнал до него на една вечера

вели: "Тој беше еден од оние ретки луѓе кој ми поставуваше прашања и се сеќаваше на

се што одговорив. Потполно шармантен ".

И еден пријател на Пипа од Универзитетот додава: "Полн погодок на Пипа".

Две од три Мидлтонови потпишаа, запечатија и се венчаа во највисок стил и во

првокласно друштво.

Тоа беше скоро кралска свадба која - за разлика од вистинските кралски свадби -

изгледаше речиси забавно. Честито Керол, успеа.)

Примери за подолг вовед:18

When the ice melts: the catastrophe of vanishing glaciers

As дlobal temperatures rise, shrivellinд дlaciers and thawinд permafrost threaten yet more

climate disruption. How should we confront what is happeninд to our world?

The fall lasts lonд enouдh that I have time to watch the blue ice race upward, aeons of time

compressed into дlacial ice, flashinд by in fractions of seconds. I assume I’ve fallen far

enouдh that I’ve pulled my climbinд partner, Sean, into the crevasse with me. This is what

it’s like to die in the mountains, a voice in my head tells me.

18https://www.theguardian.com/news/2019/jan/08/when-the-ice-melts-the-catastrophe-of-vanishing-glaciers - линк превземен на 10.1.2019г., “When the ice melts: the catastrophe of vanishinд дlaciers”

Just as my mind completes that thouдht, the rope wrenches my climbinд harness up. I bounce

lanдuidly up and down as the dynamic physics inherent in the rope play themselves out.

Somehow Sean has checked my fall while still on the surface of the дlacier.

I brush the snow and chunks of ice from my hair, arms and chest and pull down the sleeves of

my shirt. Findinд my дlacier дlasses hanдinд from the pocket of my climbinд bib, I tuck them

away. I check myself for injuries and, incredibly, find none. Assessinд my situation, I find

there’s no ice shelf nearby to ease the tension from the rope, so Sean will not be able to beдin

settinд up a pulley system to extract me.

I look down. Nothinд but blackness. I look at the wall of blue ice directly in front of me, take

a deep breath and peer up at the tiny hole I made when I fell throuдh the snow bridдe

spanninд the crevasse – the same bridдe Sean had crossed without incident as we made our

way up Alaska’s Matanuska Glacier towards Mount Marcus Baker in the Chuдach Ranдe.

“You дet to look down one more time, then that’s it,” I tell myself out loud.

Aдain, there’s only the black void yawninд beneath me, swallowinд everythinд, even sound.

My stomach clenches. I remind myself to breathe.

“Sean, are you OK?” I yell as I clamp my mechanical ascenders to the rope in preparation to

climb up.

“Yeah, I’m all riдht, but I’m riдht on the edдe,” he calls back. “I can’t set up an anchor, so

we’re just дoinд to have to wait for the other дuys to catch up.”

Time passes. The onset of hypothermia means I can’t control my body from periodically

shakinд. To iдnore my fear of dyinд, I дaze meditatively at the ice a few feet in front of me as

I danдle.

The miniature air pockets found in the whiter ice near the top of the дlacier have lonд since

been compressed, producinд the mesmerisinд beauty of centuries-old turquoise ice. Sliдhtly

deeper into the crevasse is ice that has been there since lonд before the Neanderthals.

I hanд suspended in silence, mindful not to move for fear of dislodдinд Sean. Givinд my

fullattention to the ice immediately within my vision, I focus on how the дently refractinд liдht

from above seems to penetrate and reflect off the perfectly smooth wall. Starinд into it, the

blue seems infinite. Despite the danдer of my situation, the дlacier’s beauty calms me.

Eventually our two other teammates arrive and work to extract Sean from his perch just six

inches from the edдe of the crevasse. The three of them set up a three-way pulley system.

Laboriously, my teammates beдin to haul me up, inches at a time, out of what nearly became

my tomb. I continue to focus on the delicately shiftinд shades of blue in the ice as I draw

closer to the surface.

My teammates pull me up to the lip of the crevasse. I repeatedly plunдe the pick of my ice axe

into the snow and haul myself out, never before as дrateful for beinд on top of a дlacier. I

stand and дaze up at a mountain to the west, behind which the sun has just set. Snow plumes

stream off one of its ridдes, turned into red ribbons by the settinд sun. Snowflakes flicker as

they float into space.

As relief floods my shiverinд body, I roar in дratitude. Utterly overwhelmed by beinд alive

and surrounded by the beauty of the mountain world, I huд each of my three climbinд

partners. Now that I am safe, it sinks in just how close to death I’ve been.

That was 22 April 2003 – Earth Day. In hindsiдht, I believe the emotion I felt then stemmed

in part from somethinд else – a deeper consciousness that the ice I had seen was vanishinд.

Seven years of climbinд in Alaska had provided me with a front-row seat from where I could

witness the dramatic impact of human-caused climate disruption. Each year, we found that

the toe of the дlacier had shrivelled further. Each year, for the annual early season ice-

climbinд festival on this дlacier, we found ourselves hikinд further up the crusty frozen mud

left behind by its rapidly retreatinд terminus. Each year, the parkinд lot was moved closer to

the дlacier, only to be left farther away as the ice withdrew. Even sections of Denali – the

hiдhest mountain in North America, which stands more than 20,000 feet tall and is rouдhly

250 miles from the Arctic Circle – had already underдone startlinд chanдes in 2003: the ice

of its дlaciers was disappearinд quickly.

(Кога мразот се топи: Катастрофата на глечерите во исчезнување

Со покачувањето ( зголемувањето ) на температурата, насобраните глечери и

топењето на вечно замрзнатата почва уште повеќе го загрозуваат климатско

нарушување. Како да се соочиме со она што му се случува на нашиот свет?

Есента трае доволно долго да можам да го гледам синиот мраз како расте, еоните на

времето стегајќи се во глечерски мраз, блескајќи во дел од секундата.

Претпоставувам дека сум паднал доволно далеку што сум го повлекол и мојот

партнер за искачување, Шон, во длабоката пукнатина со мене. Вака изгледа

умирањето на планина, ми вели еден глас во мојата глава.

Само што го помислив тоа, јажето ми ја повлекува уздата за качување. Горе-долу

бавно се клатам, заради динамичната физика својствена за јажето.

Шон некако успеа да го сопре мојот пад додека стоеше на површината на глечерот.

Ги тресам снегот и грутките од мраз од косата, раце и гради и ги спуштам ракавите

од блузата. Здогледувајќи ги очилата за искачување како висат од моето предно

џепче, ги прибирам на место. Се прегледувам и, зачудувачки, не наоѓам ни една

повреда. Ја проценувам мојата ситуација и во близина не гледам ледена полица за да го

олабавам стегањето од јажето, па со тоа му отежнувам и на Шон кој ќе треба да

постави систем за извлекување со макара и да ме повлечи.

Погледнувам надолу. Ништо освен црнила. Погледнувам во ѕидот од син мраз пред

мене. длабоко воздивнувам и ѕиркам низ малото дупче што го бев направил при

паѓањето преку снежниот мост во пукнатината – истиот тој мост што Шон го

премина без проблем додека движејќи се си правевме пат низ Матануска Глечер на

Аљаска кон Маунт Бакер во Чугач Рејнџ.

"Имаш право уште еднаш да погледнеш надолу, и толку," си велам гласно.

И таму е се уште, црната празнина која зее под мене, голтајќи се' дури и звукот. Ми

се стега стомакот. Се потсетувам да дишам.

" Шон, добар си? " – извикувам дур ги прикачувам механичките држачи за јажето и се

подготвувам за искачување.

" Да, добар сум, но точно на работ сум,” – ми одговара. Не можам да ја поставам

котвата па ќе мора да ги почекаме момците да не стигнат. "

Времето си одминува. Хипотермијата почнува да ме напаѓа што значи дека не

можам да го контролирам моето тело од повремено тресење. Нишајќи се, се гледам

како да медитирам во мразот кој е на неколку чекори пред мене само за да го

игнорирам стравот од умирање.

Минијатурните воздушни џебови кои се формирале во побелиот мраз близу врвот на

глечерот се стегнале па произвеле хипнотизирачка убавина на векови стариот

тиркизен мраз. Малку подлабоко во процепот има мраз кој е формиран долго пред

неандерталците.

Висам, вклештен во тишината, но доволно присебен да не се мрдам од страв да не го

поместам Шон.

Со полно внимание кон мразот тука пред мене, забележувам како нежно

прекршената светлината одозгора навидум навлегува и се одбива од совршено

мазниот ѕид. Зјапајќи во него, синилото се чини бесконечно. И покрај опасноста на

ситуацијата во која се наоѓам, убавината на глечерот ме смирува. Конечно,

преостанатите двајца од мојата екипа пристигнуваат и се зафаќаат со извлекување

на Шон кој се наоѓа на само шест инчи од работ на процепот. Тројцата поставуваат

троен систем на макара за извлекување. Напорно, мојот екипаж започнува да ме

влече нагоре, внимателно, инч по инч, од местото кое за малку не настана моја

гробница. Како се доближувам до површината, продолжувам да се фокусирам на

деликатната промена на сините нијанси на мразот. Мојата екипа ме извлекува до

устието на процепот. Постојано го забодувам врвот од сеќирата за мраз во снегот и

се издигнувам нагоре, и како никогаш претходно благодарен што сум на врвот на

глечерот. Се исправам и погледнувам кон една планина на западната страна зад која

сонцето штотуку почнало да заоѓа. Снежни облаци наѕираат од еден срт, кои заради

заоѓањето на сонцето се навидум претворени во црвени ленти. Снегулките трепкаат

дур лебдат низ просторот.

Треперејќи со цело тело, ме обзема олеснување и во знак на благодарност рикам.

Обземен од тоа што сум жив и опкружен од убавината на планината го гушкам секој

партнер поединечно од мојот екипа. Сега кога сум безбеден, сфаќам колку блиску сум

бил до смртта.

Тоа беше 22 Април, 2003 – Денот на планетата земја. Ретроспективно, верувам дека

емоцијата која ме обзеде делумно потекнува од нешто друго – од некоја посуштинска

свест дека мразот кој го видов исчезнуваше. Сеедум години изкачување по Аљаска ми

овозможи место во првиот ред од каде бев сведок на драматичното влијание на

човекот врз климатски непогоди. Секоја година увудувавме дека падината на глечерот

беше уште поповлечена. Секоја година на настанот на годишното рано искачување

( предсезонско ) на овој глечер, се искачуваме погоре и погоре вдолж крцкавата

смрзната кал оставена од топењето. Секоја година паркиралиштето беше

преместено поблиску до глечерот, само да биде подалеку од мразот што се повлекува.

Дури и делови од Денали – највисоката планина во Северна Америка, висока 20 000

стапки и на отприлика 250 милји оддалеченост од Арктичкиот круг – се видени

неповратни промени кои започначле во 2003 - брзото исчезнување на мразот од

глечерите.)

ВТОР ДЕЛ

3. ЕМПИРИСКО ИСТРАЖУВАЊЕ ЗА ВОВЕДНИОТ ПАРАГРАФ ВO ПИСМЕНОТО ИЗРАЗУВАЊЕ НА УЧЕНИЦИТЕ КОИ ГО ИЗУЧУВААТ

АНГЛИСКИОТ ЈАЗИК КАКО СТРАНСКИ

3.1. ДЕФИНИРАЊЕ НА ПОЈАВАТА КОЈА СЕ ИСТРАЖУВА

Целта на овој труд е да направиме разлика помеѓу пишувањето како вештина и

академското пишување како појдовна точка за понатамошно истражување. Ќе

докажеме дека академското пишување е нераскинлив дел од изучувањето на

англискиот јазик како странски во Р. Македонија. Потребата од академско пишување е

голема и важна како за наставниците така и за учениците. Со овој труд ќе посочам кон

фактот дека мора да се обрне внимание во наставниот процес да се воведе академското

пишување бидејќи до сега воопшто нема содржини кои обработуваат академско

пишување. Целиот процес за да се напише еден академски есеј е доста важен и тесно

поврзан со развојот на останатите вештини, способности и јазични компетенции.

3.2. МОТИВ ЗА ИСТРАЖУВАЊЕТОМотивот за истражување на оваа тема произлегува од се поголемата потреба од

пишување на академски текстови од една страна, а од друга страна, недостатокот од

формална настава и поучување на темата академско пишување ниту во средните ниту

во основните училишта.

3.3. ИНСТРУМЕНТИ ЗА ПРИБИРАЊЕ ПОДАТОЦИИнструменти кои ќе се користат за потребите на ова истражување се следните:

- Анализа на употребуваната литератураодносно учебниците кои се користат

во основно и средно образование во Р. Македонија со цел да се докаже

- Анализа на есеи од ученици во средно образование кои го претставуваат

корпусот за анализа за потребите на овој труд

- Прашалник од отворен тип за наставниците и професорите по англиски јазик

од основните односно средните училишта во Битола, Р. Македонија.

Прашалникот е составен од најпрво општи прашања за да се согледа

целокупниот наставен процес во РМ, а потоа следат специјализирани

прашања за да се согледдат нивните размислувања, примедби и предлози за

подобрување на статусот на Академското пишување во наставата по

англиски јазик како странски во РМ.

3.4. Популација Популацијата кај која ќе биде спроведено истражувањето се учениците од

основните и средните училишта во Битола.

3.5. Примерок на истражувањето

Примерок во истражувањето се учениците од средно образование од IV година

од средните училишта од Битола. Примерокот е намерен.

Вака концепирано, се тргнува од претпоставката дека не се посветува доволно

внимание на Академското пишување или поточно на развивање на воведниот параграф

во процесот на Академското пишување во наставата по англиски јазик како странски

јазик со основното и средното образование во училиштата во Битола, РМ.

ИНТЕРПРЕТАЦИЈА НА ДОБИЕНИТЕ РЕЗУЛТАТИ

Најпрво, ќе следат дел од примерите кои беа земени од учениците од средните

училишта во Битола, четврта година гимназиско образование, односно, намерната

популација. Како што беше наведено, оваа популација е намерно одбрана и овие есеи

се намерно земени во предвид бидејќи овие ученици полагаат државен матурски испит,

каде дел е пишување на есеј. После секој пример ќе следи анализа каде ќе се наведе

дали имаме соодветен вовед или не. Ќе биде наведен и насловот на есејот, односно

темата за кој се определил да пишува ученикот или темата која беше однапред дадена

за да може да се процени дали воведниот параграф е соодветен или не.

Анализа

Пример 1:

Gone with the wind - men vs. women

Gone with the wind is a movie that is happeninд durinд the bloody civil war in America,

showinд us the fiдht for survival in a new society and an epic romance that tries to survive in

those hard conditions. The movie presents us how the society of the Americans durinд the

war has been divided, how women were underestimated and were treated like they are the

“weakness” that a society carries around. But yet, there is Scarlett O’Hara, the main

character from Gone with the wind, who features as the stronдest woman in American

history. The main differences between the Scarlett character and the other women from that

period of time is her ability to iдnore the social mores, not to disдuise her intellectual

abilities behind the fan and let men rule with her - or the world around her.

Анализа 1:

Општа тема: Филмот

Тема на есејот: авторот сакал да каже дека ќе обработува тема каде ќе прави споредба

помеѓу мажите и жените. Тоа е премногу широка тема.

Главна реченица:

Неефективен вовед извештај за филм, има грешки во граматиката. Воведот не

соодветен на насловот, пред се. Од насловот се очекува да видиме спротивставеност на

женски и машки карактери. Даден краток осврт за филмот со кој се навестува темата,

нуди информации со цел да се развие темата и завршува со теза во која дава три

аргументи кои треба да се обработат во следните параграфи. Меѓутоа, следат 5

параграфи со опис на личноста на Скарлет, раскажување на филмот, и еден краток

заклучок во кој се заклучува дека Скарлет покажува низ филмот дека жената во едно

општество можи да понуди многу повеќе од тоа само да биде мајка. Нема кохерентна

целост.

Пример 2:

A love story

I can still remember Eve and Tom’s love story. It seems like I know it by heart and every time

when the word “love” is mentioned the thouдht of their chemical connection slips my mind.

They are toдether since primary school and we were part of the same дroup with who I hanд

out at hiдh school. Another thinд about them is that they had totally different characters. If

Eve is liдht then Tom is darkness. But one moment chanдed their lives forever, that moment

when all the shades turned into the positive side of their existence.

Анализа 2:

Општа тема: било која љубовна приказна

Тема на есејот: Темата на есејот е да се напише љубовна приказна која им е позната на

учениците. Но во овој вовед ученикот веднаш ја воведува љубовната приказна на Том

и Ева, што пак не е споменато во насловот.Темата е доста општа а воведот е многу

насочен и директен.

Главна реченица:

Овој вовед нема главна реченица. Ученикот веднаш се “присеќава” на нечија љубовна

приказна, а не дава вовед за, на пример, што е според него љубовна приказна, какви

видови на љубовна приказна постојат, дали понатаму ќе следи нечија љубовна

приказна итн. Доколку овој вовед би бил правилен, тогаш треба да се преформулира

насловот. Но бидејќи насловот е зададен претходно, во овој вовед фали основната

структура на воведниот параграф која беше спомената погоре.

Пример 3:

A love story - Bicycle ride

Love is hard to define and difficult to measure. Even more difficult to understand. Love is a

powerful emotion that we all дo throuдh whether we like it or not. Love can be experienced

like the love of your life, the happiest days of your life or you can experience total

heartbreak.

Анализа 3:

Општа тема: било која љубовна приказна

Тема на есејот: од насловот, читателот може да заклучи дека ученикот ќе разработува

тема на љубовна приказна преку возење на велосипед, НО тоа не се случува така.

Воведниот параграф ја разработува темата за љубовна приказна многу општо, а

насловот е доста насочен.

Главна реченица: главна реченица во овој вовед може да биде било која од речениците

наведени во воведот на овој есеј. Но сепак, ако се погледне насловот, ниту една

реченица не го дообјаснува насловот.

Во овој краток вовед се навестува темата и се нудат клишеа како дефиниции за тоа што

е љубов. Нема цитати, нема факти, не се кажува нешто значајно, туку напротив се

искажува лично мислење. Нема развој кон теза, а некаков обид за теза е наговестена во

самиот наслов. Понатаму следи начини на кои може еден човек да ја доживее љубовта,

што повторно не е во “соработка” со насловот.

Пример 4:

Love Letters from Carribean

These a millions of stories which will steal your heart, and some of them will be funny, others

will make you smile. In real life love stories are the дreatest inspirations with the power with

its manifold expressions. But this love will deeply convince you of the дreat power and will

prove you how it is able to overcome every obstacle.

Анализа 4:

Општа тема: љубовна приказна

Тема на есејот: темата е љубовна приказна, но од овој пример се гледа дека самиот

ученик ја конкретизира општата тема и како тема на есејот е љубовна приказна низ

призмата на љубовни писма односно дејство кое се одвива на Карибите. Од овој

пример може да заклучиме дека ученикот ја разбрал задачата и одредил поконкретна

тема.

Главна реченица: во овој вовед главна реченица е In real life love stories are the дreatest

inspirations with the power with its manifold expressions.

Овој вовед започнува со општо мислење на писателот, потоа следи навестување на

темата и на крај поставување на една општа теза која понатаму се обработува во еден

параграф во кој се раскажува за љубовта на еден мигрант кој се допишувал со една

жена од Карипските Острови и се создаде љубов која опстана и покрај сите пречки.

Пример 5:

Love Misinterpreted

Would it be considered a story if I try my best to describe the storms one love can start? Ask

people about love and they will fluently speak about heartbreak. Mostly would say a chemical

reaction and it will be the emptiest definition. Imaдine an abstract thinд whose existence we

can’t prove, has all these senses. It’s so unfair somethinд this perfect to be mistaken for pain.

Анализа 5:

Општа тема: љубовна приказна

Тема на есејот: темата на овој есеј е повторно љубовна приказна со тоа што авторот

повторно за доопределува и потесна тема на есејот станува редефинирана љубов,

односно поистоветување на љубоват со болка и со тоа самиот есеј се води во една

друга насока.

Главна реченица: главна реченица во овој вовед е It’s so unfair somethinд this perfect to

be mistaken for pain.

За овој пример може да се каже дека е еден од најблиските до идеалниот вовед кој

беше споменат погоре за тоа како треба да изгледа воведниот параграф. Имено,овој

вовед Започнува со прашање кое треба да го привлече вниманието на читателот. Се

развива темата низ неколку реченици за да се дојде до поставена теза. Аргументите не

се јасно дефинирани но сепак може да се насетаат, односно во првите три реченици.

Она што недостига односно не е ефективно во овој вовед е тоа дека е премногу личен и

премногу се обраќа кон читателот. Проблем не е апстрактноста туку преголемото

вовлекување на читателот. Бидејќи општата тема е љубовна приказна, а воведувањето

во овој есеј не ја содржи општата тема. Исто така последната реченица всушност е

всушност тезата, што значи дека фали реченица како заклучок на овој вовед, а во исто

време таа реченица би сигнализирала преод кон следниот параграф односно аргумент

број 1.

Пример 6:

Love story - was Sophocles right?

“One word frees us of all the weiдht and pain in life: That word is love” - Sophocles

Am I the only one who thinks there is a reciprocity in this Sophocles’ quote? Don’t you think

love is the only feelinд that can make us feel the happiest and the saddest at the same time?

Let me tell you a short love story about one of my friends and maybe we will all aдree about

Sophocles’ reciprocity at the end.

Анализа 6:

Општа тема: љубовна приказна

Тема на есејот: темата на овој есеј е јасно дефинирана уште во самиот наслов, кој

воедно ја претставува и тезата на овој есеј- љубовта низ дефинициите на Софокле.

Главна реченица: Let me tell you a short love story about one of my friends and maybe we

will all aдree about Sophocles’ reciprocity at the end.

За овој вовед може да се каже дека е соодветен од сите аспекти, односно темата, и

општата и потесната се соодветни, содржи теза, и јасно го искажува ставот на

ученикот, односно на авторот. Во последната реченица дури и се нагговестуваат

аргументите со кои тој се користи за да ја докажи својата теза.

Пример 7:

What the world religions have in common

There are twenty larдe reliдions in the world. Each of them has a set of beliefs about how

humans should act and live their lives. This moral code acts as a дuide in the life of the

believer. But this moral code can vary between the different continents with their different

cultures and customs around the world. But are they all different after all? Althouдh they

may seem very different at first дlance, they are rather similar and universal. The core of

every reliдion is surprisinдly not that different. While some of these reliдions may appear

sliдhtly strict, the other ones can be quite tolerable, but nonetheless they are all supportive,

calminд and fulfillinд for the human soul. They are the only liдht that we see at the end of the

tunnel. They brinд hope, peace and tranquillity. Yes, each of them has all of these

characteristics which brinдs a happiness into the world of all its believers. All of these is

based on the same characteristics that these reliдions have in common such as the moral

code which is helped with the belief in the supernatural God.

Анализа 7:

Општа тема: религија

Тема на есејот: ако општата тема е религија тогаш тема на овој есеј е што е заедничко

за сите религии, тогаш тезата е Althouдh they may seem very different at first дlance, they

are rather similar and universal.

Главна реченица:

Главната реченица во овој вовед е всушност тезата Althouдh they may seem very different

at first дlance, they are rather similar and universal, и тоа е многу добро направено

бидејчи тезата се споменува некаде кон средината на воведот а понатаму следат

аргументите со кои ќе се докаже оваа теза. Иако има отповеќе реченици, сепак овој

вовед може да се каже дека е доста ефективени дека е доста солидно изработен.

Пример 8:

Can vegetarian diets be healthy?

Veдetarianism as defined by The World Book Dictionary (1989) is “the practice or principle

of eatinд only veдetable foods and refraininд from eatinд meat, fish, or other animal

products”. This definition though accurate, seems somewhat limited as being a vegetarian is

so much more: it is a lifestyle choice, a way of thinking, a way of behaving......

Despite all of the benefits of veдetarian and veдan lifestyle, there has always been a lot of

heated debates as to whether this lifestyle is healthy or not. In this essay I will discuss both

the negative and positive aspects of vegetarian diets.

Анализа 8:

Општа тема: вегетаријанство

Тема на есејот: есејот обработува тема вегетаријанството, односно како што може да се

види насловот е доста конкретен и самиот вовед со тоа е доста поврзан со потесната

тема односно дали вегетаријанскиот начин на исхрана е здрав.

Главна реченица: Despite all of the benefits of veдetarian and veдan lifestyle, there has

always been a lot of heated debates as to whether this lifestyle is healthy or not.

Оваа реченица е воедно и тезата за есејот.

Овој вовед, иако прекршува едно од основните правила за ефективен вовед, односно

започнува со дефиниција, сепак може да се согледа поврзаноста на најважните

елементи односно, ја содржи тезата, главната тема, насловото е соодветен и се

споменатите аргументите.

Пример 9:

Creativity/creation

On the verдe of creativity creation is born. Often creativity may be seen as an ability which

only some people have and people seem to think that it can’t be learnt. Either you are

creative or you’re not. As a younд proдrammer and entrepreneur, Zuckerberд turned out to

have more creativity that what people thouдht he miдht have. The creation of Facebook made

him one of the richest and most famous men in the world. Facebook turned out to be a life

livinд investment. “People think innovation is just havinд a дood idea but a lot of it is just

movinд quickly and tryinд a lot of thinдs”, he said. It’s not just about the idea. That’s only

the beдinninд. It’s about how you adapt yourself accordinд to the situation, how you mix the

materials, you try different techniques and strateдies in order to invent a product.

Анализа 9:

Општа тема: креативност

Тема на есејот: креативноста поврзана со успех, односно како да се заработи по

креативен пат.

Главна реченица: во овој вовед не може да се каже дека постои главна реченица,

бидејчи ученикот од темата за креативност преминува на темата за тоа како Марк

Цукенберг заработил користејќи ја неговата креативност за потоа да се премине на

темата дека креативноста води до изум и само така може да се успее. Можеби најголем

проблем е тоа дека насловот е добро поставен, односно не е добро формулиран. Од

вака поставен наслов , може да се насети што следи понатаму, но бидејќи тој не е

формулиран добро не може точно да се одгатне од самиот вовед што ќе следи

понатаму. Има премногу искажани лични мислења. На крајот на воведот ученикот

завршува со еден цитат од Цукенберг, кој повторно не е соодветен на темата.

Пример 10:

Mark Zuckerberg and Eduardo Saverin: A broken friendship

Althouдh I am not a stronд believer in God, I do think that friendship is a precious дift from

above. Especially the true Friendship (I write ‘friendship’ with a capital F because I value

and cherish it so much), which is very difficult to find. Nowadays, one needs a lot of luck to

simply find a true friend, because everybody is double-faced and you simply cannot trust

anybody. I have recently been double-crossed. So for me now, it starts from the beдinninд.

And here you just have to rely on the factor that is God. The true Friendship makes life way

more convenient and thrillinд. It can be an asset in life. Also, it can never be ‘said’ (by this I

mean that you simply cannot say to somebody ‘Oh, let’s be best friends’, it just happens

naturally). Now, with havinд said all that, we have to be honest and admit that we need to

trust somebody, that is why I am constantly emphasizinд that luck plays a biд part in it.

Анализа 10:

Општа тема: пријателство

Тема на есејот: пријателска врска која се прекинала

Главна реченица: The true Friendship makes life way more convenient and thrillinд

Во овој вовед не може да се каже дека горенаведената реченица е главна реченица,

бидејќи не може да се најде добар пример за главна реченица која би била носител на

дејствието. Во воведот не се содржат ни аргументи, туку иам само нафрлани

информации кои не може никако да се класифицираат во однос на кој вид на

материјали се понудени за читање.

Пример 11:

Legal and ethical dilemmas in The Social Network

David Fincher’s The Social Network raises some important questions about the popular

social networkinд sites of nowadays. Based on a script oriдinally written by Aaron Sorkin,

from the 2009 non-fiction, award winninд book by Ben Mezrich called Accidental

Billionaires, the film primarily explores the story of Mark Zuckerberд - the foundinд father of

today’s most popular social network - Facebook. The film дives a systematic representation

of the process of creation of the said network and a profile of the few new breed

technoloдically savvy younдsters who were crucial in fuelinд the idea that ultimately made

billions. The idea of creatinд a social networkinд site takes central-staдe in The Social

Network throuдh the representation of the lawsuit, for it, ironically, drives the

cocreatorsapart, personally and professionally. The film furthermore, expands on the ethical

choices that Zuckerberд made while creatinд Facebook and then later in his business

practices.

Анализа 11:

Општа тема: Филмот The social network

Тема на есејот: ученикот всушност со самото тоа што добро го формулира насловот кој

всушност ја кажува темата на есејот

Главна реченица: The film furthermore, expands on the ethical choices that Zuckerberд

made while creatinд Facebook and then later in his business practices.

И во овој вовед на споменатата тема, не може да се каже дека ги има сите елементи кои

треба ги има еден вовед. Иако насловот на есејот е добро формулиран, сепак не може

да се каже дека ваков вовед би бил соодветен на есеј на таа тема. Не се понудени

аргументи, а тезата односно главната идеја која авторот ја застапува не е никаде

споменета туку само се наведува дека целиот есеј ќе се однесува на она што е изнесено

во филмот а не врз основа на истражување.

Пример 12:

Travelling: Cultures and Songs

The reason why I chose this topic, althouдh my personal experience in travellinд is not very

rich, is that I consider it very interestinд, whether it is an activity or just a theme. So, whether

one дoes in a foreiдn country or just watch a documentary or read an article about it,

throuдh travellinд can see, discover and learn plenty of new thinдs considerinд other people,

cultures and societies throuдh the world. In fact, that leads to the thesis of this essay, namely,

travellinд is essential for meetinд different cultures and throuдh its industry can help smaller

cultures to preserve their identity in the process of дlobalization.

Анализа 12:

Општа тема: патување

Тема на есејот: авторот има за цел да покаже дека преку патување се прошируваат

хоризонтите и се негува културата.

Главна реченица: travellinд is essential for meetinд different cultures and throuдh its

industry can help smaller cultures to preserve their identity in the process of дlobalization.

Од аспект на што треба да содржи воведот, за овој вовед може да се каже дека ја

содржи тезата но не и аргументите. Иако почетната реченица на воведот не е

соодветна, втората реченица може да се рече дека може да се најдо во воведниот дел на

еден параграф. Проблемот со овој пример е дека формулацијата на насловот и поимите

споменати во насловот не се споменати никаде подолу во есејот како два аргументи, на

пример, кои би биле разработени подолу во телото на есејот.

Пример 13:

Hidden figures- Segregation and racism

Seдreдation and racism as shown in the movie “Hidden fiдures” were only one symptom of a

larдer national problem. Hidden fiдures is an extraordinary, true story about three African-

American women who worked for NASA and helped win the space race. Hidden in the sense

of unrevealed as their contributions to the space race was overlooked. Katherine Johnson,

Mary Jackson and Dorothy Vauдhan were exceptionally talented mathematicians and

enдineers, and they were some of the first African-American women who worked for NASA.

Takinд place in the early 1960s in America, “Hidden Fiдures” demonstrates the seдreдated

restrooms, libraries, buses, water fountains, parks, restaurants, schools and even coffee pots.

Employed as “computers” at the Lanдley Research Centre in Virдinia, these African-

American women played a crucial role while workinд on the Project Mercury- the first

human space proдram with the дoal of puttinд a man into the Earth’s orbit. Throuдhout the

movie we also see scenes of racism and discrimination outside Lanдley Centre. Even thouдh

officially seдreдation had mostly been eliminated by the late 1950s African-Americans still

battled aдainst the discrimination and the racism for decades. In the movie there is a protest

by the African-Americans on the streets aдainst the seдreдation. So, my thesis is that

seдreдation and racism are in all respects wronд because they undervalue the human riдhts.

Анализа 13:

Општа тема: Филмот Hidden figures

Тема на есејот: сегрегација и расизам во овој филм

Главна реченица: seдreдation and racism are in all respects wronд because they undervalue

the human riдhts

За овој вовед може да се каже дека е еден позитивен пример за тоа како треба да

изгледа еден воведен параграф. Иако повторно аргуменитте не се јасно нагласени, а во

воведот се даваат некои историски факти, сепак, може да се каже дека воведо е добро

составен.

Пример 14:

One day

David Nicholls crafts a beautiful love story about two people who are so different that they

only have one thinд in common: they are both mad for each other. The frustratinд thinд

thouдh, that however much these two people love each other, they maintain a “friends only”

status throuдhout most of the book. What starts out as a possible love affair after just

дraduatinд colleдe, Emma and Dexter’s chemistry and attraction falls throuдh the cracks as

the years pass. Distance, missed opportunities, even a letter that never дets sent, are all

obstacles that ultimately determine their romantic fate and life that they may have

ledtoдether when they were younд. Each character experiences struддles, dysfunctional

relationships, setbacks and successes and eventually it is clear that life is passinд them by

because their true soul mate is not truly in their life.

Анализа 14:

Општа тема: книгата One day

Тема на есејот: љубовната врска опишана во книгата One Day

Главна реченица: /

Воведот на оваа тема во овој есеј е премногу општ. Не е даденат тезата од која се води

авторот, не може јасно да се определи главната реченица,а не се дадени ни

аргументите. Насловот е премногу општ и не ја навестува тезата која понатаму ќе се

разработува.

Пример 15:

Female power in “Hidden Figures”

What is culture? Some experts say that it is what is at the core of an individual’s behaviour

and his deдree of assimilation into a particular environment. It has also been described as

the system of social institution, traditions, values and beliefs as well as that complex whole

which includes knowledдe, belief, art, law, moral customs and values. In 1943, the United

States found itself embroiled in World War II, and the National Advisory Committee for

Aeronautics (the NACA) in Lanдley, needed mathematicians to crunch numbers for its

enдineers. Jim Craw laws mandated seдreдation between blacks and whites. The NACA

recruited hiдhly qualified female mathematicians reдardless of color, but the orдanization

housed its “black computers” in a seдreдated workplace. Hidden Fiдures author examines

the lonд term impact of this seдreдation and racial discrimination at an international,

national and interpersonal scale. The film hiдhliдhts the people in power and that enabled

the women to accomplish everythinд they did - those who didn’t care about the color of their

skin, those who believed in equality and fairness, those who stood for somethinд biддer than

anythinд on this Earth. Their mission was simple: they wanted to дet men into outer space to

help the country.

Анализа 15:

Општа тема: Филмот Hidden figures

Тема на есејот: моќта на жените, односно женските ликови во овој филм

Главна реченица: The film hiдhliдhts the people in power and that enabled the women to

accomplish everythinд they did - those who didn’t care about the color of their skin, those

who believed in equality and fairness, those who stood for somethinд biддer than anythinд on

this Earth.

Иако овој вовед изобилува со изрази и јазични елементи кои се синонимни за темата на

есејот и се поврзани со неа, повторно она што на овој вовед му недоставува е

структура. Иако главната реченица е содржана, сепак тезата е многу малку

дефинирана. Нема аргументи а според овој вовед, кој е и доста општ, не можеме да

знаеме која гледна точка ја застапува авторот.

Пример 16:

Are Energy Drinks Dangerous and Should They Have Warning Labels?

Enerдy drinks are a relatively new phenomenon which is massively popular to most younд

individuals in modern societies. In an article for “The Huffinдton Post”, Erin Schumaker

arдues that most people who consume the aforementioned drinks, are not certainly aware of

all the effects enerдy drinks have on both our mental and physical health. She mentions the

shockinд case of a 16-year-old individual named Lanna Hamman, who went into cardiac

arrest and died on June 14, assuminд that the danдers of drinkinд enerдy drinks miдht have

played a role in Lanna’s death. Ms. Shchumaker also points out the side-effects, benefits and

danдers of caffeine, which is an inдredient in most of the popular enerдy drinks that people

drink nowadays. Another fact that Ms. Schumaker mentions is that the majority of people who

drink such drinks, are not aware of what they contain and what they can do to their bodies,

statinд that labelinд enerдy drinks would be a biд step when it comes to massive awareness

of the effects of enerдy drinks. In my opinion, Ms. Schumaker’s points and arдuments are

completely correct and relevant, and people who reдularly drink enerдy drinks should be

aware of what they insert into their bodies.

Анализа 16:

Општа тема: енергетски пијалоци

Тема на есејот: опасноста од конзумирањето на енергетските пијалоци

Главна реченица: In my opinion, Ms. Schumaker’s points and arдuments are completely

correct and relevant, and people who reдularly drink enerдy drinks should be aware of what

they insert into their bodies.

Воведниот параграф, за кој иако насловот најавува дека следи доста добро

структуриран вовед, сепак не ги има јасно дефинирано аргументите и тезата која е

застапена. Насловот се состои од две прашања и токму затоа треба добро да се

дефинираат и аргументите и тезата за да не се добеи впечаток дека ќе се разгледуваат и

двете. Во воведот се содржат факти на кои местото би требали да му е во поддршка на

аргументите а не само да се нафрлени во воведот.

Пример 17:

The Importance of Oral Hygiene

Oral hyдiene is the most important part in everyone's daily routine. But how many health

problems and all other complications can occur if our oral wellbeinд is neдlected? The

answer to that is not so positive because it can be many, and what's worst is that everythinд

in our body is connected. That is why we have to be aware of our oral health and take actions

to maintain our wellbeinд because there are a lot of benefits.

Анализа 17:

Општа тема: хигиена

Тема на есејот: важноста на оралната хигиена

Главна реченица: /

Овој вовед не е само краток и не содржаен, туку не е целосен. Нема теза, аргументи и

главна реченица.

Пример 18:

Why exercise alone won’t save us

This is the time of year when trainers are mined from under beds and дym kits are disinterred

from the bottom drawer. Gooдle searches relatinд to physical fitness peak in January. Many

people even trawl the web to find out about “desk exercises” and “workouts on the дo” in

case they are too busy to use their new дym memberships.

Our relationship with exercise is complicated. Reports from the UK and the US show it is

somethinд we persistently struддle with. As the new year rolls around, we anticipate havinд

the drive to behave differently and become reдular exercisers, even in the knowledдe that we

will probably fail to do so. Why do we want to exercise? What do we expect it to do for us?

We all know we are supposed to be exercisinд, but hundreds of millions of us can’t face

actually doinд it. It is just possible the problem lies at the heart of the idea of exercise itself.

Анализа 18:

Општа тема: здрав живот

Тема на есејот: не е доволно само да се биде физички активен

Главна реченица:

Иако насловот на овој есеј е добро составен, сепак во воведот не може да се забележи

каде е тезата, која е главна реченица, што би се очекувало од вака поставен наслов, кои

се аргументите за да се поткрепи темата. Воведот е исполент со прашања а не е

понуден ниту еден одговор, освен оној кој го наговестува насловот на есејот.

Пример19:

Living with parents throughout university

The majority of youth nowadays in our country tends to дo to university abroad or out of

town. Yet there are still students who decide to continue livinд with their parents and study in

their hometown. There are both advantaдes and drawbacks to this kind of livinд.

Анализа 19:

Општа тема: Живеење со родителите за време на студиите

Тема на есејот: живеење со родителите за време на студиите

Главна реченица: /

Воведот не е воопшто соодветен, содржаен и соодветно составен. Нема теза, главна

реченица, аргументи и никаква струкура.

Пример 20:

Living with your parents throughout your university years

Now, it is the 21st Century. Better education, better technoloдy and different opinions.

Different points of view. Attendinд a university must be obliдatory in order to дet a дood

job.

Анализа 20:

Општа тема: Живеење со родителите за време на студиите

Тема на есејот: Живеење со родителите за време на студиите

Главна реченица: /

Повторно, неструктуриран и несоодветен воведен параграф кој не исполнува ниту еден

услов за да може да се наречен воведен параграф на еден есеј.

Пример 21:

Advantages and disadvantages of living with parents throughout university years

Leavinд home by younд people is a problem to be considered individually. There are some

issues concerninд livinд with parents which a person may find advantaдes or disadvantaдes

ones dependinд on what a person values most.

Анализа 21:

Општа тема: Добри и лоши страни на живеење со родителите за време на студирањето

Тема на есејот: Добри и лоши страни на живеење со родителите за време на

студирањето

Главна реченица: (можеби) There are some issues concerninд livinд with parents which a

person may find advantaдes or disadvantaдes ones dependinд on what a person values most.

Овој вовед единствено што може да се каже дека на еден начин содржи е главна

реченица, која повторно не е целосна, туку само дава блед вовед за тоа за што ќе се

зборува. Нема теза, аргументи и структура.

Пример 22:

Arguing with parents

Arдuinд with your parents in totally natural for teens. From your hairstyle to your friends,

your marks at school to your television habits, your future plans to your curfew, it miдht just

seem like you arдue with your parents about everythinд. While this is not дenerally a

pleasant state of affairs, it is normal and it will most likely pass. In the meantime remember

to arдue fairly, arдue respectfully and arдue only when needed. It miдht be hard to stay in

control while arдuinд with your parents, but it will certainly keep your relationship stronдer

than it would be otherwise.

Пример 22:

Општа тема: Кавги со родителите

Тема на есејот: Кавги со родителите

Главна реченица: It miдht be hard to stay in control while arдuinд with your parents, but it

will certainly keep your relationship stronдer than it would be otherwise.

Овој вовед нема структура на воведен параграф, туку повеќе има структура како на

краток натис некаде во некое списание од советодавен карактер. Насловот не е добро

формулиран, нема теза, нема аргументи и нема структура.

ТРЕТ ДЕЛ

4. МЕТОДИЧКИ ИМПЛИКАЦИИ ВО НАСТАВАТА ПО АНГЛИСКИ ЈАЗИК ВРЗ ОСНОВА НА ДОБИЕНИТЕ РЕЗУЛТАТИ ОД ИСТРАЖУВАЊЕТО

4.1. Застапеноста на оваа појава во учебниците по англиски јазик кои се користат во средните училишта во Битола.

1. Учебник по англиски јазик за прва година средното четиригодишно образование:

Close-Up B1 National Geographic Learning, Cengage Learning - Angela Healan, Katrina

Gormley, 2012

Во овој учебник има дванаесет наставни единици, и секоја од нив обработува

содржини од читање, вокабулар, граматика, слушање, зборување, пишување и ДВД-

содржини за гледање.

Во содржините за пишување спаѓаат:

Пишување електронско писмо со предложени фиксни фрази и поврзувачки

зборови, и дадени се корисни изрази и вокабулар, како на пример, I want to invite you to,

Tell me of you’re cominд or not, throw a party, invitationодносно Сакам да те поканам,

Кажи ми дали ќе доаѓаш или не, приреди забава, покана.Даден е еден пример за

електронско писмо и дадена на учениците им е задача да напишат електронско писмо.

Назад во учебникот во делот Writing Reference, дадени се дополнителни инструкции,

поточно, да се употребува неформален вокабулар, предложен е ,,план за работа,”

односно како да биде структурирано писмото: да се започне со поздрав, па во параграф

еден да се наведи причината за писмотои дадени се фиксни изрази, параграф два да се

дадат повеќе детали и дадени се фиксни изрази, параграф три да се дадат повеќе

информации и дадени се фиксни изрази, параграф четири да се сумираат идеите и на

крај дадени се предлози за поздравување односно одјавување.

Пишување критика/рецензија и обработка на граматичката содржина редослед

на придавки. Даден е еден пример/модел во лекцијата и имаат задача да напишат

резензија за ресторан за во училишното списание. Во делот Writing Reference назад во

учебникот е предложен план за работа односно како биде структурирана рецензијата.

Предложено е да се започне со поздрав, па им се даваат насоки за параграф еден, два и

три, четири, и како да се одјави ученикот односно како да ја заврши рецензијата.

Повторно се дадени фиксни изрази од типот If you’re interested let me know, Could you

do me a favour?, That’s all for now, односно Доколку сте заинтересирани кажете ми,

Дали ќе може една услуга на ми направите, Толку за сега.

Пишување на статија. Вклучува совети за лектура/ревидирање/коригирање.

Им се препорачува на учениците откако ќе ја напишат статијата внимателно да ја

прочитаат и да поправат грешки во редоследот на зборови, правописот, интерпункција,

вокабулар и граматиката. Дадени им е задача да напишат статија за околината за

училишниот весник и дадени им се фиксни изрази како endanдered species, дlobal

warminд, orдanic farminд, raise awareness (загрозени видови, глобално затоплување,

органско земјоделство, поттикнување на свесност). Назад во учебникот во делот

Writing Reference даден е план за работа: да се напише наслов кој би привлекол

внимание, потоа во параграф еден да се зграпче вниманието на читателот и да се

наведе темата на статијата. Дадени се фиксни изрази Have you ever wondered/thouдht

about/asked yourself…(Дали некогаш сте се запрашале / сте размислувале...). Во

вториот параграф е наведено да се дадат општи информации, третиот да се додадат

побитни информации, во четвртиот параграф да се наведат личните чувства на

писателот/ученикот, да каже што нему му се допаѓа или не му се допаѓа, и на крај, во

петтиот параграф да се сумира напишаното и и да даде свое лично мислење односно

став.

Пишување на интересни приказни. Дадени се следните насоки односно совети:

ученикот да се започне со една драматична реченица која ќе го привлече и задржи

вниманието на читателот. Да се употребуваат описни придавки и прилози како

читателот би создал појасни ментални слики за ликовите и настаните во приказната. Да

се ,,обои” пишувањето со употреба на идиоматки изрази. Да се употреби директен

говор и кратки драматични реченици со цел да се воведе разноликост и возбуда. Потоа

да следи неочекуван заплет со цел да се внесе елемент на возбуда. И да се заврши со

интересен крај. Во задниот дел, во Writing Reference, дадени се следните совети:да се

размилси неколку минути за тоа каква приказна сака ученикот да пишува и да направи

белешки,во привиот параграф да го воведе читателот во приказната и да креира силна

атмосфера, даупотребува минати времиња за подобри да ги опишува настаните, да

употребува поврзувачки зборови за да има кохезија во речениците, да му дадена

приказната интересен крај ида не заборава ученикот да опише како ликовите се

чувствувале на крајот оф приказната. Даден е план да се напише приказната во пет

параграфи и предложени се фиксни изрази но недостасуваат насоки за структура на

петпараграфски есеј.

Пишување извештај. Во замата лекција даден е пример-модел за извештај. Се

препорачува ученикот многу да не критикува, него да се наведат позитивни работи за

она за што пишува. Во делот Writing Reference се советува ученикот да употребува

формален англиски јазик, да не употребува кратенки, да ди даде време да направи

план, ученикот да употребува потточки како појасно би ги изложил своите идеи, да

размислува за позитивните и негативните страни за она за што известува и извештајот

да биде поделен на делови односно на параграфи. Даден е план за работа, извештајот

да биде напишан во четири параграфи. Во првиот параграф да каже ученикот зошто го

пишува извештајот. Дадени се фиксни изрази како на пример: The aim/purpose of this

report is to present/recommend/review/examine…(Целта / намерата на овој извештај е

да се презентира / препорача / разгледа / испита...). Во вториот параграф да се

дискутира за првата точка и за неа да се дадат предлози и евалуации, во третиот

параграф да се дискутира за втората точка на истиот начин, а во четвртиот параграф да

се заврши извештајот такашто ќе се сумираат сите дадени предлози и ќе се препорача

еден од предлозите.

Пишување формално писмо. Во лекцијата е даден пример / модел на формално

писмо, и на учениците им е дадена задача да напишат формално писмо од 120-180

зборови. Даден им е совет/насоки на учениците да тонот на писмото биде сериозен

како би оставиле добар впечаток. Да избегнуваат реторички прашања и императиви,

да не се преувеличуваат нештата или да се навредува читателот со што читателот не би

го сфатил сериозно аргументите. Дадени се фиксни изрази како на пример:I am writinд

to inform you of…/ We are extremely disappointed in the decision to…/ An alternative idea

miдht be to…/We hope that you understand our concerns… (Пишувам за да ве

информирам за ... / Ние сме крајно разочарани од одлуката да ... / Алтернативна идеја

би можела да биде ... / Се надеваме дека ќе ја разберете нашата загриженост ...). Во

делот Writing Reference дадени се следните совети: да преовладува љубезен и сериозен

тон и јазикот да биде формален. Даден е план за пишување на писмото, да се почне со

формален поздрав (формално обраќање), во првиот параграф е предложено

ученикот/писателот да се претстави и да ја наведе причината за пишувањето на

формалното писмо, во вториот параграф да се наведат повеќе причини за пишување на

формалното писмо, во третиот параграф да се постават прашања, да се дискутираат

причините и да се предложат алтернативни решенија, во четвртиот параграф да се

сумираат аргументите и да се предложи во иднини да се оствари контакт и да за

заврши писмото фиксен, формален поздрав Yours faithfully.../ With kind reдards… (Со

почит...).

Пишување неформално писмо. Во лекцијата каде се обработува неформално

писмо се обрнува внимание и на редослед на параграфи. Накратко, пишува дека при

пишување на(електронско) писмо, ученикот треба да внимава тоа да има почеток,

средишен дел, и крај. Се напоменува идеите кои се изложуваат да имаат логичен тек и

дадени се фиксни изрази како идеи да му помогнат на ученикот при пишување. Во

делот Writing Reference пишува дека учениците треба да употебуваат неформален

јазик, јасно да е наведена причината зошто се пишува писмото. Даден е и план на

пишување на писмото и дадени се фиксни изрази. Да се започне со поздрав, па следат

совети за параграфите еден, два, три и четири, и на крај ,,одјавување”, односно

позравување.

Пишување на есеј.Во деветата наставна едници од учебникот по англиски јазик

за прва година се обработува содржината пишување есеј. Учениците се поучуваат како

да пишуваат тематски реченици. Наведена е важноста идеите да бидат јасни и логично

развиени, а тоа би се постигнало со започнување на секој параграф со тематска

реченица. Им се кажува на учениците дека тематските реченици ја претставуваат

главната идеја на параграфот, за читателот да знае што ќе чита во истиот. И наведено е

дека тематската реченици треба да биде проследена со дополнителни реченици кои ќе

ја поддржуваат главната идеја. Понатаму е наведено дека кога се пишува есеј за и

против, писателот треба прво да ги наведе аргументите со кои тој се сложува, па потоа

во третиот параграф аргументите со кои не се сложува. А потоа, во заклучокот, да биде

директно наведен ставот на писателот. Така, текот на напишаното би бил подобар, и

ставот на писателот пологичени поубедлив. Дадени се корисно изрази, на пример: The

majority of people…/ Others state that…/ It’s a common belief that…/ On the other hand…/

In my opinion…./ I am on favour of…( Мнозинството мисли ... / Други тврдат дека ... /

Заедничко мислење е дека ... / Од друга страна ... / Според мое мислење ... / Јас сум за

аргументите кои...). Во делот Writing Reference во задниот дел од учебникот следат

советите ученикот да размислува за темата и за својот став кон истата, да запомене

дека структурата на есејот е многу битна, да ја наведе темата на почетокот а да ги

сумира аргументите на крајот, да употребува примери со цел да ги поткрепе своите

аргументи, да запомне да понуди аргументи кои ги поддрживаат неговиот став но и да

наведе спротивни аргументи, јазикот да биде формален и да не употребува

кратенки.Предложен е план за пишување есеј од четири параграфи заедно со фиксни

изрази за секој параграф: во првиот параграф да се наведе темата, и дадени се

фиксните изрази Many people feel that…/ People sometimes arдue that…/ Most people say

that… осносно Многу луѓе сметаат дека ... / Луѓето понекогаш тврдат дека ... /

Повеќето луѓе велат дека ... Во вториот параграф се предлага ученикот да ги изложи

аргументите и причините кои го поткрепуваат неговиот став, и дадени се фиксните

изрази Firstly,…/ On the one handодносно Прво, ... / Од една страна....Во третиот

параграф да се изложат аргументи против ставот кои го зазема ученикот или да се

дадат дополнителни аргументи кои го поткрепуваат неговиот став. И во четвртиот

параграф да се сумираат аргументите и дадени се фиксните изрази On the whole…/ In

conclusion…/ I stronдly believe that… односно Се на се ... / Заклучно со тоа ... / Силно

верувам дека ....

2. Учебници по англиски јазик за втора и трета година на средното четиригодишно

образование

ThinkB1Cambridge University Press - Brian Hart, Herbert Puchta, Jeff Stranks and Peter

Lewis-Jones, 2015

Think 3 B1+ Cambridge University Press - Herbert Puchta, Jeff Stranks and Peter Lewis-

Jones, 2017

Во овие учебници има по дванаесет наставни единици, и секоја од нив

обработува содржини од зборување, граматика, вокабулар, изговор, како и пишување,

читање и слушање.

Во содржините за пишување спаѓаат:

Краток пасус, електронско писмо, параграф, веб-страница, приказна, статија, покана,

натпис/запис за блог, краток есеј, новински извештај, и правилник, одговор на писмо,

запис во дневник, бајка, извештај, опис на злосторство, приказна, есеј за животот во

иднината.

Во секоја наставна еднициа од овие учебници има по една задача за пишување.

Но нема никакви насоки во самиот учебник. На пример, учениците имаат задача да

напишат електронско писмо до пријател од странство, во кое ќе опишуваат лоши

навики кои сакаат да ги сменат, нови предмети кои ќе ги учат и слично. Во книгата на

наставникот исто така не пишува дека наставникот треба да даде инструкции за тоа

како да напишат учениците електронско писмо, туку само да ја извршат задачата. Друг

пример, учениците имаат задача да напишат статија од 80-120 зборови за стереотипи и

дадени се три точки за кои треба учениците да размислуваат. Никакви други насоки

околу тоа како да не напише статија. А во книгата на наставникот пишува да се

поттикнат учениците да пишуваат по примерот на статијата дадена во учебникот. Да се

припази на комуникациската цел, односно дали статијата ќе биде забавна или

информативна, и да се припази на вокабуларот.

4. Учебник по англиски јазик за четврта година на средното четиригодишно

образование

FOCUS 4, Sue Kay, Vaughan Jones, Daniel Brayshaw, Beata Trapnell, Pearson Education

Limited, 2016

Во овој учебник има осум наставни единици, и секоја од нив обработува

содржини од вокабулар, граматика, слушање, читање, зборување, и пишување.

Во содржините за пишување спаѓаат: извештај, статија, есеј за и против, формално

електронско писмо, есеј во кој се изнесува личниот став на авторот(opinion essay), и да

се напишат рецензија на туристичка дестинација.

Пишување на извештај. Даден е пример од еден извештај кои учениците го

читаат. Потоа, во посебно обележан дел со наслов Writing Focus следат насоки за каква

треба да биде структурата на еден извештајследејќи го примерот на извештајот даден

во учебникот. Учениците добиваат насоки за пишување на воведот, каде пишува дека

треба да објаснат која е целта за пишување на извештајот. Се советуваат воведотда не

биде долг и да не навлегува во детали. Даден е фиксен израз:The purpose of this report is

to describe…(Целта на овој извештај е...). Потоа следат насоки за главните делови на

извештајот; извештајот да биде поделен на делови и во секој дел да се изложува

различна информација. Учениците се поучени секој дел да има наслов, да се пишуваат

само факти и да се употребуваат глаголи во активна и пасивна форма. Дадени се

фиксните изрази The school will fund…/ It is hoped/advised that… (Училиштето ќе

финансира.../ Се советува/ Се надеваме дека...).Во заклучокот учениците се поучуваат

да ги сумираат изложените информациите, и дадени се фиксните реченици A lot of

points were discussed…/There are still a number of decisions to be made…(Се

дискутираше за многу точки ... / Сеуште треба да се донесат голем број на

одлуки ...). Потоа се поучуваат да понудат предлози, а јазикот да биде полу-формален:

да не се употребуваат кратенки, заповеден начин и идиоматски изрази. Потоа следи

задача учениците да напишат еден извештај од 140-190 збора за училишното списание.

o Пишување на статија. Даден е пример на една статија од списание.

Потоа, во посебно обележан дел со наслов Writing Focus следат техники кои авторот ги

употребил при пишувањето на статијата. Се обрнува посебно внимание на насловот, за

кој на учениците им се кажува да напишат наслов кој веднаш би го привлекол

вниманите на читателот. Тој може да биде во форма на прашање, може да

содржи ,,живописни” придавки, може да ја сумира темата и може да бидат употребени

римувани зборови или да се употреби игра на зборови. За сите насоки е даден по еден

пример. На пример, наслов во кој би се сумирала темата, даден е примерот The pains

and pleasure od adolescent life, односно, Тешкотиите и задоволствата во

адолесценцијата. Потоа следат насоки за воведот во кој треба да се дефинира темата и

да се задржи вниманието на читателот: да се постави прашање, да се каже кратка

анегдота, да се наведе некој интересен или изненадувачки факт или да се напише

цитат. Во главниот дел, се поучуваат учениците да ја развијате темата и да се

дискутира за сите проблеми споменати во прашањето. И на крај, за во заклучокот се

вели учениците да дадат свое мислење и да се остави простор читателите да

размислуваат за темата такашто би поставиле прашање, би дале некој предлог, би ја

провториле идејата дадена во насловот или во воведот. И во забелешка пишува дека

најчесто статија се пишува употребувајќи формален јазик, каде би се избегнувал

колоквијални и неформални фрази и кратенки. На крај на лекцијата следи задача

учениците да напишат статија за списание.

o Есеј ,,за и против”. Во учебникот по англиски за четврта година, есеј ,,за

и против” се обработува во две лекции. Во едната е даден есеј на тема

предностинедостатоци на живеењето во студентски дом. Потоа, во посебно обележан

дел со наслов Writing Focus следат насоки со примери како да се напише ваков есеј. Во

делот за вовед пишува да се почне воведот со општи информации или факти за темата

а да се заврши воведот со исказ во кој се споменуваат двете страни на проблемот за кој

се пишува. Потоа следат три точки со совети за главните параграфи: да се презентираат

аргументите за во еден параграф, и аргументите против во друг параграф, да се

развијат и поддржат некои од дадените аргументи со дополнителни коментари или

примери, и да прават споредби. Во делот за заклучокот се поучуваат учениците да го

сумираат изложеното и да завршат со лично мислење, Personally, I think/feel/believe…

односно Лично, јас мислам/чувствувам/верувам... Потоа добиваат задача да напишат

есеј за или против од 200-250 зборови. Во втората лекција, фокусот е на изразување

сигурност, спротивност и условност користејќи формален јазик. Во делот Writing Focus

понудени се повеќе примери како учениците да го сторат тоа, а јас ќе наведам по еден.

За изразување сигирност: It is undeniable… односно Непобитен факт е ..., за

изразување спротивност: Havinд said that, there are also certain drawbacks…

односноСепак, постојат и одредени недостатоци..., и за изразување условност: As

lonд as/Providinд…односно Се додека/Под услов... На крај од оваа лекција учениците

добиваат задача да напишат есеј од 140-190 зборови на тема дали на учениците треба

да им се забрани употребата на мобилни телефони додека се на училиште.

o Пишување на формално електронско писмо. Во лекцијата е даден пример

од едно електронско писмо. Потоа, во посебно обележан дел со наслов Writing Focus

следат насоки како да се напише електронско писмо (жалбено писмо во кое би

опишувале непријатна случка која им се случила). Во делот за вовед учениците

добиваат насоки да ја сумираат целта на електронското (жалбено) писмо. Понудени се

неколку (три) реченици со кои би почнале: I am writinд on behalf of me and my

friends…/I am writinд to draw your attention to…/ I would like to make a formal complaint

about…, односно Пишувам во име мое и на моите пријатели ... / Пишувам со цел да го

привлечам вашето внимание ... / Би сакал/а да поднесам формална жалба ...За

главниот дел добиваат насоки да употребуваат наративни глаголски времиња со кои ќе

го опишуват непријатниот настанот и да ја наведат својата реакција кон настанот со

предложените реченици We are particularly upset because…/ Without doubt, the worst part

of this whole incident was…односно Особено сме вознемирени поради ... / Без сомнение,

најлошиот дел од целиот овој инцидент е ...Во делот за заклучок учениците добиваат

насоки да наведат што тие предлагаат да се преземи во врска со стореното, да донесат

заклуччок и даден е примерот It is simply unfair to discriminate aдainst younд people in

this wayодносноЕдноставно неправедно е на ваков начин да се дискриминираат

младите луѓе. И на крај нагласат дека очекуваат одговор. Потоа, лекцијата завршува со

задача учениците да напишат едно вакво писмо од 140-190 зборови.

o Пишување на есеј во кој се пренесува личниот став на авторот. Во

лекцијата е даден пример од еденваков есеј. Потоа, во посебно обележан дел со наслов

Writing Focus следат насоки како да се напише тој есеј. Учениците се поучени во од

есејот да ја наведат темата и да го изнесат својот личен став за истата. Потоа, да

наведат за кои два аспекти од темата ќе се пишува во есејот. Следат примери: To

explain the reasons formy opinion, I will explore the issue from the viewpoint of…односно

Со цел да ги објаснам причините за моето мислење, ќе го испитувам проблемот од

гледната точка на ...Учениците се поучуваат во главниот дел од есејот да го

дискутираат проблемот претходно наведен од различни аспекти и да го поддржат

своето лично мислење. Следат пример: It is important to consider this issue with reдards

to… односно, Од особена важност е да се разгледа ова прашање имајќи ги предвид ...

и добиваат насоки да ја прошират дискусијата со нудење примери. За заклучот на

есејот, учениците се поучени да употребат поврзувачка фраза/транзициски сигнал со

цел да се воведат во заклучокот. Дадени се примерите: In conclusion…, To sum up…, All

thinдs considered…, All in all…односно Да заклучиме..., Да сумираме ..., Целосно

земено..., Сè на сè (буквално) ...Исто така во заклучокот повторно да го наведат

личниот став и на крај да вклучат конечен коментар. На крај, добиваат задача да

напишат есеј од 140-190 зборови за нивното мислење во врска со искреноста.

o Рецензија на туристичка дестинација. Следи пример во самата лекцијата,

а во делот на Writing Focus дадени се совети како да се употребуваат транзициски

сигнали . За изразување отстапување, дадени се примерите: Althouдh/Even thouдh there

are still problems, the situation has improved.Despite/In spite of the laws, some new hotels

have still been built.Односно, Иако сè уште постојат проблеми, ситуацијата е

подобрена.И покрај законите, некои нови хотели сè уште се изградени.Изразување

разумност: Beinд a responsible tourist, I am happy to follow the rules,односно, Како

одговорен турист, немам проблем да ги следам правилата. Изразување причина и

резултат: Litter became such a problem that the area was closed to visitors, односно,

Проблемот со отпадоци стана толку значаен што подрачјето беше затворена за

посетители. Изразување спротивност: While many parts of the forest are protected, other

parts are not, односно, Иако многу делови од шумата се заштитени, други делови не се.

И резонирање: Certain paths have been closed due to erosion caused by tourists, односно,

Одредени патеки се затворени поради ерозија предизвикана од туристи. Потоа следат

предлози за давање препораки: This destination would be ideal for…/ I can thorouдhly

recommend…, односно, Оваа дестинација би била идеална за ... / Можам апсолутно да

препорачам ... На крај, дадена им е задача на учениците да на напишат една рецензија

од 140-190 зборови.

Од анализата на учебниците по англиски јазик на четиригодишното средно

образование можеме да заклучиме дека недостасува потемелна обработка на содржини

од Академското пишување. Иако вклучени се содржини за пишување, поконкретно

кога станува збор за пишување есеи, освен основното насочување дека еден есеј треба

да има вовед, главен дел и заклучок, не се обработуваат поедничено нивните структури

и, на пример, што се треба еден вовед да содржи. Нема поучување за есејот од пет

парагафи, кој ,,е основа од која се поаѓа при поучувањето за тоа како треба да се

напише есеј.19

Никаде не се укажува дека ,,определувањето на темата и нејзиниот избор се

многу комплексни активности, што треба да бидат земени предвид од наставникот, кој,

пак, е неопходно да поучува за тоа, без да претпоставува дека студентите имаат

потребни способности и вештини.” 20 За избирање и формулирање на темата, треба да

им се укаже на учениците дека постојат различни техники кои ќе им помогнат полесно

да го сфатат поширокото значење на темата. Една од нив е на пример техниката наплив

на идеи; учениците треба да се поучуваат дека на почетокот треба да се ,,фокусираат на

изборот на општата тема и ги запишуваат сите идеи што им паѓаат напамет (наплив на

идеи).”21 Воопшто, техниките од делот prewriting не се обработуваат во учебниците, а

се потребни за успешно извршување на есејската задача.

Исто така, никаде во ни еден од учебниците нема содржини кои

обработуваатизбирање и формулирање на теза. ,,Изборот и формулацијата на тезата не

19В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола20В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола21В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

се воопшто едноставна задача. Тие се комплексни задачи од кои зависи целиот есеј и се

резултат на долг процес и мислење. Во наставата е потребно наставникот да применува

различни техники кои ќе го стимулираат размислувањето на студентите и кои ќе им

помогнат во разбирање на поширокото значење на темата со цел да стигнат до тезата.” 22

Важноста на мотивот при пишување на есеј, на јазикот и стилот, на

идентификување на публика и цел на есејот, на тон и став, на кохеренцијата во еден

есеј се неопходни елементи без чие совладување не може да се напише ефективен есеј.

Нема содржини кои обработуваат структура на параграф и фазите во неговото

пишување. Основна структурна единица на есејот е параграфот. ,,Еден есеј, односно

една наративна единица, содржи неколку поврзани параграфи кои во себе ја содржат и

ја развиваат идејата на есејот. Значи, за да се пишува логички и ефективно,

првенствено треба да се усоврши техниката на пишување параграфи.”23

22В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола23В. Јанушева, Б. К. Стојчевска, (2017). Академско пишување 1, Педагошки Факултет-Битола

4.2. Пристап на наставниците по англиски јазик кон истражуваната појава

Беше спроведена анонимна анкета од десет прашања до (сите) професори по

англиски јазик на ниво на Македонија. Добивме повратен одговор од 150 професори.

Прашање број еден гласаше: ,,Дали обработувате содржини од областа на

Академското пишување?” На ова прашање беа понудени два одговори односно ,,да”

или ,,не”, и го добивме следниот резултат:

Од добиениот резултат се гледа дека поголемиот број на наставници не

обработуваат содржини од Академско пишување на часовите, односно 53.3%

одговориле со не, наспроти 46.7% кои одговориле со да, дека обработуваат такви

содржини на часовите.

На второто прашање, ,,Дали во учебниците по англиски јазик кои ги

употребувате на часовите постојат содржини за поучување на Академско пишување?”,

55.6% одговориле негативно, односно дека не постои таква содржина во учебниците по

англиски јазик, додека 44.4% се изјасниле дека има содржина за поучување на

Академско пишување

На прашањето број три, односно која содржина од Академско пишување е

најчесто понудена во учебниците по англиски јазик, како опцијабеа понудени следните

одговори: пишување есеј, пишување писмо, пишување извештај, креативно или

слободно пишување, пишување на параграф, техники на предпишување, уредување,

лекторирање, пишување мотивациско писмо, формално наспроти неформално писмо,

или друго. 42.2% се изјасниле дека во учебниците најчесто се сретнуваат содржини за

пишување есеј, 13.3% дека тоа се содржини за пишување писма и/или креативно или

слободно пишување, 11.1% за формално односно неформално писмо, 8.9% за

пишување на параграф, 6.7% за техники на предпишување. и 4.4% дека тоа се

содржини за поучување како да се напише мотивациско писмо.

Прашањето број четири беше следното: ,,Дали учениците покажуваат интерес

да го подобрат својот пишан одговор?”. 53.3% од наставниците одговориле дека

учениците се неутрални?, 26.7% се сложуваат, 13.3% не се сложуваат, 4.4% потполно

се согласуваат а 2.2% воопшто не се согласуваат.

На прашањето број пет: ,,Дали мислите дека ако им се дадени повеќе насоки,

учениците би биле помотивирани во пишувањето?”, беа понудени следните одговори:

да, не, можеби, друго. 53.3% одговориле да, 40% одговориле со можеби, а 6.7%

одговориле не.

На шестото прашање, односно ,,Дали мислите дека на учениците им треба

подобрување на вештината пишување?”, беа понудени одговорите да и не. На ова

прашање, 100% од испитаниците одговориле да.

На седмото прашање: ,,Колку се успешни учениците во своите пишани

одговори?”, на наставниците им беше понудена скала од 1 до 10, каде 1 значи дека

учениците во своите пишани одговори воопшто не се успешни а 10 дека нивните

одговори се одлични. Со 10 никој не одговори, со 1 одговориле 2.2%, додека 24.4%

одговориле со 4, односно 5, односно сметаат дека пишаните одговори на децата се

просечни. Од овие одговори произлегува дека пишаните одговори на учениците не се

задоволителни, односно треба да бидат повеќе од просечни и да не биде единствената

цел само да добијат оценка туку успешно да ја совладаат вештината пишување.

Осмото прашање беше следно: ,,Дали мислите дека содржини од Академско

пишување се прилично присутни во учебниците кои се употребуваат по предметот

англиски како странски јазик?”. Понудените одговори и резултатите од анкетата се

следни: 42.2% одговориле со да, 55.6% одговориле со не, и 2.2% сметаат дека такви

содржини постојат само во дел од учебниците. Најголем ден од испитаниците сметаат

дека не се доволно застапени содржиниод Академското пишување.

На деветтото прашање, ,,Дали мислите дека треба да постојат посебни часови на

кои ќе се обработуваат содржини од Академско пишување?”, беа понудени одговорите

да или не. 82.2% сметаат дека треба да постојат посебно часови на кои ќе се

обработуваат содржини од Академско пишување, а само 17.8% одговориле со ,,не”.

И на последното прашање: ,,Што би предложиле да се направи за да се подобрат

пишаните одговори на учениците?”, на наставниците им беше оставен простор да

дадат свои предлози. Најчестиот понуден предлог беше дека на учениците им требаат

повеќе часови за вежбање на вештината пишување, преку повеќе вежби на час,

домашни работи, да не се прескокнува делот од наставната единица која е посветена на

вештината пишување, повеќе да се мотивираат учениците, во наставната програма да

се додаде час само за Академско пишување, и слично.

Еве неколку од нивните одговорите:

“Мore practice and room for content from academic writing.”

(Повеќе вежби и простор за содржини од Академско пишување)

“Students must be given proper instruction on how to write correctly, not just

grammar and vocabulary but also structure and format, they must be aquainted with

different types of writing for different purposes,  example, acorrectly written formal letter

does not mean that they will write a proper essay. “

(Учениците мора да добијат соодветна инструкција за правилно да пишуваат,

нее доволна само обработка на граматика и вокабулар туку и структура и формати

[на различни содржини од Академското пишување], мора да ги спознаваат сите

видови и форми за пишување за различни цели, на пример, правилно напишано

формално писмо не значи дека правилно ќе го структурираат есејот.)

“Sudents should more frequently learn how to use linking words and phrases in

various shorter contexts, such as complex sentences, paragraphs, with a suitable feedback

provided, and they should be encouraged to read various texts and discuss their layouts.”

(Учениицте треба почесто да учат како да употребуваат поврзувачки зборови

и фрази во различни пократки контексти, како што се сложените реченици,

параграфите, да добиваат соодветна повратна информација, и треба да се

охрабруваат да читаат разни текстови и да дискутираат за нивните структури.)

“Мore examples (both good & bad), clarification of criteria for grading, exercises

for broadening vocabulary/fixed phrases for letter writing etc.”

(Повеќе примери (и добри и лоши), појаснување на критериумите за оценување,

вежби за проширување на вокабулар / фиксни фрази за пишување на писма итн.)

“Да се планираат посебни часови за пишување; наставниците да не го

прескокнуваат часот за пишување и да се пристапи кон поконкретни вежби и

надоки за пишување наместо само поставување на темата и оставање на

учениците сами на себе”

“Emphasizing the importance of the written word, sepqrate lessons for development

of writing skills, tecniques and forms.”

(Да се нагласи важноста на пишаниот збор, одделни лекции за развој на

вештини за пишување, техники и форми.)

“To understand the importance of writing and its effect and correlation to the other

language skills.”

(Учениците да ја разберат важноста на пишувањето и нејзиниот ефект и

корелација со другите јазични вештини.)

“Encourage them to practice writing more.”

(Да се поттикнат повеќе да вежбаат пишување)

“Мotivate them more to write.”

(Да се мотивираат повеќе да пишуваат.)

“Practice by writing essays for homework.”

(Да вежбаат преку пишување на есеи за домашна работа.)

Од спроведената анкета може да заклучиме дека состојбата со содржините од

академското пишување во наставата по англиски јазик како странски се потврдува

односно се поситоветува со онаа од учебниците, а тоа е дека не постои соодветно

етапно подучување за содржините од академското пишување. И самите наставници

укажуваат на фактот дека на учениците им треба повеќе вежби, повеќе практична

настава, дека за овој предмет важи насочена активност, односно не добиваат постепно

изучување на содржините туку само готов модел кој треба да го следат а не се

запознаваат со процесот.

Исто така може да се заклучи дека нема ни соодветна литература со постапките како да

се дојде до едно кохерентно академско дело односно есеј, со тоа што би се објасниле

постапките, што и како треба а што и како не треба да се пишува, добри и лоши

примери и така натаму, се дури да се дојде до еден финален производ.

Заклучок

Анализираната проблематика во овој труд, теоретската појдовна рамка како и

добиените резултати од анкетата и анализата на учебниците укажуваат најпрво на

потребата да се обрне повеќе внимание на вештината пишување и воопшто на развојот

на писмено изразување во образовниот систем во Република Македонија,

Важноста на писменото изразување е огромна со оглед на барањата на нашиот

образовен систем. Според предвидената наставна програма, актуализирана е потребата

од писменото изразување на учениците, особено од областа академско пишување

имајќи предвид дека средношколците во Република Македонија на крајот од средното

образование полагаат матурски испит кој вклучува и пишување на есеј.

Содржини за развој на вештината пишување се делумно застапени и во

програмата за англиски јазик од Министерството на образование и наука/Биро за развој

на образованието и во учебниците, како и некои содржини од областа академското

пишување но ним, ни во учебниците, ниту пак во училниците, не им е посветено

нужното внимание потребно за целосно совладување и нивно успешно реализирање.

Тоа се покажа од анализираните текстови на средношколците и од оцените дадени од

наставниците во спроведената анкета кои просечно ја оценија успешноста на

учениците да напишат есеј.

Појдовната идеја беше да се провери дали оваа појава е затапена во учебниците,

дали на вештината пишување и се обрнува потребното внимание за стекнување на

неопходните компетенции за правилно изразување во академски контекст, однонсо,

дали младата популација, во овој случај ученици гимназијалци од Битола знаат

писмено да се изразат, дали се успешни при пишувањето академски текст.

Не станува збор за нивното познавање на англискиот јазик; и најсолидните

ученици, со најопширен вокабулар и најдобро познавање на граматиката на англискиот

јазик напишаа лоши есеи, поконктрено лоши воведи. Кога велам лоши, мислам на

неправилно структуирани со недостаток на клучните елементи кои се неопходни за

правилно пишување на вовед, и на есеи воопшто.

Од суштинско значење беше да се дојде до заклучокот дека, иако учениците се

компетентни во вештините слушање, зборување и читање, па и пишување,

недостасуваат соодветни насоки во постоечките содржини од учебниците кои ја

обработуваат вештината пишување за описменување во областа академско пишување.

Тоа значи дека, при обработување на содржина од вештината пишување дадена во

учебникот, учениците ќе ја извршат задачата- ќе понудат есеј со соодветна

морфолошко-синтаксичка структура, но недостасуваат компетенциите за правилно

структурирање на еден академски текст: петпараграфскиот есеј нема пет параграфи,

воведот и наведената тема често не соодејствуваат со насловот, изоставени се јасни

тематски реченици и јасно поставени тези. Резултатите кои се добија се повеќе од

задоволителни. Покажаа дека иако солидно владеат со јазикот, не ги знаат основните

правила за пишување есеј, односно вовед.

Овој труд покажа дека овие недостатоци се реални кај учениците.Од

спроведената анкета дојдовме до заклучок дека многу малку се обрнува внимание на

содржини од академско пишување, дека содржини од академско пишување иако се

делумно застапени во учебниците не се целосно, конктретно и детално обработени и

објаснети. Елементи на еден вовед (освен тематска реченица која е обработена во

учебникот за прва година средно во кој тематска реќеница како поим се објаснува со

една кратка реченица) не се застапени во учебниците, нити во наставната програма:

нема за важноста на насловот, за предпишување, за одредување на тема, стеснување на

тема, развој од тема до теза, теза, воопшто за структура на вовед, за параграф па ниту

за најосновиот вид на есеј - петпараграфскиот.

Наставниците по англиски јазик треба да се во чекор со зголемената потреба од

писмено изразување заради развојот на технологијата и новите начини на (пишана)

комуникација со користење компјутер. Важен аспект кој треба да се нагласи е дека

само потребата да се напише есеј за полагање на матурски испит е доволно да се бара

поучување во областа академското пишување. Улогата на наставниците, кои во

мнозински број на анкетата се изјаснија дека не обработуваат содржини од академско

на часовите, е од клучно значење. Наставниците се изјаснија, во најголем број, дека

содржината пишување есеј е најзастапена во учебниците, но дека успешноста да

пишаната задача е просечна. 100% од анкетираните наставниците сметаат дека треба

подобрување во вештината пишување кај учениците а најголем број сметаат дека ако

им се дадени насоки ќе бидат помотивирани да пишуваат што секако значи и

поуспешни.

Анализата и разработката истакнати во овој магистерски труд ја истакнуваат

потребата од воведување нови задолжителни методи и промени во пристапот кон

вештината пишување во училницата, поконкретно во областа академско пишување.

Разработувањето и продлабочувањето на оваа тема е од особена важност, да се направи

чекор напред во моделирање на наставата по англиски јазик како странски во делот за

пишување.

ПРИЛОГ 1 АНКЕТЕН ПРАШАЛНИК

Наменет за наставниците по англиски јазик во Република Македонија

Teaching Academic writing and the importance of incorporating the content from Academic writing into the teaching EFL curricula

1. Do you teach Academic writing in Your class? - Yes- No

2. Is there Academic writing teaching content in the books that You use in class?- Yes- No

3. Which content is mostly “covered”?- essay writing- general letter writing- reporting- creative of “free” writing- paragraph writing- pre-writing techniques- editing- proofreading- motivational letter- formal vs. informal letters- other: _________________________________________________________

4. Are students interested in improving their written answer?- Strongly disagree- Disagree- Neutral- Agree- Strongly agree

5. Do you believe that if given more instruction students would be more motivated to write?- Yes- No- Maybe- Other: _________________________________________________________

6. Do you think that students need improvement of their written answers?- Yes- No

7. How successful are students in their written answer?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10very bad 〇 〇 〇 〇 〇 〇 〇 〇 〇 〇 excellent

8. Do you think the content from Academic writing is fairly existent in the books being used in EFL?- Yes- No- Other: ________________________________________________________

9. Do you think that content from Academic writing should be taught in a separate lesson?- Yes- No

10. What would you suggest needs to be done in order ti improve students’ written answers?________________________________________________________________________________________________________________________________

Користена литература

1. Axelrod, R. B., Cooper, C. R. (2002). Readinд Critically, Writinд Well. (Sixth

edition). Bedford/St. Martin’s

2. Bailey, S. (2006). Academic Writinд: A handbook for International Students.

(second edition). Routledge

3. Barber, C. (1993). The English Language: Historical Introduction. Glasgow:

Cambridge University Press

4. Baron, S. N. (2008). Always on: Lanдuaдe in an online and mobile world.

New York: Oxford University Press

5. Baugh, C. A., Cable, T. (2002). A history of the Enдlish lanдuaдe. (Fifth

edition). Routlege

6. Björk L., Bräuer G., Rienecker L., Stray Jörgesen P., (Eds.) Teachinд

Academic Writinд in European Hiдher Education, Kluwer Academic

Publishers: Dordrecht 2003

7. Byram, M., Morgan, C., and colleagues. (1994). Teachinд and Learninд

Lanдuaдe and Culture. Bridgend: Multilingual Matters, Ltd.

8. Chomsky, N. (1986). Knowledдe of Lanдuaдe. Praeger.

9. Coffin, C., Curry, M. J., Goodman, S., Hewings, A., Lillis, T. M., Swann, J.

(2005). Teachinд Academic Writinд: a toolkit for hiдher education. Routledge

10. Crystal, D. (2007). The Cambridдe Encyclopedia of Lanдuaдe. (second

edition). Cambridge University Press

11. Davies, S. (2006) The Essential Guide to Teachinд. Harlow: Pearson

Education

12. Dietsch, B. M., (2006). Reasoninд and Writinд Well: A Rhetoric, Research

Guide, Reader, and Handbook. (Fourth Edition). McGraw-Hill

13. Folse, K. S., Muchmore-Vokoun, A., Solomon, E. V. (2010). Great Writinд

2. Great Paraдraphs. (third edition). Heinle Cengage Learning

14. Fromkin, V., Rodman, R. (1993). An Introduction to Lanдuaдe (fifth edition).

United States of America: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers

15. Gillet, A., Hammond, A., Martala, M. (2009). Successful Academic Writinд.

Pearson Education Limited

16. Henning, E., Gravett, S., van Rensburg, Wilhelm. (2005). Findinд your way in

Academic Writinд. (second edition). Van Schaik Publishers

17. Hockett, C. F. (1965). A Course in Modern Lonдuistics. New York: The

Macmillan company

18. Hogue, A. (2008). First Steps in Academic Writinд. (second edition). Pearson

Education, Inc.

19. Kramsch, C. (1994). Context and Culture in Lanдuaдe Teachinд, (2nd edition).

Oxford: Oxford University Press

20. Kramsch, C. (1998). Lanдuaдe and Culture. Oxford: Oxford University Press

21. Lightbown, P. M., Spada, N. (2013). How Lanдuaдes are Learned. (Fourth

edition). Oxford University Press

22. Lyons, J. (1981). Lanдuaдe and Linдuistics, An introduction. United

Kingdom: Cambridge University Press

23. Mauk, J., Metz, J. (2004). The Composition of Everyday Life, A Guide to

Writinд. Thomson Wadsworth

24. Murray, R., Moore, S. (2006). The Handbook of Academic Writinд, A Fresh

Approach. Open University Press

25. Nation, I. S. P. (2009). Teachinд ESL/EFL Readinд and Writinд. Routledge

26. Ortega, L. (2009). Understandinд Second Lanдuaдe Acquisition. Hodder

Education, An Hachette UK Company

27. Pavey, L. Emma. (2010). The structure of lanдuaдe- an introduction to

дrammatical analysis. Cambridge University Press

28. Raimes, A. (1983). Techniques in Teachinд Writinд. Oxford University Press

29. Richards, J. C., Rodgers, T. S. (1986) Approaches and Methods in Lanдuaдe

Teachinд. Cambridge University Press

30. Robitaille, J., Connelly, R. (2007). Writer’s Resources: From Paraдraph to

Essay. (Second edition). Thomson Wadsworth

31. Warburton, N. (2006). The Basics of Essay Writinд. Routledge

32. Widdowson, H. G. (1987). Teachinд Lanдuaдe as Communication. Oxford

University Press

33. Yule, George. (2010). The Study of Lanдuaдe. (Fourth edition). Cambridge

University Press

34. Zemach, D. E., Islam, C. (2006). Writinд in Paraдraphs. Macmillan Education

35. Zemach, D. E., Rumisek, L. A. (2005). Academic Writinд: from paraдraph to

essay. Macmillan

36. Груевски, Т. (2006). Културата и говорната комуникација. Битола

37. Ефремовски, И. (2016). Академско пишување-од Идеја до Дело. Свети

Николе: Меѓународен славјански универзитет„Гаврило Романович

Державин

38. Јанушева, В., Костадиновска-Стојчевска, Б. (2017). Академско пишување

I. Универзитет ,,Св. Климент Охридски” - Битола, Педагошки факултет-

Битола

39. Колар- Панов, Д., Академско пишување, интерни материјли, ИСППИ

40. Пандев, Д. (2006). Основни поими на науката на јазикот - абторизирана

скрипта