UNIVERZITET U SARAJEVUAKADEMIJA LIKOVNIH UMJETNOSTI

Predmet: Osnove dizajna IIIProfesor: doc. Emir Salihovi

NOMENKLATURA DIZAJNA(seminarski rad)

Student: Ermin AliSmjer: Produkt dizajnGodina studija: II godina

Sarajevo, oktobar 2014.Sadraj

Uvod ...............................................................................................................................................3Dizajn .............................................................................................................................................4Nomenklatura dizajna.................................................................................................................. 5 Unikatni dizajn ...............................................................................................................5 Funkcionalizam..............................................................................................................6 Industrijska estetika.......................................................................................................6 Stajling .........................................................................................................................7 Metaforian dizajn .......................................................................................................7 Racionalan dizajn ........................................................................................................7 ist dizajn ....................................................................................................................8 Aerodinamian dizajn ..................................................................................................8 Integralan dizajn ............................................................................................................8

UvodRije dizan dolazi od engleske rijei Design to znai crte ili skica, neka ideja izraena crteom.Od trenutka kada proizvodnja predmeta postaje industrijska oblikovanje proizvoda prestaje biti umjetnost. Od tada imamo unikatne predmete i industrijske proizvode.Nakon prvog svjetskog rata u praksi se javlja termin industrijski dizajn. Prvi ga uvodi engleski slikar Joseph Sinnel.Krajem 19. St. u Engleskoj dolazi do povezivanja umjetnika i industrijske proizvodnje kako bi se uljepali industrijski proizvodi. Za povezivanje industrije i umjetnosti zasluan je William Morris. Pod njegovim uticajem je 1907. godine u Minhenu osnovana Njemaka federacija rada (Deutsche Werkbund). Dio federacije je teio standardizaciji industrijskih proizvoda tj. Najbolje prilagoenih namjeni , te novim materijalima i tehnikama. Walter Gropius unapreuje i razvija djelatnost Deutsche Werkbund-a i osniva specijaliziranu kolu za bavljenje svim vrstama oblikovanja Bauhaus 1919. godine.Walter Gropius je njemaki arhitekta i teoretiar arhitekture. Jedan od najznaajnijih arhitekata 20. St. i pionir modern arhitekture.Deutsche Werkbund- je naziv zanjemakoudruenje umjetnika,arhitekata,dizajnerai industrijalaca. OsnivanjeWerkbundabio je znaajan dogaaj u razvoju moderne arhitektureiindustrijskog dizajna, posebno nakon osnivanja kole za dizajn uBauhausu. Osnovni cilj ovog udruenja bio je povezivanje proizvoaa i dizajnera tako da se podigne konkuretnostnjemakihproizvoda na svjetskom tritu.

DizajnUpotrebni predmeti kroz historiju su u poetku bili primtivni da bi se vremenom usvaravali to te granice da bi zadovoljili sve ovjekove materijalne i duhovne potrebe kao i zahtjeve i elje. Na razvoj upotrebnih predmeta su uticali umjetnost, arhitektura, zanatstvo, nauka, tehnologija kao i mnoge druge grane.Dizajn je stvarna veza izmeu umjetnosti i svakodnevnog ivota, ali i svako traganje za najboljim rjeenjem i borba za najbolji nain. U uem smislu dizajn jeste crte, nacrt, project, uzorak, umjetnika ideja iz koje treba nastati odreeno djelo i sl.U naoj strunoj terminologiji uobiajena je definicija prema kojoj je dizajn interdisciplinarna praksa kreiranja oblika industrijski proizvedenih predmeta.Viktor Papanek predstavlja problem dizajna sa najmranije strane:Dizajn je jedno od najpodmuklijih sredstava kapitala suvremenog svijeta, najnepotenija profesija, koja nagovara ljude da kupuju stvari koje netrebaju, s novcem kojeg nemaju, samo stoga da imponiraju ljudima kojima to nita ne znai.Parametri koji obiljeavaju dizajn su: Potreba u velikoj mjeri usmjerava dizajn. Potranja korisnika i njihovo zadovoljavanje. Svestranost da bi se bavili dizajnom potrebno je poznavati prirodne, drutvene i tehnoloke . znanosti kao i njihovu integraciju u jednu disciplinu. Israivanje kulture proizvoda kao i potroaa. Sistem dizajn je strukturana djelatnost odreenih metoda, djelovanja i rezultata. Stvaranje je prikupljanje podataka usklaenim sa interesima proizvoaa, distributera, potroa potroaa i iznalaenje najboljeg rjeenja. Oblikovanje ili forma je sredstvo privlaenja panje. Komunikacija od izuzetne vanosti je povratno komuniciranje sa tritom u cilju usavravanja p r proizvoda

Nomenklatura dizajna (Pravci dizajna)Ljudi su prije svoje proizvode vezali za historijske periode u kojem su se nalazili i ti proizvodi su imali karakteristike tog perioda. Proizvodi su kao i danas bili vezani za kupovnu mo kao i za odraene slojeve drutva. Veliki stilovi kroz historiju su takoer postavljali pravce u stvaranju upotrebnih predmeta kao to su nakit, namjetaj, odjevne predmete, posue, arhitekturu.Danas nema velikih stilova koji odredjuju izgled i funkciju upotrebnih predmeta ve postoje specifini pravci u dizajnu koji odreuju svojstva proizvoda. Vano nam je prepoznati kojem pravcu pripadaju kako bi se bolje upoznali sa svojstvima i vanostima rjeenjima proizvoda i time razlikovali dobra i neuspjela rjeenja problema. Najvaniji pravci u dizajnu su: Unikatni dizajn Funkcionalizam Industrijska estetika Stajling Metaforian dizajn Racionalan dizajn ist dizajn Aerodinamian dizajn Integralan dizajn

Unikatni dizajnDizajn najstaje pojavom industrijske revolucije u kojoj se serijski i u velikim koliinama proizvodi za nepoznatog potroaa. Ovo je dovelo da se unaprijed predvidi ukus i svianje pojedin profila kupaca za koje su proizvodi namjenjeni. Uz pomo marketinga se poveava zadovoljavanje ciljane grupe potroaa. Za razliku od zanatske proizvodnje gdje proizvoa moe da ukljui u proizvod odreene modifikacije koje e zadovoljiti potrebe odreenog naruitelja i time napraviti unikat. Dok masovna proizvodnja iskljuuje pojedinca i indiviualnost iz proizvoda koji su im namjenjeni. Kroz ovakav proces se stvaraju mode tj. zajedniki ukusi koji pojednostavljuju proizvodnju. Upotrebni predmeti su oduvijek stvarani da bi zadovoljili potrebe potroaa. Te potrbe su ne kretale od najosnovnijih po posenih ili specijalnih elja. Specijalne elje potroaa su dovele do razvoja unikatnog dizajna. Samim tim posjedovanje unikata pored upotrebnog ima socioloki i psiholoki karakter. Prednost proizvodnje unikatnog predmeta je ta to se proizvodi samo jedan predmet i to najese taj predmet ima ve kupca. Problemi kod proizvodnje unikatnog proizvoda se javljaju zbog specifinih zahtjeva naruioca kao i zbog kategorije proizvoda koji su najee iroke potronje. Dizajneri moraju naruiocima izlaziti u susret iz razloga kako bi zadovoljili naruioca i zbog ostvarivanja profita.Ono to je najvanije za ovaj dizajn je zlatno pravilo izraditi samo jedan primjerak naruenog predmetaFunkcionalizamU dizajnu su funkcija i oblik usko povezani iz razloga to funkcija odreuje oblik predmeta koji se dizajnira tj. predmet se dizajnira kako bi svojim oblikom to vie zadovoljio funkciju. Jedan od primjera je i najvei ljudski izum, toak, koji ima oblik koji proizilazi iz njegove funkcije. Ovo vrijedi i za dizajn koji je namjenjen samo za umjetnike svrhe jer je u tom sluaju funkcija tih predmeta da budu lijepi i da zadovolje odreene estetske kriterije.U teoriji dizajna su prihvaene tri analogije: Mehanika Organska MoralnaMehanika analogija se zazniva na tome da ako je predmet funkcionalan i dobro slui onome za ta je namjenjen da ima ljepotu i druge kvalitete tj. proizvod je lijep samo ako je tehniki savren. Le Korbizije je smatrao da je zgrada maina za stanovanjei ukoliko se u njoj udobno ivi, ona ima i estetsku vrijednost. Organska analogija uzima za primjer savrenstvo prirode kao model za dizajniranje proizvoda. Moralna analogija se zasniva na tome da predmet bude funkcionalan i da u potpunosti odgovara potrebama ljudi.Industrijska estetikaPostavljanjem okvira industrijske estetike od strane ak Vieno-a dolazi do drugaijeg pristupa u dizajniranju upotrebnih predmeta. Predmeti pored funkcije i ostalih kvaliteta koji se podrazumjevaju moraju jo da izgledaju lijepo i da ta dva svojstva dovode u ravnoteu. Ovakvim odnosom u dizajniranju upotrebnih predmeta korisniku se osim same funkcije predmeta prua kompletan doivljaj i lijepe emocije dok ga posjeduje. Kao dokaz tome je taj sto predmeti koji nemaju zadovoljavajui nivo estetske vrijednosti ne nalaze prihvatanje kod potroaa. Zakone koje je postavio francuski estetiar ak Vieno su: Ekonominost Stil Jedinstvo i harmonija Harmonija izmeu izgleda i upotrebnosti Evolucija i relativnost Ukus Potpuno zadovoljstvo Komercijalnost Moral Integrisana umjetnost

StajligStajling se prvi put javlja u tridesetim godinama XX stoljea za vrijeme ekonomske krize. Stajling se moze definisati kao stvaranje iluzije o promjeni proizvoda. Glavni zadatak stajlinga je ubrzanje trinog prodora proizvoda kao i motiviranje na njegovu kupnju. Poenta stajliga su vizuelne intervencije koje su u skladu sa modnim trendovima, tj da se proizvod osuvremeni bez da se unaprijedi njegova funkcija. Tajling je posljedica neobrazovanosti pojedinih dizajnera, nastojanju firmi za brzim sticanjem profita i loeg ukusa potroaa sa niskim kriterijima za estetiku. Kod stajliga e se uspjenim smatrati onaj oblik koji trite prihvata dok se kod dizajna uspjenost ogledati o funkcionalnosti, spektru upotrbe, nainu koritenja, kulturnom svojstvu proizvoda kao i njegovo djelovanje na korisnika.

Metaforini dizajnMetaforino (gr. meta-fero) slikovito, u prenesenom znaenju ili smislu. Metaforini dizajn uzima oblike, boje, teksture iz prirode, biljnog i ivotinjskog svijeta i primjenjuje ih ili stiliziraju na svoj dizajn. Ovakve stilizacije se ne mogu i ne smiju primjenjivati na proizvodima kao to su bijela tehnika, medicinski aparati, tehniki proizvodi, itd jer to ne trpe njihova namjena i priroda. Metaforian dizajn stvara oblike proizvoda koji se prenose iz prirode Kod metaforinog dizajna se mora paziti da se stilizacija motiva iz prirode prenese na proizvod vjerodostojno i u odreenoj koliini. Danas ovaj dizajn ima sve veu primjenu tako da je esto susreemo i kod proizvoda gdje ta primjena nema logike.

Racionalan dizajnJavlja se sredinom 20. stoljea kao rezultat tehnologije, tehnike i otkrivanjem novih materijala. Kod racionalnog dizajna je cilj maksimalna utetda na dizajnu i na izradi proizvoda. Tako da na ovaj nain esto dobijamo monotone proizvode koje je nekada teko plasirati na trite. Firmama koje koriste racionalan dizajn je u cilju da utede na izradi proizvoda to me mogue vie i samim time poveaju svoj profit sto je mogue vie. Tako da je jako bitno kod bavljenja racionalnim dizanom pronai balans izmeu pojednostavljenja proizvoda zbog smanjenja trokova i zahtjeva potroaa. Tako da su dizajneri koji se bave racionalnim dizajnom esto u dilemi: ili e izabrati primjenu racionalnog dizajna pa e proizvodi biti monotoni, nekreativni i neprivlani za potroae. ili e ii na kombinaciju racionalnog i npr. Metaforinog dizajna, ime e pomiriti sopstvene i interese potroaa. Zlatno pravilo racionalnog dizajna stvoriti racionalan proizvod koji e firmi donositi profit i koji e se proizvoditi uz minimum ulaganja. ist dizajnist dizajn se karakteristian za proizvode koji se proizvode u velikim koliinama i za masovnu proivodnju. Oni podlijeu standardizaciji iz razloga to je u njihovu proizvodnju ukljuena automatizacija i robotika. Kako bi se poveala produktivnost oblici se maksimalno pojednostavljuju. Moe se reci da je ist dizajn zasluan za nastanak racionalnog dizajna, tako to im je zajedniko pojednostavljivanje proizvoda i lako ostvarivanje profita. ist dizajn koristi minimalno elemenata estetkog kvaliteta proizvoda ali opet s druge stane ta jednostavnost i istoa oblika privlai veliki broj potroaa. Danas tenju ka istom dizajnu najvie susreemo kod elektronskih proizvoda (mobilni aparati, laptoi, televizori, itd.)

Aerodinamian dizajnAerodinamian dizajn podrazumijeva proizvode koji prilikom koritenja imaju smanjen ili minimalan otpor vazduha ili vode bez obzira da li se koristili na zemlji ili u vazduhu, na vodili ili u njoj. Kada pomislimo na aerodinamian dizajn uglavnom pomiljamo na prevozna sredstva kao to su auto, brod, avion. Aerodinamika se pored prevoznih sredstava bavi jos kod proizvodnje odjee, igraaka, motornih kaciga itd. Proizvodnja aerodinamine odjee se uglavnom vee za sportsku odjeu kao to su biciklistiki trikoi, odijela za plivanje, zatitna odijela za motore itd. U estetsko pogledu aerodinamini oblici su zanimljivi ali su sa ekonomske strane i skuplji. Kod proizvodnje spoljih aerodinaminih proizvoda dolazi do veeg otpada zbog oblika i time smanjuju ekonominost u proizvodnji zbog ega mnoge firme izbjegavaju primjenu aerodinaminih oblika gdje to nije neophodno.

Integralan dizajn Oblici integralnog dizajna mogu u sebi sadrati elemente metaforinog, racionalnog, istog i aerodinaminog dizajna, zbog toga proizvodi imaju raznovrsne uravnoteene i integrisane tehniko-funkcionalne, estetske, ekonomske i ergonomske kvalitete kao i druge atribute. Integralan dizajn ide u korist i proizvoaima i potroaima i drutvu. On se moe primjenjivati za dizajniranje na proizvode bez obzira na njihovu namjenu i funkciju. Stalne promjene u karakteristikama potroaa uslovile su nastanak integralnog dizajna.Integralan dizajn najvie obiljeavaju: Spoj ostalih pravaca Mogunost potpunijeg zadovoljavanja interesa proizvoaa, potroaa i drutva u odnosu na primjenu samo jednog pravca. Stalni rast kvaliteta Mogunost stvaranja optimalnih proizvoda Stalno prilagoavanje asortimana interesima proizvoaa i potroaa5