Autori: Sanela Sadikovi, okupacioni terapeut/fizioterapeut

Prim.dr.sci. Mirsad Mufti

Prof.dr. Eref Beirevi

OKUPACIONA TERAPIJA U

REHABILITITACIJI

Sadikovi Sanela,OT/VFT Prim.dr.sci. Mirsad Mufti, OKUPACIONA TERAPIJA

Prof.dr.Eref Beirevi U REHABILITACIJI

Sarajevo, Septembar 2006 2

Ovu knjigu posveujemo naoj Profesorici Nadedi Zjuzin,

koja je bila na prijatelj, veliki ovjek, veliki uitelj. Hvala joj

to je vjerovala u nas i pomogla nam da postanemo to to

jesmo.

Autori

Sadikovi Sanela,OT/VFT Prim.dr.sci. Mirsad Mufti, OKUPACIONA TERAPIJA

Prof.dr.Eref Beirevi U REHABILITACIJI

Sarajevo, Septembar 2006 3

ZAHVALE

Ovim putem eljeli bi zahvaliti svim lanovima ICACBR Queen`s Univerziteta (Dr.

Malcolm Peat, Lorna Jean Edmonds, enana Jalovi, Darko Krznari) koji su

razvili i implementirali projekat edukacije okupacionih terapeuta u Bosni i

Hercegovini.

Posebne zahvale idu Michelle Villeneuve, koja je nesebino davala sebe tokom nae

edukacije, vjerovala u nas i kad sami nismo vjerovali u sebe, borila se za nas i dala

nam mnogo ljubavi i znanja, Raymonde Hachey koja je dala duu projektu i naoj

edukaciji, uila nas da moramo vjerovati i kad se ini da je nemogue, i kako da se

nosimo sa grupom.

Hvala naim porodicama koje su bile uz nas i bodrile nas, i u trenutcima kad je bilo

veoma teko, sa puno ljubavi i strpljenja.

I na kraju jedno veliko hvala Doc. Narcisi Hadiahmetovi-Vavra koja je uinila

mnogo i pomogla da okupaciona terapija stigne do onih zbog kojih i postoji,

pacijenata.

Sadikovi Sanela,OT/VFT Prim.dr.sci. Mirsad Mufti, OKUPACIONA TERAPIJA

Prof.dr.Eref Beirevi U REHABILITACIJI

Sarajevo, Septembar 2006 4

SADRAJ

UVOD..................................................................................................................................5

ISTORIJAT OKUACIONE TERAPIJE..............................................................................7

OKUPACIONA PERFORMANSA I MODELI PRAKSE ZA FIZIKO

ONESPOSOBLJENJE.......................................................................................................11

PROCES OKUPACIONE TERAPIJE..............................................................................21

PROCJENA I TESTIRANJE FIZIKE DISFUNKCIJE

U OKUPACIONOJ TERAPIJI..........................................................................................26

UENJE AKTIVNOSTI U OKUPACIONOJ TERAPIJI.................................................31

AKTIVNOSTI SVAKODNEVNOG IVOTA.................................................................37

MOBILNOST....................................................................................................................56

AKTIVNOSTI SLOBODNOG VREMENA.....................................................................63

EVALUACIJA SENZIBILITETA I TRETMAN SENZORNE DISFUNKCIJE.............65

EVALUACIJA I TRETMAN KOGNITIVNE DISFUNKCIJE.......................................68

GRUPNI TRETMAN U REHABILITACIJI.................73

PRIMJENA OKUPACIONE TERAPIJE KOD RAZLIITIH OBOLJENJA I

ONESPOSOBLJENJA..75

FOTO GALERIJA.............................................................................................................78

LITERATURA..................................................................................................................80

Sadikovi Sanela,OT/VFT Prim.dr.sci. Mirsad Mufti, OKUPACIONA TERAPIJA

Prof.dr.Eref Beirevi U REHABILITACIJI

Sarajevo, Septembar 2006 5

UVOD

elja i namjera autora ove knjige jeste pribliiti okupacionu terapiju kao dio

rehabilitacionog procesa, kako profesionalcima i klijentima, tako i iroj javnosti.

Prisutne su velike dvojbe oko toga da li je okupaciona terapija isto to i radna terapija

koja je bila prisutna na naem podruju i ranije. Pokuaemo u uvodnom dijelu uporediti

dostupnu literaturu iz radne terapije sa podruja bie Jugoslavije i svjetsku literaturu iz

okupacione terapije, kako bi djelimino rasvijetlili ove dvojbe.

Profil radnih terapeuta na podruju bive Jugoslavije ( Beograd i Zagreb) postoji ve

skoro etrdeset godina. U knjizi autora Mr.sci med.Slobodana Nikolia koritene su

definicije Svjetskog udruenja okupacionih terapeuta, te svjetske zdravstvene

organizacije, to nas upuuje na to da se radu o istoj tematici, problematici i ciljevima, s

tim to je u svijetu dolo do rasta i ekspanzije okupacione terapije te je ona dobila jedno

ire znaenje i ire podruje djelovanja.5

Bilo kako bilo jednogodinji projekat sada ve Visoke zdravstvene kole i Queen's

Univrziteta iz Kingstona, Kanada uveo je novi profil u rehabilitaciju u Bosni i

Hercegovini. Tokom dva projekta jednom u trajanju od est mjeseci i drugom u trajanju

od godinu dana educirano je 13 okupacionih terapeuta. U prvom pilot projektu bila je to

kombinacija fizioterapeuta sa zavrenom srednjom kolom (2 fizioterapeuta) i Viom

medicinskom kolom (4 fizioterapeuta). Drugi dio projekta bio je ve ozbiljnije

koncipiran sa intenzivnijom nastavom i duim trajanjem, te je uslov za pristupanje

programu bila zavrena Via medicinska kola (7 fizioterapeuta). Nastupio je dugi period

zatija u kojem je okupaciona terapija pala u zaborav, osim u nekim pojedinanim

pokuajima odravanja profesije i u nastavku ICACBRa (Meunarodnog centra za

unapreenje rehabilitacijeu zajednici) da u svojim projektima na podruju Bosne i

Hercegovine i dalje promovie ovu profesiju u sklopu edukacije rehabilitacionih kadrova.

Napokon Visoka zdravstvena kola uvodi predmet okupacione terapije u svoj

eteverogodinji studij. Nadajmo se da e ova profesija zaivjeti na naem podruju jer

postoji neizreciva potreba za njom.

Najee asocijacije koje okupaciona terapija priziva meu svojim korisnicima su

trikanje, pletenje koara, slaganje puzzle i igranje igara. U najboljem sluaju,

okupaciona terapija ukljuuje i uenje i uvjebavanje aktivnosti svakodnevnog ivota.

Ni kod samih strunjaka poimanje okupacione terapije nije mnogo dalekosenije. Na

alost, ukljuujui i neke same okupacione terapeute. Ona je zaista mnogo vie od svega

toga.

Zamislite kakav bi bio va dan da apsolutno nita ne radite; ne jedete, ne pijete, ne itate,

ne idete na posao, ne gledate televiziju, ne telefonirate...

Prepoznajete da ljudi imaju priroenu potrebu za djelovanjem (okupacijom) i da upravo

tim dnevnim aktivnostima okupiraju, organiziraju i oblikuju svoj ivot, daju smisao i

znaenje svom postojanju .

Upravo na tome je okupaciona terapija i zasnovana, na ljudskoj potrebi za okupiranou i

vjerovanju da ljudi mogu utjecati na svoje zdravlje kroz ono to rade, kroz aktivnosti,

kroz svoje ruke koje su napojeneumom i voljom. Ko smo zaista, produkt je onoga to

smo uinili, to oekujemo da emo uiniti i kako provodimo svoje vrijeme.

Zadovoljstvo, unutarnji mir i sreu dobivamo iz onoga to radimo, elimo raditi i u emu

pronalazimo zadovoljstvo.

Sadikovi Sanela,OT/VFT Prim.dr.sci. Mirsad Mufti, OKUPACIONA TERAPIJA

Prof.dr.Eref Beirevi U REHABILITACIJI

Sarajevo, Septembar 2006 6

Pojam okupacija oznaava zbir svih aktivnosti koje obavljamo, a proizlaze iz naih

zadataka i uloga koje imamo u drutvu i porodici.

Sadikovi Sanela,OT/VFT Prim.dr.sci. Mirsad Mufti, OKUPACIONA TERAPIJA

Prof.dr.Eref Beirevi U REHABILITACIJI

Sarajevo, Septembar 2006 7

POGLAVLJE I

ISTORIJAT OKUACIONE TERAPIJE

KLJUNI TERMINI:

Moralni tetman

Rehabilitacioni model

Medicinski model

Pokret umjetnost i rukotvorine

Nauni menadment

KORIJENI OKUPACIONE TERAPIJE

Istorija okupacione terapije poela je prije mnogo mnogo godina.

1910 godine tokom I svjetskog rata postojali su prvi praktiari okupacione terapije,

nazivani rekonstruktivnim osobljem. Oni su rehabilitirali onesposobljene borce i civilno

stanovnitvo. Stavljali su akcenat na potrebu vojnika za njegom sveobuhvatnijom od

zacjeljivanja rana. Isticali su potrebu ponovne organizacije i vraanja ivotu vojnika sa

onesposobljenjem, te pronalaenje smisla ivota i neega ime bi se mogli baviti sa

promjenjenim fizikim i mentalnim mogunostima.

1920 godine desila se ekspanzija okupacione terapije. Okupacioni terapeuti pomjeraju

svoje granice i osim rada sa osobama sa fizikim onesposobljenjem poinje okupaciona

terapija osoba sa mentalnim potekoama.

1930 okupaciona terapija se pribliava zvaninoj medicini to vodi ka naunom pristupu i

primjeni okupacione terapije.

1942 1960 period je poznat kao rehabilitacioni pokret. U tom periodu okupacioni

terapeuti su pozvani da organizuju i vode rehabilitacioni program za povrijeene vojne

veterane. Takoe je trebalo vratiti i organizovati ivot ljud