(PAGE 9)

MATEO

INTRODUKSYON

Sino ba si Mateo? Mababasa natin sa Ebanghelyo na maniningil ng buwis si Mateo natinatawag ding Levi. Tinawag siya ni Jesus na maging isa sa labindalawang apostol (Mt 9:9 atMc 2:13). Layunin ng Ebanghelyo ni Mateo na mailahad nang maayos ang aral ni Jesus. Hindiniya binanggit ang maraming detalye tungkol sa mga gawa ni Jesus na kanyang isinasalaysay,sa halip ay mga salita ni Jesus ang binigyang-pansin niya.

Bilang introduksyon, ilang istorya tungkol sa kamusmusan ni Jesus ang inilagay ni Mateosa simula ng kanyang Ebanghelyo. Mahahati naman sa limang bahagi ang kabuuan ng Ebang-helyo; nagsisimula sa mga gawa ni Jesus ang bawat isa, at nagwawakas naman sa kanyangpananalita. Narito ang lima niyang diskursong ito:

Ang Bagong Batas: 5-7.Mga tagubilin sa mga misyonero: 10.Mga talinhaga ng Kaharian: 13Mga salita tungkol sa pamayanang Kristiyano: 18.Ang Kinabukasan ng Iglesya: 23-25.

Isinulat ang Ebanghelyo ni Mateo para gamitin ng mga pamayanang Kristiyano na mgaJudio ang nakararami. Kaya ipinakikita nito na si Jesus ang Mesiyas na hinihintay ng mga Judio.Binigyang-diin nito na binigyang-kaganapan ni Jesus ang maraming propesiya ng MatandangTipan tungkol sa Mesiyas at sa kanyang mga daan: Mt 4:14; 8:17; 12:17…

Maraming beses nitong inuulit ang mensaheng ito: dapat munang ipangaral sa mga Judioang kaharian ng Diyos, pero alam ni Jesus na tatanggihan nila ito, kaya mga bansang pagano angpagpapahayagan ng Iglesya.

Para sa Ebanghelyo ni Mateo, si Jesus ang Guro ng sangkatauhan. Isang daan ng kaganapanang itinuturo sa atin ng kanyang aral at mga talinhaga, at ibinibigay ang mga panuntunan parasa sama-sama nating pamumuhay sa isang dukhang Iglesyang kung saan pantay-pantay anglahat.

Sa edisyong ito, walang ibinibigay na mga paliwanag sa mga talatang halos kapareho ngnasa Ebanghelyo ni Marcos, at doon ipinapaliwanag.

(PAGE 10)

11 MATEO 111 Si Yosias ang ama ni Yekonias at ng

kanyang mga kapatid, sa panahon ngpagkatapon sa Babilonia.

12 Pagkatapos naman ng pagkataponsa Babilonia – si Yekonias ang ama niSalatiel na ama ni Zorobabel.

13 Si Zorobabel ang ama ni Abiud, siAbiud ni Eliakim, at si Eliakim ni Azor.14 Si Azor ang ama ni Sadok, si Sadok niAkim, at si Akim ni Eliud. 15 Si Eliud angama ni Eleazar, si Eleazar ni Matan at siMatan ni Jacob.

16 Si Jacob ang ama ni Jose – angasawa ni Maria na siyang pinagmulan niJesus na tinawag na Kristo.

17 Kaya may labing-apat na salinlahimula kay Abraham hanggang kay Davidat labing-apat mula kay David hanggangsa pagkatapon sa Babilonia at labing-apatdin hanggang sa Kristo.

Ipinanganak si Jesus ng Birheng Ina(Lc 1:27)

• 18 Ganito ipinanganak si Jesucristo.

Ang mga ninuno ni Jesus(Lc 3:23)

• 1 Ito ang libro ng pinagmulan niJesucristo, anak ni David at anak ni

Abraham.2 Si Abraham ang ama ni Isaac, si Isaac

ang ama ni Jacob, si Jacob ang ama niJuda at ng kanyang mga kapatid.

3 Si Juda ang ama nina Parez at Zerah (siTamar ang kanilang ina), si Parez ang amani Esron, at si Esron ni Aram. 4 Si Aramnaman ang ama ni Aminadab, si Ami-nadab ni Naason, si Naason ni Salmon.

5 Si Salmon ang ama ni Boaz, at siRahab naman ang kanyang ina. Si Boazang ama ni Obed, si Ruth ang kanyangina. Si Obed naman ang ama ni Jese.

6 Si Jese ang ama ni David na hari. SiDavid ang ama ni Solomon, at ang nagingmaybahay ni Urias ang kanyang ina.

7 Si Solomon ang ama ni Rehoboam naama ni Abias, at sumunod naman angmga haring sina Asa, 8 Yosafat, Yoram,Ocias, 9 Yoatan, Ahaz, Ezekias, 10 Mana-ses, Amon at Yosias.

• 1.1 Umusbong ang Tagapagligtas mula sa atinglupa at mula sa piling lahi ng Israel (Is 45:8). May 42pangalan sa listahang ito na nahahati sa tatlong tigla-labing-apat na pangalan. Makahulugan ang bilang naito para sa mga Judio. At malinaw na hindi kumpletoang listahan.

Anak ni Abraham si Jesus. Si Abraham ang ama ngmga sumasampalataya. Ipinangako ng Diyos dito napagbubuklurin niya sa lahi nito ang lahat ng bansa.Nasa Rut 4:18 ang unang pangkat ng mga pangalan.

Anak din ni David si Jesus gaya ng sinabi ng mgapropeta tungkol sa Tagapagligtas. May papel sa Banalna Kasaysayan ang mga hari na mga anak ni David.Nag-iwan ng magandang alaala ang ilan sa kanila atang iba nama’y napakasasama. Pero walang sinasabiang Biblia tungkol sa mga inapo ni Zorobabel (Esdras3 at 4).

Umabot ang listahan kay Jose na ama sa turing niJesus (b.16). Para sa mga Judio, sapat na ang pag-aampong ito para ituring si Jesus na anak ni David gayani Jose.

Kabilang sa talaan ang apat na babae, nabinabanggit na lahat sa Biblia: si Tamar (Gen 38) naibinigay ang lahat upang hindi mawala ang pagpapalang Diyos; si Rahab na isang babaeng bayaran napinararangalan ng Biblia (Josue 2). Si Ruth na isa pangdayuhang huwaran ang pamumuhay. Ang biyuda niUrias, ang magandang si Betsabe na kabahagi sakasalanan ni David.

Maingat na ibinabalita ng lahat ng ito ang dumatingpara iligtas ang mga makasalanan at buksan angKaharian ng Israel sa maraming taong galing sa ibangbayan.

Inilalarawan ng listahang ito ang pamanang isinalinni Jose kay Jesus. Ipapasa naman ni Jesus sa sariliniyang bayan, sa Iglesya, ang espirituwal na pamanangito mula sa Israel. Marami tayong tinanggap sa mgaJudio, ang Matandang Tipan na lamang, halimbawa,na siyang Biblia ng mga Judio.

Nakaugat si Jesus sa sangkatauhan. Siya ang bungang daan-dantaong kasaysayang batbat ng pagdurusa atkasalanan, at pati ng pag-asa at pagpapala. Ang pag-dating ng Tagapagligtas ang sukdulan ng mahaba atmabagal na pagsulong ng bayang Judio. Dapat natingmalaman na kaisa tayong lahat ni Kristo, una sa lahatsa dugo at saka lamang sa pananampalataya. Angkasaysayan ng ating panahon, pati na ang sa ating mgapamilya, ay paghahanda sa muling pagdating niKristo.

Ito ang libro ng pinagmulan ni Jesucristo… Ipina-liliwanag ng solemneng pananalitang ito na inspiradong Gen 2:4 at 5:1 na binubuksan ni Jesus ang isangbagong panahon sa kasaysayan: ang Bagong Tipan.

• 18. Hindi pinangangahasang ipahayag ngpabulong at halos di naririnig na mga pangungusap naito ang misteryo ni Mariang Birhen. Sa pamamagitanniya pumapaitaas sa Diyos ang buhay sa lupa para ialay

1

MATEO 1 12

Ipinagkasundo na kay Jose ang kanyanginang si Maria pero bago sila nagsamabilang mag-asawa, nagdadalantao nasiya gawa ng Espiritu Santo.

19 Kaya binalak ni Jose na hiwalayannang lihim ang kanyang asawa. Matuwidnga siya at ayaw niya itong mapahiya.

20 Habang iniisip-isip niya ito, napakitasa kanya sa panaginip ang Anghel ngPanginoon at sinabi: “Jose, anak ni David,huwag kang matakot na tanggapin siMaria bilang iyong asawa. Gawa ng Espi-ritu Santo kaya siya naglihi, 21 at manga-nganak siya ng isang sanggol na lalaki, na

pangangalanan mong Jesus sapagkatsiya ang magliligtas sa kanyang samba-yanan mula sa kanilang mga kasalanan.”

22 Nangyari ang lahat ng ito para matu-pad ang sinabi ng Panginoon sa pamama-gitan ng Propeta: 23 “Maglilihi ang birhenat magsisilang ng isang sanggol na lalakiat tatawagin nila siyang Emmanuel naibig sabihi’y Nasa-atin-ang-Diyos.” 24 Ka-ya pagkagising ni Jose, ginawa niya angsinabi ng Anghel ng Panginoon at tinang-gap niya ang kanyang asawa. 25 Ngunithindi sila nagtalik bago isilang ang sang-gol. At pinangalanan niya itong Jesus.

yayari at wala na siyang iba pang solusyon kundihiwalayan ito.

– Maaari rin namang nalaman niya kay Maria angnangyari kayat ayaw niyang maging pampagulolamang sa napakagandang nangyayari.

Sa unang dahilan, mahirap ipalagay na pinagdu-dudahan ni Jose ang katapatan ni Maria: hindi sila angklase ng taong maaaring magtaksil, at alam ito ni Jose.

Sa pangalawang dahilan naman, sinasabi ng ilangbiblista na dapat isalin nang ganito ang pangungusap:Sa Espiritu Santo nga galing ang kanyang ipinag-lihi, ngunit ikaw ang magpapangalan ng Jesus sasanggol na kanyang isisilang.

Maliwanag na ang pagbabalita ng anghel ay hinditalaga para ipaliwanag ang pagdadalantao ni Maria sapagsasabing: “Naglihi siya dahil sa Espiritu Santo,”kundi para sabihin kay Jose ang papel nito sa plano ngDiyos: “Ikaw ang magpapangalan sa kanya ng Jesus”o “Tatanggapin mo siya bilang sarili mong anak.”

Inapo ni David si Jose. Ipinahayag ng mga propetana magiging inapo ni Haring David mula sa tribu ngJuda ang Tagapagligtas. Malamang na hindi kabilangsi Maria sa tribung iyon kundi sa isang angkan ng mgapari o sa tribu ng Levi gaya ng kanyang pinsang siElizabeth (Lc 1:5). Niloob ng Diyos na magkatotoo angmga propesiya (Isaias 7:14) sa pamamagitan ni Josena inapo ni David at ama sa turing ng bata.

Pangangalanan mong Jesus. Jesus ang katumbassa ating wika ng Yeshua (malapit sa Josue) na isangpangkaraniwang pangalang Judio na Tagapagligtasang ibig sabihin.

Sagisag ng malalim na pananampalataya atpagsasadiyos ang pagkaama sa turing ni Jose. Gaanokaraming lalaki ang nagdududa matapos basahin angpahinang ito! Iniisip nilang hindi pupuwede kahit naang Diyos kung wala sila! Ngunit ito nga mismo angproblema. Hindi puwedeng magkaroon ng dalawangama. Sapagkat si Jesus na sa panaho’y ipinanganak niMaria ang siyang Bugtong na Anak ng Ama, na sakawalang-hangga’y isinilang ng Diyos.

Ipinakikita sa atin ng tekstong ito kung hanggangsaan tinanggap ng Anak ng Diyos sa kanyangpagkakatawang-tao ang lahat ng panganib ngpagiging tao, liban sa kasalanan. Hindi niya iniligtas si

bilang isang handog. Isang sugo ang lumitaw sa gitnang gabi at nangungusap ng mga tahimik na salita:pahiwatig ng isang mundong bukas sa buhay napresensya ng Diyos.

Tungkol sa pagkabirhen ni Maria, tingnan angpaliwanag sa Lc 1:26.

Ipinagkasundo… si Maria. Sa bayang Judio, halosibinibigay na rin ng kalagayang ito ang mga karapatanng pag-aasawa, lalo na ang mga karapatang pangmag-asawa. Lamang ay patuloy pa ring nakatira ang babaesa bahay ng kanyang ama at sa ilalim ng kapang-yarihan nito. Napakalaki ng pagpapahalaga ng lipu-nang Judio sa lalaki. Ang babae ay dapat na magingpag-aari ng isang lalaki – ng kanyang ama, asawa oanak na lalaki. Asawa na ni Jose si Maria, pero hindipa sakop nito hangga’t hindi pa niya ito tinatanggapsa kanyang bahay (b. 20 at 24).

Bunga ng pagninilay sa saloobin ni Maria, batay saEbanghelyo at sa pananampalataya’t karanasan ngIglesya, marami ang nagsasabing inialay na ni Mariaang kanyang sarili sa Diyos. Pambihira ang ganitongdesisyon sa lipunang Judio. Ngunit kung binigyang-inspirasyon ng Diyos si Maria, kailangan siyang maka-kita ng lalaking rerespeto sa pagkabirhen niya sakabila ng pagiging tunay nilang mag-asawa ayon sabatas.

Kung pambihira ang pagkabirhen ni Maria, hindinaman magiging gayon kapambihira para kay Jose napumasok sa buhay ng kadalisayan. Sapagkat alamnatin na noong panahong iyo’y may mga grupo ngmga Judio na tinatawag na mga Esenio ang nabubuhaysa kadalisayan at di nag-aasawa na parang mga mong-he, habang hinihintay nila ang pagdating ng Taga-pagligtas. Kaya hindi magiging hadlang si Jose kayMaria kundi magiging alalay pa ito sa kanya.

Binalak ni Jose na hiwalayan nang lihim angkanyang asawa. Sinasabi sa atin ng Ebanghelyo naganito ang balak niyang gawin ayon sa Batas (Dt 24:1)para hindi mapahiya si Maria, ngunit hindi nitonililinaw ang mga dahilan kung bakit gusto niyanghiwalayan si Maria:

– Dahil siguro nalaman niyang buntis si Maria perowala naman itong anumang sinasabi sa kanya, kayanaghinala siya na may kung anong misteryong nang-

13 MATEO 2

Ang mga pantas na galing saSilangan

• 1 Pagkapanganak kay Jesus saBetlehem sa Judea, sa panahon ni

Haring Herodes, dumating sa Jerusalemang ilang pantas mula sa Silangan. 2 Nag-tanong sila: “Nasaan ang bagong silangna hari ng mga Judio? Nakita namin angpagsikat ng kanyang tala sa Silangan atnaparito kami para sambahin siya.”

3 Nang marinig ito ni Herodes, naligaligsiya at ang buong Jerusalem. 4 Ipinatawagniya kaagad ang buong kaparian at angmga dalubhasa sa Batas, at itinanong sakanila kung saan ipanganganak ang Me-siyas.

5 At sinabi nila: “Sa Betlehem ng Judasapagkat ito ang isinulat ng Propeta: 6 “Atikaw, Betlehem, sa lupain ng Juda, hindiikaw ang pinakaaba sa mga angkan ngJuda, sapagkat sa iyo magmumula angisang pinuno: siya ang magiging pastolng aking bayang Israel.”

7 Kaya lihim na tinawag ni Herodes angmga pantas at hiningi sa kanila ang mgaimpormasyon tungkol sa sumikat na tala.8 At saka niya sila pinapunta sa Betlehemat sinabi: “Pumunta kayo at alamin angtungkol sa bata. Pagkakita ninyo sa kan-ya, bumalik kayo sa akin para makapuntarin ako sa kanya at makasamba.”

9 Umalis sila pagkarinig nila sa hari.Nagpauna sa kanila ang tala na nakitanila sa Silangan, at tumigil ito sa itaas nglugar na kinaroroonan ng sanggol. 10 Labisna natuwa ang mga pantas nang makitanilang muli ang tala! 11 Pumasok sila sabahay at nakita nila ang sanggol kasamani Mariang kanyang ina. Lumuhod sila atsumamba, at binuksan ang kanilang mgamamahaling dala at hinandugan siya ngmga regalong ginto, kamanyang at mira.

12 At nag-iba sila ng daan pag-uwi nilasa kanilang lupain dahil binilinan sila sapanaginip na huwag nang bumalik kayHerodes.Ang pagtakas pa-Ehipto

• 13 Pagkaalis ng mga pantas, napakitakay Jose ang Anghel ng Panginoon sapanaginip at sinabi: “Bumangon ka, dal-hin ang sanggol at ang kanyang ina attumakas pa-Ehipto. Manatili ka roonhanggang sa tawagin ko kayo. Hahanapinnga ni Herodes ang sanggol para pata-yin.”

14 Bumangon si Jose, at nang gabi ringiyo’y dinala ang sanggol at ang ina nitopa-Ehipto. 15 Doon sila nanirahan hang-gang mamatay si Herodes. Sa ganitonatupad ang sinabi ng Panginoon sapamamagitan ng Propeta: “Tinawag koang aking anak mula sa Ehipto.”

Jose sa pagkalito, o si Maria sa posibleng kahihiyan samaselang pangyayaring ito.

• 2.1 Para mas maintindihan ang ikalawangkabanatang ito ni Mateo, dapat nating malaman nakabilang ito sa isang tipo ng panitikan na usung-usosa mga Judio nang panahong iyon: dito pinagha-halo ang kasaysayan at kathang-isip taglay angpangunahing layuning turuan tayo sa pamamagitanng mga larawan.

Hindi mga hari at hindi rin tatlo lamang ang mgaMago o Pantas, kundi mga manghuhula at mga pari ngisang paganong relihiyon. Samantalang walang bali-tang tinatanggap tungkol sa kapanganakan ni Jesusang mga pari ng mga Judio na mga pinuno ng bayanng Diyos, ipinagbibigay-alam naman ito ng Diyos sailan niyang kaibigang malayo pa rin sa tunay napananampalataya. Para sa lahat ng panahon ang aralna ito: si Jesus ang Tagapagligtas ng lahat ng tao athindi lamang ng mga nasa kanyang Iglesya.

Paalala sa atin ang bituin (o tala) na tinatawag ngDiyos ang bawat isa ayon sa kanyang pagkatao.Tinawag ni Jesus ang mga mangingisda ng Galileakasunod ng mahimalang huli ng isda; sa mga bituinnaman tumitingin ang mga pagano kaya sa pama-magitan ng bituin sila tinawag ng Diyos. Alam ng Diyoskung paano makikipag-usap sa atin sa pamamagitanng mga pangyayari at ng sarili nating mga mithiin naparang mga bituing gumagabay sa atin. Ngunit paanonaman kaya madidiskubre si Kristo ng mga hindinaghahanap sa katotohanan, katarungan at kapata-waran?

• 13. Sa pagsasalaysay sa pagpatay sa mga“niños inocentes” at sa pagtakas sa Ehipto, dalawangsalita nina Propeta Oseas at Jeremias ang binabanggitni Mateo. Tungkol ito sa mga pagsubok na tiniis ngbayan ng Diyos sa nagdaang panahon. Kailangangmabuhay si Jesus sa pagkatapon at pighati gaya ngkanyang mga ninuno. Nagsimula na ang pag-usig sa

2

MATEO 2 1416 Nagalit naman si Herodes nang ma-

laman nito na napaglalangan siya ng mgapantas. Kaya iniutos niyang patayin anglahat ng batang lalaki sa Betlehem at mgakaratig nito, mga batang may dalawangtaong gulang pababa, batay sa panahonng pagsikat ng tala ayon sa mga pantas.

17 Kaya nagkatotoo ang sinabi ni Prope-ta Jeremias: 18 “Narinig sa Rama ang pag-tangis, iyakan at malakas na panag-huyan: iniiyakan ni Raquel ang kanyangmga anak at ayaw paaliw pagkat walana sila.”

Nagbalik sa Nazaret sinaJose at Maria

• 19 Pagkamatay ni Herodes, napakitasa panaginip ang Anghel ng Panginoon

kay Jose at sinabi: 20 “Bumangon ka’t dal-hin ang bata at ang kanyang ina at umuwisa lupain ng Israel, sapagkat patay na angmga nagtangkang pumatay sa bata.”

21 Kaya bumangon si Jose, kinuha angbata at ang ina nito at pumunta sa lupainng Israel.

22 Ngunit nang malaman ni Jose na siArkelao ang hari ng Judea, na kahalili ngkanyang amang si Herodes, natakotsiyang pumaroon. Kaya ayon sa ibinilin sakanya sa panaginip, sa Galilea siya nag-punta.

• 23 Nanirahan sila sa bayang tinata-wag na Nazaret. Kaya natupad ang salitang mga propeta:“Tatawagin siyangNazoreo.”

pagsilang pa lamang niya at sasamahan siya nitohanggang kamatayan.

Gaano karaming walang malay ang pinatay sakabuuan ng kasaysayan! Hindi dahil nilimot sila ngDiyos, kundi isang nakapakong Tagapagligtas angipinadala sa kanila ng Diyos para buksan nito sa kanilaang mga pinto ng Paraiso.

Nalalaman din natin mula rito na mula sa simula’ykaisa na si Maria (at maging si Jose, kahit hindi gaano)sa mga pagdurusa ni Jesus at sa kanyang misyongpagliligtas.

Si Herodes ang larawan ng maraming gobyerno nakanilang kapangyarihan ang tunay na pinanga-ngatawanan kaysa paglilingkod. Ngunit gaano manpadanakin ng mga kaaway ng Ebanghelyo ang dugo ngmga walang malay, hinding-hindi nila mapaglalahoang Iglesya ni mahahadlangan ang mga plano ngDiyos.

• 19. Dalawang taon siguro si Jesus nang iuwi niJose ang kanyang pamilya sa Nazaret. Sa maliit nanayong iyon tatlumpung taong mabubuhay si Jesus sapagtatrabaho bilang karpintero (Mc 6:1) habanghinihintay ng daigdig ang kaligtasan. Ngunit sa simpleniyang buhay na inialay namang ganap sa Ama, noonpa ma’y inililigtas na ni Jesus ang mundo.

• 23. Tatawagin siyang Nazoreo. Pinaglalaruanni Mateo ang salitang Nazareno (taga-Nazaret) paraipaalala ang mga salitang nezer o usbong (Is 11:11) atnasireo (Blg 6). Nang panahong iyon, may mgarelihiyosong grupo na nangangaral at nagbibinyaggaya ni Juan, at itinuturing silang mga nasireo. Kapwanezer, nasireo (Jn 3:22-26) at Nazareno si Jesus.

Sa una pa ma’y inilalarawan na ng lahat ngkasaysayang ito ang malungkot na kapalaran ni Kristo:ang Tagapagligtas na di kinilala ng mga pinuno sarelihiyon ng mga Judio (ang mga pari sa Jerusalem),inusig ng nasa kapangyarihan. Isang probinsiyang

medyo banyaga at pagano ang tingin ng mga Judio saGalilea, 4:15: inihiwatig dito ang mga bansangpaganong haharapin ng Iglesya para ibigay sa kanilaang Ebanghelyo.

Marami ang nagtatanong kung ano ang ginawa niJesus mula labindalawang taon nang maiwan siya saTemplo (Lc 2:41-51) hanggang tatlumpung taonggulang na humigit-kumulang ay siyang edad ni Jesusnang simulan niya ang kanyang ministeryo. Sina-samantala ng ilang mga dalubhasa kuno ang kata-himikang ito ng Ebanghelyo para ipalagay na nag-punta raw si Jesus sa India para matuto ng madyik atmga milagro sa mga guro roon, o kaya’y nakipagkitasiya sa kung anong E.T. o taga-ibang-planeta. Napa-kadali lang namang umimbento ng mga istorya!

Una sa lahat, importante na alalahanin nating hindi“Talambuhay ni Jesus” ang Ebanghelyo, o salaysay ngkanyang buhay mula sa kanyang pagsilang hanggangkamatayan. Walang ibang hangad ang Ebanghelyokundi ibahagi sa atin ang pinakatampok na mga gawaat salita ni Jesus na ginamit ng Iglesya sa pagbibigay ngmensahe sa daigdig. Hindi nito sinasabi sa atin kungano nga ba ang itsura ni Jesus, kung matangkad ba siyao mataba, maputi o kayumanggi, kung paano siyalumaki, at marami pang ibang mga bagay na hindinaman pinroblema ng mga unang Kristiyano.Nagsisimula ang mga Ebanghelyo nina Marcos at Juansa pagbibinyag ni Juan kay Jesus na siyang simula ngpangangaral ni Jesus (Mc 1:1 at Jn 1:18). Saka nalamang nagsulat nang kaunti sina Mateo at Lucastungkol sa kamusmusan ni Jesus para tulungan tayongmaintindihan ang kanyang mensahe at ang lihim ngkanyang pagkatao.

Ikalawa, basahin natin ang Mateo 13:54-56 kunggusto nating mapatunayan na sa Nazaret nga lumaki siJesus. Namangha ang mga taga-Nazaret sa kanyangmga gawa, pero hindi nila sinabing: “Tiyak na galingsiya sa ibang planeta” o “Natutuhan niya ang mga itosa pagpapakadalubhasa niya sa ibang bansa.” Sa halip

15 MATEO 4

Ibinalita ni Juan Bautista ang pagdating niJesus(Mc 1:1; Lc 3:1; Jn 1:19)

• 1 Nang panahon ding iyon,dumating sa disyerto ng Judea si

Juan Bautista at nagsimulang mag-pahayag: 2 “Magbagong-buhay kayo,lumapit na ang paghahari ng Langit!”3 Siya ang tinutukoy ni Propeta Isaiasnang sabihin niyang: “Naririnig ang sigawsa disyerto: Ihanda ang daan para saPanginoon, ituwid ang kanyang landas.”

4 Balahibo ng kamelyo ang suot niJuan; at may sinturong katad sa bay-wang, at balang at pulot-pukyutang-gubat ang kinakain. 5 May mga taga-Jerusalem, taga-Judea at mula sa buongrehiyon ng Jordan na pumunta sa kanya.6 Inaamin nila ang kanilang mga kasala-nan at binibinyagan sila ni Juan sa IlogJordan.

7 Nang makita niya na lumalapit sakanya ang ilang Pariseo at Sadduseo paramagpabinyag, sinabi niya: “Lahi ng mgaulupong! Sino ang nagsabi sa inyong ma-tatakasan ninyo ang darating na pag-hatol? 8 Patunayan ninyo ang inyong pag-babagong-buhay, 9 at huwag ipagyabangna ‘si Abraham ang ama namin.’ Sinasabiko sa inyo na kahit sa mga batong ito’ymakagagawa ng mga anak ang Diyospara kay Abraham! 10 Nakaamba na angpalakol sa tabi ng ugat ng mga puno –para sibakin ang alinmang punong hindinamumunga ng mabuti, at itatapon ito saapoy.

11 Sa tubig ko kayo binibinyagan parasa pagbabagong-buhay pero kasunodkong darating ang isang makapangya-rihan pa sa akin. Hindi nga ako karapat-dapat magdala sa kanyang sandalyas.Bibinyagan niya kayo sa Espiritu Santo atsa apoy. 12 Siya ang nakahandang mag-tahip sa lahat ng butil ng trigo. Lipuninniya ang lahat ng butil sa kanyang ka-malig ngunit susunugin ang mga ipa saapoy na walang hanggan.”

Bininyagan ni Juan si Jesus(Mc 1:9; Lc 3:21; Jn 1:29)

13 Dumating noon si Jesus mula saGalilea at lumapit kay Juan sa Ilog Jordanpara magpabinyag. 14 Pero tumanggi siJuan at sinabi: “Ako ang dapat na mag-pabinyag sa iyo, bakit ikaw ang lumapitsa akin?”

15 Ngunit sumagot sa kanya si Jesus:“Hayaan mo. Simulan natin sa simula.”Kaya sumang-ayon si Juan.

16 Matapos mabinyagan, umahon siJesus mula sa tubig. At agad na nabuksanang langit at nakita niya ang Espiritu ngDiyos na bumababang parang kalapati atpapunta sa kanya. 17 Narinig kasabay nitoang boses mula sa langit na nagsabi: “Itoang aking Anak, ang Minamahal, siya angaking Hinirang.”

Tinukso si Jesus sa disyerto(Lc 4:1; Mc 1:12)

• 1 At dinala ng Espiritu si Jesussa disyerto upang tuksuhin siya ng

pagtatrabaho, ang pakikipagkapwa-tao, ang pagdu-rusa, paghihirap, kaapihan… Kailangang madama atmaranasan ni Jesus ang lahat ng ito upang magingtagapagligtas natin, para maging totoo, matimbang atmahalaga sa lahat ng panahon ang kanyang mgasalita.

• 3.1 Tingnan ang mga paliwanag sa Marcos 1:1at Lucas 3.

• 4.1 Tingnan din ang paliwanag sa Lucas 4:1-13para sa pangyayaring ito.

Bago sinimulan ni Jesus ang kanyang misyon, nanghindi pa siya kilala ng mga tao, nilupig niya ang ma-

ay nagtataka sila: “Ano itong nangyayari ngayon saanak ng karpintero? Matagal na natin siyang kilala…pero ano ang nangyayari sa kanya!”

Ikatlo, masasabi nating ang salita ng Diyos ay lagiring salita ng tao. Ipinahahayag ng mga propeta angmga salita ng Diyos hindi bilang “tape recorder” kundibilang mga taong may nadarama at talagangnararanasan na gusto nilang sabihin. Hindi masasabini Jesus ang mga salita ng Diyos kung hindi ito bungang natatanging pagkaalam niya bilang tao sa nasa loobng tao (Jn 2:25). Walang nasayang na panahon samga taon ni Jesus sa Nazaret. Isinaloob ni Jesus angkultura ng kanyang bayan at ang mga pangyayaringmay kinalaman sa kanyang bansa. Naranasan niya ang

3

4

MATEO 4 16

diyablo. 2 Pagkatapos ng apatnapungaraw at apatnapung gabing di kumakain,nagutom si Jesus.

3 Kaya lumapit sa kanya ang demonyoat sinabi: “Kung ikaw nga ang Anak ngDiyos, utusan mo ang mga batong ito namaging tinapay.” 4 Ngunit sumagot siJesus: “Sinasabi ng Kasulatan: Hindi satinapay lamang nabubuhay ang tao kun-di sa bawat namumutawi sa bibig ngDiyos.”

5 Dinala naman siya ng diyablo sa Ba-nal na Lunsod, inilagay siya sa nakauslingpader ng Templo, 6 at sinabi: “Kung ikawang Anak ng Diyos, tumalon ka paibabapagkat sinasabi ng Kasulatan: Uutusanng Diyos ang kanyang mga anghel parasa iyo. Bubuhatin ka nila upang hindimatisod ang iyong paa sa bato.” 7 Suma-got si Jesus: “Ngunit sinasabi rin ng Kasu-latan: Huwag mong hamunin ang Pangi-noon mong Diyos.”

8 At agad na dinala ng diyablo si Jesussa isang napakataas na bundok at ipi-nakita sa kanya ang lahat ng bansa ngdaigdig sampu ng kayamanan at kada-kilaan ng mga ito. 9 At sinabi sa kanya:

“Ibibigay ko sa iyo ang lahat ng ito kungluluhod ka at sasamba sa akin.” 10 Kayasumagot si Jesus: “Lumayo ka, Satanas!Sinasabi nga ng Kasulatan: Sambahin moang Panginoon mong Diyos; siya lamangang iyong paglilingkuran.”

11 Kaya iniwan siya ng diyablo at luma-pit naman ang mga anghel at naglingkodsa kanya.(Mc 1:14; Lc 4:14)

12 Nang marinig ni Jesus na dinakip siJuan, lumayo siya pa-Galilea. 13 Hindisiya tumigil sa Nazaret, kundi sa Caper-naum nanirahan, sa may baybayin nglawa ng Galilea, sa teritoryo ng Zabulon atNeftali.

14 Kaya natupad ang salita ni PropetaIsaias: 15 “Makinig kayo, mga lupain ngZabulon at Neftali, mga daang patungo saDagat, kabilang ibayo ng Jordan; pa-kinggan ako, Galileang lupain ng mgapagano.

16 Nakakita na ng malaking liwanagang mga lugmok sa kadiliman. Sumikatna ang liwanag sa mga nasa anino ngkamatayan.”

samang espiritu. Sinikap siyang kumbinsihin ngdemonyo na kahangalan ang hangaring iligtas angmundo sa pamamagitan ng mga pamamaraangipinapanukala ng Diyos.

Utusan mo ang mga batong ito na magingtinapay. Magagawang puspusin ni Jesus ng sigasigang mga tao kung gugustuhin niya sa pagbibigay sakanila ng libreng pagkain at paglutas sa lahat nilangproblemang pangkabuhayan nang walang hinihingingpersonal na pagbabago.

Tumalon ka paibaba. Magagawa rin ni Jesus naumakit ng mga tagahanga sa pamamagitan ng kagila-gilalas na mga milagro. Ngunit hindi dumating si Jesuspara gumawa ng mas maraming himala kaysa kina-kailangan para sa mga handang sumampalataya.Hindi siya dumating para hangaan kundi para ipakilalasa atin ang Ama at baguhin ang puso’t kalooban ngtao.

Ibibigay ko sa iyo ang lahat ng ito kung luluhod kasa harap ko. Dahil ayaw magbago ng mga tao, masa-sabi sana ni Jesus na “pinakamabuti” na sa lahat ngkasamaan ang tanggapin na lamang basta ang kasalu-kuyang kalakaran ng daigdig at makipagkasundo sademonyo. Kung ganito ang kanyang ginawa, ma-ililingid niya sa daigdig ang ayaw nitong tanggapinkayat gagamitin niya ang parehong mga pama-

maraang naghahatid ng tagumpay sa mga di-makatarungang pinuno at gobyerno, sa mga sindikatoat lahat ng mapagsamantala.

Lumalabas na panalo si Jesus. Ngunit ang mga tuksoring ito ang haharapin ng Iglesya pagkatapos niya.Maaaring matukso ang Iglesya na ibigay sa mga taoang kanilang gusto at hindi ang tunay na kaligtasan.Tinuturuan tayo ni Jesus kung paano magiging mala-kas laban sa mga bitag ng demonyo; at tulad ni Jesus,kailangan muna tayong magkaroon ng tunay napagkaunawa sa salita ng Diyos.

Ipinaaalaala sa atin ng tatlong tuksong ito ang tatloring tuksong dinanas ng bayan ng Israel sa disyerto(tingnan Ex 15:22; 17:1; 32). Nagsimula silangmagreklamo dahil dinala sila ng Diyos sa mahirap nadaan: “Ano ba ang nagawa ko para ganituhin ako ngDiyos?” At pagkatapos ay nagduda sila: “May maga-gawa kaya ang Diyos para sa atin?” At sa wakas aylumayo sila sa Diyos para igawa ang kanilang sarili ngisang diyos na mas makatao – na guya pala.

Apatnapung araw at apatnapung gabi siyang dikumain: Ex 24:18 at 1 H 19:8.

Lumapit sa kanya ang mga anghel… Matapostanggihan ang mga tukso, nakatagpo ng kapanataga’tkapayapaan si Jesus. Nabuksan sa kanyang malinis napuso ang espirituwal na daigdig na lingid sa mata ng tao

17 MATEO 5• 17 At magmula noon, sinimulang ipa-

hayag ni Jesus ang kanyang mensahe:“Magbagong-buhay; lumapit na nga angKaharian ng Langit.”

18 Sa paglalakad ni Jesus sa pampangng lawa ng Galilea, nakita niya ang mag-kapatid na Simon na tinawag na Pedro atAndres na naghahagis ng mga lambatdahil mga mangingisda sila. 19 Sinabi niyasa kanila: “Halikayo, sumunod kayo saakin, at gagawin ko kayong mangingisdang tao.”

20 Agad nilang iniwan ang kanilang mgalambat at sumunod sa kanya.

21 Nagpatuloy siya sa paglakad at na-kita naman niya ang magkapatid naJaime at Juan na mga anak ni Zebedeo.Nasa bangka sila kasama ng kanilangamang si Zebedeo at nagsusursi ng kani-lang lambat. Tinawag sila ni Jesus.22 Agad nilang iniwan ang bangka nila atang kanilang ama, at nagsimulang sumu-nod sa kanya.

23 Nagsimulang maglibot si Jesus sabuong Galilea. Nagturo siya sa kanilangmga sinagoga, ipinahayag ang MabutingBalita ng Kaharian at pinagaling ang kunganu-anong klase ng sakit at kapansananng mga tao.

24 Lumaganap sa buong Siria ang balitatungkol sa kanya. Kaya dinala sa kanyaang mga may karamdaman, ang lahat ngnaghihirap dahil sa sakit, ang mga ina-alihan ng demonyo, ang mga nasisiraanng bait, ang mga paralitiko, at pinagalingniya silang lahat. 25 Sinundan siya ngmaraming taong galing sa Galilea, saSampung Lunsod, sa Jerusalem, saJudea at sa kabilang ibayo ng Jordan.

Ang Mapapalad(Lc 6)

• 1 Nang makita ni Jesus ang maka-pal na tao, umahon siya sa bundok.

Naupo siya roon at lumapit sa kanya angkanyang mga alagad. 2 At nagsimulasiyang magturo sa kanila:

3 “Mapapalad ang mga may diwa ngdukha sapagkat sa kanila ang Kaharianng Langit.

4 Mapapalad ang mga nagluluksa sa-pagkat pagiginhawahin sila.

5 Mapapalad ang mga di-marahas sa-pagkat mapapasakanila ang lupain.

6 Mapapalad ang mga nagugutom atnauuhaw sa katarungan sapagkat bubu-sugin sila.

• 5.1 Mga dantaon nang ibinigay ng Diyos angkanyang Batas sa pamamagitan ni Moises sa BundokSinai (Ex 20). Ngayon nama’y sa isa pang bundokibinibigay ng Anak ng Diyos ang Bagong Batas. Saunang pananalitang ito ni Jesus sa kanyang misyon,isang buod ng panuntunan ng buhay ang ibinibigayniya sa kanyang mga alagad. Ipinakikilala niya angkanyang paninindigan sa Batas ni Moises.

Kapwa nasa Ebanghelyo nina Mateo at Lucas angMapapalad, pero may kanyang paraan ng paglalahadsa mga ito ang bawat isa (tingnan Lc 6:20-26). Alamnatin na apat na pagpapala ang inilalahad ni Lucas(ang mga dukha, mga nagugutom, mga umiiyak at mgapinag-uusig) samantalang walo naman ang ibinibigayni Mateo. Ngunit sa totoo’y iisang paksa lamang anglahat ng ito, kaya hindi importante ang bilang. Maskailangan nating pag-ukulan ng pansin na hindiparehong grupo ng mga tao ang kinakausap ninaMateo at Lucas para sa Mapapalad. At narito angmalaking pagkakaiba ng dalawa.

Ibinibigay sa atin ni Lucas ang Mapapalad ayon sapagkakahayag ni Jesus sa mga ito. Mga ordinaryongtao ang kanyang kinakausap, at kaisa rin ng bayangnagdurusa ang nagsasalita sa kanila. Kinakausap niya

ngunit kasintotoo ng mga materyal na bagay at ngmga maybuhay sa ating paligid. At sa daigdig na iyon,siya bilang Anak ng Diyos ang hari sa mga espiritunglingkod ng kanyang Ama (Heb 1).

• 17. Magbagong-buhay. Ginagamit natin angmga salitang ito para sa nakagawian na natingpagsasalin ng magbalik-loob. Sa Biblia nanganga-hulugan ang salitang pagbabalik-loob ng pagkuha ngibang daan o pag-iiba ng daan (tingnan ang paliwanagsa Mc 1:14). Ngunit maaaring intindihin sa iba’t ibangparaan ang salitang ito. Sa bibig ni Juan Bautista,nangangahulugan ang “Magbalik-loob” ng “paglayosa mga bisyo at kasalanan”. Para naman kay Jesus,nangangahulugan ito ng buong buhay na pagbabagomula sa pagbabago ng kalooban. Ipakikita sa atin ngEbanghelyo na bunga ng pagkadiskubre sa habag ngDiyos ang pagbabagong ito at gawa ng kanyangEspiritu sa atin.

Nakapaloob sa pagbabalik-loob ng Kristiyano angdalawang bagay na ito: pagbabago ng puso sa Espiritung Diyos at pagbabago ng mga gawa at pamumuhay,bagay na higit kaysa mabubuting hangarin lamang atpangangarap.

5

MATEO 5 187 Mapapalad ang mga maawain sa-

pagkat kaaawaan sila.8 Mapapalad ang mga may busilak na

puso sapagkat makikita nila ang Diyos.9 Mapapalad ang mga nagpupunyagi

para sa kapayapaan sapagkat tatawaginsilang mga anak ng Diyos.

10 Mapapalad ang mga pinag-uusig

dahil sa katarungan sapagkat kanila angKaharian ng Langit.

11 Mapapalad kayo kung iniinsulto kayoat pinag-uusig at sinisiraang-puri dahil saakin. 12 Magsaya kayo at magalak sa-pagkat malaki ang gantimpalang nasaDiyos para sa inyo. Ganito rin pinag-usigang mga propetang nauna sa inyo.

sila gaya ng ginawa ng mga propeta, na hindibinigyang-pansin ang partikular na kalagayan ngbawat isa: kayong mga dukha ang unang makikina-bang sa mga pangako ng Diyos. Kayo ang mapapaladdahil ipinagkakatiwala sa inyo ngayon ng Diyos angkanyang mensahe at kayo ang makapagpapahayag samundo ng mga hiwaga ng awa ng Diyos. Kayong mgapatuloy na nabubuhay na umaasa sa iba at sa mgapagkakataon ang higit na makadarama at makara-ranas sa kalinga ng Diyos.

Ibinabagay naman ni Mateo ang mga salita ni Jesuspara sa klase ng mga mananampalatayang Kristiya-nong kanyang tagapakinig. Lumaganap na noon angIglesya at lahat na ng klase ng tao ay nasa mgapamayanang Kristiyano: mga alipin, mga ordinaryongtao at mga mayayaman. Kaya ipinakikita niya sa kanilana may kabuluhan para sa kanilang lahat ang Ebang-helyo. Hindi lamang sa pagdurusa o pagiging dukhatayo magiging kalugud-lugod sa Diyos kundi sapagsasaloob at pamumuhay. Kaya sinasabi niyang“Mapapalad ang mga may diwa ng dukha, atibinibilang sa mapapalad ang mga may busilak napuso, ang mga nagpupunyagi para sa kapayapaan,ang mga di-marahas…

Sa kabuuan, sinasabi ni Lucas kung sino ang bini-bigyan ng pangunang pansin ng Ebanghelyo: angsambayanan ng mga dukha, mga trabahador at mgaisinasaisantabi ng lipunan. Ang Mapapalad ni Lucas aypanawagan sa mga hindi pa pumapasok sa Ebang-helyo at sa Iglesya. At para naman kay Mateo, tinu-turuan niya ang mga nasa Iglesya kung paano silamagiging marapat sa Diyos na tumawag sa kanila.Parang isang bagong batas o relihiyon ang kanyangMapapalad na nangangailangan ng pagiging handa ngkalooban kaysa mga panlabas na kilos.

Mapapalad… Iniaalok ni Jesus sa lahat ang regalong tunay na kaligayahan. Ipinagkakamali ng mga taoang “kaligayahan” sa “kasiyahan” o ang “pagigingmaligaya” sa “pagkadama ng sarap at kasiyahan”.Tunay na espirituwal ang kaligayahan, kaganapanmismo ito ng tao. Ngunit kasiyahan ang hinahanap ngmarami at hindi kaligayahan kaya naman napakalakiang kinalaman ng Mapapalad sa buhay ng tao.Kasabay ng yaman ng Kaharian ng Langit angkaligayahang ito, gaya ng nalalahad sa Mapapalad,isang Kahariang kalahok tayo ngayon at dito sa atingdaigdig. Ngunit magiging ganap lamang at buo sakabilang-buhay pagkamatay natin. Kaya kapwa pag-asa sa kasalukuyan at kapuspusan sa hinaharap anginiaalok ng Mapapalad.

Mapapalad… sapagkat sa kanila ang Kaharian ngLangit. Dapat nating intindihin ang ibig sabihin ng

langit ayon sa paraan ng pagsasalita ng mga Judio sapanahon ni Jesus. Dahil sa labis na pitagan sa Diyos,ayaw bigkasin ng mga Judio ang kanyang pangalankundi mas gusto nilang tukuyin siya sa paggamit ngibang mga salita gaya ng Langit, Luwalhati, Ka-pangyarihan… Kaharian ng Diyos ang eksaktongkahulugan ng Kaharian ng Langit, tulad ng angAmang sumasalangit o nasa langit ay nanganga-hulugan ng Diyos Ama. Sa pagbasa natin sa salitangLangit, alalahanin natin hindi ang gantimpalangmakakamtan natin sa langit pagkamatay natin kundiang Kaharian ng Diyos na dumarating dito sa atin salupa kasama ni Jesus.

Mapapalad… sapagkat mapapasakanila anglupain. Materyal na gantimpala kaya ang ipinanga-ngako ni Jesus sa mga dukha o daigdig na espirituwalat““makalangit”? Hindi sinasabi ng Ebanghelyo namagkasalungat ang espirituwal at materyal. Sakatunayan nga’y ni hindi nababanggit sa buong Ebang-helyo ang salitang “espirituwal”. Nang magsalita angDiyos sa pamamagitan ng mga propeta, isang masa-yang daigdig ang ipinangako niya sa kanyang bayankung saan bibigyang-kasiyahan ang lahat ng kanilanggusto: mga bangketeng may masasarap na ulam,mahabang buhay, kapanatagan at katiwasayan, ulanpara diligin ang lupa, paglaya mula sa pamatok ngmaniniil, paghahari ng katarungan. Ngunit sa pagbi-bigay ng lahat ng ito, maliwanag na mabubuhay angDiyos sa piling ng mga tao at ibibigay sa kanila angkanyang Espiritu: Magiging bayan ko sila at akonaman ang magiging Diyos nila.

Kaya ipinahahayag ni Jesus ang Mapapalad naparang isang letaniya ng mga pangako na iisa lamangang tinutukoy: ang Kaharian ng Langit (o ng Diyos) aykapwa ang lupa o lupain ng Palestina na ipinangakosa mga anak ni Abraham at ang panatag at payapangdaigdig na pinananahanan ng Diyos. Parehongtatanggapin ng mga nagugutom sa katarungan angtinapay at kabanalan ng Diyos, dahil nangangahulugandin ng “pagiging ganap sa paningin ng Diyos” angkatarungan sa Biblia.

Mapapalad… sapagkat pagiginhawahin sila.Gumagaan ang loob natin sa pagkaalam na mahal tayong Diyos at kanyang pinagmamalasakitan. Gumagaandin ang loob natin sa pagkaalam na kahit na hindi niyapinauunlakan ang ating mga panalangin, maykabuluhan at halaga ang ating krus. Gumagaan angloob natin sa pagkakitang may ginagawang mgahakbang sa daigdig para sa paghahari ng katarunganat para kilalanin ang dignidad ng lahat ng datinghinahamak. Gumagaan din ang loob natin sapagkaalam na higit pa sa maaari nating asahan at

19 MATEO 5

Asin at liwanag ng mundo(Mc 4:21; Lc 14:34; 8:16; 11:33)

• 13 Kayo ang asin ng mundo. Ngunitkung mawalan ng lasa ang asin, paano paito mapaaalat na muli? Wala na itong silbi.Itatapon na lamang at tatapakan ng mgatao.

• 14 Kayo ang ilaw ng mundo. Hindimaitatago ang lunsod na itinayo sa tuktokng bundok. 15 Hindi rin sinisindihan angilaw para takpan ng kahon, sa halip ayinilalagay ito sa isang lampara at tu-matanglaw sa lahat ng nasa bahay. 16 Ga-yundin naman ang inyong liwanag sa

marapat sa atin ang ibibigay sa atin ng Diyos sakabilambuhay.

Mapapalad… ang mga nagluluksa. Hindi mgataong bigo at naaawa sa sarili at sariling ginhawalamang ang hinahanap ang tinutukoy ni Jesus. SaBiblia, ang mga nagluluksa (Is 61:1), ang mgapasensyoso (Slm 37:11) ang mga taong naghihintaysa isang lunsod ng katarungan para sa lahat. Sapagkathindi layunin ng Diyos na paunlakan ang mgapanalanging makasarili, kundi ibigay ang mgapagpapala at kaligtasan sa sangkatauhan gaya ngipinangako niya kay Abraham mula sa simula.

Mapapalad… ang mga pinag-uusig. At gaya niLucas, isa pang Mapapalad ang idinadagdag ni Mateo:Mapapalad kayo kung iniinsulto kayo at pinag-uusig at sinisiraang-puri dahil sa akin. Alam ninaLucas at Mateo mula sa karanasan na imposiblengipahayag ang Ebanghelyo nang hindi dumaranas ngpag-uusig. Sinasabi ng marami na tinatanggap nila angmga salita ng Diyos sa Ebanghelyo. Ngunit sa oras namay magpaliwanag sa mga salita ring iyon ng Diyospara baguhin ang buhay ng tao at ang daigdig, agadsiyang pinag-uusig o tinitira nang pailalim. Nangyayariito sa pulitika at sa iba pang larangan ng pakikipag-kapwa-tao, kahit na sa mga kumbento.

Mapapalad ang sabi ni Jesus. Dumating siya samundong ito hindi tulad ng ibang lider ng relihiyonpara ipaalaala sa mga tao ang matatandang kautusano magdagdag kaya ng mga bagong utos. Ang unaniyang misyon ay ipahayag ang wakas ng isang yugtosa kasaysayan at simulan ang bagong panahon ngKaharian ng Diyos.

Iyon ang wakas ng panahon ng halos walang kata-pusang paghihintay ng mga tao habang pinalalakas ngDiyos ang kanilang loob sa kanyang pangako ng masmabuting daigdig at inaanyayahan silang magtrabahopara sa katarungan at mabuhay ayon sa katotohanan.Ito ang panahon ng mga propeta. Sila ang magigitingna mga tao na tinuligsa ang kasamaan at nagtrabahona taglay ang pag-asa sa mas magandang kinabu-kasan.

Pinapasinayaan naman ni Jesus ang panahon ngKaharian ng Diyos, at mapapalad tayo… sapagkatdumating na sa atin ang Diyos. Ipinahahayag ni Jesusat ng Iglesya pagkatapos niya ang isang Kahariangnarito na at gumagawa sa piling natin (Mt 12:28).Nagiging personal na karanasan at pamumuhay angpakikipagkasundo sa Diyos at ganap na paglaya.Ganito ang nasasaad sa mga Mapapalad: pagiginha-wahin tayo, kaaawaan, makikita natin ang Diyos…Hindi tayo nagiging bulag sa kahirapan at sa tunay nakalagayan: atin at ng iba. At hindi na magiging Iglesya

ang Iglesya kung hindi na bibigkasin at maririnig sakanya ang salitang katarungan, gaya sa kabuuan ngBiblia. Ngunit nakahihigit tayo sa mga propeta ngunang panahon, sapagkat dumating na ang Diyos atipinakipagkasundo niya tayo. Sinasabi ni Jesus: Maki-kita nila ang Diyos. Naiintindihan natin ngayon angpasensya ng Diyos dahil may pagbabago at kapana-tagan tayong nararanasan na hindi natin maipahayagsa salita, nadarama natin ang pinakapresensya atkatamisan ng Diyos. Talaga ngang makapagpupun-yagi tayo para sa kapayapaan sapagkat nasa atin naito. At hindi tayo nababagabag sa ating kaliitan saharap ng mga puwersa ng kasamaan sapagkat bale-wala ang lahat ng puwede nating gawin kung iku-kumpara sa ginagawa mismo ng Diyos sa atin.

Tatawagin silang mga anak ng Diyos sapagkattalaga naman tayong mga anak ng Diyos: 1 Jn 3:1.

• 13. Tinatawag tayo ni Jesus para baguhin angmundo. Hindi ito nangangahulugan na magigingKatoliko ang lahat ng tao, kundi kailangang magingasin at ilaw ang Iglesya para sa buong mundo.

Para sa mga Judio, hindi gaanong pampalasa angasin kundi para huwag mapanis o masira ang pagkain.Ang tipan ng asin ang pakikipagtipan ng Diyos saIsrael, panghabampanahon ito at tinitiyak angpamamalagi ng bayang pinili ng Diyos; ito ang pakiki-pagtipan sa mga maglilingkod sa kanya magpa-kailanman (Blg 18:19). At inaasinan din ang mgahandog para alalahanin ang panghabampanahongpakikipagtipang ito. Kaya naman tinatawag na asin ngmundo ang mga alagad ni Jesus sapagkat sa pama-magitan nila nakikinabang ang daigdig mula saPakikipagtipan sa Diyos. Kailangan nilang panatiliingnaglalagablab sa daigdig ang apoy ng pakikibaka parasa tunay na katarungan at kaganapan.

• 14. Dapat maging lunsod na itinayo sa tuktokng bundok ang Iglesya sa kabuuan nito (tingnan Is 2:2at 4:2) na puwedeng makita ng lahat: isang lugar ngkapatiran at bahay na pinanunuluyan ng katotohanan.Ang makita ang Iglesya at lahat ng Kristiyano bilangliwanag, bilang mga saksi sa pananampalataya, pag-asa at pag-ibig sa gitna ng daigdig ay pagtatampok sapinakabuod ng pagkakristiyano at sa tunay na halagang Ebanghelyong kanilang pinagsasaluhan. Hindi itomababawasan o mababantuan o maipagkakamali saanumang kultura, ideolohiya o organisasyong panli-punan. Liwanag sa mga bansa ang Kristiyanismodahil ito ang kapuspusan ng presensya ng Diyos naTagapagligtas at ng kanyang pakikipagniig sa sangka-tauhan.

Mga anak ng liwanag: Ef 5:8; 1 P 2:12; 2 Tes 5:4.

MATTEO 5 20

paningin ng mga tao; at makikita nila anginyong mabubuting gawain at pupurihinnila ang inyong Amang nasa langit.

Isang batas na buo at ganap• 17 Huwag ninyong akalain na naparito

ako para pawalang-bisa ang Batas at MgaPropeta. Naparito ako hindi para magpa-walang-bisa kundi upang magbigay-kaganapan. 18 At talagang sinasabi ko sainyo: habang hindi nababago ang langit atlupa, hindi mababago ni isang kudlit okuwit ng Batas: lahat ay matutupad.

19 Kung may lumabag sa pinakamaliitna ipinag-uutos ng Batas at magturo ng

ganoon sa mga tao, ituturing din siyangpinakamaliit sa Kaharian ng Langit. Ngu-nit kung may magsagawa at magturo ngmga ito sa mga tao, magiging dakila siyasa Kaharian ng Langit.

20 Sinasabi ko sa inyo na kung hindimas ganap ang inyong kabanalan kaysasa mga guro ng Batas at mga Pariseo,hinding-hindi kayo makapapasok saKaharian ng Langit.

• 21 Narinig na ninyo na sinabi sa in-yong mga ninuno: Huwag kang papatay;ang sinumang pumatay ay lilitisin.22 Sinasabi ko naman sa inyo: Ang sinu-

• 17. Mababago muna ang langit at lupa… lahatay matutupad. Iba’t iba ang ibig sabihin ng Batas sapanahon ni Jesus:

– Una sa lahat, ito ang kabuuan ng mga utos atkaugaliang batay sa aral ni Moises at itinatadhana ngrelihiyon ng mga Judio.

– Ginagamit din ang Batas o Ang Batas at MgaPropeta para sa Biblia.

– Maraming lugar sa Biblia na ang kabuuan ngrelihiyon ng mga Judio na batay sa Banal na Kasulatanang tinutukoy ng Batas.

Kayat mas maiintindihan natin kung bakit parangmagkakasalungat ang mga sinasabi ni Jesus tungkol saBatas.

Lahat ay matutupad (5:18). Hindi ang mga utosang tinutukoy ni Jesus kundi sinasabi niyang pan-samantala lamang ang relihiyong itinatag sa Kasulatanng Matandang Tipan, ngunit kinakailangang yugto sakasaysayan ng pagliligtas. Kailangang magkatotooang mga propesiya, at ang mga seremonya at mgapaghahain ng relihiyong iyon ay nag-silbi namangpagtuturo sa mga tao tungkol sa misteryo ng kasalananat habag na matutupad kay Jesus at sa kanyang gawa.Sa kanya nagkakatotoo ang ganap at walanghanggang pakikipagbuklod ng Diyos sa tao.

Sa 5:19, ang mga kautusan naman ang tinutukoy niJesus.

Sa 5:20, kung hindi mas ganap ang inyong kaba-nalan… ang espiritu ng Batas ang tinutukoy ni Jesus.

ANG ESPIRITU NG BATAS

Sinulat, iniakma at binuo ang mga batas ng Israel saloob ng maraming dantaon. Nasa Biblia ang mga batasna iyon at hindi madaling pagtugmain ang napa-karaming alituntunin na hindi naman laging parehoang sinasabi. Kaya kahit na bago pa man dumating siJesus, marami nang paliwanag ang sinimulang ituro atisulat ng mga guro ng Batas, at ibinagay ang mgakautusang iyon para gamitin ng mga Judio na may ibanang sitwasyon sa buhay.

Kapaki-pakinabang ang ginawang ito ng mga guro

ng Batas, pero may mas maganda pang magagawa. Sapagbanggit ni Jesus ng mas ganap na batas, hindi niyahangad na baguhin ang mga batas sa relihiyon omagbigay pa ng dagdag na mga kautusan gaya ng mgaguro ng Batas. Sa halip ay nananawagan siya sa atinna tanggapin at isaloob ang espiritu ng Batas.

Gaya ng Ama (5:48). Ito ang espiritu ng Batas. Masmahalaga na awa ng Diyos ang laging pagtuunan ngpansin kaysa patuloy na pagnilayan ang kanyang mgautos. Ang naghahangad mabuhay bilang anak ngDiyos ay nagiging mas ganap at lubos kaysa mgaPariseong walang inaatupag kundi ang pagtupad samga panlabas na tungkulin. Ipinapakita sa atin ni Jesusang Ama at kung paano mabuhay sa kanyang pani-ngin, at kasabay nito’y ibinibigay rin niya sa atin angganap na Batas.

Sa totoo’y marami ang maaaring magkamali nginterpretasyon sa mga salita ni Jesus para sabihing:“Mas mabuti nga kung walang gaanong hinihingi angrelihiyon at mas madaling isabuhay!” Kaya namannililiwanag ni Jesus: Hindi makapapasok sa Kaharianang sinumang ayaw tumupad hanggang sa kaliit-liitang bahagi ng Batas. Hindi makapapasok ang laginang may handang katwiran para sa kanilang kata-maran: “Hindi naman talagang napakahalaga angmga utos na ito!” Ngunit para naman sa mgasumusunod sa Batas, ipinakikita sa kanila ni Jesus nahindi ang Batas ang pinakamahalaga kundi angespiritu nito. Hindi maalwang daan ang Ebanghelyopara sa mga taong ito, kundi pagtawag sa mas ganapna buhay.

PANANAGUTAN – PURGATORYO

• 21. Pananagutan natin sa harap ng Diyos angating buhay. Siya ang Katotohanan. Kaya huwaglamang ang mga bagay na kasalanan sa mata ng tao atsa kanilang paghuhusga ang tawagin nating kasa-lanan. Kasalanan ko ang lahat ng sama ng loob atmasamang kaisipan na kinikimkim ko at nagbubungang masama pagdating ng pagkakataon: Angsinumang manuya sa kanyang kapatid… (22).

Itinuturo sa atin ng paghahambing sa dalawang

21 MATEO 5

mang magalit sa kanyang kapatid aylilitisin. Ang sinumang manuya sa kan-yang kapatid ay lilitisin sa Sanggunian. Atang sinumang manghiya sa kanyangkapatid ay nararapat lamang itapon saapoy ng impiyerno. 23 Kaya sa paglalagaymo sa altar ng iyong hain at naalaalamong may reklamo sa iyo ang kapatidmo, 24 iwan mo muna ang iyong hain saharap ng altar at puntahan mo ang iyongkapatid para makipagkasundo sa kanya.At saka ka bumalik at ialay ang iyong hainsa Diyos.

25 Makipagkasundo na sa iyong kaawayhabang papunta pa kayo sa hukuman, atbaka ipaubaya ka niya sa hukom namagpapaubaya naman sa iyo sa pulisyana magkukulong sa iyo. 26 Talagang sina-sabi ko sa iyo: hindi ka makalalabas

hangga’t di mo nababayaran ang kahuli-hulihang sentimo.

• 27 Narinig na ninyo na sinabing:Huwag kang makiapid. 28 Ngunit sinasabiko naman sa inyo: ang sinumang tu-mingin nang may pagnanasa sa isangbabae ay nakiapid na rin sa kanyangpuso.

29 Kaya kung ang iyong kanang mataang nagbubuyo sa iyo sa kasalanan, alisinmo ito at itapon! Makabubuti pa sa iyo namawalan ng isang bahagi ng iyongkatawan kaysa matapon ang buo mongkatawan sa impiyerno. 30 Kung ang iyongkanang kamay naman ang nagbubuyo saiyo sa kasalanan, putulin mo ito at itapon!Mas makabubuti sa iyo ang mawalan ngisang bahagi ng iyong katawan kaysa

magkaaway na magkasabay na naglalakad na hindinatin dapat laging ipagpabukas ang pakikipag-aregloat ang pagtutuwid sa ating buhay. Mabuti nang ngayonkaysa bukas. Ang problema ay hindi lamang pagsisisikundi pati na ang pagtutuwid sa pinsalang atingginawa. At hindi lamang pagsasauli ng pera o gamit naating kinuha sa kapwa ang ibig sabihin ng pagtutuwidsa pinsala. Kailangan ko ring tingnan ang aking sarilikung bakit napakahina ko at madali akong madala nganumang pagnanasa. Kaya kailangan kong palakasinang mahina kong kalooban sa pamamagitan ngpanalangin at pagkontrol sa sarili.

Kadalasa’y nakikita natin na malamig ang pag-mamahal natin sa Diyos at napakahina ng pagtitiyaganatin sa daan ng kabutihan. Ito ang bunga ngmaraming taon ng pagkakasala at pagpapakasama.Nagagawa nating limutin ang mga maling ginawa natinpero hindi naman natin naitutuwid ang mga pinsalangnagawa natin sa buo nating pagkatao. Nagagawa mannating ngumiti at huwag mamroblema, dala-dala pa rinnatin ang mga utang at pananagutang ito na hindi panatin naaareglo na parang mga bangkay na nakatagosa ating sarili.

Hindi ka makalalabas hangga’t di mo nababaya-ran ang kahuli-hulihang sentimo. Bawat masamanggawa at kabulaanang itinago natin sa ating konsiyen-sya ay ilalantad muna sa liwanag bago natin tamasahinang kaligayahan at kawalang-hanggan ng Diyos. Kunghindi sa buhay na ito tayo dinalisay, sa ating kamatayano pagkamatay natin tayo dadalisayin. At Purgatoryoang tawag ng Iglesya sa masakit na pagdalisay na ito,na para bang pagpurga para alisin ang anumangmasama.

Huwag nating isipin na parang “hintayan” angPurgatoryo bago pumasok sa langit o kaya’y mgaparusa sa atin ng Diyos bago niya tayo patuluyin sakanyang presensya. Tinatawag na Purgatoryo ang

panahon na dinadalisay ng pag-ibig ng Diyos ang taosa lahat ng bakas ng kasamaan na nagiging hadlangpara tamasahin ang kapuspusan ng pag-ibig atkaligayahang matatagpuan sa Diyos. Kung paanongdapat munang “dalisayin” ng apoy ang isang kahoymula sa pagkabasa nito bago ito mismo mag-apoy,gayon din naman tayo kailangang dalisayin ng pag-ibigng Diyos.

• 27. Kung ang iyong kanang mata… Hindidapat mabuhay nang hiwalay sa iba ang Kristiyano.Kailangan siyang makilahok sa makabagong lipunan,magkaroon ng pakialam sa mga problemang pan-lipunan, mabuhay sa piling ng mga makasalanan.Subalit kung malaman niyang ilalayo siya sa Diyos ngisang pakikipagkaibigan o kaugalian o ambisyon,dapat siyang makipagkalas agad at huwag umasa sasarili niyang lakas, o kaya’y isiping gagawa ng mgamilagro ang Diyos para tulungan siya nang walanaman siyang ginagawa: “Bakit di mo putulin angiyong kamay?”

May kinalaman din ito sa pagkaunawa ng Kristiyanosa pagkakait sa sarili o asetismo. May mga pagka-kataong kailangan nating talikuran ang ilang mgabagay, mga tao at relasyon.

Una sa lahat, tinatawag tayong talikuran ang mgabagay kung masama ang mga ito (halimbawa’y imoralna trabaho tulad ng pagbebenta ng “drugs”) kayat hindinababagay sa ating pagkakristiyano. Sa ganitong mgakaso, kailangang maging ganap ang pagtalikod na ito.

Ikalawa, dapat nating talikuran ang mga bagay nakahit na sadyang mabuti ngunit sagabal naman sapagmamahal at kalayaan ng kalooban natin dahilmadali tayong maging makasarili. Depende ang pag-wawaksing ito: bilang pangkalahatang pamantayan,hindi natin dapat masamain ang mabubuting bagay.Mabuti ang sangnilikha (Gen 1:31) at ibinigay sa atin

MATEO 5 22

matapon ang buo mong katawan saimpiyerno.

• 31 Sinabi rin namang: Kung may ma-kikipagdiborsiyo sa kanyang maybahay,bigyan niya ito ng katibayan. 32 Ngunitsinasabi ko sa iyo: kung may magpaalissa kanyang maybahay sa ibang dahilanmaliban sa kawalang-katapatan, pina-pakiapid niya ito. At nakikiapid din angnagpapakasal sa babaeng diborsiyada.Panunumpa

• 33 Narinig na rin ninyo na sinabi sainyong mga ninuno: Huwag kang sisira saiyong sinumpaan. Tuparin mo angsinumpaang pangako sa Panginoon.34 Ngunit sinasabi ko naman sa inyo:

huwag kayong manumpa sa ngalan ngLangit pagkat naroon ang trono ng Diyos,35 ni sa ngalan ng lupa pagkat ito angtuntungan ng kanyang mga paa, ni sangalan ng Jerusalem pagkat ito anglunsod ng Dakilang Hari. 36 Huwag kangmanumpa ni sa ngalan ng iyong ulopagkat ni hindi mo kayang paputiin opaitimin ni isang hibla ng iyong buhok.37 Sabihin mong oo kung oo at hindi kunghindi. Ano pa mang sasabihin mo’y sademonyo na galing.Pagmamahal sa kaaway(Lc 6:29)

• 38 Narinig na ninyo na sinabi: Mata samata at ngipin sa ngipin. 39 Ngunit sina-

ng Diyos para sa paglago natin at kaligayahan bilangmga tao. Ngunit kailangan nating matutuhang kon-trolin ito at iwasang paalipin dito. Kaya kailanganlamang na iwaksi natin ang mga tao, mga sitwasyon,mga pagpapahalagang panlipunan, pangkultura atpampulitika kung kinakailangan para muli tayongmaging malayang gamitin ang mga ito. Ito ang tinata-wag na asetismong Kristiyano ng mga manunulat sabuhay-espirituwal.

Subalit may isa pang bagay na tinutukoy si Jesus satekstong ito, na kailangan tayong makipagkalas samabubuting bagay o pagpapahalaga (ang mata natin,ang kamay natin, ang mabubuting bagay natin). Itoang pagkakataong masyado tayong dumidikit at na-paaalipin sa anumang pinahahalagahan natin, kayatmagiging diyus-diyusan na ito o ipinapalit natin ito saDiyos, at wala tayong anumang magawa. Sa ganitongmga pangyayari na paminsan-minsan namang nang-yayari sa ating buhay, dapat tayong maging handa naganap na makipagkalas.

• 31. Kung may makikipagdiborsiyo sa kanyangmaybahay… Tingnan ang paliwanag sa Mc 10:1 at Mt19:2.

Ibinibigay ang pananalitang ito ni Jesus bilang halim-bawa ng mabigat na desisyong maaaring kailanganinggawin ng isang Kristiyano. Kung minsa’y humihingi ngpagpapakabayani at pagsasakripisyo ang Diyos, kayathindi nagiging buo ang Ebanghelyo para sa mga ayawpumili sa mahirap na daan.

Maliban dahil sa kawalang-katapatan. Itinuturo ngpinakamatatandang panitikang Kristiyano na madidi-borsyo ng lalaki ang kanyang asawa pero hindi mulingmakapag-aasawa.

Maliban dahil sa kawalang-katapatan. Totoonghindi laging malinaw ang tekstong Griyego ngEbanghelyo. Maisasalin din ang mga salitang ito bilangmaliban dahil sa pagsasamang di ayon sa batas. Saganito’y ang problema ng maraming Kristiyano sapanahon ni Mateo ang tinutukoy niya. Sila ang mga

dating pagano na naging Kristiyano, at sa pagpasoknila sa Iglesya ay kailangan nilang pawalang-bisa angpagsasama nilang di ayon sa batas at paalisin angkanilang mga asa-asawa (tingnan 1 Cor 7:12-16).

• 33. Marami ang bumabanggit sa pangalan ngDiyos sa kahit anong pagkakataon. Dahil kayatalagang kilala nila siya at siya mismo ang laman ngkanilang isip? Nanunumpa ang mga Judio para sakung anu-anong dahilan, at ang panunumpa ay laginang isang paraan ng pagtawag sa Pangalan ng Diyos.Sinasabi sa atin ni Jesus na kung basta na lamang natinginagamit ang Pangalan ng Diyos para sa napakaba-baw na dahilan, dahil ito sa hindi natin talagangnadama ang bigat ng kanyang presensya. Napakawa-lang-galang ang manumpa sa Ngalan ng Diyos atgawin siyang saksi sa ating katapatan samantalang nihindi natin kilala ang ating sarili at hindi pa rin dalisayang ating konsiyensya!

Sa demonyo na galing ang iba. Humihingi tayo ngpaumanhin o nangangatwiran tayo dahil pinopro-blema natin ang mamabuti tayo at pakisamahan ngiba. Ipinapaubaya sa Ama ng mga anak ng Diyos angpag-aalaga sa kanila, lalo na ang pangangalaga sakanilang reputasyon at pagkatao. Lalabas at lalabasang katotohanan; at kung kuntento na tayo sa pagbi-bigay lamang ng ating patotoo, lubos nating dinarakilaang Ama. Tingnan din ang Mateo 23:16 at Jaime5:12.

• 38. Kung may pumilit sa iyong… Mga magsa-sakang inaapi at pinagmamalupitan ng mga dayuhanghukbo ang kinakausap ni Jesus. Walang-imik na pagi-ging sunud-sunuran ang kinagawian nilang reaksyon,ngunit nagtatanim naman ng sama ng loob atnaghihintay na makapaghiganti.

Huwag ninyong labanan ng masama ang masa-ma. Kung tayo lamang ang pinagmamalupitan o napi-pinsala, mas makabubuting magpatawad tayo at ipasa-Diyos ang ating kapakanan sa halip na makipaglaban.

23 MATEO 5

sabi ko sa inyo: Huwag ninyong labananng masama ang masama. Kung sampalinka sa kanang pisngi, ibaling ang mukha atiharap ang kabilang pisngi. 40 Kung maymagdemanda sa iyo para kunin ang iyongsando, ibigay mo pati ang iyong kami-seta. 41Kung may pumilit sa iyongsumama sa kanya nang isang kilometro,dalawang kilometro ang lakarin mongkasama niya. 42 Bigyan ang nanghihingi athuwag talikuran ang may hinihiram saiyo.

• 43 Narinig na ninyo na sinabi: Mahalinmo ang iyong kapwa at kamuhian angiyong kaaway. 44 Ngunit sinasabi ko sainyo: Mahalin ninyo ang inyong kaaway,

at ipagdasal ang mga umuusig sa inyo.45 Sa ganito kayo magiging mga anak nginyong Amang nasa langit. Sapagkat pi-nasisikat niya ang araw sa kapwa ma-sama at mabuti, at pinapapatak niya angulan sa kapwa makatarungan at di-maka-tarungan.

46 Kung mahal ninyo ang nagmamahalsa inyo, bakit kayo gagantimpalaan? Diba’t ginagawa rin ito ng mga kolektor ngbuwis? 47 At kung ang mga kapatid ninyolamang ang inyong binabati, ano ang na-iiba rito? Di ba’t ginagawa rin ito ng mgapagano?

48 Kaya maging ganap kayo gaya ngpagiging ganap ng inyong Amang nasalangit.

Sapagkat gaano man ito makatwiran o ayon sa batas,lalo lamang nating poproblemahin ang sarili natingkapakanan at karapatan. Nakikita ng Diyos ang lahatat higit pa sa magagawa ng sarili nating katarunganang kanyang gagawin.

Ngunit maraming pagkakataon na dapat natingtutulan ang maniniil sapagkat ito lamang ang paraanpara turuan siya at obligahing kumilos nang mas maka-tarungan at mas makatao. Kung lagi ko na lamangpagpapasensyahan ang pang-aabuso ng iba, kinukun-sinti ko siyang gawin din ang gayon sa aking kapwa atnagiging kasabwat ako sa kawalang-katarungan salipunan.

Huwag ninyong labanan ng masama angmasama. Ibinibigay ni Jesus ang payong ito sa mgamalakas ang loob na makakaunawang kung minsa’y sapagbibigay ng higit sa hinihingi ng kalaban ay saka silanakapaghahatid ng pagbabago sa kanya. Ngunit paranaman sa mga taong nangingimi at mahina ang loob,pakikipagkapit-bisig ang unang hakbang na dapatnilang matutuhan tungo sa katarungan at kaligtasan.Kailangan nilang makipag-isa at makipag-organisa saiba pang api upang ipaglaban ang kanilang mgakarapatan sa inspirasyon ng katarungan at pagmama-halan at hindi paghihiganti at pagkamuhi. Alam natinna pakikibaka ang unang itinuro ng Biblia sa bayan ngDiyos, at saka lamang ang pagpapatawad.

Ibaling ang mukha at iharap ang kabilang pisngi.Sa nakagugulat na payong ito ni Jesus, binubuksanniya ang ating isipan para maintindihan ang karahasanat itinuturo sa atin ang lihim ng kawalang-karahasan.Hindi lamang gawa ng iisa ang karahasan. Tulad ngpagnanasa at kasakiman, napupukaw sa atin angkarahasan sa pagkakita natin sa karahasan, pagnanasaat kasakiman ng iba. Maraming bagay tayong hindipinagnasahan sa loob ng mga taon, pero sa oras napahalagahan ng iba ang mga ito at magkaroon sila,halos ikamatay natin kung hindi rin tayo magkakaroonng mga ito. Gayundin naman, sa pagkakita nating

kapaki-pakinabang na gumagamit ng dahas ang iba,gusto nating ganoon din ang gawin. Ngunit hinding-hindi makapagbubunga ng katarungan ang dahas sadahas sapagkat sa pagtatagumpay sa maniniil, angmga dating biktima ng paniniil ang siya namangnagiging mga bagong maniniil.

Nangungusap si Jesus hindi para sa mga nagha-hanap ng dagliang solusyon na lagi namang mapan-linlang, kundi para sa mga handang makibahagi samahaba at matrabahong pagtatayo ng Kaharian. Angmga taong ito ang makakatagpo ng iba pang mgaparaan kaysa “banal na digmaan” na pinapangarap ngnapakaraming rebolusyonaryo.

Tinuturuan ang mga nag-aaral ng judo na patum-bahin ang kanilang kalaban: “Kapag itinulak ka niya,hilahin mo siya sa halip na itulak mo rin siya; at kunggusto ka naman niyang hilahin, huwag mo siyanghilahin din kundi itulak mo siya, para siya tumumba.”Ganito rin ang sinasabi rito sa atin ni Jesus. Mayparaan ng pagbibigay nang doble sa hinihingi ng atingkalaban para lituhin ang lahat niyang pananggalangupang sa wakas ay makilala niyang nagkamali palasiya.

• 43. Minsan lamang binanggit ni Jesus angmaging ganap kayo gaya ng pagiging ganap nginyong Ama, at may kinalaman ito sa hindi pag-iiba samga kaibigan at mga kaaway. Mahal ng Diyos angbawat isa at kailangan natin siyang tularan. (Tingnanang paliwanag sa Lc 6:32). Para magawa ito, hindilamang pusong puno ng pag-ibig ang ating kailangankundi ang kakayahang unawain ang iba. Sapagkathabang hinuhusgahan natin ang ating kapwa, naaa-pektuhan din ang pagmamahal natin sa kanila. Sa orasna malaman natin na may lugar pala sa daigdig na itopara sa bawat isa at pinapatnubayan ng Diyos anglahat para sa kapakanan ng lahat, nararating natin angpamantayan ng Diyos at ganap na tayong gaya ngAma.

MATEO 6 24

Paggawa ng mabuti para saDiyos lamang

• 1 Pag-ingatang huwag magingpakitang-tao lamang ang inyong

mabubuting gawa. Kung ganito ang ga-gawin ninyo, wala na kayong gantimpalasa inyong Amang nasa langit. 2 Kaya pagnagbibigay ka ng limos, huwag pahipanang trumpeta sa unahan gaya ng gina-gawa ng mga mapagkunwari sa sinagogaat sa mga daan; gusto nilang mapuri ngmga tao. Sinisiguro ko sa inyo na nagan-timpalaan na sila nang husto.

3 Kaya kung ikaw naman ang magbi-bigay ng limos, huwag ipaalam sa iyongkaliwang kamay ang ginagawa ng iyongkanang kamay; 4 at mananatiling lihimang iyong paglilimos at ang iyong Amangnakakakita sa mga lihim ang siyang ga-gantimpala sa iyo.

5 Kung mananalangin kayo, huwag nin-yong tularan ang mga mapagkunwari.Gustung-gusto nilang tumayo sa mgasinagoga o sa mga daan para manalangin

nang nakikita ng marami. Sinisiguro ko sainyo na nagantimpalaan na sila nanghusto. 6 At kung ikaw naman ang mana-nalangin, pumasok sa iyong silid, isaraang pinto at manalangin sa iyong Ama nakasama mo nang lihim; at ang iyong Amana nakakakita sa ipinaglilihim ang gagan-timpala sa iyo.

• Ama Namin…(Lc 11:1; Mc 11:25)

7 Pag mananalangin kayo, huwag ka-yong magsalita nang magsalita gaya ngginagawa ng mga pagano; naniniwala ngasila na mas pakikinggan sila kung maramisilang sinasabi. 8 Huwag kayong tumuladsa kanila. Alam ng inyong Ama ang mgapangangailangan ninyo bago pa mankayo humingi.

9 Kaya, ganito kayo manalangin:Ama naming nasa Langit,sambahin ang Ngalan mo,10 dumating ang Kaharian mo,

Mahalin mo ang iyong kapwa (Lev 19:18). SaMatandang Tipan, kababayan o kapwa-Judio ang ibigsabihin ng kapwa. Itinataguyod ng mga batas ng mgaJudio ang pagkakabuklod ng bayang Israel pero hindinila naisip ang tungkol sa pagkakapatiran ng lahat.

Kamuhian ang iyong kaaway. Mababasa sa Dt 7:2-3 ang katulad na anyo nito. Sa pagtukoy sa mgakaaway ng bansa (at hindi mga personal na kaaway),sinasabihan silang huwag magtiwala sa kanila atmabuhay nang malayo sa kanila para huwagmakibahagi sa kanilang mga pagkakamali.

Mahalin ninyo ang inyong kaaway: Mc 12:31;Lc 10:27; Rom 13:9; Gal 5:14; Jaime 2:8;Rom 12:20; Lc 23:34; Gawa 7:60; Rom 12:14;1 Cor 4:12; Ef 15:1.

• 6.1 Hindi tayo magagantimpalaan ng Diyoshabang sarili nating interes at pakikisama ng kapwaang ating hinahanap. Sisimulan niyang makinig sa atinat magpakilala kung siya lamang ang gagawin natingsaksi ng ating buhay. Ang nananampalataya angnakakakita sa di-nakikita, at kuntento na siyang mala-man na nakikita siya at kilala ng Diyos.

Nasa lahat ng dako ang Diyos pero wala siyang mgatainga para pakinggan ang ating mga “dasal”. Bale-wala ang pagbubukas ng bibig hanggang hindi natinisinasaisantabi ang lahat para mapag-isa sa kanyangpresensya. Bakit paulit-ulit at napakabilis natingdinarasal ang ating mga panalangin gayong ni hindinatin naiintindihan ang ating sinasabi?

ANG LANGIT; ANG AMANG NASA LANGIT

• 7. Wala sa dami ng salita o pag-uulit ng mga dasalang halaga ng panalangin, na para bang trabahongdapat tapusin. Nakasalalay sa ating pananampalatayaat pag-ibig sa Diyos ang halaga ng panalangin.Kailangan nating ituon ang ating puso at isipan saDiyos bilang Ama at kaibigan, bilang Diyos nanagmamahal sa atin at laging naghihintay sa atin paramagkaroon ng ilang sandali ng katahimikan sa kanya.Hindi pagsasalita nang pagsasalita ang panalanginkundi pagpapaubaya ng ating buhay sa mga mapag-mahal na kamay ng Diyos.

Ibinigay ni Jesus sa kanyang mga alagad ang AmaNamin bilang pinakaganap na panalanging sadyangbumubukal sa puso ng mga anak ng Diyos, sapagkatdito nila ipinahahayag ang lahat nilang ninanais satamang ayos at anyo. Tulad ng mga guro ng panahongiyon, maingat na binuo ni Jesus ang Ama Namin paramas madali itong masaulo. Kapag pinagsama-samaang mga unang letra ng mga unang berso ng pana-langin sa lengguwaheng ginamit ni Jesus, nabubuo angsalitang dumating (o mapasaamin) na siyangpinakasusi ng panalanging ito: Dumating ang Kaha-rian mo!

Nabanggit na natin na ang Diyos mismo ang tinu-tukoy ng mga kapanahon ni Jesus sa pagsasabi nila ngLangit dahil sa malaki nilang pitagan sa Diyos kayathindi nila mabigkas ang kanyang pangalan. Kayanaman sinasabi rin ni Jesus: Kaharian ng Langit para

6

25 MATEO 6

sundin ang loob modito sa lupa para nang sa Langit.

11 Bigyan mo kami ngayon ng amingkakanin sa araw-araw,

12 patawarin mo ang aming mgapagkakautang

gaya ng pagpapatawad namin samga nagkakautang sa amin.

13 Huwag mo kaming dalhin sa tukso,at iligtas mo kami sa Masama.14 Kung patatawarin ninyo ang mga

nagkasala sa inyo, patatawarin din kayong inyong Amang nasa Langit. 15 At kunghindi ninyo patatawarin ang mga nagka-sala sa inyo, hindi rin kayo patatawarin nginyong Ama.

sabihing Kaharian ng Diyos, at Amang nasa Langit naibig sabihi’y Amang-Diyos.

Kabilang daigdig ang ibig sabihin ng Langit para saatin, isang daigdig na di materyal kung saanibinabahagi ng Diyos ang kanyang kaligayahan sagusto niyang bahaginan. Kayat sa pagsasabi natingAmang nasa Langit, hindi ito nangangahulugan namalapit o malayo siya, nasa itaas o nasa ilalim o nasaloob. Hangad lamang nating itaas sa kanya ang atingespiritu. Alam natin na hindi marapat sa kanya angating mga salita, at makasarili’t limitado ang ating mgapinagkakaabalahan kung ikukumpara sa kadakilaanng kanyang mga pag-iisip at kabutihang-loob ngkanyang pag-ibig. Hindi ordinaryo at natural angmakipag-usap sa Diyos at matawag siyang Ama, kundiisang napakalaking pribilehiyo. Sinasabi ni Jesus:“Aking Ama” at “Inyong Ama”. Dahil siya ang kaisa-isa, at tayo’y mga anak na ampon dahil sa awa ng Diyosna nagkaloob na isilang tayong muli Jn 3:1).

Sinasabi rin ng Biblia ang salitang Diyos at pati angPangalan ng Diyos. Alam natin na pagpapakilala ngDiyos ang sangkinapal at pinupuspos niya ang lahatniyang nilikha, ngunit hindi siya nakapaloob dito ni saalinmang dako. Kaya naman ginagamit natin angkanyang Pangalan para sabihin ang aktibo niyangpresensya, ang ningning niya’t kagandahangbumabalot sa lahat.

Sambahin ang Ngalan mo! Ibig sabihi’y “Makilalanawa at ipahayag na Banal ang iyong Pangalan!Makita nawa ang kagandahan mo’t kabutihang-loob samga nagiging anak mo! Makilala nawa ang iyongkaganapan sa mabubuting gawa nila (5:16).” Ayon saEbanghelyo ni Juan (14:23), napababanal ang Ngalanng Diyos kung pinatutuloy ng mga nagsasabuhay sakanyang salita ang kanyang presensya at kayamanan.Walang ibang hangad ang Ama kundi ibuhos sa mgaanak na kanyang pinili at minahal ang kanyangkabanalan at kaligayahan. Gusto niyang itatak sa atinang kanyang Pangalan upang mabuklod tayo sa kanyaaraw-gabi, kung paanong pinagbubuklod ng EspirituSanto ang Ama at ang Anak.

Dumating ang Kaharian mo. Lumapit na sa atinang Kaharian ng Diyos sa pagdating ni Jesus.Naghahari ang Diyos hindi dahil mas makapang-yarihan siya ngayon, kundi mas madali siyang maka-paghahari kung saan kilala na siya sa katotohanan.Nadarama na siya ngayon ng mga sumasampalatayahindi bilang isang Diyos na nagtatakda ng mgaobligasyon ni isang Tagapagligtas na mas makapang-yarihan sa masasama. Sa halip ay nakikilala nila siya sakaloob ng kanyang Anak, sa pagpapakababa ngkanyang Anak at sa kanilang pagmamahalan. Sa

pagkadiskubre sa katotohanang ito sumisibol ang pag-ibig at awa; at darating ang panahon na makikita natinsa daigdig ang ilang bunga ng Kahariang ito. Ngunithindi sapat na basta na lamang maipagkasundong isa-isa ang mga sumasampalataya; ginawa tayo ng Diyosbilang lebadura o “baking powder”. Ang mga ipinaki-pagkasundong anak ng Diyos ang lebadurangpampaalsa sa lipunan kayat patungo sa iisang layuninang pagsulong ng sangkatauhan sampu ng lahatnitong mga proyekto, mga gawain at mga planongpang-ekonomiya at pampulitika: bawat isa at lahat-lahat ay kailangang bumalik sa Ama.

Ngunit mabuti man tayo o masama o walangpakialam, darating at darating ang Kaharian ng Diyos,sa ayaw nati’t sa gusto, sapagkat narito na nga ito.

Sundin ang loob mo. Ito ang mga salita ni Jesus saGetsemane (Mt 27:39). Naniniwala ang ilan na mayhigit silang pananampalataya dahil lagi nilanghinihintay na lutasin ng Diyos ang kanilang mgaproblema. Ngunit hindi ganito ang pagbibigay ngkasiyahan sa kanya. Itinataas ng mga anak ng Diyosang kanilang espiritu sa kanya upang sa wakas aymaging sarili nilang kalooban ang kalooban mismo ngDiyos.

Dito sa lupa para nang sa Langit. Para sa tatlongnaunang kahilingan ang mga salitang ito: sambahinang Ngalan mo… sundin ang loob mo. Ipinaaalaalanito sa atin na lahat sa daigdig na ito na nilikha atsaklaw ng panahon ay nakasalalay sa iba pang daigdigna hindi nilikha at wala nang panahon: ito angMisteryo ng Pagkadiyos. Doo’y tinatamasa ng DiyosAma ang kayamanang ibinabahagi niya sa kanyangnilikha. Nakikita niya ang kanyang bayang pinili sakahihinatnan nito sa wakas ng daigdig na nagka-kabuklod kay Kristo. Doo’y isinasakatuparan atniluluwalhati ng lahat ang kalooban ng Diyos. Ngunitpara sa ating nabubuhay na saklaw ng panahon,nababahala tayo sa pamumuhay sa isang sitwasyong diganap at lubos, sa isang mundong parang nanga-nganak, na parang puwersa ng kasamaan angnaghahari. At idinadalangin nating maayon nawa saunang plano ng Diyos ang lahat, na siya namang tunayna mangyayari.

Hinihingi natin sa Ama ang tinapay (ang kakanin)na ipinangako niya sa mga nakikinig sa kanyang salita.Naniniwala ang mga tao ngayon na sa sariling pagsi-sikap lamang nila nakasalalay ang materyal nakapakanan nila. Sinasabi naman ng Biblia na sa Diyosat sa atin ito nakasalalay. Mga pansamantalang mi-lagro sa ekonomiya ang mag-isang maihahatid ng tao,pero maaari nating aksayahin ang mga naipong kaya-manan. Sa pakikinig lamang sa salita ng Diyos (Dt 8:3)

MATEO 6 26• 16 Pag mag-aayuno kayo, huwag

magpakita ng lungkot sa mukha gaya ngmga mapagkunwari. Nagpapakita sila nglungkot sa mukha para makita ng tao nanag-aayuno sila. Talagang sinasabi ko sainyo na nagantimpalaan na sila nanghusto. 17 Kung ikaw naman ang mag-aayuno, maghilamos at ayusin ang sarili18 sapagkat hindi ka nag-aayuno parapakitang-tao lamang kundi para sa iyongAmang nakakakita sa lahat. At gagantim-

palaan ka ng iyong Amang nakakakita salahat ng lihim.

(Lc 11:34; 12:33)

• 19 Huwag dito sa lupa kayo mag-iponng inyong mga iniipon sapagkat dito’ymasisira ang mga iyon ng mga kulisap atkalawang, at mananakaw ng magna-nakaw. 20 Sa piling ng Diyos kayo mag-ipon ng inyong iniipon; wala nga roongkulisap o kalawang na sisira, at walang

magkakatinapay ang mga tao at maipamamahagi ito.Ang taong umaasa sa Diyos hindi para sa “aking”kakanin kundi para sa aming kakanin ang siyangmagsisikap na magkatrabaho, gumawa sa mga bagayna kapaki-pakinabang at itaguyod ang katarungan sakanyang pinagtatrabahuhan.

Tinatalakay din ng Ama Namin ang mga utang nakailangan nating patawarin (6:12). Pero mgapagkakamali naman ang nababasa natin sa 6:14.Maliwanag na magkapareho para kay Jesus ang mgautang at mga pagkakamali. Kapag pinatatawad natinang humihingi ng tawad (Lc 17:4), hindi itonangangahulugan na tayo ang nagmamagandang-loob sa kanya o dagdag kaya sa ating kabutihan kundipinalalaya natin ang ating sarili sa pagkamuhi o samang loob na lumalason sa atin. Hangga’t nakakapit tayosa ating mga karapatan, nananatili tayong nakaangklarin sa mundong ito. Gusto ng Diyos na patawarin tayoo ilapit tayo sa kanya, pero paano niya ito magagawakung mahigpit tayong nakakapit sa mga bagay ngmundong ito?

Kinakausap ni Jesus ang mga dukhang nasanaynang mabuhay na may mga utang na kadalasa’y hindinila mabayaran. Obligado silang mabuhay sa piling ngmga taong hindi naman nila pinili. Pinararami lamangng lahat ng ito ang mga pagkakataon para mag-kasamaan ng loob ang isa’t isa. Marami ngayon angtalagang nagsasarili sa kanilang buhay at itinuturing napinakamaganda na ang huwag magkaroon ng anu-mang utang na loob kaninuman. Dahil sa pagsasarilingito, lalo namang nagiging mahirap sa ating unawainang habag ng Diyos sa mga dukhang tulad natin saharap niya.

Huwag mo kaming dalhin sa tukso. Ganito angsinasabi ng nakaaalam sa sarili niyang kahinaan atkaunting pananampalataya. Gaano man kalakas angloob niya sa kasalukuyang sandali, alam niya na kungikukubli ng Diyos ang kanyang mukha, tiyak namaiiwan siyang mag-isa. Wala siyang takot na harapinang mahihirap na labanan kung ito ang siyang hini-hingi ng Diyos sapagkat siyang nag-uutos sa atin angsiya ring magbibigay sa atin ng kinakailangang lakas.Ngunit alam nating wala tayong lakas sa ganang sarilinatin.

At magiging mas maingat pa tayo kung alam natinghindi lamang masama ang kaaway kundi ang Masamamismo. May mas malakas at mas matalino sa atin nanag-aabang na linlangin tayo, iligaw sa pananam-

palataya at ibuwal sa sandaling bumilib tayo sa atingsarili at talikuran ang mga paraang ibinigay ni Jesus saatin para manatili sa pananampalataya at sa Iglesya.

Tingnan ang isa pang mas maikling teksto sa Lucas11:1.

• 16. Hindi binibigyang-katwiran o itinatakwil niJesus ang pag-aayuno. Nag-ayuno siya mismo: 4:2;9:15; 17:21. Sinasabi lamang niya na walang saysayang pag-aayuno kung pagpapahalaga ng kapwa athindi ng Diyos ang hinahanap natin.

May pag-aayuno ang lahat ng relihiyon. Paraan itong pagtawag sa Diyos lalo na kapag dumaranas tayo nglabis na kasawiampalad (Joel 2:12). Angkop ito sa mgataong kinukunsiyensya at gustong kahabagan ngmakapagpapatawad sa kanya (Jonas 3:8). Isa ringparaan ito ng pagtuturo ng pagkontrol sa sarili atpagpukaw sa ating lakas at kakayahan bilang pag-hahanda sa pagpapahayag ng Diyos (Ex 24:28).

Hindi masyadong binibigyang-diin ng Biblia angpag-aayuno. Ipinahayag ng mga propeta na walangsilbi ang pag-aayunong wala namang kalakip na pagi-ging mas maunawain at mas makatarungan sa kapwa:Is 58; Zac 7:4.

Mula sa panahon ni Gandhi, ginagamit din ng ilangmga tao at mga grupo ang pag-aayuno bilang paraanpara ipaglaban ang kanilang simulain, bilang sandatasa pulitika para tawagin ang pansin sa kanilang mgaipinakikipaglaban. Wala namang masama rito, lamange iba ito sa panrelihiyong pag-aayuno na binabanggitni Jesus. Dahil sa pag-aayunong ito, ang Diyos anggustong paratingan ng nag-aayuno at hindi opinyon ngpubliko (Mt 6:18). Nangangahulugan din ito ng pagi-ging handa ng kalooban sa pagsisisi sa personal nakasalanan ng taong nag-aayuno.

• 19. Huwag dito sa lupa kayo mag-ipon nginyong mga iniipon. Anu-ano ba ang mga bagay napinag-aaksayahan natin ng ating lakas, mga bagay naating pinapangarap at ipinagmamalaki? Anu-ano angmga kayamanang nagbibigay sa atin ng kapanatagansa ating mga tahanan? Anu-ano ang gusto nating mgakayamanan na itinatabi natin sa bahay, sa bangko, okaya’y sa ating alaala para masiyahan sa pag-alaala samga ito?

Naroon din ang iyong puso. Sa kulturang Hebreo,ang isipan at konsiyensya ng tao ang ibig sabihin ngpuso. Hindi ako ang magmamay-ari sa mga bagay na

27 MATEO 6

magnanakaw. 21 Malaman mo nawa nakung nasaan ang iyong kayamanan,naroon din ang iyong puso.

• 22 Ang iyong mata ang lampara ngiyong katawan; kung malinaw ang iyongmata, nasa liwanag ang buo mongkatawan. 23 Kung malabo naman angiyong mata, nasa kadiliman ang buomong katawan. At kung dumilim angliwanag na nasa iyo, gaano pa kaya angmadilim!Sa Kaharian ituon ang iyong puso(Lc 12:23; 16:13)

• 24 Walang makakapagsilbi sa dala-wang amo; siguradong kamumuhian angisa at mamahalin naman ang isa pa, omagiging matapat sa una at mapaba-bayaan ang pangalawa. Hindi kayomakapaglilingkod sa Diyos at sa pera.

25 Kaya sinasabi ko sa inyo: huwagmag-alala sa kakanin at iinumin para sainyong buhay, o sa idadamit para sainyong katawan. Di ba’t mas mahalagaang buhay kaysa pagkain, at ang katawankaysa damit? 26 Tingnan ninyo ang mgaibon sa langit: hindi sila naghahasik ninag-aani, ni nag-iipon sa mga bodega,gayunma’y pinakakain sila ng inyong

Amang nasa Langit. Di ba’t mas maha-laga kayo kaysa mga ibon?

27 Sino sa inyo ang makapagdadagdagsa kanyang taas sa pagkabahala niya?28 At bakit kayo mababahala tungkol sapananamit? Tingnan ninyo ang mga bu-laklak sa bukid, sa pagtubo ng mga ito.Hindi sila nagtatrabaho o humahabi.29 Ngunit sinasabi ko sa inyo na kahit na siSolomon sa kanyang kayamanan ay hindinakapagbihis gaya ng isa sa kanila.30 Kung ganito ang damit na ibinibigay ngDiyos sa mga damo – mga damong nasabukid ngayon at susunugin bukas sakalan, higit pa ang gagawin niya para sainyo, mga taong maliit ang paniniwala!

31 Huwag na kayong mag-alala at mag-sabi: Ano ang ating kakanin? Ano angating iinumin? O, ano ang ating isusuot?32 Ang mga pagano ang nababahala samga bagay na ito; ngunit alam ng inyongAmang nasa Langit na kailangan ninyoang mga ito. 33 Kaya hanapin muna ninyoang kaharian at katarungan ng Diyos, atibibigay rin sa inyo ang lahat ng ito. 34 Athuwag alalahanin ang bukas sapagkatbahala ang bukas na mag-alala sa kan-yang sarili. Sapat na sa bawat araw angsariling hirap nito.

iyon; ang mga iyon ang magmamay-ari sa akin athahadlangan akong makita nang malinaw ang buhay.Dahil sa mga iyon, ayaw ko nang makinig at mangahasna hanapin ang katotohanan sa takot na mahusgahanmismo ng katotohanan.

Ginagamit ng sumasampalataya ang pera, guma-gawa siya ng mga plano, nabubuhay siya sa daigdig.Ngunit ang talaga lamang importante ayon sa Ebang-helyo ang tangi niyang hinahanap at minamahal.

• 22. Inihahambing ng talatang ito ang kon-siyensya sa mata. Maaari palang maging kabulaganang liwanag na ito sa ating kalooban. “Hindi akokinokonsiyensya,” ang sabi ng mga tao. Pero nakikitanaman kaya ng konsiyensyang ito ang katotohanan?

Ang babala ni Jesus tungkol sa panganib ng bulag nakonsiyensya na maaaring magligaw sa atin ay katugmang kanyang tagubilin na nasa mga tunay napinahahalagahan natin dapat ang ating mga puso.Karaniwang sinasabi sa espirituwalidad na Kristiyanona bunga ng wala sa lugar na pagkapit sa mga idea,mga tao, mga bagay, pera… ang kabulagan ng puso.

ISANG PARAAN NG PAMUMUHAY

• 24. Walang makapagsisilbi sa dalawang amo.Tulong sa atin ang panimulang linyang ito paramaintindihan ang sumusunod: gusto ni Jesus namaging malaya tayo hindi sa mga gawain kundi sa lahatng pagkabahala para mas makapaglingkod sa Diyos.

Naituro na ng Kasulatan na dapat tayong mamili saDiyos at sa mga huwad na diyos. Sinasabi rito ni Jesusna ang Pera ang huwad na diyos dahil naghahandogito ng kaligayahan at kapanatagan para sa hinaharap.Ngunit ninanakaw naman nito sa atin ang kasalu-kuyang panahon na tangi nating yaman. Sa kaaba-lahan natin sa paghanap ng pera, hindi natinmagawang mabuhay nang lubos at malaya: napa-pabayaan natin ang ating personal na paglago at angating pamilya, nagwawalang-imik tayo sa harap ngkasamaan at kasinungalingan, hindi natin inaasikasoang ating kapwa at nangangayupapa sa harap ngmakapangyarihan.

Bakit kayo mababahala? Matapos problemahinang kawalan ng pera, o ang kasalukuyang hirap nadinaranas, o ang kawalan ng hanapbuhay, napapahiya

Mga anak ng Kaharian(Lc 6:37; 11:9; 6:31; 13:23)

• 1 Huwag humatol at hindi kayohahatulan. 2 Kung paano kayo hu-

matol sa inyong kapwa, gayon din kayohahatulan, at susukatin kayo sa sukatangginamit ninyo. 3 Bakit mo tinitingnan angpuwing sa mata ng iyong kapatid? At dimo pansin ang troso sa iyong mata.4 Paano mo masasabi sa iyong kapatid:‘Halika, at aalisin ko ang puwing sa iyongmata,’ kung may troso naman sa iyongmata? 5 Mapagkunwari! alisin mo munaang troso sa iyong mata, at saka momakikita kung paano aalisin ang puwingsa mata ng iyong kapatid.

• 6 Huwag ibigay ang banal sa mga asoo itapon ang inyong perlas sa mga baboy,at baka yapakan nila ito at balikan kayo atlapain.

• 7 Humingi at kayo’y bibigyan; magha-

nap at matatagpuan ninyo; kumatok atbubuksan ang pinto para sa inyo. 8 Talagangang tumatanggap ang humihingi,nakakakita ang naghahanap, at pagbu-buksan ang kumakatok. 9 Sino sa inyoang magbibigay ng bato sa kanyang anakkung tinapay ang hinihingi nito? 10 Sinoang magbibigay ng ahas kung isda anghinihingi nito? 11 Kahit masama kayo,marunong kayong magbigay ng mabu-ting bagay sa inyong mga anak. Gaano pakaya ang inyong Amang nasa Langit?Magbibigay siya ng mabubuting bagay samga hihingi sa kanya.

12 Kaya gawin ninyo sa iba ang gustoninyong gawin sa inyo, ito ang nasa Batasat Mga Propeta.

• 13 Pumasok sa makipot na pintosapagkat malapad ang pintuan at mala-wak ang daan papunta sa kapariwaraan,at marami ang pumapasok doon. 14 Napa-kakipot naman ang pintong papunta sa

tayo sa pagkakita sa mga simpleng tao na naka-pagbabahagi ng kaunting meron sila sa ibang maspobre kaysa kanila, na hindi naman nanghihinayang oiniisip na nakagawa sila nang malaki. Pagpapalaya anggawa ng Diyos sa kabuuan ng kasaysayan. Ngunitmagkakaroon naman kaya tayo ng sapat na pana-nampalataya para palayain ang ating mga sarili mulasa napakaraming kaabalahan?

Hindi nangangahulugan ang paghahambing sa mgabulaklak at mga ibon na makapaghahalukipkip nalamang tayo at walang gagawin dahil kaya tayo ginawang Diyos na may mga braso at utak ay para gamitin angmga ito. Sa halip ay itinuturo sa atin ni Jesus na kunginaalagaan at pinagaganda ng Diyos ang pinakamaliitsa kanyang mga nilalang, higit pa niya tayong aalagaanpara maging maganda at ganap ang ating buhay.

Hanapin muna ang Kaharian. Gusto ni Jesus namakipagsapalaran tayo para sa totoo, sa halip naproblemahin ang katiyakan ng ating kinabukasan.Tinatawag tayong lahat na makibaka araw-araw paramakamit ang higit na katarungan, kagandahan atkadakilaan. Kaya kailangan nating limutin ang atingsarili, isakripisyo ang mga pansariling interes at kahitna siguro ang kinabukasan ng ating mga anak.Kailangan siguro nating ilaan ang ating sarili sa mgagawang apostoliko na kakaunti o walang anumangsuweldo.

• 7.1 Huwag kayong humatol. Kailangan tayongmatutong humusga kung ano ang mabuti o masama saating paligid. Ngunit hindi natin dapat gawing hukomang ating mga sarili para husgahan ang ating kapwa,

na para bang mas magaling tayo sa kanya at kailangannatin siyang ipagdiinan at husgahan. Para magingmakatarungan ka sa iyong kapwa, ituring mo siya nangmay katarungan; para maging mabuti ka sa kanya,tingnan mo siya nang may kabutihan.

Kung titingnan natin ang ating buhay, malalamannatin na ang mga umalalay at umunawa sa atin angnakatulong sa atin, at hindi ang mga humusga athumatol sa atin.

Huwag kayong humatol: Rom 2:1; 14:4; 1 Cor5:12; Jaime 4:11.

Paano natin mahuhusgahan, hindi sa negatibongkahulugan nito, ang pagkakamali ng ating kapwa paraituwid siya? Ipinaliliwanag ito ni Pablo sa Gal 6:1-5.Tingnan din ang Mt 18:15-17 at Jn 8:1-11.

• 6. Huwag itapon ang inyong perlas sa mgababoy. Sinasabi ito ni Jesus sa kanyang mga alagad nanabubuhay sa gitna ng masamang daigdig. Hindi niladapat sabihin ang lahat kaninuman. Binigyan ng Diyosang bawat isa sa atin ng mahahalagang regalo: hindinatin dapat agad ibahagi ang mga ito kaninuman, sapaniwalang sa pamamagitan nito’y maihahatid sila sapananampalataya.

• 7. Tingnan ang paliwanag sa Lucas 11:9, patiang sa Marcos 11:24; Juan 14:13; 15:7; 16:23;Jaime 1:5.

• 13. Pumasok sa makipot na pinto. Minsan panating maitatanong: “Sino ang maliligtas” (Mt 19:25).

Hindi kailanman sinabi ni Jesus kung marami o

MATEO 7 28

7

buhay at mabalakid ang daan at kakauntiang mga nakakatagpo rito.Nakikilala ang puno sa bunga nito(Lc 6:43)

• 15 Mag-ingat sa mga bulaang propetana lumalapit sa inyo na parang mga tupapero mababagsik na mga asong-gubatnaman sa loob. 16 Makikilala ninyo sila sakanilang mga bunga. Makapipitas ba ngubas sa tinikan o ng igos sa dawagan?

17 Namumunga ng mabuti ang mabu-ting puno, at namumunga naman ngmasama ang masamang puno. 18 Hindimakapamumunga ng masama ang ma-buting puno, at ang masamang punonaman ay hindi makapamumunga ngmabuti. 19 Pinuputol ang anumang punona hindi namumunga ng mabuting bungaat itinatapon sa apoy. 20 Kaya makikilalaninyo sila sa kanilang bunga.

Ang matatalino at mga hangal natagapagtayo ng bahay(Lc 6:47; 13:26; Mc 1:22)

• 21 Hindi lahat ng nagsasabi sa akin ng‘Panginoon! Panginoon!’ ay papasok sakaharian ng Langit kundi ang nagsa-sagawa sa kalooban ng Diyos ang siyangpapasok sa kaharian ng Langit. 22 Sa arawna iyon, marami ang magsasabing:‘Panginoon, Panginoon, hindi ba kaminagsalita sa ngalan mo? Hindi ba nagpa-layas kami ng mga demonyo at gumawang mga himala sa ngalan mo?’ 23 Ngunitsasabihin ko sa kanila nang walangpaliguy-ligoy: ‘Hinding-hindi ko kayokilala; lumayo sa akin kayong mgagumagawa ng masama.’

24 Kaya kung may nakikinig sa mgasalita ko at sumusunod dito, matutuladsiya sa isang matalinong nagtayo ng

Hindi makapamumunga ng ubas ang dawag. Sapagsasagawa napapatunayan ang mga plano at mgapala-palagay. Inaanyayahan tayo ni Jesus na tingnanmuna ang mga bagay-bagay bago bumuo ng pasya. Sapagsusuri tungkol sa mga ideolohiya at programangpanlipunan at pampulitika, hindi sapat na tingnanlamang ang mga layunin at mithiin ng mga ito (nakaraniwan namang maganda at kaakit-akit). Kaila-ngang tingnan natin ang tunay na nangyari sa mga itosa kasaysayan. Ngunit nahihirapan tayo na talagangmakita at bigyan-pansin ang mga iba’t ibangpangyayari sa daigdig na ating ginagalawan. Mas gustonating magtalu-talo at magdebate tungkol sa mga ideakaysa suriin ang mga tunay na sitwasyon. Nasanay nasi Jesus sa pagtatrabaho kayat wala siyang bilib sa mgaidea at pala-palagay.

Maraming tao ang walang tiwala o kaya’y minamataang hindi nila kapartido. Pero pinagtatakpan namannila ang mga pagkakamali at kahit na ang mga krimenng mga kapartido nila. Ngunit itinatakwil ni Jesus angmga gumagawa ng pagkakawatak-watak, kasinunga-lingan, karahasan at paboritismo, kahit na pinapalabasnilang makatarungang simulain ang kanilang ipinagla-laban. Kaya sa pamamagitan nito’y pinagtitibay niyaang saligang prinsipyo ng moralidad: hindi mabibig-yan-katwiran ng kahihinatnan ang pamamaraan.

• 21. Sa Araw ng Paghuhukom marami angmagsasabi ng… Ang mga miyembro ng Iglesya angtinutukoy ni Jesus, lalo na ang mga maimpluwensya nakinikilala ng iba at bilib sa sarili. Nagtuturo man tayo ogumagawa ng mga himala, ibinigay sa atin ang lahat ngkakayahan at ministeryong ito para sa kapakanan ngpamayanan. Hindi ito nangangahulugang nasa grasyana tayo ng Diyos. Sa pamamagitan ng pag-ibig guma-

kaunti ang makikibahagi sa buhay na walang hanggan(“yong mga papunta sa langit”). Ngunit maramingbeses niyang sinabi na napakakaunti ang pipiliin samga tinawag. Nangangahulugan ito na sa dinami-dami ng mga taong pinalad na makilala siya, attinawag na makibahagi sa kanyang misyon, napaka-kaunti lamang ang makakaranas sa yaman ngEbanghelyo at makapamumunga sa kanilang sarili atpara sa kapwa. Ang mga nagtitiyaga at nagsisikap parasa ganap na paglaya ang mga pinili.

Marami ang pumipili sa landas na naghahatid sakapahamakan. Lumalabas sila sa landas na si Kristoang lahat-lahat para sa atin. Sinasayang nila ang mgakaloob ng Diyos na ipinagkatiwala sa kanila at waringnagiging wala nang silbi para sa Kaharian. Ngunit hindipa rin ipinagkakait sa kanila ang awa ng Diyos.

• 15. Mga tao at mga usong may masamangimpluwensiya sa atin ang mga bulaang propeta.Inilalagay nila tayo sa maling daan. Madali natingnasasabing mabuti ang gayong propeta dahil gustonatin siya at agad tayong nakakakita ng mga dahilanpara bigyang-katwiran ang kanyang mga gawa at angbunga ng mga iyon. Nagiging masigasig tayo para saganito o gayong klase ng buhay nang wala namangmagandang dahilan. At kung inilalayo tayo nito saEbanghelyo, sinasabi nating hindi naman dapat sundinnang literal ang Ebanghelyo.

Mga kabataang alipin ng sex at konsumerismo, mgaordinaryong trabahador na nagkakanya-kanya dahil sainggit at pagkamakasarili, mga pamilyang hindi tunayna nag-uusap ang mga mag-asawa at walang ibangalam na pagpapahinga kundi manood ng T.V. … ilanlamang ang mga ito sa mga bunga ng masamangpuno.

29 MATEO 7

bahay sa batuhan. 25 Bumagyo at bumahaang ilog at humangin nang malakas,ngunit hindi nagiba ang bahay sapagkatitinayo ito sa batuhan. 26 At ang sinumangnakakarinig sa aking mga salita at hindinagsasagawa nito, matutulad siya saisang hangal na nagtayo ng bahay sabuhangin. 27 Bumagyo at bumaha ang ilogat humangin nang malakas, at bumagsakang bahay at kay laking kapahamakan!

28 Nang matapos si Jesus sa mgapananalitang ito, nagulat ang mga tao sakanyang pangangaral 29 sapagkat na-ngaral siya nang may kapangyarihan,hindi gaya ng kanilang mga guro ngBatas.Ang pagpapagaling sa ketongin(Mc 1:40; Lc 5:12)

1 Pagkababa ni Jesus mula sabundok, maraming tao ang sumu-

nod sa kanya.2 Lumapit sa kanya ang isang may

ketong, at paluhod na nagsabi: “Ginoo,kung gusto mo, mapalilinis mo ako.”3 Iniunat ni Jesus ang kanyang kamay,hinipo siya at sinabi: “Gusto ko, luminiska!” Nang oras ding iyo’y gumaling anglalaki sa kanyang ketong. 4 At sinabi niJesus sa kanya: “Mag-ingat ka, huwagmong sasabihin ito kanino man, kundi

pumunta ka sa pari para suriin ka niya atialay ang handog na iniutos ni Moisesupang magkaroon sila ng patunay.”Ang pananalig ng senturyon(Lc 7:1; Jn 4:46)

• 5 Pagdating ni Jesus sa Capernaumlumapit sa kanya ang isang kapitan atnakiusap sa kanya: 6 “Ginoo, nakahiga sabahay ang aking katulong. Lumpo siya atsobra na ang paghihirap…” 7 Sinabi sakanya ni Jesus: “Paroroon ako at paga-galingin ko siya.”

8 Sumagot ang kapitan: “Hindi akokarapat-dapat para tumuloy ka sa bahayko. Mag-utos ka lang at gagaling na angaking katulong. 9 May nag-uutos sa akinat may inuutusan din ako, at pag sinabi kosa isa sa mga kawal na nasa ilalim ko:‘Pumaroon ka,’ pumaparoon siya. Atsinasabi ko naman sa isa pa: ‘Pumaritoka,’ at pumaparito siya; at sa akingkatulong: ‘Gawin mo ito,’ at ginagawaniya ito.”

10 Nang marinig ito ni Jesus, humangasiya at sinabi sa mga sumusunod sakanya: “Sinasabi ko sa inyo, wala paakong natagpuang ganitong paniniwalasa Israel. 11 Sinasabi ko sa inyo: maramiang darating mula sa silangan at sakanluran para makisalo kina Abraham,

gawa ang tunay na pananampalatayang nagliligtas saatin (Gal 5:6) at nagbubunsod sa ating tuparin angBatas (Jaime 2:8).

Ang sinumang nakakarinig sa aking mga salita.Tinutukoy ni Jesus ang mga nakikinig sa kanyang salitaat sumasampalataya: naniniwala silang ligtas na sila.Ngunit kung hindi nila sasamantalahin ang pagigingmasigasig nila sa simula para itayo ang ating buhay samatatag na mga pundasyon gaya ng pagninilay saBiblia, kagandahang-loob, pakikipaglaban sa masa-samang hilig at pakikibahagi sa pamayanangKristiyano – at saka na susunod ang lahat pagsapit ngpanahon.

Sa talatang ito winawakasan ni Mateo ang unangDiskurso kung saan niya tinitipon ang mga salita niJesus na maaaring magsilbing “tawag sa lahat ng taongmay mabuting kalooban”. Isang bagong Diskurso angmagsisimula sa kabanata 10.

• 8.5 Tingnan ang paliwanag sa Lucas 7:1.Ang mga tagapagmana ng Kaharian. (b. 12).

Ginamit ang mga salitang ito para sabihin angpananalitang Judio na ginamit ni Jesus: ang mga anakng Kaharian, na ibig sabihi’y ang mga kabilang o mgakakampi ang may kinalaman sa Kaharian. Sapagkatnakatuon sa pagmana sa kahariang ipinangako sakanila ang kabuuan ng buhay ng mga Judio.

Sa mga Judio ng panahong iyon, ang pamayanangrelihiyoso ang nagtuturo ng relihiyon. Hindi problemaang personal na pagsampalataya; mga anak ng mgapamilyang Judio ang nagiging mananampalatayangJudio. Hindi minamaliit ng mga gurong Judio angpananampalataya ngunit sa katunaya’y mga kaugalianat pananagutan lamang ang lagi nilang sinasabi. Hindirin naman minamaliit ni Jesus ang mga kaugalian peropananampalataya ang kanyang hinahangaan atpinupuri; tingnan ang Mateo 9:2; 9:22; 9:28.

Marami ang darating (b. 11). Tinatawag tayongmaging ang maraming ito. Hindi kaalaman sa relihi-yon o mga debosyon ng ating pagkabata angmaghahatid sa atin sa Kaharian. Gaya ng mga kapa-nahon ni Jesus, kailangan din nating madiskubre ang

MATEO 7 30

8

Isaac at Jacob sa kaharian ng Langit. 12 Atitatapon naman sa kadiliman ang mgatagapagmana ng Kaharian; at doon angiyakan at pagngangalit ng mga ngipin.”

13 At sinabi ni Jesus sa kapitan: “Umuwika at mangyayari ang pinaniniwalaanmo.” At gumaling ang katulong sa orasding iyon.

14 Pagpasok naman ni Jesus sa bahayni Pedro, nakita niya ang biyenan ni Pedrona may lagnat at nakahiga. 15 Hinawakanniya ito sa kamay at nawala ang lagnatnito. Kaya bumangon ito at nagsimulangmaglingkod sa kanya.

16 Pagkalubog ng araw, dinala nila kayJesus ang mga taong inaalihan ngmasasamang espiritu, at sa isang salitalamang ay napalayas niya ang mga ito.Pinagaling din niya ang mga maysakit.17 Sa ganitong paraan natupad ang sinabini Propeta Isaias: Kinuha niya ang atingmga sakit at pinasan ang ating mgakaramdaman.

18 Nang makita ni Jesus ang maramingtaong nakapaligid sa kanya, iniutosniyang tumawid sa kabilang ibayo. 19 Maylumapit sa kanya na isang guro ng Batasna nagsabi: “Panginoon, susunod ako saiyo saan ka man pumunta.” 20 Sinabi niJesus sa kanya: May lungga ang asong-gubat, may pugad ang mga ibon, ngunitwala man lang mpahiligan ng kanyangulo ang Anak ng Tao.”

21 Isa pa sa mga alagad ang nagsabi sakanya: “Panginoon, pauwiin mo munaako para mailibing ko ang aking ama.”22 Ngunit sinagot siya ni Jesus: “Sumunodka sa akin, at bayaan mong ilibing ngpatay ang kanilang mga patay.”

Pinatigil ni Jesus ang bagyo(Mc 4:35; Lc 8:22)

23 Sumakay si Jesus sa bangka atsumunod sa kanya ang mga alagad niya.24 Walang anu-ano’y nagkaroon ng mala-kas na bagyo sa lawa at parang matata-bunan na ng mga alon ang bangka.Ngunit tulog si Jesus.

25 Ginising siya nila na sumisigaw:“Panginoon, saklolo! Mamamatay tayo!”26 At sinabi ni Jesus: “Ba’t kayo nata-takot, kayong napakaliit ng paniwala?”Bumangon siya at inutusan ang mga alonat hangin, at tumahimik ang lahat.

27 Nagulat ang mga tao at sinabi nila:“Anong klaseng tao ito? Sumusunod sakanya pati mga hangin at dagat.”Ang mga demonyo at ang mga baboy(Mc 5:1; Lc 8:26)

28 Pagdating ni Jesus sa lupain ngGadara sa kabilang ibayo, sinalubongsiya ng dalawang lalaking inaalihan ngdemonyo, na galing sa mga libingan.Napakabangis nila kayat walang maka-daan doon. 29 Bigla silang sumigaw: “Anoang kailangan mo sa amin, ikaw na Anakng Diyos! Pumarito ka ba para pahirapankami bago sumapit ang panahon?”

30 Sa may di-kalayua’y maramingbaboy na nanginginain. 31 Kaya hiniling sakanya ng mga demonyo: “Kung palala-yasin mo kami, ipadala mo kami sa mgababoy.” 32 Sinabi ni Jesus sa kanila:“Umalis kayo.” Kaya pagkalayas ng mgademonyo’y pumasok ang mga ito sa mgababoy – at hayun! nahulog sa bangin anglahat ng baboy papuntang dagat, atnalunod na lahat.

33 Tumakas naman ang mga nagba-

mapagmahal na presensya ng Ama habang nadaramaang kapangyarihan ng salita at kontrobersyal na mgagawa ni Jesus.

Itatapon sa kadiliman (b. 12). Ang mabibigat nababalang ito na bagay sa estilong ginamit ng mgapropeta ay hindi nangangahulugan na mabubulid saimpiyerno ang mga hindi naniniwala kay Jesus. Sahalip ay sinasabi nito sa atin na malayo sa tunay na

liwanag ang mga di-sumasampalataya. Hindipinapalitan ng pag-aaral sa relihiyon ang pana-nampalataya at ang pagtawag ng Ama (Jn 6:44). Angtila imposible ang siyang inaasahan ng pananam-palataya mula sa Diyos; paggaling ang hiningi ngkapitan ngunit mas mahalagang bagay ang hihinginnatin sa oras na madiskubre natin ang masaganangyaman ng Diyos at ng ating bokasyon.

31 MATEO 8

bantay sa mga baboy. Pagdating nila sabayan, ipinamalita nila ang lahat at kungano ang nangyari sa mga inaalihan ngmga demonyo. 34 Kaya lumabas angbuong bayan para salubungin si Jesus; atpagkakita nila sa kanya, hiniling nilangumalis siya sa kanilang lugar.

Pinagaling ni Jesus ang paralitiko(Mc 2:1; Lc 5:17)

• 1 Muling sumakay sa bangka siJesus, tumawid sa lawa at bumalik

sa sariling bayan. 2 Dinala sa kanya roonang isang paralitikong nakahiga sapapag. Nang makita ni Jesus angkanilang pananalig, sinabi niya sa parali-tiko: “Lakasan mo ang iyong loob, anak!Pinatawad na ang iyong mga kasalanan.”

3 Noo’y inisip ng ilang guro ng Batas:“Iniinsulto ng taong ito ang Diyos.” 4 Alamni Jesus ang kanilang mga niloloob, atsinabi niya: “Bakit kayo nag-iisip ngmasama? 5 Ano ba ang mas madalingsabihin: ‘Pinatawad na ang iyong mgakasalanan’ o ‘Tumayo ka at lumakad’?6 Dapat n’yong malaman na may kapang-yarihan sa lupa ang Anak ng Tao na mag-patawad ng kasalanan.” At sinabi niya saparalitiko: “Bumangon ka, dalhin mo angiyong higaan at umuwi.” 7 At bumangonang tao at umuwi.

8 Nang makita naman ito ng mga tao,napuno sila ng pagkamangha at nagpurisa Diyos sa pagbibigay ng gayongkapangyarihan sa mga tao.

Tinawag ni Jesus si Mateo(Mc 2:13; Lc 5:27)

• 9 Sa paglalakad ni Jesus, nakita niyaang isang lalaking nagngangalang Mateona nakaupo sa singilan ng buwis at sinabiniya rito: “Sumunod ka sa akin.” Attumayo si Mateo at sinundan siya. 10 Athabang nasa hapag si Jesus sa bahay niMateo, maraming tagasingil ng buwis atiba pang makasalanan ang lumapit atnakisalo kay Jesus at sa kanyang mgaalagad. 11 Nang makita ito ng mgaPariseo, tinanong nila ang kanyang mgaalagad: “Bakit kumakaing kasama ngmga makasalanan at maniningil ng buwisang inyong guro?”

12 Nang marinig ito ni Jesus, sinabiniya: “Hindi ang malulusog ang nanga-ngailangan ng doktor kundi ang mgamaysakit! 13 Sige, matutuhan sana ninyoang kahulugan ng ‘Awa ang gusto ko,hindi handog.’ Hindi ako pumarito paratawagin ang mabubuti kundi ang mgamakasalanan.”

14 Noo’y lumapit sa kanya ang mgaalagad ni Juan at nagtanong: “May arawng ayuno kami at ang mga Pariseo, atwala bang pag-aayuno ang iyong mgaalagad?”

15 Sinagot sila ni Jesus: “Puwede bangmagluksa ang mga abay sa kasalanhabang kasama pa nila ang nobyo?Darating ang panahon na aagawin sakanila ang nobyo at sa araw na iyon silamag-aayuno.

kasundo sa kanyang mga kapatid (tingnan 1 Cor 5:3-5; 2 Cor 2:5-11; Jaime 5:16-20; 1 Jn 5:16-17; Jd 22-25).

Hindi natin pinawawalang-halaga ang absolusyonng pari, ngunit alam natin na tinatamasa ng buongpamayanan ang presensya ni Kristo. Sa pagkakaroonnatin ng mga relasyon sa habag at pagtitiwala sa isa’tisa, at mapagkumbabang pagtanggap sa pagtutuwid-kapatid at sa pagpapatawaran ng mga mag-asawa, siKristo mismo ang nagpapatawad at ang pinatawad saatin sa lupa ay pinatawad sa langit (Mt 18:18).

• 9. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 2:13. Angmga hindi sumusunod sa Batas ni Moises at

• 9.1 Tingnan ang paliwanag sa Marcos 2:1 atLucas 5:17.

Pinuri nila ang Diyos sa pagbibigay ng gayongkapangyarihan sa mga tao (b. 8). Sa mga tao, ibigsabihi’y hindi lamang kay Jesus kundi sa mga miyem-bro ng pamayanang Kristiyano dahil nakikibahagisilang lahat sa kapangyarihang magpatawad. Sa mgaunang taon ng Iglesya, mas mulat kaysa atin ngayonang mga pamayanang Kristiyano noon sa kapang-yarihang ibinigay sa kanila. Mas deretsahang isinasa-gawa ng mga naatasang magpatawad o magpanatili samga kasalanan ang tungkulin nilang ito. Ngunit gina-gawa nila ito alang-alang sa pamayanan; kailangangmakibahagi ang bawat isa sa pagsagip at pakikipag-

MATEO 8 32

9

16 Walang magtatagpi ng bagongpirasong tela sa lumang balabal sapagkatuurong ang tagpi at lalo pang lalaki angpunit. 17 At hindi ka rin naman maglalagayng bagong alak sa mga lumang sisidlan.Kung gagawin mo ito, puputok ang mgasisidlan at matatapon ang alak at masisirarin ang mga sisidlan. Sa bagong sisidlandapat ilagay ang bagong alak; sa gayo’ypareho silang tatagal.”

Ang batang babaeng patay at angbabaeng maysakit(Mc 5:21; Lc 8:40)

• 18 Habang nagsasalita si Jesus sakanila, lumapit sa kanya ang isangpangulo ng sinagoga at paluhod na sinabi:“Kamamatay nga lamang ng aking anakna babae, pero halika at ipatong angiyong mga kamay at siya’y mabubuhay.”19 Kaya tumayo si Jesus at sumama sakanya, pati na ang kanyang mga alagad.

20 Nilapitan naman siya mula sa likuranng isang babaeng labindalawang taonnang dinudugo, at hinipo nito ang layla-yan ng damit ni Jesus. 21 Sapagkat naisipniya: “Kung mahihipo ko lamang ang lay-layan ng kanyang damit, gagaling naako.” 22 Lumingon naman si Jesus, nakitaniya siya at sinabi: “Lakasan mo angiyong loob, anak ko, pinagaling ka ngiyong pananalig.” At gumaling ang babaesa sandaling iyon.

23 Pagdating ni Jesus sa bahay ngpangulo, nakita niya ang mga tumutugtogng plauta at ang maraming taongnagkakaingay. 24 At sinabi niya: “Umalis

kayo! Hindi patay ang dalagita kunditulog.” Pinagtawanan nila siya. 25 Ngunitpagkaalis ng mga tao, pumasok siya,hinawakan ang bata sa kamay at buma-ngon ito. 26 Lumaganap ang balitang ito sabuong lupaing iyon.

• 27 Pag-alis ni Jesus sa lugar na iyon,sumunod sa kanya ang dalawang bulagna lalaki na sumisigaw: “Anak ni David,tulungan mo kami!” 28 Pagdating niya sabahay, inabutan siya ng mga bulag atsinabi ni Jesus sa kanila: “Naniniwala bakayo na may kapangyarihan ako paragawin ang gusto ninyong mangyari?” Atsumagot sila: “Oo, Ginoo!”

29 Hinipo ni Jesus ang kanilang mgamata at sinabi: “Mangyari sa inyo anginyong paniwala.” 30 At nabuksan angkanilang mga mata. Mahigpit naman si-lang tinagubilinan ni Jesus: “Mag-ingatkayo at huwag sabihin ito kanino man.”31 Ngunit pagkaalis nila, ipinahayag nilasiya sa buong bayan.

32 Nang makaalis na ang mga ito, maynagdala naman kay Jesus ng isang lala-king pipi na inaalihan ng demonyo.33 Nang mapalayas niya ang demonyo,nakapagsalita ang pipi kaya namanghaang mga tao at kanilang sinabi: “Walapang nangyaring ganito sa Israel.” 34 Ngu-nit sinabi naman ng mga Pariseo: “Nagpa-palayas siya ng demonyo sa tulong ngpinuno ng mga demonyo.”

• 35 At nilibot ni Jesus ang mga bayanat mga nayon; nagtuturo siya sa kanilang

nakikipagtulungan (gaya ng mga kobrador ng buwis) samga dayuhang nasa kapangyarihan ang tinatawag namga makasalanan.

• 18. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 5:21.Hinipo nito ang laylayan ng damit ni Jesus. Gaya

ng isang mabuting Judio, may mga palawit sa kanyangbalabal si Jesus (Blg 15:38 at Mt 23:5). Sinulid namaasul-asul ang palawit na ito na kakulay ng langit athalos sagradong bagay na.

• 27. Sumunod sa kanya… na sumisigaw. Paano

kung bulag sila? Nagkakandarapa at nagpapaakay saiba. Kapag nagkasala ka, sumigaw ka sa Diyos atpatuloy na hanapin si Kristo.

• 35. Naawa siya sa kanila sapagkat para silangmga tupang walang pastol. Tingnan: Blg 27:17; Ez34:5; Zac 10:2; pati ang Jn 4:35; Mc 6:34; Lc 10:2.

Hinihingi ni Jesus sa bawat isa sa atin na pagling-kuran ang sangkatauhan sa pamamagitan ng atingmga talento. Ngunit kailangan din niya ng mgamanggagawa para anihin ng Kaharian ng Diyos, ibigsabihi’y para tipunin sa Iglesya ang mga tumanggap ng

33 MATEO 9

mga sinagoga, nagpapahayag ng Mabu-ting Balita ng Kaharian at nagpapagalingng lahat ng sakit at karamdaman. 36 Nangmakita niya ang makapal na tao, naawasiya sa kanila sapagkat hirap sila at lu-paypay na parang mga tupang walangpastol. 37 At sinabi niya sa kanyang mgaalagad: “Marami nga ang aanihin at ka-kaunti naman ang mga manggagawa.38 Idalangin ninyo sa panginoon ng ani namagpadala siya ng mga manggagawa sakanyang ani.”Ang labindalawang apostol(Mc 3:13; Lc 6:12)

• 1 Tinawag ni Jesus ang labin-dalawa niyang alagad at binigyan

sila ng kapangyarihan sa marurumingespiritu para palayasin ang mga ito atpagalingin ang lahat ng sakit at karam-daman.

2 Ito ang mga pangalan ng labindala-wang apostol: una, si Simong tinatawagna Pedro, at ang kanyang kapatid na siAndres; si Jaime na anak ni Zebedeo, atang kapatid nitong si Juan; 3 sina Felipe atBartolome, Tomas at Mateo, na tagasingilng buwis; si Jaimeng anak ni Alfeo, at siTadeo; 4 si Simong Kananeo, at si JudasIskariote na magkakanulo sa kanya.Sinugo ni Jesus ang mga unang misyonero(Lc 9:1; 10:1; Mc 6:8)

• 5 Sinugo ni Jesus ang labindalawang

tawag sa Diyos. “Manalangin,” ang sabi ni Jesus, atbaka marinig mo ang tawag ng Diyos.

Hindi sinabi ni Jesus na kailangan tayong manala-ngin para magkaroon ng maraming pari o tagapag-lingkod, dahil sa katunaya’y problema ng bawatpamayanang Kristiyano ang magkaroon ng mgapinuno at mga pastol. Ang gusto ni Jesus aymanalangin tayo para sa mga misyonero at mgamanggagawang apostoliko; napakakaunti at lagingmagiging iilan lamang ang mga ito, lalo na ang mganaglilingkod sa piling ng mga dukha.

MGA PAGPAPAGALING

Kay Jesus, ang Diyos mismo ang bumaba parapagalingin ang sangkatauhan. At dahil magiging napa-kahaba at napakatagal ang gawang ito, kailangangmagbigay siya ng ilang nakikitang tanda para tulunganang mga taong maniwala sa halos di napapansingpagpapagaling na ito.

Kailangang pagalingin ni Jesus ang mga maysakit, atmaging sa ngayon ma’y kailangan ding magbigay ngmga tanda ng kanilang ipinangangaral ang mga pama-yanang Kristiyano. Kailangan nilang pagalingin angkasalukuyang daigdig mula sa mga karamdaman nito.Hindi lamang limitado ang pagpapagaling sa mga sakitng katawan ang kaloob ng pagpapagaling. Gayundinnaman, hindi lamang mga indibidwal na karamdamanang kagagawan ng demonyo.

Ang makapagpapagaling sa kanilang mga sakit anghinahanap ng mga tao, kaya napakakapal na tao angsumusunod kay Jesus. Ngunit para sa kanya, ang atingmga sakit pati na ang pagsasamantala, ang gutom atang digmaan ay mga bunga lamang at mga tanda ngmas malubhang sakit na nakaugat sa ating puso, nawalang iba kundi ang kasalanan. Maaaring sapat naang patuloy na paggawa at pagkakaisa ng lahat ngtaong may mabuting kalooban para remedyuhan angilan sa ating mga kasawiampalad. Ngunit iisa lamangang paraan para mapuksa ang kasamaan sa pina-

kaugat nito: ito ang ibalik ang tao sa kanyang dignidadbilang anak ng Diyos. Nangangailangan ito ng per-sonal na pagbabago na nagmumula sa Diyossa pagpapadala niya ng kanyang Espiritu sa atin.

• 10.1 Hanggang sa sandaling iyo’y sa mgasinagoga lamang sa palibot ng Capernaum nanga-ngaral si Jesus. Pero tanyag na siya ngayon at may mgatagasunod na para tipunin ang maraming tao. Binuoniya sa pagkakataong iyon ang grupo ng Labindalawa.Kailangan niya sila para ihanda ang mga pagtitipon,para palaganapin ang kanyang mga aral, para para-mihin ang mga mahimalang tanda na ginagawa niya samga maysakit.

Pinaplano rin naman ni Jesus ang kanyang Iglesyaat gusto niya itong bigyan ng isang pinuno: ito anggrupo ng mga apostol. Sila ang magiging mga saksi niJesus sa piling ng mga tao kayat isang paraan ngpamumuhay at pagsasama-sama na magsisilbinghuwaran ng Iglesya ang itinuturo niya sa kanila.

Ito ang mga pangalan ng Labindalawa. Nabubuong labindalawang tribu ang bansang Judio. Kayanaman labindalawang apostol ang tinatawag ni Jesus:gusto niyang maunawaan nila na sila ang pundasyonng isang bagong bayan ng Diyos. Tingnan ang Lucas23:30 at Pagbubunyag 21:4.

Tinawag niya ang mga gusto niya (tingnan Jn15:16). At pagkatapos ay ang mga ito naman angtatawag sa iba pa. Sa Iglesya, makagagawa ng“apostolado” ang sinuman. Ngunit walang sinumangmakagagawang apostol sa kanyang sarili; bilangopisyal na saksi ni Kristo: kailangan siyang tawaginpara sa responsabilidad na ito.

Tungkol sa Labindalawang ito, tingnan angpaliwanag sa Marcos 3:16.

MISYON

• 5. Sa bagong Diskursong ito, tinitipon naman niMateo ang mga salita ni Jesus tungkol sa misyon. Ang

MATEO 9 34

10

ito at pinagbilinan: “Huwag kayong lu-miko papunta sa mga pagano at huwagpumasok sa bayang Samaritano. 6 Hana-pin ninyo ang nawawalang tupa ng sam-bayanan ng Israel.

7 Ipahayag ang mensaheng ito sa in-yong paglalakbay: ‘Palapit na ang kaha-rian ng Langit.’ 8 Pagalingin ang maysakit,buhayin ang patay, linisin ang mga may-ketong at palayasin ang mga demonyo.Tinanggap ninyo ito nang walang bayadkaya ibigay rin ninyo nang walang bayad.9 Huwag magdala ng ginto, pilak o pera sainyong mga bulsa. 10 Huwag magdala ngbalutan o sobrang damit o sandalyas otungkod, sapagkat may karapatan angmanggagawa sa kanyang ikabubuhay.

11 Pagdating ninyo sa isang bayan obaryo, maghanap ng isang taong karapat-dapat at makituloy sa kanya hanggang sainyong pag-alis.

12 Pagpasok ninyo sa isang tahanan,

dasalan ito ng kapayapaan. 13 Kung kara-pat-dapat ang sambahayang ito, sasa-kanila ang kapayapaang dinasal ninyo;kung hindi naman karapat-dapat, babaliksa inyo ang inyong dasal.

14 At kung may bahay o bayang hinditatanggap sa inyo o makikinig sa inyongmga salita, lumabas sa bahay o bayangiyon at ipagpag ang alikabok sa inyongmga paa. 15 Sinasabi ko sa inyo, mas ma-giging magaan pa sa araw ng paghu-hukom para sa mga taga-Sodom atGomorra kaysa bayang iyon.

Uusigin kayo(Lc 12:11; Mc 13:9; 8:38)

• 16 Isinusugo ko kayo ngayon na pa-rang mga tupa sa gitna ng mga asong-gubat. Maging matalino nawa kayo gayang mga ahas at walang-malay na parangmga kalapati. 17 Mag-ingat sa mga tao;ibibigay nga nila kayo sa mga sanggunian

mga unang misyonero ng Galilea ang kinakausap niJesus sa unang bahagi (b. 5-16). At saka nagsasalita siJesus para sa lahat ng magiging saksi niya sa daigdigsa hinaharap.

Tingnan ang paliwanag sa Marcos 6:7 at Lucas10:1.

Ito ang unang misyon. Pagsusugo ang talagang ibigsabihin ng misyon. Ang Ama ang siyang nagsusugo sakanyang mga tagapagbalita sa mundo para tipunin saiisang sambayanan ang mga sumampalataya sakanyang pag-ibig at mga pangako.

Isinusugo ng Ama ang mga tagapaghatid ngkanyang salita pero isinusugo rin niya ang kanyangEspiritu Santo upang pukawin ang puso’t isipan ngkanilang mga tagapakinig. Makikilala nila sa pama-magitan ng Espiritu ang salita ng Diyos sa mga sim-pleng pananalita ng walang pinag-aralang mga sugongito.

Isinusugo sa lupa ng Ama ang kanyang Anak, atisinusugo naman ng Anak ang kanyang mga apostol.Ipinagkatiwala ng Ama kay Jesus ang katuparan ngkanyang plano, at inaako naman ng Iglesya ng mgaapostol ang pagpapatuloy sa gawang sinimulan niJesus.

Huwag kayong lumiko papunta sa mga pagano.Sinusunod ni Jesus ang plano ng pagliligtas ng kan-yang Ama gaya ng inilalarawan sa Biblia. Kailanganmunang tipunin ng Tagapagligtas ang naligaw na mgatupa ng bayang Israel, at saka siya maghahatid ngkaligtasan sa mga bansang pagano (Is 49:6; 60:1-10;Zac 14:16; Mt 15:24).

Sinumang tumanggap sa inyo (b. 40). Pagbale-walasa tawag ng Ama at pagkasayang sa pinakamagan-

dang pagkakataon sa buhay ng sinuman ang pagtanggisa mga sugo.

MGA MARTIR

• 16. Ang kanyang mga alagad sa lahat ngpanahon na mahaharap sa mga pag-uusig angkinakausap ni Jesus sa pahinang ito.

Saksi ang ibig sabihin ng salitang martir, at gina-gamit natin ito para sa mga saksi ni Jesus na nagbuwisng kanilang buhay at naghirap para sa pananam-palataya. Ngunit hindi nangangahulugang martir naang sinumang Kristiyanong pinatay. Mga Kristiyanolamang na pinag-usig dahil kay Kristo at nabuhay ayonsa Ebanghelyo ang maituturing na mga martir. Kungipinakita nila sa kanilang pagkamatay ang katulad namga damdamin ni Jesus sa kanyang Pasyon, mgatunay na saksi nga sila.

Malabo at magugulong sitwasyon ang nakikita natinsa ilang lugar. May lugar na kinikilala ng pamahalaangsibil ang Kristiyanismo at ipinagdiriwang mismo angmga seremonyang panrelihiyon. Ngunit sa kabilangdako nama’y ibinibilanggo, tinotortyur at pinapatayang magagaling na mga Kristiyano at mga pari. Saganitong mga pagkakatao’y ang mga taong kapwanagtatamasa sa yaman ng daigdig na ito at kinikilalangmabubuting Kristiyano ang nagsasabing “Hindi martirang mga iyon kundi mga inaping pulitiko.”

Nagkaroon din ng ganitong kawalan ng paniwala samga martir ng lumipas na mga dantaon. Nang pinag-uusig ang mga kabataang Kristiyano dahil sa pasyanilang manatiling birhen, marami ang nagsabing“Hindi naman gan’on kabigat ang hinihingi ng ating

35 MATEO 10

at hahagupitin kayo sa kanilang mgasinagoga. 18 Dadalhin din nila kayo samga pinuno at mga hari dahil sa akin, atdapat kayong magbigay-patotoo sa ka-nila at sa mga pagano.

• 19 Pag nilitis naman kayo, huwagmag-alala sa inyong sasabihin; sa oras naiyo’y ibibigay nga sa inyo ang inyongsasabihin. 20 Sapagkat hindi kayo angmagsasalita kundi ang Espiritu ng inyongAma ang magsasalita sa pamamagitanninyo.

21 Ipapapatay ng kapatid ang sarilingkapatid, ng ama ang kanyang anak; atisasakdal ng mga anak ang kanilang mgamagulang at ipapapatay sila. 22 Kamu-muhian kayo ng lahat dahil sa akin, ngunitang mananatiling matatag hanggangwakas ang siyang maliligtas.

• 23 Pag inusig kayo sa isang bayan,tumakas kayo sa iba. Sinasabi ko sa inyo,

bago ninyo matapos daanan ang lahat ngbayan sa Israel, darating na ang Anak ngTao.

24 Hindi daig ng alagad ang kanyangguro, o ng utusan ang kanyang amo.25 Sapat nang tularan ng alagad angkanyang guro, at ng utusan ang kanyangamo. Kung tinawag na Beelzebul angmay-ari ng bahay, ano pa kaya ang kan-yang mga kasambahay! Kaya huwagkayong matakot sa kanila.

26 Walang tinatakpan na di nabubunyagat walang natatago na di nahahayag.27 Ang sinasabi ko sa inyo sa dilim, ipa-hayag ninyo sa liwanag. Ang narinigninyo nang pabulong, ipahayag mula sabubong.

• 28 Huwag matakot sa mga naka-papatay ng katawan ngunit hindi ng kalu-luwa. Matakot kayo sa may kapang-yarihang sumira ng kaluluwa pati ng

pananampalataya. Ba’t ayaw nilang harapin angkanilang mga tungkulin sa pamilya?” At saka lamangnatin nakita na kalayaan pala ng mga Kristiyano angipinaglalaban ng mga birheng iyon. At nang tumanggiang mga Katoliko ng England, France at China nabumuo ng mga pambansang iglesya na hiwalay saIglesya Katolika at sa Roma, hindi ba sila mga taksil sabatas ng kanilang bansa? Ngunit mga saksi sila sapangkalahatang bayan ng Diyos. Mga saksi sila sakalooban ni Kristo tungkol sa Iglesya. Ang Diyos angkailangan nilang sundin at hindi mga tao.

Ganito ring pagkakaiba ang meron ngayon. Maymga sumasampalatayang ayaw manindigan laban salahat ng di makataong patakaran at istrukturangtinatanggap ng lipunan. Ibibigay nila ang kanilangbuhay kay Jesus pero wala silang nakikitang sapat nadahilan para sumalungat sa maling kalakaran opuwersahang panunupil. Nakikita naman ng iba angmga kontradiksyong namamagitan sa Ebanghelyo atsa sitwasyon ng korupsyon sa lipunan at di-makataongklase ng pamumuhay. Kaya naman sinisikap nilangmaging mga saksi ng Mabuting Balita at gumagawapara sa katarungan, katotohanan at pagpapalayanghatid ng Ebanghelyo. Dahil dito’y dumaranas sila ngpaninirang-puri at panunupil na mga paraan ng pagta-tanggol ng lipunan sa sarili.

May ilan sa kanila na talagang nagsisikap mai-bangon ang mga latak ng lipunan, gaya ng ginawa niJesus. Ang iba nama’y ayaw yumuko sa harap ngmayayaman at makapangyarihan tulad ng ginawa niJesus. At ipinahahayag naman ng iba ang kato-tohanan kahit na hindi ito kasiya-siya sa lahat, gaya ngginawa ni Jesus. Ituturing ng mga taong pampulitika

lamang ang pamantayan na pamumulitika ang mgapagkilos na ito. Ngunit para naman sa mga nagsa-sabuhay sa pananampalataya, makikita nila ang mgaito bilang pagpapatunay ng pananampalataya. Satotoo’y hindi importante na malaman natin ngayonkung sino ang mga tunay na martir ni Kristo at kungsino ang hindi. Sapagkat siya mismo ang kikilala sakanila sa harap ng kanyang Ama pagdating niya saKaluwalhatian.

• 19. Huwag mag-alala. Hindi sa ganang sarilinagtatrabaho ang mga saksi ni Jesus. Kaya masmakapangangaral at makakikilos sila nang mabutikapag sa Espiritu Santo nagmumula ang kanilang mgasalita at gawa. At habang lalo silang natutulad kayJesus sa mga pag-uusig at pagkabilanggo, lalo namansilang tinutulungan ng Espiritu. Sa pamomroblemanilang ipagtanggol ang sarili sa hukuman, hina-hadlangan nila ang kalayaan ng Espiritu at iwinawalalamang ang kapayapaang ibinibigay ng Espiritu sa mgainuusig.

• 23. Bago n’yo matapos daanan ang lahat ngbayan… darating na ang Anak ng Tao (b. 23). Masmabuti sana kung sa unang bahagi ng Diskurso – 10:5-16 tungkol sa misyon sa Galilea – inilagay angpangungusap na ito. Ngunit sa paglalagay sa lugar naito, ang mga misyonero sa darating na panahon anggustong tukuyin ni Mateo at binibigyan niya ito ngbagong kahulugan: hindi sila mauubusan ng trabahohanggang sa ikalawang pagdating ni Jesus.

• 28. Mga duwag tayo at alam ito ni Jesus. Sinabi

MATEO 10 36

katawan sa impiyerno. 29 Nabibili angmaya nang dalawa isang pera, pero walaisa mang bumabagsak sa lupa na hindiniloloob ng Ama. 30 At kayo, bilang na patibuhok sa inyong ulo. 31 Kaya huwag ka-yong matakot: mas mahalaga kayo kaysamga maya.

• 32 Ang sinumang kumilala sa akin saharap ng mga tao ay kikilalanin ko saharap ng aking Ama sa Langit. 33 At angayaw kumilala sa akin sa harap ng mgatao ay hindi ko rin kikilalanin sa harap ngaking Ama sa Langit.

• 34 Huwag ninyong isipin na dumatingako para magdala ng kapayapaan salupa. Hindi kapayapaan ang dala ko kunditabak. 35 Dumating akong taglay ang pag-hihiwalay: ng tao laban sa kanyang ama,

ng anak na babae sa kanyang ina, ngmanugang sa kanyang biyenan. 36 At ma-giging kaaway ng bawat isa ang kan-yang mga kasambahay.

37 Ang mas nagmamahal sa kanyangama o ina kaysa akin ay hindi karapat-dapat sa akin. Ang mas nagmamahal sakanyang anak kaysa akin ay hindikarapat-dapat sa akin. 38 At ang hindinagpapasan ng kanyang krus at sumu-sunod sa akin ay hindi karapat-dapat saakin. 39 Ang nagpapahalaga sa kanyangsarili ang siyang mawawalan nito, at angnawawalan naman ng kanyang sarili angsiyang makakatagpo nito.

40 Kung may tumatanggap sa inyo,tinatanggap din niya ako; at kung maytumatanggap sa akin, tinatanggap dinniya ang nagsugo sa akin. 41 Kung maytumanggap sa isang propeta dahil pro-

na niya, “Huwag kayong matakot” nang anyayahanniya tayong huwag hanapin ang seguridad na hatid ngpera. Tinutukoy naman niya ngayon ang pagkatakotsa panunupil, at kanyang idinadagdag: “Kung hindin’yo maalis ang pagiging duwag ninyo, isipin n’yokung nasaan ang mas mabigat na panganib: sa Diyoso sa tao?”

Sa pagkakataong ito lamang sinasabi ni Jesus:Matakot kayo sa Diyos. Kapag sinasabi ng Matan-dang Tipan na matakot sa Diyos, hindi pagkatakot sakanya ang karaniwang kahulugan nito kundi pitagan saDiyos. Ngunit malaki ang kaibahan ng pitagan sapagkatakot. Saloobin ng isang taong malaya angpitagan. At kung may puwersahan namang magpa-pasunod sa atin, hindi tayo magkakaroon ng pitagankundi pagkatakot. Hindi nananakot ang Diyos naihahagis tayo sa impiyerno kundi ipinaaalaala niya saatin na pagkawala mismo ng ating sarili ang maiwalasiya: ito ang impiyerno.

• 32. Sinumang kumilala sa akin. Mataposbigyang-diin ang dakilang kapangyarihan ng Ama,ipinapantay rito ni Jesus ang kanyang sarili:didisisyunan niya ang walang hanggang kapalarannatin. Hindi lamang pagkakilala sa kanya ang ibigsabihin ni Jesus, na hindi natin itatakwil ang atingpananampalatayang Kristiyano sa harap ng iba. Mayibinibigay ring hamon sa araw-araw ang kanyang mgasalita. Bilang mga taong may pananampalataya, hinditayo dapat mahiyang kumilos o magsalita, at ihayag sapubliko ang ating mga paninindigan bilang Kristiyanokung kinakailangan.

• 34. Huwag n’yong isipin na dumating akopara magdala ng kapayapaan. Ang kapayapaan ngsumasampalataya ay bunga ng katiyakang mahal siya

ng Diyos: ganito ang sinabi ng mga anghel ngBetlehem (Lc 2:14).

Ngunit hindi nagbibigay ng kapayapaan si Jesus samundo. Sapagkat ang mundo ay binubuo ng mgapagkalito, mga humigit-kumulang na katiyakan, pani-nimbang sa pagsasalungatan ng kasakiman atpakikipagsapalaran. Kadalasa’y mga di-makataru-ngang kalakaran na ipinapataw ng pinakamalakas osama-samang kapurulan ng diwa ang ikinukubli ngkapayapaan ng mundo, sa lipunan man o sa pamilya.At lagi namang pagiging mulat at panunuri ang hatidng Ebanghelyo. Sapat na ang isang Kristiyanongnabubuhay sa katotohanan para mag-isip at mabalisaang marami (Jn 3:20; 15:18).

Pinapagdisisyon tayo ng Ebanghelyo nang may higitna kalayaan, na di inaalintana ang palagay ng mgamalapit sa atin kung nakikita nating hindi nila mai-intindihan ang ating mga dahilang mula sa Ebang-helyo. Kunin nating halimbawa ang isang dalagangnagdadalantao na tinututulan ang payo ng kanyangmga magulang na pagpapaaborsyon para “huwagmadungisan ang pangalan ng pamilya.” Pinag-usigang mga Kristiyano sa maraming bansa sa pagtuturonilang mas mataas ang batas ng Diyos kaysa kapang-yarihan ng mga magulang na itinuturing na kataas-taasan sa lahat.

At nagsisimula rin naman ang demonyo ng mga pag-uusig laban sa sinumang sasampalataya at magsisimulasa daan ni Kristo para takutin siya at paatrasin (Mt12:43; 13:21).

Hindi siya karapat-dapat sa akin (37). Hindilamang sa mga misyonero o sa mga taong maynatatanging misyon ito sinasabi ni Jesus. Kailangangmakipagkalas ang bawat isa sa atin sa maraming klaseng pagsandal sa pamilya na hindi nakakatulong samakatao at espirituwal na paglago ng sinuman. Maka-

37 MATEO 10

peta ito, tatanggapin niya ang gantimpa-lang bagay sa isang propeta; kung maytumanggap sa isang mabuting tao dahilmarangal ito, tatanggapin niya ang gan-timpalang bagay sa isang mabuting tao.42 Kung may magpainom ng malamig natubig sa isa sa maliliit na ito dahil saalagad ko ito, sinasabi kong hindi siyamananatiling walang gantimpala.”

Si Jesus at si Juan Bautista(Lc 7:18; 16:16; 10:12)

• 1 Nang matapos si Jesus sapagtuturo sa Labindalawa niyang

alagad, umalis siya roon para magturo atmangaral sa mga bayan doon. 2 Nangnasa kulungan si Juan Bautista, nabali-taan niya ang mga ginagawa ni Kristokaya pinapunta niya ang kanyang mgaalagad 3 para tanungin siya: “Ikaw ba angdarating o dapat bang maghintay pa kaming iba?”

4 Sumagot si Jesus sa kanila: “Bumalikkayo at ibalita kay Juan ang inyong nari-nig at nakita: 5 Nakakakita ang mgabulag, nakakalakad ang mga pilay,lumilinis ang mga mayketong, nakaka-rinig ang mga bingi, nagigising ang mga

patay at may mabuting balitang ipinaha-hayag sa mga dukha. 6 At mapalad anghindi natitisod dahil sa akin.”

7 Pagkaalis ng mga sugo ni Juan, nag-simulang magsalita si Jesus sa mga taotungkol kay Juan: “Ano ang pinuntahanninyo sa disyerto para makita? Isangkawayang hinahampas-hampas ng ha-ngin? 8 Ano ang pinuntahan ninyo? Isanglalaking magara ang bihis? Sa mgapalasyo nga nakatira ang mga taongmagagara ang bihis. 9 Ano ba ang pinun-tahan ninyo? Isang propeta? Totoo. Atsinasabi ko na higit pa siya sa isangpropeta. 10 Siya ang binabanggit sa Kasu-latan: Pinauna ko sa iyo ang aking men-sahero upang ihanda ang daan sa harapmo.

11 Talagang sinasabi ko sa inyo, walangsinuman sa mga kilalang tao ngayon angmas dakila pa kay Juang tagapagbinyag,pero mas dakila sa kanya ang pinaka-maliit sa kaharian ng Langit. 12 Mula sapanahon ni Juan Bautista hanggang nga-yon, ang kaharian ng Langit ay kaila-ngang agawin, at ang mga buo ang loobang umaagaw nito.

13 Pagpopropesiya nga lamang ang

katagpo ng napakaraming pagkakataon ang nagma-mahal kay Kristo para palayain ang kanyang sarili mulasa mga gawain, pagsasama-sama at pagkabahala sakanyang mga kamag-anak na sa totoo’y naggagaposlamang sa kanya at sa kanyang pamilya sa kawalang-paglago at pagbabago.

PAG-EEBANGHELYO MUNA SA MGA DUKHA

• 11.1 Tingnan ang paliwanag sa Lucas 7:18.May mabuting balitang ipinahahayag sa mga

dukha (b. 5). Alam natin na Mabuting Balita ang ibigsabihin ng Ebanghelyo Ebanghelyo ang pama-mahayag ni Jesus sa kanyang mga kapanahon dahilisa itong di-inaasahang mensahe na nagbibigay ngpag-asa sa mga dukha at ng pagkaalam sa kanilangdignidad. Kasama sa mensahe ni Jesus na ang mgadukha at ang mga nakikibahagi sa kanilang karukhaanang unang minamahal ng Diyos. Hindi para rin sakanila ang Ebanghelyo kundi para muna sa kanila.

May mabuting balitang ipinahahayag sa mgadukha. Kailangang basahin ang tekstong ito kasamang Lucas 1:52; 4:18; 6:20; 10:23.

Nagkakamali ng pag-intindi sa tekstong ito ang ilan

sa pag-aakala nilang tinatawag sila ni Jesus paramaging katekista ng mga dukha. Sa panahon ni Jesus,iniisip na ng mga Pariseo na tungkulin nila angmagturo sa mga ordinaryong taong walang pinag-aralan. Ngunit sinugo ni Jesus ang kanyang mgaapostol na dukha sa piling ng mga dukha para madis-kubre nila ang presensya at paggawa ng Diyos Ama.Ang kongkretong buhay ng mga dukhang nasa siyudadat nasa nayon ang siyang kinapapalooban ng mgasaligang karanasang babago sa daigdig at sa buhayespirituwal ng lahat.

b. 6 – Tingnan ang isa pang paraan ng pagsasalinsa pangungusap na ito sa Lucas 7:23.

b. 11 – Literal na sinasabi ni Mateo: wala panglumitaw na mas dakila pa kay Juan. Isang propeta angtinutukoy ng pandiwang ito.

b. 12 – Ang Kaharian ng Diyos ang puwersangnagpapasulong sa kasaysayan, na parehong gina-gamit ang banayad at mararahas na pagbabago sabuhay ng tao. Tinatawag ang mga sumasampalatayana buong siglang makilahok sa patuloy na pagba-bagong ito. Gumagawa sa atin at sa buong daigdig angKamatayan at Pagkabuhay.

MATEO 10 38

11

panahon ng Mga Propeta at ng Batashanggang kay Juan. 14 At kung gustoninyo itong tanggapin, si Juan ang Eliasna darating. 15 Makinig ang may tainga.

16 Ngayon, kanino ko ikukumpara angmga tao sa kasalukuyan? Para silang mgabatang nakaupo sa mga plasa at nagka-kantahan, at nagrereklamo ang ilan sakanila: 17 ‘Tinugtog namin ang plauta parasa inyo pero ayaw ninyong sumayaw, atnang umawit naman kami ng malungkotna awit, ayaw din ninyong umiyak!’

18 Ganito rin ang nangyari: Dumatingmuna si Juan na nag-aayuno, at sabi ngmga tao: ‘Inaalihan siya ng demonyo.’19 At saka dumating ang Anak ng Tao nakumakain at umiinom, at ang sabi ng mgatao: ‘Lasenggo at matakaw, kaibigan ngmga publikano at mga makasalanan!’Gayon pa man, mapatutunayang tamaang karunungan ng Diyos sa mga gawanito.”

• 20 At sinimulang tuligsain ni Jesus angmga bayang ginawan niya ng karamihansa kanyang mga himala, sapagkat hindisila nagpanibagong-buhay: 21 “Sawim-

palad kayong mga bayan ng Corozain atBetsaida! Kung sa Tiro at Sidon nangyariang mga himalang naganap sa pilingninyo, matagal na sana silang nagsisinang may abo at sako. 22 Kaya sinasabi kosa inyo: Mas magiging magaan pa angsasapitin ng Tiro at Sidon sa araw ngpaghuhukom kaysa inyo. 23 At ikawnaman, Capernaum, itataas ka ba salangit? Hindi, itatapon ka sa kaharian ngmga patay! Sapagkat kung sa Sodomnangyari ang mga himalang naganap saiyo, nananatili pa sana ngayon angSodom. 24 Kaya sinasabi ko sa inyo: masmagiging magaan pa ang sasapitin nglupain ng Sodom sa araw ng paghuhukomkaysa inyo.”

Kunin ang aking pamatok(Lc 10:21)

• 25 Nagsalita si Jesus sa pagkakataongiyon: “Pinupuri kita Amang Panginoon ngLangit at lupa, sapagkat itinago mo angmga bagay na ito sa matatalino atmarurunong, at ipinamulat mo naman samga karaniwang tao. 26 Oo, Ama, ito angikinasiya mo.

• 20. Corozain at Betsaida: nasa dalawangsiyudad na ito ang mga paaralan para sa pagpa-pakadalubhasa sa relihiyon pero hindi namantinanggap ng mga ito ang Ebanghelyo. Tiro at Sidon:dalawang paganong siyudad na isinumpa ng mgapropeta, at pagkatapos ay nawasak.

• 25. Nabibigyang-diin sa maraming pagkakataonang pakikipagniig ni Jesus sa Ama. Nakatawag-pansinsa mga alagad ang panalangin ni Jesus. Nasa tekstongito ang maikling panalanging bunga ng katatapos palamang na mga pangyayari; bukal din ng panalanginang mga pangyayari at pang-araw-araw na buhay.

Inilihim mo ang mga bagay na ito. Kayamanan dinnatin ang ating mga limitasyon. Sapagkat ang maya-yabang, magagaling at hindi nangangailangan ng anu-man ay hindi nakahandang maliwanagan ng pagbu-bunyag ni Jesus.

Walang nakakakilala sa Ama. Ang lahat ngrelihiyon ay mga daang papunta sa Diyos at sapamamagitan ng mga ito inililigtas ng Diyos ang tao.Ngunit tanging sa pamamagitan lamang ni Jesus tayomakapagsisimulang makipag-ugnayan sa Ama, saEspiritu at sa katotohanan, at makibahagi sa mismongbuhay niya.

Matuto sa akin. Maaaring intindihin ang sumu-

sunod na mga salita bilang “sapagkat maamo ako” o“na maamo ako”. Si Jesus mismo ang aral-Kristiyano:maamo at mababa ang loob. Kapayapaan at katiyakanang ibinibigay nito sa atin. Sa katauhan ng kanyangAnak, ipinahahayag mismo ng Diyos ang kanyangganap na pagpapakumbaba. At dahil Diyos mismosiya, mahihingi ni Jesus sa atin ang lahat sapagkathindi mula sa labas ang kanyang dating sa atin kundiabot sa kaibuturan ng ating puso ang kanyangimpluwensiya. Tingnan sa Lucas 10:21.

Lumapit sa akin. Hindi ko aalisin ang inyongpasanin kundi ibibigay ko sa inyo ang paraan ngpagbuhat sa inyong pinapasan sa paglalagay ko sa inyong aking pamatok.

Nilalaro ni Jesus ang mga salitang pamatok atpasanin dahil dati nang “pasanin” ang tawag ng mgaJudio sa mga banal na aral na ibinabahagi sa mga mag-aaral o disipulo, at “pamatok” ang pagtimbang sa mgapangungusap ng guro na kailangang isaulo.

Si Jesus ang pasensyoso at mapagkumbabangguro. Ipinapakita niya sa atin ang awa ng Diyos sa atingbuhay at sa sarili nating krus. Ipinapakita niya sa atinang pag-ibig ng Diyos kahit na sa mga itinatadhana ngBatas. Ang Diyos lamang ang Mabuti at mabuti angkapangyarihan ni Kristo.

39 MATEO 11

27 Ipinagkatiwala sa akin ng aking Amaang lahat. Walang nakakakilala sa Anakkundi ang Ama, at walang nakakakilalasa Ama kundi ang Anak at ang sinumanggustuhing pagbunyagan ng Anak.

28 Lumapit sa akin, lahat kayong nahi-hirapan at may pinapasan, at pagigin-hawahin ko kayo. 29 Kunin ninyo angaking pamatok at matuto sa akin, akongmahinahon at mababang-loob, at maka-katagpo kayo ng ginhawa para sa inyongkaluluwa. 30 Sapagkat mahusay ang akingpamatok at magaan ang aking pasanin.”Jesus, Panginoon ng Araw ng Pahinga(Mc 2:23; 3:1 Lc 6:1; 14:1)

1 Naglakad noon si Jesus sa mgataniman ng trigo minsang Araw ng

Pahinga. Nagutom ang kanyang mgaalagad at sinimulan nilang alisin sa uhayang mga butil, at kinain iyon. 2 Nangmapansin ito ng mga Pariseo, sinabi nilakay Jesus: “Tingnan mo ang iyong mgaalagad, gumagawa sila ng ipinagbabawalsa Araw ng Pahinga!”

3 Ngunit sumagot si Jesus: “Hindi baninyo nabasa ang ginawa ni David noongmagutom siya at ang kanyang mgakasama? 4 Pumasok siya sa bahay ngDiyos at kinain ang tinapay na inihainpara sa Diyos gayong bawal sa kanya o sakanyang mga kasama na kainin ito libansa mga pari. 5 At hindi ba ninyo nabasa saBatas na sa Araw ng Pahinga, walangpahinga ang mga pari sa Templo perowala silang kasalanan dahil dito?

6 Sinasabi ko naman sa inyo: Dito’ymay mas dakila pa sa Templo. 7 Kungnauunawaan ninyong talaga ang salitangito, ‘Awa ang gusto ko, hindi handog,’hindi sana ninyo hinatulan ang walang-sala.

8 At isa pa’y ang Anak ng Tao angPanginoon ng Araw ng Pahinga.”

9 Pagkaalis doon ni Jesus, pumasoksiya sa kanilang sinagoga. 10 May isanglalaki roon na hindi maigalaw ang kamay,at mayroon din namang gustong isum-bong si Jesus. Kaya tinanong nila siJesus: “Puwede bang magpagaling kungAraw ng Pahinga?”

11 Ngunit sinabi niya sa kanila: “Kungmay isang tupa lang ang isa sa inyo atnahulog ito sa hukay sa Araw ng Pahinga,hindi ba niya ito aabutin at iaahon?12 Ngunit mas mahalaga pa sa tupa angtao! Kaya ipinahihintulot ang paggawa ngmabuti sa Araw ng Pahinga.” 13 At sinabini Jesus sa lalaki: “Iunat mo ang iyongkamay.” Iniunat ng tao ang kamay atgumaling ito gaya ng kabilang kamay.

14 Pagkalabas ng mga Pariseo, nag-usap-usap sila kung paano nila siya masi-siraan. 15 Nalaman ito ni Jesus kaya luma-yo siya sa lugar na iyon. Maraming taoang sumunod sa kanya. Pinagaling niyaang lahat ng maysakit 16 ngunit inutusanniya sila na huwag siyang ipamamalita.

17 Kaya natupad ang sinabi ni Isaias,ang propeta:

18 “Narito ang utusan ko na aking pinili,ang mahal ko na siya kong kinalulugdan.Ilalagay ko sa kanya ang aking Espiritu atsiya ang magpapahayag sa mga bansang aking mga pasya.

19 Hindi siya makikipagtalo o sisigaw,hindi maririnig sa mga liwasan ang kan-yang tinig. 20 Hindi niya babaliin angsugatang tangkay o papatayin ang aan-dap-andap na mitsa. Hindi siya titigilhanggang magwagi ang katarungan.21 Ang kanyang pangalan ang inaasahanng lahat ng bansa.”Ang kasalanang hindi mapapatawad(Mc 3:22; Lc 11:15)

• 22 Dinala noon sa kanya ang isanglalaking inaalihan ng demonyo, na bulag

• 12.22. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 3:22.Mga kasamahan ninyo (b. 27). Mga eksorsistang

Judio na nagpapalayas ng mga demonyo sa paggamit

ng mga panalangin at dasal (tulad ng nasasaad sa MgaGawa 19:13) ang tinutukoy rito ni Jesus.

Ang paglait laban sa Espiritu. Tungkol ito sa

MATEO 11 40

12

at pipi. Pinagaling ni Jesus ang tao, kayanakapagsalita ang pipi at nakakita. 23 Na-gulat at nagtaka ang lahat ng tao: “Itokaya ang Anak ni David?” 24 Nang marinignaman ito ng mga Pariseo, sinabi nila: “Satulong lamang ni Beelzebul na pinuno ngmga demonyo siya nakapagpapalayas ngmga demonyo.”

25 Alam ni Jesus ang kanilang iniisipkaya sinabi niya sa kanila: “Mabubuwagang bawat kahariang nagkakahati-hati, athindi magtatagal ang bawat bayan okabahayang nagkakahati-hati. 26 Kayakung Satanas ang nagpapalayas sa Sata-nas, may paglalaban-laban sa kanyangsarili; at paano pa makatatayo ang kan-yang kaharian? 27 Kung sa tulong ni Beel-zebul ako nakapagpapalayas ng mgademonyo, sino ang tumutulong sa inyongmga kasamahan para magpalayas ngmga ito? Sila ang hahatol sa inyong sina-sabi.

28 Sa Espiritu ng Diyos ako nagpapa-layas ng mga demonyo kaya dumating nasa inyo ang kaharian ng Diyos. 29 Sino angmakapapasok sa bahay ni Malakas atmakaaagaw sa lahat niyang mga gamitkung hindi muna itatali si Malakas? Sakalamang niya masasaid ang lahat ng ari-arian nito.

30 Ang hindi kampi sa akin ay laban saakin, at ang hindi nag-iipong kasama koay nagkakalat lamang.

31 Kaya sinasabi ko ito sa inyo: patata-warin ang mga tao sa anumang kasalanan

at paglait sa Diyos, ngunit hindi pata-tawarin ang paglait laban sa Espiritu. 32 Atkung may magsalita laban sa Anak ngTao, mapapatawad siya; ngunit kung maymagsalita laban sa Espiritu Santo, hindisiya mapapatawad sa panahong ito ni sadarating.

33 Pag mabuti ang puno, mabuti rin angbunga nito; pag masama ang puno,masama rin ang bunga nito. Nalalamannga ang puno sa bunga nito. 34 Lahi kayong mga ulupong, at paano kayo maka-pagsasalita nang mabuti kung masamanaman kayo? Ang umaapaw sa puso angnamumutawi sa bibig. 35 Kaya inilalabasng mabuting tao ang mabubuting bagaymula sa mabuting loob na yaman niya,inilalabas naman ng masamang tao angmasasamang bagay mula sa masamangyaman nito.

36 Sinasabi ko sa inyo: sa araw ng pag-huhukom, pananagutan ng mga tao angbawat sinabi nila nang walang batayan.37 Batay sa sarili mong salita ka tatang-gaping matuwid, at batay sa sarili mo ringsalita ka hahatulan.”

Binatikos ni Jesus ang sarili niyanghenerasyon(Mc 8:11; Lc 11:16)

• 38 Sinabi noon ng ilang guro ng Batasat mga Pariseo: “Guro, gusto namingmakakita ng tanda mula sa iyo.” 39 Su-magot si Jesus: “Isang palatandaan anghinihiling ng masama at di-tapat na lahing

pagsasabing sa demonyo galing ang mabubutinggawang sadyang sa Espiritu Santo, tulad ng matutung-hayan natin sa Marcos 3:30.

Sa panahong ito ni sa darating (b. 32). Paraan itong pagsasalita ng mga Judio para sabihing hindimapatatawad sa harap ng Diyos o ng tao ang kasa-lanang ito. Paano mapatatawad ng Diyos ang taongnaglalayo ng kanyang sarili sa mapagpatawad naDiyos?

Kung mabuting puno ang itinanim (b. 33). Isa paitong paggamit sa pangungusap sa 7:16. Tungkol itosa mga akusasyon ng mga Pariseo laban kay Jesus:nilalait nila ang anumang mabuti sapagkat masamaang kanilang puso.

Sa sarili mo ring salita ka hahatulan (b. 37).

Hahatulan ng Diyos ang bawat isa ayon sa kanyangkonsiyensya at panukat. Pararatangan ang lagingnamimintas at nagpaparatang. Patatawarin namanang marunong umunawa at magpatawad. Hindi tayohuhusgahan ng Diyos mula sa labas gaya ng ginagawang mga tao. Mula sa loob mismo nito lilitaw angliwanag na maglalantad sa ating mga pagkakasala. Sabagay na ito’y napakalayo natin sa Diyos na Hukom namay “mga parusa” tulad ng inaakala ng marami.

• 38. Hindi gumawa ng mga himala si Jesus nangaraw na iyon dahil pinapagsusulit siya ng mgadalubhasa sa relihiyon sa halip na makinig sa kanya.Marami nang nagawang himala si Jesus ngunit hindinaman sila naniwala.

41 MATEO 12

ito ngunit walang palatandaang ibibigaysa kanila, maliban sa palatandaan niPropeta Jonas. 40 Kung paanong tatlongaraw at tatlong gabing nasa tiyan ngbalyena si Jonas noon, gayundin namantatlong araw at tatlong gabing mananatilisa ilalim ng lupa ang Anak ng Tao.

41 Sa paghuhukom, babangon ang mgataga-Ninive kasama ng mga taong ito athahatulan ang salinlahing ito sapagkatnagpanibagong-buhay sila sa panganga-ral ni Jonas, at dito’y may mas dakila pakay Jonas. 42 Sa paghuhukom, babangonang Reyna ng Timog, kasama ng mgataong ito at hahatulan sila. Sapagkatdumating siya mula sa kabilang dulo ngmundo para masaksihan ang karununganni Solomon, at dito’y may mas dakila pakay Solomon.

43 Kapag lumabas sa tao ang marumingespiritu, nagpapalabuy-laboy ito sa mgadakong walang tubig sa paghahanap nglugar na mapagpapahingahan, at walanaman itong makita. 44 Kaya sinasabinito: ‘Babalik ako sa inalisan kong bahay.’At pagbabalik nito, nakikita nitong dimagulo ang bahay kundi malinis atmaayos. 45 Kaya naghahanap ito at nag-dadala pa ngayon ng pitong espiritungmas masama pa kaysa kanya. Puma-pasok sila at doon nananatili; kaya masmasama pa ang magiging kalagayan ng

taong iyon kaysa dati. Ganito rin angmangyayari sa salinlahing ito.”

• 46 Nagsasalita pa si Jesus sa mga taonang dumating ang kanyang ina at mgakapatid para makipag-usap sa kanya, atnaghihintay sila sa labas. 47 Kaya maynagsabi sa kanya: “Nasa labas ang iyongina at mga kapatid; gusto ka nilang maka-usap.”

48 Sumagot si Jesus sa nagsabi sa kan-ya: “Sino ang aking ina? Sino ang akingmga kapatid?” 49 At itinuro niya ang kan-yang mga alagad at sinabi: “Narito angaking ina at mga kapatid. 50 Ang nagsasa-gawa sa kalooban ng aking Ama sa Langitang aking kapatid na lalaki at kapatid nababae at ina.”

Ang talinhaga ng maghahasik(Mc 4:1; Lc 8:4; 10:23; 13:26)

• 1 Nang araw ding iyon, umalissa bahay si Jesus at naupo sa may

dalampasigan. 2 Ngunit maraming taoang nagtipon sa paligid niya kayasumakay siya at naupo sa bangka saman-talang nakatayo naman sa pampang angmga tao. 3 At marami siyang ipinahayagsa kanila sa tulong ng mga talinhaga.

At sinabi ni Jesus: “Lumabas na angmaghahasik para maghasik.

Masama at di-tapat na lahi. Nangangahulugan angekspresyong ito sa Biblia ng taksil na mananampa-lataya na hindi nga itinatakwil ang Diyos sa salita peromay iba namang dinidiyos sa kanyang puso.

Ang salinlahing kapanahon naman ni Jesus angtinutukoy ng pangungusap tungkol sa masamangespiritu o demonyo. Pinuntahan nila siya at tinanggapang kanyang mensahe, ngunit sa totoo’y panandalianlamang ang kanilang pagbabago at babalik sila sadapat nilang kabulagan.

Ang mga taga-Ninive: tingnan sa Jonas 3:5.Ang Reyna ng Timog: tingnan sa 1 Mga Hari 10.Ang tanda ni Jonas ay ang pagkabuhay ni Jesus.

Medyo pilit ang pagkakapareho ng tatlong araw niJonas sa tiyan ng balyena at ang panahong inilagi niJesus sa libingan.

• 46. Ang kanyang ina at mga kapatid. Kungtunay ngang mga kapatid sila ni Jesus, ibig sabihi’y

mga anak ni Maria, ito ang sasabihin ng Ebanghelyo:“ang kanyang ina at ang mga anak ng kanyang ina”dahil ganito ang paraan ng pagsasalita ng mga Judio.Tingnan ang paliwanag sa Marcos 3:31.

MGA TALINHAGA

• 13.1 Dito nagsisimula ang ikatlong Diskurso saEbanghelyo ni Mateo. Binubuo ito ng pitong talinhagani Jesus tungkol sa Kaharian ng Diyos. Iba-ibangaspekto ng Kaharian ang inilalahad ng bawat talin-haga; at sa pagsasama-sama sa mga ito, maiintindihannatin ito nang kaunti na lihim na lumalago sa atin sakabuuan ng kasaysayan.

Nagsasalita ngayon si Jesus sa pamamagitan ng mgapaghahambing tulad ng ginagawa ng mga magsasakaat mga trabahador. Bagay na bagay ang paraang ito ngpagtuturo sa paglalahad ng mga aral pangmoralidad.Lubos na ginagamit ng mga guro sa relihiyon nang

MATEO 12 42

13

4 Sa kanyang paghahasik, may ilangbutong nahulog sa tabi ng daan. Duma-ting ang mga ibon at kinain ang mga iyon.5 Nahulog naman ang ibang buto sa ba-tuhan at mababaw ang lupa roon. Ma-daling tumubo ang mga buto dahil hindimalalim ang lupa. 6 Ngunit pagsikat ngaraw, nasunog ito sa init at sapagkat wa-lang ugat, natuyo ito. 7 Nahulog ang ibapang buto sa mga tinikan. At nang luma-go ang mga tinik, sinikil ng mga ito anghalaman. 8 Nahulog naman ang iba samatabang lupa at namunga: nagbunga ngsandaan ang iba, animnapu naman angsa iba, at tatlumpu ang iba pa. 9 Makinigang may tainga!”

• 10 Pagkatapos ay lumapit sa kanyaang mga alagad at nagtanong: “Bakit sapamamagitan ng mga talinhaga ka nag-sasalita sa kanila?”

11 Sumagot si Jesus: “Sa inyo ipinagka-loob na malaman ang mga lihim ng kaha-rian ng Langit, ngunit hindi sa kanila.12 Sapagkat ang meron ay bibigyan pa atsasagana pa siya. Ngunit ang wala ayaagawan pa ng nasa kanya na. 13 Kaya

nagsasalita ako sa kanila nang patalin-haga sapagkat tumitingin sila pero walangnakikita, nakaririnig sila pero hindi nakiki-nig o nakakaunawa.

14 Sa kanila natutupad ang mga salita niPropeta Isaias: “Makinig man kayo nangmakinig, hindi kayo nakakaunawa;tumingin man kayo nang tumingin, hindikayo nakakakita.

15 Pinatigas nga ang puso ng mga taongito. Halos walang naririnig ang kanilangmga tainga at walang nakikita ang kani-lang mata. At baka makakita ang kani-lang mata at makarinig ang kanilangtainga at makaunawa ang kanilang puso,upang bumalik sila at pagalingin ko sila.”

16 Ngunit mapapalad ang inyong mgamata na nakakakita at ang inyong mgatainga na nakakarinig.

17 Sinasabi ko nga sa inyo na maramingpropeta at mabubuting tao ang may gus-tong makita ang nakikita ninyo ngayonpero hindi nila nakita, at marinig anginyong naririnig pero hindi nila narinig.

• 18 Makinig kayo ngayon sa talinhagang maghahasik.

panahong iyon ang mga paghahambing o talinhagapara mas madaling matandaan ng kanilang mgaalagad ang mga aral nila.

Ngunit nang ipahayag ni Jesus na dumating na angKaharian ng Diyos, lumapit sa kanya ang maramingtao at gustong malinawan ang bagay na ito. AngKaharian ng Diyos para sa kanila ay katulad ng datingng “pagpapalaya” sa ating panahon; may “kulay” angsalitang ito para sa kanila at may kinalaman sa pulitika.At nagtataka ang lahat kung bakit gumagamit ng mgatalinhaga si Jesus sa halip na magsalita nang deret-sahan.

Kabilang sa mga nakikinig sa kanya ang mgaespiyang magsusuplong kay Herodes o sa mgaRomano sa anumang salitang subersibo. Natakot kayasi Jesus sa kanila? Mas ikinabahala niya na mgasolusyong pulitikal lamang ang hinahanap ng mgataong iyon; wala silang anumang nakikita liban sakanilang mga pangarap at hindi matanggap ang ka-loob ng Diyos: Nakakarinig sila pero hindi nakikinig;ayaw nilang magbago ni pagagalingin ko sila.

Naghahasik si Kristo, at mga salita ng katotohananat buhay na walang hanggan ang mga binhing kanyanginihahasik. Sa puso ng tao kailangang tumubo, lumagoat mamunga ang mga ito. Tumutubo mismo ngayonang binhi at sa pamamagitan nito’y lumalaganap salupa ang Kaharian ng Diyos. Hindi ito nangangaila-

ngan ng malawakang tagumpay (ni hindi nga itosumisibol o tumutubo sa maraming tagapakinig) ngunitkung saan ito tumutubo, naroon ang kahanga-hangang ani! Tingnan din ang paliwanag sa Marcos4:1 at 4:14.

• 10. Sa inyo ipinagkaloob ang mga lihim ngKaharian, sa inyo na tinotoo ang tawag ni Jesus atnagpasyang sumunod sa kanya. At dahil nagingkatrabaho kayo ni Kristo, ipagtatapat sa inyo ng Amaang kanyang mga lihim.

Ang Kaharian ng Langit. Nasabi na natin naginagamit ng mga Judio ang salitang Langit parasabihing Diyos. Ang Kaharian ng Diyos ang Kaharianng Langit, kung paanong ang Diyos Ama ang Amangnasa Langit. Dahil sa di pagkakaalam dito, maramiang nagkakamali sa pag-aakalang ang Kaharianlamang ng Diyos sa Langit, pagkatapos ng buhay natinsa kasalukuyan ang ipinahahayag sa atin ng Ebang-helyo. Sa katunaya’y dumating si Jesus para sabihin saatin na dumating na ang Diyos upang malaya athayagang maghari sa atin sa daigdig na ito.

Kaharian o Paghahari ng Diyos? Tingnan angpaliwanag sa Lucas 8:10.

PAG-ASA• 18. Kung namumunga ang binhi sa ilan, at hindi

43 MATEO 13

19 Pag may nakakarinig sa salita ng Ka-harian ngunit hindi naman niya inuunawa,dumarating ang Masama at inaagaw angnahasik sa kanyang puso. Ito ang butongnahulog sa tabi ng daan.

20 Ang buto namang nahulog sa batu-han ay para sa taong nakarinig sa salita atkaagad itong tinanggap nang buongkasiyahan. 21 Ngunit hindi ito nag-ugat sakanyang kalooban at panandalian la-mang. Kapag nagkaroon ng pagsubok atpag-uusig dahil sa salita, agad-agadsiyang natitisod.

22Ang butong nahulog sa mga tinikanang nakarinig sa salita ngunit sinikil ito ngmga makamundong kabalisahan at ngpandaraya ng kayamanan, at hindi naka-pagbunga ang salita.

23 Ang buto namang nahasik sa mata-bang lupa ang nakakarinig sa salita atumuunawa rito; nagbubunga siya at nag-bibigay ng sandaan, animnapu o tatlum-pu.”

Ang talinhaga ng mga damo• 24 Binigyan sila ni Jesus ng isa pang

talinhaga. “Naihahambing ang kaharianng Langit sa isang taong naghasik ngmabuting buto sa kanyang taniman. 25 Atsamantalang natutulog ang mga tauhan,dumating ang kaaway. Hinasikan nito ngmasamang damo ang taniman ng trigo atsaka umalis.

26 Nang tumubo ang mga tanim at nag-simulang mamunga ng butil, naglitawandin ang masasamang damo. 27 Kayalumapit sa may-ari ang mga katulong atsinabi: ‘Ginoo, di ba’t mabubuting butoang inihasik mo sa iyong bukid, saangaling ang mga damo?’

28 Sinagot niya sila: ‘Gawa ito ng ka-away.’ At tinanong naman nila siya:‘Gusto mo bang bunutin namin ang mgadamo?’ 29 Sinabi niya sa kanila: ‘Huwag,at baka sa pagbunot ninyo sa mga damo emabunot pati ang trigo. 30 Hayaan ninyona sabay silang tumubo hanggang ani-

naman sa iba, hindi ito dahil mas matalino ang ilankaysa iba, o kaya’y mas may debosyon ang ilan kaysaiba. Tumutubo ang binhi kung saan may pag-asa athindi sa mga taong walang pag-asa.

Isang taong may pag-asa ang buong buhay namakapagsisikap para sa isang dakilang mithiin. Kayaniyang ipakipagsapalaran ang lahat at walang pagodna magtrabaho para marating ang hindi pa nakikita(Heb 11:1). Tao rin ng pananampalataya ang tao ngpag-asa, at marunong siyang umibig ayon sa pagma-mahal ng Diyos.

Mga taong wala o nawawalan ng pag-asa ang tatlongklase ng tao na hindi mabuting lupa para sa Salita ngDiyos.

Ang mga nasa tabi ng daan ay mga hindi interesadosa salitang kanilang tinanggap dahil siguro wala silangnakikita kundi sarili nilang interes (mga makasarili silao makitid ang pananaw) o kaya’y ibang direksyon sabuhay ang kanilang tinatahak.

Makikita naman natin kasunod nito ang mga walanglakas na humarap sa kontradiksyon at madaling nasi-siraan ng loob at naduduwag: sila ang mga madalingnalalanta. Ngunit ang pag-asa ay nangangahuluganng pagiging matatag sa kabila ng mga hadlang. Kunginilagay tayo ng Diyos sa isang landas, tiyak na maypatutunguhan ang landas na ito, gaano man kalaki angmga hadlang. Tiyaga at tapang ang pag-asa.

At kasunod naman ang mga nahasik sa dawagan.Naniniwala ang mga ito pero parang hindi silanasisiyahan sa mga bungang naaani sa mahirap na

daan. Gusto nilang “iligtas ang kanilang buhay” atkapwa paglingkuran ang Diyos at ang Pera. Gaanokaraming mabubuting bata at kabataang nag-aral samga paaralang Katoliko o hinubog sa mga parokyaang buong buhay na mananatili sa Iglesya pero hindinaman namumunga para sa Kaharian ng Diyos!Nakagapos sila sa paghahanap ng materyal natagumpay at sa kanila’y walang saysay na pagnanaislamang ang pag-asa sa Kaharian ng Diyos.

• 24. Sa talinhagang ito ng mga damo, sinasagotni Jesus ang mga naeeskandalo sa pagkakita sakasamaang umiiral sa lahat ng dako. Magkakasamaang mabubuti at ang masasama hanggang sa kata-pusan ng mundo; magkakasama ang mabuti at angmasama sa mga tao at sa mga institusyon.

Iginagalang ng Diyos ang mga tao. Alam niya nakadalasa’y mas malakas ang tukso kaysa mabubutinilang intensyon. At alam din niya na kailangan nila ngpanahon para mapili at mapanindigan ang mabuti.

Hindi naiinip ang Diyos. Matatamo lamang sa wakasng panahon ang pagkakasundo ng napakaramingmagkakasalungat na grupo, puwersa at kalakarangpangkultura na nasa mundo. Samantala, hindi natindapat tatakan ang alinman sa mga ito bilang “mabuti”o “masama.”

Ipinaliwanag mismo ni Jesus ang talinhagang ito:tingnan sa b. 36.

ANG IGLESYA NI JESUS

• 31. Sa talinhaga ng butil ng mustasa, ipi-

MATEO 13 44

han. At doon ko sasabihin sa mga mag-aani: Bunutin muna ninyo ang mga damo,at bigkisin para sunugin; at saka kuninang lahat ng trigo at tipunin sa aking ka-malig.”Ang buto ng mustasa at ang pampaalsa(Mc 4:30; Lc 13:18)

• 31 Binigyan sila ni Jesus ng isa pangtalinhaga: “Naikukumpara ang kaharianng Langit sa isang buto ng mustasa nakinuha ng isang lalaki at inihasik sa kan-yang bukid.

32 Pinakamaliit ito sa mga buto ngunitpaglaki’y mas malaki ito sa mga gulay, atparang isang puno – dumarating ang mgaibon ng langit at dumadapo sa mga sanganito.”

33 At sinabi ni Jesus ang iba pang talin-haga: “Naikukumpara ang kaharian ngLangit sa lebadurang kinuha ng isang ba-bae at ibinaon sa tatlong takal ng harinahanggang umalsa ang buong masa.”

• 34 Itinuro ni Jesus ang lahat ng ito samga tao sa pamamagitan ng mga talin-haga; hindi siya nagturo sa kanila na hindigumagamit ng mga talinhaga. 35 Kayanatupad ang sinabi ng Propeta: “Magsa-salita ako sa talinhaga. Magpapahayagako ng mga bagay na natago mula pa sasimula ng daigdig.”

• 36 At pinaalis niya ang mga tao atsaka pumasok sa bahay. Lumapit noon sakanya ang kanyang mga alagad atnagtanong: “Ipaliwanag mo sa amin

napakita sa atin ni Jesus na kailangang maging tandaang Kaharian ng Diyos: kailangang maging kapansin-pansin ito sa mundo.

Kinakailangang madama ang anumang mithiingespirituwal, pagbabagong pangkultura o kilusangrebolusyonaryo sa isa o ilang institusyon para magingmas malinaw, mas nakikita at mas mabisa. Gayundinnaman, plano ni Jesus na maging tagapaghatid (perohindi may-ari) ng Kaharian ng Diyos ang kanyangIglesya. “Kalipunan ng mga tinipon” ang kahulugan ngIglesya. Dalawang katangian ng Iglesyang ito angnalalahad dito:

– Una, kitang-kita ito dapat sa mundo, at mabungana parang punong nagbibigay-lilim sa mga ibon.

– Ikalawa, nasa pinakapuso ito dapat ng masa,“babad” sa tunay na kalagayan ng mga tao. Hindidapat humiwalay sa mga di-sumasampalataya angmga sumasampalataya, dahil sila ang lebadura ngdaigdig.

Hindi “Iglesyang imbisibol” ang gusto ni Jesus, oisang emosyonal na pagsasama-sama at espirituwal napagkakabuklod ng lahat ng naniniwala sa kanya sabuong mundo. Isang malaking puno (sinasabi ni Jesussa ibang lugar: isang lunsod na itinayo sa bundok),ang gusto niya, para makilala ng lahat na mabuti angbinhi at puspos ng buhay. Mga organisadong pama-yanang Kristiyano ang kailangan natin, at pag-uugnayan ng mga pamayanang ito, isang herarkiya…

Ngunit hindi rin naman dapat magkulong sakanilang mga kapilya o maliliit na pamayanan ang mgasumasampalataya o ibuhos ang kanilang lakas sapagtatrabaho para sa “kanilang” Iglesya. Dapat silangmaging kapaki-pakinabang at mabunga sa daigdig nakanilang ililigtas, kasama ng lahat ng taong maymabuting kalooban sa pagtatrabaho sa bawat laranganng pag-unlad ng tao.

Maging lebadura sila sa masa, at hindi maliliit atibang mas mainam na masa. Binabago ng lebaduraang kasaysayan ng tao, hindi sa paghahatid sa lahat ng

tao sa Iglesya kundi sa pagkakaloob sa pang-araw-araw na buhay at gawain ng espiritung nagbibigay-buhay sa sangkatauhan.

• 34. Nagsalita siya sa kanila sa pamamagitanng mga talinhaga. Sa pagbasa natin sa Mateo 13:12,para bang nangungusap si Jesus sa mga talinhaga paraitago ang kanyang aral. Pero matutunghayan natindito ang isa pang paliwanag na nagwawasto atnagbibigay-kabuuan sa una. Nagsalita si Jesus sa mgatalinhaga dahil iyon ang pinakamagandang paraanpara magbigay ng aral na makabuluhan sa lahat ngpanahon.

Magsasalita ako sa talinhaga. Ito ang mga unangsalita ng Salmo 78, na ginamit at iniakma ng ebang-helista. Gusto niyang sabihin sa atin na sa pagtuturo saatin ni Jesus sa mga lihim ng Kaharian ng Diyos,sinasagot niya ang pinakamahahalagang tanong ngsangkatauhan.

Mula pa sa simula ng sibilisasyon, nahaharap na angtao sa mga problema at mga hamon na hindi nilakayang lutasin sa ganang sarili nila. Ibinibigay ngayonni Jesus ang pinakasusi sa mga kontradiksyong ito.Maraming elemento sa patutunguhan ng tao angnadiskubre ng siyensya, pero hindi nito maipaliwanagang misteryo ng kasamaang nasa tao: “Bakit malalimna nakaugat sa ating lahat ang karahasan? Bakitpatuloy tayong naghahanap ng katarungan at kali-gayahan na hindi naman magkatotoo?”

Hindi mga teoriya ang sagot na ibinibigay ni Jesuskundi mga larawan at mga palaisipan para buongbuhay na pagnilayan ng bawat isa at para matutuhanng tao hanggang sa wakas ng kasaysayan. Sapagkat sapaglipas lamang ng panahon natin mauunawaan angbuong kahulugan ng mga ito.

• 36. Ang bukid ay ang daigdig. Hindi ang mganangyayari sa bawat isa sa atin o sa loob lamang ngIglesya ang tinutukoy ng talinhagang ito, tulad ng

45 MATEO 13

ang talinhaga ng mga trigo sa bukid.”37 Sumagot si Jesus: “Ang nagtanim ngmabuting buto ay ang Anak ng Tao.38 Ang bukid naman, ang daigdig; angmabuting buto, ang mga tao ng Kaharian;at ang masasamang damo, ang mgatauhan ng demonyo. 39 Ang kaaway nanaghasik sa kanila ay ang demonyo; angpag-aani ay ang katapusan ng mundo, atang mga manggagawa ay ang mgaanghel.

40 Kung paanong tinitipon ang masa-samang damo at sinusunog sa apoy, ga-nito rin ang mangyayari sa katapusan ngmundo. 41 Ipadadala ng Anak ng Tao angkanyang mga anghel at titipunin nila sakanyang kaharian ang mga eskandalo atang mga gumagawa ng masama. 42 Atitatapon ang mga ito sa nagliliyab napugon kung saan may iyakan at pagnga-ngalit ng ngipin. 43 At pagkatapos nito,

magniningning ang mga makatarungantulad ng araw sa Kaharian ng kanilangAma. Makinig ang may tainga!

Ang kayamanan, ang perlas atang lambat

• 44 Naihahambing ang kaharian ngLangit sa kayamanang nakatago sa isangbukid. Kung may makakita nito, ibabaonniya ito uli; at dahil sa kanyang kaliga-yahan, ipinagbibili niya ang lahat niyangari-arian, at binibili niya ang bukid.

45 Naihahambing din naman ang kaha-rian ng Langit sa isang negosyantengnaghahanap ng magagandang perlas.46 Pagkakita niya ng isang perlas na napa-kalaki ang halaga, umalis siya at ipinag-bili ang lahat niyang ari-arian at binili angperlas.

• 47 Naihahambing din ang kaharian ng

naryong bagay: isang salita ng pagpapatawad, isangsimpleng ngiti ng pakikipagkaibigan, unang komit-ment na binitiwan natin sa kanila at tinanggap naman.At agad nilang nauunawaan na iyon pala ang paraanpara makamit nila ang matagal na nilang hinihintay, atmasaya silang pumapasok sa Kaharian.

Ngunit sinasabi ng talinhaga: ibabaon niya ito uli.Karaniwa’y ang Diyos ang muling nagtatago sa kaya-manang ito matapos ipakita sa atin, dahil magigingatin lamang ito matapos natin itong pagtrabahuhan atmakapagtiyaga.

Kailangang ipagbili ang lahat. Kailangan natinghubarin ang lahat ng kaugalian, kasiyahan… na lamanng ating puso na hindi pumupuspos dito. At kapagdumaranas tayo ng mga pagsubok na parang napaka-dilim na gabi at malakas na bagyo, huwag natingkalimutan ang kayamanang minsan nating nakitahanggang muli itong mapasaatin. Sinabi ni Platon naisang dakilang pilosopong pagano: “Sa gabi magan-dang maniwala sa liwanag.”

Parang si Kristo mismo ang perlas. Ito ang “binibili”ng mga lubos na nagtatalaga ng sarili sa Kaharian ngDiyos. Siya ang hangad na matagpuang muli at ganapna maangkin ng mga nagtatalaga ng sarili sa buhay-relihiyoso.

MGA ESKANDALO

• 47. Malaking bahagi ng sangkatauhan ang“napangisda” ng Iglesya. Ngunit hindi nanganga-hulugang mabuti ang lahat ng nagiging Katoliko o mgaanak silang lahat ng Kaharian. Ilan sa kanila angkabilang nga sa nakikitang pamilya ng mga hinirangngunit wala namang espiritu ng Kaharian.

inilalarawan sa lambat (13:47). Sa halip ay itinuturonito na ang Kaharian ng Diyos ay nasa daigdig atlumalago rito at sa lahat ng bahagi ng buhay. Hindilamang kasaysayan ng dating panahon sa lupain niJesus ang “banal na kasaysayan” kundi ito ang buongkasaysayan ng tao, na si Kristong Muling Nabuhay angPanginoon.

Inilalantad at tinutuligsa rito ni Jesus ang ating lihimna karahasan na humahadlang sa atin na maunawaanang mga pamamaraan ng Diyos. Hindi nakikita ngmga lingkod na napupukaw mismo sila ng marahas naespiritung kinokondena nila sa iba. Wala silang ibanginiisip kundi supilin at ihiwalay ang mga masama sapalagay nila upang magtagumpay ang kabutihan.Ngunit pinababayaan naman ng Diyos na mabuo ngkasamaan ang lahat ng posibilidad nito bago malupigng misteryo ng krus. Magwawagi ang Katarungan sadakong huli.

Ngunit kung lilingon tayo sa kasaysayan, makikitanatin na para bang hindi natin laging naiintindihan saIglesya ang katotohanang ito dahil hangga’t maykapangyarihan tayo, inaakala nating mapapawi angmga pagkakamali sa pamamagitan ng dahas. Itinuturosa ating lupigin ang masama sa pamamagitan ngmabuti (Rom 12:21).

• 44. Inaanyayahan tayo ng mga talinhaga ngkayamanan at ng perlas na huwag nating palampasinang mga pagkakataon sa pagdating sa atin ng Kaha-rian ng Diyos.

May ilan na taon ang binibilang sa paghihintay nilasa salita, o tao o tanda ng pag-asa na magbibigay ngbagong kahulugan sa kanilang buhay. At nakita nila itoisang araw. Kung minsa’y natatagpuan sa mga ordi-

MATEO 13 46

Langit sa isang malaking lambat nainihagis sa dagat at nakahuli ng kung anu-ano. 48 Nang puno na ang lambat, hinilaito papunta sa pampang. At saka naupoang mga tao at tinipon ang mabubutingisda sa mga timba at itinapon ang mgawalang kuwenta. 49 Ganito ang mangya-yari sa katapusan ng mundo. Lalabas angmga anghel para ihiwalay ang masasamasa mabubuti; 50 at itatapon sila sa nagli-

liyab na pugon kung saan may iyakan atpagngangalit ng mga ngipin.”

51 At itinanong ni Jesus: “Nauunawaanba ninyo ang lahat ng ito?” “Oo,” angsagot nila. 52Kaya sinabi niya sa kanila:“Kaya bawat guro ng Batas na tinuruantungkol sa Kaharian ay katulad ng isangama ng tahanan na may tabihan, at lagingmay bago at luma sa tuwing kukuhasiya.”

47 MATEO 13

Sa pagsasalita tungkol sa lambat, ipinaaalaala saatin ni Jesus na pagmimisyon ang unang gawain ngIglesya: “ang mangisda ng mga tao”. Lahat ng klase ngtao ang laging hatid ng pagmimisyon: may ilangkumakalas kaagad, ang iba nama’y nagtitiyaga atnagiging mga aktibong miyembrong may komitment,at nagkakaroon ng panibagong sigla ang Iglesya.

Kung puwede nga lamang sanang maging lubos atganap ang Iglesya na binubuo ng mga taong matuwid,kung saan madidiskubre ng bawat isa ang mga kaloobng Diyos! Ngunit hindi ganitong Iglesya ang gusto niKristo at hindi rin ito ang paraan ng Iglesya sa pagli-ligtas sa daigdig. Sinasabi sa atin ng talinhagang ito nahuwag magulat sa mga eskandalong nasa loob ngIglesya pero hindi rin naman nito itinuturo sa atin nabasta na lamang walang-kibong pagtiisan ang mgaiyon.

May ilang palalayasin sa labas. Di matitiis napaghihirap at kawalang-pag-asa ng mga humiwalay saKaharian kung saan pag-ibig ang Batas: ito ang ibigsabihin ng naglalagablab na pugon. Magiging ganapat panghabampanahon na ang pagkakahiwalay,sapagkat magiging ganap na at panghabampanahonang Kaharian sa araw na iyon.

At sa dakong huli’y nagsasalita si Jesus tungkol saguro ng Batas o sa taong ibinubuhos ang sarili sa higitna pagkaalam sa mga bagay na makadiyos. Sa patuloyna pagninilay sa mga salitang ito ni Jesus, makakakuhasiya sa mga ito ng mga aral na laging bago at naba-bagay sa iba’t ibang sitwasyon.

ANG KAHARIAN NG DIYOS, ISANGPAGBUBUOD

Sa pagbasa natin sa mga talinhaga ni Kristo tungkolsa Kaharian ng Diyos sa liwanag ng tradisyon ngIglesya, ano ang kabuuang larawang nakikita natin?Paano natin mabubuod kung tungkol saan angKaharian ng Diyos?

– Mula sa ating pananaw (at hindi sa Diyos),masalimuot ang Kaharian. Hindi natin basta masa-sabing “Katarungan at pagkakapatiran sa lipunan angKaharian ng Diyos” o ito “ang pamumuhay sa grasyang Diyos”, at iba pang tulad nito. Dahil waring masa-limuot para sa atin ang Kaharian, kaya ipinaliwanag itoni Jesus sa paggamit ng napakaraming talinhaga athalimbawa.

– Ang Kaharian ng Diyos ay ang Diyos mismo nalubos na gumagawa sa daigdig sa pamamagitan ng

Espiritu ni Kristo,” na ginagawang bago ang lahat”(Pag 21:5).

– Si Jesucristo mismo ang bukal at ganap napagpapahayag ng Kaharian. Hindi lamang niyapinasisinayaan ang Kaharian sa kanyang pagdating,kundi lubos din niyang kinakatawan ang Kaharian atang mga yaman nito.

– Bilang Pagkakatawang-tao ng Diyos, isangmisteryo ang Kaharian ng Diyos, kayat palaisipan saatin. Isa itong regalo mula sa Diyos (“ang binhinginihasik” sa mga talinhaga), at gawa rin namannatin ito (Mt 13:19-23). Narito na ito (Mt 4:17;12:28; Mc 1:15…), pero hinihintay pa rin ng mgatao, ng kasaysayan at ng sangkinapal ang kaga-napan nito sa darating na buhay (ang mga talinhagang trigo at ng mga damo, ng lambat at ng mga isda;pati sa Mc 14:25; Rom 8:18-25). Ang Kaharian ang“pinaka” at pamantayan ng lahat (ang mga talin-haga ng kayamanan at ng perlas) at sa katunaya’ykasama ito sa kalagayan at kasaysayan ng tao(talinhaga ng lebadura…).

Mabubuod natin ang tungkol sa Kaharian ng Diyossa apat na dimensyon nito na hindi mapaghihiwa-hiwalay at magkakaugnay sa isa’t isa.

– Buhay na walang hanggan ang Kaharian. Ito angtanging patutunguhan at kapuspusan ng Kaharian atmga yaman nito.

– Ang Kaharian ay kinakatawan ng Iglesya Katolikana siyang sakramento ni Kristo sa buhay na ito atnatatanging lugar ng Espiritu. Nakikita natin siyempreang mga yaman at bunga ng Kaharian maging sa labasng nakikitang Iglesya, subalit ang Iglesya pa rin angnananatiling “sariling bayan” ng Kaharian, angpagpapahayag nito sa kasaysayan, ang sakramento attagapagpasibol nito.

– Nasa ating mga puso ang Kaharian ng Diyos.Napapasaatin ito sa pamamagitan ng pagbabalik-loob,pananampalataya, pag-asa, pag-ibig at grasya. Nanga-ngahulugan ng personal na pagpapakabanal at espiri-tuwalidad ang Kaharian.

– Hindi sa mga kaluluwa dumarating angKaharian ng Diyos kundi sa mga tao. Pagbabagum-puso ang simula ng patuloy na pagbabago ng buongpagkatao pati na lahat ng relasyon sa daigdig nanasa paligid niya. Kaya lumilitaw ang mga yaman ngKaharian sa buhay-panlipunan: higit na pamu-muhay sa komunidad at pagkakabuklod, kataru-ngan at kapayapaan, pagiging makatao ng mgakultura, at iba pa.

MATEO 13 48• 53 Nang matapos ni Jesus ang mga

talinhagang ito, umalis siya sa lugar naiyon. 54 Pumunta siya sa kanyang bayanat nagturo sa mga tao sa kanilang sina-goga. Namangha silang lahat at nagsabi:“Saan kaya galing ang kanyang karunu-ngan at natatanging kapangyarihan? 55 Diba’t siya ang anak ng karpintero? Di ba’tsi Maria ang kanyang ina at sina Jaime,Jose, Simon at Judas ang kanyang mgakapatid? 56 Hindi ba’t narito sa piling natinang lahat niyang kapatid na babae? Ano’tnangyari sa kanya ang lahat ng ito?” 57 Atbulag sila tungkol sa kanya.

Sinabi naman sa kanila ni Jesus: “Sakanyang sariling bayan lamang at samba-hayan hinahamak ang isang propeta.”58At kaunti lamang ang ginawa niyanghimala roon sapagkat kulang sila sapananampalataya.Pinugutan ng ulo si Juan Bautista(Mc 6:14; Lc 9:7)

• 1 Nang panahong iyon, uma-bot kay Haring Herodes ang

katanyagan ni Jesus. 2 At sinabi niya sakanyang mga kasambahay: “Si JuanBautista siya. Nabuhay si Juan mula samga patay kaya nagkakabisa sa kanyaang makalangit na kapangyarihan.”

3 Si Herodes nga ang nagpahuli kayJuan, at nag-utos na ikadena ito at iku-long dahil kay Herodias na asawa ngkanyang kapatid na si Felipe. 4 Sapagkatsinabi ni Juan kay Herodes: “Hindi mosiya puwedeng maging asawa.” 5 Talagangang gusto ni Herodes na patayin siya,pero takot siya sa mga tao na kumikilalakay Juan bilang isang propeta.

6 Kaarawan ni Herodes at nagsayawang anak na babae ni Herodias, at na-siyahan si Herodes sa kanya. 7 Kaya si-numpaan niya ang isang pangako na ibi-

bigay sa kanya ang anumang hingin niya.8 At sinabi ng babae ayon sa turo ng kan-yang ina: “Ibigay mo rito sa akin ang ulo niJuan Bautista sa isang bandeha.”

9 Nasaktan ang hari ngunit napanum-paan na niya ang pangako sa harap ngmga bisita kaya iniutos niya na ibigayiyon sa kanya. 10 At pinapugutan niya ngulo si Juan sa kulungan; 11 inilagay saisang plato ang kanyang ulo at ibinigay sababae, at dinala ito ng babae sa kanyangina.

12 At pagkatapos ay dumating namanang mga alagad ni Juan at kinuha angkanyang katawan at inilibing. At pagka-tapos ay ibinalita ito kay Jesus.Ang unang himala ng mga tinapay(Mc 6:32; Jn 6)

• 13 Nang marinig ito ni Jesus, lumayosiya at namangka na sila-sila langpatungo sa ilang na lugar. Ngunit nalamanito ng mga tao at sumunod sila sa kanyana naglalakad mula sa kanilang mgabayan. 14 Pagdating ni Jesus sa pampang,nakita niya ang maraming taong nagka-katipon doon at naawa siya sa kanila. Atpinagaling niya ang mga maysakit.

15 Nang hapon na, lumapit sa kanyaang mga alagad at sinabi: “Nasa ilang nalugar tayo at lampas na ang oras. Paalisinmo na ang maraming taong ito para ma-kapunta sila sa mga nayon at makabili ngkani-kanilang pagkain.”

16 Ngunit sumagot si Jesus: “Hindi nanila kailangang umalis pa; kayo ang mag-bigay sa kanila ng makakain.” 17 Sinabinila: “Wala kami rito kundi limang tinapayat dalawang isda.” 18 Sinabi niya: “Akinna.”

19 At iniutos niyang maupo sa damuhanang makapal na tao. Kinuha niya anglimang tinapay at dalawang isda, tumi-

• 53. Ihambing sa Lucas 4:14. Tingnan angpaliwanag sa Marcos 3:31.

• 14.1 Para sa mga kabanata 14 at 15, tingnanang paliwanag sa Marcos 6 at 7.

• 13. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 6:32 atJuan 6.

• 22. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 6:45.Natakot sila. Napagkamalang multo si Jesus ng

14

49 MATEO 15

ngala sa langit, nagpuri, hinati ang mgatinapay at ibinigay sa kanyang mgaalagad; at ibinigay rin nila sa mga tao.20 At kumain silang lahat at nabusog, atinipon nila ang mga natirang pira-piraso –labindalawang punong basket. 21 Mgalimanlibong lalaki ang napakain bukod pasa mga babae at mga bata.Lumakad sa tubig si Jesus(Mc 6:45; Jn 6:16)

• 22 Agad pinasakay ni Jesus sa bangkaang mga alagad at pinauna sa kabilangibayo habang pinaaalis niya ang mga tao.23 At pagkaalis ng mga tao, mag-isasiyang pumunta sa kaburulan para mana-langin. Nag-iisa siya roon nang gumabi.24 Samantala, malayo na sa lupa angbangka, sinasalpok ng mga alon sapag-kat pasalungat ang hangin.

25 Nang madaling-araw na, pinuntahansila ni Jesus na naglalakad sa dagat.26 Nang makita nila siyang naglalakad sadagat, natakot sila, at akala nila’y multosiya. Kaya sumigaw sila. 27 Ngunit agadniyang sinabi sa kanila: “Lakasan angloob! Ako ito, huwag kayong matakot.”28 Sumagot si Pedro: “Panginoon, kungikaw nga, papuntahin mo ako sa iyo nanaglalakad sa tubig.”

29 At sinabi niya: “Halika.” Bumabanaman sa bangka si Pedro at naglakad satubig papunta kay Jesus. 30 Ngunit na-takot siya sa harap ng malakas na hanginat nagsimulang lumubog. Kaya sumigawsiya: ”Panginoon, iligtas mo ako!” 31 Agadna iniunat ni Jesus ang kanyang kamay at

hinawakan siya, at sinabi: “Taong maliitang pananampalataya, bakit ka nag-alin-langan?”

32 Nang nakasakay na sila sa bangka,tumigil ang hangin. 33 At yumuko sa harapni Jesus ang mga nasa bangka at sinabi:“Totoo ngang ikaw ang Anak ng Diyos!”

34 Pagkatawid nila, dumating sila sapampang ng Genesaret. 35 Nakilala siJesus ng mga tagaroon at ipinamalita nilasa buong kapaligiran. Kaya dinala nila sakanya ang mga maysakit. 36 May naki-usap sa kanya na mahipo man lamangsana nila ang laylayan ng kanyang damit,at gumaling ang lahat ng humipo rito.Ang utos ng Diyos at ang tradisyon ng tao(Mc 7:1)

• 1 Nagkatipon sa paligid ni Jesusang ilang Pariseo at mga guro ng

Batas na galing pa sa Jerusalem. Atsinabi nila sa kanya: 2 “Bakit nilalabag ngiyong mga alagad ang tradisyon ng mganinuno? Hindi nga sila naghuhugas ngkamay bago kumain.”

3 Sumagot si Jesus: “At bakit ninyonilalabag ang utos ng Diyos alang-alangsa inyong tradisyon? 4 Sapagkat iniutosng Diyos: Igalang mo ang iyong ama atina, at patayin ang sinumang sumumpasa kanyang ama o ina. 5 Pero ayon sainyo, masasabi ninuman sa kanyang amao ina, “Ang inaasahan ninyo sa akin ayinialay ko na.” 6 Kaya wala na siyangtungkulin sa kanyang ama o ina. Kayapinawalang-bisa ninyo ang salita ng Diyosalang-alang sa inyong tradisyon.

kanyang mga alagad dahil sa kakulangan nila ngpananampalataya, at natakot sila. Isang klase ngpamahiin ang maniwala sa mga multo. Maaaringmauwi sa pamahiin at takot ang kakulangan o kahina-an ng pananampalataya, ngunit nadadaig naman ngmatatag na pananampalataya ang takot at ang panga-nib ng pamahiin.

Papuntahin mo ako sa iyo. Hindi ang pagdadala-wang-isip ni Pedro ang gustong bigyang-diin ni Mateo,kundi ang pananampalataya nito. Si Pedro lamang angnangahas na tangkain ang isang bagay na parangreserbado lamang kay Jesus. At pagbalik niya sa

kanyang mga kasamahan sa bangka, bale-wala angpagiging basang-basa niya kung ikukumpara sa liga-yang kanyang nadama sa karanasang ito.

Taong kaunti ang pananampalataya! Minsanpang pinagsasabihan ni Jesus ang pinakamagaling namga alagad niya, (tulad sa 6:30; 8:26; 16:8; 17:20)para kumbinsihin ang iba pang mga alagad sa daratingna panahon, tulad natin, na malaki pa ang kulang saating pananampalataya.

• 15.1 Tingnan ang paliwanag sa Marcos 7:1.

15

7 Mga mapagkunwari! Tama nga angpropesiya ni Isaias tungkol sa inyo nangsabihin niya: 8 “Pinararangalan ako ngmga ito sa kanilang labi, at malayonaman sa akin ang kanilang mga puso.9 Walang silbi ang kanilang pagsamba saakin at kautusan lamang ng tao angkanilang itinuturo.”Paghuhugas ng kamay at kalinisan ngpuso(Mc 7:14; Lc 6:39)

• 10 Kaya tinawag ni Jesus ang mga taoat sinabi sa kanila: “Pakinggan at una-wain. 11 Hindi ang pumapasok sa bibigang nakapagpaparumi sa tao kundi anglumalabas sa bibig ang nakapagpaparumisa tao.”

12 Pagkatapos ay lumapit kay Jesusang kanyang mga alagad at sinabi: “Alammo bang naiskandalo ang mga Pariseo sasinabi mo?” 13 Sumagot si Jesus: “Angbawat tanim lamang na hindi itinanim ngaking Amang nasa Langit ang mabu-bunot. 14 Huwag ninyo silang pansinin!Mga bulag na gabay sila. Kapag isangbulag ang umakay sa kapwa-bulag, silangdalawa ang mahuhulog sa hukay.”

15 Sinabi ni Pedro sa kanya: “Ipaliwanagmo sa amin ang talinhagang ito.” 16 Suma-got si Jesus: “Wala rin ba kayong pang-unawa? 17 Hindi ba ninyo nauunawaan nasa bituka pumupunta ang anumang pu-

mapasok sa bibig, at pagkatapos ayitinatapon sa labas? 18 Ngunit ang pusoang pinagmumulan ng anumang lumala-bas sa bibig, at ito ang nagpapadumi satao.

19 Talaga, sa puso nagmumula angmasasamang hangarin – pagpatay sakapwa, pakikiapid, kahalayan, pagna-nakaw, pagsaksi nang di totoo, pani-nirang-puri. 20 Ito ang mga bagay na nag-paparumi sa tao ngunit hindi nagpa-parumi sa tao ang pagkain nang di naghu-hugas ng kamay.”Ang pananampalataya ng babaengKananea(Mc 7:24)

21 Pagkaalis sa lugar na iyon, pumun-ta si Jesus sa gawing Tiro at Sidon. 22 Mayisang babaeng Kananea noon na nag-punta sa dakong iyon at sumigaw: “Pangi-noon, anak ni David, maawa ka sa akin!Pinahihirapan ng isang demonyo anganak kong babae.” 23 Ngunit hindi siyatinugon ni Jesus kaya lumapit ang kan-yang mga alagad at hiniling ng mga ito:“Paalisin mo na siya’t sigaw siya nangsigaw sa likod natin.”

24 At sinabi sa kanya ni Jesus: “Sanawawalang tupa ng bayan ng Israel akosinugo.”

25 Ngunit lumapit ang babae at lumu-hod sa harap ni Jesus at sinabi: “Ginoo,

• 10. Tingnan ang paliwanag sa Marcos 7:14.

Nararamdaman ng lahat ng lipunan na kailangannilang ihiwalay ang mabuti sa masama. Ngunit gina-gawa nila ito ayon sa sukatan ng tao. Ang mga panukatna ito ang hinuhusgahan ni Jesus.

Para sa sambayanang Judio, ang pagsamba sa Diyosang lahat-lahat at labis nilang pinoproblema kung sinu-sino o kung anu-ano ang karapat-dapat na magkaroonng bahagi sa pagsambang ito. Kaya pinag-iiba nila angmalinis sa di-malinis. Ipinapakita ni Jesus na hindinakasalalay sa mga panlabas na kundisyon ang tunayna kalinisan. Nagiging malinis o di-malinis ang mga taohindi dahil sa pumapasok sa kanila: pagkain, pera,pakikipagkapwa, mga seremonya sa relihiyon… kundisa lumalabas sa kanila: mabubuting intensyon nanagbubunga ng mabubuting damdamin at gawa.

Napakalaki na ng pagkakaiba ng ating sitwasyon

ngayon. Nabubuhay tayo sa lipunang pera ang dini-diyos at salapi pa rin ang nagtatadhana ng mga batas.Kapwa ipinapakita ng propaganda at ng karanasan namayayaman lamang ang tinatrato nang husay. Atminamata naman bilang hamak ang mga dukha at mgamanggagawa, at ibinubukod bilang di-malinis sa alin-mang “disenteng” lugar.

Hindi lamang ang mayayaman ang may ganitongklasistang pamantayan. Walang-malay na sinasang-ayunan din ito ng mga dukha sa pagsisikap nilangmagmukhang may kaya sa kabila ng kanilang karuk-haan. Ikinahihiya niya ang magtrabaho sa kanilangmga kamay at mababa ang tingin sa sarili dahilnabubuhay sila sa kundisyong para sa lipunan ay bagaysa mga dukha. Sasabihin ni Jesus sa mga Kristiyano sakasalukuyan na kailangan muna nilang iwaksi angganitong klase ng pag-iisip bago nila balaking ihatid sapaglaya at kaligtasan ang iba.

MATEO 15 50

tulungan mo ako!” 26 Sumagot si Jesus:“Hindi tama na kunin ang tinapay sa mgabata at itapon ito sa mga tuta.” 27 Suma-got ang babae: “Totoo nga, Ginoo, perokinakain naman ng mga tuta ang mganalalaglag mula sa hapag ng kanilangmga amo.” 28 Kaya nagsalita sa kanya siJesus: “Babae, napakalaki ng iyongpananalig! Maganap sa iyo ayon sa naismo.” At nang oras ding iyon, gumalingang kanyang anak.Ang pangalawang himala ng mga tinapay(Mc 7:31)

29 Umalis doon si Jesus at pumunta sapampang ng lawa ng Galilea, at pagka-akyat sa burol ay naupo. 30 Maraming taoang lumapit sa kanya, dala-dala ang mgapipi, bulag, pilay, mga may kapansanan,at mga taong may iba’t ibang karam-daman. Inilagay sila ng mga tao sa paa-nan ni Jesus, at pinagaling niya sila.31 Kaya namangha ang lahat nang makitanilang nagsasalita ang mga pipi, luma-lakad ang mga pilay, gumagaling angmga may kapansanan at nakakakita angmga bulag; kaya pinuri nila ang Diyos ngIsrael.

32 Tinawag ni Jesus ang kanyang mgaalagad at sinabi sa kanila: “Labis akongnaaawa sa mga taong ito, pangatlongaraw ko na silang kasama at wala nasilang makain. Ayaw kong paalisin silanggutom at baka mahilo sila sa daan.”33 Sinabi ng mga alagad sa kanya: “Atsaan naman tayo hahanap ng sapat natinapay sa ilang na ito para ipakain samga taong iyan?” 34 Sinabi ni Jesus sakanila: “Ilan bang tinapay meron kayo?”

Sumagot sila: “Pito, at kaunting maliliit naisda.”

35 Pinaupo ni Jesus sa lupa ang mgatao, 36 kinuha niya ang pitong tinapay atang maliliit na isda, at nagpasalamat saDiyos. Hinati-hati niya ang mga ito at ibi-nigay sa kanyang mga alagad, at ibinigayrin nila sa mga tao.

37 Kumain silang lahat at nabusog atinipon ang mga natirang pira-piraso –pitong punong bayong. 38 Apat na libonglalaki ang nakakain, bukod pa sa mgababae at mga bata. 39 At pagkapauwi niJesus sa mga tao, sumakay siya sa bang-ka at pumunta sa Magadan.Humingi ng tanda ang mga Pariseo

(Mc 8:11; Lc 11:16; 12:54)

• 1 Lumapit noon ang mga Pariseoat mga Sadduseo. Gusto nilang

subukan si Jesus at hiniling nilang mag-pakita siya sa kanila ng isang makalangitna tanda.

2 Sumagot si Jesus: “Sa pagdadapit-hapon, sinasabi ninyong ‘Magandaang araw’ dahil simpula ng apoy anglangit. 3 At kung umaga nama’y sinasabininyong ‘May bagyo ngayon’ dahil maku-limlim at mapula ang langit. Nabibigyanninyo ng kahulugan ang iba’t ibang anyong langit, at hindi ninyo magawa sa mgatanda ng panahong ito! 4 Isang palatan-daan ang hinihiling ng masama at di-tapatna lahing ito ngunit walang palatandaangibibigay sa kanila maliban sa tanda niJonas.”

Kaya iniwan sila ni Jesus at umalis.• 5 Sa pagtawid ng mga alagad paka-

mga alagad, gaano man karami ang nagsasabi ngmasama laban sa kanila.

Ang tanda ni Jonas ay ang pagkabuhay ni Jesus(tingnan sa 12:40). Ngunit ang mga sumasampalatayalamang ang makauunawa sa pagkabuhay na ito napinakamahalagang tanda ng kanyang misyon. Kayatwalang sagot na tinatanggap ang mga humihingi munang mga milagro bago maniwala.

• 5. Mag-ingat at huwag magtiwala sa lebadura

• 16.1 Isang tanda mula sa Langit, o mula saDiyos, ayon sa pananalita ng mga Judio. Gusto nila ngisang milagro na hindi mapagdududahang gawa ngDiyos.

Walang palatandaang ibibigay sa kanila. Ayaw niJesus gumawa ng mga himala para patunayan angkanyang kapangyarihan. Makikilala ng mga nagma-mahal sa katotohanan at naghahanap sa tama angtatak ng Diyos sa mga gawa ni Jesus at ng kanyang

51 MATEO 16

16