KLIMA BOSNE I HERCEGOVINES obzirom na specifian geografski poloaj i reljef, klima Bosne i Hercegovine je dosta sloena, pa se mogu razlikovati tri zasebna klimatska pojasa, sa vie ili manje izraenim granicama, i to:1. Na jugozapadu - mediteranska, odnosno maritimna klima2. U centralnom dijelu - kontinentalno-planinska, odnosno alpska klima i3. Na sjeveru - umjereno kontinentalna, odnosno srednje evropska klima.U jugozapadnim dijelovima Bosne i Hercegovine, zbog blizine Jadranskog mora koje u zimskom periodu zrai toplotu nagomilanu u ljetnjem periodu, srednje januarske temperature su visoke /od 3 do 5oC/, dok su ljeta suha i vrua /apsolutne maksimalne temperature od 40 do 45oC/. Srednja godinja suma oborina kree se izmeu 1000-2000 l/m2, a srednje godinje temperature od 12 do 15oC. Snijeg je u ovom podneblju rijetka, mada ne i nemogua pojava.

U centralnom dijelu BiH vlada kontinentalno-planinska klima, alpskog tipa. Osnovna karakteristika ove klime je otra zima /apsolutne minimalne temperature od -24 do -34oC/, dok su ljeta topla /apsolutne maksimalne temperature od 30 do 36oC/. Prosjena godinja koliina padavina je od 1000 do 1200 l/m2. Snijene padavine su obilne, pogotovo na viim kotama.

Na sjeveru zemlje vlada umjereno kontinentalna klima sa dosta otrim zimama i toplim ljetima ali, u odnosu na alpski pojas, manji su rasponi izmeu zimskih i ljetnih temperatura. Najtoplija podruja su na sjeveroistoku, dok srednje temperature opadaju prema jugozapadu, idui dolinama rijeka prema centralnom pojasu. Godinje koliine oborina se kreu od 700 do 1100 l/m2. Snijene padavine su takoe prisutne, ali manje nego u centralnom dijelu.

Navodimo, kao primjer, po dva mjesta iz svakog od navedenih klimatskih pojaseva:Period:1961-1990.g.Srednje godinje temperatureGodinja koliina padavinaBroj oblanih danaBroj vedrih dana

Biha10.6130813948

Tuzla10.089512563

Zenica10.177812545

Sarajevo9.593212661

Mostar14.615159890

Livno8.9111410777

Zavisno od nadmorske visine, osim ovih klimatskih pojaseva, postoje i prelazne zone pa tako govorimo o podruju umjereno kontinentalne klime pretplaninskog tipa, podruju mediteranske klime pretplaninskog tipa itd.

KLIMA SARAJEVASarajevo po geografskom poloaju pripada sredinjem planinskom pojasu, ali dolinom Bosne dopire uticaj umjereno kontinentalne klime sa sjevera. Srednja godinja temperatura zraka iznosi 9.5oC, a godinja suma padavina iznosi 932 l/m2, sa ravnomjernim rasporedom padavina tokom itave godine. Apsolutna minimalna temperatura u januaru iznosi 21.8oC, a apsolutna maksimalna u avgustu mjesecu iznosi 37.4oC. Snijenih padavina nema u periodu od maja do septembra mjeseca.

KlimatologijaKlima ( gr.-nagib ) ili podneblje kao meteoroloki pojam je skup vremenskih pojava, odnosno atmosferskih procesa koji karakteriu srednje fiziko stanje atmosfere iznad nekog dijela zemljine povrine.Srednje fiziko stanje atmosfere dobiva se iz dugogodinjih osmatranja meteorolokih elemenata (sunevo zraenje-insolacija, zemljino izraivanje-radijacija, temperatura zraka, pritisak, vlanost zraka, horizontalna vidljivost, oblanost, koliina padavina, visina snijenog pokrivaa, gustina snijega, isparavanje, pravac i brzina vjetra) i meteorolokih pojava ( magla, kia, snijeg, grad, rosa, slana, inje itd. ) koje treba srediti i statistiki obraditi.Na klimatske elemente utiu klimatski faktori koje dijelimo na astronomske (aktivnost sunca, zemljina rotacija i revolucija), geografske (geografska irina, raspored kopna i mora, nadmorska visina, reljef, vrsta podloge) i antropogene. Period osmatranja meteorolokih elemenata i pojava za odredivanje klime prema Svjetskoj meteorolokoj organizaciji (WMO) iznosi 30 godina.Prema odluci odjela za klimatologiju pri WMO klimatoloki niz 1960-1990. godina koristi se kao usporedni niz, sve dok se ne zavri sljedei niz 1991-2020.godina.Savremena definicija definie klimu kao dinamiki sistem u kojem uestvuju i jedni na druge djeluju atmosfera, okeani, litosfera, ledeni i snijeni pokriva i biosfera ukljuujui i uticaj ovjeka.Klima Bosne i HercegovineS obzirom na specifian geografski poloaj i reljef, klima Bosne i Hercegovine je dosta sloena, pa se mogu razlikovati tri zasebna klimatska pojasa, sa vie ili manje izraenim granicama...opirnije

Mjesena prognozaSrednje dnevne temperature

Klimatoloki niz za august od 1961. do 1990. godine

Srednja temperaturaApsolutni maxApsolutni minPritisakPadavineVlagaInsolacijaBr. oblanih danaBr. vedrih danaBr. dana s padavinama veim od 1mmBr. dana s maglom

Banja Luka19.739.55.0997.893.474238.55.813.87.71.8

Biha19.237.43.6987.0109.473228.26.38.17.84.0

Bjelanica10.122.0-3.7794.798.580218.18.47.39.518.7

Drvar18.138.42.2958.575.176240.04.09.57.32.7

Gradaac20.338.86.0985.373.472270.24.712.37.60.4

Livno17.935.40.6931.475.163279.13.311.06.60.4

Mostar24.240.810.21001.073.754296.22.513.15.50.0

Sarajevo18.536.21.2943.470.767237.65.48.98.20.9

Trebinje23.239.09.587.0522.515.95.2

Tuzla18.939.04.0979.284.176238.64.710.38.33.8

KLIMA BOSNE I HERCEGOVINES obzirom na specifian geografski poloaj i reljef, klima Bosne i Hercegovine je dosta sloena, pa se mogu razlikovati tri zasebna klimatska pojasa, sa vie ili manje izraenim granicama, i to:1. Na jugozapadu - mediteranska, odnosno maritimna klima2. U centralnom dijelu - kontinentalno-planinska, odnosno alpska klima i3. Na sjeveru - umjereno kontinentalna, odnosno srednje evropska klima.U jugozapadnim dijelovima Bosne i Hercegovine, zbog blizine Jadranskog mora koje u zimskom periodu zrai toplotu nagomilanu u ljetnjem periodu, srednje januarske temperature su visoke /od 3 do 5oC/, dok su ljeta suha i vrua /apsolutne maksimalne temperature od 40 do 45oC/. Srednja godinja suma oborina kree se izmeu 1000-2000 l/m2, a srednje godinje temperature od 12 do 15oC. Snijeg je u ovom podneblju rijetka, mada ne i nemogua pojava.

U centralnom dijelu BiH vlada kontinentalno-planinska klima, alpskog tipa. Osnovna karakteristika ove klime je otra zima /apsolutne minimalne temperature od -24 do -34oC/, dok su ljeta topla /apsolutne maksimalne temperature od 30 do 36oC/. Prosjena godinja koliina padavina je od 1000 do 1200 l/m2. Snijene padavine su obilne, pogotovo na viim kotama.

Na sjeveru zemlje vlada umjereno kontinentalna klima sa dosta otrim zimama i toplim ljetima ali, u odnosu na alpski pojas, manji su rasponi izmeu zimskih i ljetnih temperatura. Najtoplija podruja su na sjeveroistoku, dok srednje temperature opadaju prema jugozapadu, idui dolinama rijeka prema centralnom pojasu. Godinje koliine oborina se kreu od 700 do 1100 l/m2. Snijene padavine su takoe prisutne, ali manje nego u centralnom dijelu.

Navodimo, kao primjer, po dva mjesta iz svakog od navedenih klimatskih pojaseva:Period:1961-1990.g.Srednje godinje temperatureGodinja koliina padavinaBroj oblanih danaBroj vedrih dana

Biha10.6130813948

Tuzla10.089512563

Zenica10.177812545

Sarajevo9.593212661

Mostar14.615159890

Livno8.9111410777

Zavisno od nadmorske visine, osim ovih klimatskih pojaseva, postoje i prelazne zone pa tako govorimo o podruju umjereno kontinentalne klime pretplaninskog tipa, podruju mediteranske klime pretplaninskog tipa itd.

KLIMA SARAJEVASarajevo po geografskom poloaju pripada sredinjem planinskom pojasu, ali dolinom Bosne dopire uticaj umjereno kontinentalne klime sa sjevera. Srednja godinja temperatura zraka iznosi 9.5oC, a godinja suma padavina iznosi 932 l/m2, sa ravnomjernim rasporedom padavina tokom itave godine. Apsolutna minimalna temperatura u januaru iznosi 21.8oC, a apsolutna maksimalna u avgustu mjesecu iznosi 37.4oC. Snijenih padavina nema u periodu od maja do septembra mjeseca.

Mrea stanica u FBiH

Glavne meteoroloke staniceGlavne meteoroloke stanice su stanice na kojma se tokom 24h obavljaju mjerenja i osmatranja meteorolokih i biolokih pojava i elemenata u odreenim dnevnim terminima: 00:00, 03:00, 06:00, 09:00, 12:00, 15:00, 18:00, i 21:00h za potrebe slube prognoze vremena, klimatologije i agrometeorologije. Dio prikupljenih podataka nakon kontrole idu u meunarodnu razmjenu (Globalni telekomunikacioni sistem WMO).

Klimatoloke (obine meteoroloke) staniceKlimatoloke (obine meteoroloke) stanice obavljaju mjerenja i osmatranja meteorolokih i biolokih pojava i elemenata u klimatolokim terminima 07:00, 14:00 21:00h po srednjem lokalnom vremenu za potrebe klimatologije i agrometeorologije.

GROmeteorologijaBiometeorologija je interdisciplinarna nauka koja prouava sistem interakcije ivih organizama i spoljne sredine. U okviru biometeorologije iji je raspon prouavanja veliki, razvile su se posebne naune discipline agrometeorologija i umarska meteorologija. Cilj ovih naunih disciplina je da se saznanja iz meteorologije primjene u poljoprivredi i umarstvu. Agrometeorologija kao interdisciplinarna nauka prouava kompleksan uticaj meteorolokih, klimatskih i hidrolokih uslova na cjelokupnu poljoprivrednu proizvodnju, te sistem interakcije izmeu vremena i poljoprivrednih kultura, domaih ivotinja, biljnih bolesti i korisnih i tetnih insekata u ekosferi. Jedan od vidova ukljuivanja u poljoprivredu su : Agrometeoroloke informacije, savjeti i upozorenja koji imaju za cilj da se brzo, efikasno i blagovremeno obavjesti javnost o povoljnom tj, nepovoljnom uticaju vremena na poljoprivredne kulture. Agrometeoroloke analize, koje nam daju prostornu i vremensku analizu uticaja vremena na porast, razvie i prinos poljoprivrednih kultura. Agrometeoroloke prognoze su jedan od najvanijih vidova pruanja pomoi poljoprivredi. Pravovremeno prognoziranje datuma nastupa odreenih faza razvia najvanijih poljoprivrednih kultura, a naroito prognoze prinosa omoguava propremu i sprovoenje odgovarajuih agrotehnikih mjera, planiranje uvoza ili izvoza itd. Prouavanje klime zemljita od posebnog je znaaja a to podrazumijeva prouavanje toplotnog i vodnog reima sloja zemljita u kome se nalazi korjenov sistem biljaka.

AGROPROGNOZAAgrometeoroloki izvjetaj za period 20.08.2010. - 27.08.2010.godine Protekli sedmodnevni period karakterisalo je preteno sunano, suho i vrue.Sredinom sedmice bilo je poveane oblanosti u sjevernim i zapadnim dijelovima zemlje, ali nisu registrovane padavine.Jutarnje temperature zraka su se kretale od 9 do 18C, a najvie dnevne od 34 do 39 C. Sunano i veoma toplo vrijeme bilo je idealno za procese zrenja glavnih ratarskih kultura. Agrometeoroloka prognoza za period 30.08. -05.09.2010. Nakon uzastopnih vruina koje su preovladavale cijeli avgust ,od vikenda je uslijedila osjetna promjena vremena. Hladna fronta sa sjeverozapada donijela je naoblaenje, pa je uz kiu, i pljuskove dolo do osjetnog snienja temperatura zraka. Do stabilizacije vremena doi e sredinom predstojee sedmice.Jutarnje temperature e biti u granicama od 6 do 11/19C ,a najvie dnevne od 20 do 28 C.

Sume efektivnih temperatura zraka iznad 5oC (niz 1961 do 1990)

Sume efektivnih temperatura zraka iznad 10oC (niz 1961 do 1990)

Grafiki prikaz dekadnih vrijednosti

Temperature tla na 5 i 20 cmTabelarni prikaz dekadnih vrijednostiDRUGA DEKADA AVGUSTA 2010. GODINE (11.08. -20.08.)StanicaBihaSanski MostBugojnoGradaacLivnoJajceMostarIvan SedloSarajevoZenicaTuzla

Srednja temperatura zraka21,621,521,323,921,2-27,419,723,1-22,0

Apsolutna max temp. zraka30,231,734,032,233,7-38,231,234,5-33,3

Apsolutna min temp. zraka12,111,38,516,67,8-16,610,412,8-13,0

Apsolutna min temp. zraka na 5cm11,110,86,012,81,8-14,39,012,4-11,8

Padavine2,90,90,00,00,0-0,00,00,0-0,9

Anemometri

Anemometri sa vjetrokazom instrumenti su za mjerenje brzine te pravca vjetra.Anemometar se sastoji od 3 ili 4 polukrune lopatice postavljene na leaj.Prenosnim mehanizmom na skali se prikazuje vrijednost vjetra (njegova jaina ).Naravno, to je vei broj okretaja u jedinici vremena to je i vjetar jai.Brzina se mjeri u m/s, km/h , mph, vorovima.Vjetrokaz se sastoji od kvadratne lopatice na metalnoj ipki koja pokazuje smjer iz kojega vjetar pue.Smjer se izraava stepenima ili stranama svijeta ( 4 osnovne i 4 sporedne ).Postavljaju se najee na krov meteoroloke stanice 10 m iznad povrine tla.

Kiomjeri

Kiomjeri to su instrumenti koji se koriste za mjerenje koliine oborine u tekuem stanju.Kiimjer je sastavljen iz prijemnog dijela, te posude u koju se akumulira oborina.Za vrijeme mjerenja potrebno je oborinu iz posude presuti u staklenu menzuru na ijim se stijenkama nalazi skala u mm/m2.Skala doee do 10 mm , pa je tako u sluaju vee koliine oborine potrebno postupak ponoviti, esto i nekoliko puta.

Higrometri

Higrometri - to su instrumenti koji slue za izravno mjerenje relativne vlanosti zraka.Princip rada se zasniva na rastezanju ljudske vlasi (najee).Poznato je da se vlas pri poveanju vlanosti rastee, a prilikom smanjenja skuplja.Prenosnim mehanizmom omogueno je oitavanje relativne vlanosti zraka, na skali od 0 100 %, u koracima od po 1 %.Vano je napomenuti da higrometri nisu posve precizni instrumenti, te je preporuljivo ee kalibriranje ili uporeivanje sa psihrometrom.Higrometar se postavlja u meteorolokom zaklonu.

Suhi i vlani termometri

Suhi i vlani termometri su zapravo jedan te isti instrument, a razlika je u tome to je rezervoar vlanog (mokrog) omotan krpicom koja se prilikom mjerenja vlai sa istom, destiliranom vodom, te se gubitkom energije sniava temperatura vlanog termometra.Na osnovu razlika u temperaturi izmeu dva termometra, pomou tablica ili formula izraunava se relativna vlanost zraka.Ova dva termometra zajedno se nazivaju i psihrometar.Temperatura vlanog termometra uvijek je nia ili jednaka od temperature suhog termometra, a via bi mogla biti samo u sluaju prezasienja zraka vodenom parom, ali i tada samo za par desetinki stupnja.Postavljaju se u meteoroloki zaklon.

Minimalni i maximalni termometri

Minimalni i maximalni termometri su instrumenti koji se koriste za mjerenje najnie odnosno najvie temperature u tijeku nekog vremenskog razdoblja, najee 24 sata.Razlika izmeu ova dva instrumenta je u obliku rezervoara, u ispuni, nainu rada i sl.Maksimalni termometar punjen je ivom koja se zaustavlja kada je dostignuta najvia temperatura.Najei raspon je izmeu 30 i +45 C, u koracima od 0,2 ili 0,5 C.Za razliku od maksimalnog, minimalni termometar punjen je alkoholom iz jednostavnog razloga, a to je da se iva ledi na 38 C, te se iz toga razloga nebi mogle mjeriti veoma niske temperature.Rezervoar minimalnog termometra je u obliku slova U jer se na taj nain postie vea dodirna ploha sa zrakom iz razloga to alkohol sporije reagira na promjene temperature.U kapilari se nalazi unji koji se zaustavlja kada je dostignuta najnia temperatura.Raspon kod ovoga termometra je najee od 40 do + 40 C, u koracima od 0,2 ili 0,5 C.U 21 sat po srednje-lokalnom vremenu maksimalni termometar se stresa i na taj nain se iva dovodi u stanje trenutne temperature.Termometar se ureuje na nain da se rezervoar okrene na nie, termometar se uzme na sredini i par puta snano strese.I minimalni termometar je potrebno dovesti u stanje trenutne temperature i to takoer u 21 sat po srednje lokalnom vremenu.To se izvodi na nain da se rezervoar termometra naginje na vie, te se unji u kapilari pomjera do slobodnog dijela alkohola.Ovi instrumenti se postavljaju u meteorolokom zaklonu.

ivin barometar

ivin barometar najprecizniji je instrument za mjerenje tlaka zraka (atmosferskog pritiska).Osnovni su mu dijelovi cijev (pribline duljine 80 cm) te posuda sa ivom (rezervoar). Rad se zasniva na poveanju (smanjenju) ivina stupca pri promjenama tlaka.Pri poveanju ( smanjenju ) tlaka stupac ive raste (sniava se).Oitavanje se vri pomou noniusa (zavrtnja) koji omoguava mjerenje tlaka u decimalama.Tlak se izraava u mm Hg, hPa, mb, inHg , u koracima od po 0,1 mmHg.ivin barometar mora biti zaklonjen od direktnog izvora topline ili od direktne Suneve svjetlosti kako bi vrijednosti tlaka bile potpuno ispravne.Barometar se najee smijeta u posebnu vitrinu (kako nebi dolo do stresanja instrumenta), koja se nalazi u prostoriji meteoroloke stanice.

Aneroid barometar

Aneroid barometar takoer je instrument za mjerenje tlaka zraka, ali mu se princip, te mehanizam rada posve razlikuju od gore opisanog ivinog barometra.Ovaj instrument sastoji se od posude sa valovitim poklopcem u kojoj se nalazi razrijeeni zrak.Prilikom poveanja tlaka zraka posuda se suava te se prenosnim mehanizmom na skali, pomou kazaljke moe oitati tlak zraka u hPa, mb, mmHg, inHg, u koracima od po 1 hPa ili druga jedinica. Obrnuto se dogaa pri niskome tlaku.Valja napomenuti kako aneroid barometar nije posve precizan instrument, te se esto javljaju odreena odstupanja u izmjerenim vrijednostima tlaka ovim barometrom u odnosu na ivin.Moe se postavljati i u vanjski i u unutranji prostor.

Higrometri

Higrometri - to su instrumenti koji slue za izravno mjerenje relativne vlanosti zraka.Princip rada se zasniva na rastezanju ljudske vlasi (najee).Poznato je da se vlas pri poveanju vlanosti rastee, a prilikom smanjenja skuplja.Prenosnim mehanizmom omogueno je oitavanje relativne vlanosti zraka, na skali od 0 100 %, u koracima od po 1 %.Vano je napomenuti da higrometri nisu posve precizni instrumenti, te je preporuljivo ee kalibriranje ili uporeivanje sa psihrometrom.Higrometar se postavlja u meteorolokom zaklonu.

Snijegomjerni lenijar

Snjegomijerni lenijar slui za mjerenje visine snijenog pokrivaa.Najee je to metalna ipka ili drveni tap da kojemu je ugravirana skala u centimetrima, u razmaku od po 1 cm.

Anemograf

Anemograf meteoroloki je instrument za kontinuirano biljeenje brzine vjetra, njegovog pravca te prosjene vrijednosti vjetra.Sve promjene se biljee na papitu namotanom na pokretni valjak koji se rotira 24 sata.

Heliograf

Heliograf instrument je za mjerenje trajanja sijanja sunca.Sastoji se od pune staklene kugle koja sve suneve zrake sabira u centar.Iza kugle nalazi se posebni papir koji progorijeva za vrijeme sijanja Sunca.Na traci se kasnije veoma lako moe vidjeti koliko je trajalo sijanje Sunca, izraeno u satima.Postoje razliite trake za heliograf, a to su proljetna, ljetna, jesenja i zimska.

Pluviograf

Pluviograf (ombrograf ) instrument je za biljeenje koliine oborina u razdoblju od 24 sata.Instrument je sastavljen od prijemnog dijela koji je ljevkastog oblika, zatim staklene cijevi kojom oborina odlazi u posudu sa plovkom.Prilikom poveanja razine vode u posudi se podie plovak te se prenosnim mehanizmom pokree i pero koje biljei koliinu oborine na pokretnom valjku sa papirom.Nakon to je zabiljeeno 10 mm oborine posuda sa valjkom se automatski prazni te voda odlazi u plastini galon.Na pluviografskoj traci to je vidljivo u obliku ravne crte jer se i pero nakon pranjenja sputa na dno.

Barograf

Barograf instrument za neprekidno biljeenje tlaka zraka.Prijemni dio ovoga instrumenta ine metalne kutije, kojih je obino desetak, radi bolje osjetljivosti instrumenta. Prenosnim mehanizmom pokree se pero koje na listu papira biljei sve promjene tlaka zraka u odreenom vremenskom razdoblju (najee 7 dana)

ermograf

Termograf - instrument za neprekidno biljeenje temperature zraka.Prijemni dio instrumenta ini bimetalna opruga koja preko mehanizma pokree pero koje na listu papira namotanom na pokretni valjak biljei sve temperaturne promjene u odreenom vremenskom razdoblju, a najee je to 7 dana.