kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalkınma

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    1/176

    ANKAR A NVER STES SYASAL BLGLER FAKLTES YAYINLARIs 4641 0 0 . DOUM YILINDA AT AT R K'E AR MAAN DZ S : 7

    KAPTALZM SOSYALZMAZGE LM LKELERv eKTSAD KALKINMAMAURICE DOBB

    e v i r e nD o . D r . M E H M E T S E L K

    A n k a r a , 1 9 8 1

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    2/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    3/176

    ANKAR A NVER S TES S YASAL B LGLER FAKLTES YAYINLAR I : 464

    1 0 0. DOUM Y LNDA A TA TR K'E A R M A A N D ZS : 7

    M U R I C E D O B BKAPTALZM SOSYALZMAZGE LM LKELERv eKTSAD KALKINMA e v i r e nD o . D r . M E H M E T S E L K

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    4/176

    S.B .F . B ASIN VE YAYIN YKSE K O KULU B ASIME V - ANKARA, 1981

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    5/176

    N D E K L E R N D E K L E R : I I I E V R E N N N O T U VY AZ A R I N O K U YU C U Y A N O T U V I IY AZ A R I N ( N C K T A P N ) N S Z I XB R N C K T A P : K A P T A L Z MI. K a p i t a l iz m N e d i r ? 1

    I I. K a p i t a l iz m N a s l D o d u ? 1 2I I I . R e k a b e t v e T e k e l 1 8IV . D e n K r - H a d d i v e E m e in P a y 3 0V. E k o n o m ik B u n a l m la r : 36

    V I. k i n c i D n y a S a v a n d a n B u y a n a 4 4 K N C K T A P : S O S Y A L Z M

    V I I . K a p i t a l i z m N e d e n s t e n i r ? V e y a K a p i t a l i z m d e n Y a -n a O l a n la r n K a n t l a r . .. 5 7V I I I. K a p i t a l i zm N e d e n s t e n m e z ? 6 8

    I X . K a p i t a l iz m D e i t i r il e b i li r m i ? ' 7 9X . N e d e n S o s y a l iz m ? 8 9

    X I . S o s y a l iz m e G e i 1 05 N C K T A P : A Z G E L M L K E L E R V E K T S A D K A L K I N M A

    X I I . k t i s a d B y m e le l g i li O l g u l a r 1 15X I I I . A z g e l i m i l k e l e r d e G e l i m e N e d e n v e N a s l K s -t e k l e n i y o r ? 1 2 3X I V . S o v y e t K a l k n m a s 1 30X V . B a z Ya t r m S o r u n l a r 13 6X V I . G e l i m e y le l g il i D i e r B a z K u r a m s a l S o r u n la r . . . 1 44

    X V I I . S o n u 1 55m

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    6/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    7/176

    E V R E N N N O T U

    G n m z d n y a s n n (k i t a b n a d n d a ifa d e e d ilm i b u lu n a n ) ok n e m li k o n u s u n d a z er le r in d e g e r e k t e n d n lm e ye d e e r b a k a l a r ve g r le r s m a n b u k i t a b n e v ir i s in in b u k o n u la r a i lg i d u -y a n l a r i i n y a r a r l o l a c a n u m a r m .

    K i t a p , a y r k k k i t a b n b i r a r a y a g e t i r i l m e s i n d e n o l u m u b u -lu n u y or . B u n la r , y a y m la n t a r i h l e r in e g r e , C a p it a l is m Ye s t e r d a y a n dT o d a y (L a w r e n c e a n d W is h a r t , Lo n d o n 1 9 5 8 ), E c o n o m i c G r o v v t h a n dU n d e r d e v e l o p e d C o u n t r i e s ( a y n y a y n e v i , L o n d o n 1 9 6 6 ) v e A r g u m e n to n S o c i a l i s m (a y n y a y n e v i, L o n d o n 1 9 6 6 ) i s im l i k i t a p l a r d r .K i t a b n d z e n l e n m e s i n d e k i t a p l a r n y a y m l a n t a r i h l e r i d e i l k o -n u i li k i s i v e b t n l g z n n d e t u t u lm u t u r . Ve b u n e d e n l e d ee n s on y a y n la n d h a l d e n c k it a p ik i n c i, d a h a n c e y a y n la n m o l a n i k i n c i k i t a p n c k i t a p o l m u t u r . A z g e l i m i l i k v e b u n d a n k u r -t u l m a s or u n u n a ya k l a m a n n K a p i t a l iz m v e S o s y a liz m h a k k n d a b irg r ve b a k a s e d i n d i k t e n s o n r a d a h a u y gu n v e y a r a r l o la c a d n l m t r .An k a r a , M a y s 1 98 1 M . S .

    V

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    8/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    9/176

    Y A Z A R I N O K U Y U C U Y A N O T U

    B u k k k i t a p 1 95 8 y ln d a y a z l d ve y a y n l a n d . S o n p a r a g r a f-l a r o k u n u r k e n b u t a r i h a k l d a t u t u l m a l d r . B u b a s k d a b u n l a r a r t a -k a l a n k s m l a r g i b i i l k y a z l d k l a r e k i l d e b r a k l m l a r d r ; n k k e n -d i l e r i n d e d a h a s o n r a k i o l a y l a r l a n e m l i d e i i k l i e u r a m h i b i r e yy o k t u r . B e l k i u e k l e n e b i li r : 1 9 57 -5 8 y l la r n d a k i d e p r e s y o n p e k u z u ns r m e m i (o , h a t r d a n k m a y a c a k 1 92 9 u n k i h a lin e d e h i gi r m e m i ) :1 9 58 i n ik i n c i y a r s n d a (A .B . D e v l e t l e r i n d e ) v e 1 95 9 d a ( n g i l t e r e v eB a t A vr u p a ' d a ) y e r i n i h a fif b i r iy ile m e y e b r a k m t r . F a k a t b u i y i-le m e n in d e p ek k s a m r l o ld u u , 1 96 0 m s o n u n a k a lm a d a n b ird i e r g e r i l e m e n i n y old a b u lu n d u u b e l ir t i le r i or t a y a k m t r .M . D .O c a k 1 9 6 1

    VII

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    10/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    11/176

    Y A Z A R I N N C K T A P N N S Z

    B u k i ta p k t a i k t is a d k a l k n m a n n b a z t e m e l s o r u n la r k on u n u ne l v e r d i i l d e s a d e v e t e k n i k o l m a y a n b i r d i l l e g z d e n g e i r i l m e y e a l la c a k t r . E l e a l n a c a k k o n u la r , b u g n d n y a n n e n n e m li s o ru n -la r n d a n s a y lr ; n k , b u n la r , e s k id e n s m r ge o la n lk e le r in b a m -s z b i r i k t i s a d k a l k n m a h a r e k e t i n e g i r i e b i l m e y e t e n e i v e b u n u b a - a r y l a y r t m e y o l l a r i l e i l g i l i d i r . B u g i b i l k e l e r i n g n m z n p o -l i t i k a s a h n e s i n d e o k n e m l i b i r y e r i o l d u u v e y a a d m z y z y l na r t a k a la n k s m i in d n y a t a r ih i n d e ok e yin b u n l a r n t u t a c a k la r y o la b a l b u lu n d u u , h e r k e s in b i l d i i b i r e y . A a d a g s t e r i le c e ig ib i , b u g n b u lk e l er in k a r s n d a d e r i n v e y a y g m b i r fa k ir lik v e ik -t is a d g e r i li k d e r d i va r d r . B u n u n s o n u c u o la n g s z l k l er i, b u lk e -le r i, s i ya s a l b a m s z lk l a r n p e n e s in d e n k u r t a r m a y a a b a l a d k l a r a y n i e m p e r y a l i z m i n d m e n s u y u n d a n g i t m e y e s e v k e d i y o r ; v e b i r a n n c e b u i k t i s a d g s z l n h a k k n d a n g e l i n m e z s e , y a z g l a r , y e n is m r g e cilik d en e n e yin a n d a n k u r t u l a m a m a k o la c a k t r .B u l k e l e r k a p i t a l i s t g e l i m e y o l u n u v e a a m a s n t m o l a r a k b i ry a n a i t e b i l i r l e r m i ? g i b i s o n d e r e c e i l g i n v e n e m l i s o r u l a r b u k i t a p - k t a i n c e le n m e m e k le b e r a b e r , b u n l a r m , b u r a d a t a r t la n s o r u n la r las k i lg is i va r d r . B e l ir t i l m e s i g e r e k s i z d i r k i , 4 v e 5 i n c i B l m l e r d e i n -c e le n e n s o r u n l a r n b e n z e r le r i s os y a lis t lk e l e r in i k t i s a t p o l it i k a l a r i i n d e c a n a l c b i r n e m t a y o r .Ya z a r t e k n i k a y r n t la r d a n u z a k k a lm a y a a l m s a d a (k i t a p km e s l e k t e n ik t i s a t la r i in y a z lm d e i ld i r ) , ok u y u c u n u n u n u b i l-m e s i iy i ola b il ir : b ir n o k t a d a n s o n r a , k o n u n u n , i in i in e b a z y e n ik a v r a m la r , b ir k a s a y s a l v e r i v e ( o k s a d e t r d e n ) b i r a z a r i t m e t i ks o k u l m a d a n , h e p g n l k - k o n u m a d i l i y l e e l e a l n m a s o l a n a k s z d r .Ay r c a u d a e k l e n e b i lir : b u g e n i k o n u n u n b t n y n le r i yl e k u lla -n l b i r z e t h a l i n d e t o p l a n m o l m a s m b e k l e y e n b i r o k u y u c u b u r a d a

    a r a d m b u l a m y a c a k t r . K s a o l m a s i i n k o n u n u n b i r k a y n n e l ea l p in c e le m e k z or u n lu o lm u t u r . B u n u n l a b i r lik t e , k on u n u n a s l n e m -l e e l e a l n a n y n l e r i n i n , s o n z a m a n l a r d a k i t a r t m a v e g r - a y r l k l a -r n a y o l a a n b a l c a n o k t a l a r o l d u u s y l e n e b i l i r .IX

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    12/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    13/176

    B R N C K T A PK A P T A L Z M

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    14/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    15/176

    IK A P T A L Z M N E D R ?

    B u g n S a c o ls u n , S o lc u o ls u n h e r k e s , K a p i t a l iz m ' d e n s ze d i-y o r . N e v a r k i , t e r i m i k u l la n a n l a r o n a b ir s r d e i i k a n l a m v e r ir l e r .B u a r a d a k a r k l k l a r v e k a r l k l y a n l a n l a m a l a r d a o l u r . T e r i m eb e l l i v e k e s i n b i r a n l a m v e r i l e b i l e c e i n i t o p t a n r e d d e d e n l e r b i l e v a r d r( b u n l a r , h e r h a l d e , k k b i r a z n l k t r v e o u n l u k l a b i r s i s t e m e g e r - e k t e n s i s t e m a d n n ve r i le b i le c e in i t o p t a n r e d d e t m e n i n , o n u e le -t i r m e l e r d e n k o r u m a k i i n i y i b i r y o l o l d u u n u d n e n k i m s e l e r d i r ) .V e y i n e b a z k i m s e l e r , a la c a k e k i ld e , k a p i t a l iz m i in g e m i t e k a l -m b ir s is t e m d i r d e r l e r ; b u n l a r a g r e k a p i t a l iz m b u g n v a r l n y i-t i r m i t i r . Y a d a , h e r h a ld e , u s r a d a b i r b a k a e y h a l in e g e lm e k z e-r e d e i m e s r e c i i i n d e d i r .B u k i t a p a t a n m la r z er in d e s k c b i r t a r t m a ile b a l a m a k ,o k u y u c u y a d a h a i lk p a r a g r a ft a o n u o k u m a k t a n v a zg e d e m e k g ib i b ir e y o l u r . B y l e b i r t a r t m a y a g i r m e k n i y e t i n d e d e i l i m . A m a a y n z a -m a n d a , a a d a k a p i t a l i z m t e r i m i i l e n e a n l a t a c a m a k l a m a y d at m y le p ek b ir ya n a b r a k a m a m (v e u m a r m k i, b u n u fa zla u z a t m a -d a n y a p a b i l i r i m ) . B u n u y a p m a z s a m o k u y u c u l a r n , h e p s i t a r a f n d a nd e ils e d e , p e k o u t a r a fn d a n s u la n d rlm a k t a n k u r t u la m a y a c a m ae m i n i m . B u i i b e n k o l a y d a y a p a r m , n k b e n i m t e r i m i k u l l a n a c a - m a n la m g e e n y z yl b oy u n c a b t n d n y a d a S o s y a liz m i n v e ih a r e k e t i n i n o n a v e r d i i o r t a k a n la m o la c a k t r ve , in a n yo r u m k i, te -r im i k u lla n a n la r n b y k ou n lu u n u n k a s d e t t ik le r i a n l a m b u d u r . u n u d e m e k is t i y o r u m : Ka p i t a liz m , r e t im e k o u la n a r a , a l e t , y a p v e m a l s t o k l a r n n b i r k e l im e il e s e r m a y e n in e s a s i t ib a r i yl e z e ly a d b i r e ys e l m l k iy e t k o n u s u o ld u u b ir . s is t e m d i r . (K i i s e l m lk i -y e t i n h i s s e le r e k lin d e a y r la r a k fa r k lla m o ld u u b ir a n o n im i r-k e t y a d a b i r t i c a r e t v e s a n a y i k o r p o r a s y o n u e k l i n d e o r t a k - s a h i p o l a -r a k b ir a r a y a g e lm i k i i le r in m lk i ye t i d e b u t a n m a g i r e r . ) K a p i t a -l iz m e k i m i z a m a n d a h a e s n e k o la r a k z e l t e e b b s s i s t e m i d e n d i io lu r . a H f if e d a h a t e k n ik b i r d i ll e M a r x , K a p i t a l i zm i in , r e t i m a r a -

    1

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    16/176

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    17/176

    i i l e r a r a s n d a b i r t e m e l k a r l a r e k i m e s i y a d a k a v g a s d r . t eb u s n f m c a d e l e s id i r k i , s e n d i k a l a r v e d i e r e k il le r d e k i i i - s m f r -g t l e r i i l e b i r l i k t e , i i h a r e k e t i n i n t a r i h s e l t e m e l i n i o l u t u r u r . B y l eb i r t o p lu m d a g e n e l li k le u d u r u m g r l r : B u r a d a (y k s e k g e l ir e l -d e e d i p h a r c a m a a n l a m n d a ) z e n g i n o l a b i l i r s i n i z , a n c a k b u n u n i i nd a h a n c e s e r m a y e y e s a h ip o lm a n z ge r e k i r , v e ik t i s a d e n i le r l e m e y ev a r d r a n b i r i c i k h z l y o l , b a k a l a r n k e n d i h e s a b n z a a l t r m a o l a -n a n s a la y a c a k s e r m a y e yi e le ge ir m e k t ir . B u n u n g en e l , y a d a t i -p i k ola r a k b y le o ld u u n u s y le d i m - s a y c a a z , g e r e k t e n e n d e r d o a lh n e r v e y e t e n e k l e r e s a h i p k i i l e r l e , o u n l u k l a i i n d e n g e l d i k l e r i o r -t a m y a d a y a r a r l a n d k la r t o p lu m s a l s a y gn l k n e d e n i yle y k s e k c r ety a d a y k s e k m a a a la b i le n k i i le r in s z k o n u s u o ld u u d u r u m la r d ay o k d e i l d i r .

    l e r in b u k o u la u y gu n y r m e s i i in , s a n n m , h e r e yd e n n c e ,a a d a k i i k i e y i n v a r l n n z o r u n l u o l d u u a k t r : l k o l a r a k , b i rs n f k im s e l e r in a l m a k s z n , s r f r e t i m a r a la r s a h i b i o lm a l a r n -d a n d o l a y ( b u n l a r n m a l - m l k s a h i p l i k l e r i y a n n d a h e r n a s l s a a l -y o r o lm a l a r k o n u m u z b a k m n d a n n e m s i z d ir ) b i r ge l ir eld e e d e b i lm e l e r i i i n , b a k a l a r n n o n l a r i i n a l m a s n s a l a y a c a k , d o l a y l y ad a d o l a y s z , b i r z o r l a m a o l m a s g e r e k i r ; n k a l m a d a n h i b i r e y r e t i l e m e z . G r m o l d u u m u z g i b i , m l k i y e t i n b a z k i m s e l e r i n e l l e -r in d e t op l a n m o lm a s n n s o n u c u (b u n a b e lk i d e t a m a m la y c s , y ad a d i e r y z d e m e m iz g e r e k i r d i ), b a k a l a r n n m a ls z- m lk s z k a l-m a s d r . E e r b y le is e , i t e b u o lg u , b u i k i n c i s n f i n s a n l a r (m a l - m lks a h ib i o lm a y a n k i m s e l e r ) z e r in d e o n l a r b i r in c i s n f in s a n la r (m a l -m l k s a h i p l e r i ) i i n a l m a z o r u n d a b r a k a n , b i r b a k a d e y i m l e , b i rk a p i t a l i s t e c r e t l i i i o l m a k z o r u n l u l u u n u d o u r a n , b i r i k t i s a d z o -r u n l u l u k y a r a t r . k i n c i o l a r a k , k i m i l e r i n i n m a l - m l k s a h i p l i i i l e y a - a m a l a r (v e y k s e k d z ey d e s a fa s r m e le r i ) i i n b a k a la r n n r e t -k e n e y le m l e r i i le k e n d i e l le r i n e g e e n d e n d a h a fa z la b i r e y r e t m e kz o r u n d a o l m a l a r g e r e k i r . D i e r b i r d e y i l e , t o p l u m u n i i n i y a p a n l a r c ay a r a t l a n e y i n t o p l a m n d a n , t o p r a k v e s e r m a y e y e s a h i p b u l u n a n l a ri i n b i r g e l i r s a l a m a k z e r e , b i r i n d i r i m y a p l m a s g e r e k i r . B u , s o r u -n u n , k e n d i s i n e ' S i y a s a l k t i s a d ' m b a b a s ' a d v e r i l e n , A d a m S m i t h t a -r a fn d a n o r t a y a k o n u e k lid ir . S or u n a t e k i y n n d e n b a k a c a k o lu r -s a k , m lk i ye t e b i r g e lir k a y n a s a la m a k i in b u n u o la n a k l k la -c a k b ir ic ik k a y n a k o la r a k - t o p lu m u n i i n i y a p a n k i m s e le r in k e n d ik a z a n la r n n s t n d e ve te s in d e fir fa z la M a r x b u n a a r t k -d e e rd e r ya r a t m a l a r g e r e k ir . (M lk i y et z er in d e n s a la n a n b u g e lir , s e r-m a y e n i n k r y a d a fa iz v e t o p r a n r a n t d r ). B u n d a n d o la y , m lk i ye tg e li r i, g e r e k r e t i c il er t a r a f n d a n y a r a t la n e y in b i r k s m n a e l- k o-n u l m a s y o l u i l e s a l a n r .

    3

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    18/176

    B u ik i n e r m e d e n b i r in c i s i, s a n r m , i k t is a t la r t a r a fn d a n c id d io la r a k h i b ir z a m a n y a d s m m a m t r . G e r e k t e n , k e n d i le r in e k l s ik le ra d n ve r d i im i z, y z y l ya d a d a h a n c e y a a m o la n , ilk ik t i s a t -l a r b u n u e i t l i b i i m l e r d e a k l a m l a r d r . 1 B u n a k a r l k , k l s i k l e r i ng n m z d e k i m o d e r n t o r u n la r , ("E m e i k a l m a s ge r e k t i i y e rd e t u -t a b ilm e k i in b ir m i k t a r i s iz li e i h t i y a v a r d r " g ib i d i k k a t s i zlik l es y le n m i s zle r d m d a ) b u n u k i t a b n a u y d u r m a k y o lu y la u n u t t u r -m u ya d a g z le r d e n s a k l a m l a r d r . O y s a , i k in c i n e r m e y e k a r a k - a c e p h e a l m l a r d r . B u g n d e , b i r o k i k t i s a t , a y n e y i s y l e m ey i it l i in d e n g e r i d u r m a z . O n l a r y a b u n u n , c r e t i b i r 'fa z l a ' o la r a kg s t e r m e k z er e , p e k l t e r s i n e e v r il eb i le c e k a n la m s z b ir ifa d e o l-d u u n u , ya d a 'p r o d k t i vit e 'y i s r f e m e e m a l e t m e v e b y le c e s e r m a -y e n i n d e em e k g ib i r e t im e k a t k d a b u lu n d u u o lg u s u n u g r m e z lik -t e n g e l m e g n a h n i l e d i i n i s y l e y e b i l i r l e r . A n c a k , k i m s e y a d s y a -m a z k i , m a k i n e v b ., (b u n l a r z k o n u s u ik t i s a t la r n 's e r m a y e 'd e n s ze t t i k le r i za m a n k a s t e t t ik l e r i e y le r d i r ) u a n la m d a p r o d k t i ft ir le r :E m e k m a k i n e i l e a l t z a m a n m a k i n e s i z i g r d z a m a n k i n d e nd a h a o k e y r e t e b i l i r , y a d a e m e k p r o d k t i v i t e s i b y k l d e t e k -n i k d z e y e b a l d r . N e v a r k i b u , r e t i m a r a l a r m a z e l k i i l e r s a -h ip o ls a d a d o ru d u r o lm a s a d a d o r u d u r ; ve ya r a t la n r n n b irk s m n , s a n k i b u n u o n la r n b i r t a k m e y le m le r i y a r a t m g i b i, k a p i -t a l i s t l e r e m a l e t m e k i i n h i b i r n e d e n y o k t u r o r t a d a . B a z i k t i s a t l a -r n b u p r o d k t i v it e s a v la r n n y a n l l b u r a d a d r .

    B u n u n l a b e r a b e r b a z i k t i s a t l a r b i r b a k a h a v a a l m l a r d r . B ufa z la r n k a p i t a lis t l e r e m a l e d ile b i li r , (d e r l e r b u n la r , ) n k o n l a r ns e r m a y e le r in i d n v er m e a r z u l a r o lm a d a n , s z k o n u s u m a k i n e l ery a d a m o d e r n t e k n ik o l a m a z d ; y a d a b i r d i e r b i im d e s y le y ec e ko lu r s a k , d a h a i i n b a n d a s e r m a y e n in b i r ik t i r il ip y a r a t lm a s n s a -la y a n 'im s a k ' ya d a 'b e k l em e ' olm a s a y d , n e m a k i n e l er n e d e m o d e r nt e k n i k o l a b i l i r d i . K i t a b m z i k t i s a t k u r a m z e r i n d e b i r y a p t o l m a -d i i n , k o n u y u b u r a d a b t n d e r i n l i k v e g e n i l i i y l e t a r t m a m z ag e r e k y o k . B u r a d a u n a i a r e t e t m e k l e y e t in e l im : B u 'a k la m a * i lk e k l i y l e , r n e i n k i m i g e r e k s i n i m g i d e r m e k a y n a k l a r z e r i n d e ( s zg e l i i l d e b i r k u y u z e r i n d e ) m n h a s r m l k i y e t h a k k y a d a b i rv e r g i k o y m a h a k k g ib i , h e r h a n g i b ir t e k e l h a k k n n s z k o n u s u o ld u - u d u r u m la r d a p e k l u y gu la n a b ilir ; ik i n c i (y a n i s e r m a y e yi 'im s a k ' y ad a ' b e k l e m e ' g i b i i n s a n c l b i r a b a y a d a s t r a b n y a r a t t b i r e y o l a -r a k a k l a y a n ) e k l iy le b u g n , s a n r m , h e r h a n g i b i r o k u l d a n p e k a zik t i s a t t a r a fn d a n , s e r m a y e z er in d e n s a la n a n k n ' in d i r im ' ya d al G e r e k t e n , 1 9 u n c u y z y l n i lk y a n s n d a e s k i b i r s m r g e c il ik t e o r is i (G i b b o nVVa k e fie ld 'in t e o r i s i ) t e m e l fi k r i n i b u r a d a n a l m t .

    4

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    19/176

    ' f a z l a ' e k l i n d e a k l a y a n b i r t e o r i y e k a r , c i d d i b i r k a r l k o l a r a k i l e -r i s r l e b i l i r . S e r m a y e , t a r i h s e l a d a n , b y l e y a r a t l m a m t r . G n -m z n p e t r o l k r a lla r n n y a t r m l a r u r u n a b ir s t ra p y a d a im s a k ak a t l a n d k l a r n s y l e m e y e k i m i n d i l i v a r a b i l i r ? n s a n a b a l a r v e i l i -k i l e r i z e r i n d e g e r e k i b i r b i i m d e s z e d i l d i i z a m a n , u n u n h e r h a l -d e a k b ir ey olm a s g e r e k i r : r e t i m s r e c i2 i i n t e m e l n e m i o l a nb i r i ya p a n k i m s e le r i i n d i r k i a n c a k , b u t e r i m l e r in g e n e l li k le k a b u le d i l m i a n l a m l a r n d a , r e t i m e k a t l y o r l a r d e n i l e b i l i r .K u k u s u z , h e r e y , b u r a d a b a s i t o l s u n d i y e g s t e r i l d i i k a d a r , a kv e g r n r d e i l d i r . M a l - m l k s a h i b i k i m s e l e r b a z a n r e t i m i i n d e d e ,

    ( r n e in , y n e t i m v e y r t m e i l e r in d e ) e t k e n b i r r o l o y n u y or o la -b i l i r l e r ; v e g e n e , e l i v e k a f a s i l e a l a n v e b a l c a g e l i r k a y n a b i r c r e t y a d a m a a o la n b a z k im s e le r b ir m ik t a r e ye (b a z t a s a r r u fs e n e t l e r i , b i r e y v e y a b i r h i s s e y e ) s a h i p o l a b i l i r l e r . T o p l u m s a l s n f -la r , t op l u m s a l k a s t l a r d a n fa r k l o la r a k , e n d e r o la r a k k e s i n v e k a l n i z g i l e r l e b i r b i r l e r i n d e n a y r l m l a r d r ; v e , b i r i n i n b i t i p d i e r i n i n b a -l a d n o k t a l a r d a , ( b i r p r i z m a d a n g e e n k e r i t l e r i n d e o l d u u g i b i )b i r b i r i n e k a r m a k e i l i m i n d e d i r l e r . c r e t k a r l a l a n k i m s e l e r i nb i r k s m n n , p a z a r l k g l e r i n i n b y k l , g e l i e n b i r s a n a y i d e k ile h t e b ir d u r u m , y a d a s a h ip b u lu n d u k l a r ze l n it e l ik v e h n e r i n (g e - ic i y a d a d e v a m l o l a r a k ) k t o lm a s n e d e n i y le k e n d i s m fd a la r a r a -s n d a a y r c a l k l d u r u m a g e m e l e r i o la n a k ld r . D i e r t a r a ft a n , a a -d a b e l ir t i le c e k n e d e n le r d e n d o la y b y k k a p i t a l is t l e r le k a r la r d e -r e c e d e r e c e a t a n k k k a p i t a l i s t l e r d e o l a b i l i r . K e n d i l e r i n i n e k a -p i t a lis t n e i i d iy e s n fla n d r m a k k o la y o lm a y a n b i r t a k m a r a g r u p -la r v a r d r k i "o r t a t a b a k a l a r " b u n l a r i in ir k in fa k a t u y gu n b ir is i mo l a b i l i r .3 H a t t d a h a n c e a n d m z , k e n d i r e t i m a r a l a r n n s a h i -b i - i i t r n n b i r k s m k a l n t la r b i le v a r d r . n g i l i z s a y m s n f-la m a s n d a b u n l a r a "k e n d i h e s a p l a r m a a l a n i i le r " a d v e r il m i o lu p , s a y m s o n u la r n a g r e , a l a n n fu s u n y z d e 5 in i m e y d a n ag e t ir m e k t e d i r le r (d i e r k a p i t a l is t lk e le r d e , h e m Av ru p a 'd a h e m Am e -r ik a ' d a b u s n f n g ilt e r e ' d e o ld u u n d a n d a h a k a l a b a l k t r ).

    B i r s i s t e m i n t e m e l y a p s b a k m n d a n b i r b i r e y s e l m l k i y e t v e z e lt e eb b s s is t e m i o ld u u n u s yle m e k , s z e d ile n m l k iy e t h a k l a r n nt m y le s n r s z v e b a s z o ld u u a n l a m n a g e l m e z : b u h a k l a r , (s a -2 B u n u , e y a n n i m l e d i lm e s i g ib i , g e r e k l i o ld u u y e r e t a n m a s v e g e r e k t i in -d e d e p o l a n m a s , y a d a r e t i m s r e c i n i n d z e n l e n m e s i v e k u r u l m a s i l e r i n i d ek a p s a y a c a k b i r g e n i l i k t e y o r u m l a m a k g e r e k i r .3 An d r e vv G r a n t , S o c ia l is m a n d t h e M i d d l e C la s s e s a d l s o n k it a b n d a , b u n l a r ni n g il t e r e 'd e a l a n n fu s u n % 17 ve y a % 18 in i m e yd a n a g e t ir d i k le r in i t a h m ined iyo r .

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    20/176

    d e c e s i s t e m e b t n i l e d a h a b i r s a l a m l k v e i s t i k r a r k a z a n d r m a ki in b il e o l s a ) d e i e n d e r e c e l e r d e m e v z u a t v e v e r g i p o l it i k a s g e r e k -l e r i i l e b a l a n m o l u p ' z e l t e e b b s l e r ' d e d e i i k d e r e c e l e r d e D e v l e td e n e t i m i a lt n d a b u lu n u r la r . B yle c e , s z n e t t i im i z g e n e l z e llik -le r d e k i t e m e l b e n z e r li e k a r n , k a p i t a l iz m i n g e li m e s i n i n f a r k l z a -m a n v e a a m a l a r n d a v e e i t li lk e l er d e k i i le y i i n d e n e m li fa r k la rb u lu n a b ilir . B u n d a n d o la y , k a p it a l iz m i e k o n o m i k y a a m z er in d e D e v -l e t d e n e t i m l e r i n i n h i b u l u n m a d b i r s i s t e m l e b i r v e a y n e y s a y m a ky a n l o lu r : b t n d e v le t le r , k u k u s u z, ek o n o m ik y a a n t z e r in d ed e i i k d e r e c e l e r d e v e d e i i k b i i m l e r d e b i r d e n e t i m k u r m a y a a l r -l a r . B u t r l d e n e t i m l e r i n y k s e k b i r d z e y e u l a m a s , k a p i t a l i z m d eo la a n - d b i r d u r u m o lm a k la b e r a b e r , g e n e d e , z e llik l e b i r m o d e r ns a v a n o r t a y a k a r d k o u l l a r d a y a d a 1 9 3 0 ' l a r d a o l d u u g i b i , s i s -t e m i n i d d e t l i b ir ok ge i r d i i z a m a n la r d a g r l e n b ir o la y d r . ( u r a -s a n m s a n m a l d r k i , b i r s n fn b i r t m o la r a k k a r l a r y e le r in ink i is e l k a r l a r i le a t a b ili r ; b u n u n g ib i b i r s n f m fa r k l k e s i m le r iza m a n z a m a n fa r k l k a r la r p e i n d e o l a b i li r ). D a h a s o n r a g r e c e i-m i z g i b i , b i r k a p i t a l i s t s i s t e m i i n d e o l d u k a g e n i b i r k t i s a d D e v l e tt e e b b s l e r i k e s im i ( d e v l e t le t i r i lm i e n d s t r i l e r v b . ) b i le o la b i lr , v eb y l e b i r k e s i m i n v a r l s i s t e m i n i l e y i i n i b i r d e r e c e y e k a d a r e t k i l e s eb i l e , s r f b u n u n v a r o l u u s i s t e m i n k a r a k t e r i n i d e i t i r m e z .

    N e va r k i, b t n b u k o u l v e z e ll ik l e r i h e s a b a k a t t m z z a m a n ,k a p i t a l iz m in b u t e m e l k a r a k t e r i i in v e r d i i m i z t a n m , olg u l a r a h lu y a r m ? B i z b u t e m e l k a r a k t e r i b i r u t a m a l - m l k s a h i p l e r i s n f d i - e r u t a m a ls z- m lk s z le r s m f o lm a k z e r e, t o p lu m u n 'k u t u p l a -m a s ' s o n u c u n u d o u r a n b i r s e r m a y e m lk i ye t i t op l a n m (t e m e r k -z ) o la r a k t a n m la m v e g s t e r m i t ik . B u s n fla r d a n ilk i k k d e -n e b i le c e k b ir s n ft r ; i k in c is i ( n g i lt e r e g i b i b i r l k e d e ) u lu s u n b y k o u n lu u n u t e k i l e d e r . G e l ir v e m lk i y e t d a l m z e r in d e e lim iz -d e k i is t a t i s t ik l er le k a r la t r a c a k o lu r s a k b u t a n m n o lg u l a r a u y gu n -l u u , s a n r m , i y i c e o r t a y a k a c a k t r . M l k i y e t y a d a s e r v e t d a l -m n a i li k i n v e r i le r i n e l d e e d i lm e s i g e li r d a l m n a i li k i n v e r i le r i n e l-d e e d ilm e s i n d e n d a h a z or d u r . n g i lt e r e ' d e s a v a t a n n c e k i m lk i y e td a l m z e r i n d e e n o k b i l i n e n v e e n s k k u l l a n l a n t a h m i n D a n i e l sv e C a m p io n t a r a fn d a n y a p lm o l a n d r v e 1 936 d a T h e D i s t r i b u t i o no f t h e Na t i o n a l C a p i t a l a d a l t n d a y a y n l a n m t r . B u b i z e i k i s a -v a - a r a s d n e m d e l k e n i n t o p l a m s e r m a y e s i n i n y a r s n d a n f a z l a s n nn fu s u n (2 5 ya v e y u k a r s ) y z d e 1 in in e lin d e , s e r m a y en i n y z d e8 0 k a d a r n n n fu s u n y z d e 5 in d e n b ir a z fa z la s n n y a d a y z d e 6 s -n n e l le r in d e t o p l a n d n g s t e r ir . Bu , k u k u s u z, 't o p l a n m a ' d r g e r - e k t e n !6

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    21/176

    A y n y n d e s a v a s o n r a s d n e m i i i n y a p l a n d a h a y e n i b i r t a h -m in i a a y a a l y o r u z . B u n u n g s t e r d i i u d u r : 19 46 -4 7 y l n d a s e r -m a y e n i n y a r s h l n fu s u n (2 5 ya v e yu k a r s ) y z d e 1 in in b i r a zfa z la s n n e lin d e id i ve s e r m a y e n i n y z d e 8 0 in e n fu s u n y z d e 1 0 'us a h i p b u l u n m a k t a y d . T e r a z i n i n d i e r k e f e s i n d e , b i r e y e s a h i p s e l e r b i -le , 1 00 s t e r l in d e n d a h a a z v e o r t a l a m a o l a r a k a d a m b a n a 6 0 s t e r l in ig e m e y e n b i r d e e r e s a h ip n fu s u n t e ik i s i y e r a l m a k t a id i . B y le -c e b u k k s e r ve t ya d a k k t a s a r r u f s a h ip l er i (s n fla r a b l n -m b i r t o p lu m u n v a r l n ya d s m a k a r z u v e a b a s n d a o la n la r c a v a r -l k l a r b u d e n l i r ek l m v e p r o p a g a n d a e d i lm i o la n b u k i m s e l e r ), l -k e n i n t o p l a m s e r m a y e s i n i n , h e p s i b i r a r a d a , y i r m i d e b i r i n d e n a z n m e y d a n a g e t ir e n ' m l k i ye t l e r i n d e n g e l i r o la r a k s z e d ile m e y ec e k k a -d a r k k b i r e y e l d e e d i y o r l a r d .1 94 7 y l n d a n g i lt e r e v e G a l ' d e H e r S e r m a y eG r u b u n d a k i S e r m a y e M i k t a r v e K i i S a ys

    (2 5 y a Ve y u k a r s )4

    E l d e k i S e r m a y e B y k l n eG r e S e r m a y e G r u b uH e r G r u p t a Y e r A l a nKi i Say s Yzde le r i( 2 5 y a v e y u k a r s )

    H e r G r u b a D e nS e r m a y e S a h i p l e r i n i nT op l a m S e r m a y eY z d e l e r i100- S t e r l in v e y a d a h a a z 60.62 4.16100-1000 Sterlin 27.79 10.991000-5000 8.87 21.595000-10000 1.38 11.3510000-25000 0.90 16.4325000-100000 0.38 19.18100000 den da ha faz la 0.06 16.30

    T O P L A M 100.00 100.00(M l k i y e t b i r ic i k g e l ir k a y n a o l m a d i i n ) g e l ir , b e k l e n e b il e-c e i g i b i , s e r m a y e d e n d a h a a z g z e b a t a n b i r e i t s i z l i k l e d a l m b u -

    l u n m a k t a d r . 1 9 5 4 y l i in a a d a k i ve r i l e r i n g s t e r d i i z e r e , g e l ird a l m n d a k i e i t s i z lik g e n e d e s on d e r e c e b e l i r g in d i r . B u v e r i le r g s -t e r m e k t e d i r k i , t m k i i s e l g e l i r l e r i n y a k l a k o l a r a k b e t e b i r i g e l i rs a h ip l e r in in y ir m i d e - b i r in e g it m e k t e , v e g e li r le r i n o n d a - b i r i g e li r s a -h ip l e r in i n y z d e - b i r in d e n b i r a z f a zla s n n e lin e g e m e k t e d i r .4 K a t h l e e n L a n g le y , B u lle t in o f t h e O x fo r d U n i ve r s i t y In s t it u t e o f S t a t is t ic s , A r a -lk 1950, s. 353, ve u ba t 1951, s. 44.

    7

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    22/176

    Kiisel Gelirlerin Dalm, 19545

    Yllak GelirinB y k l T m G e l i r le r i nY z d e s i O l a r a kGel i r le r Say s

    T op l a m ( l k e O la f a k )G e l i r l e r i n Y z d e s i O l a -r a k H e r G r u p t a E l eG e e n T o p la m G e l i r10 .000 Ster l inden fazla 0.05 1.82.000-10.000 Sterlin 1.15 8.41.000- 2.000 3.50 9.9500- 1.000 29.00 41.050 0 S t e r l in d e n a z 66.00 38.7

    A s l n d a b u t a b l o n u n g e l i r d a l m n d a k i e i t s i z l i i k k g s t e r -d i i s y l e n e b i l i r ; n k , s a d e c e k i i s e l g e l i r l e r e d a y a n m a k t a v e k u m -p a n y a l a r n (v e d o l a y s i y le k a p i t a li s t le r i n k o l le k t i f o la r a k ) e l d e e d ipb i r ey le r e te m e t t o la r a k d a t m a d k l a r k r la r i in e a lm a m a k t a d r .K i i s e l g e li r le r l e b i r l ik t e d a t l m a y a n k r l a r d a h e s a b a k a t t m z d a ,o l d u k a f a r k l b i r t a b l o e l d e e d e r i z . 1 9 4 7 y l i i n y a p l m a a d a k it a h m i n ( y a z a r d a h a s o n r a k i b i r t a r i h i i n y a p l m h e r h a n g i b i r t a h -m i n d e n h a b e r d a r d e i l d i r ) , t o p l a m g e l i r i n h e m e n h e m e n b e t e b i r i -n in g e li r s a h ip l e r in in s a d e c e y z d e 1 in e g i t t i in i , b u n a k a r lk g e l irs a h i p l e r i n i n a l a k g e l i r e l d e e d e n y a r s n n t o p l a m g e l i r i n s a d e c e d r t -t e - b ir in i a l m o ld u u n u g s t e r m e k t e d i r .1 94 7 Y l n d a D a t l m K i i s e l G e l i r le r l eD a t l m a m K r l a r n T o p l a m n nY z d e l e r i6

    E n y u k a r d a k i % 1E n y u k a r d a k i % 2 ,5E n yu k a r d a k i % 5E n yu k a r d a k i % 10E n y u k a r d a k i % 25E n yu k a r d a k i % 50E n a a d a k i % 50a l m l a r d r .

    g e l ir s a h i b i ve r g i d e n n c e k i t o p la m g e li r d e n % 19% 25% 31% 40% 57% 75% 25

    s G . D. H . C o le , P o s t - W a r C o n d i t io n o f B r it a i n d e y e r a l a n v e r i le r e d a y a n m a k -tad r . 223 .6 Du d ley Seer s . B u l le t in o f the Oxfo rd In s t i tu te o f S ta t i s t ics , Ey l l 1949, i in des a y fa 2 62 . D a t lm a m k a z a n la r n h i s s e d a r la r a r a s n d a d a t lm k a z a n la rg i b i b l l d v a r s a y l m t r . A n c a k b u h e s a p e k l i , d a t l m a m k r l a r n ,e n fl s y o n z a m a n la r n d a , o r i ji n a l y a d a ' t a r i h s e l ' d e e r l e r i z e r i n d e n a y r l a ne k s i k a m o r t i s m a n l a r a k a r b i r r e z e r v o l u t u r d u u n u , b u n e d e n l e g e l i r s a y l -m a m a s g e r e k t i i n i a k l a g e t i r e b i l i r .8

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    23/176

    S o n 2 5-3 0 y l d a g e r e k s e r m a y e g e r ek s e t o p la m g e li r b a k m n d a ng ze b a t c e i t s i zlik l e r in b ir k s m n d a , h a fif b i r yu m u a m a y n n d e ,b a z d e i i k l i k l e r o l m u t u r . F a k a t , b i r d e r e c e y e k a d a r d e i m i o l m a k -la b e r a b e r , a z s a y d a e lle r d e t o p l a n m a v e 'k u t u p la m a ' e k lin d e k i t e m e l z e l l i k d e v a m e t m e k t e d i r . B a y a n L a n g l e y ' i n , y u k a r d a k e n d i s i n d e n b a -z v e r i l e r a k t r m o l d u u m u z , a r a t r m a s u n u g s t e r i y o r : M a l - m l ks a h ip l e r in in e n yu k a r d a k i y z d e l ' i (2 5 ya v e b u n u n t e s i, n g i l t e r ev e G a l ) 1 94 6-4 7 y l n d a t o p l a m s e r m a y e n in y z d e 5 0 s i n e s a h ip b u -lu n u y or d u , 1 92 4-3 0 y ll a r a r a s n d a k i b u y z d e 6 0 , B i r in c i D n y a S a -v a n d a n n c e is e y z d e 7 0 i d i. D u b l e y S e r s ta r a fn d a n y a p l a n k i i s e lg e l i r l e r a r t d a t l m a m k r l a r t a h m i n i k i n c i D n y a S a v a n c e s iv e s o n r a s d n e m l e r i a r a s n d a o k d a h a a z d i k k a t i e k i c i b i r d e i i k l i kg s t e r m e k t e d ir : G e l ir s a h ip l e r in in e n y u k a r d a k i y z d e 1 i n i n t o p la mg e l ir d e n p a y 1 94 7 y l n d a y z d e 1 9 d u r . 1 9 38 d e y z d e 2 0 i d i, ve g e n ee n y u k a r d a k i y z d e 5 ge l ir g r u b u n u n 1 94 7 d e k i p a y y z d e 3 1 d i r . B u ,s a v a t a n n c e y z d e 35 i d i. B u n o k t a y a t e k r a r d n e c e iz .K a p i t a l iz m i n t e m e l z e ll ik l e r i z e r in d e k i s z le r i m i zi b i t i r m e d e n n c e , b e li r t ilm e s i g er e k e n b i r n o k t a d a h a v a r . Ka p i t a l is t b ir e y le r y ad a fi r m a l a r (b e l l i s n r la r i in d e ) i s t e d i k l e r in i y a p m a k t a s e r b e s t t i r le r .N e i s t e r l e r s e o n u r e t i r l e r , s e r m a y e l e r i n i n e r e d e v e n a s l i s t e r l e r s e o r a -d a v e y l e y a t r r l a r . B u d e m e k t i r k i , k a p i t a l i z m p l n s z b i r s i s t e m d i r .K a p i t a l iz m i in ' r e t i m k e m e k e i ' (a n a r is i ) s z k u ll a n l d z a m a n ,a n la t lm a k i s t e n e n b u d u r ; bu m u t la k a s is t e m in t m k e yfe b a l v e

    b i r k a o s h a l in d e i l e d i i a n la m n a d e i l, fa k a t m e r k e z i b i r y n e t i mo lm a k s z n y r y p g i t t i i a n l a m n a g e lir . r e t i m i n g i t t ik e t o p lu m -s a l b i r o l a y h a l i n e g e l m e s i i l e b i r e y s e l m l k i y e t o l g u s u a r a s n d a k i b -y y e n e l i k i d e n s z e d e r k e n E n g e l s b u n a i a r e t e d i y o r d u . K a p i t a l i z mb u y old a n , h e r b i r ey s e l fir m a y a d a i a d a m n n k e n d i s in e e n y k s e kk r s a l a y a c a k a b a n m p e i n d e o l d u u b i r s i s t e m o l a r a k , b i r ' k e m e -k e ' h a l i g s t e r i y o r s a , o r t a y a b a z a k l a m a l a r g e r e k t i r e n b i r s o r u -k a r : y l e is e k a p i t a l iz m b i r s i s t e m o la r a k n a s l i liy o r ?B u n u n k a r l u d u r : B y le b i r s is t e m in e - g d m le y ic i m e k a -n i zm a s p iya s a v e p iy a s a l a r d a k i f iy a t h a r e k e t l er d i r . H e r i a d a m n ek a d a r v e n e r e t e c e i n e , p a r a s n n e r e y e y a t r a c a m a , n e k a d a r i i

    a l t r a c a n a v e n e b y k l k t e b i r h a m m a d d e v . b . s t o k u b u l u n d u -r a c a n a , k u lla n d h e r . t r l m a l ve h iz m e t l e r in fiy a t la r n a d a y a n a -r a k k a r a r v e r ir . Ku k u s u z b u k a r a r l a r o s z e d ile n fiy a t la r d a o la -b i l e c e k d e i m e l e r z e r i n d e k i t a h m i n l e r l e z a m a n z a m a n d z e l t i l i r . F a -k a t b u t r l b ir e ys e l d a v r a n l a r n t m d e b ir y a n d a n b u fiy a t la r z e r i n d e b i r e t k i d o u r u r ; b u n u n s o n u c u o l a r a k , f i y a t - d e i m e l e r i o r -t a y a k a r ; b u n l a r d a b i re ys e l fir m a l a r n d a v r a n l a r n d a u y gu n 'd -9

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    24/176

    z e lt m e le r ' ya p m a l a r n a o la n a k y a r a t m o lu r la r ve b u fiy a t d e i m e le -r i n e a i t b i n l e r c e b i r e y s e l k a r a r l a r a y r a y r v e ' z e r r e l e r h a l i n d e ' a l n r -la r . B u n l a r a r a s n d a b i r 'u y u m a ' s a la n n c a y a (y a d a b y le b i r d u -r u m a y a k l a lm c a y a ) d e in d e v a m e d e r b u . (K u k u s u z, b yle b ir'u y u m a ' n m o lm a d d u r u m la r d a v a r d r v e b u g ib i d u r u m la r d afiy a t la r d a lg a la n m a y a d e v a m e d e r le r . ) t e b u a n l a m d a d r k i , s o n u ,h e r h a n g i b i r b i r e yin y a d a b i r e yle r g r u b u n u n k e y if ve ir a d e s in e b a -la n m y a d a on a g r e d z en le n m i b ir e y o lm a z ; o r t a y a k a n e y,p i y a s a d a k i e i l i m l e r i n i l e y i i s o n u c u d u r ; b u a n l a m d a o l m a k z e r e ,s i s t e m i n ' 'in s a n ir a d e s in d e n b a m s z o la r a k ' i l e ye n ' ob j e k t i f g l e r 'y a d a ' d e e r k a n u n u ' i l e y n e t i l d i i s y l e n i r . B u n u s y l e m e k , k i m i l e -r i n i n s a n d k la r g i b i, b i r m is t i fik a s y o n k r n t s d e il d ir .B u n d a n b i r s e r i s o n u l a r k a r ; b i z b u r a d a b u n l a r d a n i k i s i n i b e -l ir t m e k l e ye t in e c e iz . B i r in c i o la r a k , p i ya s a - m e k a n iz m a s g e n i vey a y g n fiy a t d a l ga l a n m a l a r g s t e r i r (b e l ir t m i o ld u u m u z gib i , b a z d u r u m l a r d a b u n l a r b i r ' d e n g e ' n o k t a s n d a t o p l a n p b i r l e m e e i l i m i n -d e o lu r la r , fa k a t d i e r b a z d u r u m la r d a k e n d i le r i n i d e va m e t t i r i r le r v eh a t t a g it t i k e b y y er e k d e v a m e t m e e ilim i g s t e r i r le r ). B u fiy a t d a l -g a l a n m a l a r , ve fiy a t l a r l a b i r li k t e r e t i m ve is t i h d a m d z e yin d e k i d a l -g a la n m a l a r , h e m in s a n s t r a b h e m d e s a l t e k on o m ik m a l iy e t ve e k o-n o m ik s a v u r g a n lk b i im in d e a r b ir y k y a r a t r la r . B u t r d a lg a -l a n m a l a r b e l l i m a l l a r d a , b u n l a r n p i y a s a l a r n d a g r l e b i l i r v e b e l l ie n d s t r i v e b l g e l e r i e t k i l i y o r o l a b i l i r . N e v a r k i , b u n l a r s i s t e m i n b -

    t n i in d e s z k o n u s u o l a b il ir l e r ; n i t e k i m k a p i t a l iz m in t a r i h i n i n b e -l i r g i n z e l l i i n i o l u t u r a n , t o p l a m r e t i m , y a t r m v e i s t i h d a m d a d u -r u p d u r u p ye n i d e n d o a n b u n a lm la r y a d a d e vr e s e l d a l g a la n m a l a r d ab u n u n s a y s z r n e k l e r i n i g r r z . B u k o n u y u V . B l m d e e l e a l a c a - z . k i n c i o la r a k , b ir e y s e l k a p i t a l is t - i a d a m m m y a d a f ir m a n n p e - in d e o ld u u e n y k s e k k r n b ir b t n o la r a k t o p lu m u n k a r la r i lez t l a t d u r u m la r d a b u n la r s a y c a ok k a b a r k t r l a r e ge m e n d - n c e b i r in c i s i o lu r ; t o p l u m u n k a r l a r b i r y a n a i t il ir . B u , z e llik l e ,b i r c r e t k a r l n d a s is t e m i n b t n i in i ya p a n , n fu s u n b y k k i t -le s in i n r e fa h k o n u s u n d a k a r la la n a l d r m a z lk i in d o ru d u r ; n -k , p i ya s a n n y n e t t i i b i r s is t e m d e n e m li o la n B y k - P a r a K u d r e -t i d i r . N e y i n r e t i l e c e i n i , y a p l a n d a n i l k y a r a r l a n a c a n k i m o l a c a m k a r a r l a t r a n i p l e r b u n u n e l i n d e d i r .B t n b u s yle n e n le r , k a p i t a l iz m in b i r p i ya s a s i s t e m i b i im i d iry a d a , M a r x ' n d e y im i yle , b ir m a l r e t i m i s i s t e m id i r d e m e y e g e l iy o r ,( ' m a l ' i l e b u r a d a r e t i c i n i n d o r u d a n d o r u y a k e n d i g e r e k s i n m e l e r ii i n d e i l , h e r h a n g i b i r p i y a s a d a , d e i i m i i n r e t t i i n e s n e l e r a n l a -t lm a k t a d r ) . An c a k , b u d e m e k d e i ld i r k i, k a p i t a l iz m b i r ic ik p iy a s a -

    10

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    25/176

    s i s t e m i y a d a m a l r e t i m i e k l i d i r . T a r i h t e k a p i t a l i s t o l m a d h a l d e ,( h i d e i l s e k s m e n , ) m a l - r e t i m i n e v e d e i i m e d a y a n m o l a n d a h ae s k i t o p l u m e k i l l e r i g r l m t r ( r n e i n , r e t i m a r a l a r k e n d i s i n i no la n r e t i c in in 'k k m a l - r e t i m i ' t i p i ); b u n u n g ib i , b i r s o s y a l is ti k t i s a t d z e n i d e p i y a s a d a n y a r a r l a n a b i l i r v e m a l r e t im i ya s a la r n -d a n e t k i le n e b i li r ; a m a b u , o n l a r t a r a fn d a n y n e t i l i y o r a n l a m n a g e l -m e z ( n k , b i r s o s y a l i s t e k o n o m i , e s a s i t i b a r i y l e , b i r p l n l e k o n o -m i d i r ) . L e n i n k a p i t a l iz m i, "k a p i t a l i zm , i -g c n n k e n d i si n in b i r m a lh a l i n e g e l d i i , g e li m e n i n e n y k s e k a a m a s n d a k i m a l - r e t i m id i r "d i y e t a n m l a m a k l a f a r k o k a k b i r e k i l d e z e t l e m i o l u y o r .

    11

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    26/176

    IIK A P T A L Z M N A S I L D O D U ?

    K a p i t a l iz m , b i r ic ik s n fl t o p l u m e k li d e il d ir . S n fla r a d a y a n a nb a k a t o p lu m e k i lle r i d e g r lm t r . B u r a l a r d a d a b ir e ge m e n s -n f, e m e k - fa z la l a r m a y a d a r n fa z la l a r n a e l k o ya r a k , r e t ic i e m e k - il e r in s r t m d a n g e in m i t ir . B u n la r , b a l c a k le lik v e s e r fli e d a y a -n a n t o p l u m e k i l l e r i d i r . K l e s a h i p l e r i n i n , k l e l e r i n y a a m a l a r i i ng e r e k l i o l a n n s t n d e v e t e s i n d e k a l a n e m e k - f a z l a l a r m k e n d i l e r i n em a l e t m i o l d u k l a r n ; y a d a o r t a - a l a r m s e r f - s a h i b i n i n , i - z a m a n l a -r m n ya d a r n le r in in b i r k s m n e lle r i n d e n a l m a k s u r e t iy le , k e n d i-n e a i t s e r fle r i s m r m o ld u u i fa d e s in e (a h l k i ya r g d n d a ) n e m -li ik t i s a d b i r a n la m v e r il e c e i n i m e s l e k t e n i k t is a t la r a r a s n d a b i ley a d s m a y a k a lk a c a k b ir k im s e b u lu n a c a n s a n m a m . B yle b i r b e lir -g i n l e t i r m e o l m a k s z n b u s i s t e m l e r i n i k t i s a d z n n n a s l o r t a y a k o -n u l a b i l e c e i n i a n l a m a k , g e r e k t e n , z o r d u r . B u n u n l a b e r a b e r , s z e d i -le n o ik t i s a t la r n o u , k a p i t a i liz m i in b u n a b e n z e r b i r e y in s y le -n e b i le c e in i b a s b a y a y a d s r l a r ; n k , k a p i t a liz m d e i i, e m e k - fa z -la s m b i r e fe n d i ye b r a k m a k k o n u s u n d a h i b ir h u k u k z o r u n l u l u k a l -t n d a d e ild i r v e b u n u y a p m a z o r u n l u u , g rm o ld u u m u z g ib i , t a -m a m e n i k t i s a d i d i r .

    K e n d i n d e n n c e k i s n fl t o p lu m (o r t a a fe o d a l iz m i ) b i im in d e nk a p i t a l i z m i n g e l i m e s i v e d a h a n c e k i r e t i m b i i m i n d e k i s e r f - e m e i -n i n , c r e t li- em e k h a l in e ge lm e s i h e m u z u n h e m k a r m a k b i r s r e c ins on u c u d u r . D n m n (t r a n s f or m a s y o n ) t a m o lu b i im i ve a a m a -la r , b u r a d a b e l ir t i lm e s i p e k ge r e k m e y e n , g e n i l d e t a r t m a l a r ak o n u o l m u t u r . D n m n i z g i l e r i h i d e d m d z o l m a m v e d -n m s r a s n d a (D e v l e t in s n f y a p s n d a v e p o l it i k a s n d a ) n e m li s i-y a s a l d e i m e l e r g r l m t r . e i t l i l k e l e r d e k a p i t a l i z m i n y k l m a -s n d a ' y u k a r d a n ' g e l e n ( r n e i n t o p r a k a r i s t o k r a s i s i n i n b a z k s m l a -r i le it t i fa k h a l in d e b y k t c c a r l a r t a r a f n d a n g e r e k l e t i r i le n ) b i re k o n o m i k v e s i y a s a l d e v r i m i l e k k r e t i c i l e r a r a s n d a n y k s e l i p f e -o d a l s m r y e k a r a y a k l a n m k k k a p i t a l i s t l e r i n n c l k e t t i k -12

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    27/176

    l e r i 'a a d a n ' d e v r i m i n o y n a d r o l le r , ( r n e in b i r y a n d a P r u s y a v eJ a p o n y a g ib i lk e l e r d i e r ya n d a n g i lt e r e ' n i n 'k l s i k ge i y o lu ' a r a -s n d a k i z t l k ) z e r i n d e t a r t m a l a r y a p l m t r . 7 u r a s v a r k i f e o d a lt o p lu m u z p d a t c a n a g n e olm u o lu r s a o ls u n , b u d n m -d e i k i t e m e l a a m a a k s e i k g r l e b i l i r .B u a a m a l a r n i l k i n d e k k r e t i c i , s r t n d a k i f e o d a l y k m l -l k l e r d e n b i r l d e y a d a t m k u r t u l u u n u s a l a d . k i n c i s i n d e , r e -t i m a r a la r (s a h ip o ld u u k k t o p r a , h a y v a n la r , t a r m y a d az a n a a t i in g e r e k l i a r a ve g e r e l e r i ) z e r in d e k i m lk i y e t in d e n e s e rk a lm a d ; ve , b u n u n s o n u c u o la r a k , ge im in i s a la m a k i in c r et k a r - l n d a a l m a k z o r u n d a k a l d . M a r x ' m ' i l k b i r i k i m ' ( y a d a ' b a l a n -

    g t a k i b i r ik i m ' ) d i ye a d la n d r d s r e b u id i ; v e k e n d i s iy le b i r l ik t eb i r p r o l e t a r y a y a r a t m t . B u s r e , is t e r k y l l er i n i l e d ik l e r i t o p r a k -la r d a n d o r u d a n d o r u y a s r l p k a r t lm a s ( n g i li z ta r i h i n d e a r a -z i n i n c i t l e n i p z e l m l k i y e t r e j i m i n e s o k u l m a s v e k y l n n a r a z i d e nk o v u l m a s ) ve a r a z i le r i n e e n s o n u n d a e l k o n u lm a s n a y o l a a n fa k ir -le m e v e b o r la n m a e k l in d e o ls u n ; is t e r , ( b a z b lg e le r d e o ld u u g ib i , )e l d e k i a r a z i z e r i n d e h e r k e s e g e i m i n i s a l a m a y a y e t e c e k b i r t o p r a kp a r a s e d in m e o la n a b ra k m a y a n b ir n fu s a r t b i im in i a l m o l-s u n , z b a k m n d a n a y n e yd i . B u e k i lle r i n i lk i n d e b ir p r o l e t e r y a -m n y a r a t l , b u n d a n n c e k i k s m d a s z n e t t i i m i z , r e t i m a r a -l a r m l k i y e t i n i n b i r k a e l d e t o p l a n m a s o l a y n n t e r s y z i d i v e b ui k i o l a y a y n s r e i i n d e b i r b i r i n e b a l y d . B u g e l i m e n i n c a n a l c u n s u r u k k r e t ic ile r to p lu lu u n u n u r a d t o p lu m s a l v e ik t is a d d a l m a i d i : K k r e t ic ile r t o p lu lu u n u n fe od a l o t o r it e le r e b a m -l l k t a n k u r t u lu u n d a n v e k y n k n d e n d a h a b y k b i r p i ya s a i iny a p l a n r e t i m d e k i a r t t a n v e d o l a y s i y l e p a r a l - d e i i m i n g e l i m e s i n -d e n y a r d m a l m b ir s r e t i b u . B u d a lm a , b i r y a n d a n t a r l a l a r n at a r l a e k l i y e n , b i r m i k t a r s e r m a y e b i r i k t i r e n v e b u n u t i c a r e t v e t e f e -c i li e ya t r a n , b ir z e n g i n i ft il e r s t t a b a k a s n n d o m a s ; d i e r y a n -d a n , s e fa le t v e b or y z n d e n , h a l i- va k t i d a h a y e r in d e b ir k o m u s uh e s a b n a a l m a , a r a z i l e r i n i r e h i n e t m e v e s o n u n d a d a e l l e r i n d e n -k a r m a z or u n d a k a l m ift ile r d e n m e y d a n a g e le n b ir fa k i r le m i a l tt a b a k a n n y a r a t l m a s e k l i n d e o l m u t u r .

    K a p i t a l i zm i n y k s e li i n d e c a n - a l c d n e m in , g e n e l lik l e , 'e n d s t -r i d e v r i m i ' d e n i l e n d n e m o l d u u k a b u l e d i l i r . B u d n e m d e m e k a n i k1 B u t a r t m a y iz le m e k is t e y e n l er u y a p t a b a k a b i li r le r : Th e T ra n s i tio n fr o mF e u d a l is m t o C a p i t a lis m , a S ym p o s iu m b y P a u l S w e e zy , M . D o b b, H . Ta k a h a s h i,R o d n e y H i l t o n , C h r i s t o p h e r H i l l ( N e w Y o r k ' t a k a n S c i e n c e a n d S o c i e t y ' d ey a y n l a n m m a k a l e l e r i n b i r a y n - b a s k s ) . B u y a p t T r k e ' y e d e e v r i l m i t i r .

    13

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    28/176

    g c ( ilk n c e s u g c n s on r a b u h a r g c n ) r e t im e s o k a n b irs e r i t e k n i k y e n i l i k l e r , r e t i m i i n i e v d e n y a d a z a n a a t k r m k k i y e r in d e n fa b r ik a y a a k t a r m a k v e b u n u e s k i n i n e l le il e t i le n a l e t l e r le a l a n b i r y a d a b i r a v u i n s a n n k k v e o k k e z k i i s e l r e t i m i y e -r in e d z n e le r le v e d a h a s o n r a y z le r c e i i t a r a fn d a n y r t l e n b irg r u p - s r e c i n e d n t r e r e k , r e t i m s r e c i n i b a t a n b a a d e i t i r m i -t ir . U yg u n b e n z e t m e l e r b u l m a ve d e v r im s z n k a p d a r e t m e a -b a s n d a k i b u g n k A m e r i k a n y a z a r l a r n n s a n a y i l e m e y e d o r u ' k a l -k ' (' t a k e - o ff') t e r i m i yl e a n la t m a a l k a n l n d a o ld u k l a r , b i r k e z b a -l a d k t a n s o n r a s e r m a y e b i r i k i m i n i n v e i k t i s a d b y m e n i n k e n d i k e n -d i l e r i n e g l e n m e l e r i n e y o l a a n , c a n - a l c d e i m e b u i d i .N e v a r k i , b u c a n - a l c d e i m e s a d e c e t e k n i k y e n i l i k s o n u c u o r -t a y a k a m a z d . Ka p it a l is t n c le r in (b u n l a r b a l a n g t a ok k e z k - k s e r m a y e s a h i b i k i m s e l e r d i ) b u y e n i l i k l e r i b e n i m s e m e y e v e b u n -l a r r e t i m v e p i y a s a a m a l a r n a u y d u r u p , u y g u l a m a y a v e b a k a l a r -n n b u n l a r d a h a d a g e l i t i r m e y e h a z r o l u l a r , u z u n b i r s r e d i r d e -v a m e d e g e l m i o l a n d a h a n c e k i b i r s e r i g e l i m e l e r i n o l g u n l a m a n o k -t a s n a v a r m b u l u n m a s n a d a y a n y o r d u . B i r n - k o u l , p e k k k l - d e b i le o ls a , s e r m a y e y i t i c a r e t v e e n d s t r i ye y a t r m a y a a l m k i m -s e le r d e n m e y d a n a g e le n b i r s n fn v a r l id i . B i r b a k a k o u l , k r e d i -y i g e n i l e t m e v e t i c a r e t i i n g e n i o l a n a k l a r s a l a m a g c n d e o l a nd a h a b y k t c c a r s e r m a y e l e r i n i n e l d e b u l u n m a s i d i . B u n d a n b a k ah a l e n m e v c u t p i y a s a l a r n , t i c a r e t k a n a l l a r v e u l a t r m a v e h a b e r l e -

    m e a r a l a r n n v e h e p s i n in s t n d e (h a y l i u c u z d e m e s e k b i le ) e l a l -t n d a v e h a r e k e t s e r b e s t i s i o l a n b i r i - g c a r z n n v a r l z o r u n l u y -d u .K a p i t a l i s t r e t i m i l i k i l e r i c r e t l i - e m e i n s e r m a y e i l e o l a n i l i -k i l e r i d e m e k i s t i y o r u m g e r e k t e s a n a y i d e v r i m i n d e n n c e k i i k i y zy l d a n y a d a d a h a u z u n b i r z a m a n d a n b e r i o l g u n l a a g e l m e k t e y d i . D a -h a 1 6. y z y ld a b a z e n d s t r i le r d e fa b r i k a l s n d e r e t im i a n d r rb i r r e t i m in t e m e l le r i n i a t a n t e k n ik ge l i m e le r o lm u t u . G e l i t i r i l-m i p o m p a l a r m a d e n o c a k la r n d a d a h a d e r in l e r e in i lm e s i n e ola n a kh a z r la m v e d o la y s iy le m a d e n c ilik t e k i g ir i im le r e (b u g n k l l e -r e g r e b y k s a y l a b i l e c e k h a c i m d e o l m a s a b i l e ) o l d u k a n e m l i m i k -

    t a r d a s a r m a y e l e r i n y a t r l m a s n a y o l a m t . T u z e l d e e t m e d e , k ti m l i n d e , e k e r y a p m n d a u y g u l a n a n y e n i y n t e m l e r , b a r u t u n b u l u -n u u , ilk e l fr n l a r d a d e m i r e r it m e , b a k r e r i t m e v e t e l i m lia l a n l a r n d a y e n i y e n i y n t e m l e r t o p l a n k r e t i m i n v e s e r m a y e l e r i b i n -le r c e li r a y a u la a n g ir i i m l e r i n t e m e l in i a t m t . B y le c e K r a l i e I.E liz a b e th d n e m i n in s on u n d a su g c n e d a y a n a n b a r u t ve k ty a p m e v le r i , g e n i a p t a b a k r ve t e l r e t i m i o r t a y a k m t . B u a r a -14

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    29/176

    d a , d o k u m a c lk a l a n n d a ok d a h a e v ve l s a h n e y e k m b i r t a k mm a k i n e l e r i n s z n e t m e k g e r e k i r . Y a n i , k a p i t a l i z m i n h l e s a s i t i b a -r i y le fe o d a l b i r t op l u m 'd o k u s u i in d e ' b y m e s in e d e v a m e t t i i s r a d ab i le , k i b u n a k a p i t a l iz m in d o m a v a k t i d iy e b i lir i z, r e t i m g l e r in d e n e m l i d e i m e l e r m e y d a n a g e l m i t i .B u n u n la b e r a b e r , b u n l a r , h e n z b i rb i r in d e n o ld u k a k o p u k , t e k i l r n e k l e r d i r ; o k k e z e m e k y e t e r s iz li i i le k s t e k l en m il e r , (z a m a n o lm u ,z or a l t n d a a l t r la n k i m s e l e r in z e llik l e m a d e n c il ik t e r n e in h -k m l le r in e m e in d e n y a r a r la n m l a r ) t o p r a k s a h ip l er i y a d a z e n g int c c a r la r t a r a fn d a n y r t lm le r ve z a m a n za m a n h k m d a r n b a - l a d t e k e l -h a k la r m a d a y a n m l a r d r (b y l e b i r t e k e l h a k k e l d e

    e t m e k s a r a y e v r e s i n d e n f u z s a h i b i o l m a y a b a l y d ) . E n y a y g n r e -t i m e k l i, z e lli k le d o k u m a c lk a l a n n d a , e s a s i t ib a r i y le e l- r e t i m i(h a n d i c r a ft ) id i . B u n u n s o n u c u o la r a k , r e t im , k k i - ye r le r in d e y ad a e v l e r d e , h l k k b i r t o p r a k p a r a s n e l i n d e t u t a n v e k k t o p -r a z e r i n d e k i e k i m i i n i e k b i r a l m a o l a r a k e l - i i l i i ( h a n d i c r a f t )i l e b i r l i k t e g t r e n k i m s e l e r c e y r t l y o r d u .H a m m a d d e s a la n m a s v e r n n p i ya s a y a k a r lm a s (v e b a -z a n r n e s o n b i im i n i n v e r i l m e s i ) i in s e r m a y e e l b e t t e g e r e k l iy d i .V e b u s e r m a y e , k y le r d e k i y a d a a l v e r i z e i k a s a b a la r n d o l a y la -r n d a k i za n a a t k r l a r a i s ip a r i e d e n , r e t im a a m a l a r ( r n e in , i p -l i k h a l i n e g e t i r m e , d o k u m a , s o n b i i m i v e r m e i l e r i ) a r a s n d a k i i - b -

    l m n d z en l e ye n ve o r t a y a k a n r n n s a t n a y a r l a y a n (k e n d is i -n e t c c a r - im a l a t a d v e r ilm i ol a n ) b i r t c c a r t a r a fn d a n s a la n y or d u .B y l e c e , ' a i l e i i y a d a e v i m a l t , b a z a n d a s i p a r i z e r i n e i m a l t s i s -t e m i ' (' p u t t i n g - a u t s y s t e m ') t e r i m le r i , k a p i t a i li zm in b u s a n a y i d e v -r i m i n c e s i d n e m i n d e k i e n s e i k r e t i m b i i m i n i a n l a t m a k i n , e i t -l i e k i l l e r d e k u l l a n l m t r . M a r x b u n a d a h a s o n r a s a n a y i d e v r i m i i l eb a la y a c a k o la n 'm a k in e li r e t i m ' d i y e b ile c e im i z ' m a c h i n o fa c t u r e 'd e na y r m a k i i n ' a l e t l i e l - r e t i m i ' d e n i l e b i l e c e k o l a n ' m a n u f a c t u r e ' a d n v e r m i t i r .Am a b u n d a n k a p it a l iz m i n b ir a a m a s o la r a k s z e t m e k n iy e? - i l e r g e n e l l i k l e p r o l e t e r l e m e m i l e r d i , y a n i , h e n z k e n d i r e t i m a r a -

    l a r e l l e r i n d e n k m a m t ; h a t t , b i r o k h a l l e r d e , k k b i r t o p r a kp a r a s n n s a h ip l i in d e n a y r lm d e il le r d i . r e t i m d a n k , g e li ig z e l y a y l m t , t o p l a n k d e i l d i . S e r m a y e s a h i b i h l , t e m e l d e , r e -t i m i d o la y s zc a d e n e t le m e y e n v e h e m b i r ey s e l (y a d a a ile a p n d a ) b i -r i m l e r o l a r a k a l a n h e m d e , ( g i t t i k e y o k o l m a k l a b e r a b e r ) h a t r s a -y l r l d e b ir b a m s z l k la r b u lu n a n z a n a a t k r l a r m e m e k l e r i z e -r i n d e d i s i p l i n i n i k u r m a m o l a n b i r t c c a r d .15

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    30/176

    B u t a r i h t e d u r u m h e n z d n m e k te v e s e r m a y e - c r e t li em e kil i k i le r i h l n o k s a n b i r ge li m e d z e yin d e b u lu n m a k la b e r a b e r , b us o n u n c u la r a r t k b e l ir g in z e lli k le r i n i k a z a n m a y a b a la m l a r d . B us i p a r i z e r in e i m a l t s i s t e m in d e a l a n - a l t r a n ili k is i a k a g -r le b i liy o r d u ; i m a l t n n r n i in e l d e e t t i i fi ya t , g it t i k e , y a p la ni e p a r a b a n a d e n e n c r e t i a n d r r b ir b i im e g ir m e k t e id i . m a -l t z a n a a t k r m b a m s z l v e r e t i m a r a l a r z e r i n d e k i s a h i p l i i ,s r f b ir g r n o lm a k t a n g a y r i, h e r t r l n e m v e a n la m n h zla y i-t i r i y o r d u . Y u k a r d a a n d m z , k k r e t i m b i i m i e r e v e s i i i n d e k i' z lm e ' s r e ci, k k im a l t la r a r a s m d a d e va m e d iy or d u : B ir o k la r , i k t is a d g l k le r e d m e s on u c u b a m s z lk l a r n y it i r m e k t ev e y a r - p r o l e t e r d u r u m u n a g e l m e k t e i d i l e r ; d a h a i y i d u r u m d a o l a n l a r ,b i r m i k t a r s e r m a y e b i r i k t i r iy o r v e fa k ir k o m u la r n n i - v e r e n l e r i h a -l i n e g e l i y o r , b y l e c e , e n d s t r i n i n g e r e k t i r d i i p a r a y s a l a y a n v e o n ad z e n v e r e n l e r ( v e y e n i l i k l e r e n c l k d e e d e n l e r ) , a s l t c c a r l a r y e -r i n e , g i t t i k e , b i z z a t k k i m a l t l a r n a r a s n d a n y k s e l e n k a p i t a -lis t l e r o lm a y a b a ly or d u . D a h a k a r m a k b ir r g - t e z g h m n b u lu n -m a s n i zle y e n d n e m d e , 1 7 n c i y z y l n ik i n c i y a r s n d a , o r a p s a n a -y iin d e b u t e z g h la r (k k im a l t la r n s a t m a l a m a y a c a k l a r k a d a rp a h a l i d i le r ) k i r a la m a k y a y g n b i r i i h a l in e g elm i , h a t t b u a m a -l a b i r k u m p a n y a b i l e k u r u l m u t u . B u n u i z l e y e n y z y l d a b u t e z g h -la r n k i r a la r n d a m e yd a n a g e le n b y k f iy a t a r t la r y z n d e n im a -l t l a r n s k s k s m r d e n y a k n d k l a r g r l m t r . B u n a b e n z e rb ir e y b a z d u r u m la r d a k u m a d o k u m a a la n n d a d a o r t a y a k m t r ;b u r a d a d a d o k u m a t e zg h , k h b o r y z n d e n h a c ze d ilm e k h k - k i m a l t la r n ok fa k i r o l m a la r n e d e n i yle d a h a b a la n g t a n it i -b a r e n s a t n a lm a m a m a l a r m d a n t r , ' i v er e n in ' s a h ip o ld u u b ir eyh a l i n e g e l m i t i . e i t li m e t a l im a l t k o l la r n d a ( iv i v e a l e t y a p m c -l b u n l a r a r a s m d a i d i ) b a z k a p i t a l is t l e r z a n a a t k r la r , on la r a e v -le r i n d e y a p a c a k la r i s ip a r i l e r i v e r m e k y e r in e , k e n d i le r i n e a i t i y e r -le r i n d e b ir a r a y a g e t i r m i l e r d i . 1 8 in c i y z y ld a d e m ir r e t i m i g i t t ik ea r t a n l d e t o p l a n k b i r h a l e g e l i y o r , t o p r a k m l k i y e t i v e i f t i l i k t et o p l a n m a y n n d e , b u n a b e n z e r b i r e i l i m t a r m a l a n n d a d a g r l -y o r d u . 8

    D a h a n c e k i i k i y z y l y a d a b u n a y a k n b i r z a m a n b o y u n c a d e -v a m e d e g e lm i o la n b u s r e le r , 18 i n c i y z y l n s o n la r m d a v e 1 9 u n c uy z y l d a k i d a h a y a y g n t e k n i k d e i m e l e r l e b i r l i k t e , b y k h z k a z a n -m v e c a n - a l c b i r i l e r i a a m a y a g e l m i b u l u n u y o r l a r d . D a h a n c e l e - B u d n e m d e k i b e n z e r g e l i m e l e r h a k k n d a d a h a a y r n t l b i l g i y a z a r n S t u d i e si n t h e D e v e l o p m e n t o f C a p i t a l i s m a d l k i t a b n n d r d n c b l m n n b i r i n c ik e s i m i n d e b u l u n a b i l i r .16

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    31/176

    r i o l a n l a r l a k a r l a t r l d n d a , g e l i m e n i n t e m p o s u o k b y k l -d e h z l a n m t . A n c a k , b u d u r u m d a b i l e , k e n d i s i y l e b i r l i k t e r e t i m d ek e n d i n e z g t o p l a n m a y v e d o la y s z i - ve r e n s e r m a y e - c r e t l i e m e ki l i k i s i n i g e t i r e n , f a b r i k a l e n d s t r i y e g e i i s a l a y a n h z b y t m e m e kg e r e k i r . B u d n m o k g e l i i - g z e l i d i ; ' m a n f a k t r ' d n e m i n i n a r -t k l a r 1 9 u n c u y z y l n ik i n c i y a r s n a d e in p e k l d e v a m e t m i t i .B u n u n l a b e r a b e r 1 9 u n c u y z y ln o r ta s n a g e lin d i in d e r e t im s r e -c in in m o d e r n k a p i t a l is t f a b r ik a t r o la r a k b il d i im i z ey , n g i li z s a -n a y i i n i n e g e m e n v e s e i k r e t i m b i i m i h a l i n e g e l m i t i a r t k . K s m e n(t a r m t o p r a k l a r n n i t le m e il e ze l b y k m lk i y e t r e j im i a l t n aa l n m a s v e k y za n a a t la r n n y ok o lm a s n n s o n u c u o l a n ) n fu s a r t - n d a n g e le n v e k s m e n n fu s u n d o a l a r t n d a n t r (n fu s 18 in -c i y z y l n s o n e yr e in d e n i t ib a r e n ok d a h a b y k b i r h zla a r t m v e a n c a k 19 u n c u y z y ln s o n u n a d o r u a r t h z d m t r ) h zlab y y e n b i r p r o l e t a r y a , g e l i e n b i r e n d s t r i n i n g e r e k t i r d i i i - g c n s a l a m v e a r t a n s e r m a y e b i r i k i m i i i n b i r y a t r m a l a n y a r a t m t r .

    \ 17

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    32/176

    II IR E K A B E T V E T E K E L

    S e r m a y e b i r i k i m i s r e c i b i r k e z a d m l a r n b y t n c e , d u r m a d a ne ld e e d ile n k r l a r n b i r ik t i r i li p g e r is i n g e r i ye e n d s t r i ye y a t r lm a s s u r e t i y l e , y o l u n a d a h a h z l d e v a m e d e b i l i r d i . S e r m a y e b i r i k i m i n i n v ey a t r m l a r n n y a n s r a d e v a m l t e k n i k g e l i m e l e r a y n h z l a y r m -t r . B u a d a n b a k ld n d a k e n d i r e t im y n t e m le r in d e d e v a m ld e v r i m l e r y a p m a s a s n d a n k a p i t a l i z m , h i d e i l s e o k u n d e v r i n -d e , t a r i h t e k e n d i n d e n n c e g e lm i r e t im b i im le r i n i n h e p s in d e n ok ok d a h a fa z la il e r ic i o lm u t u r ; a n c a k , ge n e d e u la t b y m e - h zla -r , h a t t s r f r e fa h d n e m le r in d e k ile r b i le , d n y a n n s o s y a l is t k e s i -m in d e p l n l s o s y a lis t k a l k n m a t a r a fn d a n s o n e yr e k y z yld a u la - la n la r l a k a r la t r ld n d a , k k k a l r . 1 9 u n c u y z y l n b y k b i rk s m b o yu n c a k a p i t a liz m o ld u k a y k s e k d z ey d e re k a b e t e d a y a n a nb i r s i s t e m d i ; u a n la m d a k i, t ek t e k fir m a l a r (g e n e ll ik l e a i le i r k e t le r iy a d a o r t a k lk l a r e k l in d e ), o ld u k a k k ve h e r e n d s t r i k olu n d a s a -y l a r k a b a r k t ; h i b i r i r n n s r d p i y a s a d a g z l e g r l r e t k iy a p a b i le c e k b i r b y k l k t e d e i ld i ; a r a l a r n d a k i fiy a t a n la m a l a r , z e lli k le ye r e l p a z a r l a r d a h i d e b ili n m e y e n e y le r o lm a m a k la b e r a b e r ,b u g n o ld u u n d a n d a h a a z y a y gn d . S er b e s t t ic a r e t v e s er b es t r e k a -b e t g n n p a r o la s i d i; v e h e r i a d a m b iliy or d u k i, r n n u c u z la t -m a k i i n d e v a m l s u r e t t e y e n i a r a v e y n t e m b u l m a y a r n d a g e r i -d e k a la c a k o lu r s a , r a k i p l e r i t a r a f n d a n p i ya s a d e d i le c e k t i r . B y le -c e , y e n i l i k y a p m a k , b a a r n n a n a h t a r o l m u t u . S e r m a y e y e n i l i k i i ng e r e k l i m a l i - a r a c s a l a m a k z e r e b i r i k t i r i l i y o r d u ; a y n z a m a n d a , t e k -n i k t e o r t a y a k a n y e n i l i k l e r s e r m a y e i i n b i r a l a n , b i r m a h r e y a r a -t y o r d u ; b u , s e r m a y e b ir ik i m i c r e t li i - g c a r z m m a r t h z n d a nd a h a f z l o l d u u z a m a n l a r d a b i l e , b y l e o l u y o r d u ( e i l i m d e b u y d u ) .

    i m d i u s o r u s o r u la b ilir : S e r m a y e b i r ik i m i, 19 u n c u y z y l n y k -s e k n f u s a r t h z n b i le a a n b i r h zla o l u y o r d u y s a , b u y z d e n i - g -c i in d o a n r e k a b e t c r e t l e r i ( ya n i i - g c n n f iy a t n ), b i r k r d o - u r a n , b i r a r t k - d e e r (s u r p l u s - va l u e ) y a r a t a n s i s t e m ola n k a p i t a l iz -18

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    33/176

    m i r i t e m e l i n i b y k l d e s a r s a r a k , y k s e l t m e s i g e r e k m e z m i y d i ? 1 9u n c u y z yld a g er e k k a p i t a lis t l e r in g er e k s e b u n l a r n ik t i s a t d a n m a n -l a r n n a k l l a r n d a n k m a y a n v e o k i l g i l e r i n i e k e n b i r s o r u y d u b u .B u n u d o u r a n g i z l i e i l i m i n , k a p i t a l i z m i n t e m e l d e k i b i r e l i k i s i n i nb i r y z o ld u u s y le n e b i lir ; b u M a r x ' m h a y li d i k k a t l e z er in d e d u r -d u u b i r k o n u y d u . M a r x , b u e ilim in (g e ic i d u r u m la r d n d a ) h i b i r z a m a n y z e y e k m a m a s n n n e d e n i n i n , i s i z l e r i n v e a r a s r a i b u -la n k im s e le r in m e yd a n a g e t ir d i i ye d e k -s a n a y i- or d u s u n u n , e m e k t e n -t a s a r r u f s a la m a y n a r b a s a n t ek n ik d e i i k lik l er le , d u r m a d a nb e s l e n m e s i v e b y t l m e s i o l d u u n u s y l e m i t i r . G e r e k t e n , b i z a t i h ie ilim i n k e n d is i , k e n d i n e k a r t h a r e k e t i d o u r u y o r d u : S e r m a y e b i r i-k i m i , i - g c n n d o a l a r t n a a r a k , ye d e k l e r o rd u s u n u e r i t ir ve a r -t k - d e e r i n z a r a r n a o l a r a k c r e t l e r i y k s e l t i r k e n , m e k a n i k i y i l e m e y ea y n y a d a d a h a b y k m i k t a r d a r n d a h a a z i - g c i l e r e t e c e kb i r a r l k v e r i l i y o r d u . B u , y e d e k - s a n a y i - o r d u s u n u n k e n d i l i i n d e n y e -n i d e n i m e s i s o n u c u n u d o u r u y or d u . B y le c e , i - g c , (is t i s n a l a r d - n d a ) a r t k - a r z (s u r p l u s - s u p p l y ) d u r u m u n d a o la n b i r m a l ze l li i n ik a z a n y o r v e i s i z l i k y a d a e k s i k - i s t i h d a m s i s t e m i n m z m i n b i r k o u l uh a l i n e g e l m i o l u y o r d u . K a p i t a l i z m i n b u n d a n n c e k i b l m d e s z n e t t i im i z d a h a e r k e n d n e m in d e i lk b ir i k i m s r e c i i le b ir y e d e k - o r d uy a r a t l m t ; k a p i t a l i z m t a m a n l a m i l e o l g u n l u k k a z a n d z a m a n , b uy e d e k s a n a y i o r d u s u , k a p i t a l iz m d e ze l b ir a r l a s a h ip o lm a e i li -m i n d e k i d e v a m l t e k n i k d e v r i m l e r l e b e s l e n i p y e n i l e n m i t i .

    D a h a h z l s e r m a y e b i r i k i m i v e o n u n l a e l e l e g i d e n t e k n i k d e v r i m -l e r , t o p l a n m a s r e c i n i n e m l i b i r a a m a d a h a i l e r i y e g t r m o l u -y or d u . B u , i k i d z e yd e g e r e k le e n b i r t o p la n m a o la y yd . n c e , r e -t im - b ir im i d z ey in d e b i r t e m e r k z d b u . D a h a k a r m a k i -b l m n v e a y n fa b r i k a i in d e fa r k l s r e v e a a m a l a r n b ir b i r le r in d e n a y r -l n b e r a b e r i n d e g e t i r e n d a h a k a r m a k m e k a n i k t e k n i k l e b i r l i k t e ,d a h a b y k r e t i m - b i r i m l e r i g e t i r m e n i n i k t i s a d z o r u n l u l u u o r t a y a k t . l k e l d e m ir r e t i m e v le r i n i n y e r in i m o d e r n e r i t m e fr n l a r , d e m ir - e lik r e t i m s i s t e m le r i; a l e t y a p m il e u r a a n a t l y e le r i n y e r in i m o d e r na r m a k in a la r y a p a n fa b r i k a la r a l d . Ar t k b ir r e t i m i in e g ir i m e ki in e s k i n i n b ir k a b in li r a s y e r in e im d i m il yo n l a r a h a t t m i ly a r l a -r a u la a n b a la n g s e r m a y e le r i ge r e k iy or d u v e k k k a p it a l is t i n b a - m s z h a r e k e t a l a n g i t t i k e d a r a l m a e i l i m i g s t e r i y o r d u . k i n c i o l a -r a k , fir m a y a d a ir k e t d z ey in d e d e t o p la n m a v e a z s a y d a e ld e z e k -le n m e (k o n s a n t r a s y on v e s a n t r a l iz a s y o n ) o la y g r l y o r d u : B i r e y le -r in m lk i ye t in d e d a h a ok s e r m a y e t o p la n m a k t a , b ir ok b ir b ir in d e nfa r k l s e r m a y e le r , b ir a r a y a g e li p y l a r a k (k e n d i le r i n e Am e r i k a ' d av e r il e n is i m l e ) s e r m a y e le r i h i s s e l er e d a y a l k u m p a n y a l a r (J o in t - s t o c k

    19f

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    34/176

    c o m p a n y ) y a d a t ic a r e t - s a n a y i o r t a k l k l a r n (b u s i n e s s c o r p a r a t io n )m e y d a n a g e t i r i y o r l a r d .N e va r k i, k a p i t a liz m i n b u r e k a b e t i a a m a s , t op la n m a s r e cin ib e s le m e k s u r e t iy le , r e k a b e t i n b i za t i h i v a r l n "t e m e lin d e n s a r s y or -d u ; b u , h e r h a l d e p iy a s a n n d a h a b y k b ir k s m n e le g e ir m e y oluo la r a k m a l la r u c u za s r m e y n n d e , (b u n a f iy a t r e k a b e t i d e n m e k -t e y d i ) a b a g s t e r e n k k i l e t m e le r i n y r r t t k l e r i e s k i t a r z r ek a -b e t i i n d a h a d a b y l e y d i . T o p l a n m a b u s o n u c u e i t l i b i i m l e r d e k i t e -k e l c i li i n t e m e l in i a t m a k l a d o u r u y or d u . Te k e l s z a s ln d a b i r e yint e k s a t c s o l m a a n l a m n a g e l i r k e n , i k t i s a t z e r i n e y a z l a r d a b i r m a l na r z v e d o l a y s i y l e f i y a t z e r i n d e h a t r s a y l r b i r e t k i y a p m a g c a n l a m n d a k u l l a n l m a y a b a l a n d . K u k u s u z , b u , b i r d e r e c e s o r u n u -d u r ; i k t i s a d b a k m d a n n e m l i o l m a s i i n m u t l a k o l m a s g e r e k m e z .B i r k a p i t a lis t fir m a , r e t im p o lit ik a s b a k m n d a n , p iy a s a - d u r u m uv e d o l a y s i y le p i ya s a - fi a t z e r in d e n e m l i b i r e t k i y a p a b i le c e k b i rb y k l e s a h ip s e , a y n i k o lu n d a k e n d is i yle r e k a b e t e d e n d i e r (k - k ) fir m a l a r n s a y la r h a y l i b y k o ls a b i le , bu fir m a n e m li d e r e -c e d e b i r t e k e l- g c n k u lla n a b il ir , d e m e k t i r . P iy a s a d a k u r u la n e ge -m e n l i k , t e k e l - g c n n a y r a c a d r ; p i y a s a e g e m e n l i i n i n k e n d i s i , t e k e -lin n ih a a m a la r n a u l a m a k i in k u lla n la n b ir a r a t a n b a k a b ir e y d e i l d i r . V e k a p i t a l i z m i h a r e k e t e g e t i r e n e y v e y r t e n g k ro ld u u i in , t e k e li n a m a c r e t i m i k s m a k v e fiy a t y k s e l t m e k y olui l e k r n b y t m e k t i r .B u g n p i y a s a d a e g e m e n l i k k u r m a n n p e k m o d a o l a n b i r y o l u , b i r'h a s m a l ' (s p e c ia l it y p r o d u c t ) y a r a t m a k t r . B u , k h y e n i b ir b i im y ad a m o d e l , k h y e n i b i r i s i m y a d a m a r k a a l t n d a v e s a t c l k h n e r iv e r e k l m y o l u y l a ( h e r h a l d e s a t a j a n s l a r i l e y a p l a n b i r t a k m z e ly a d a t e r c ih li a n l a m a l a r la b i r li k t e ) a l c la r a y u t t u r u lm a k y a d a z o r-l a k a b u l e t t i r i l m e k v e b y l e c e k e n d i s i i i n t e r c i h l i b i r p i y a s a m e y d a n ag e t i r m e k s u r e t i y le , b a a r l r . B i r d i e r yo l , p i y a s a y b a l c a s a t c l a r nh e r b i r i i i n b a k a l a r n n g i r e m e y e c e i , ' a l a n l a r ' a b l m e k t i r . B u , y a s zk o n u s u fir m a l a r a r a s n d a v a r la n b ir t ic a r a n la m a i le ya d a k u v ve t lib i r fir m a n n ve y a f ir m a l a r n k e n d i le r in e a y r d k la r ' a l a n l a r ' a a y a k b a s -m a n m b i r b a k a s i i n t e h l i k e l i o l a c a t e h d i d i y l e g e r e k l e t i r i l i r . B u

    k o r k u t m a n n s o n u c u o la r a k k k v e z a y f r a k i p le r b u r a la r d a n u z a kd u r m a y k e n d i l e r i i i n d a h a h a y r l b u l u r l a r . B y k b i r f i r m a n n , ( y ad a b ir b y k f ir m a la r g u r u b u n u n ) , b i r e n d s t r i k o lu n d a h a y li k a b a r ks a y d a k k fir m a l a r l a b i r a r a d a y e r a l d ' fiy a t n d e r l i i' a d v e r i-l e n p i y a s a k o u l l a r n d a d a b u n a b e n z e r b i r d u r u m g r l r . B u n l a ra r a s n d a h e r h a n g i a k v e b e l l i b i r a n l a m a y o k t u r ; k k f i r m a l a rb a m s z r a k i p k i il ik l e r in i d e va m e t t i r i r l e r ; a n c a k , b y k fir m a fiy a -2 0

  • 8/2/2019 kapitalizm sosyalizm ve iktisadi kalknma

    35/176

    t k e n d i s in e e n k r l ola c a k d z ey d e s a p t a y a b i lir ; d i e r le r i b u fi ya t d r m e z l e r ; k u v v e t l i r a k i b l e r i i l e b i r f i y a t - s a v a r i s k i n i g z e a l m a k -t a n s a , p i ya s a n n k e n d i p a y l a r n a d e n k s m i le y e t i n ir l er .G r l d g i b i , t e k e l , t e r i m i n h e r t r l a n l a m n d a , r e k a b e t i t a -m a m e n o r t a d a n k a l d r m a z : H e r b i r i y k s e k d e r ec e d e b ir t e k e le s a h i pb u lu n a n v e b u n u a r t t r m a p e in d e o la n fir m a l a r n k e n d i a r a la r n d av e g e n e b u g ib i fir m a l a r la d a h a k k fir m a l a r a r a s m d a a n la m a z lkv e e k i m e a n l a m n d a o l m a k z e r e , r e k a b e t h l d e v a m e d e r . B u r a d ab e l ir t i lm e s i ge r e k e n n o k t a u d u r ; r e k a b e t in e k l i d e i m i t i r . 19 u n c uy z y l n fiy a t r e k a b e t i , y e r i n i r e k l m s a v a l a r n a v e s a t k a m p a n y a -la r n a b r a k m t r (b i r b i r in e r a k ip t e m i zle m e t o z la r a r a s n d a k i s a v a

    a n m s a n a b i li r ); r a k i p l e r o ls u n t k e t i c il e r o ls u n , d a t m f ir m a l a r i ley a p l a n b a l a y c s z l e m e l e r v e b o y k o t g i b i y o l l a r l a z o r l a h i z a y a g e -t i r il ir l e r . B u r a d a , p e r a k e n d e fi ya t la r n d e i t i r m e d e n y r t m e k v efiy a t -d r e n fir m a y s a f d e t m e k i in y a p la n a n la m a l a r d a n s za m y o r u z . S o n o l a r a k , i h a l e l e r d e t e r c i h l i b i r d u r u m s a l a m a k i i n s i -y a s n fu z k u lla n lm a s ve i - p iy a s a y a y a b a n c la r n g ir m e s i n e k a r m a l (fi s c a l ) k o r u n m a n l e m l e r i a ln m a s b e l ir t i le b i li r . B u , fiy a t -d r -m e h i g r l m e z d e m e k d e i l d i r . K u k u s u z f i y a t - s a v a l a r a l d o l u r ;p e t r o l t e k e l le r i t a r i h i n d e b u n la r n e i t li r n e k l e r in i g r r z . N e v a rk i, b u n l a r m t a r e k e ya d a a n l a m a d n e m le r i a r a s n d a k i k s a s r eng e ic i o la y l a r o lm a k t a n t e y e g e e m e z le r .T e k e l in e n t a m e k l i, b i r ib i r in e r a k i p fir m a l a r n a n la m a y o lu ilab ir fir m a h a l in e g elm e s i y a d a b u n la r d a n e n b y n n d i e r le r in iy u t m a s s on u c u n u ve r en b ir le m e ya d a k a y n a m a s d r . B u n d a n d a h aa z t a m b i r t e k e l e k li, a y r v a r l k l a r n d e v a m e t t i r e n fi r m a la r n b i r le -m e s i il e d o a r : b u r a d a i lg i li fir m a l a r n k a r l a r , h is s e l e r z e r in d e c e -r e y a n e d e n b i r a l v e r i , y a h u t b i r ' o r t a k y n e t i m k u r u l u ' t a r a f n d a ny n e t i lm e , y a d a a r a la r n d a b ir ' k a r b i r l i