Kapitalizm Kara Sevdam

7/29/2019 Kapitalizm Kara Sevdam

1/21

Ey Kapitalizm! Kara Sevdam!

www.derindusunce.org Fikir Platformu

1

Bu kitap Derin Dnce Fikir

Platformunun okurlarna

armaandr.

www.derindusunce.org

Ey Kapitalizm!

kara sevdam!

Charles Allen Scarboro

eviri: Mleyke Barutu
http://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/kapitalizm_tuketim.jpghttp://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/kapitalizm_tuketim.jpghttp://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/kapitalizm_tuketim.jpghttp://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/kapitalizm_tuketim.jpghttp://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/kapitalizm_tuketim.jpghttp://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/kapitalizm_tuketim.jpghttp://www.derindusunce.org/


2/21



2


3/21



3

indekiler

Tketim Uzmanlar-1 / Giri .................................................................................................................... 5

Tketim Uzmanlar-2 / Snf m yoksa stat m? .................................................................................... 9

Tketim Uzmanlar-3 / Marka ve Lks .................................................................................................. 12

Tketim Uzmanlar-4 / Ne kadar deerliyim? ....................................................................................... 15

Tketim Uzmanlar-5 / Sonu ................................................................................................................ 18


4/21



4

nsz

Kapitalizm bir kara sevdann ad. Tutkulu bir ak hikyesi... Her gn kalbimizi kran, bize hakaretler

yadran, herkesin iinde rezil eden o sevgiliyi(!) terk edemiyoruz bir trl. Al-veri merkezleri dolup

tayor. Kredi kart borlarmz iiyor. Btn bu borlar demek iin daha ok almaya razyz.

Ailemizi, salmz, tatillerimizi, ibadetlerimizi feda ediyoruz. Hatta iarkadalarmzn ayan

kaydrmak iin planlar yapyoruz.

Heyecanla satn alp eve getirdikten sonra bir kenara attmz ne ok ey var oysa. Okunmam

kitaplar, seyredilmeyi bekleyen DVDler, modas gemi giysiler, eski cep telefonlar... Almak gerek

ama kullanmak art deil. nk karnmz doyurmak iin deil birisi olmakiin tketiyoruz:

niversitemdeki kapal kzlarn ou, earplarn markas grnecek ekilde balyor.renciler kitaplarn Mango antalarda tayor. Bir Coach anta, etiketi grnmeksizin pekde kymetli deil. Ralp Lauren sa tarafa ilenen kk bir biniciyle bir servet kazand.oraplarn bile grlebilir yerlerine logolar ilenmi. Neden marka bu kadar nemarzediyor?...(C.A. Scarboro)

Ne gariptir ki Trkiyede hemen her kesimden insan kolaylkla birletirebilen bir slogan var:

Kapitalizme Hayr!.slmc, komnist, lkc, Kemalist... Yryler yapyorlar. Seminerler

dzenliyorlar. Kresel sermayeye geit yok!diye haykryorlar. ilerin smrlmesinden

Afrikadaki ala, ortadoudaki petrol savalarndan dnyann kirlenmesine kadar her tan altndan

kan bir dman bu. Kapitalizm kartslmclarn, komnistlerin, lkclerin ve Kemalistlerinekonomi tasavvuru nasldr? Kapal kaplarn ardnda puro ien iman adamlar m tahayyl

ediyorlar bilmiyorum. Ama bazen kendilerini aldattklarn dnyorum.yi ile kt arasnda bir

izgi ekmek, ktleri teki tarafta brakmak... O kadar da kolay deil:

Ah keke her ey o kadar basit olsayd. Btn ktlkleri ii kararm birileri yapsayd vebtn mesele onlar bulup yok etmekten ibaret olsayd. Ne var kiyiile Ktarasndaki izgiher insann kalbinden geiyor. Kim kendi kalbinin bir parasn yok etmek ister?(Soljenitsin)

Okuyacanz bu kitap insanlarn para ile, tketim ile kurduklar ilikiye k tutuyor. Charles Allen

Scarboronun Karl Marx ve Max Weberin fikirlerinden de isitifade ederek hazrlad zgn biralma. Scarboro stanbulda yaayan bir Amerikal. Akademik birikiminin yan sra kapitalizmin

anavatanndan gelmesi, iimizde yaayan bir teki olmas bu kitaba ayr bir lezzet katm

kanaatimce. Modern yaamn getirdii nemsizleme hissi ve bunun yol at kimlik ihtiyacn

sorgulayan, klasik ekonomi teorilerini tamamlayan bu alma ilk olarak Todays Zamanda ngilizce

olarak yaynlanmt. Aramza yeni katlanMleyke Barutuda bu makaleleri Trkeye kazandrarak

hzl bir giri yapm oldu. Kendisinden Chomsky, Klein ekseninde yeni almalar ve zgn makaleler

de okumay umuyoruz.
http://www.derindusunce.org/author/muleykebarutcu/http://www.derindusunce.org/author/muleykebarutcu/http://www.derindusunce.org/author/muleykebarutcu/http://www.derindusunce.org/author/muleykebarutcu/


5/21



5

Tketim Uzmanlar-1 / Giri

Marxa gre dekapitalism ite bu fabrikalardantaan objeler iin duyulan ve doal olmayan arzularzerine kurulmutur. Kapitalizm bizi, retilip

marketlerde satlan eyleri istemeye ynlendirirken, bueyalarn satlmasyla elde edilen kazan kapitalistlerinceplerini doldurur. Bylelikle arzularmz yoldankarlm olur ve bizi bizden kazan salayanlarndalkavuu haline getirir

Sunu:Yazar kendisini Avclardaki bir Amerikal olaraktanmlar. Bu ifade ilk bakta Avclarda yaayan birAmerikal gibi gayet ak ve basit bir anlama sahipgrnse de ifade ettii daha derin manalar vardr.Avclarda yaayan bir Amerikal, George Simmelin

bahsettii yabanc kavramna birebir uyar. Simmelinyabancs yerli ve gezgin arasndadr. Gemiten beriorada olmad iin yerli deildir ve bir gezgin gibi yarnayrlmaz; yarna kalr. Yabancnn sahip olduu dezavantajlarn yansra sahip olduu biravantaj vardr ki srf bunun iin o zorluklar ekilmeye deer hale gelir: objektiflik. indebulunduu topluma sonradan girdii iin, o toplumun yelerinden farkl olarak, hareketleri,bilinsizce takip edilen alkanlk esamesi davranlardan farkldr. nk evresininfarkndadr. Bu farkndalk da ona normlar zgrce tartmaimkan sunar ve n yargsz birekilde deerlendirme ans verir. Charles Allen Scorboro Avclardaki bir Amerikal olarakSimmelin yabancsndan ok da farkl deildir. Bu yzden yapt gzlemler ve edinimleri, bizidardan gzlemleyen ve yorumlayan objektif ve nyargsz bir perspektiftir. Belki de ne biz

zannettiimiz gibiyizdir ne de evremizdeki eyler
http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/


6/21



6

Yllk ev iznimde Kuzey Carolinadaki olumu ve ailesini ziyaret ediyorum. Drtyldr ABD dndayayorum. Her eve geliimde, biraz da olsa yaadm kltr oku beni artyor. Hadi yabanc birlkeyi ziyaret ettiimizde olan kltr okuna alz da eve geri dndmzde de bu okun srmeside ne!? Tandk olmas gereken (yazar tandk demek olan familiar kelimesinin, aile demek olanfamily kknden geldiini vurguluyor) yabanc grnyor. Yurtdnda yaamak beni kenditoplumuma bir yabanc yapyor.

Dikkatimi tekrar tekrar eken ey ABDdeki deki katksz tketim cokusu. Birinin sahip olmasgereken eylerin okluu ve bu eylere ulam imkannn geni olmas gzme sokulmak istercesinedikkatimi ekti. Nasl bu kadar ok eya olabilir? Niye herkes bu kadar ok farkl eye sahip olmasgerektiini dnyor? Aslnda mkemmel bir ekilde i gren eyler neden kati bir srerlilikle ayneyin yeni ve gelitirilmi ekliyle deitiriliyor? nsanlar nasl bu tketim ynlarn edinmeyi -vesonra da pe atmay- beceriyorlar?

Bir market ziyareti hislerimi sersemletiriyor: Bu kadar ok eit msr gevrein nasl olabilir? Ballkuru yemili tahl gevrei nasl gelitirilebilir ki daha? Bu kadar ok seenek arasnda birisi nasl seimyapsn!? Alveri maazalar gzleri yoruyor: Bir ayakkab maazasna girince olduum yere aklpkalyorum. Rahat bir yry ayakkabs sorduum zaman, satc bana hayretler iinde bakarak: Buadam burada 30 eit rahat yry ayakkabs olduunu bilmiyor mu? diye dnyor, ardndan daSyle bana,nasl bir ayakkab gstermeliyim sana? diye soruyor, ayamdaki ayakkablar hor grenbir bak atarak.

Zihnim dncelerle younlat. ABDde herkesin sahip olduu farzedilen tketim konusundakiuzmanlktan yoksun olduumu farkettiren o gurur krc gerekle karlatm. Bu yzden bugn,tketim uzmanlar hakknda yazmak istiyorum. Ama ilk olarak biraz dolambal da olsa dncelerimetemel salamak adna sosyolojiden balayacam .

Sosyolojinin kurucusu olarak grlen Fransz sosyolog Emile Durkheim ve psikoanalizin Viyanalkurucusu olan Sigmund Freudun hemfikir olduklar bir nokta varsa o da insanlarn doymak bilmezarzulardr. Ver ve imdi ver! cmlesinin bir insann temel cmlesi olduunu tartrlar. Bunun datesinde, toplumun esas amacnn arzularmz frenlemek ve isteklerimizi toplumsal fayda gcyararna kanalize etmek olduu konusunda mtabakata varrlar. Toplum almak, ocuk bakmak,sanat, din, gibi faydal aktivitelerle arzularmzn ynn deitirme ve isteklerimizin tatmininierteleme konusunda ne kadar baarl olursa olsun, Freud ve Durkheim yetikin tavrlarmzn altndabir yanda inat bir ocuun gizlenmi olduu grndedirler. Srekli talep halinde olan ocuk farklbir yne kanalize edilebilir ancak asla tatmin edilemez ve susturulamaz. stiyorum! dile getireceimizdier dncelerimizi srekli bastrr.

nsani Arzunun Esas Gc

Sosyal analizci Alman-ngiliz Karl Marx da insani arzunun esas gcne dikkat eker. Marxn arzukavramna bak as ironiktir. Bir taraftan, onu yaratc bir golarak grr. Marx, alann ancakalmalarmz dierlerinin arzularna hizmetten ok kendi arzularmz tarafndan gaza getirildiindeen doru ekilde insan olmann hakkn verdiini savunur nk bylelikle bu birisi iinde yaayaninsanlarn ihtiyalarn karlayabilecei bir dnya kurar. Dier bir yandan, arzular da imal edilebilir.Bir arzu retildii zaman, doallktan kar ve insann zne yabanc olur. mal edilmi arzular bizi,gerekten ihtiyacmz olmad halde satn almaya sevk edildiimiz eyleri ister hale getirir. Snpgiden Pet rocks (Hayvan biblolar) hevesini hatrlyorum da milyonlarcas sadece bir tane de benimolsun diyenlerce ya da koleksiyon yapanlarca alnmt.


7/21



7

mal edilmi arzuyla, kendi arzularmz artk bize ait olmaz. Daha ok, onu imal edene ait olur ve onahizmet eder. Reklamclarn vazifesi de bizi aslnda ihtiya duymadmz eyleri ister hale getirmektir.Bylelikle, 3.000 TL lik bir LCD televizyona ihtiya duyduumda, benim bu isteim bana hizmetetmekten ok Sonyye, LGye ya da teki kurululara hizmet eder. Marxa gre de kapitalism ite bufabrikalardan taan objeler iin duyulan doal olmayan arzular zerine kurulmutur. Kapitalizm biziretilip marketlerde satlan eyleri istemeye ynlendirirken, bu eyalarn satlmasyla elde edilenkazan kapitalistlerin ceplerini doldurur. Bylelikle arzularmz yoldan karlm olur ve insanlnzkazanmamza klavuzluk etmek yerine bizi bizden kazan salayanlarn dalkavuu haline getirir.

Bunu dnrken aklma geldi, belki de gerekten bir phone 4e ihtiyacm vardr. Ama bi saniye!Phone 5 ufukta belirdi hemen. Yani Phone 4n, ne kadar ok zellii olursa olsun, aylar iindemodas geecek. O zaman ne yapmal? imdi bir tane alp, ay iinde yenisiyle deitirmeli mi? Yada alacam phoneu, ay iinde bir zamanlarn phoneu olcan bile bile almal m? Buradakaybeden Stephen Jobs olmad iin ok ansl, nk sadece istemekle kalmayp bir de ihtiya duyanbenim.

yleyse, tketim, kapitalizmin egemenlii altndaki yaamn genel bir zellii.Bu da Marxn farkettiidier bir ey:Btn dnya kapitalizmin egemenlii altnda. Kimileri dnya toplumlarn kapitalistolanlar ve olmayanlar diye blmeyi deniyor. Bence bu i fazlaca gereksiz. Daha geen hafta haberlerindeki drt Apple maazasnn sahte olduunu farkeden inli tketicilerin kzgnlklarndanbahsettiler. phone ve pad iin de asllar kadar sahtelerinin de satldn dnyorum. Ama buinli sosyalist tketiciler phonenun sahte olup olmadyla ok ilgili deillerdi, daha ok ilgilerinieken ey bu gerek eyi kskan arkadalarna gsterip gstermeyececleriydi.

Bekli de burada dikkatli olmalym. Gerek ey ifadesi kopyalanma hakk korunmu olan demek deilmi? O zaman, sadece Coca-Cola gerek bir eydir.

yleyse, tketim ve arzu, sosyolojinin kuruluundan beri sosyologlar iin balca iligi alan olmutur.Ama bir dier noktaya da deinmeli. Tketim sadece bizim isteklerimizle ya da bu isteklerin yapay mdoal m olduuyla ilikili deil, ayrca tketimin tad bir mana var. Bu manay incelemek iin,dier sosyologlara dnmemiz lazm.

lk Amerikan sosyologlarndan biri olan ve tketimin Amerikadaki roln inceleyen Thorstein Veblen,unu belirtir ki tketim bir iletiim sistemi olarak hizmet eder. Tketim dier insanlarla bir iletiimkurma yoludur. Kiinin kendisi ve deeri hakkndaki grne iaret eder, yani tketim Ben kimim?ve Ne kadar deerliyim? demenin bir yoludur.

Hakettiimiz Farkedilmeyi Kazanmak

Deer hakkndaki bu iki soru hayrete drcdr. Sorularn kendileri unu belirtir ki teki insanlarkim olduumu bilmiyor olabilirler ve deerim tam olarak ak deil. Dahas, kiiliim ve deerim akolmad iin, bu belirsizlik beni kolaylkla endieye drlebilir. Bu endie, dier insanlar benimolduumu iddia ettiim kiiyi ya tanyamazlarsa diyedir. stediim ve hakettiimi dndmfarkedilmeyi kazandma dair nasl emin olabilirim? Kullanm kolay ve genel olarak kabul edilen,deerimizi ilan eden ve dierlerinin bu deer konusundaki farkndaln tevik eden bir sistem ihtiyacdaha daha belirgin hale gelir. Genel olarak tannan byle bir sistem, deerimin endiemi azaltacanave deerimi dorulayan samalkar artracana iaret eder. Veblenin iddia ettiine gre tketim,zellikle de gze arpan tketim, bir stat sembolleri sistemi olarak hizmet eder. Tkettiim eystatme ait bir sembol vazifesi grr. Dierleri benim tketimimi farkettiklerinde, statmn iddia


8/21



8

ettiini farketmeye ve sonra da bu iddialar kabul etmeye meyillenirler. Dahas, Veblenin belirttiinegre, stat konusundaki endie ve tketimin modern toplumdaki yeri nceki toplumlarn statanlayndan olduka farkldr.

Osmanl, in, Hindistan mparatorluklar ya da Orta a Avrupas gibi nceki toplumlarda, kiinindeeri konusu bugnknden daha az problemliydi. Kii doumunda deerinin belirlendii bir sistemiinde doard. Eer asil bir insann kzysam, otomatik olarak asil bir stat sahibi olacaktm ve eer birklenin oluysam, bundan sonra olacam ey de bir kleydi. Toplumlar pek ok deiik sistemleri dekabul etmi olabilirler ki bu sistemlerde deer dalm geni bir kitle tarafndan kabul edilenhaketme mekanizmasna greydi. Mesela, inde 2,000 yldan fazla bir sredir, statsn kurmakisteyen bir kimsenin hakettiini gsterebilmek iin sava meydannda cesaretini sergilemesi gerekirdi.slam toplumlarnda da sadece belli insanlarn giyebilecei deerli giysiler vardr ki bunlar Peygambersoyundan olanlar iin saklanmlardr (.n.:Yazar burada deer dalmnn iki belirleyicicsi olan haketme ve asalet kavramlarn rnekler). Bu sistemler uzun sren, istikrarl, geni bir kitle tarafndankabul gren (sosyoloji literatrnde merulatrmak diye de bilinir) ve eitli toplumlardaki sekinlerdenilen elit tabaka tarafndan uygulanmas konusunda zorlanan sistemlerdir.

Avrupada 300 yl ya da daha evvelinde balayan modernlemeyle birlikte, bu istikrarl ve geni birkesim tarafndan kabul gren , insan farkl deer kategorilerine ayran ve her statdeki kiileri farlekilde dllendiren sistemler sendelemeye balad, ardndan tir tir titredi ve sonra da paralanarakilevini yitirdi. Statlerde kesinliin olduu bu sistemlerdeki kte, eski sistemlerin yerine geentketimin ald yeni rol etkili oldu. Statdeki kesinlik kavram endie ve tketimin yerini alan asaletve haketme sayesinde etkisini ve gcn kaybetti.

Gelecek blmde, tketim uzmanlnn bugnn endiesi olan kimse adm bilmiyor ve kimsehakkmda bilgiye sahip deil ifadeleriyle baa kma metodunu kefetmeye alarak devamedeceim.
http://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/02/tuketim.jpg


9/21



9

Tketim Uzmanlar-2 / Snf m yoksa stat m?

Mesela, aileleri ayn gelir dzeyine sahip 100 Rum, 100

Krd, 100 Trk bebei karlatralm. Hayatlar boyuncakarlaacaklar eyler hakknda kesin tahminlerdebulunabilir miyiz? Bu bebekler ilkokul veya orta okulu

bitirme, niversiteden mezun olma, doktor olma, Trkiye

babakan seilmeleri bakmndan eit olaslklara msahiptirler? Tabi ki hayr. Sosyal snflama da ite busosyal eitsizlikler ve bu eitsizliklerin sonularylaurar

Geen blmde baz sosyologlarn modern toplumlarda tketimin rol zerine soru ve grlerinitartmtk. Ama balm olantketim uzmanlar noktasna gelmemitim. Tartma konumu zerine

inaa edeceim yere gitmek iin gereken ayrntlara girmeye ihtiya vard. Bu blmde tketimdeuzmanln nemi zerine younlamak istiyorum. Ama uzmanlk konusuna gemeden nce,sosyologlarn toplum hakkndaki dncelerinden giderek yine detaylara gireceiz.

Stat endiesinin ne olduu, hangi faktrlerin buna sebep olduu ve bununla baa kmak iin hangistratejilerin kullanlabilecei sorular daha geni bir alan olan sosyal snflamaya dahildir.Sosyologlara gre, sosyal snflama bizi toplum ierisinde kollektif paralara ayran bu yaplarlailgilidir. Bu kollektif gruplardaki konumlanma nemlidir. nk her snf farkl yaam koullar vetoplumun deer verdii tketim mallar ve hizmetlere gre farkl seviyelerle karakterize edilir. Yani,mevkisi dk bir insana kyasla, yksek bir mevkide yer alan kii daha iyi yaam koullarna ve deerliolduu dnlen eylere ulamda daha geni imkanlara sahiptir. Yaam frsatlar bir insann bana

gelebilecek olas eyler demektir. Mesela, aileleri ayn gelir dzeyine sahip 100 Rum, 100 Krd, 100Trk bebei karlatralm. Hayatlar boyunca karlaacaklar eyler hakknda kesin tahminlerde
http://www.derindusunce.org/2012/02/24/tuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu/http://www.derindusunce.org/2012/02/24/tuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu/http://www.derindusunce.org/2012/02/24/tuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu/http://www.derindusunce.org/2012/02/24/tuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/18/tuketim-uzmanlari-1/http://www.derindusunce.org/2012/02/24/tuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu/


10/21



10

bulunabilir miyiz? Bu bebekler ilkokul veya orta okulu bitirme, niversiteden mezun olma, doktorolma, Trkiye babakan seilmeleri bakmndan eit olaslklara m sahiptirler? Tabi ki hayr. Sosyalsnflama da ite bu sosyal eitsizlikler ve bu eitsizliklerin sonularyla urar.

Sosyologlar, bir toplumun farkl dzeylerinde yer alan insanlarn hayat koullarnn gzle grlr birekilde birbirinden farkl olduunu farketmilerdir. ABD den rnek verecek olursak, en son nfussaymna gre, siyah ve beyaz Amerikallar hayata ok farkl yalarda veda ediyor. Siyah doaninsanlar Amerikada race tax denen rk vergisi dyorlar- beyaz Amerikallar 5 yl daha fazla yaasndiye. Farkl rklarda doan insanlar hesabna, benim rk statm, bana hakedilmemi fazladan zamanveriyor.

Hayatn her alanna yaylm olan farkllklar

Trkiye iin elle tutulur istatistiklerim yok, ama cin gibi olan okuyucular yukarda bahsedilen Rum,Krd ve Trk bebeklerin yaam frsatlar hakknda iyi tahminler sunabilir. Farkl ekonomik dzeydekiinsanlarn yaam koullarna baktmzda, deiikliklerin hayatn (dier) her alann da kaplamolduunu gryoruz. Yine ABD verilerini kullanarak, fakir bebeklerin fakir olmayanlara kyasla,hayatlarnn henz ilk senesindeyken lme oranlarnn fazla olduunu gryoruz. Fakir insanlar,salk bakmndan daha ktler ve tbbi konuda daha az destek alyor. Fakirler ruhsal hastalklardandaha ok muzdarip. Okul hayatnn her aamas iin bitirme konusunda daha az meyilliler. Fakirocuklarn zgvenleri, ve nlerine kan frsatlar yakalama eilimleri daha dk. Dnyay tehlikelive dman olarak grme eilimleri, kendilerine kyasla daha yksek bir ekonomik dzeye sahipyatlarndan daha fazladr. Fakir yetikinler, fakir olmayan yetikinlere nazaran daha fazla i kazasylakarlarlar. Orta ve yksek snflar, dini organizasyonlara katlma ve oy kullanmada daha isteklidirler.Bunlara bal olarak fakirlerin hayattan daha fazla ikayeti olmalarna amamak gerekir. yleyse,grnen o ki, sosyal katmanlama, sosyolojik dncede merkezi bir yere sahiptir ve ortaya kndanberi pek ok ynden tanmlanmtr. Snflama konusundaki en nemli iki analizci Alman-ngiliz KarlMarx ve Alman teorisyen Max Weberdir.

Trkiyedeki insanlarla konutuumya da gazeteleri okuduumda, insanlarn snflamadanbahsettiklerinde sk sk Marxn analizinin yanklarn duyuyorum. Burjuvazi ve proletarya kelimeleri,rencilerimin aznda sakz olmu. Gazetelerde ve televizyonlarda, yorumcular AnadoluKaplanlarnn baarsyla ortaya km olan yeni burjuva ve bugnn Trkiyesinde gerilim yaratansnf atmalar hakknda konuuyor. Bence insanlar bu Marxist fikirleri kullanyor, nkanlalmalar kolay ve dnyay susuz mazlumlarla iren zalimler olarak ikiye ayryor. Buna ek olarak,bu benzetme Baty, kalpsiz iman kediler tarafndan idare edilen kapitalist toplumlar olarakatfetmeye elverili klar. Bu kolay Marxist analizde, kimsenin kimsenin katlmna ve toplumdakieitsizliklerden yararlanmasna bakmasna gerek yoktur. Dejavantajl olmak her zaman bir bakasnnhatasdr. Baz ynlerden Marxn snflama teorisi anlamak ve yardm almak iin kolaydr. Topluluklar(sosyal snflar) ve bir toplumun ekonomik altyaps arasndaki ilikinin, bir kimsenin snf yapsnanlamak iin en nemli lt olduunu savunur. Bugnn Trkiyesinde, Marx belli bal farkllkgsteren ve birbirine zt olan iki toplumsal snf grecektir. Bunlar fabrikas ve dier retimgiriimcilii olanlarla alma kabiliyetlerinden ok daha az eye sahip olanlardr. Yazm olduubinlerce sayfann iinde, tekrar tekrar ii(proleterya) ve mal sahibi(burjuvazi) arasndaki temel ztladeinir. Marx iin, bu ilikiyi bir kez anlayan, toplumun geri kalann da ak bir kitap gibi okuyabilir.Mal sahipleri kontrol ellerinde tutarlar ve kolay yaamlar vardr; iiler ise bir insan iin gayet ktkoullarda didinirler ve gittike insanlklarndan uzaklarlar. Migros iin tavuk kesimi yaparak hayatnkazanan bir insanla Migrosun sahibinin hayat koullar arasnda ok farkllklar vardr. Marxist analiz,


11/21



11

sosyal snflar anlamak adna ok gldr tabi ki, ama, Max Weberin sosyal snflama konusundasunduu analiz ok daha doru ve gldr.

Ekonomiyi kontrol edenler, bu kontrol yaam frsatlarn artrmak iin kullanrlar

Weber Marxa toplumun ekonomik yaps ve insanlarn ekonomiyle ilikilerinin ok nemli olduu veekonomiyi kontrol edenlerin, bu kontrol yaam frsatlarn artrmak iin kullandklar konusundakatlr. Ama Weber, dier iki snflama sisteminin neminden de bahseder. Parti ve stat olarakadlandrlan dier iki sistem, snf sisteminin ekonomik ilikileri ile hem yanyana ve ilikili hem de builikilerden bamsz bir ekilde iler. nsanlar kendilerini bu sistem ierisinde ok farklpozisyonlarda bulabilir. Mesela, randan Trkiyeye sonra da Avrupaya afyon kaakln ynetenbir ete lideri ok miktarda parann hakimidir ve lks iinde yaar, ancak su dnyas dndakiinsanlar tarafndan sayg grmez ve fikirleri deersiz kabul edilir. Bylece katmanlama sistemi iindefarkl yerler igal eder; ekonomik sistemde(snf) yksektir ama toplum hayatna olan etkisi(parti) vehiyerarik saygda(stat) aadadr. Weber katmanlamann sistemi arasndaki bamsz ilikiyi gznnde bulundururken, Marx bunu nemsemez.

nsanlar genelde, Weberin parti kavramn dnrken, dnceleri politik partiye kayar. Politikpartiler, g araynda olan ve bu gc kendi yararlarna kullanmak isteyen insanlar topluluudur.Politik partiler, toplumdaki g sisteminin nemli bir parasyken, Weber dikkatimizi g arayndaolan ve o gc kullanan dier topluluklara eker. Mesela, Msrdaki Mslman Kardeler politikparti deildir ama Weberin dncesine gre parti kavram ierisinde yer alr. Kardelik yeleri,politik sistem dnda, toplum zerinde etki kazanmak ve o etkiyi uygulamak iin birarada alrlar.(Tabi ki, Mslman Kardeler, glerini politikay da etkilemek iin giriimde bulunurlar, fakat, politiksistem etki etmek istedikleri alanlardan sadece bir tanesidir.) ABDdeki kadn hareketleri ve sivilhareketler, bir ok toplumdaki evreci hareketler, spanyadaki Opus Dei, Trkiyedeki GlenHareketlerinin hepsi, Weberin parti dncesine birer rnektir. Weber iin partiyi ayrt eden ey,organizasyonun etki sahibi olmas ve toplumu kendilerine fayda salayacak ve yaam artlarn olumluklacak ekilde deitirmesidir. Snf, ekonomik sistem iinde ve stat, sosyal onur alannda ilerken,Weber ineli bir sz syler:Partiler g evinde yaar.

Tketimi, bir sistem, iletiim ortam veya birinin kiiliini ve deerini belirtme yolu olarakdnebiliriz. Bu erevede Weber sosyal snf ya da partilere deil stat sistemlerine odaklanr.Gelecek blmde tketici davranlarnda sayg ve onur kavramnn rol zerine younlaacam.


12/21



12

Tketim Uzmanlar-3 / Marka ve Lks

niversitemdeki kapal kzlarn ou, earplarnmarkas grnecek ekilde balyor. rencilerkitaplarn Mango antalarda tayor. Bir Coach anta,

etiketi grnmeksizin pek de kymetli deil. Ralp Laurensa tarafa ilenen kk bir biniciyle bir servet kazand.oraplarn bile grlebilir yerlerine logolar ilenmi.Neden marka bu kadar nem arzediyor?

[...]

Aslnda kimse tam anlamyla modaya uygunolamaz.nk moda yenilik zerine kuruludur. Vitrinler

ayda bir alnmas gereken yeni sezon rnlerledoludur. sraf moda tarafndan icat edilmitir ve

kapitalistlerinceplerini ok ok byk kazanlarladoldurur. sraf retilmi bir arzuyu ifade eder: Her moda takipisi istiyorum diye mzmzlanan biryandaki ocuktur

Geen iki blmde (1,2), tketim uzmanl konusunun analizine adm adm yaklambulunmaktaym.Bu tartmay daha geni sosyolojik sorunlar olan snflama ve sosyal eitsizliklereekmeye altm. Eitsizliklerin her zaman mcadele ve atma durumlarnda ortaya ktn ve buatmalarn da kendi istekleri dorultusunda davranan kollektifler arasnda olduunu anlattm.

Eitsizlikler insanlarn abalar sonucudur. Bir birey baka bir bireyden daha gl, daha gzel vedaha akllyken bu eitsizlik sistemininbireysel abalar sonucu olduunu syleyemeyiz. Daha ok,

ittifak iindeki insanlarn kollektif aktiviteleri tarafndan oluturulur. Farkl snflarda yer alan insangruplar, toplum iindeki belli yerlerinden dolay hayattan daha fazla zevk alrlar ya da yaam
http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=1&ved=0CCYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F18%2Ftuketim-uzmanlari-1%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFKKGw-RVHd-eW9lY5RTOpx_pBapw&sig2=-fgsakwUXhnFTtNLm9x03http://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=1&ved=0CCYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F18%2Ftuketim-uzmanlari-1%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFKKGw-RVHd-eW9lY5RTOpx_pBapw&sig2=-fgsakwUXhnFTtNLm9x03http://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=1&ved=0CCYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F18%2Ftuketim-uzmanlari-1%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFKKGw-RVHd-eW9lY5RTOpx_pBapw&sig2=-fgsakwUXhnFTtNLm9x03http://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=2&ved=0CC8QFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F24%2Ftuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFlZ-Xs3zxGOg19fk-iE9EYyKoFmg&sihttp://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=2&ved=0CC8QFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F24%2Ftuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFlZ-Xs3zxGOg19fk-iE9EYyKoFmg&sihttp://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=2&ved=0CC8QFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F24%2Ftuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFlZ-Xs3zxGOg19fk-iE9EYyKoFmg&sihttp://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=2&ved=0CC8QFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F24%2Ftuketim-uzmanlari-2-sinif-mi-yoksa-statu-mu%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFlZ-Xs3zxGOg19fk-iE9EYyKoFmg&sihttp://www.google.fr/url?sa=t&rct=j&q=tuketim+uzmanlari+&source=web&cd=1&ved=0CCYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.derindusunce.org%2F2012%2F02%2F18%2Ftuketim-uzmanlari-1%2F&ei=hPtNT4GSO4iZhQfKzfkI&usg=AFQjCNFKKGw-RVHd-eW9lY5RTOpx_pBapw&sig2=-fgsakwUXhnFTtNLm9x03https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/


13/21



13

frsatlarnn tkenmi olmasndan dolay sknt ekerler. Dahas, bu fayda ve skntlar daha geni birsosyal yap boyunca sonraki kuaa aktarlr. Bylece, eitsizlikler, srp giden bir atma boyuncatekrar tekrar retilir.

Kimse kz, Rum, zengin, belirgin bir ailenin yesi, Yahudi, beyaz veya siyah tenli olarak domaysemedi. Bu durumlarn piyangodan ktn varsayar ve bu ansmzn bizi ynettii ekildedavranrz. te tketim de bu hiyerarik katmanlardaki pozisyonumuzla baa kmak iin birstratejidir.

Bir hikayeyle balayalm. Charlottedeki olum Sean ve dnyadaki en akll, en byleyici torununannesi olan olumun ei Olenay ziyaretimde, Olena yeni alm olduu eyin heyecanyla eve geldi.Annesine hediye etmeyi planlad czdan iin byk bir yatrm yapmt. Czdann markasn nnekabartma ilemeyle yazlm olan Coach madalyonundan anladm.

Mantkl Dnmeyi Snamak

Meraklandm. Niye retici czdann zerine irketin ismini koyar ki? Dahas, neden birisi, sokaktezgahlarnda satlan dier czdanlara benzeyen bir czdan iin 500$ desin? Olena benim eksikkalm kurnazlm iin zld ve beni aydnlatmak iin kollar svad. lk olarak, bu etiketin insanlarbunun bir Coach czdan olduuna ikna edeceini syledi. Sonra, beni czdan zerinde kk birgezintiye kard. Czdann astarn gsterdi (Sanki dier czdanlarda yok). Yine Coach yazl biretiketin ilitirilmi olduu sap ve son olarak da Coach madalyonunun hemen altnda toplanmsevimli kk bir deri kvrmn gsterdi. Ardndan, benimle bir hikaye paylat. Hamileyken, indengelen ve oradayken Burberry anta alan bir arkada varm. Ama, in yapm bu anta sahteymi.Bununla birlikte, Olene antay beendiini sylemi ve antay sahibine kar vm. Arkada dakibarca bu antay kendisine verebileceini sylemi ve Olena da memnuniyetle kabul etmi. Amainsanlar, antann gerek bir Burberry olup olmadn sorduunda, Olena drste sahte olduunusylemi. Hikayedeki ey beni ok artt. Birincisi, eer sahte czdan bu kadar iyi ve kaliteliyse,sahte olduu neden nemli? kincisi, birisi bir bakasna elindekinin sahte olup olmadn ne haklasorar? Bu bana ok kaba gelmesine ramen Olena Tabi ki sorarlar dedi. ncs, niye Olenabeendiini aka belirttii bu antann sahte olduunu syledi?

Bu iki hikayede geentketimdinamikleri nelerdir? nsanlarn tketim kararlarndan nasl bir karmyapabiliriz?

Tketim stratejilerini kategoride tartmak istiyorum: yaamsal tketim, moda tketimi ve uzmantketim. Her kategorinin farkl amalar vardr ve hepsi de farkl mesajlarla iletiim kurarlar. Herstrateji, fayda araynda olan farklsnflar karakterize eder.

Yaamsal tketim, dk ekonomik ve sosyal snftaki insanlarn stratejisidir. Bu insanlarn mtevazigelir-giderleri ve kstl kltrel-sosyal birikimleri vardr. Sosyologlar tarafndan kullanlan sosyalsermaye, insanlarn ihtiyalarn ve amalarn karlayabilmek iin yer aldklar ebekeyi tasvir eder.Kltrel sermaye ise, sosyal sistemi kendi yararna kullanma ve dierleriyle iletiimde anlamayavarmada elde edilen bilgidir.

Yiyecek, giyecek ve barnak gibi temel ihtiyalar karlamak yaamsal tketimdir. Fiyat, kalite vedayankllktan daha nemlidir. Yaamsaltketimksa zamanldr; tketim mallar hzlca eritilir veyerine yenisinin konmasn gerektirir. Birok yaamsal tketici, gnlk ihtiyalar iin kk bir bte
http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=http://www.google.com.tr/search?hl=fr&q=tuketim+toplumu+site%3Aderindusunce.org+&meta=


14/21



14

ayrr. Moda tketiminin farkndadrlar ancak moday takip edenleri msrif veya lgn olarakniteleyerek kendi arzularn gizlerler.

Tketim aktivitelerinde, yaamsal tketicilerdk statlerini belli ederler. Satn aldklar eyler azsayg grr. Ve genelde de moda tketicileri tarafndan kmsenirler. Sosyal onura ulamaabasndaysa, moda tketicilerinin kendi onurlarn lmek iin ele aldklar standartlara sahipdeildirler. Onurun kendisi de rtbeli bir sistemdir. Daha az saygnlk sahibi ya da hi saygn olmayanbiriyle saygnlk sahibi birini kyaslayabiliriz.

Moda tketicileri,tketim dendiinde en ok akla gelenlerdir. Tketimin byk bir ksmnndevamlln salayan, sr psikolojisi iindeki tketicilerdir. reticileri srekli megul ederler vefabrika sahiplerinin kazancnn ounu onlar salar. Bundan dolay, moda tketicileri, pazarlamac vereklamclarn ana hedefidir. Moda tketicileri, ekonomi iin nemlidir, nk az bir deere sahipeyleri satn alarak art deer finanse ederler. Bir atknn Hermes olmas, nasl olur da sradan birmaazada 5 TL ye satlanlara nazaran onun daha deerli olmasna sebebiyet verir? Carrefourda 10 TLolan bir anta varken, niye bir Coach antaya bir aylk kira kadar denir? Moda tketicileri bu objelerifarkndalk iinde olanlarla iletiime gemek iin allar. Bu objeleri satn almak iin de ihtiyacn ok oktesinde byk miktarlar sarf etmeye isteklidirler.Peki, Armine ya da Zareena Yousif marka bir earbalken, aslnda neye para veriyorlar? Moda tketicilerinin ald aslnda her ne ise, gzlemcilerleiletiim iin zel bir efor sarfediliyor. niversitemdeki kapal kzlarn ou, earplarn markasgrnecek ekilde balyor. renciler kitaplarn Mango antalarda tayor. Bir Coach anta, etiketigrnmeksizin pek de kymetli deil. Ralp Lauren sa tarafa ilenen kk bir biniciyle bir servetkazand. oraplarn bile grlebilir yerlerine logolar ilenmi. Neden marka bu kadar nem arzediyor?

Bir letiim Sistemi

Moda tketimiilk olarak bir iletiim sistemidir. Biri ald eyi sergileyerek kardakine verdii bazkesin bilgiler zerinden iletiime geer. yleyse, moda tketimi, tketici hakkndaki iddialarsistemidir. Moda gzlemciye ben kimim ve deerim ne sorularyla ilgili bilgi verir. yleyse modatketimi hem ekonomik sistem hem de stat sisteminde rol alr. Hatta belki parti sistemi iinde bileyer alr. Trk sporu hakknda yeterli bilgim yok. Bu yzden GS, BJK veya Bursaspor fanlar parti olarakdnlebilir mi bilmiyorum. Ama bence fan klpleri parti sistemi iinde farkl oyuncular temsil eder(Geen seneki Msr-Cezayir futbol malarna elik eden isyanlar bu konuya gzel bir rnek tekileder).

Moda tketimiileyebilmek iin farkl paralar gerektirir. lk olarak, moda tketimi, stat sergilemekiin gereken (gerekenden fazlas) paraya sahip bir sosyal snfa dayanr. Gnlk dildeki kullanmekliyle, moda tketimi bir msriflik zerine ina edilir. Eer kaynaklarm sadece hayatta kalabilecekkadaryla kullanrsam, moda tketiminin bir paras olamam. Dahas, btn kalite iddialar bir yana,moda tketimi asla bitmez bir tketim zerine ina edilir. Kim moday takip etmek yerine, bir-iki yleskisinin rnn kullanmak ister?! Aslnda kimse tam anlamyla modaya uygun olamaz.nk modayenilik zerine kuruludur. Vitrinler ayda bir alnmas gereken yeni sezon rnlerle doludur. srafmoda tarafndan icat edilmitir vekapitalistlerinceplerini ok ok byk kazanlarla doldurur. srafretilmi bir arzuyu ifade eder: Her moda takipisi istiyorum diye mzmzlanan bir yandakiocuktur.

Tketim hakknda dndke aklma daha da ok soru geliyor. nmzdeki blmde modatketicilerini ve uzman tketicileri karlatrarak devam edeceim. Uzman tketiciler kendilerinikitleden ayrtrmaya alrken, moda tketicileri bir sr psikolojisi iindedirler.
https://www.google.com/search?hl=fr&q=l%C3%BCks+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=l%C3%BCks+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=l%C3%BCks+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=l%C3%BCks+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=kapitalizm+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=l%C3%BCks+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=https://www.google.com/search?hl=fr&q=l%C3%BCks+tuketim+site%3Aderindusunce.org+&meta=


15/21



15

Tketim Uzmanlar-4 / Ne kadar deerliyim?

Bak ben sadece Louis Vuitton anta alan bi insan deil, ayrca onutamay hakeden biriyim. [...] Ne kadar deerliyim?Hayranolunabilecek biri miyim?, Sayg hak ediyor muyum?, Sosyal onur sistemi

iindeki yerim ne?

Geen blmde tip tketiciden bahsettim: yaamsal tketiciler,moda tketicileri ve uzman tketiciler. Bugn moda tketicilerineyounlamak ve moda tketicileriyle uzman tketicilerin farklarnkonumaya girizgah yapmak istiyorum. Yaamsal tketiciler satnaldklar ve kullandklar ucuz eylerden dolay ekonomik etkenleri elealyorlar. Bundan farkl olarak, moda tketicileri ve uzman tketicilerde kltrel sermaye alannda younlarlar.

Moda tketimi snf sistemi iindeki onura erime yolunda kullanlan

bir iletim stratejisidir. Moda tketicileri dierlerinden, ulamakistedikleri bu statye dair, onay arayndadrlar. Bak ben sadece LouisVuitton anta alan bi insan deil, ayrca onu tamay hakedenbiriyim.Ama bu stat iddialar bunu tanyabilecek veonaylayabilecekler olmadan hi bir ie yaramaz. Bu yzden modatketicileri sadece mana tayan sembollere bal deillerdir. Ayrca busembol sistemi iindeki bilgi sahibi olan kimselerle de ilikilidir. Modatketicileri Amerikan sosyolog olan Charles Horton Cooley i aklagetiriyor. Cooley insanlarn deerlerini belirlemede kullandklar metodlar hakknda alma yapmtr.Bu almas ayna benlik diyeadlandrlr. Cooleye gre, birok insan kendi deeri -kabul grmederecesi- hakknda emin deildir. Cooley insanlarn kendilerine Ne kadar deerliyim?, Hayran

olunabilecek biri miyim?, Sayg hak ediyor muyum?, Sosyal onur sistemi iindeki yerim ne? gibisorular sorduuna ahit olur. Ayrca Cooley, insanlarn kendi deerlerinin ancak bakalarnnkiyle
http://www.derindusunce.org/2012/03/05/tuketim-uzmanlari-4-ne-kadar-degerliyim/http://www.derindusunce.org/2012/03/05/tuketim-uzmanlari-4-ne-kadar-degerliyim/http://www.derindusunce.org/2012/03/05/tuketim-uzmanlari-4-ne-kadar-degerliyim/http://www.derindusunce.org/2012/03/05/tuketim-uzmanlari-4-ne-kadar-degerliyim/http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/http://www.derindusunce.org/2012/02/29/tuketim-uzmanlari-3-marka/http://www.derindusunce.org/2012/03/05/tuketim-uzmanlari-4-ne-kadar-degerliyim/


16/21



16

kyaslandnda bir anlam ifade ettiini syler. Deer bir rtbe sistemidir. Kimisi benden dahadeerliyken, kimi de daha az deerlidir. Alman sosyolog Max Weber de insanlarn sosyal onurynnde kendi deerlerini bimeleri konusunda baz yntemler ne srmtr. Webere gre deerigsteren ey riayet ilikisidir. Eer insanlar bana riayet eder, uyarlarsa, ben onlardan dahaonurluyumdur. Ama ben bir bakasna riayet edersem, o zaman ben ondan daha az onura sahibimdir.

Bu riayet stratejileri toplumun her kesimimde grlebilir. Mesela Trkiyede, arda eiyle yryenarafl bir kadnn einden bir-iki adm geriden gelmesi dikkatimi ekmitir. Yanyana yrmek stateitliini belirtirken birisinin ardndan gelmek riayet ilikisine iaret eder. Baka bir rnek desnfmdan. rencilerime isimleriyle hitap ederim. Ama onlar bana Mr. Allen, Hocam ya da Allen Beyderler (En azndan benim yzme, belki dearkadalar arasnda farkldr, kim bilir). Bu sayg ifadeleride riayet ilikisi kapsamndadr.

Onura El Koymak

Weber bu riayet sisteminin atmalar tarafndan ynlendirildiini ne srer. Ona gre onur gaspedilmitir. Yani birisi onura el koyar ve onu elinde tutmak iin azami gayret sarf eder. Herkesinnnde rencisini aalayan bir profesr dnelim. Bu durumda, aalama aalanan insandakionuru alr, aalayan daha yksek(!) sosyal snftaki insana verir. erefi iin ldren insanlar da buuurda katil olduklarn iddia ederler- len kzlar ya da kardeleri olsa da. nsanlar statlerine ciddimanada sahip kyorlar ve bu riayet sistemi iinde acmasz olabiliyorlar. Cooleyin ayna benlikstratejisi, bir iletiim sistemi olan sosyal onuruincelemede ok yardmc olur. Ayna benlikte, statmbelirlemek iin dier insanlar kullanrm. Onlarn hareketlerini, sylediklerini, beden dilleriniincelerim. Ulatm sonular da benim hakkmda ne dnyorlar? sorusunu yantlamada ipucuolarak kullanrm. Bylece de insanlar, ne kadar deerli olduumu gsteren bir ayna vazifesi grrler.nsanlarn hakkmdaki yarglarn hayal eder sonra da bunlar kendime uygularm. Eer snfmdakirencilerin mutlu olduunu ve bir sr ey rendiini hayal edersem, benim de iyi bir eitmenolduumu dnr ve kendimi iyi hissederim.rencilerimin dndn dndm ey kendideerimi belirlemedeki lttr. Dahas, davranlarm bu hayali deerlendirmeye gre ayarlarm.Mesela rencilerimin bana deer verdiini ve hayranlk duyduunu hayal ederim. Bu yzden deonlardan riayet beklerim. Ama ben ders anlatrken aralarnda konuunca hayal krklna urarm vestatm vurgulayarak Ben hocaym! diye onlar uyarrm.

Modaya uygun eyler de aynann nne koymak iin gzel seimlerdir. Artk her yerde yaygn olanpazarlama ve markalama zerinden, belli eyler sembollemitir. Bu ey deerlidir ve sadece belliinsanlar onu tayabilir diyerek riayet sistemi iindeki snrlar belirlenir. Bu da insanlarn kskanlkduygularn kamlar. Onlar kskanlabilir ekilde deerli olmalym dncelerine sevk eder. Heryerde grdmz nazar boncuu, dierlerine ben kskanlabilir bir insanm der. Dahas,kskanmann kt birey olduunu da hatrlatr. Yani moda tketimi de tehlikeli bir arenadr.

Moday takip etmek, moda tketicilerini belli bir bilgi alannda ehil hale getirir. Bilmeleri gerekeneyse u an moda nedir? sorusunun cevabdr. Yani moda tketimi, moda tketicilerinin sahipolduu bilgi alanna dahil olabilecek kimseler olmakszn pek de bir ie yaramaz.

abucak Yaylm Bir Fenomen

Moda bilgisi hzlca yaylr. Bir anda stanbuldaki belli bir ya grubunda bulunan tm insanlar ayakkabbacklarnn annemizin bize rettii ekilde deil de bilein etrafna dolanacak ekilde balanmas


17/21



17

gerektiini bilirler. Niye bilekler? Moda, seni saf. Bilmiyor muydun?! Anlalan modayla pek alakanyok.

Markalama ve pazarlama, retici ve satclar tarafndan moda kaygs yaratmak iin oluturulmustratejilerdir. Ayrca yanl eyi tketiyor olma endiesini de azaltr. Markalama, Marxn imaledilmi arzu dncesine gzel bir rnektir. Ama daha ok yanl uur fikrine uyar.

Yanl uur dncesinin aklamas btn bir sayfay kaplasa yeridir. Ama moda tketimi konusundayardmc olsun diye sadece basit bir tanm yapacaz. Marx ve dier bilgi sosyologlar,dncelerimizin ounun aslnda kendimize ait olmadn savunurlar. Fikirlerimiz, dncelerimiz,uurumuz, yani btn bilgi sistemleri, aslnda dierleri tarafndan bizi kontrol etmek iin retilmitir.Bilgi, zellikle de herkesin bildii bilgi, bir idare etme, ynetme aracdr. O zaman yle bir sorusoralm; bugnn modasn kim belirliyor?. Tabi ki sen ya da ben deil. Moda olacak eyleritketmemizden kazan salayan byk kurulular belirliyor. Medya ve pazarlamaclar, aynkurululardaki sekin tabaka gibi, rnleri arzu edilebilir klmak iin aba gsteriyor. Biz ise, aynsrdeki koyunlar gibi, Forum stanbul ya da stinye Parka hcum edip bu rnleri almayaabalyoruz. Ve birisi olduumuzu sembolize eden hangi maazadan alndn bas bas baranantalar gururlu bir ekilde tayoruz. Ayn reklamlar izlediimiz evremizdekiler de hakkettiimiziiddia ettiimiz bu deeri gstermekte geri durmuyor.

Moda tketimi sosyologlarn popler kltr dedii eye dayanr. Vikipedi popler kltr, bir bilgisistemi olarak gnlk yaantmza szm olan medyann ar etkileri eklinde tanmlar. Eer TVovlarndaki oyuncularn isimlerini biliyorsak veya Justin Bieberin zel hayatndan haberdarsak,popler kltr iinde bilgili biriyiz demektir. Popler kltr bilgisi, medya ve dier kurulularnsekinleri tarafndan tketime almamz iin retilir. Moda, tketimin imali srecindeki lokomotiftir.Bu tketim de deerimizi belirlemedeki en nemli lttr. Velhasl kelam, bilgiye sahip olmak ve bubilgiye sahip olduunu gstermek modaya uygun olduun anlamna gelir.

Moda tketimi, deer addetme ynnde bir stratejidir diyebiliriz. Ama bu strateji sadece poplerkltr balamnda ie yarar. Bundan dolay moda tketimi bir ounluk fenomenidir. Burada birparadoks var. Moda, tketimine evkle katlmak, dierleri tarafndan yaplm iaretleri sergilemektir.Bu da bizi dier btn bilgili tketicilerle zde yapmaya yarar. Bundan dolay, moda terfi ettirmekyerine eitleyici bir statdr. Bu strateji deli eden bir efor gerektirirken bizi farkl olacamzyanlgsna gtrr. Uzman tketicilerse farkl bir bilgi sistemine dahildirler. Bylece modatketiminin eitlieyici etkisine kar dimdik ayakta dururlar. Gelecek hafta, sra uzman tketicilerde.


18/21



18

Tketim Uzmanlar-5 / Sonu

Evdeki ayna endieyi tetikler. Bizi Belki de gerektensahtekarmdr. Belki de kk siyah Chanel elbisemin iddiaettii kadar deerim yoktur. demeye ynlendirir. Moda

tketicilerinin belki de hi kimse olduklar hakkndakiendielerini yenmek iin var olan stratejileri, endielerinigidermekten ok artrr. Yar hi bitmeyecek ve hi kimsekalabaln iindeki yerinden emin olamayacak

Yaz dizisinde drt blmdr, tketim stratejileri ve bustratejilerin ifade ettii manalar inceliyorum. Bunu da tip tketici zerinden yaptm: yaamsal tketiciler, modatketicileri ve uzman tketiciler. Bu stratejilerin

toplumdaki snflama sistemi iinde yer aldn ifadeetmeye altm. Max Weberi izleyerek birbirinden bamsz ama paralel ilerlediklerini syledim.Onlar balayan eyin, insanlar yaam koullar bakmndan farkl klan snflamadaki hiyerariler(snf, parti, stat gruplar) olduunu belirttim.

lk olarak, sosyal snf hiyerarisinde yer alan yaamsal tketicilerle baladm. Sosyal snf ekonomikyapyla olan ilikilere dayal kollektifler demektir. Moda tketicileri genelde orta snfta yer alr.Ancak, onlarn asl abas deerli olduklarn ifade edebilecekleri sosyal onuru kazanmaktr. Bu abasosyal snf hiyerarisinden ok staty etkiler. Moda tketicileri orta snfn dier yeleriyle yarrlarve bu yartaki amalar birisi olduklarn gstermektir. Bu olduklar birileri onlar dierlerindendaha deerli yapar. Tketim objelerini bilen ve deerlendirenlere kymetli olduklarnn havasn

atarlar.
http://www.derindusunce.org/2012/03/10/tuketim-uzmanlari-5/http://www.derindusunce.org/2012/03/10/tuketim-uzmanlari-5/http://www.derindusunce.org/2012/03/10/tuketim-uzmanlari-5/http://www.derindusunce.org/2012/03/10/tuketim-uzmanlari-5/http://www.derindusunce.org/2012/03/10/tuketim-uzmanlari-5/


19/21



19

Spor msabakalarndaki taraftarln parti tabanl bir tketim olduu dnda Weberin ghiyerarisinden ok bahsetmedim. Daha genel olarak, parti tketimi antsal bir grsellikle ilgilidir.Partiler, halkn zerinde baskn durmak iin byk binalar ina eder. Bu binalar zerinden de glerinihaykrrlar. Kemal Atatrkn Ankaradaki mezar iin kim ne derse desin, bu yapy gzard etmekimkanszdr. Mimarisi ve lleriyle, Osmanl mparatorluunun kn takiben gelen, partiekimesindeki kazanan temsil eder. Karadenizi Marmara Denizine balamas nerilen bir kanal var.Bu kanaln, tketimin ada bir gstergesi olabilecei ynnde yorum yapmak ok da yanl olmaz.Bu da bugnn Trkiyesinde g ilikileri konusunda kazanann kim olduunu gsterir.

Modann Gerei Olan Savurganlk

Aslnda bugn zellikle moda tketiminin baarsnn snrlar hakknda konumak istiyorum. Bir deuzman tketicilerin bu limitlere stnlk salamalar konusuna younlaacam. Moda tketicileriyksek bir sosyal onur iddia eder demitik. Ama onlarn bu onura eriimini engelleyen temelbariyer vardr.

lki, modann gerei olan savurganlk. Savurganlk ya iflasa ya da sahip olunan deerialakgnlllkle kabule gtrr. Modann belli bir fiyat kotas yoktur. nk bitmek bilmeyen yenisezonlar geliyor ve daha yeni satn aldmz eyler hemen eskiyor. Geen yln modasn takip etmekbir insan moda d yapmaya yeter de artar bile.

kincisi, moda tketimi popler kltr sahasnda boy gsterir. Moda, benim gibi srnn iinde yeralan ve bana ok benzeyenler arasndaki rtbeli bir sistemdir. Mesela kredi kart olan biri kendinesrnn iinde bir pozisyon edinse de, srnn bir paras olmaktan kurtulamaz. Srnn lideri olankuzu, sry yemyeil ayrlara ekse de hala bir kuzudur ve sadece dier kuzular arasnda liderdir.

ncs, moda, Charles Horton Cooleyin ayna benlik kavramndaki ayna olarak ilev grse de, hermoda takipisinin evinde baka bir aynas vardr. Evdeki ayna endieyi tetikler. Bizi Belki de gerektensahtekarmdr. Belki de kk siyah Chanel elbisemin iddia ettii kadar deerim yoktur. demeyeynlendirir.

Moda tketicilerinin belki de hi kimse olduklar hakkndaki endielerini yenmek iin var olanstratejileri, endielerini iyiletirmekten ok artrr. Yar hi bitmeyecek ve hi kimse kalabalniindeki yerinden emin olamayacak.

Yaamsal tketiciler sadece gerekli eyleri alrken moda tketicileri srnn elebas olmak

niyetindedirler. Uzman tketiciler ise, tketim bilgisi zerinden kendi geerliliklerinin arayndadrlar.Uzman tketicilerin geerliliini salayan ey bilgidir, zellikle de bilimle desteklenmi bilgi. Uzmantketiciler bilim adam deildir, ama moderniteden gelen bilimsel dnya gryle yakndanilgilidirler. Uzman tketimi, Weberin bys bozulmu diye adlandrd modern dnyada yer alr.Bu modern dnyada insanlar, geleneksel ve dini otoriteye daha az bavururlar. Bunun yerine, zelliklede bilginin uzman tketicilerinin dedii gibi Bunu yapmalyz nk bilimsel almalar bize bunun iyiolduunu sylyor. derler.

Bilgi Tketimi

Bilginin uzman tketimi hakknda hemen iki rnek verelim. lk rnek, son 30 ylda sersemletici bir

etkiyle byyen kiisel geliim kitaplar. Dr. Benjamin Spock tarafndan yazlm nl Bebek ve ocukBakm kitab bunun bir iareti. nerileri, bu kitapla donanm bilgili ebeveynler tarafndan


20/21



20

yalanlanan o kadar ok babaanne var ki. Bilgili ebeveynler:Tamam sen bizi byle yetitirdin ama Dr.Spock baka bir ey sylyor. Bak ite burada. diyorlar. Bylece de bilim ailevi otorite ve gelenekselbilgi sisteminin yerini alyor. Babaanne iin de bu gidiata mdahale etmemekten daha iyi ne olabilirki!?

Dr. Spockun baarsn bilimsel nerilerin olduu ve akla gelebilecek her konuda hazrlanm kiiselgeliim kitaplar, TV programlar, CD ler ve DVDlertakip etti. u an kitap maazalarnn ounda, birkatn te birinden fazlas, tketim konusunda bilgi sunan kiisel geliim kitaplarna ayrlm. Saygyael koyma ve deerli ahsiyet olma abas, bilgi alannda geerli deil. Uzman tketicilerin kendileribilim adam deildirler. Bundan dolay da kiisel geliim endstrisindeki bilginin geerliliinilemezler. Ama, bilgisel otoriteye sahip kitaplardan alnt yapmay iyi becerliler. Dahas,konumalarna sktrverdikleri bilimsel bir ka terim ve jargonla, ahsi deer iddialarn desteklerler.Trigliseridin ne olduunu bilen var m ki?

Bilginin uzman tketimi hakkndaki ikinci rnek ise yiyecekler hakknda dnlerdir. Yaamsaltketiciler yiyecei gereklilik olarak grrler. Moda tketicileriyseyiyecei statlerini sergileyenaralardan bir olarak grrler. Herkesin bahsettii u restoran nerede? sorusu onlardan gelebilecekbir tarz sorudur. Uzman tketicileriyse yiyecei uzmanlklarn test etmek iin kullanrlar. Yumurta dane kadar ve ne eit kolesterol var? Hemen ap internetten bakaym? cmlelerini de onlardanduyarz.

Yiyecek konusundaki uzman tketiminin artnn ilk belirtisi hkmetin getirdii bir dzenlemesonucu oluan halk hareketiydi. Bu dzenlemeye gre, ambalajl yiyeceklerbir iindekiler ksmhazrlayacakt. Bylece billur tuzumun zerindeki etiketi okuyarak, her 1.5 gramn 0 kalori ve sfrya, 293 mg sodyum ierdii- ki ben bunun az m ok mu olduunu bilmiyorum- konusunda bilgisahibi oluyorum. te bu liste uzmantketicileri o yiyecein sakncal olup olmad konusunda birifre zc yapar. Uzman tketiciler okunmas gereken kitaplar okuyarak eitimlerinitamamlamlardr. Bu bilgilerin ticaretini yaparak da stat hiyerarisindeki yerlerini sergilerler.

Uzman tketimi stat sisteminde ayr bir yere sahiptir. nk, uzmanlklar onlar kalabalktan,popler kltrden ve sr iinde tevik edilerek hareket etmekten alkoyar. Uzman tketim,tketiciye yarmacsnn az ve stat beklentisinin dk olduu alanda hareket etmeye izin verir.Ama stat beklentisinin dk olmasna ramen, genelde bu tketiciler sekinler tabakasndandrlar.ronik olansa uzman tketicilerin kapitalist adan kamamalardr. Dahas, uzman tketim, pahaltketilebilirlerin sald pazarlama alanlatnda yaamn sefa iinde srdrr.


21/21


www derindusunce org Fikir Platformu

21
http://www.derindusunce.org/wp-content/uploads/2012/03/tuketim_moda_benlik_2.jpg

Documents

Kapitalizm Kara Sevdam