IntErnacionalni univerzitet Travnik EKOLOŠKI FAKULTET OČUVANJE BIODIVERZITETA

Zatiena podruja

IntErnacionalni univerzitet TravnikEKOLOKI FAKULTETOUVANJE BIODIVERZITETAZATIENA PODRUJAPredmetni nastavnici:Doc. dr Mufik MusliAss. Nedada ToljaKategorije zatienih podrujaPrema IUCN-u, (meunarodna organizacija za zatitu prirode) , postoji est, kategorija zatienih podruja:

Ia kategorija: strogi prirodni rezervatIb kategorija: zona divljineII kategorija: nacionalni parkIII kategorija: spomenik prirodeIV kategorija: habitatV kategorija: zatieni pejzaVI kategorija: zatieno podruje prirodnih resursa

Ia kategorija: strogi prirodni rezervatPredodreena samo za nauna istraivanja i/ili praenje okolia;

Podruje koje posjeduje neke izvanredne ili reprezentativne ekosisteme, geoloke ili fizioloke karakteristike i/ili vrste dostupno prevenstveno za nauna istraivanja i/ili ekoloki monitoring

Ib kategorija: zona divljine namjenjen uglavnom za zatitu divljine;

Velika zona neprominjenog ili neznatno promijenjenog kopna (i/ili mora), koja zadrava svoja prirodna obiljeja i uticaj, bez permanentne ili znaajne habitacije, kojom se upravlja na nain koji omoguava ouvanje njenih prirodnih uslova

II kategorija: nacionalni park

zatieno podruje odreeno za zatitu ekosistema i rekreaciju;Prirodna povrina kopna (i/ili mora) namjenjena za:a) zatitu ekolokog integriteta jednog ili vie ekosistema za sadanje i budue generacije, b) iskljuenje eksploatacije ili radnji koje nisu u skladu sa namjenom svrhe zone c) pruanje osnova za duhovne, naune, obrazovne, rekreacijske i posjetiteljske mogunosti, pri emu one moraju biti ekoloki i kulturoloki kompatibilne

III kategorija: spomenik prirode

zatieno podruje za konzervaciju specifinih prirodnih pojava;

Povrina koja sadri jedan ili vie specifinih prirodnih (i/ili kulturnih) odlika koje su od izuzetnog znaaja usljed nasljeene rijetkosti, reprezentativnosti ili estetskih kvaliteta ili kulturnog znaaja

IV kategorija: habitat(zona upravljanja stanitima / vrstama)zatieno podruje odreeno samo za konzervaciju i intervencije u upravljanju podrujem;

Povrina kopna (i/ili mora) koja je predmet aktivne intervencije u svrhu upravljanja kako bi se osiguralo odranje stanita i/ili kako bi se ispunili zahtjevi odreenih vrsta

V kategorija: zatieni pejza(morsko podruje)

zatiena podruja karakteristina po prirodnoj ljepoti namjenjena konzervaciji i rekreaciji (zatieni krajolik, park uma, park prirode, regionalni park i memorijalno podruje);Povrina kopna, sa obalom i morem gdje je to podesno, gdje su interakcije ljudi i prirode u toku vremena stvorile zonu izraenog karaktera sa znaajnim estetskim, ekolokim (i/ili kulturnim) vrijednostima, i esto sa visokim biodiverzitetom Ouvanje integriteta ovih tradicionalnih interakcija je od vitalnog znaaja za ouvanje, odravanje i evoluciju jedne ovakve zone

VI kategorija: zatieno podruje prirodnih resursa

Zatieno podruje namjenjeno uglavnom za odrivo upravljanje prirodnim resursima (npr. gazdovanje resursima zatienog podruja);Zona koja dominantno sadri nemodificirane prirodne sisteme, ijim se upravljanjem osigurava dugorona zatita i odranje biodiverziteta, omoguavajui u isto vrijeme odrivi protok prirodnih proizvoda i usluga kako bi se zadovoljile i potrebe lokalne zajednice

ZATITA PRIRODE U BOSNI I HERCEGOVINI

Bosna i Hercegovina ima veliki broj prirodnih vrijednosti koje imaju potrebu da budu zatieni nekim od vidova zatiteNaalost, jo uvijek ne postoji dovoljno funkcionalan sistem zatite koji bi obezbijedio da se rijetke i ugroene vrste i visokovrijedni prirodni pejzai stave u funkciju zatiteGeneralno, u Bosni Hercegovini je svijest o zatiti okoline i prirode na veoma niskom nivouTome dodatno doprinosi nepostojanje kvalitetnog pravnog sistema

Prirodne vrijednosti BiHBiodiverzitet BiH se temelji na raznolikosti gena, raznolikosti vrsta i raznolikosti ekosistema i pejzaa

Specijski diverzitet (diverzitet vrsta) odlikuje se najviim stupnjem endeminosti na prostoru EvropeOsim specijske, diverzitet BiH se odlikuje i izuzeno visokim stupnjem pejzane raznolikosti u koju su integrirani i svi oblici geoloke i bioloke razliitosti u najirem smislu

Prirodne vrijednosti BiHBosna i Hercegovina je bogata biolokom raznolikou, izmeu ostalog, iz razloga to pripada trima razliitim geolokim i klimatskim regijama:-Mediteranska regija,-Eurosibirska-boreoamerika regija,-Alpska-visokonordijska regija.

Osnovni elementi koji utiu na gubitak bioloke raznolikosti su:konverzija stanita,prekomjerna eksploatacija prirodnih resursa,zagaenje,invazivne vrste,uticaj klimatskih promjena,ekoloka svijest.

Institucionalni okvir zatite okoline u BiH Na temelju Ustava Bosne i Hercegovine, upravljenje okoliem nije institucionalizirano na nivou drave, nego je u okviru organizacione strukture vlada entiteta koje imaju ministarstva koja se bave problematikom okoliaU Federaciji BiH nadlenost po pitanju zatite okolia najveim dijelom pripada Federalnom ministarstvu turizma i okolia, ali i drugim institucijama: Federalno ministarstvo prostornog ureenja, Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva, Federalno ministarstvo energetike, rudarstva i industrije,Federalni zavod za geologiju,Federalni meteoroloki zavod,J.P. za Vodno podruje slivova rijeke Save, J.P. za Vodno podruje slivova Jadranskog mora;

Institucionalni okvir zatite okoline u BiH U Republici Srpkoj nadlenost uglavnom pripada Ministarstvu za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju, ali i u drugim institucijama:Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede, Ministarstvo privrede, energetike i razvoja, Republiki hidrometeoroloki zavod, Institut za ekologiju, zatitu na radu i zatitu od poara (Banja Luka), Pravna lica koja su dobila licencu za obavljanje djelatnosti iz oblasti okolia;

Institucionalni okvir zatite okoline u BiH U distriktu Brko politika zatite okolia je u direktnoj nadlenosti Vlade Distrikta preko sektora za komunalne djelatnosti i sektora za poljoprivredu i umarstvoU FBiH je dio odgovornosti upravljanja okoliem i u nadlenosti kantonalnih ministarstava Poslove zatite prirode iz nadlenosti kantona vri kantonalno ministarstvo nadleno za poslove okolia

Meunarodni sporazumi iz oblasti zatite prirode kojima je pristupila BiH

KONVENCIJA O BIOLOKOJ RAZNOLIKOSTI

Konvencija o biolokoj raznolikosti doneena je na velikoj meunarodnoj konferenciji 1992.godine, a domain tog skupa je bio Rio de Janeiro (Brazil)Inae, ova konferencija Ujedinjenih nacija o zatiti ivotne sredine i razvoju (UNCED) bila je najvea od svih ikad odranih konferencija Ujedinjenih nacijaPrisustvovalo je blizu 10.000 zvaninih predstavnika iz oko 150 zemalja, ukljuujui i 116 nacionalnih politikih lideraKonvencija je stupila na snagu 29.12.1993. g., dok je Bosna i Hercegovina pristupila 26.08.2002. g. a ratificirana je 04.10.2002. godine Ovo je temeljna konvencija koja je zacrtala novu koncepciju zatite prirode, proirujui ovu djelatnost na ouvanje sveukupne bioloke i krajobrazne raznolikosti i osiguranje odrivog koritenja prirodnih dobara KONVENCIJA O BIOLOKOJ RAZNOLIKOSTIObaveze potpisnica konvencije su sljedee:- uspostavljanje sistema zatienih oblasti;- usvajanje i provoenje mjera za oporavak i rehabilitaciju ugroenih vrsta i za njihovoponovno uvoenje u njihova prirodna stanita; regulisanje uslova koritenja biolokih resursa; promovisanje osjeaja za okolinu i odrivi razvoj; upravljanje i kontrolisanje rizika povezanih sa upotrebom i oslobaanjem modificiranih ivihorganizama proizvedenih biotehnologijama i uspostavljanje mehanizama meunarodnesaradnje, tehnoloke saradnje i finansijske pomoi zemljama u razvoju.

ZAKONSKA lEGISlATIVA IZ OblASTI ZATITE PRIRODE

U skladu sa Dejtonskim sporazumom, sva zakonska okolinska legislativa iz bive SR BiHje zadrana i bila je na snazi sve do donoenja novih zakona Sredinom 2003. godine u FBiH (u RS-u u 2002. godini donesen je set okolinskih zakona, meu kojima se nalazi i Zakon o zatiti prirodeTekst ovih Zakona se zasniva na zakonodavstvu EU iz oblasti zatite okolia i na pristupu koji koriste EU i njene zemlje lanice prilikom regulisanja i upravljanja zatitom okoliaTime su se u Bosni i Hercegovini eljele stvoriti predpostavke za djelotvornu zatitu okolia u skladu sa najsavremenijim saznanjima i evropskim tendencijamaNa ovaj nain, dva bh. entiteta su dobila primarno zakonodavstvo u oblasti zatite okoliaDa bi se zakoni u potpunosti primjenjivali potrebno je uskladiti kantonalne zakone (u FBiH), te je potrebno donijeti niz podzakonskih akata

Set ekolokih zakona

1. Zakon o zatiti okolia (okvirni),2. Zakon o zatiti prirode,3. Zakon o zatiti voda,4. Zakon o zatiti zraka,5. Zakon o upravljanju otpadom,6. Zakon o fondu za zatitu okolia.

Institucionalna nadlenost upravljanja zatienim podrujima

DEFINICIJE ZATIENIH PODRUJA PREMA DOMAEM ZAKONODAVSTVU

(Izvod iz Zakona o zatiti prirode FBiH 2003. g.)1. Zatita podrujalan 25.Zatieno podruje je dio kopna i/ili mora odreeno radi zatite i odravanja bioloke raznolikosti prirodnih i kulturnih resursaZatiena podruja su :a) zatiena prirodna podruja ustanovljena u naune svrhe ili radi zatite divljine;b) nacionalni parkovi ustanovljeni u svrhu zatite ekosistema i rekreacije;c) spomenici prirode ustanovljeni u svrhu ouvanja specifinih prirodnih karakteristika,d) zastieni pejzai ustanovljeni u svrhu ouvanja kopnenih pejzaa, priobalnih podruja i rekreacije

Pregled zatienih podruja i vrsta prema Zakonu o prirodnom i kulturno- historijskom naslijeu SR BiH (NEAP BiH, 2003.)

PREGLED ZATIENIH PODRUJA PREMA ZAKONU O PRIRODNOM IKULTURNO-HISTORIJSKOM NASLIJEU SR BIH

I STROGI PRIRODNI REZERVATI1.Prauma Peruica u sklopu Nacionalnog parka Sutjeska 2.Prauma Lom na planini Klekovai kod Bosanskog Petrovca 3.Prauma Janj kod ipova 4.Prauma ua-Ribnica, Ribnica kod Kaknja 5.Prauma Pl