Slide 1

INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIKEKOLOKI FAKULTET B I O D I V E R Z I T E TDoc. dr Mufik MusliAss.Nedada Tolja

Izraz BIOLOKA RAZNOLIKOST utemeljen 1980. godine, Thomas LovejoyE.Wilson prvi put upotrijebio termin BIODIVERZITET 1986. godine za prvi Ameriki Forum za bioloku raznovrsnostKonvencija o ouvanju bioloke raznolikosti, Rio de Janeiro 1992. godine22 maj- Dan bioloke raznolikostiSveukupnost gena, vrsta i ekosistema, pri emu svaki od ovih nivoa ima svoj prostorni i vremenski kontinuitet

Oko 3,5 milijarde godina tokom evolucije rezultiralo je s velikom raznolikou vrsta

Ipak.......,

Govorimo o jo dosta neistraenom podrujuProcjena-oko 10 milijuna vrsta na planeti ZemljiDeterminisano oko 2 mil. vrsta

BIODIVERZITET-BIOLOKA RAZNOLIKOST

Genetiki diverzitet ukupan broj gena, odnosno genetikih informacija sadranih u svim pojedinanim vrstama biljaka, ivotinja, gljiva i mikroorganizama...

Specijski diverzitet ukupan broj organskih vrsta u svim ekosistemima na Zemlji od pojave ivota na Zemlji do danas

Ekosistemski diverzitet cjelokupna raznovrsnost stanita i biocenoza kao i ekolokih procesa koji se odvijaju u biosferi

Podruja najvee bioraznolikosti na Zemlji; 44% svih biljaka i 35% svih kimenjaka ivi na samo 1,4 % ukupne kopnene povrine ZemljeNajvea bioloka raznolikost tropske zemljeTropski dijelovi sredinje i june Amerike - 86 000 biljnih vrsta, Afrika - 30 000; Madagaskar - 8 200Najbogatije tropske kine praume - na 1 ha 473 vrste drvea (na 1 stablu i do 1000 razliitih vrsta kukaca!!!)Oko 45 % svih biljnih vrsta i oko 30 % svih ptica na svijetu ive u tropskim umamaOne su najbolji pokazatelj globalnog biodiverzitetaMnoge vrste nestaju i prije nego to smo ih upoznali!GEOLOKA RAZNOLIKOSTAbiotiki faktori: Klima/Voda Geologija/Kemija Morfologija/OrografijaBIOLOKA RAZNOLIKOSTBiotiki faktori: Producenti Konzumenti ReducentiEKOLOKA RAZNOLIKOST

Koja je vrijednost bioloke raznolikosti?

Osigurava hranu i fosilna gorivaOsigurava graevni materijalProiava vodu i zrakRazgrauje otpadStabilizira klimu na ZemljiUblaava poplave, sue, vjetrove i temperaturne ekstremeObnavlja plodnost tla i kruenje nutrijenataOprauje biljke, ukljuujui mnoge usjeveKontrolira nametnike i bolestiOsigurava genetsku raznolikostOsigurava kulturnu dobrobit

Prema UNEP-u; bioloka raznolikost: (UNEP-program UN za zatitu okolia) Uzroci smanjenja biodivezitetadestrukcija i degradacija stanita,prekomjerno iskoritavanje prirodnih resursa,zagaenje atmosfere, hidrosfere i pedosfere,globalne klimatske promjene,neuravnoteena poljoprivredan proizvodnja i umarstvo,introdukcija(unoenje) alohtonih vrsta,nesrazmjernost izmeu visoke stope rasta ljudske populacije i iskoritavnaj prirodnih resursaneovlatena trgovina divljim vrstama,nekontrolisan lov i izlov,nizak nivo prouavanja i poznavanja biodiverziteta i nedovoljna primena naunih rezultata u ouvanju biodiverziteta

IZUMIRANJEIzumrle vrste-vrste koje nemaju ivih predstavnika na Zemlji Razlikujemo dva nivoa: globalni i lokalni

Ugroene vrste-vrste kojima prijeti nestanak u bliskoj budunosti

Izumiranje-posljedica dugotrajnog procesa ugeroenosti vrsta

IZUMIRANJE U PROLOSTI sastavni dio evolucijskih promjenaPolagani proces izumiranja zbog kompeticije s novim vrstamaMasovna izumiranjaVrste imaju svoj vijek trajanja, izmeu 1 i 10 milijuna godinaDo sada je izumrlo oko 95% od svih vrsta koje su se u povijesti ivota pojavileUporedno, raste i broj novih vrsta Vrhunac raznolikosti prije otprilike 25 000 godina od kada je u stalnom opadanju (ovjek!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!)Danas nestaje oko 50 do 100 vrsta dnevno!

IZUMIRANJE VRSTAUZROCI IZUMIRANJA I UGROENOSTI

PRIRODNI vulkanske oluje, poplave i sue

ANTROPOGENIuzrokovani uticajem ovjeka

SMANJENJE I POREMEAJ PRIRODNIH STANITA1.Urbani i industrijski razvitak, proizvodnja hrana i iskoritavanje prirodnih resursa

2. Izgradnja objekata u priobalnim podrujima i druge ljudske aktivnosti uzrokuju usitnjavanje (fragmentaciju) stanita

3. Zagaenja mora to rezultirana da mnoga stanita postaju nepovoljna za ivot mnogih vrsta

4.Turizam, koritenja prometnih sredstava, pa ak i naunih istraivanja uznemiravaju stanita to mnoge vrste ometa u njihovim ivotnim aktivnostima, pogotovo u razmnoavanju (buka kao zagaenje)

Porast svjetskog stanovnitva naglo se ubrzao od poetka industrijskog doba, a danas se poveava s brzinom od 90 milijuna ljudi godinje 2012Glavni razlozi ugroenosti biodiverzitetaHIPPO H-Habitat alteration I Invasive species P PollutionP Population growthO Overexploitation

Gubitak stanitaKrivolovZagaenjeInvazivne vrsteZbog porasta ljudske populacije raste pritisak na okolinu

Posljedice smanjenja bioloke raznolikostiAntropogeni uticaj veoma izraen u procesu smanjenja biodiverzitetaNestanak 5-20% vrsta kod mnogih skupina organizama, stopa nestanka vrsta je 100-1000 puta vea u odnosu na geoloke prolosti ZemljeStopa kojom nestaju tropske ume, izmeu 0.8 i 2% godinje Pretpostavlja se da e godinje nestati oko 1% populacija u tropskim umama, a to je oko 16 milijuna populacija godinje, ili jedna populacija svake dvije sekunde

Posljedice gubitka biodiverziteta poremeaj prirodnih procesa kruenja,globalne klimatske promjene,nestanak organskih vrsta i gubitak genetikog materijala,nestanak pojedinih tipova stanita,Smanjenje ekonomske i estetskih vrijednosti prostora,poveanje siromatva (smanjenje koliine i kvaliteta hrane, lijekova, graevinskog materijala..),smanjenje opteg kvaliteta ivota (gubitak zdravlja, gubitak kulturnih vrijednosti i drugo..)

Jedno od najvanijih pitanja koje su ekolozi poeli postavljati u zadnje vrijeme je: Koliko vrsta moe nestati prije nego to se to odrazi na funkcioniranje ekosistema????????????????

ini se da je potreba za razumijevanjem kako gubitak vrsta utjee na stabilnost i funkcioniranje ekosistema dostigla kritinu taku, kada davanje odgovora na ta pitanja postaje hitno i ivotno vano za samu ljudsku vrstu..............................

Crvene liste (Crveni popisi, eng. Red List) i Crvene knjige (eng. Red Data Books, Red Books) spadaju medu najire primjenjivane alate u zatiti bioloke raznolikosti u svijetuImaju zadatak javnosti skrenuti panju na potrebu ouvanja ivog svijeta, posebno onih vrsta koje su u opasnosti i mogle bi ieznutiCrvene liste i knjige, razvijene su na strunoj i naunoj podlozi od strane relevantnih strunjaka, uglavnom biologa, specijalista za pojedinu skupinu flore ili faune

ZATITA BIODIVERZITETA

Crvena lista ili knjigaNoviji Crveni popisi izraeni za globalnu razinu od strane IUCN SSC-a su Crveni popis ugroenih ivotinja iz 1996. godine (Baillie & Groombridge)Crveni popis ugroenih biljaka iz 1997. (Kerry & Harriet)Najnoviji je Crveni popis ugroenih vrsta objavljen 28.9.2000. godine (IUCN/SSC ) Prvi put ujedinjuje bilje i ivotinje u jedinstveni popis koji sadri procjene ugroenosti, za vie od 18.000 vrsta cijeloga svijeta.

KATEGORIJE UNUTAR SISTEMA CRVENOG POPISA U KOJE JE MOGUE SVRSTATI VRSTE :IZUMRLE EX ( Extinct )IZUMRLE U PRIRODI EW ( Extinct in the Wild )KRITINO UGROENE CR ( Critically Endangered )UGROENE E ( Endangered )RIZINE VU ( Vulnerable )NISKORIZINE NT ( Near Threatened )NAJMANJE ZABRINJAVAJUE LC ( Least Concern )NEDOVOLJNO POZNATE DD ( Data Deficient )NEOBRAENE NT ( Not Evaluated ) IUCN KATEGORIJE MOEMO PODIJELITI U SKUPINE :Skupina kategorija Kategorija ugroenosti vrste/podvrste izumrle (E X)- izumrle u prirodi (EW) - vie nema ivoga primjerka u prirodi- regionalno izumrle (RE) - izumrle u BiH

pred izumiranjem (Threatened) - kritino ugroene (CR) - postoji izuzetno visoki rizik od izumiranja- ugroene (EN) - postoji veoma visoki rizik od izumiranja- rizine (VU) - postoji visoki rizik od izumiranja

ne prijeti im izumiranje - niskorizine (NT) - nisu pred izumiranjem, ali bi uskoro mogle biti - najmanje zabrinjavajue (LC) -vrednovane su kriterijima IUCN-a te je utvreno da ne pripadaju ni jednoj od spomenutih kategorija- nedovoljno poznate (DD) - nema dovoljno potrebnih podataka za procjenu rizika od izumiranja (stanje populacije i rasprostranjenost) ZAKONSKA REGULATIVA OUVANJA BIORAZNOLIKOSTI NA SVJETSKOM NIVOUKONVENCIJA O MEUNARODNOJ TRGOVINI UGROENIM VRSTAMA DIVLJE FLORE I FAUNE ( CITES )

KONVENCIJA O BIOLOKOJ RAZNOLIKOSTI ( RIO DE JANEIRO )

KONVENCIJA O ZATITI EUROPSKIH DIVLJIH VRSTA I PRIRODNIH STANITA ((BERNSKA KONVENCIJA )

Strategija biodiverziteta BiHStrateki pravci:

Konzervacija specijskog diverziteta BiH

Uspostava sistema konzervacije i odrive upotrebe biodiverziteta BiH

Smanjenje pritisaka na biodiverzitet BiH

Strateki ciljevi:

Konzervacija specijskog diverziteta BiHKonzervacija diverziteta ekosistema i pejsaa BiHKonzervacija diverziteta gena u BiH

Uspostava finansijskih mehanizamaU spostava djelotvornog finansijskog okviraIntersektorski pristup u upravljanju prirodomRazmjena naunih i tehnolokih informacijaOuvanje tradicionalnih znanja i praksi

Kontrola konverzije stanitaPraenje efekata globalnih klimatskih promjenaKontrola invazivnih vrsta u BiHJaanje javne svijesti

Rijetke i ugroene vrste

Runolist Leontopodium alpinum

Frajnov karanfil Dianthus freynii

Gospin vlasakAdianthum capillus-veneris

Lincura-Gentiana lutea

Planinski triton Triturus alpestriss reiseri

DivokozaRupicapra rupicapra

Veliki tetrijebTetrao urogallus

Tetrijeb ruevacLyrurus tetrix Zdrav pristup u zatitiPolitika odrivog razvoja prirodni resursi mogu se koristiti, ali na odriv i uravnoteen nain

P i t a nj a !!!

HVALA NA VAOJ PANJI???