Extranslation Abstract Book

HACETTEPE UNIVERSITY Department of Translation and Interpreting

Abstract Book ________________________________________________________

EXTRANSLATION IN THEORY AND PRACTICE REPRESENTATION OF TURKISH CULTURE THROUGH TRANSLATION ________________________________________________________

October 15-16, 2015

Ankara - Turkey

www.extranslationturkey.hacettepe.edu.tr

2

Extranslation in Theory and Practice:

Representation of Turkish Culture through Translation

October 15-16, 2015

Hacettepe University

Department of Translation and Interpreting

Ankara - Turkey

Symposium Organising Committee

Prof. Dr. Ayfer Altay (Hacettepe University)

Prof. Dr. Asalet Erten (Hacettepe University)

Assist. Prof. Dr. Elif Ersözlü (Hacettepe University)

Assist. Prof. Dr. Hilal Erkazancı Durmuş (Hacettepe University)

Dr. Sinem Sancaktaroğlu Bozkurt (Hacettepe University)

Res. Assist. Fatma Aksoy Şarkış (Hacettepe University)

Res. Assist. Cihan Alan (Hacettepe University)

Res. Assist. Nurel Cengiz (Hacettepe University)

Res. Assist. Ceylan Yıldırım (Hacettepe University)

Symposium Advisory Board

Prof. Dr. Ayfer Altay (Hacettepe University)

Prof. Dr. Berrin Aksoy (Atılım University)

Prof. Dr. Asalet Erten (Hacettepe University)

Prof. Johan Vandewalle (Gent University)

Prof. Thierry Grass (Strazburg University)

Prof. Jale Garibova (Azerbaijan University of Languıages)

Dr. Nilüfer Demirkan Jones (Essex University)

3

KEYNOTE SPEAKERS

Is there such a thing as Turkish Translation Studies?

Luc VAN DOORSLAER

KU Leuven (Belgium) & Stellenbosch University (South Africa)

It has been extensively described how translation and/in Turkey has

played an important role in several transformations and modernizations

in Turkish society (very recently for instance in Tahir Gürçağlar, Paker &

Milton 2015), ranging from Westernization to social reforms to the

introduction of innovative ideas and images. Similar functions of

translation have been studied in other countries, cultural or language

areas, where imports and exports of translation were also linked to cross-

cultural, representational and innovation issues. Related questions can

also be asked and are worth studying at a disciplinary meta level. To what

extent has the recent flourishing of Translation Studies in Turkey

contributed to a cultural or national image in the discipline? Are

representational values visible and/or constructed through topic

selection, periodization or otherwise?

Besides dealing with the question of whether it is appropriate to use

nation-based or culture-based formulations for the description of a

scholarly discipline, it is worthwhile focusing on the concept of agents –

in the discipline rather than in translation practice. Networks related to

the institutionalization of Translation Studies in Turkey are placed in an

international and comparative perspective. As such, the concepts of

import and export (of scholarly ideas) are connected not only to the

development of a discipline, but also to aspects of representation.

Luc van Doorslaer is the director of CETRA, the Centre for Translation Studies at the

University of Leuven (Belgium), where he works as a Professor in Translation and

Journalism Studies. As a Research Fellow he is affiliated with Stellenbosch University

(South Africa). Together with Yves Gambier, he is the editor of the online Translation

Studies Bibliography (11th release 2014) and the four volumes of the new Handbook of

Translation Studies (2010-13). His main research interests are: ideology and translation,

journalism and translation, imagology and translation, institutionalization of Translation

Studies. He has published extensively on these topics in leading journals and book series

in Translation Studies.

4 Türk Kimliği: Özcülük ile İnşacılık Arasında Bir İkilem Örneği

Suavi AYDIN

Hacettepe Üniversitesi

Türk kimliği, ulus inşa sürecinin en önemli parçası olarak, geç Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde inşa edilmiş ve bu inşa sürecine uygun bir

resmî tarih yazımı ile desteklenmiştir. Tarih yazımının verileri, edebiyata,

coğrafyaya, hukuka ve sanatın diğer alanlarına taşınarak Cumhuriyetin

vatandaş ideali de bu kimlik üzerinden işlenmiştir. Türk kimliğine ilişkin

bu ideal tablo, aynı zamanda özcü bir bakış açısı ile ulusun, tarihin başlangıcından bugüne uzanan lineer tarihi boyunca "Türk"ün kazandığı

niteliklerin bir toplamı olarak görülmüş; ancak Türkiye yakın dönem

tarihinin ortaya çıkardığı siyasî ve ideolojik mecralar bu kimlik modeline

rakip kimlik tercihleri ile bu özcü modelin tartışılmasına neden

olmuşlardır. Bu tebliğde bu özcü kimlik modelinin ana unsurları ele

alınacak ve ardından Türk kimliğinin yapısal ve özcü bir aidiyet çerçevesi olmadığı, tarih içinde “Türk” atfının kazandığı bağlamların çeşitliliği

gösterilerek bu kimlik modelinin, bütün ulusal kimlikler gibi iktidarın

tercih ve seçimleri doğrultusunda örüntülenmiş bir yukarıdan inşa

sürecinin (hegemonik) ürünü olduğu gösterilmeye çalışılacaktır.

Suavi Aydın 1962 yılında Ankara’da doğdu. Lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi

sosyoloji bölümünde tamamladı. Yüksek lisansını aynı alanda yaptıktan sonra, aynı

üniversiteden sosyal/kültürel antropoloji alanında doktora derecesi aldı. Başlıca

çalışmaları arasında Modernleşme ve Milliyetçilik (1993); Kimlik Sorunu, Ulusallık ve

“Türk Kimliği” (1998); Mardin Tarihi. Cemaat-Aşiret-Devlet (2000, Oktay Özel, Kudret

Emiroğlu ve Süha Ünsal ile birlikte); Antropoloji Sözlüğü (2003, Kudret Emiroğlu ile

birlikte); Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara (2005, Kudret Emiroğlu, Ömer Türkoğlu ve Ergi

Deniz Özsoy ile birlikte); “Amacımız Devletin Bekası”: Demokratikleşme Sürecinde Devlet

ve Yurttaşlar (2005); “Biraz Adil, Biraz Değil...” Demokratikleşme Sürecinde Toplumun

Yargı Algısı (2009, Mithat Sancar ile birlikte); 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi (2015,

Yüksel Taşkın ile birlikte) başlıklı yayınlar bulunmaktadır. Ayrıca çeşitli akademik

dergilerde ve derlemelerde kimlik sorunu, tarihyazıcılığı, devlet sorunu, düşünce tarihi,

milliyetçilik, etnik gruplar ve aşiretler, yerleşme tarihi konularında çok sayıda makalesi

ve kitap bölümü yayımlanmıştır. Halen Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde

öğretim üyesidir.

5

Translating from Turkish into Turkish: the Case of

Namık Kemal's İntibah

Johan VANDEWALLE

Department of Translation, Interpreting and Communication, Ghent

University (Belgium)

The Turkish Language Reform, following the Alphabet Reform, in the

1930s created a new - more purified - variant of Turkish. As a result,

present-day readers of Turkish are confronted with an insurmountable

linguistic barrier when reading Turkish literary works from the late 19th

century, even when these works are transcribed into the new alphabet.

This situation necessitates intralingual translation from the Ottoman

variant of Turkish into the modern language. As it was the first Turkish

literary novel, dating from 1876, and it was written by Namık Kemal, a

historically important Ottoman Turkish writer and political activist,

İntibah ('The Awakening') has, to this day, been published by more than

40 different publishing houses. These publications were partly

transcriptions, partly intralingual translations, or a combination of both.

As will be shown in this presentation, intralingual translation is very

similar to interlingual translation; consequently, intralingual translation

from Ottoman Turkish to Modern Turkish shares many properties with

extranslation from Turkish. In the case of İntibah, apart from the

important linguistic differences, due to the time lapse, there is a chasm

between the source and target culture. Social values have changed in

such a way that the perception of the novel by present-day readers differs

from that by the original readers. In the meantime, literary preferences

have evolved, too, and the readership has changed: whereas İntibah had

been written for the intellectual elites of that time, its intralingual

translations now address the broader masses of the people. In this

presentation, I will try to shed light on the different approaches and

strategies applied by the intralingual translators to cope with these

conditions. The most controversial translation of İntibah will appear to be

the one by literature teacher Fazıl Yenisey from 1969, which has been

reprinted by İnkılap Kitabevi to this day and which forms the basis for at

least two other translations, published by other publishing houses.

Johan Vandewalle is the head of the Turkish section at the Department of Translation,

Interpreting and Communication at Ghent University in Belgium. After receiving his

master’s degree in Civil Engineering and Architecture in 1983, he earned an

6 undergraduate degree in Slavonic Languages and a master’s degree in Oriental

Languages in 1985, followed by a postgraduate degree in General Linguistics in 1986, all

at Ghent University. He conducted research for the Ministry of Education on the

acquisition of Dutch as a second language by migrant children in Belgium, and worked

in the field of Computer Assisted Language Learning. In 1994, he founded, together with

his wife, Orientaal vzw, Centre for Oriental Languages and Cultures, where he taught

Turkish and Arabic. They developed a teaching method for Turkish, which was published

as Haydi Türkçe Konuşalım 1 & 2. He was awarded several prizes for Turkish Language

Teaching and for his extensive knowledge of languages. Before joining the Department

of Translation, Interpreting and Communication in 2006, he ran his own translation

bureau and worked as a sworn translator. In 2013, he completed his Phd in Linguistics

at Ghent University with a dissertation on motion verbs in Russian, Turkish and Uzbek.

He currently teaches Turkish Language Practice and Translation from Turkish to Dutch

at the Department of Translation, Interpreting and Communication at Ghent University,

and conducts research on intralingual translation from Ottoman Turkish to Modern

Turkish.

7

SYMPOSIUM ABSTRACTS

Türk Edebiyatının İngilizceye Çevirisinde Öncü Bir

Atölye: Türk Edebiyatı Çevirmenleri Cunda Atölyesi

(TEÇCA)/Cunda International Workshop for Translators

of Turkish Literature (CIWTTL)

Arzu AKBATUR

Boğaziçi Üniversitesi

TEÇCA Koordinatörü ve Yürütme Kurulu Üyesi

Şehnaz TAHIR GÜRÇAĞLAR

Boğaziçi Üniversitesi

TEÇCA Yürütme Kurulu Üyesi

Sunumumuz 2006 yılından beri düzenlenmekte olan Türk Edebiyatı

Çevirmenleri Cunda Atölyesi’nin çalışmaları, yöntemi ve bu atölyeden

hareketle uzun soluklu bir edebiyat çevirisi etkinliğinin düzenlenmesi ve

yürütülmesi deneyimini ele alacaktır. Bu yıl onuncusu düzenlenecek

olan atölye, bugüne dek Türk edebiyatından İngilizceye çevrilen onlarca

yapıtın yayınlanmasına aracı ya da tanık olmuştur ve verdiği somut

ürünler ve oluşturduğu özgün modelle Türkiye ve dünyadaki benzer

atölyeler arasından sıyrılmaktadır. TEÇCA konusunda yapacağımız

sunum, atölyenin ana çerçevesinden ve çalışma yönteminden

kaynaklanan ve çeviride ilginç sorunsalları gündeme getiren bazı

noktaları ele almamız için bir temel de oluşturacaktır. Bunlar arasında

çevirmenlerin ana dilleri olmayan dillere edebiyat çevirisi yapma

deneyimleri, ortak çeviri süreçleri, İngilizcede bir Türk edebiyatı

“repertuvarı” oluşturma vizyonu ve yapıt ve yazarların seçimi, yeni

çevirmenlerin keşfedilmesi ve eğitimine aracı olunması gibi konular yer

almaktadır. Bu bağlamda, son dönemde Türk edebiyatından İngilizceye

yapılan çeviriler içerisinde TEÇCA katılımcılarının katkıda bulundukları

çeviriler, bu çevirilerde öne çıkan yazarlar ve metin türleri üzerinde de

durulacaktır.

8

The Agony and the Pleasure of Translating Yaşar Kemal

Berrin AKSOY

Atılım University

This paper applies Roland Barthes’ poststructuralist approach to the

definition of a literary text for the purpose of evaluating the role of the

translator focusing on the performance of translating Yaşar Kemal.

Barthes’ approach regards the translator as a reader and a writer

simultaneously who moves between cultures and languages. Barthes’

classification of literary texts as readerly, i.e., texts that give pleasure to

the reader ,and writerly i.e. texts that give bliss to the reader yet pose a

challenge and puts Yaşar Kemal’s translator in a hybrid position as

taking pleasure and being challenged simultaneously, since Yaşar Kemal

‘s novels are the best examples of linguistically and contextwise writerly

texts. Hence, the agony and the pleasure come to the fore for the

translator in the process of translation in such a way as dealing with the

translation of writerly qualities,yet, enjoying the pleasure of translating

Yaşar Kemal to a foreign context.

9

Türk Kültürünün Çeviri Yoluyla Temsili: Kültür ve

Turizm Bakanlığı’nın Çocuk ve Gençlik Hikayeleri

Seçkisi Üzerine Bir İnceleme

Nilüfer ALIMEN

Yıldız Teknik Üniversitesi

Edebi metinlerin çevirisinde bir kültürün nasıl temsil edileceğini

belirleyen kurum veya kişiler arasında çevirmen, yayınevi ve editörün

yanı sıra, devlet kurumları da yer alabilmektedir. Özellikle de söz konusu

çeviri kendi kültürünün bir temsili olarak erek kültüre sunulacağı

takdirde devlet kurumlarının çeviri süreci üzerinde daha çok söz sahibi

olması mümkündür. Bu bildiride Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın internet

sitesinde İngilizce çevirileri yayımlanan çocuk ve gençlik hikayeleri

seçkisi İsrailli çeviribilim kuramcısı Gideon Toury’nin erek odaklı kuramı

bağlamında, çeviri normları çerçevesinde incelenecektir (bkz.

Toury,1980). Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın İngilizce internet sayfasında

“Anthology of Children and Youth Stories of the Period of Republic” başlığı

altında 25 adet çocuk ve gençlik hikayesinin İngilizce çevirileri

okuyuculara sunulmuştur

(http://www.kultur.gov.tr/EN,35706/anthology-of-children-and-youth-

stories-of-the-period-o-.html). Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri

Karaosmanoğlu, Orhan Kemal, Halid Ziya Uşaklıgil, Sabahattin Ali gibi

Türk edebiyatının önde gelen isimlerinin hikayeleri seçkide yer

almaktadır. Bunun yanı sıra, çocuk edebiyatı yazarlarından Aytül Akay

ve Hüseyin Yurttaş, gazeteci ve yazar Kürşat Başar da hikayeleri çevrilen

diğer isimler arasındadır. Toury çeviriyi kültürel bir eylem olarak

görmekte ve de çeviri eyleminin bir topluluk tarafından paylaşılan genel

fikir ve değerler doğrultusunda kısıtlandığını öne sürmektedir (Krş.

Toury, 1995: 54-5). Bu noktadan hareketle, ilk olarak öncül norm ve

süreç öncesi çeviri normları bağlamında erek veya kaynak kültüre

yakınlık, hangi yazarların ve metin türlerinin seçildiği, kaynak metinlerin

yayımlandığı dönem, çeviri politikası ve çevirinin doğrudanlığı tespit

edilmeye çalışılacak, bunun ardından kaynak ve erek metinler çeviri

süreci normları bağlamında incelenerek erek metindeki ekleme veya

çıkarmalar, sözcüksel öğeler ve deyişbilimsel özellikler ele alınacaktır.

Sonuç olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayımladığı çocuk ve gençlik

hikayeleri seçkisi aracılığıyla Türk edebiyatı ve kültürünün erek kültürde

nasıl temsil edilidiği çeviri(bilim) bağlamında açıklanmaya çalışılacaktır.

10

Yaşar Kemal, Elif Şafak ve Orhan Pamuk Örneklerinde

Kültürel Temsil Aracı Olarak Edebiyat Çevirisi ve Süreç

Normları

Aslı Selcen ASLAN

Yaşar Üniversitesi

Duygu SEYMEN


Günümüz çeviribilim yaklaşımları çeviriyi sosyal, kültürel ve siyasal

etkenlerin kuşattığı bir eylem olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla, çeviri

ediminin kültür bağımlı iletişimsel bir aktarım süreci olduğu söylenebilir.

Bu sürecin sonucunda bir kültüre ait ürünler başka bir kültür ortamında

konumlanır. Ürünün alımlanması erek okuyucunun beklentisi

doğrultusunda şekillenirken, kaynak kültüre ait öğeler de bir şekilde erek

kutba ulaşır. Diğer bir deyişle, çeviri kültürel bir temsil aracı olarak

karşımıza çıkmaktadır. Bir topluma özgü kültürel değerleri içinde

barındıran edebiyat alanındaki eserler çeviri yoluyla farklı bir dilde

yeniden varolur ve üretildiği kültürü orada temsil eder. Her eserin çeviri

süreci kendine özgüdür ve söz konusu süreçte farklı aktörler farklı

yönlendirici roller üstlenebilir. Bu süreç edebiyat çevirisi için

düşünüldüğünde, yönlendiren kimi zaman yazarın kendisi kimi zaman

da eserin çevirmeni olabilmektedir. Öte yandan, gerek kaynak metnin ait

olduğu gerekse erek metin olarak içinde yer alacağı sosyal ve kültürel

ortam da süreci yönlendiren unsurlar arasındadır. Bu çalışmanın amacı,

Türk kültürünün edebiyat çevirisi yoluyla farklı bir kültürde temsil eden,

yurtdışında çeviri eserleri en çok tanınan Türk yazarlar olmaları

açısından Yaşar Kemal, Elif Şafak ve Orhan Pamuk’un çalışma

kapsamında belirlenen eserlerinin üretim ve çeviri süreçlerini ele alarak

çeviribilimsel yaklaşımlar doğrultusunda değerlendirmektir. Çalışmanın

ilk bölümünde, edebiyat çevirisinin bir kültürü temsil etme rolü

irdelenecek ve seçilen eserlerin kaynak kültür yazın dizgesindeki

konumları ele alınacaktır. Daha sonra, sözü edilen yazarların ve

eserlerinin farklı kültürlerde tanınırlığının altında yatan olası nedenler

çeviri süreçleri bağlamında ele alınarak bu süreçleri kuşatan farklı

aktörler ve normlar incelenecektir. Sonuç olarak, çevirinin bir kültürü

temsil etme rolü çeviribilimsel yaklaşımlar doğrultusunda ortaya

koyulmaya çalışılacaktır.

11

Toplumsal Kimlik İmgesi Oluşumunda Edebiyatın Rolü

Füsun BİLİR ATASEVEN


Lale ARSLAN ÖZCAN


Pınar GÜZELYÜREK ÇELİK


Bildirimiz, bir proje oluşumu için oluşturduğumuz sorunsalımızı ve

geliştirdiğimiz yöntemleri sizlerle paylaşmayı ve söz konusu edilen

konunun önemini vurgulamayı amaçlamaktadır.

Kimlik karmaşası yüzyılımızın önemli kavramlarından biridir. Çok sayıda

kültür geleneğinin bir arada yaşanması, sınırların aşılmış olması ve kitle

iletişim araçlarının hızlı gelişimiyle birlikte "kültürlerarasılık" kavramı,

bazıları için zenginlik, bazıları içinse dinsel ya da ulusal ya da ırkçı ya da

etnik nitelikteki önyargıları ifade etmektedir.

19. yüzyıldan itibaren, edebiyat toplumsal kimliğin oluşumda önemli rol

oynamıştır. Bu bağlamda, özellikle romanlar, belli bir mesajı veya

mesajlar bütününü aktarmalarından dolayı, kimlik oluşumunda

doğrudan etki etmiştir. Yazar, roman kurgusu aracılığıyla, hem

okurunun düşüncelerini belirli bir yönde etkilemeye ve yönlendirmeye

hem de bireysel ve toplumsal kimliği sorgulamasını sağlamaya çalışır. Bu

çerçeveden bakıldığında yazar diğer rollerinin yanısıra, kimlik sorgulama

ve oluşturma görevini de üstlenecektir.

Uluslararası bağlamda ve kültürlerarası ilişkilerde toplumlarda

"farkındalık" yaratma, barış içinde yaşama yolunda atılan önemli bir

adımdan olduğundan yola çıkarak, ve çeviri etkinliğinin kültürler

arasında bir köprü niteliği taşıdığı göz önüne alınarak çevirinin toplumsal

kimliği oluşturmadaki rolünü vurgulama amacındayız.

Dolayısıyla bu çalışmada amaçlanan, çeviri yoluyla perçinlenen

toplumsal kimlik ve kültürlerarası önyargılarla ilgili kavramların

çeviribilim çerçevesinde irdelenmesi ve sosyokültürel önyargıların

giderilmesinde çevirinin rolünü sorgulamaktır.

12 Veriler, yapılacak içerik çözümlemeleri, sosyo dilbilimsel çözümlemeler ve

etnometodolojik nitel değerlendirmeler gibi bilimsel yöntemlere

dayandırılacaktır.

13

La traduction volontaire en ligne au service de la

promotion de la culture turque dans le monde arabe : le

cas du sous titrage des séries télévisées turques (diziler)

en arabe

Taous Asmah BENHIDJEB

Université Mouloud Mammeri Tizi Ouzou (Algérie)

Le champ télévisuel arabe a connu la première série télévisée turque

« «Gümüş », grâce à la chaîne satellitaire MBC sous le titre de « Nour ».

Depuis, ces biens culturels, à savoir les différents genres de séries

turques ont inondé les chaînes de télévision du Moyen-Orient jusqu’au

Maghreb. Mais avec la généralisation de l’utilisation des nouvelles

technologies, un phénomène de traduction volontaire des séries turques

s’est développé en ligne. Avant même la diffusion de ces diziler à travers

les chaînes télévisées arabes, nous les retrouvons sur internet, entre

autre, à travers les différents réseaux sociaux : facebook, youtube, daily

motion ou encore des forums. Les épisodes de ces séries sont sous titrés

en arabe au lendemain de leur diffusion sur les chaînes turques.

De ce fait, comment est-ce la traduction volontaire en ligne devient un

outil de promotion culturelle. Dans la logique du marché des biens

culturels, en terme bourdieusien, cette pratique a modifié la structure du

champ télévisuel arabe, car elle y intègre une nouvelle position. Nous

adopterons les concepts de champ, capital et agent de Pierre Bourdieu

pour décrire et analyser ce phénomène. L’objectif de cette étude est de

démontrer comment est ce que ces diziler traduits par des volontaires,

deviennent un enjeu dans le marché des biens culturels. Pour cela, nous

tenterons d’analyser la série Kara Para Aşk sous-titrée en arabe, afin de

voir comment est-elle réceptionnée chez le public. L’exercice de sous-

titrage dévoile les valeurs et l’image de la société d’origine. Dès lors, un

enjeu culturel, économique et idéologique se met en place à travers ce

processus de passage d’une langue/culture à une autre.

14

Haber Çevirisinde Bağlamlaştırma: Papa Francis’in

Türkiye Ziyareti

Alev BULUT

İstanbul Üniversitesi

Bu çalışmada haber çevirisinde bağlamlaştırma (contextualization) süreci

Papa Francis'in 2014 yılında Türkiye'ye yaptığı ziyaret ile ilgili haberlerin

dış ve iç basında nasıl yer aldığı, Türkiye imgesinin Avrupa’da nasıl

yansıtıldığı ve bu yansımanın çeviri yoluyla hazırlanan haber özetlerinde

Türkçeye tekrar nasıl aktarıldığı üzerinden ele alınmaktadır. İncelememiz

bu ziyaretin İtalyan, İngiliz, Alman ve Fransız basınında çıkan

haberlerinin Türkiye ve Türk imgesini ziyaretin gerçekleştiği uluslararası

ilişkiler bağlamı içinde “olumlu” yansıttığını göstermektedir. Bu

haberlerin Anadolu Ajansı’nın web sitesinde çeviri yoluyla verilen Türkçe

özetlerinde de bu “olumlu” imge “dinlerarası diyaloğa katkıda bulunan”

ve “Suriyeli göçmenlere kapılarını açarak dünyaya örnek olan” ülke

ifadeleri ön plana çıkarılarak pekiştirilmektedir. İnceleme yöntemi söz

konusu haberlerin Türkçe özetlerinde sözü edilen imgenin ön plana

çıkmasına hizmet eden bağlamlaştırma kararlarının örneklenmesine

dayanmaktadır.

Haber çevirisi ile çeviri haber yazımı iç içe geçmiş iki süreç olsa da

yayınlanmış bir haberin kaynak bağlama ait özellikleri korunarak

çevrilmesi ile yabancı haber ajanslarındaki ham metinlerden çeviri

yoluyla dış haber yazma süreçleri farklıdır. İlkinde metnin çeviri kimliği

ön plandayken ikincisinde haber yazma stratejileri öne çıkar.

Bağlamlaştırmanın aktörleri çeviri yoluyla haber yazan bu “haberci/

çevirmenler”dir. Çeviri yoluyla haber yazımı çevirinin doğası gereği erek

kültürdeki alıcıda belli bir etki yaratma amacını taşır. Alıcı odaklı bir

metin türü olan haberi çeviri yoluyla erek kültürdeki alıcıya uygun

duruma getirmek için alınan kararlar bağlamlaştırma sürecinin

parçalarıdır. Haber çevirisinde aynı haberin farklı gazetelerde nasıl yer

aldığı farklı bağlamlaştırma kararlarına bağlıdır. Örneğin bir kültür,

sanat haberinin çevirisinde daha yansız/nötr bağlamlaştırma kararları

sergilenirken çeviri yoluyla haber yazımında yanlı/ ideolojik

bağlamlaştırma görülebilir. Söz konusu örneğimizdeki Papa Francis

ziyareti gibi Türkiye’nin yurt dışındaki imajını izleyebileceğimiz politik bir

haber olunca farklı dillerdeki gazetelerin çizdikleri imajı bir Türk haber

ajansının Türkçe özet çevirilerinde nasıl bağlamlaştırdığını izlemek daha

da ilginçtir.

15

‘Türkiye Kitaplığı’ Projesinde Türk Kültürünün İhracıyla

Biçimlendirilen İmgeye Çeviri Eleştirisi Gözlüğünden

Bir Bakış

Sevil ÇELİK TSONEV


Yabancıyı tanıma çabası serüveninde ‘ben’ ve ‘öteki’ arasındaki ilişkide

aracı rolü çeviri etkinliği büyük oranda üstlenmektedir. Bu tür bir

iletişim kültürün bazen ithali bazen de ihracı etkinliği çerçevesinde

gerçekleşmektedir. Bir toplumun en önemli kültür ürünleri olarak

yazınsal metinler toplumun sosyo kültürel biçimlendirilmesinin önemli

bir yansıması olmakla birlikte, bir kültürün düşünsel zenginliğini oluşturmaktadır. Bu düşünceyi bir çeviri projesiyle Robert-Bosch-Vakfı

“halkların anlaşması” ilkesi doğrultusunda örneklendirmek amacıyla

2005-2010 yılında yayınlanmak üzere Türk yazınından çeşitli örnekleri

Alman okurlarının okuyabilmesi amacıyla Almancaya çevrilmesini

sağlamış ve Erika Glassen ve Jens Peter tarafından Zürich’te yayınlanmasını gerçekleştirmiştir. 2005 yılında ilk bölümü yayınlanan

projenin ilk eserleri modern Türk yazınının temsilcileri olarak seçilmiştir.

Bu proje farklı yazınsal metin türlerini (roman, öykü, biyografi, şiir ve

deneme gibi) örneklendirecek eserleri seçerek Alman okurlarda var olan

Türk ve Türk yazını imgesine ‘yeni bir bakış’ kazandırmayı

amaçlamaktadır. Bu eserlerin seçiminde Almancaya şimdiye değin çevrilmemiş eserler öncelikli olmuştur. Seçilen eserlerin yazınsal

çoğulculuğu temsil ettiği projenin tanıtım metinlerinde belirtilmektedir.

“Yeniden yazma” (rewriting) anlayışı içinde bu söz konusu çeviri eserlerin

Türk kültürünü tanıtım sürecinde ne tür bir çeviri stratejisinin

izlendiğinin belirginleştirilmesi yararlı olacaktır. Bu doğrultuda ürün odaklı ve süreç odaklı bir incelemenin bileşenlerinin (metin içi ve metin

dışı etmenler) betimlenmesi ve bulgulanması önemli bir adım olacaktır.

Çalışmada Türk kültürünün amaç kapsamında çevrilmiş olan “Türkiye

Kitaplığı” projesindeki eserleri çeviribilimci H. Grzymisch-Arbogast’ın

çeviri eleştirisi yaklaşımı bağlamında incelenecektir. Bu projede esasen

20 eser çevrilmiş ancak bu çalışmada bazı metin türleri üzerinde daha ayrıntılı bir betimleme ve çözümleme gerçekleştirilecektir. Bu

çözümlemenin verileri doğrultusunda Alman okuruna çeviri aracılığıyla

ihraç edilen Türk imgesinin kaynak kültürde alımlanan imgeye ne derece

uzak/yakın olduğu ve Türk kültürünün egzotik bir ürün niteliğiyle mi

yeniden metinleştirilerek çevrildiği araştırılacaktır.

16

Osmanlı İmparatorluğu’nu Tanıma Aracı Olarak

Viyana’daki İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisi

Neslihan DEMEZ


Uluslararası ilişkileri barışçıl yöntemlerle ve müzakerelerle yürütme

sanatı olarak nitelenebilecek diplomasinin başlangıcını Antik Yunan’a

kadar götürmek olanaklıdır. Bugün diplomasi alanında geçerli olan bir

takım kuralların temeli o dönemde atılmış, Yunan kent devletlerinde

haberci olarak tanımlanan kişiler, devletlerarası müzakerelerde

arabuluculuk, bir başka ifadeyle diplomatlık görevi üstlenmişlerdir. 15.

yüzyıl diplomasi tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. Bu dönemde

İtalyan kent devletlerinin kendi aralarında daimi elçilikler kurmasıyla,

diplomasi düzenli ve profesyonel bir etkinlik haline gelmiştir. 17. yüzyılda

İtalya bu alandaki üstünlüğünü kaybetmiş, Fransa başat güç haline

gelmiştir. Yine aynı dönemde sınır ötesi ticaretin gelişmesi ve Aydınlanma

hareketinin gerçekleşmesiyle modern devletin temelleri de atılmıştır. Bu

süreçte daha da farklılaşıp, karmaşık bir yapıya bürünen devleti

yönetmek için ise, eğitimli kamu görevlisine ihtiyaç duyulmuştur. Bu

bağlamda Habsburg Hanedanlığı 18. yüzyılda, yabancı ülkelerle olan

ilişkilerini düzenlemek ve önemli başkentlere elçi göndermek üzere

kançılarlıklar kurmuş, bu yolla Batılı ülkelerle siyasi ve ticari ilişkiler

geliştirmeyi başarmıştır. Habsburg Hanedanlığı sadece Batı’yı değil,

Doğu’yu da önemsemiş, üç kıtada hüküm süren ve geniş topraklara

sahip olan Osmanlı İmparatorluğu’yla hem diplomatik, hem de ticari

ilişkiler kurmak istemiştir. İmparatorlukla iletişime geçmek için

Osmanlıca, Arapça, Farsça gibi dillerin yanı sıra Osmanlı örf ve adetlerine

hâkim çevirmenlere de ihtiyaç duyan, ancak bu özelliklere sahip sınırlı

sayıda çevirmen bulunduran Habsburg Hanedanlığı, bu ihtiyacı

karşılamak üzere orta yaşta erkek çocuklarını, Osmanlıca, duruma göre

de Arapça ve Farsça öğrenmek üzere İstanbul’a göndermiştir.

Habsburgluların bu girişimi başarısızlıkla sonuçlanmış ve İstanbul’a

gelen Habsburglu öğrenciler ülkelerine geri çağrılmışlardır. Kaydedilen

bu başarısızlık sonrası imparatoriçe Maria Theresia Viyana’da bir

İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisi kurulmasını önermiş, 1 Ocak 1753

tarihinde imparatoriçenin destek ve isteğiyle Akademi açılmıştır. O

dönemde Osmanlı dil ve kültürünü öğreterek, Osmanlı İmparatorluğuyla

ticari ve diplomatik ilişkiler geliştirmek üzere çevirmen ve diplomat

yetiştirmek amacıyla kurulan Akademi, eğitim programını da bu amaç

doğrultusunda şekillendirmiş ve 19. yüzyılın son çeyreğine kadar, çok

sayıda önemli doğu dilleri uzmanının yetişmesini sağlamıştır. Dünya

üzerindeki güç dengelerinin değişmesi ve Osmanlı İmparatorluğu’nun

17

güç kaybetmesiyle, Akademinin Osmanlı İmparatorluğu’na bakış

açısında da ciddi değişiklikler olmuş, bu bağlamda yeniden yapılanan ve

isim değişikliğine giden Akademi, eğitim programını yeni dengelere uygun

biçimde tekrar oluşturmuştur. Yeni eğitim programıyla yüzünü Doğu’dan

Batı’ya dönmeye ve Batı dillerinin öğretimine ağırlık vermeye başlayan

kurum, yeni konjonktür gereği önceliği dil öğretimine değil de diplomat

yetiştirmeye vermiştir. 1918 yılında Habsburg Hanedanı’nın tahttan

çekilmesine rağmen kapanmayan kurum, Viyana’da varlığını halen

sürdürmekte ve Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen öğrencileri diplomat

olarak yetiştirmektedir.

Bu çalışma, İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisi’nin kuruluşunu,

gelişimini, yürüttüğü çalışmaları ve çeviri faaliyetlerini tanıtmayı ve bu

kurum üzerinden Habsburg Hanedanlığı’nın zihnindeki Türk imgesini ve

değişen siyasi dengelere bağlı olarak bu imgenin zaman içinde geçirdiği

evrimi ortaya koymayı amaçlamaktadır.

18

Türk Edebiyatı Bu (Mu?) Dur. Türkiye ile Rusya

Arasında Bir Kültür Köprüsü Olarak TEDA Çevirileri

Nilüfer DENISSOVA

Sabancı Üniversitesi

Banu GÜMÜŞTÜS

Sabancı Üniversitesi

Bu çalışma, Türkiye’nin Çeviri ve Yayım Destek Programı (TEDA)

kapsamında Rusçaya çevrilen yapıtları, Türk yazınını temsil etme ve Türk

imgesini oluşturma bakımından mercek altına alır. Birinci bölüm, T.C.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel

Müdürlüğünden alınan istatistik verilere odaklanmaktadır. Rusya’nın

yanı sıra İtalya ve Polonya gibi ülkelerin verileri karşılaştırılmaktadır.

Buna göre, İtalyancaya 49, Lehçeye 30 ve Rusçaya 37 yapıt çevrilmiştir.

Rusçaya en çok çevrilen yazar, Rusya’da ayrıcalıklı konumda bulunan

Reşat Nuri Güntekin’dir (6). Onu izleyenler Hasan Erkek (3), Perihan

Mağden (2), Nedim Gürsel (2), Gülsüm Cengiz (2) ve Alev Alatlı (2). Genele

baktığımızda ise Rusya’da ülkemizin, çağdaş dönem kurgu ve roman

yazarlarıyla temsil edildiği sonucuna varılabilir. Türk Efsaneleri ve Kırk

Türk Menkıbeleri ise eski dönemi temsil eden az sayıdaki örneklerdendir.

Doğu Avrupa’yı temsil etme bakımından Rusya’yla benzer konumda olan

Polonya’da TEDA desteğiyle Orhan Pamuk’un altı yapıtı çevrilirken

Rusçaya yalnızca bir romanı (Sessiz Ev) çevrilmiştir. Pamuk’un çevirmeni

Apollinaria Avrutina’yla yapılan görüşmede, Nobel Ödülünü almasıyla

tanınırlığı artan yazarın diğer yapıtlarının çevrilip yayımlanması için

maddi destek gereksiniminin ortadan kalktığı öğrenilmiştir. Aynı

yayınevinden Orhan Pamuk’un on yapıtının çevirisi çıkmış ve hepsinin

kapakları aynı biçimde tasarlanmıştır: Yazarın adı Arapçaya benzeyecek

biçimde stilize edilmiş Rusça alfabesiyle yazılmış, Kar ve Beyaz Kale

romanlarının kapağında ise Osmanlı dönemini çağrıştıran (örn., çarşaflı

kadın) resimler yer almıştır. Hem yazarın hem de çevirmenin itirazlarına

rağmen bu tasarım, satışı artıracağı düşüncesiyle yeğlenmiştir.

Çevirmen seçimi veya metinsel-dilsel kararlar gibi özgül konularda

herhangi bir müdahale yaşanmamıştır. Ancak yapıt/yazar seçiminde

(Nazım Hikmet örneği), Türk tarafının mesafeli duruşuyla

karşılaşılmıştır. Özetle, çevirinin okurla buluşma sürecinde ekonomik ve

ideolojik faktörlerin etkin olduğu söylenebilir. Yazar/yapıt seçimi

aşamasında ideolojik faktör, erek dizgeye sunumu aşamasında ise

ekonomik faktör belirleyici olmuştur.

19

After Translation, Before Publication: Orhan Pamuk’s

Snow in English

Arzu EKER-RODITAKIS

Anatolian College of Thessaloniki

This paper will focus on the English translations of Snow, Orhan Pamuk’s

last novel that was published in English before he received the 2006

Nobel Prize for Literature. Translated by Maureen Freely and dealing with

a timely theme such as political Islam, Snow was a major breakthrough:

it was the only Turkish novel included in the list of “50 outstanding

translations from the last 50 years” by the Society of Authors in London

in 2008.1 In the USA, it was published in 2011 under Knopf’s Everyman’s

Library series, which includes “distinguished classics”.2 A rarely known

fact, however, is that the novel’s British and American editions, published

by Faber&Faber and Knopf respectively, display certain differences. The

study will present a critical comparative analysis of these shifts, and

problematize them in terms of the cultural, political and literary

implications they present for the translation of Turkish literature in

general. As observable outcomes of the editing processes to which Freely’s

translation was subjected on both sides of the Atlantic, these shifts do

not only derive from differences between American and British English,

but raise questions about the way translations may be altered by

influential actors in the publishing sector, who try to impose their own

expectations and perceptions of relatively marginal literatures. Insights

provided by the interview I conducted with the translator Maureen Freely

indicate that the editing then becomes a process of negotiation between

editors, copy editors and the translator, each of whom, in the case of

Snow, was able to assert their own influences in the final translation.

Therefore, the present study will shed light on the not-so-well known

negotiations, arguments and power struggles of actors involved in the

editing process of a novel translated from Turkish literature. As such, it

will also attest to the nature of agency and power that editors and copy

editors can assert in order to effect significant changes in the final

product, i.e. translation.

1 http://www.societyofauthors.org/50-outstanding-translations (accessed March 29, 2015). 2 http://www.randomhouse.com/knopf/classics/ (accessed March 29, 2015).

http://www.societyofauthors.org/50-outstanding-translations

http://www.randomhouse.com/knopf/classics/

20

Seyahatnameler Aracılığıyla Osmanlı-Türk Kültürünün

Batı’daki Yansımaları: Miss Julia Pardoe Örneği Üzerine

Bir İnceleme

Sakine ERUZ


Tutku ÖNCÜ


Kültürlerarası bir aktarım olan çeviri eylemi, insanın farklı nedenlerden

ötekini merak etme ve tanıma dürtüsü ile koşut gelişmiştir. Bu aktarımın

ilk basamağının zihindeki imgelerin metne dönüştürülmesi olduğu

düşünülürse, Octavio Paz’ın da belirttiği gibi, zihinsel bir olgudan yola

çıkarak metne dönüştürülen imgeler çeviri metin olarak kabul edilebilir.

Söz konusu çeviri metinlerin erek kültürde bir gerçekliği bulunur ve

metin, bu gerçekliğin koşulları çerçevesinde anlam kazanır.

Bu açıdan, farklı bir kültürün üyesinin yaptığı gözlemler sonucunda

dilsel ve görsel malzemeler halinde yapılandırılan seyahatnameler de

aslında bir tür çeviri ürünüdür. Batılı okur Osmanlı ve dolayısıyla Türk

imgesi ile ilk tanışıklığını seyahatnameler üzerinden kurmuştur.

Bu çalışma kapsamında, kaynak kültürden yola çıkarak oluşan ve erek

kültürü kaynak kültüre yönelik bilgilendiren, ancak bu sürece erek

kültür imgelerini de örgüleyen seyahatname metinleri ürün ve aktarımın

ilk aktörü yazar-çevirmen ve son aktörleri erek kitle açısından ele

alınacaktır.

Seyahatnamenin bir kültürü başka bir kültüre tanıtma işlevi üzerinden

yapılacak inceleme için seçilen bütüncenin kapsamı Osmanlı-Türk

kültürünün Batı’ya tanıtılmasında büyük rolü olduğu düşünülen, 19.

Yüzyılda yazar Miss Julia Pardoe tarafından kaleme alınan, 172 sayfayı

içeren “The Beauties of the Bosphorus” eseri ile sınırlandırılmıştır. Söz

konusu eser Batılılara Osmanlı Devletini ve bu devletin örf ve adetlerini,

günlük yaşayışını “olabildiğince” tarafsız bir gözle aktarır. Çalışma

çerçevesinde, metindeki hangi ifadelerin Batı’da Osmanlı-Türk imgesinin

yaratılmasına, pekişmesine ve farklılaştırılmasına aracı olduğu

irdelenecektir. Osmanlı kültürünün Batı’ya nasıl aktarıldığı, İngilizce

metinde yer alan ifadeler ve gravürler üzerinden örneklendirilecektir.

Seyahatname içinde yer alan gravürler de, farklı bir kültüre ait zihinsel

göstergelerin imgelere dönüştürülmesi açısından çeviri olarak

adlandırılabilir. Kitapla bütünleşen bu gravürlerde sanatçı bu gravürleri

seçerken aslında İşlevsel Çeviri Kuramlarında belirtilen bir eylemde

21

bulunmuş ve kendisine sunulan sayısız olanaklardan sadece erek kitle

için işlevsel olanını seçmiştir. İncelemede, seyahatnameler çeviri olgusu

kapsamında ele alınacak ve metin içi ve metin dışı gönderimlerle bu

“çevirinin” erek ve kaynak dizgedeki gerçekliği incelenecektir.

22

Kış Uykusu Filminde Türk İmgesi

Umut Can GÖKDUMAN

Hacettepe Üniversitesi

Kış Uykusu, Nuri Bilge Ceylan’ın 2014 yılında Cannes Film Festivali’nde

Altın Palmiye Ödülü’nü aldığı, büyük yankı uyandıran filmidir. Bu

çalışma da Türk kültürünü ve imgesini çeşitli perspektifler altında

yansıtan böylesi bir filmin Fransızca altyazısından yararlanarak

incelenmesini amaç edinmiştir.

İletişim durumunda, her konuşan özne, coğrafi, sınıfsal, sosyo-kültürel,

sosyo-ekonomik vb. pek çok değişkenden etkilenir. Bu etkilenme, Kış

Uykusu filminde olduğu gibi kimi zaman aynı kavramı farklı şekillerde

ifade etme, kimi zaman dini kelimelere veya küfüre başvurma, kimi

zamansa ünlü düşünürlerden alıntılar yapma şeklinde kendini

gösterebilir. Kış Uykusu filmi, işte tam da bu eksende, Türkiye’nin belki

de yıllardır içinde bulunduğu “kentli” ve “kasabalı” çatışmasını gözler

önüne serer. Nasıl ki “kentli” kendine özgü geliştirdiği bir dil ve konuşma

düzeyine sahipse bu durum “kasabalı” için de geçerlidir. Esasında bu iki

farklı rol aracılığıyla Türkiye’nin sahip olduğu mozaiği göstermek

mümkündür. Biz de bu farklı sosyal role sahip konuşmacıları ele alarak

içinde bulundukları çatışmaları ve yaptıkları göndermeleri, kültürlerin

yansıtılmasındaki en önemli araçlardan biri olan sinema yoluyla yapmayı

tercih ettik. Kış Uykusu filminin orijinal dilindeki DVD’si ile Fransızca

altyazısı aracılığıyla, Türkiye’de günlük hayatta hemen her zaman olduğu

gibi filmde de bir arada bulunan birbirine zıt iki uçtaki karakterler ve

yaşamları ele alınacaktır.

Film hakkında Türkiye ve Fransa’da yer alan sinema eleştiri yazıları

incelenerek, Kış Uykusu filminin nasıl bir Türk imgesi oluşturduğu ve

Türkiye’nin nasıl temsil edildiği gözlemlenecektir. Böylelikle, filmin

Fransa’da Türk imgesini nasıl yansıttığı hakkında bir bilgi sahibi

olunmaya çalışılacaktır.

23

Can a translation be evaluated without knowledge of the

original version?

Thierry GRASS

University of Strasbourg (France)

To be meaningful, or in other words to be a successful cognitive

operation, a translation must be accurate, "the accuracy is a matching

between communicative intent and result of the activity of translating"

(Larose 1989 XVI). Is it possible to say that we are dealing with a good

translation without knowing the language of the original text? The

concept of relevance has been raised for the first time as part of an

inferential model of communication developed by Sperber and Wilson

(1989). It can be defined as "a unique property that determines what

specific information will catch the attention of an individual at a given

time", that means produce a contextual effect in a given situation

(Sperber & Wilson 1989: 171). According to Sperber and Wilson, the

relevant translation maximizes the contextual effect and minimizes the

cognitive effort required to process information (1989: 191). Starting from

the concept of relevance in Sperber and Wilson, we will try to show how

the concept of relevance in translation can be illustrated through an

analysis of translations in French, German and English of a chapter of

the novel by Orhan Pamuk: Istanbul, Memories of a city [French

translation by Jean-François Perouse, Savas Demirel and Valerie Gay-

Aksoy (2003); German translation by Gerhard Meier (2006) ; English

translation by Maureen Freely New York (2005)].

The method is to make a contrastive lexical analysis of equivalences for

different key concepts (as defined by Koller, 1989) and connotations they

carry in the three languages of this study (a minimum of 3 languages is

required to compare). Can it happen that a translation is more accessible

in one language rather than another? Does it depend on the translator or

on particular linguistic features? A contrastive lexical analysis combined

with interpretative semantics is expected to meet part of these issues in

order to evaluate a translation (even if the source text is absent).

We will put the focus on the short chapter 32 of Pamuk’s novel “Fights

with My Older Brother” in which the relations between Orhan Pamuk and

is older brother Şevket are described. Not only the fights, but the games

played by the young boys refer to a particular side of Turkish culture and

education in an upper class family in the fifties and early sixties of the

20th century. The text also contains mostly unknown references for

24 international readers as the football commentator Halit Kivanç or the

History Magazine Tarih.

Literary translation is somewhere between domestication and

foreignization, there is a no man’s land where the freedom of each

translator can be expressed. It’s a dependent variable which can

considerably change from one language to another, that is also what we

aim to compare.

25

Şarkın Almanca Okunması

Sedat İNCE

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Ayalp TALUN İNCE

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Toplumların etkileşimi en eski çağlardan günümüze kadar hep çeviri

yoluyla olmuştur. Babil kulesi metaforunun da simgelediği gibi ticaret ile

gelişen ikili ilişkiler ve sonrasındaki her türlü etkileşim çevirmenler

aracılığıyla gerçekleşmektedir. Günümüzde de durum farklı değildir.

Yabancı bir ülkede üretilen teknolojik bir aracı, söz konusu ülkenin dilini

bilmediğimizde nasıl çeviri yoluyla anlayıp kullanabiliyorsak, kültür ve

sanat dünyasına, da düşünce dünyasına da aynı yolla ulaşmaktayız.

Çeviri yabancı kültürü bize getirmektedir. Ancak çeviri yoluyla gelen

kültürün nasıl bir kültür olduğu sorusu çeviribilim çalışmalarının her

zaman odağında yer almış bir konudur. Çünkü çevirmenin ve içinde

yaşadığı hedef kültürün düşünce yapılarından damıtılarak yapılan çeviri

kaynak kültürün özelliklerini taşıdığı kadar hedef kültürün izlerini de

gösterebilmektedir. Bu bağlamda Türkçeden bir başka dile çeviri

sürecinde etkili olan toplumsal, siyasal ve ideolojik etkenler, Türk

imgesinin kurgulanmasında ve yayılmasında da önemli bir rol

üstlenmektedir. Bu sürecin çeviride nasıl işlediğini gösterebilmek

amacıyla Nedim Gürsel’in Yedi Derviş adlı kitabının Almanca çevirisi

incelenerek Derviş kültürünün Almanca okunduğunda büründüğü dilsel

boyut ve anlam katmanları incelenmiş, şarkın Almanca ifadesi üzerinde

durularak, Almanca olarak yeniden yaratılan kültürün ideolojik boyutları

ve Türk imgesi yaratılmasındaki etkisi çağdaş bir eserin çevirisinde

gösterilmeye çalışılmıştır.

26

Integration of Turkish Children with World Peace in

Twins Series: (Inter)nationalism in Türk İkizleri

(Turkish Twins) by Cahit Uçuk

Neslihan KANSU-YETKINER

İzmir University of Economics

Worldwide known Twins books (1911-1938) written and illustrated by

Lucy Fitch Perkins consist of 26 volumes divided into geographical and

historical series in which the lives of twins protagonists (one boy and one

girl) aged five to twelve from different countries are detailed. Being

purveyor of international knowledge, cultural difference and

Americanization as a means of eradicating prejudice and cultural conflict,

the Twins series has been considered to be the symbol of progressive

education and international friendship (Mills, 1993; Dillon, 2011;

Kimball, 2012).

The very first book of the series, The Dutch Twins, was translated into

Ottoman language as Hollandalı İkizler and published under the title of

Himaye-i Etfal Çocuk Külliyatı by Resimli Ay Publishing Press in 1928.

After the alphabet reform, when the new series of translations started to

flourish in modern Turkish, eight more books were published from Twins

series (İskoçyalı İkizler, İrlandalı İkizler, Eskimo İkizleri, Hollandalı İkizler,

Japon İkizleri, Mağara İkizleri, Meksikalı İkizler, İsviçreli İkizler) under the

auspices of Himaye-i Etfal Cemiyeti in 1929.

After Perkins died in 1937, her publishing house continued Twins series

by utilizing authors who were from countries they wrote about. One of

the 11 post-Perkins books was by Cahit Uçuk’s Türk İkizleri (Turkish

Twins) (1938) which was translated into English by Dorothy Blatter in

1956. Turkish Twins received the international honor of the Hans

Christian Andersen Diploma of Merit in 1958 due to its invaluable

contribution to international understanding through children’s books.

Being a perfect goodwill ambassador of young modern Turkey, Turkish

Twins provided an opportunity not only to tell about Turkish Revolution

as a progressive modernization attempt, but also to show that cultural

differences and prejudices could be overcome through an appeal to

universal themes such as patience, diligence and responsibility, which

were, at the same time, underlined in the construction of “good children,

good citizens” of modern Turkey.

Concerning this framework, primary aim of this study is to examine the

ways in which ideas about international peace and cultural exchange are

accommodated, portrayed, negotiated in both Twins series and Turkish

http://tureng.com/search/patience

27

Twins. Moreover, to offer some insights into the complex interaction

between young readers and distant cultures, cross-cultural perspectives

will be elucidated through a peritextual analysis (Genette, 1997) of

Turkish Twins in which footnotes, translator’s notes, preface, front/back

covers and illustrations, as the representative elements of Turkish

culture, will be foregrounded.

28

Bir Geri Dönüş Hikâyesi: Türk Yazın Dizgesinin

'Göçmen' Türü Roman ve “Türkische Biblothek”

Örneğinde Roman Çevirisi Yoluyla Türk Kültürünün

Temsili

Asuman KARAKAYA


Tanzimat Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun yaklaşık 16. yy.dan

başlayarak içinde bulunduğu yenilenme halinin kristalleştiği bir anda yer

alır. Avrupa yazın dizgesinin bir türü olan ‘roman’lar bu sürecin etkisini

yansıtan somut örneklerden biri olarak, çeviri yoluyla Türk yazın

dizgesine eklemlenmiş ve hem bu akışta hem de toplumsal gelişmelerle

bağlantılı bir şekilde sonraki dönemlerde, bu dizgenin ve kültürel hayatın

taşıyıcı unsurlarından birine dönüşmüştür.

Bu açıdan bakıldığında, çevrilerek geldiği bu "yabancı" kültüre yerleşen,

yaklaşık iki yüzyıllık bir zaman içinde de hızla yerlileşip "çevrilmişliğini"

unutturan bu türün, şimdi artık "özgün" bir temsilci sıfatıyla Türk

kültürünü tanıtmak üzere doğup büyüdüğü topraklara geri dönüşü,

ilginç bir tablo olarak karşımıza çıkar. Böyle bir temsil gerçekleşiyor ve

bunun sonunda erek kültürde bir “Türk” imgesi oluşuyorsa, buradaki

önemli eyleyenlerden biri de hiç kuşkusuz romana bu geri dönüş

sürecinde eşlik edip yol gösterecek çevirmen olmalıdır.

Türk edebiaytını ve romanını daha farklı ve sınırlı sayıdaki örnekler

üzerinden tanıyan (Almanca okuyan/konuşan) okurlara daha geniş ve

zengin bir perspektif sunmak üzere 20. yy. Türk yazın dizgesinden seçilen

14 roman Almanca'ya çevrilerek 2005-2010 yılları arasında, diğer metin

türlerinden örnekleri de barındıran 20 ciltlik "Türkische Bibliothek"

serisinde yayınlanmıştır. Bu çevirilerin bazıları uzun zamandır

Türkiye'de yaşayan ve farklı disiplinlerde mesleki faaliyetini sürdüren

Alman çevirmenler tarafından yapılmıştır. Yani çevirmenler de

çevirdikleri romanlar gibi, belli nedenlerle kendilerine yabancı bir kültüre

göç ederek yerleşmişlerdir, dolayısıyla Türk kültürüyle daha geniş ve

derin bağlantılara sahip oldukları düşünülebilir.

Bildiride "Türkische Bibliothek" serisinden seçilen romanlar kısa

bilgilerle tanıtılacak, ardından örnekler üzerinden belirlenen sorular

çerçevesinde çevirmenlerin erek ve kaynak dil/kültür/metinlerle olan

ilişkileri betimlenmeye çalışılacaktır.

29

Almanya’da iki dilli yayımlanan “Yunus ve Nasreddin”

serisinin hedef kitlesi, kültür ve okur alımlaması

bağlamında incelenmesi

Necdet NEYDİM


Almanya’nın Duesseldorf kentinde bulanan Anadolu Verlag yayınevince

yayımlanan Yunus ve Nasreddin serisinin yazılma yayımlanma ve

alımlanması çerçevesinde yazar, çevirmen ve yayıncı tavrı ve bu

bağlamda özel olarak belirlenmiş bir okur çevresine yaklaşım süreci

üzerine odaklanacak çalışma. Bu çalışmaya aynı zamanda eş zamanlı

katılımıyla çizer de katkıda bulunmuş ve hedef kitlesi tanımlamasıyla

çizimlerini oluşturmuştur. Hem kültürel, hem kültürlerarası ögeleri

içeren bu çalışmada temel hedef salt Nasreddin Hoca’fıkralarının

yansıtılması olmamış, aksine bu fıkralar üzerinde çocuğun sorunları,

yaşamı algılaması ve yaşamında oluşan soru ve sorunlara bu öyküler

üzerinden çözüm becerisi elde etmesi dahası bu metinler yoluyla felsefe

ile küçük bir tanışma gerçekleştirmesi hedeflenmiştir.

Bir başka hedef, iki kültürde de bulunan benzer figürlerin varlığını

hatırlatmak ve bu figürler üzerinden iki kültür arasında eşdeğerlilik

duygusu yaratmak olmuştur. Yurt dışında, özelinde Almanya’da

Türkçe’den Almanca’ya yapılan Çocuk Edebiyatı çeviri eyleminde hedef

kitlesi olarak hangi grubun seçildiği çok belirgin değildir. Bu Çalışmada

ise temel hedef Almanya’da doğup büyümüş ve kendi dil ve kültürü

konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmayan Türk çocuk okur

öncelikli hedef kitlesi olmuş “Alman Çocuk Okur” ise ikincil hedef

olmuştur.

Çocuk edebiyatında belli bir kimliği öne çıkartan anlayışlar 19. Yüzyıl

(tek tipçi ) anlayışı olarak tarihsel süreçte geçerliliğini yitirmiştir. Çocuk

her ne kadar içine doğduğu kültürün bir parçası olarak tanımlanıyor olsa

da (çocuk haklarının temel maddelerinden biridir) onu belirleyen en

önemli özellik onun kültürlerarası bir varlık olduğudur. Bu nedenle tek

tipleştirilmiş imgeler yukarda vurguladığımız gibi bu edebiyat alanında

olumlanmaz ve çocuğa dayatılmış bir figür sunduğu için de ayrıca

sakıncalı görülebilir. Alan, çocuğa yaklaşırken evrensel değerlerle ve

onun gerçekliği ve eşitliği anlayışıyla yaklaşır; ona, çocuğun her yerde

kendi gerçekliğiyle eşdeğer, eşit varlığını anımsatır.

30 Çocuk edebiyatı çevirisi de bu değerleri öncelemeden yapılırsa yapılanın

tehlikeli bir sürecin gerçekleşmesine katkı sunacağı yadsınamaz bir

gerçekliktir.

31

Çeviride Türk İmgesinin Metin Dışı Öğelerden Hareketle

Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi

İlhami SIĞIRCI

Kırıkkale Üniversitesi

Çevirideki en önemli unsurlardan birisi de hiç kuşkusuz metnin

içeriğinin dışında kalan, ama en az metin kadar anlamın ve kültürel

imgenin oluşumuna katkıda bulunan metin dışı öğelerin kaynak dilden

hedef dile aktarımıdır. Metin dışı dilsel ve görüntüsel göstergeler kapakta

yer alır ve iki düzeyden oluşur. Kapaktaki gösterge, tek bir yerdeki bilgiye

bağlı kalmaksızın, romanın tamamından ya da belli bölümlerinden

hareketle oluşturularak gerçekleşir. İçerik, bir bakıma görselleştirilerek

alıcıya sunulur. Buradaki gösterge aynı nesnenin ya da durumun dilsel

ve dil dışı yöntemle anlatımıdır. Romanın içeriğiyle kapağı birlikte iki

katmanlı anlamsal bir bütün oluştururlar. Kapağa yerleştirilen bir resim

hem kültür taşıyıcısı, hem de bir çeşit kültür küredir ve birçok şeye

göndermede bulunarak alıcının anlığında kalıcı bir kültürel imge

oluşturur.

Türkçe bir eserin yabancı bir dile çevrilmesi demek, kaynak dildeki

kültürel öğelerin adeta hedef dile aktarımıdır. Bu aktarım dil düzeyinde

olduğu kadar, dil dışı göstergelerin aktarımını da kapsar. Zira roman

kapağındaki herhangi bir dilsel ya da görüntüsel gösterge Türk kültürüne

ya da değerler dizgesine göndermede bulunur. Kapaktaki görüntüsel

göstergeler okuyucuda âdeta bir Türk imgesi oluşturur ve romanın içeriği

konusunda da okuyucuya bir şeyler aktarır. Kaldı ki okuyucunun ilk

ilişki kurduğu şey eserin kapağıdır. Daha romanı hiç okumadan sadece

kapaktaki bilgilerden hareketle bir takım ön imge kolaylıkla oluşturabilir.

Bu kolay algılanan ön imge görsel olduğu için alıcıda daha uzun süreli

bir kalıcı etki oluşturabilir.

Bu araştırmada amaç, Orhan Pamuk’un Türkçeden Fransızcaya

çevrilmiş olan romanlarının kapakları yoluyla oluşturulan Türk ve

Türkiye İmgesini disiplinler arası bir yaklaşımla, göstergebilimsel kuram

açısından incelemektir. Türk imgesinin nasıl algılandığı ve oluşturulduğu

incelenecektir. Dolayısıyla bu yazarın Fransızcaya aktarılmış eserlerinin

tamamında (Masumiyet Müzesi, Kar, Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap,

Sessiz Ev, Yeni Hayat, Cevdet Bey ve Oğulları, Beyaz Kale, İstanbul:

Hatıralar ve Şehir) metin dışı öğelerin kültürel anlamda incelenmesi söz

konusu olacaktır.

32

Cover songs as ‘extranslation’

Şebnem SUSAM-SARAEVA

University of Edinburgh, Scotland (U.K.)

Tarkan and Sezen Aksu’s 1997 hit ‘Şımarık’ could be seen as an unlikely

candidate for ‘extranslation’, representing Turkey in an international

arena. With about 20 different cover versions, however, (in Russian,

Ukrainian, English, Spanish, Korean, Hungarian, German, Serbian,

Arabic, Persian, Greek, Hebrew, Japanese, Indonesian, Telugu,

Portuguese, Bulgarian, Romanian and Slovenian), it nevertheless

represents a unique case of a cultural product in circulation across

linguistic and cultural borders.

The proposed paper will look at the phenomenon of song lyrics translation

and cover versions, and their possible impact in the representation of a

nation and its musical tradition. It will particularly focus on how

‘Turkishness’ is reflected and even emphasized in some of these versions

(e.g. the competing Spanish versions of ‘La Muchacha Turca’ and ‘La

Muchacha Guapa’), while it is completely cast aside in others, in favour

of a more ‘international’ outlook (e.g. the English version ‘Kiss Kiss’,

which eventually became Holly Valance’s first number one single in both

Australia and the U.K. in 2002).

By focusing on the import/export relationships within the international

musical industry, the paper will discuss the implications of direct

translation from Turkish into the languages of some of the neighbouring

countries, such as Russian and Greek, compared to the ‘lingua franca’

role of the English version for the more far-flung destinations, such as

Japanese, Indonesian or Telugu. Throughout the paper, power relations

inherent in the international musical industry, as well as between the

languages involved, will be foregrounded and images of Turkey as

reflected in the music videos of relevant cover versions will be brought

into focus.

Ultimately, the paper intends to widen the scope of the concept of

‘extranslation’ to cultural products other than literature and related

fields, and to consider the impact of popular culture in the production of

national images.

33

An almost unknown literature: Modern Turkish

literature in (Brazilian) Portuguese

Marco SYRAYAMA DE PINTO

University of São Paulo (Brazil)/ Boğaziçi University

In the 19th century, Brazil has witnessed a horde of immigrants,

especially of European origin encouraged by the Brazilian government.

From the end of the 19th century on, a group of Ottomans began to

immigrate to Brazil. Amongst them were Greeks, Armenians, Syrians and

Jews. In the 20th century, however, a new phase begins with the creation

of the Turkish republic in 1923. With its official policy, everything began

from scratch: a new script, a new (reformed and “purified”) language, new

laws and a new literature. Bearing in mind that the atmosphere in Turkey

now was one of nationalism, of a total rebuilding of the country in several

spheres, immigration was tacitly discouraged. Turks now had to work

hard to create a brand new and homogeneous country, both linguistically

and ethnically. From the 50’s on, however, a wave of Turkish immigrants,

or more precisely Gastarbeiter as they were known, headed to Germany,

and also to other European, or rich countries such as United States and

Australia, but very few of them came to Brazil, most probably due to

proximity of those countries (save Australia) and because they were far

better off than Brazil at the time. From the 2000’s on, we witness a slow

but steady immigration of Turks to Brazil, now reaching the hundreds (if

not more). Against this historical background, how does modern Turkish

literature in translation in Brazil fit in? Did this new wave of Turkish

immigrants contribute in any way to propagating translation of Turkish

literature in Brazil? This and similar questions we will attempt to answer

in this paper are: why is it that so few Turkish works have been translated

into Portuguese? What role did the Jabuti prize for best translation in

2011 (the most prestigious in Brazil) awarded to a Turkish work, Livro de

Dede Korkut, play in changing this scenario? To this I will add my own

experience as a translator of Turkish literary works into Brazilian

Portuguese, the prospects and the role of funds granted by the Turkish

government through the TEDA project, which was, to my mind, essential

in bringing the two cultures, through literature, closer, even if in a very

small way. In other words, without the financial grant provided by TEDA

to the publication of an unknown work and unknown literature, it would

have been impossible to get it published. And without it, there would not

have been be an award given to the translation of a Turkish word, the

Dede Korkut Kitabı, thus drawing attention to an until then unknown

34 literature and, to some extent, culture. Thus, in this article we shall

discuss this and the other factors outlined above involved in the

publication of Turkish literature, especially from my own experience as a

translator of Turkish literature.

35

Türkçe Edebiyatın Stalin Sonrası Dönemde Sovyet

Kültür Dizgesindeki Yolculuğu

Aslı TAKANAY

Yeditepe Üniversitesi

Bu bildirinin çıkış noktası, Stalin sonrası dönemle başlayarak SSCB’nin

dağılışı ile son bulan zaman diliminde (1953-1991) Türkçe edebiyattan

Rusça’ya yapılan çeviriler, çevrilen eserlerin seçim süreçleri, bu

süreçlerde etkin olan devlet kurumları ve devlet politikaları ile çevirileri

yapan kişiler, yani çevirmenler ve onların Türkçe edebiyat üzerine

ürettikleri yan metin (paratextual) ve metin-dışı (extratextual) öğeler

olacaktır. Söz konusu bildiri metni, son aşamasına gelmiş olan doktora

tez çalışmamı temel alacaktır.

Bu bildiri kapsamında, yukarıda anılan tarihler arasında Türkçe’den

Rusça’ya çevrilen edebi eserlerle ilgili tüm süreçler, Hans J. Vermeer’in

bakış açısıyla “amaçlı bir eylem” olarak ele alınacak ve ayrıca bir çeviri

hareketi olarak tanımlanacaktır. Bildiride öncelikle, bu çeviri hareketi ile

ilgili süreçlerde yer alan eyleyenler ve kurumlarla, hareketi doğuran

toplumsal yapı ve mekanizmalara ve bu çeviri hareketi sonucunda bir

ürün olarak ortaya çıkan çeviri eser repertuarına ilişkin

bibliyografyaya/çevrilen eserlerin niteliğine odaklanılarak, hareketi

kuşatan/ardında yatan “ilişkisel” dinamikler (Bourdieu 1992:94-97)

açıklığa kavuşturulacak ve bu veriler ışığında söz konusu çeviri

hareketini yönlendiren amaçların neler olduğu tartışılacaktır. Bu

tartışma bağlamında, söz konusu çeviri hareketinin temel amacının

Türkçe edebiyat eserlerinin ve bu eserlerin ait olduğu kültür dizgesinin

tanıtımı olmadığı, hatta böylesi bir amaç güdüldüğü yönündeki bir

tespitin dahi oldukça sorunlu bir tespit olabileceği ileri sürülecektir.

Yukarıda genel hatlarıyla tanıtılan araştırma sonucunda bu çeviri

hareketinin, açıkça ve resmi olarak duyurulmamış, çok katmanlı ve çok

sayıda amaç tarafından biçimlendirildiğini söylemek mümkündür.

Aynı zamanda, bu çeviri hareketinin ardındaki “ilişkisel” dinamikleri

aydınlatmaya çalışırken, çevrilen eserler kadar çevrilmeyen, hareket dışı

bırakılan/kalan eserler de, diğer bir deyişle yok-çeviriler de (non-

translation) önemli bir katman oluşturmaktadır. Söz konusu yok-çeviri

uygulaması, Sovyet dönemi süresince Batı edebiyatlarından yapılan

çeviriler bağlamında da geçerliliği olan bir uygulamadır ve bildiri

kapsamında bu uygulamanın toplumsal, tarihsel ve politik bağlamda

tartışması da yer alacaktır.

36

Türk Edebiyatının Fransa İle Buluşması

Yasemin TANBİ Bilkent Üniversitesi

Türk edebiyatı çok eski tarihlere dayanmasına rağmen, Cumhuriyet

Dönemi’nin başında yaşanan dil devrimi ile batılılaşma hızlanmış, yazın

çevirisi artmış ve bu vesileyle Türkçe’ye yeni yazın türleri

kazandırılmıştır. Bu türlerden biri romandır. Romanların Türkçe’ye

kazandırılmasıyla bu tür çok beğenilmiş ve bu sayede çeviler artmıştır.

Romanların artmasıyla da Türk yazarlar da artmıştır. Eğitimin daha çok

kişiye ulaşılabilir olmasıyla okur yazar oranının artması, yazdıkları

eserlerde Türk imgesinin kurgulanması ve dolayısıyla Türk kültürünü

yansıtması romanların daha geniş bir kitleye ulaşabilmesini sağlamıştır.

Peki, Anadolu insanını ve manzaralarını anlatan ve ideolojik etkenler de

içerebilen bu romanlar Türkiye dışına ne kadar çıkabilmiştir? Orhan

Pamuk yazdığı postmodern romanları ile 2006 yılında ilk kez bir Türk

yazar Edebiyat Nobel Ödülü’ne layık görülmüş ve Türk edebiyatının da

dünya çapında önemli bir yerlere gelebildiğini gösteren en güzel

örneklerinden biridir.

Sunumda ilk olarak Türk kültürünü de bir şekilde yansıtan romanların

Fransa’da ne kadar tanındığına, hangi yazarların ve hangi metin

türlerinin çevirisinin ön plana çıktığını ve Türkçe’den Fransızca’ya

çevirilerin ne kadar arttığına kısaca değineceğim. Daha sonra Türkiye’de

ve Fransa’da tanınan hem yazar hem de çevirmen olan Yiğit Bener’in

yazar olarak eserlerinin başka bir çevirmen tarafından yapılan Fransızca

çevirilerinden yola çıkarak, Fransa’da başka bir deyişle erek kültürde

satılacak eserlerin Fransızca çevirilerinde, ne gibi özellikler arandığına,

kısaca çeviri sürecinde rol alan aktörlerin neler olduğunu, kimlerin bu

eserleri çevirdiğini, ne tür zorluklarla karşılaşıldığını ve hangi çeviri

stratejilerinin kullanıldığına değinilecektir. Son olarak ise Türk yazının

yurtdışında daha da çok tanınması için ne gibi çalışmalar

yapılabileceğini, akademisyenlere düşen görevlerin neler olabileceği ve

neler yapabileceği konusunda bir kaç öneride bulunulmaktadır.

37

NOTES

38

NOTES

39

NOTES

Documents

Extranslation Abstract Book