Ekonomski Razvoj - Novi Pristupi

EKONOMSKI

RAZVOJNOVI PRISTUPI

Autor: Jasmina Osmankovi}

Suradnik u pripremi: Jasmin Ho{o

Naslov knjige: Ekonomski razvoj novi pristupi

Recenzenti: prof. dr. Hugo Schaster

prof. dr. Boris Tihi

prof. dr. Kadrija Hodì}

Copyright: Jasmina Osmankovi} 2007.

Autorska prava: Jasmina Osmankovi} 2007. Sva prava pridràna. Niti jedan dio ove publikacije ne smije se reproducirati, pohranjivati u sistem iz kojeg ga je mogu}e povratiti, niti prenositi, u bilo kojem obliku ili na bilo koji na~in,bez prethodne pismene dozvole izdava~a.

Izdava~: Ekonomski fakultet Sarajevo

Za izdava~a: prof. dr. Muris î~i}

Lektura: Indira Pindò

[tampa: VMG Grafika d.o.o. Mostar

Tira`: 300 komada

CIP - Katalogizacija u publikacijiNacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

330.34:316.334.2](075.8)

OSMANKOVI], JasminaEkonomski razvoj : novi pristupi / Jasmina

Osmankovi}. - Sarajevo : Ekonomski fakultet, cop.2007. - 211 str. : ilustr. ; 24 cm

Bibliografija: str. 195-206 i uz tekst

ISBN 978-9958-25-003-3

COBISS.BH-ID 16091142

Izdava~: Ekonomski fakultet Sarajevo

EKONOMSKI RAZVOJNOVI PRISTUPI

Dr. Jasmina Osmankovi}

Predgovor ......................................................................................... 9

I. INTERES I AUTORI ................................................................ 15

1. Amratya Sen ............................................................................. 22

2. Samir Amin ................................................................................. 27

3. Jeffrey Sachs ............................................................................ 30

4. Peter Thomas Bauer ................................................................. 34

5. Gunnar Myrdal ......................................................................... 37

6. Paul Robin Krugman ................................................................ 43

7. Hans Singer .............................................................................. 46

8. Ha-Joon Chang ......................................................................... 50

9. Jagdish N. Bhagwati ................................................................. 56

10. Raul Prebisch ............................................................................ 61

11. Hernando de Soto ...................................................................... 64

II. TEORIJE I MODELI .............................................................. 75

1. Teorija lineranih faza .................................................................. 76

2 Teorija strukturalne promjene ..................................................... 81

3 Teorija me|unarodne ovisnosti ..................................................... 86

4 Neoklasi~na teorija slobodnog tr`i{ta ........................................... 91

5. Nova teorija rasta ........................................................................ 96

6. Teorija velikog poticaja ............................................................... 98

7. Kremerova teorija ekonomskog razvoja O-prstena ................... 101

7

Sadr`aj

III. NOVI PRISTUPI ................................................................... 111

1. Ekonomski razvoj ....................................................................... 111

2. Odr`ivi razvoj ............................................................................ 132

3. Humani razvoj ............................................................................ 146

4. Komeptitivni razvoj ................................................................... 154

5. Potpuni razvojni okvir ................................................................ 170

6. Bruto nacionalna sre}a ............................................................... 173

7. Nejednakost ................................................................................ 175

8. Ekonomska sloboda ................................................................... 186

LITERATURA .............................................................................. 199

Linkovi ........................................................................................... 202

Skra}enice ...................................................................................... 208

Indeks pojmova .............................................................................. 210

Sadr`aj

8

Ova knjiga namijenjena je upoznavanju s evolucijom poimanjaekonomskog razvoja. Knjiga je pisana za studente kojiizu~avaju ekonomski razvoj, ali i za sve one koji imaju inte-resovanje ili potrebu da se upoznaju s promjenama u poimanju eko-nomskog razvoja.

PristupEkonomski razvoj - novi pristupi je rezultat vi{egodi{njeg rada sa

studentima i saradnicima na predmetima ekonomski razvoj, osnoviturizma, privredni razvoj i me|unarodna ekonomija. Ta iskustva suzna~ajno pomogla u uobli~avanju ovog teksta.

Organizacija i orijentacijaKnjiga je podijeljena u tri osnovna dijela. U prvom dijelu se pred-

stavlja izu~avanje ekonomije razvoja i najzna~ajniji autori. Drugi diose fokusira na teorije i modele ekonomskog razvoja. Daje se osnovnipregled klasi~nih teorija ekonomskog razvoja, neoklasi~ne teorije slobodnog tr`i{ta i nove teorije ekonomskog razvoja, odnosno sa-vremenih modela razvijenosti i nerazvijenosti. Tre}i dio se koncen-trira na promjene u poimanju ekonomskog razvoja. Analiziraju seekonomski razvoj, odr`ivi razvoj, humani razvoj, kompetitivni razvoji potpuni razvoj. Knjiga zavr{ava pregledom literature koja jekori{tena.

Centralno pitanje na koje se poku{ava odgovoriti je: Kako i za{tose u vremenu mijenjalo shvatanje ekonomskog razvoja? [ta pojam

9

Predgovor

ekonomskog rasta, ekonomskog, odr`ivog, humanog, kompetitivnogi potpunog razvoja zna~i? [ta podrazumijeva? Ko ga prihvata ipodr`ava? Kako se mjeri? Tu je i pitanje stvarnog zna~enja razvoja idiferencije ekonomskih koncepata i teorija, kao i njihovog doprinosaboljem razumijevanju razvoja.

Dodatna gra|aOsim literature koja je nazna~ena na kraju knjige, tu su i linkovi

koji mogu biti od pomo}i u razumijevanju odre|enih pristupa eko-nomskog razvoju.

ZahvalaU nekoliko re~enica na odgovaraju}i na~in prenijeti zahvalnost

kolegama, prijateljima, saradnicima i studentima dodiplomskog ipostdiplomskog studija je nemogu}e. Svoju zahvalnost upu}ujem zasavjete, ali isto tako i za kritike svima onima s kojima sam proteklihgodina sara|ivala.

Predgovor

10

Tabela 1. Pregled nivoa razvijenostiTabela 2. Struktura stvaranja GDP-a po sektorimaTabela 3. Siroma{tvo po kontinentimaTabela 4. Tro{kovi zdravstvene za{tite 2004. godineTabela 5. Tro{kovi obrazovanja 2005. godineTabela 6. Eskterni dug u 2005.Tabela 7. Zavisnost od pomo}i 2005.Tabela 8. Komparacija ranga zemlje prema GNI-u pc USD i

GDP-u pc ppp USDTabela 9. Pregled zemalja prema GDPTabela 10. Pregled zemalja prema visini GDP per capita pppTabela 11. Pregled indikatora odr`ivog razvojaTabela 12. Pregled indikatora odr`ivog razvoja za

Veliku BritanijuTabela 13. Pregled najbolje rangirane zemlje prema vrijednosti

HDI po godinama: Tabela 14. Ponderi za izra~unavanje NGCI-a zavisno od faze u

kojoj je zemljaTabela 15. Pregled zemalja prema jednakosti dohotkaTabela 16. Indeks ekonomske slobodeTabela 17. Deset najslobodnijih zemalja u 2007. godini

Mapa 1. Pregled zemalja prema visini GDP-a Mapa 2. Pregled zemalja prema GDP pc pppMapa 3. Pregled zemalja prema GDP pc ppp za 2006.Mapa 4. Lista zemalja prema visini HDI indeksaMapa 5. Pregled zemalja prema kompetitivnostiMapa 6. Pregled zemalja prema Happy Planet IndeksMapa 7. Pregled zemalja prema indeksu ekonomske slobode

11

Pregled tabela i mapa

INTERESAUTORII

I.

Sistematsko izu~avanje ekonomskog razvoja, razvojnih procesasiroma{nih, nerazvijenih, zemalja u razvoju po~inje polovinom dva-desetog stolje}a. Razvojne studije, studije o ekonomskom razvoju sumultidisciplinarna grana dru{tvenih nauka koja se bavi problemimas kojima su suo~ene nacije u razvoju. Nakon Drugog svjetskog rataekonomiste je zabrinuo nizak standard ìvljenja u mnogim zemljamaLatinske Amerike, Afrike i Azije. Prvi pristupi pretpostavljali su dase ekonomije slabije razvijenih zemalja zna~ajno razlikuju od eko-nomija razvijenih zemalja (ili zemlje u razvoju; engl. skra}enica,LDC), te da potrebno prona}i adekvatna obja{njenja pona{anja eko-nomija slabije razvijenih zemalja (LDC). Takvi pristupi proizveli suinteresantne ekonomske modele, me|utim, ovi modeli nisu uspjeliobjasniti obrasce odsustva rasta, sporog rasta, ili rasta i retrogresije uslabije razvijenim zemljama.

Javljanje razvojnih studija kao akademske discipline u posljednjojpolovini 20-og vijeka se najve}im dijelom desilo zbog rastu}e zabrinu -tosti o ekonomskim perspektivama zemalja Tre}eg svijeta nakondekolonizacije, odnosno zemalja u razvoju. Iako je prvobitno nastalakao grana ekonomije, ekonomika razvoja, sada je sve vi{e inter imulitidisciplinarni predmet koji obuhvata politiku, historiju, ènskistudij, sociologiju, geografiju, socijalnu (kulturalnu) antro po logiju ime|unarodne odnose. Razvojne studije nude se kao specijalizovanimagisterijski studij na velikom broju univerziteta, a izu~avaju se i uokviru drugih postdiplomskih studija. Studenti razvojnih studija ~estobiraju karijere u me|unarodnim organizacijama poput Ujedinjenihnacija, u nevladinim organizacijama, u Svjetskoj banci, u istraìva~kimcentrima, organizacijama i institucijama EU, organizacijama i institu -cijama za nacionalno, regionalno, urbano i lokalno strate{ko planiranje.

15

I. INTERES I AUTORI

Ekonomski razvoj je prerastao u profesionalnu industriju visoko-specijalizovanih stru~njaka koji obi~no rade u javnim privatnim part-nerstvima koja su ~esto finansirani lokalnim, regionalnim i dràvnimporeskim novcem. Ove korporacije, direkcije, institucije ili zavodiza ekonomski razvoj funkcioniraju kao samostalne firme, a u nekimslu~ajevima kao odjeli lokalne, regionalne i nacionalne vlasti. Njihovauloga jeste da prona|u nove ekonomske prilike i da o~uvaju svojeve} postoje}e. Postoji intenzivna konkurencija izme|u zajednica,dràva i nacija za nove ekonomske projekte, a uloga ekonomista raz-voja ili razvojnih ekonomista je da im u tome pomognu. Ta borba stva-ranja i o~uvanja jo{ vi{e je intenzivirana upotrebom raznih varijacijaekonomskih poticaja koji se daju raznim teritorijalnim nivoima. Imamnogo razli~itih vrsta razvojnih poticaja, a neki od njih su i veomakontroverzni pa je potrebno konsultovati stru~njake za ta razvojnapitanja. Mjerila uspjeha unutar industrije razvoja su uglavnom slje -de}a: stvaranje novih radnih mjesta, ekonomski rast i pove}ana ili o~u -vana poreska osnovica, smanjenje siroma{tva, apsropcija razvojnepomo}i. Prema nekim procjenama, postoji vi{e od 20.000 profesio -nalaca zaposlenih {irom svijeta u ovoj visokospecijalizovanoj industrijiza generisanje i/ili razvijanje ekonomije lokalnih, regionalnih,urbanih i dràvnih zajednica. Vi{e od 4.000 ovih profesionalaca radiu Sjevernoj Americi.

Potrebu, smisao i korist izu~avanja ekonomskog razvoja na naj-bolji na~in pokazuje ekonomska, preciznije re~eno, razvojna situa-cija u svijetu, s jedne strane i priznanja, ugled, radovi i anga`manikoji imaju najpoznatiji razvojni ekonomisti.

Kada je rije~ o stanju razvoja, veli~ini svjetske ekonomije, nju de-termini{u, prema podacima Svjetske banke za 2007. godinu: broj sta-novnika 6,4 milijarde, gusto}a naseljenosti od 50 stanovnika po km2,gross inational income od gotovo 45.000 milijardi USD, gross natio-nal income per capita od blizu 7.000 USD, gross national income per

Ekonomski razvoj - novi pristupi

16

capita ppp pribli`no 9.400 USD, te stopa rasta gross domestic pro-dukta po prosje~noj stopi od 3,5 u periodu 2004/05, odnosno grossdomestic produkta per capita od 2,3%.

Prethodna tabela pokazuje strukturu stvaranja GDP-a po grupamazemalja i visini dohotka. U zemljama niskog dohotka poljoprivreda(agrosektor) participira s petinom, a zemljama visokog dohotka s

Tabela 1. Pregled nivoa razvijenosti

Izvor: World Development Indicators2007, p.16

Tabela 2. Struktura stvaranja GDP-apo sektorima


Interes i autori

17

Stanovni{tvou milionima

GNI pc USD

GNI pr pppStopa rastaGDP pc %

2004-05

Zemlje niskogdohotka

2.352 585 2.486 6,1

Zemlje srednjegdohotka

3.074 2.647 7.199 5,5

Zemlje visokogdohotka

1.011 35.264 32.900 1,9

Svijet 6.438 7.011 9.424 2,3

GDP u milijardamaUSD 2005.

% GDP 2005.

Poljoprivreda Industrija Usluge


1.416 22 28 50


8.554 9 38 53

Zemlje visokogdohotka

34.687 2 26 72

Svijet 44.645 4 28 69

manje od pedesetinom u stvaranju ukupnog doma}eg proizvoda.Usluge u stvaranju ukupnog doma}eg proizvoda zemalja niskog do-hotka u~estvuju sa 50%, a zemljama visokog dohotka 72%.

Odnos u nivou razvijenosti, mjerene ukupnim nacionalnim do-hotkom po stanovniku u USD, izme|u zemalja niskog dohotka i ze-malja visokog dohotka je 1:60, a mjereno ukupnim nacionalnimdohotkom po stanovniku prema paritetu kupovne mo}i u USD je1:13. U zemljama niskog dohotka ìvi 37% svjetskog stanovni{tva,dok u zemljama visokog dohotka ìvi blizu 16%.

Ako se posmatra procent stanovnika koji ìve sa manje od 2 USDna dan, posebno je zabrinjavaju}a situacija u Banglade{u, Burundiju,Kambodì, Etiopiji, Gambiji, Gani, Haitiju, Indiji, Lao PDR, Mada-gaskaru, Nikaragvi, Nigeru, Nigeriji, Ruandi, Svazilendu, Tanzaniji,Zambiji, Zimbabveu. U ovim zemljama tri ~etvrtine stanovni{tva imamanje od dva dolara na dan.

Tabela 3. Siroma{tvo po kontinentima



18

Procent stanovni{tvakoje ìvi s manje od

1USD/dan

Procent stanovni{tvakoje ìvi s manje od

2 USD/dan

Isto~na Azija i Pacifik 9,0 36,6

Kina 9,9 34,9

Evropa i CentralnaAzija

0,9 9,8

Latinska Amerika iKaribi

8,6 22,2

Srednji Istok iSjeverna Afrika

1,5 19,7

Ju`na Azija 32,0 52,4

Supsaharska Afrika 41,1 72,0

Svijet 18,4 47,7

Odnos izdvajanja za zdravstvenu za{titu po stanovniku u USDizme|u zemalja niskog dohotka i zemalja visokog dohotka je 1:155.Zemlje niskog dohotka po stanovniku za zdravstvenu za{titu izdvajaju24 USD, dok razvijene zemlje u istoj godini izdvajaju 3.727 USD.

Tabela 4. Tro{kovi zdravstvene za{tite2004. godine


Interes i autori

19

Stanovni{tvo u milionima

Tro{kovi zdravstveneza{tite kao

% GDP

Tro{kovi zdravstveneza{tite per

capita u USD

Zemlje niskog dohotka

2.352 4,7 24

Zemlje srednjeg dohotka

3.074 5,9 141

Zemlje visokog dohotka

1.011 11,2 3.727

Svijet 6.438 10,1 649

Tabela 5. Tro{kovi obrazovanja 2005.godine


Stanovni{tvo u milionima

Javni tro{koviobrazovanjakao procent

GDP

Tro{kovidr`ave za

obrazovanjekao procent

ukupnih javnihtro{kova


2.352 ... ...


3.074 4,5 15,2

Zemlje visokog dohotka

1.011 5,9 12,8

Svijet 6.438 4,7 ...

S obzirom na zna~aj obrazovanja i zdravlja za humani kapital, od-nosno ekonomski razvoj, razumljivo je insistiranje organizacija iz si-stema UN-a, posebno milenijumskih razvojnih ciljeva MDG-a naobrazovanju.

U periodu od 1990. do 2005. godine do{lo je do pove}avanjaukupne eksterne zaduènosti zemalja niskog i srednjeg dohotka sa1.330 milijardi USD na 2.742 milijarde USD. Najdinami~niji rastostvarila je dugoro~na zaduènost, koja se pove}ala za gotovo 96%.

Tabela 6. Eskterni dug u 2005.



20

Ukupaneksterni

dug u milijardama

USD

Dugoro~nazaduènost umilijardama

USD

Javni dug u milijardama

USD

Privatni negarantovani

dug u milijardama

USD

Kredit IMF-a u

milijardamaUSD


379 339 298 40 8


2.363 1.809 1.063 745 41

Zemlje niskog i srednjeg dohotka

2.742 2.148 1.361 785 49

Isto~na Azija i Pacifik 621 400 256 144 9

Evropa i Centralna Azija

834 647 267 380 19

Latinska Amerika iKaribi

728 622 420 202 13

Srednji Istok i Sjeverna Afrika

153 124 113 11 1

Ju`na Azija 191 177 142 36 2

Supsaharska Afrika 215 164 13 6

Integrisanost u globalnu ekonomiju zemalja niskog i srednjeg do-hotka se pove}ala, ali i njihova zavisnost o razvojnoj asistenciji.Pomo} po stanovniku ovih zemalja pove}ana je sa 11 USD 2000. na20 USD 2005. godine, a u~e{}e asistencije razvoju u ukupnom nacio -nalnom dohotku na 0,9% na 11%.

Ovu su neki elementi koji pokazuju sliku ekonomskog razvoja naglobalnom nivou, ali i na nivou zemalja niskog, srednjeg i visokogdohotka, i ukazuju na potrebu i prostor za bavljenje uzrocima i rje{e -njima razvojnih problema, prije svega siroma{tva, gladi, nemogu} nostida veliki broj stanovnika pristupi hrani, smje{taju, obrazovanju, zdrav-lju, poslu, odlu~ivanju. I ovaj kratki pregled osnovnih pokazateljasadrànih u World Development Indicators 2007 Svjetske banke uka-zuje na nejednakosti, neravnomjernosti, odsustvo konvergencije izme|uzemlja visokog i zemlja niskog dohotka. I dalje je aktuelno pitanjeovisnosti zemalja niskog i srednjeg dohotka o razvojnoj i svakoj drugojasistenciji zemalja visokog dohotka, me|unarodnih razvojnih insti-tucija. I upravo odgovori na ta aktuelna pitanja, pitanja koja se u real-nom ìvotu pokazuju kao hiljade djece mla|e od pet godina kojaumre zbog gladi, kao smrt 114 djece mla|e od pet godina na 1000ìvoro|ene djece, kao djeca koja su radno aktivna sa sedam godina,djevoj~ice koje nemaju pristup obrazovanju itd., potvr|uju potrebu i

Interes i autori

21

Tabela 7. Zavisnost od pomo}i 2005.


Stanovni{tvou milionima

GNI pc USD

Ukupna razvojnapomo} u

milijardamaUSD

Pomo} kao% GNI


2.352 585 40 2,9


3.074 2.647 47 0,6

potencijalne koristi od izu~avanja ekonomskog razvoja. Ova i brojnadruga pitanja su neposredna inspiracija za ekonomiste razvoja.

ûveni razvojni ekonomisti su: Samir Amin, Peter Thomas Bauer,Jagdish Bhagwati, Robert Chambers, Ha-Joon Chang, Hernando deSoto, Andre Gunder Frank, Gunnar Myrdal, Raul Prebisch, JeffreySachs, Amartya Sen, Hans Singer, Joseph Stiglitz.

Vjerovatno najistaknutiji razvojni ekonomist dana{njice jeste lau-reat Nobelove nagrade, Amartya Sen, koji se bavi pitanjima o tomekoje varijable ili inputi su u korelativnom odnosu ili {ta najvi{e utje~ena ekonomski rast: osnovno, srednjo{kolsko, ili vi{e obrazovanje,stabilnost vladine politike, nedostatak trgovinskih prepreka, prave-dno sudstvo, raspoloìva infrastruktura, raspoloìvost zdravstveneza{tite, prenatalna briga i ~ista voda, lako}a ulaska i izlaska iz trgo-vine, jednakost raspodjele dohotka, kako savjetovati vlade u vezi smakroekonomskim politikama, koje obuhvataju sve politike kojeimaju utjecaja na ekonomiju.

Amartya Kuman Sen je jedan od najpriznatijih intelektualacana{eg doba. Ro|en je u Indiji 1933. Nobelovu nagradu iz oblasti eko-nomskih nauka primio je 1998. za svoj doprinos ekonomiji blago-stanja i dru{tvenom izboru. Poznat je po svom radu o siroma{tvu iuzrocima oskudice, preciznije re~eno, gladi.

Sen potje~e iz akademske porodice. Diplomirao je na Presidencykoledù u Kalkuti, a potom oti{ao u Englesku, SAD. Jo{ kao dijeteupoznao je situacije koje su ga potaknule na razmi{ljanja o nejedna-kosti, siroma{tvu i oskudici. Upoznao je veliku glad, koja je pogodilaBengal 1943.1944., od koje je umrlo izme|u 2 i 3 miliona ljudi, kaoi me|urasnu netrpeljivost. Godine 1956. diplomirao je na Trinity


22

1. Amratya Sen

koledù u Cambridgeu kao prva klasa BA ekonomista, a tri godineposlije postao i doktor nauka. Nakon toga se jedno vrijeme posvetiofilozofiji. U Indiji je predavao ekonomiju na Jadavpur univerzitetu uCalcuttti, zatim i na Ekonomskom fakultetu u Delhiju, gdje je 1970.dovr{io svoju knjigu Collective Choice and Social Welfare. U VelikojBritaniji je bio redovni profesor na LSE-u (London School of Eco-nomics). Predavao je i na Oxfordu, te na drugim univerzitetima u En-gleskoj. U SAD-u nastavlja rad na Harvardu. Radi u UNDP-u naIzvje{taju o ljudskom razvoju (Human Development Report), teformiranju Indeksa humanog razvoja (HDI). Godine 1998. dobio jeNobelovu nagradu iz ekonomije za doprinos istraìvanju fundamen-talnih problema ekonomije blagostanja. Iste godine je dobio i nagraduDragulj Indije, a progla{en je i Majkom Terezom u ekonomiji. Go-dine 2000. postaje UK Companion of Honour. Na mjesto profesoraekonomije i folozofije na Harvardu, uz savjetovanje seniora Svjetskebanke, vra}a se 2001. godine. Postaje po~asni predsjednik Oxfama,a 2005. i ~lan Uredni~kog odbora enciklopedije Britannica.

Amartya Sen u predgovoru svoje knjige Identity and Violence(2006) utvrdio je kako razumijevanje identiteta na mnogo razli~itihna~ina utje~e na na{e misli i djela. Istakao je, tako|er, da tokom na{egsvakodnevnog ìvota smatramo da pripadamo raznim grupama ljudi.1

Nametanje jedinstvenog identiteta jedan je od glavnih uzroka poti-canja sekta{kog sukobljavanja. Knjiga se sastoji od devet poglavlja snaslovima: Nasilje iluzije; Stvaranje svijesti o identitetu; Civi-lizacijsko zato~eni{tvo; Religijske veze i muslimanska povijest;Zapad i protuzapad; Kultura i zarobljeni{tvo; Globalizacija ipravo sudjelovanja; Multikulturalizam i sloboda; te Slobodami{ljenja.

Poznato djelo Development As Freedom (2000) bazirano je na setupredavanja koje je odrào rukovode}im slu`benicima Svjetske banke1996. godine. U svojoj knjizi kaè: Razvoj zahtijeva uklanjanje glavnih 1 http://www.poslovni.hr/36353.aspx

Interes i autori

23

izvora neslobode: siroma{tva kao i tiranije, slabe ekonomske mogu} -nosti kao i sistematsko dru{tveno li{avanje, zanemarivanje javniholak{ica te netoleranciju ili aktivnost potisnute dràve... Razvoj jepro{irenje mogu}nosti ljudskog izbora.2 Sen je, tako|er, zapazio da se u historiji svijeta oskudica nikada nije pojavila u funkcionalnojdemokratiji.

Rad na pitanjima nejednakosti izme|u spolova pro{irio je u dje-lima Gender and Cooperative Tokom boravka na Harvardu dosta jeanalizirao utjecaj sposobnosti i problema dru{tvenog izbora na eko-nomiju blagostanja i politi~ku filozofiju, {to je i predstavio u knjiziInequality Reexamined (1992).

Conflict (1990) i Commodities and Capabilities (1985), na osnovudostupnih statisti~kih podataka o mu{ko-ènskim razli~itostima u In-diji, a i na osnovu empirijskih analiza objavljenih {irom svijeta.

U radovima, Resources, Values, and Democracy (1984) i Choice,Welfare, and Measurement (1982), Sen elaborira problemima kao {tosu: procjena siroma{tva, evaluacija nejednakosti, poja{njenje priroderelativne li{enosti, razvijanje mjera distribucije nacionalnog dohotka,kazne za nezaposlenost, kr{enja li~nih prava i osnovnih sloboda,te gender dispariteta.

U svojoj knjizi Poverty and Famines: An Essay on Entitlement andDeprivation (1981) Sen otkriva da u mnogim slu~ajevima oskudiceu snabdijevanju hranom nisu znatno smanjene. Knjiga je nastala kaoli~na refleksija na bengalsku krizu gladi 1943., kada je zabiljeèna pove -}ana proizvodnja hrane. Oskudica se ne moè objasniti jednostavnomvezom izme|u ponude hrane i stanovni{tva. Ustvari, brojni ekonom-ski i socijalni faktori kao {to su: opadaju}e nadnice, nezaposlenost,rastu}e cijene hrane, te neefikasna distribucija hrane, mogu dovesti dopojave oskudice i gladi u odre|enim dru{tvenim grupama. On je do-kazao da nisu nastradali samo oni na najniòj dru{tvenoj ljestvici,

2 Slobodan prevod iz knjige Develop-ment as Freedom.


24

ve} i oni kojima su naglo opala sva ekonomska sredstva.3 Hranakoja im je dostupna je, ukratko, pitanje distribucije dohotka i jo{zna~ajnije, njihove mogu}nosti da pruè svoje usluge drugima koji suspremni da za njih i plate.4

Godine 1970. Amartya Sen izdaje knjigu Collective Choice andSocial Welfare u kojoj prikazuje svoj pogled na teoriju dru{tvenogizbora i pita se ...da li je razuman dru{tveni izbor uop}e mogu} s ob-zirom na razlike izme|u preferencija kod razli~itih osoba (uklju~uju}iinterese i rasu|ivanje)5. On tako|er isti~e probleme kao {to su indi-vidualna prava, vladavina ve}ine i dostupnost informacija. Naro~itonepomirljivim nalazi stavove ekonomista koji zastupaju funkcioni-sanje slobodnog trì{ta (bez uplitanja dràve u dru{tveno blagosta-nje) i onih koji vjeruju u intervenciju dràvnih vlasti. Sen zaklju~ujeda nije poenta u pronalaènju savr{enog rje{enja za problem dru{tve-nog blagostanja, nego u pronalaènju rje{enja da siroma{ni gra|aniprestanu biti ignorisani.

Sen je autor i:

Freedom, Rationality, and Social Choice: The Arrow Lectures andOther Esays (2000)

Reason Before Identity (1999)

The Amartya Sen and Jean Dreze Omnibus: Comprising Povertyand Famines, Hunger and Public Action, India: Economic Deve-lopment and Social Opportunity (1999)

Beyond the Crisis: Development Strategies in Asia (1999)

On Economic Inequality (1997)

Human Rights and Asian Values (1997)

Choice, Welfare, and Measurement (1997)

On Ethics and Economics (1992)

3 Wallas, L. (2004), Interviews in Fi-nance and Development; 5.

4 Kenneth, J.A. (1982), Why PeopleGo Hungry

5 http://nobelprize.org/nobel_prizes/eco-nomics/laureates/1998/sen-auto-bio.html

Interes i autori

25

Money and Value: On the Ethics and Economics of Finanse = De-naro E Alore: Etica Ed Economia Della Finanza (1991)

On Ethics and Economics (1987)

Hunger and Entitlements: Research for Action (1987)

The Standard of Living (1987)

Poor, Relatively Speaking (1983)

Employment, Technology and Development (1975)

On Economic Inequality (1973)

Choice of Techniques: An Aspect of the Theory of Planned Eco-nomic Development (1968)

Nobelovu nagradu za svoj doprinos fundamentalnim problemimaekonomije blagostanja primio je 1998. godine. U obrazloènju jeistaknuto da je veliki poznavalac siroma{tva i uzroka oskudice i gladi.Moè se re}i da je Sen potpomogao {irenju granica razvojnih studija,a da je njegov doprinos teoriji kapitala, tehni~kog izbora, evaluacijeprojekta, siroma{tva i nejednakosti, oskudice, demokratije i slobodeimao vi{e utjecaja od bilo kog drugog pojedinca. Njegov rad je inspi -risao debate o mjerenju nejednakosti, uzroka oskudice, kapitala i {tednje,te uloge vantrì{nih institucija, kao i mnoge druge. Senov rad na poljurazvojnih studija imao je zna~ajan utjecaj na formuliranje Izvje{tajahumanog razvoja (Human Development Report), koji objavljujeUNDP6. Ova godi{nja publikacija rangira zemlje prema raznim eko-nomskim i socijalnim indikatorima, a naro~ito je vaàn Indeks hu-manog razvoja (HDI) koji je razvijen kao odgovor na rangiranjezemalja od strane Svjetske banke prema klasi~nim makroekonom-skim kriterijima, kao {to su kamatne stope, zatim i BNI, BNP i BDP7.Sen ih smatra nedovoljnim jer ne obuhvataju pitanja distribucije do-hotka. Drugo, oni ne obuhvataju, odnosno ne uklju~uju dobrobit po-jedinca kao i njegova sloboda, koje zavise od mnogih nedohodovnih

6 UNDP United Nation DevelopmentProgramme

7 Bruto nacionalni dohodak, bruto na-cionalni proizvod i bruto drutveniproizvod.


26

utjecaja, kao {to su invaliditet, sklonost i izloènost bolestima, ali inedostupnost {kolama. Sen je dao doprinos HDI-u, koji je {irokoprihva}en kao metod usporedbe me|unarodnog blagostanja. Njegovrad na uzrocima gladi pokazuje njegovo zapaànje da glad nikadanije primije}ena u demokratskim zemljama i u zemljama sa slobodommedija. Njegovi pogledi utjecali su na policy makere da rade naodràvanju cijena hrane stabilnim, a zna~ajan doprinos dao je i teorijisocijalnog izbora. Dosta je pisao i o nejednakosti me|u spolovima ilo{em statusu èna, porede}i Indiju i Kinu, ali i Istok i Zapad. Biozainteresiran i za pitanja globalizacije. Radio je i za druge poznateorganizacije iz sistema Ujedinjenih naroda kao {to su UNIDO, ILO,ali i kao predava~ za ~elnike Svjetske banke.

Samir Amin, pisac i ekonomist, ro|en je 1931. godine u Egiptu. UPort Saidu je poha|ao Francusku visoku {kolu i diplomirao 1947. go-dine. Nakon diplome iz oblasti politi~kih nauka (1952), diplomirao jestatistiku (1956) i ekonomiju (1957) u Parizu. Pod mentorstvom Fran-coisa Perrouxa, 1957. godine prezentirao je svoju tezu, originalno na-zvanu The origins of underdevelopment capitalist accomulationon a world scale, kasnije preimenovanu u The structural effects ofthe international integration of precapitalist economie, A theoreticalstudy of the mechanism ehich creates co-called underdeveloped eco-nomies. Nakon odbrane teze Amin se vra}a u Kairo, gdje je od 1957.do 1960. godine bio menadèr Etudes de lOrganisme de Develop-pement Economique. Nakon tog anga`mana napu{ta Kairo, i od1960. do 1963. godine radi kao savjetnik u Ministarstvu za planiranjeu Bamaku (Mali). Godine 1963. radi na Institutu za afri~ki ekonomskirazvoj i planiranje (Institut Africain de Developpement Ecenomique

Interes i autori

27

2. Samir Amin

et de Planification) IADEP. Do 1970. godine radio je kao profesorna univerzitetima u Poetjeu, Dakaru i Parizu. [ef IADEP-a, kojeg jevodio sve do 1980., postaje 1970. godine. Po~etkom devedesetihnapu{ta IADEP i dolazi na mjesto direktora Tre}eg svjetskog forumau Dakaru. Napisao je vi{e od 30 knjiga, uklju~uju}i i Imperialism &Unequal Development, Specters of Capitalism: A Critique of CurrentIntellectual Fashions, Obsolescent Capitalism: Contemporary Poli-tics and Global Disorder i The Liberal Virus. Njegovi memoari ob-javljeni su u oktobru 2006. godine.

Najzna~ajnija Aminova djela su:

Accumulation on a World Scale (1970)

Neo-Colonialism in West-Africa (1971)

Unequal Development (1973)

Lechange ingal et la loi de la valeur (1973)

Imperialism and Unequal Development (1976)

The Arab Nation (1976)

The Law of Value and Historical Materialism (1977)

Class and Nation, Historically and in the Current Crisis (1979)

The Arab Economy Today (1980)

The Future of Maoism (1981)

The Dynamics of Global Crisis, with G. Arrighi, A.G. Frank andI. Wallerstein (1982)

Delinking (1985)

Eurocentrism (1988)

Maldevelopment in Africa and in the Third World (1989)

Lempire du chaos (1991)


28

Najzna~ajniji objavljeni ~lanci:

The American Ideology

Third World Forum: An interview with Samir Amin

Imperialism and Globalization

Empire of chaos challenged: an interview with Samir Amin

Maldevelopment: Anatomy of a global failure

U.S. Imperialism, Europe, and the Middle East

India, a Great Power?

Imperialism and Globalization

World Poverty, Pauperization & Capital Accumulation

U.S. Hegemony and the Response to Terror

Empire and Multitude

A Note on the Death of Andr Gunder Frank (1929.2005.)

The Political Economy of the Twentieth Century

Africa: living on the fringe

The lesson of Kampuchea

Amin smatra da se trenutni model globalizacije moè izbje}i, teda uop}e nije poèljan. êsto je nagla{avao da je druga~iji svijetmogu} ako krenemo putem alternativne globalizacije. Za globali-zaciju isti~e da je sistem koji dovodi do te{kih debata, ali da stvaraokvir koji omogu}ava dru{tveni progres i za{titu kulturne razli~itosti.Nejednakosti kojima rezultira svaki stadij kapitalizma mogu se kori-govati.8 Aminova zasluga je i rad na osnivanju Tre}eg svjetskog fo-ruma (Third World Forum). Zna~ajan doprinos dao je u kreiranjunezavisnog me|unarodnog udruènja intelektualaca Tre}eg svijeta(Azije, Afrike i Latinske Amerike) koji ima cilj diskutovanje o izazovima

Interes i autori

29

8 Samir Amin, The Forums 141 Que-stions, septembar 2004.

globalnog kapitalizma, predstavljaju}i stanovni{tvo Tre}eg svijeta.Cjelokupni ìvotni rad i pisanje posvetio je dokazivanju teorijepove}anja polarizacije izme|u razvijenog i dijela svijeta koji u raz-voju. Konstantno nastoji doprinijeti promjeni prirode kapitalizma.Poku{ava integrisati svoje ekonomske argumente o prirodi krize spoliti~kim argumentima, baziranim na vlastitoj viziji humane historije.Njegov rad proìma stalna borba za Tre}i svijet, odakle i sam potje~e.U radovima je predo~io mno{tvo relevantnih podataka koji moguposluìti studentima za izu~avanje zemalja u razvoju.

Ameri~ki ekonomist, Jeffrey D. Sachs, ro|en je.1954. godine u SAD.Diplomirao je na Univerzitetu Harvard, 1976. godine, s najve}ompo~asti Summa cum laude. Magistrirao je 1978., a doktorsku di-sertaciju odbranio1980. godine, tako|er na Harvardu. Od 1980. radina Harvardu. 2002. godine prelazi na Univerzitet Columbia. Kao go-stuju}i profesor svoja predavanja drì na poznatim univerzitetima,izme|u ostalog, i na London School of Economics (LSE), Univerzi-tetu Oxford, Tel Avivu, Jakarti, Yaleu.

Zaista je te{ko nabrojati sva priznanja, nagrade i po~asti, koji suprofesoru Sachsu dodijeljeni {irom svijeta, {to predstavlja dokaz ko-liko je njegov rad cijenjen i vrednovan. Po~asni doktorati dodijeljenisu mu od vi{e univerziteta, a me|u njima su i Whitman College,Mount Sinai School of Medicine, Simon Fraser Univerzitet u Kanadi,Ohio Wesleyan Univerzitet u Delawareu, Ohio, Trinity College Du-blin, Southern Methodist University, St. Gallen University u [vicarskoj,Lingman College u Hong Kongu, Varna Economics Univerzitet u Bu-garskoj. U 2004. i 2005. godini izabran je kao jedan od 100 najutje-cajnijih osoba na svijetu od Time Magazina. Godine 1997. poznati


30

3. Jeffrey Sachs

francuski ~asopis Le Nouvel Observateur napisao je da je jedan od50 najva`nijih lidera globalizacije. Jo{ 1994. godine u{ao je u Timeovizbor 50 obe}avaju}ih mladih svjetskih lidera kao najpoznatiji svjet-ski ekonomist, a 1993. godine New York Time Magazine objavioje da je Sachs, najvjerovatnije, najva`niji ekonomist na svijetu.

Rade}i kao ekonomski savjetnik finansijskih reformi za vlade La-tinske Amerike, Isto~ne Evrope, biv{eg Sovjetskog Saveza, Azije iAfrike, stekao je me|unarodni ugled. Sara|ivao je s me|unarodnimagencijama, rade}i na rje{avanju problema smanjenja siroma{tva, ot-pisu dugova najsiroma{nijih zemalja.

U periodu 1986.1990. bio je savjetnik predsjednika Bolivije.U~estvovao je u dizajniranju i implementaciji stabilizacijskog pro-grama koji je pomogao da Bolivija smanji inflaciju. 1988.1990. savje -tovao je vlade Argentine, Brazila, Ekvadora i Venecuele o razli~itimaspektima finansijskih reformi. Godine 1989. savjetovao je Poljskipokret solidarnosti o ekonomskim reformama, i na zahtjev rukovod-stva Pokreta, pripremio nacrt programa radikalnih ekonomskih trans-formacija. Poslije augusta 1989., savjetovao je prvu postkomunisti~kuvladu Poljske o provedbi radikalnih ekonomskih reformi 1990. i 1991.godine. Ante Markovi} je, tako|er, bio jedan od onih koji su po~et -kom 1990. angaòvali profesora Sachsa kao savjetnika. Od prolje}a1991. sve do januara 1994. godine Sachs je predvodio tim ekonom-skih savjetnika ruskog predsjednika Borisa Jeljcina o pitanjima ma-kroekonomske stabilizacije, privatizacije, trì{ne liberalizacije, ime|u narodnih finansijskih odnosa. U Moskvi je u tom periodu osno-vao nevladin istraìva~ki odjel, Institut za ekonomsku analizu. Slo-venski predsjednik Janez Drnov{ek angaòvao je Jeffreya Sachsa1991. godine da pomogne u uvo|enju nove nacionalne valute. Tako|erje 1992. savjetovao i Estoniju po istom pitanju. U oba slu~aja usp -je{na monetarna reforma omogu}ila je ovim zemljama da zaustavehiperinflaciju i ponovno uspostave monetarnu stabilnost.9 U periodu

Interes i autori

31

9 Iz intervjua s glavnim urednikom Se-nadom Pe}aninom, objavljenog u ~a -so pisu Dani, broj 207 od 25.05.2007.

1991.1993. angaòvan je kao savjetnik Vlade Mongolije o pitanjimamakroekonomske reforme i privatizacije.

Od 1995. do 2002. Sachs je vodio glavne ekonomske razvojnecentre na Univerzitetu Harvard. U po~etku, Harvardski institut zame|unarodni razvoj (1995.1999.), a kasnije je bio imenovan za dire -ktora Centra za me|unarodni razvoj (CID). U tom svojstvu, nadgle-dao je ekonomsko savjetovanje i razvojne projekte u desecima ze malja{irom svijeta. CID je osnovan 1998. godine pri Univerzitetu Harvardkao centar za istraìvanje odrìvog me|unarodnog razvoja, kojipodràva istraìvanje u svim oblastima razvoja, osigurava sredstvaza odre|ene istraìva~ke projekte, kao i projekte za magistarske radovei doktorske disertacije.10 Osmislio je i pomogao da se pokrene novismjer na Univerzitetu Harvard, a studenti tog smjera dobijali bi zvanjeMaster of Public Administration in International Development.

Tokom 2000.2001., Sachs je direktor Komisije za makroekono-miju i zdravlje, koju je 2000. godine uspostavio generalni direktorSvjetske zdravstvene organizacije. U tom kontestu prvi je uputio apelza osnivanje Globalnog fonda za borbu protiv AIDS-a, tuberkuloze imalarije. Globalni fond za borbu protiv AIDS-a, tuberkuloze i mala-rije projekt je vrijedan milijarde dolara, koji podràva konzorcij ze-malja donatora, nevladinih organizacija, organizacija zdravstvenogosiguranja, te obrazovnih i drugih organizacija. Zemlje donatori dajusredstva u zajedni~ku rezervu, koja trenutno iznosi pribli`no 6 mili-jardi i 300 miliona dolara. Zemlje koje traè finansijsku pomo} pod-nose vrlo specifi~ne prijedloge, koje ocjenjuje neovisni panel stru~ njaka,a potom, odobrava odbor sa~injen od predstavnika vlada i privatnogsektora. Prijedlozi se ocjenjuju prema njihovoj kvaliteti i obe}animrezultatima, nikada prema politi~kim faktorima.11

Od 2002. Sachs je specijalni savjetnik generalnog sekretara Uje-dinjenih nacija. Veliki doprinos dao je u uspostavljanju Milenijskihrazvojnih ciljeva. U tom svojstvu obavlja funkciju direktora UN-ovog


32

10 web stranica www.cid.harvard.edu/

11 www.theglobalfund.org

Milenijskog projekta, i vodi tim od vi{e od 250 stru~njaka, koji raz-vijaju strategiju kojom bi se smanjilo ekstremno siroma{tvo, zaraznebolesti i glad u najsiroma{nijim zemljama svijeta do 2015. godine.Predsjednik je i suosniva~ UN Millenium Promisea, neprofitne or-ganizacije koja je posve}ena misiji da se do 2025. godine okon~aekstremno siroma{tvo na Zemlji.12

Sachs smatra da veliki dio razvijenog svijeta, ustvari, uop}e neshvata {ta su i koliko su skromne osnovne potrebe ljudi koji `ive uekstremnom siroma{tvu. Razlozi za{to ljudi umiru od ekstremnog si-roma{tva su {to nemaju i ne posjeduju doslovno ni{ta. Obja{njava dasiroma{ni ne trebaju puno toga da bi ostali ` ivi i zapo~eli proces eko-nomskog razvoja. Sachs dalje obja{njava da je, putuju}i po svijetu iobilaze}i najsiroma{nije dijelove svijeta, shvatio da su zaista skromnepotrebe nerazvijenog dijela svijeta. Navodi jednostavan primjer dabi se {irenje malarije moglo zaustaviti ako bi svaka osoba iz bogatogsvijeta izdvajala samo 3 USD godi{nje. Tako|er, kritikuje razvijenezemlje da je 0,7% od GNP-a koliko daju kao zvani~nu pomo} za raz-voj nedovoljno. Pojednostavljuje da 0,7% od GNP-a zna~i 0,70 USDna 100 USD prihoda..13

Autor je i koautor vi{e od 200 ~lanaka, i napisao je veliki brojknjiga. Mnoge od njih su prevedene na druge jezike {irom svijeta.Knjiga Kraj siroma{tva (The End of Poverty) iz 2005. godine postalaje najprodavanija knjiga New York Timesa. Njegovi radovi se ob-javljuju u vi{e od 90 zemalja {irom svijeta. Autor je ~lanaka koji semjese~no objavljuju s nazivom Odr`ivi razvoj u ameri~kom ma-gazinu Scientific American. Prvi ~lanak objavljen je u junu 2006.

Neke od publikacija Sachsa su:

The End of Poverty: Economic Possibilities for Our Time (2005)

Macroeconomics in the Global Economy Westview (2003)

Interes i autori

33

12 web stranica www.millenniumpro-mise.org

13 www.nacional.hr

A New Global Effort to Control Malaria (Science) (2002)

Resolving the Debt Crisis of Low-Income Countries (2002)

The Strategic Significance of Global Inequality (2001)

Development Economics (1997)

Polands Jump to the Market Economy (1994)

Macroeconomics in the Global Economy (1993)

Developing Country Debt and the World Economy (1989)

Stagflation in the World Economy (1984), Bruno, Michael i Sachs,Jeffrey

Developing Country Debt and Economic Performance (1991),Sachs, Jeffrey and Warwick McKibbin

The Rule of Law and Economic Reform in Russia (1997), Sachs,Jeffrey and Pistor, Katharina

Peter Thomas Bauer ro|en je 1915. godine u Ma|arskoj. Studiraoje pravo u Budimpe{ti, a 1934. godine odlazi u Englesku na Gonvilleand Caius College u Cambridgeu, da bi studirao ekonomiju. Na istomkoled`u diplomirao je 1937. Nakon zavr{enog studija, oti{ao je uLondon, gdje je po~eo raditi u Guthrie & Co., trgova~koj firmi kojase bavila poslovima na Dalekom Istoku. Godine 1960. po~inje pre-davati na uglednom LSE London School of Economics, sve do1983. godine, kada se povla~i kao penzionisani po~asni profesor eko-nomije. 1983. godine Bauer postaje do`ivotni lord s imenom BaronBauer. Lord Bauer je bio i ~lan Britanske akademije, kao i Mont Pe-lerin dru{tva, koje je osnovao Friedrich Hayek. Baron Bauer je umrou Londonu 2002. godine.


34

4. Peter Thomas Bauer

Najzna~ajnija djela

The Working of Rubber Regulation (1946)

Economic Progress and Occupational Distribution (1951)

The Rubber Industry: A Study in Competition and Monopoly (1948)

Reduction in the Fluctuations of Incomes of Primary Producers (1952)

West African Trade: A Study of Competition, Oligopoly and Mo-nopoly in a Changing Economy (1954)

The Economics of Under-developed Countries (1957)

Economic Analysis and Policy in Under-developed Countries (1957)

United States Aid and Indian Economic Development (1959)

Indian Economic Policy and Development (1961)

Markets, Market Control and Marketing Boards (1968)

Economic History as Theory (1971)

Dissent on Development: Studies and Debates in DevelopmentEconomics (1971)

Equality, the Third World and Economic Delusion (1981)

Reality and Rhetoric: Studies in the Economics of Development (1984)

The Development Frontier: Essays in Applied Economics (1991)

Peter Thomas Bauer bio je svjetski poznati ekonomist u oblastiekonomskog razvoja siroma{nijih zemalja. Kao jedan od najzna~aj-nijih mislilaca i ekonomista 20. vijeka, lord Bauer raspravlja o efek-tivnosti pomo}i dràve i intervencijama u zemljama tada{njeg Tre}egsvijeta. Najpoznatiji je po svom protivljenju da se najefikasniji alat,kao pomo} zemljama u razvoju, krije u stranoj pomo}i kontrolisanojod dràve. Moè se re}i da je bio radikalni pristalica laissez-faire eko-nomije, razmi{ljanja koje je imao Adam Smith. Kao i Smith, Bauer

Interes i autori

35

je vjerovao da se ekonomija zemlje u razvoju moè razviti uz ograni -~enu intervenciju dràve, gdje bi pojedinac, djeluju}i u svoju korist,djelovao i u korist cjelokupnog dru{tva (nevidljiva ruka). Ime lordaBauera najvi{e se spominje u radovima o ekonomiji u razvoju, me|u -narodnom razvoju i inozemnoj pomo}i. Bauer je u svojim djelimapoku{avao skrenuti pa`nju na {irenje siroma{tva, te da politike kao{to su centralizovano planiranje, strana pomo}, kontrole nad cijenamai protekcionizam, pospje{uju siroma{tvo, umjesto da ga eliminiraju.Sam razvoj i vladino mije{anja u ekonomiju dovodi do politizira-nja ekonomskog ` ivota i smanjena individualne slobode. Smisao raz-voja za Bauera bilo je razvijanje i {irenje individualnih izbora. Ulogadràve je trebala biti da za{titi ` ivot, slobodu i vlasni{tvo, kako bi po-jedinci mogli ostvarivati svoje ciljeve i èlje. Njegova privrènostslobodnoj trgovini i slobodi ljudi govori o njegovom po{tovanju ite`nji ka dostojanstvu i racionalnosti. Zalaè se za ograni~en utjecajvlade, ali je protiv centralizovanog planiranja. Mnogi ga porede sAdamom Smithom. Moè se re}i da je to moderni klasi~ar s utjeca-jem LSE-a na njegove tvrdnje i zamisli.

Krajem ~etvrte decenije 20. vijeka, Bauer je posjetio Maleziju iZapadnu Afriku. Njegovi doìvljaji i iskustva iz tih zemalja doprini-jeli su razvitku odre|enih razmi{ljanja za koja se on i zalagao. Do{aoje do zaklju~ka da je veoma vaàn pojedina~ni trud malih zemljo-radnika i trgovaca na putu od izdràvane ekonomije do ve}eg kvalitetaìvota. Godine 1991., u djelu Razvoj na granici (The DevelopmentFrontier) nagla{ava da razvijena infrastruktura nije preduvjet za ula-ganje u zemlje kao {to su Jugoisto~na Azija i Zapadna Afrika. Samimrazvitkom ekonomije kolazi i do razvijanja infrastrukture. Razvoj jebio omogu}en kroz odlu~ni, ali kontrolisani utjecaj vlade, bez velikihtro{kova od javnih fondova i bez primanja velikih stranih subvencija.

U djelu Neslaganja u razvoju (Dissent on Development, 1971.) do -veo je u pitanje mnoga razmi{ljanja o ekonomijama u razvoju. Osporio


36

je ideju da se siroma{tvo samostalno stvara i zadràva, te da centra-lizovano planiranje i velika javna investiranja nisu uvjeti za razvoj. Oovom pitanju izjavio je da je zna~ajnije ako je kapital stvoren u pro-cesu razvoja, nego da je razvoj funkcija kapitala.

U djelu Ekonomska analiza i politike u nerazvijenim zemljama(Economic Analysis and Policy in Under-developed Countries, 1957.)govori kako se ovda{njim politikama uspostavljaju takve mjere gdjese pove}ava mo} jednog ~ovjeka nad drugim, odnosno pove}ava sekontrola grupe ili pojedinaca nad ostalim ljudima.

Bauer je bio prvi ekonomist koji je naglasio va`nost informativnogsektora kod zemalja u razvoju, i njegov doprinos pozitivnim dopri-nosima iz me|unarodne razmjene, kao {to su nove ideje, novi metodiproizvodnje, i novi ljudi. Naglasio je da trgova~ke barijere, restrik-tivne mjere za imigracije, kao i sama politika za ljude, onemogu}a vajuda dràve prime ove prednosti, koje svakako pozitivno utje~u na razvoj.Bauer je smatrao da je pomo} od jedne dràve prema drugoj ne-potrebna za razvoj, i moè ga pogor{ati umjesto poduprijeti. ^ esto jenagla{avao da novac treba biti proizvod ekonomskog rezultata, a nenjegov preduvjet. Trgovina, a ne pomo}, bitna je za dugoro~an pros-peritet. Opasnost od primanja pomo}i o~ituje se u pove}anju mo}ivlade, a to dovodi do pove}anja korupcije, realokacije resursa i erozijecivilnog dru{tva. Nakon Bauerove smrti, Theodore Dalrymple, engles -ki pisac i psihijatar, napisao je da je Bauer tvorac poznate ekonomsketvrdnje da inozemna pomo} zna~i da siroma{ni ljudi u bogatimzemljama daju novac za bogate ljude u siroma{nim zemljama.

Gunnar Myrdal, {vedski ekonomist i politi~ar, ro|en je 1898. godineu [vedskoj. Diplomirao je 1923. godine na Law School of Stockholm

Interes i autori

37

5. Gunnar Myrdal

University. Doktorirao je 1927. godine na Ekonomiji. Od 1925. do1929. je studirao u Njema~koj i Britaniji. Tokom boravka u Sjedi-njenim Ameri~kim Dràvama, u periodu 1929.-1930., izdao je prvuknjigu, The Political Element in the Development of Economic Theory.Po povratku u Evropu, u periodu 1930.1931. godine, radio je na In-stitutu za postdiplomske i me|unarodne studije u @enevi. U perioduod 1933. do 1950. godine bio je profesor politi~ke ekonomije, a u pe-riodu od 1960. do 1967. godine predavao je me|unarodnu ekonomijuna Univerzitetu u Stockholmu.

Osim profesorskih aktivnosti, bio je aktivan u {vedskoj politici.Bio je dva puta senator {vedskog parlamenta, u periodima 1934.1936. i 1942.1946.

Nakon rata Myrdal se vratio u [vedsku. U periodu od 1945. do 1947.godine bio je ministar za trgovinu, a od 1947. do 1957. izvr{ni sekretarza United Nations Economic Commission for Europe (UNECE). U1957. godini napustio je ovu poziciju da bi se posvetio op{irnomistraìvanju ekonomskih trendova i politika zemalja Ju`ne Azije iz~ega je rezultiralo njegovo djelo Asian Drama: An Inquiry into the Povertyof Nations. Bio je predsjednik Odbora [tokholmskog me|unarodnoginstituta za istraìvanje i mir, a kasnije ~lan Odbora. Tako|er, bio je pred-sjednik Odbora Latinoameri~kog instituta u Stockholmu. Dobitnik jevi{e od trideset po~asnih diploma, po~ev{i od one s Univerzita Har-vard, 1938. godine.14 Godine 1974., zajedno s Friedrichom Augustomvon Hayekom, dobio je Nobelovu nagradu za ekonomiju za pionirskirad na teoriji novca i ekonomskim fluktuacijama i za analizu o me -|uovisnosti ekonomskih, socijalnih i institucionalnih fenomena15 OsimNobelove, dobio je i mnoge druge nagrade. Posljednja je bila nagradaMalinowski od Dru{tva primijenjene antropolo gije. Bio je ~lan Bri-tanske akademije, Ameri~ke akademije umjetnosti i nauke, Kraljevske{vedske akademije nauka, saradnik dru{tva za ekonometriju, po~asni~lan Ameri~ke ekonomske asocijacije. Umro je 1987. godine.

14 Edwin L. Godkin predavanje je go -di{nje predavanje koje se odràvana Harvard University's John F. Ke nnedy School of Government.(http://en.wikipedia.org/wiki/God-kin_Lectures (preuzeto 31.05.2007.)

15 http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1974/press.html


38

Prvo veliko djelo Crisis in the Population Question Gunnara Myr -dala publicirano je 1934. U ovoj knjizi data je analiza opadanja na-taliteta u [vedskoj. Veliki naglasak stavljen je na pitanje socijalnogplaniranja s ciljem pove}anja nataliteta bez utjecaja na visok stan-dard ìvota u [vedskoj. Njegov rad igrao je veliku ulogu 1930-ih go-dina u socijalnom planiranju Skandinavije i otvorio put za generalnesocijalne reforme u [vedskoj.16

Godine 1939. objavljeno je djelo Monetarna ravnoteà (MonetaryEquilibrium) u kome je Myrdal nastavio svoju doktorsku disertaciju,posve}uju}i se problemu kreiranja cijena i ekonomskim fluktuaci-jama. Koncept ex-ante i ex-post, koje je unio u teorijsku analizu mo-netarne ravnoteè, moè se smatrati kao najva`niji doprinos razvojudinami~kog metoda. Prema njemu, ex-post {tednje mogu biti izdvo-jene od ex-ante investicija, ali ex-post nivo {tednje i investicija morabiti u ravnoteì, zato {to sa stanovi{ta posmatranja u duèm periodu,dru{tvo moè samo {tedjeti od akumulacije realnih sredstava. U ovomradu, Myrdal je ve} upotrijebio princip kumulativne uzro~nosti,koji je postao dio teorijskih analiza u kasnijim godinama. Myrdal jeistakao ulogu va`nosti o~ekivanja. Jedan od glavnih ciljeva njegoveanalize bio je unijeti o~ekivanja u monetarni sistem. Ex-ante o~eki-vanja su pokreta~ka snaga dinami~kog procesa, ex-post rezultati sutako|er va`ni u smislu da postaju po~etna ta~ka za ex-ante o~ekiva-nja. Teì{te Myrdalove analize je poku{aj da utvrdi faktore koji stva-raju ex-post ravnoteù izme|u {tednje i investicija u kontinuiranomkumulativnom procesu.17

U 1940-im Myrdal je istraìvao socijalne i ekonomske problemeAfroamerikanaca u SAD-u i o tome, 1944. godine, objavio djelo Ame -ri~ka dilema: Problemi crnaca i sevremena demokratija (An Amer-ican Dilemna: The Negro Problem and Modern Democracy). Ovimdjelom Myrdal je stekao me|unarodni ugled. Prema mi{ljenjimamnogih, ova knjiga se smatra klasikom u sociologiji. Tim djelom

16 http://www.answers.com/topic/gun-nar-myrdal (pristupljeno 25.05.2007.)

17 http://www.nbs.sk/BIATEC/BIA06_02/28_30.PDF (pristupljeno 26. 05. 2007.)

Interes i autori

39

utjecao je da Vrhovni sud SAD-a donese odluku protiv rasne segre-gacije u javnim {kolama. Myrdal je ukazao da ameri~ke vrijednostiuklju~uju pravdu, jednakost i ljudska prava. O djelu Ameri~ka dilemarekao je Moja Ameri~ka dilema nije studija o crncima nego o ame -ri~kom dru{tvu sa gledi{ta grupa u najnepovoljnijem poloàju.18 Uovom djelu, Myrdal je predstavio svoju teoriju kumulativne uzro~ -nosti, teoriju po kojoj siroma{tvo umnoàva siroma{tvo. U njegovimspisima o ekonomskom razvoju, pokazivao je da, umjesto da se bogatei siroma{ne zemlje pribliàvaju u nivou ekonomskog razvoja, me|unjima se pojavljuje sve ve}i jaz. Dok bogate zemlje uìvaju u ekonom-skoj razvijenosti, siroma{ne zemlje postaju sve siroma{nije.

Drugi Myrdalov rad, objavljen 1968. godine, pod nazivom Azijskadrama: Zahtjevi siroma{nih nacija (Asian Drama: An Inquiry intothe Poverty of Nations) u kome je isticao va`nost ljudskog kapitala i{ire distribucije poljoprivrednog zemlji{ta. U njemu je raspravljano oproblemima populacije u Jugoisto~noj Aziji i utjecaju alokacije oskud-nih resursa.19 Agrarna reforma je, prema njegovom mi{ljenju, pred-stavljala klju~ poljoprivrednog razvoja u Aziji. Prepoznao je tri osnov neme|usobno povezane sile koje su preobrazile tradicionalni obrazaczemljovlasni{tva u njegovo sada{nje iscjepkano stanje: intervencija,progresivno uvo|enje nov~anih transakcija i porast mo}i zajmoda-vaca i brz porast azijskog stanovni{tva20.

Myrdal se posvetio istraìvanju uzroka siroma{tva nacija i anali-zirao socijalne i ekonomske faktore koje utje~u na azijske dràve.Uvjeren je bio da klju~ni faktor nije koli~ina strane pomo}i ili tipekonomskog sistema, nego i socijalna disciplina masa. Bez ve}e lo-kalne samopomo}i, bez probu|ivanja masa i njihovog stvarnoguklju~ivanja u izgradnju zemlje, bez jakog programa kontrole ra|anjai bez iskorjenjivanja korupcije iz dràve, Myrdal je zaklju~io da azij-ska drama moè postati azijska tragedija21. Koriste}i princip kumu -lativne uzro~nosti, Myrdal je istakao da specijalizacija i ekonomska

18 http://www.mtsu.edu/~eaeff/566/Gun-nar%20Myrdal.pdf (pristupljeno 27.05.2007.)

19 http://raptor1.bizlab.mtsu.edu/s-drive/TEFF/ECON%207660/ECON-7660%20FINAL/Presentations-7660/Myrdal,%20Gunnar.doc(pristupljeno 27.05.2007.)

20 Todaro, M.P i Smith, S.C., (2006. g.),Ekonomski razvoj, TDK [ahinpa{i},Sarajevo

21 http://www.answers.com/topic/gu -nnar-myrdal (preuzeto 25.05.2007.)


40

podjela vode rastu profita i objasnio kako male razlike me|u zemljamamogu voditi zna~ajnim razlikama u njihovoj efektivnosti. Smatrao jeda nejednaka podjela mo}i i siroma{tva u ekonomiji nije jedina za-preka ka jednakosti, nego tako|er i efikasnosti u njenom budu}emrastu. Myrdal je, tako|er, posvetio pa`nju analizi inflacije pra}enezna~ajnim rastom nezaposlenosti. Prema njemu, takva situacija na-stala je kao rezultat utjecaja proizvo|a~a, grupa za pritisak, zbog ni-skog nivoa organizacije potro{a~a, postoje}eg poreskog sistema kojipodr`ava sumnjive rashode kao i zbog tr`i{ne strukture, koja postojiu pojedinim zapadnim ekonomijama. Myrdal je na inflaciju gledaokao na fenomen koji je veoma {tetan za dru{tvo. Zaklju~io je da je je-dini na~in da se ubrza razvoj u Jugoisto~noj Aziji kontrola populacije,{ira distribucija poljoprivrednog zemlji{ta i investiranje u zdravstvenoosiguranje i obrazovanje.

Tako|er je napisao gotovo 50 novinskih ~lanaka22.

The Equality Issue in World Development , The American Eco-nomic Review, vol 79, no 6, Dec 1989

Fiscal Policy in the Business Cycle, The American EconomicReview, vol 21, no 1, Mar 1939

America and Vietnam, Transition, No. 3, Oct, 1967

Gunnar Myrdal on Population Policy in the UnderdevelopedWorld, Population and Development Review, Vol 13, No. 3,Sept. 1987

Twenty Years of the United Nations Economic Commission forEurope, International Organization, Vol 22, No. 3, Summer, 1968

Challenge to Affluence Published by Random House, 1963

Conference of the British Sociological Association, 1953. IIOpening Address: The Relation between Social Theory and SocialPolicy The British Journal of Sociology, Vol. 4, No. 3, Sept, 1953

22 http://www.econjournalwatch.org/pdf/CarlsonJonungCharacterIssues-September2006.pdf

Interes i autori

41

Social Trends in America and Strategic Approaches to the NegroProblem, Phylon, Vol. 9, No. 3, 3rd Quarter, 1948

Value in Social Theory: A Selection of Essays on MethodologyEdited by Paul Streeten, Published by Harper, 1958

Population, a Problem for Democracy The Godkin Lectures,Published by Harvard University Press, 1940

The Political Element in the Development of Economic Theory,1953

The Relation Between Social Theory and Social Policy, 1953

Rich Lands and Poor, 1957.23

Njegova podru~ja zanimanja bila su fiskalna i monetarna politika,ekonomsko planiranje, trgovina, socijalna i stambena politika, sta-novni{tvo, obrazovanje i pitanja razvoja, ustavna pitanja, itd.24 Baviose problemima nerazvijenih nacija. Bio je ~lan [vedskog senata i Od-bora Nacionalne banke [vedske, pomogav{i u planiranju dràvneekonomije. Njegovo uvjerenje da ekonomija treba biti podru~je odgo -vorno za promjene u svijetu moè se primijetiti u velikom broju nje-govih djela. Kao predstavnik [tokholmske {kole, Myrdal je imaoenergi~an pristup prema ravnoteì. Njegovo mi{ljenje je bilo da, kadase teorijski determini{e ravnoteà, potrebno je uzeti u obzir o~eki-vane rezultate koji }e imati utjecaj na neke promjene i kretanja. Ista-kao je da promjene, bilo o~ekivane ili ne, utje~u na ekonomski ishodmnogo prije nego {to se dese.

Najve}i doprinos Karla Gunnara Myrdala bio je njegov utjecaj naVrhovni sud SAD-a u dono{enju odluke protiv rasne segregacije ujavnim {kolama. Myrdal je bio i potpisnik izvje{taja UNESCO-a Pita-nja rasa, 1950. godine. U 1930. godini Myrdal je dao veliki doprinos[tokholmskoj {koli u ekonomiji, naprimjer, isticanje kako o~eki vanjautje~u na ekonomske fluktuacije. Njegova knjiga Ameri~ka dilema

23http://www.answers.com/topic/gun-nar-myrdal (pristupljeno 25.5.2007.)

24 http://www.econjournalwatch.org/pdf/CarlsonJonungCharacterIs-suesSeptember2006.pdf


42

6. Paul Robin Krugman

(1944.) igrala je va`nu ulogu u debatama i odlukama o ljudskim pra-vima u narednim dekadama, a knjiga Azijska drama (1968.), s gle -di{ta prenaseljenosti i siroma{tva u Ju`noj Aziji, imala je veliki utjecajna istra`ivanja i socijalne debate o problemima zemalja u razvoju.25

Pomogao je u oblikovanju socijalnog i ekonomskog planiranja i otvo-rio put za generalne socijalne reforme u [vedskoj.

Paul Robin Krugman ro|en je 1953. godine na Long Islandu. NaUniverzitetu Yale je studirao, a na Univerzitetu Masachusets, 1977.godine, doktorirao. Prije Univerzitet Prinston, 2001. godine, predavaoje na: Yaleu, Berkeleyu, Londonskoj {koli ekonomije, UniverzitetuStanford. Napisao je knjige iz oblasti ekonomije, a od 2000. godinepi{e za New York Times. Profesor je ekonomije i me|unarodnihodnosa na Univerzitetu Princeton.

Izme|u 1982.1983. godine, u vrijeme Reagana u Bijeloj ku}i, Krug-man je bio ekonomski savjetnik, a istovremeno je postao ~lan Groupof Thirty za me|unarodnu ekonomiju. Sa svog stanovi{ta preferiraoje razvoj isto~noazijskih zemalja i smatrao je da nije zavr{en jedannovi ekonomski model. Pi{u}i za New York Times, postaje va`ani cijenjen pisac u Americi iz oblasti ekonomije. Sakupio je ove ~lankei 2003. godine ih objavio u knjizi s naslovom Great Unraveling, kojaje bila naj~itaniji bestseler u Americi. Godine 1991. dobio je plaketuod Ameri~ke ekonomske asocijacije, 2002. od Izdava~ke korporacijenagradu kao najbolji novinski pisac ~lanaka, a 2004. dobio je evrop-sku Pulicerovu nagradu.26

25 http://www.su.se/pub/jsp/polopoly.jsp?d=886&a=3578 (pristupljeno 27.05.2007.)

26 www.answers.com

Interes i autori

43

Radovi:

Economics: European Edition (with Robin Wells and KathrynGraddy, Spring 2007) (ISBN 0-7167-9956-1).

International Economics: Theory and Policy (7th Edition) (2006)(ISBN 0-321-29383-5)

Peddling Prosperity: Economic Sense and Nonsense in an Age ofDiminished Expectations (1 April 1995) (ISBN 0-393-31292-5)

Currencies and Crises (11 June 1992) (ISBN 0-262-11165-9)

Rethinking International Trade (1 April 1990) (ISBN 0-262-11148-9)

Currency Crises (National Bureau of Economic Research Confe-rence Report) (1 September 2000) (ISBN 0-226-45462-2)

Exchange Rate Targets and Currency Bands (October 1991) (ISBN 0-521-41533-0)

Paul Krugman, My Connection With Enron, One More Time, Re-trieved March 28, 2007.

Paul Krugman je u svojoj teoriji napao dvije pretpostavke H-Oteorije: konstantne tro{kove i savr{enu konkurenciju. Prema zakonuekonomije obima, {to je ve}a neka kompanija, ona pove}ava svojuproizvodnju i sniàva tro{kove po jedinici proizvoda, ~ime je odba~enapretpostavka konstantnih tro{kova. Tako velike kompanije mijenjajusituaciju na trì{tu, mogu da imaju monopol, tj. na trì{tu postoji im-perfektna konkurencija (monopolisti~ka konkurencija). Ovim je odba~enapretpostavka savr{ene konkurencije. Krugman je posmatrao dva tipaekonomije obima: internu ekonomiju i eksternu ekonomiju obima.Kod interne ekonomije obima, {to je firma ve}a koristi se pove}avaju,obimi proizvodnje su ve}i, a tro{kovi po jedinici outputa niì. Dakle,interna ekonomija obima zasniva se na velikim kompanijama koje


44

mogu da monopoli{u trì{tem. Interna ekonomija obima i imperfek-tna konkurencja nude obja{njenje dviju razmjena: intraindustrijskerazmjene i interindustrijske razmjene.27 Naime, rast intraindustrijsketrgovine (IIT), tj. istovremenog uvoza i izvoza diferenciranih proizvoda,odnosno onih koji su bliski, ali ne i potpuni supstituti, nije obja{njivkonvencionalnim modelima. Analiza tog oblika trgovine zahtijevalaje razvoj rastu}ih prinosa i diferencirane proizvode. Intraindustrijskatrgovina se obavlja na trì{tu koje se odlikuje monopolisti~kom kon-kurencijom, kao rezultatom rastu}ih prinosa koji mu odre|uju mo-nopolisti~ki karakter, i slobodnog ulaza i izlaza s trì{ta koje obezbje |ujekonkurenciju. Predmet trgovine su diferencirani proizvodi, dakle onikoji su bliski, ali ne i perfektni supstituti za sve vrijednosti elasti~nostisupstitucije izme|u 0 i 1, rije~ je o diferenciranim proizvodima kojimogu me|usobno da se zamjenjuju, ali koji nisu potpuno isti. In-traindustrijska trgovina, najve}im dijelom, obavlja se u trajnim potro -{nim dobrima; otvaranje zemalja rezultirat }e tad u sljede}em: prvo,budu}i da se podrazumijeva da je diferencirani proizvod kapitalnointenzivniji, kapitalno intenzivnija zemlja }e proizvoditi vi{e varije-teta i relativno manje homogenih proizvoda, i obrnuto. Drugo, zem-lja s vi{im odnosom kapitala i rada bit }e neto izvoznik diferenciranih(kapitalno intenzivnijih) i uvoznik homogenih (radno intenzivnijih)proizvoda. Tre}e, ako su zemlje identi~ne u relativnoj faktorskoj ra-spoloìvosti, homogeni proizvodi }e biti upotrijebljeni za sopstvenupotro{nju, dok }e cjelokupna trgovina imati karakter intraindustrij-ske trgovine diferenciranim proizvodima.

Odnosno, zemlja }e uvoziti diferencirane proizvode i kada imakomparativnih prednosti u njihovoj proizvodnji, a izvoziti ih kad nema.Brì rast trgovine od rasta dru{tvenog proizvoda koji je u svjetskojprivredi prisutan poslije Drugog svjetskog rata je jedno od pitanja nakoje ni Rikardova teorija komparativnih prednosti, ni H-O-S model fak-torske raspoloìvosti ne mogu da daju valjano obja{njenje. Obja{njenje

27 Krugman, R.Paul; Obstfeld, Maurice(1991), International Economics: The-ory and Policy, Harper Collins Publi -sher Inc., New York

Interes i autori

45

7. Hans Singer

se nalazi u porastu intraindustrijske trgovine diferenciranim proiz-vodima. Dakle, obim trgovine diferenciranim proizvodima je upravoproporcionalan proizvodu relativnih veli~ina zemalja i imat }e mak -simalnu vrijednost kada su one jednake veli~ine. Potvr|en rezultat daje prosje~an nivo intraindustrijske trgovine ve}i u razvijenim, nego uzemljama u razvoju, jeste istovremeno teza da je intraindustrijska trgo -vina intenzivnija ako se trgovinski partneri grani~e. Kona~no, inten -zitet intraindustrijske trgovine pozitivno koreliran s pripadno{}utrgovinskih partnera ekonomskim integracijam28 Interindustrijska raz-mjena je izvoz i uvoz proizvoda razli~ite industrije. Ova razmjena se za-s niva na komparativnim prednostima i jednim dijelom snadbjevenostifaktora proizvodnje, i karakteristi~na je za trgovinu razvijenih zemalja.Kod eksterne ekonomije obima, zemlja ne mora imati veliku kom-paniju, nego ima vi{e manjih kompanija koje me|usobno sara|uju icijela industrija ima monopol i monopoli{e svjetsko trì{te.29

Krugman je dao posebno zna~ajan dorpinos razumijevanju me|una -rodne ekonomije i ekonomskog razvoja.

Ro|en je u Rhinelandu, u jevrejskoj porodici, u protestantskoj enklaviu ve}inskom katoli~kom dijelu Njema~ke, {to mu je omogu}ilo ra-zumijevanje manjina. Prvo studira medicinu na Univerzitetu u Bonnu,zatim prelazi na ekonomiju, podràn od Josefa Schumpetera. Singershvata dublji zna~aj Schumpeterovog u~enja u vezi s razvojem u si-roma{nijim zemljama. Hans Singer zapo~eo je doktorsku disertacijupod vo|stvom Schumpetera, a doktorirao je kod Keynesa kao men-tora. U Cambridgeu je upoznao mnoge druge koji }e kasnije raditi zaILO, za ECE, UN. Nakon {to je doktorirao pod mentorstvom Keynesa,proveo dvije godine ìve}i sa siroma{nim porodicama nezaposlenih

28 Pelevi}, Branislav (2005), Uvod ume|unarodnu ekonomiju, Centar zaizdava~ku djelatnost Ekonomskogfakulteta u Beogradu, Beograd, pp.

29 Me|unarodna ekonomija knjigaiz biblioteke kod nekog na ~itanju,pa nisu dostupni potpuni izvori


46

dok je pripremao studiju o nezaposlenosti. Skoro odmah po zavr{etkusvoje disertacije, Hans Singer je uklju~en u projekt ôvjek bez za-poslenja (pionirska studija o nezaposlenosti u Britaniji). Na studijiSinger je radio zajedno s Davidom Owenom.

Singer je uradio niz studija o njema~koj ratnoj ekonomiji, objav-ljenih kao ~lanci u Ekonomskom ùrnalu. Tokom rata, on je tako|erpredavao ekonomiju u Manchesteru. Nakon rata, kratko je radio uMinistarstvu za planiranje urbanih i ruralnih podru~ja, prije nego {to}e pre}i na Univerzitet u Glasgowu, 1947. godine. Godine 1969. na-pustio je UN i pridruìo se utjecajnom Institutu za razvojne sudijeSussex Univerziteta u Engleskoj. Publikovao je 30 knjiga i gotovo300 drugih publikacija. Progla{en je Vitezom Velikog kraljevstva odkraljice Elizabete II, 1994. godine. Godine 2001. UN World Food pro-g ram dodijelio mu je nagradu FOOD FOR LIFE. U novembru 2004.godine Singer je prvi dobio nagradu za ìvotno djelo od DEVELOP-MENT STUDIES ASSOCIATION. Umro je 2006. godine u VelikojBritaniji. Singer je objavio 97 knjiga i izvje{taja od 1970. godine, 61izvje{taj za UN i 176 ~lanaka. Ovo, naravno, ne uklju~uje sve recen-zije, pisma redakciji u Timesu i Guardianu, kao ni obimnu pre-pisku koju je Singer vodio s mnogima u UN-u i izvan, ukazuju}i napublikacije i doga|aje koje je smatrao zna~ajnim za rad UN-a.

ôvjek bez zaposlenja, jedan je od njegovih najva`nijih radova.Jedna od posljednjih knjiga Podjela Sjevera i Juga, objavljena je 2001.godine, 63 godine nakon njegove prve knjige.

Nakon {to je predsjedniku Kennedy predloìo ideju o dekadi raz-voja 1961., Hans Singer je bio taj koji je uradio nacrt Plave knjige ukojoj su integrisani razli~iti elementi dostavljeni od razli~itih dije-lova UN-a u Prijedloge za akciju. Radio je za DEA-u, gdje je pri-premao prvi dokument o dugoro~nim trendovima u smislu trgovine,napisao plodonosan dokument za UNICEF o djeci i ekonomskomrazvoju. Va`no je spomenuti Prebisch-Singerovu tezu, kao i naslove:

Interes i autori

47

Redistribution with Growth, Employment Incomes and Equality,Sussex Manifesto on Science and Technology, i mnoge druge. HansSinger je bio, i ostao, jedan od najve}ih heroja UN-a, ekonomist dva-desetog vijeka koji je bio usmjeren, upornije i duè od bilo koga dru-gog, na probleme zemalja u razvoju i na proslje|ivanje prijedloga oonome {to je potrebno i {to se moè uraditi kako bi se ubrzao nji-hov razvoj.

Moè se govoriti o tri glavne faze u Singerovom ìvotu koji seti~u doprinosa ekonomiji: njegova iskustva i studije; njegov dopri-nos UN-u; i kona~no njegov rad na Institutu za razvojne studije (IDS).

Hans Singer se pridruìo UN-u 1947. i ostao sve do 1969. godine.U sistemu UN-a, radio je za veliki broj organizacija i agencija DEA(sada DESA), UNICEF, WFP, ADB, ECA, UNRISD, UNIDO, ILO,nesumnjivo i u drugima. Singer je pripremio prve izvje{taje i publi-kacije za ve}inu njih, ~esto je bio njihov ekonomist. UNICEF jetretirao Hansa Singera kao svog specijalnog ekonomistu. Isti tretmanSingeru davale su i ILO i WFP. Singer je dao veliki doprinos istraì -vanju i analizama UN-a, i to mijenjaju}i percepciju u vezi s klju~nimpitanjima ili situacijama u razvoju, pomaù}i da se defini{e plan akcijei pomaù}i realizaciju ideja u novim ili postoje}im organizacijama.

Singer je promijenio na~in na koji su percipirani odnosi izme|ubogatijih i siroma{nijih zemalja {to se ti~e razvoja, od njegovih ranihradova o dugoro~nim uvjetima trgovine, preko radova u vezi s teh-nologijom i zapo{ljavanjem i, u 80-im, o na~inu na koji globalne re-cesije uti~u na djecu i druge u siroma{nim porodicama i zemljama.Hans Singer je imao veliki utjecaj u vezi s distribucijom dobitaka,zatim percepcijom i mi{ljenjem o razvoju, me|unarodnoj pomo}i,zapo{ljavanju, nauci i tehnologiji, te redistribucijom s rastom. Go-tovo sve {to je napisao Singer usmjereno je ka akciji, a ne samopoja{njavanju teorijskih zaklju~aka. Singer je podràvao NVO-e, po-sebno one posve}ene razvoju.


48

Odigrao je va`nu ulogu u osnivanju Svjetskog programa hrane,WFP-a, i obja{njenju toga kako pomo} u hrani moè biti iskori{tena.Singer je uvidio vrijednost upotrebe potencijala vi{ka hrane kako bise nadoknadila ograni~enja u finansijskoj pomo}i, i kako bi se timeizbjegle {tetne nuspojave u proizvodnji hrane u zemljama u razvoju.Pomagao je novouspostavljenu Afri~ku razvojnu banku, kako bi defi -nisao njenu ulogu i prioritete za pozajmice. Istraìo je kako UNICEFmoè ubaciti pitanja djece u plan razvoja, radije nego da jednosta-vno pruà podr{ku projektima za djecu. Singer je radio kao direktorOdjela za ekonomsku politiku UNIDO i na konceptualnom osmi{lja-vanju uloge i organizacije specijalizovane agencije. Pomagao UN-RISD, gdje je bio prvi direktor 1964. godine i odigrao aktivnu uloguu uspostavljanju po~etne filozofije, plana i radnog programa Instituta.Singer se povukao na Institut za razvojne studije 1969. godine. Tamoje nastavio raditi sljede}ih 37 godina. Posljednje predavanje studen-tima na IDS-u odrào je o tome kako je do{lo do UN-ovog cilja da seza pomo} zemljama u razvoju odvaja barem 0,7% bruto nacionalnogdohotka.

Va`no je ista}i tri oblasti njegovog rada, u kojima je ostavio neiz -brisiv trag na promi{ljanje razvoja: ILO misiji o zapo{ljavanju u Ke-niji, reviziji uvjeta trgovine i radu u UN-u i reformi UN-a. ILO misijazapo{ljavanja u Keniji s izvje{tajem Employment Incomes and Equa-lity ostvarili su veliki utjecaj na promi{ljenje razvoja tokom 70-ihgodina i bili su ~esto citirani u literaturi. Velikim dijelom su za to zas -lu`na tri pionirska elementa u Izvje{taju: prvo, fokus na neformalnomsektoru, koji je prvi put priznat u me|unarodnom izvje{taju, samonekoliko mjeseci nakon {to je Keith Hart objavio svoj originalni rado neformalnom sektoru u Gani30; drugo, fokus na siroma{tvu kaoklju~nom problemu nakon pitanja nezaposlenosti i strategija za sman-jenje siroma{tva kao prioritetnog pitanja za politiku razvoja; i tre}e,strategija preraspodjele na osnovi ostvarenog rasta, originalni doprinos

30 Keith Hart je napravio prezentacijuo temi: Neformalne mogu}nosti zastvaranje prihoda i urbani razvoj uGani u IDS-u u septembru 1971.,na konferenciji koju sam zajedno saRitom Cruise OBrien organizovaoo temi zapo{ljavanja u urbanim sre-dinama u Africi. Ovaj datum zna~a -jan je iz razloga {to se na nekolikomjesta navodi kao datum Keitho-ve prve publikacije o neformalnomsektoru.

Interes i autori

49

8. Ha-Joon Chang

Hansa Singera kao integriraju}a tema koja se provla~i kroz cijeliizvje{taj. U roku od godinu, Vlada Kenije izdala je Bijelu knjigu ukojoj je iznijet prijedlog za pra}enje preporuka iz Singerovog izvje{taja.Izvje{taj je tako|er privukao pa`nju i na me|unarodnom nivou,uklju~uju}i i akademsku i istra`iva~ku zajednicu. Izvje{taj nijepro{ao nezapa`eno ni u Svjetskoj banci, te je imao direktan utjecaj narazmi{ljanje i rad tada{njeg potpredsjednika Hollisa Cheneryja, ipredsjednika Roberta McNamare.

Najkreativnijim doprinosom Singera smatra se ideja o redistribucijina osnovu ostvarenog rasta. Autor je iznio elemente dinami~ne stra-tegije, prema kojoj bi se, s vremenom, godi{nji porast neravnomjernodistribuisao me|u najsiroma{nijim grupama. Na ovaj na~in bi seomogu}ilo pove}anje resursa za investiranje i proizvodnju, kako bi sedostigao minimalni ciljni dohodak po doma}instvu u ruralnim i ur-banim sredinama, kao i specifi~nije potrebe prehrane, pristupa vodi,zdravstvu i obrazovanju. Do ovih resursa bi se do{lo tako {to bi se pri-vremeno stabilisali realni prihodi onih ~ija primanja se nalaze me|uprvih 10% po visini dakle, ne oduzimanje od bogatih ve} redistribu-cija od ostvarenog rasta, od prihoda koji bi ina~e pripali bogatima.Ovakav pristup je kasnije generalizovan u studiji IDS-a i Svjetskebanke, koja je objavljena u vidu knjige s nazivom Redistribution withGrowth. To je jedan od rijetkih slu~ajeva da se Banka eksplicitno fo-kusirala na pitanja distribucije i redistribucije prihoda, sve do WordDevelopment Reporta 2006., s naslovom Jednakost i razvoj.

Ha-Joon Chang ro|en je 1963. godine u Ju`noj Koreji. Studij eko-nomije poha|ao je na Nacionalnom univerzitetu u Seulu. Radi kao asis-tent, a kasnije i kao profesor na predmetu razvoj, pri Fakultetu ekonomije


50

i politike Univerziteta u Cambridgeu. Chang je radio i kao gostuju}iprofesor na Naprednoj {koli razvojne ekonomije u Tokiju (IDEAS),Korejskom razvojnom institutu (KDI), [kola me|unarodnog razvojai menad`menta u Seulu i na Odsjeku ekonomije Univerziteta u Seulu.

Radio je na mnogim projektima kao lider i koordinator:

Project Leader on Industrial Organisation and Industrial Policy,ESRC (Economic and Social Research Council) Centre for Busi-ness Research, Department of Applied Economics, University ofCambridge (1994.1996.)

Project Coordinator on Development of East and South-East Asiaand a New Development Strategy Role of the Government,UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Develop-ment), (1995)

Project Director on Institutions and Economic Development Theory, History, and Contemporary Experiences, World Institutefor Development Economics Research (WIDER) (2004. 2005.)

Anga`ovan je kao konsultant od mnogih me|unarodnih organi-zacija, me|unarodnih finansijskih institucija, vladinih agencija, kom-panija i nevladinih institucija, i to: UNDP (United Nations DevelopmentProgram), UNCTAD (United Nations Conference on Trade and De-velopment), ECLAC (Economic Commission for Latin America andthe Caribbean), WIDER (World Institute for Development Econom-ics Research), UNRISD (United Nations Research Institute for SocialDevelopment), INTECH (Institute for New Technologies), ILO (In-ternational Labour Office), UNIDO (United Nations Industrial De-velopment Organization), World Bank (WB), Asian DevelopmentBank (ADB), European Investment Bank (EIB), British governmentsDfID (Department for International Development) and ODI (OverseasDevelopment Institute), South African governments DTI (Deparment

Interes i autori

51

of Trade and Industry), Japanese governments OECF (Overseas Eco-nomic Cooperation Fund), Canadian governments IDRC (Interna-tional Development Research Centre), Shell, KFI (Korean Federationof Industries), ActionAid, Brettonwoods Project, Christian Aid,CAFOD (Catholoic Agency for Overseas Development), Oxfam In-terantional, i Third World Network.

Tako|er je ~lan komiteta, komisija i panela:

Komiteta za upravljanje projektom Economic Policymaking andImplementation in Africa: A Case Study of Strategic Trade andSelective Industrial Policies, sponzorisanog od tijela kanadskevlade (International Development Research Centre), 1998.2000.

Savjetodavnog panela za izradu izvje{taja o humanom razvoju priUNDP-u, 1998.1999.

Potpresjednik Upravlja~kog komiteta Me|unarodnog foruma zarazvoj, 2003.2005.

Vo|a tima za izradu izvje{taja o nacionalnom humanom razvoju pri UNDP-u, 2004.2006.

UNDP-ovog Azijsko-pacifi~kog savjetodavnog panela o demo-kratskom upravljanju, 2005.

Predsjedni~ke komisije za planiranje politika pri vladi Ju`ne Ko-reje, 2005.

Njegovi ~lanci objavljeni su u mnogim ekonomskim ~asopisima,kao npr. Cambridge Journal of Economics, International Journalof Business and Society, Journal of the Korean Economy, GlobalEconomic Review, Journal of the Asia Pacific Economy, Journal ofInstitutional Economics, European Journal of Development Re-search i International Journal of Technology and Globalisation. U oblasti ekonomije je jedan od najcitiranijih autora.


52

Najva`nija djela su:

The Political Economy of Industrial Policy, Macmillan, Londonand Basingstoke (1994)

Kicking Away the Ladder Development Strategy in HistoricalPerspective, Anthem Press, London (2002)

Restructuring Korea Inc, RoutledgeCurzon, London (2003) (co-author: Jang-Sup Shin)

Globalization, Economic Development and The Role of the State,Zed Press, London (2003)

The Northern WTO Agenda on Investment Do as We Say, Not asWe Did, South Centre, Geneva, and CAFOD (Catholic Agency forOverseas Development), London (2003) (co-author: Duncan Green)

Reclaiming Development An Alternative Economic Policy Man-ual, Zed Press, London (2004) (co-author: Ilene Grabel)

Gae-Hyuck Ui Dut (The Reform Trap), Bookie, Seoul (2004)

Kwe-Do Nan-Ma Hankook-Kyungje (Cutting the Gordian Knot An Analysis of the Korean Economy), Bookie, Seoul (2005) (inKorean) (co-author: Seung-il Jeong)

Why Developing Countries Need Tariffs How WTO NAMA Ne-gotiations Could Deny Developing Countries' Right to a Future,South Centre, Geneva, and Oxfam International, Oxford (2005)

The East Asian Development Experience The Miracle, the Cri-sis, and the Future, Zed Press, London, forthcoming (2006) (col-lection of essays)

The Transformation of the Communist Economies Against theMainstream, Macmillan, London and Basingstoke (1995) (co-editor: Peter Nolan).

Interes i autori

53

The Role of the State in Economic Change, Clarendon Press, Ox-ford (1995) (co-editor: Bob Rowthorn).

Institutions and the Role of the State, Edward Elgar, Aldershot(2000) (co-editors: Ana Celia Castro and Leonardo Burlamaqui)

Finansial Liberalisation and the Asian Crisis, Palgrave (Macmil-lan), Basingstoke and New York (2001) (co-editors: Gabriel Palmaand Hugh Whittaker).

Rethinking Development Economics, Anthem Press, London(2003)

Brazil and South Korea: Economic Crisis and Restructuring, In-stitute of Latin American Studies, London, and the Brookings In-stitution, Washington, D.C. (2004) (co-editor: Edmund Amann)

Svoj nau~ni rad temelji na tome da dokaè pogre{ke neoliberalnogpogleda na ekonomiju i smatra da neoliberalisti sagledavaju fenomenekonomije iz samo jednog ugla, zvanog free market, kao i da jeekonomski fenomen sloèna pojava koju treba sagledavati iz vi{euglova i kojem treba pristupiti sa strate{kog i planskog aspekta, ~imebi se uklonile sve slabosti slobodnog trì{ta. Chang je poznat po raduna elaboraciji industrijske politike, koja se nalazi negdje izme|u cen-tralno planske ekonomije i slobodnog trì{ta. Chang uzima ekonom-sku historiju i socijalno-politi~ke faktore kao centralni oslonac uobja{njavanju ekonomske prakse.

Godine 2003. nagra|en je za svoj doprinos ekonomskoj nauci, na-gradom Gunnar Myrdal za najbolju monografiju, Kicking away theladder, od EAEPE-a (European Association for Evolutionary Politi-cal Economy). Tako|er, dobitnik je i nagrade Wassily Leontief odUniverziteta Tufts za unapre|enje prekograni~nog ekonomskogpromi{ljanja.


54

Njegovo glavno djelo Kicking away the ladder isti~e da su naj-razvijenije zemlje upotrebljavale intervencionisti~ke ekonomske po-litike da bi bile bogatije, a istovremeno poku{avaju zabraniti ostalimzemljama da ~ine sli~no. On smatra da su WTO, WB i IMF glavni in-strumenti putem kojih, uz druge metode, veliki poku{avaju utje-cati na ostale zemlje. U ovom djelu se iznosi da su manje razvijenezemlje pod velikim pritiskom prihvatanja dobrih politika i insti-tucija bez dovoljne analize prikladnosti za ovu grupu zemalja. Ovdjese kroz historijsku perspektivu razvoja dokazuje da su najrazvijenijezemlje u po~etnim fazama svog razvoja koristile protekcionisti~kuza{titu doma}e mlade industrije i subvencioniranje izvoza da bipodràle svoj razvoj. Chang preporu~uje manje razvijenim zemljamai zemljama u razvoju da usvajaju politike i grade institucije koje suprimjerene stepenu razvoja na kojem se one nalaze, uvaàvaju}i spe-cifi~nosti svake zemlje.

Ha-Joon Chang je napisao bogati historijski materijal koji sadrìveoma interesantne i va`ne zaklju~ake o institucijama i ekonomskomrazvoju. Nije samo historijska slika prikazana, nego je Chang mi{lje-nja da je potrebno promijeniti pristup institucija, {to je èlja manjerazvijenih nacija. Zajedno historijska interpretacija i savjetovanje u pravcu iznalaènja odgovaraju}ih politika, ~ine da Kicking Awaythe Ladder zasluùje {iroku pa`nju ekonomista, histori~ara i ~lanovaestabli{menta politike.31 Ljudi su oduvijek znali da su vode}e eko-nomije upotrebljavale politike za industrijalizaciju, kada su bile nanièm nivou razvoja i da sada siroma{nijim preporu~uju da to isto ne~ine. Me|utim, ova ~injenica do sada nije bila adekvatno dokumen-tovana dok to nije u~inio Ha-Joon Chang.32 Ovo je orginalan i provo-ka tivan rad, koji daje veoma vrijedan doprinos trenutnim debatama orazvoju. Ne slaù se svi sa Changovim argumentima. Mnogi se na slaùsa ve}im dijelom onoga {to je on iznio. Nasuprot tome, knjiga jepa`ljivo koncipirana i argumentirano napisana, za sve one koji se

31 Stanley Engerman, Professor of Eco-nomic History, Rochester Univer-sity, USA, Kicking Away theLadder Development Strategy inHistorical Perspective (May, 2002,Anthem Press, London), Summary

32 Lance Taylor, Professor of Econo mics,New School University, USA, Ki -cking Away the Ladder Develop-ment Strategy in Historical Per s- pective (May, 2002, Anthem Press,London), Summary

Interes i autori

55

9. Jagdish N. Bhagwati

slaù sa njim. Tako je postala fokus me|unarodne debate o ìvotu irazvoju koja oboga}uje teoriju razvoja i predstavlja izazov trenutnojpolitici.33

Jagdish N. Bhagwati ro|en je 1934. godine u Indiji. Diplomirao jena St Johns Collegeu na Univerzitetu Cambridge u Engleskoj 1956.godine kao jedan od najboljih studenata u svojoj generaciji. Nakontoga, nastavio je studirati na Massachusetts institutu za tehnologiju(MIT) i na Oxfordu, da bi nakon povratka u Indiju radio kao profesorekonomije pri Indijskom institutu za statistiku i kasnije kao profesorme|unarodne trgovine u Delhi School of Economics. Godine 1968.Bhagwati se vra}a na MIT, gdje predaje kao profesor ekonomije.

Bhagwati je profesor politi~kih nauka (ekonomije i prava) na Uni-verzitetu Columbia. Po~asni je ~lan Vije}a za inozemne odnose ume|unarodnoj ekonomiji, kao i Ekonometrijskog dru{tva, Ameri~kogfilozofskog udruènja i Ameri~ke akademije nauka i umjetnosti. Bioje potpredsjednik i poseban ~lan Ameri~ke ekonomske asocijacije.Tako|er, djeluje pri Akademskom savjetodavnom tijelu HumanRights Watch sa sjedi{tem u Aziji, pri Udruènju nau~nika Centra zacivilno dru{tvo, kao i u mnogim drugim nevladinim organizacijamai institucijama u SAD-u i Indiji.

Na po~etku svoje profesionalne karijere Bhagwati je radio kao sa-vjetnik za ekonomsku politiku generalnog direktora GATT-a (1991.1993.), kao specijalni savjetnik za pitanja globalizacije pri UN-u(2000), i kao spoljni savjetnik generalnog direktora WTO-a 2001. go-dine. Godine 2000. bio je jedan od osniva~a American EnterpriseInstitute, gdje se zalagao za ideju da bi Agencija za za{titu ` ivotne sre- dine trebala, suprotno prvobitnoj odluci, ura~unavati tro{kove regulacija


56

33 Peter Evans, Professor of Sociology,University of California, Berkeley,USA, Kicking Away the Ladder Development Strategy in HistoricalPerspective (May, 2002, AnthemPress, London), Summary

pri uspostavljanju standarda. U 2004. godini Bhagwati je bio jedan odstru~nih u~esnika u Kopenhagen{kom konsenzusu, radio je i kao sa-vjetnik tada{njeg indijskog ministra finansija, a 2006. godine bio je~lan Odbora istaknutih li~nosti koji revidira rad UNCTAD-a.

Jagdish Bhagwati je autor ili koatur vi{e od 30 knjiga i mno{tva~lanaka o temi globalizacije, me|unarodne trgovine, migracija itd.Neka od njegovih najzna~ajnijih djela su:

In Defense of Globalization (Oxford University Press, 2004);

Free Trade Today (Princeton University Press, 2002);

The wind of the Hundred Days: How Washington MismanagedGlobalization (MIT Press, 2001);

A Stream of Windows: Unsettling Reflections on Trade, Immigra-tion and Demokracy (MIT Press, 1998);

Fair Trade and Harmonization u saradnji sa R. Hudec (MIT Press,1996);

Political Economy and International Economics (MIT Press,1996);

India in Transition: Freeing the Economy (Clarendon Press, 1993);

The World Trading System at Risk (Princeton University Press, 1991);

Protectionism (MIT Press, 1988) itd.

U knjizi Free Trade Today Bhagwati se fokusirao samo na jednukomponentu ekonomske politike: na otvorenost u smislu me|unaro-dne trgovine. U tom smislu, on tvrdi da je trgovina prilika a ne pri-jetnja, ali i da se zemlje u prelasku iz tranzicije ka tr`i{noj ekonomijitrebaju postepeno otvarati prema slobodnoj trgovini. [ok terapijepoput one 90-ih godina u Rusiji mogu samo {tetiti i voditi uni{tenjunacionalne ekonomije. Tako|er, Bhagwati nagla{ava da prije otvara-nja ka slobodnoj trgovini zemlja treba imati institucionalnu podr{ku

Interes i autori

57

koja }e sluìti uspje{noj trgovini. In defense of globalization govorio tome kako globalizacija ima svoje dobro lice, ali da mi trebamou~initi to lice odgovaraju}im, tj. prilagoditi joj se na za nas najboljina~in. Tako|er, u ovom djelu Bhagwati dokazuje kako su antiglobali -zaciona kretanja preuveli~ala tvrdnje da globalizacija nije u~inila ni{tadobroga za siroma{ne zemlje. On ne podràva potpunu laissez-fair eko-nomiju i smatra da bi budu}i procesi globalizacije trebali biti uprav-ljani, kao i da bi zakonom propisane politike poja~ale i osiguralepozitivne efekte globalizacije. U djelu The World Trading System atRisk Bhagwati je dao pregled te{ko}a i obe}anja, koji su se ticalisvjetske trgovine u tom periodu. Bhagwati odbacuje modernu kritikuna ra~un GATT-a i upozorava da njegovi propisi treba da budu oz-biljno shva}eni. Ako se i dalje nastavi praksa optu`bi na nefer trgo-vinu, glavna GATT-ova teza o trgovini bit }e naru{ena, i to u vitalnimpodru~jima kao {to su penzioni sistemi, insfrastruktura, prava rad-nika i sl. Tako|er, Bhagwati daje nove sugestije za rekonstrukcijuGATT-a i cijelog trgovinskog sistema, koje bi se mogle pokazati ko-risnima u Urugvajskoj rundi, ali i kasnije. Bhagwatijeva Indija u tranzi-ciji nudi pregled svih politika i smjernica koje su {tetile ekonom skomrazvoju u Indiji duè od tre}ine stolje}a. U svojoj analizi on stavljafokus na lo{e efekte gle

Documents

Ekonomski Razvoj - Novi Pristupi