Ekologija u Saobraćaju AH EM (1)

7/23/2019 Ekologija u Saobraćaju AH EM (1)

http://slidepdf.com/reader/full/ekologija-u-saobracaju-ah-em-1 1/18

Seminarski rad iz predmeta

Ekologija u saobraćaju

Emisija štetnih materija

Mentor: Student :

Nataša Đalić, (titulu ne znam) Eldina Mahmutagi !"#$%#

&mina 'asiić !#$%#

*oboj, no+embar "%-



Ekologija u saobraćaju – seminarski rad

SadržajI UVOD....................................................................................................................4

II UTICAJ SAO!A"AJA #A O$O%I#U......................................................................&

'.(. )roblem i *redme+ is+ra,i-anja....................................................................&

'.'. S+anje u i................................................................................................ &

'./. I0du-ni gaso-i1 *ara i *ra2ina......................................................................3

III EISIJA 5TET#I ATE!IJA................................................................................6

/.(. #e2kodlji-i sas+oj7i is*u2ni8 *lino-a.............................................................6

#-"-.kodlji+i sastoji ispušnih plino+a............................................................................9

/.'.( Ugljik :II; oksid......................................................................................(<

/.'.' Ugljiko-odi7i..........................................................................................(<

/.'./ Du2i=ni oksidi........................................................................................((/.'.4 Sum*or :IV; oksid..................................................................................((

/.'.& Olo-o i njego-i s*oje-i..........................................................................((

/.'.> ?a@a i dim.............................................................................................('

/0 *1E230&N1E 4&5&ĐEN35 46&7&.....................................................................('

8-%-*jelo+anje na o+jeka.........................................................................................('

4.'. Djelo-anje na -ege+a7iju............................................................................(4

8-#-*jelo+anje na materijale......................................................................................(&

IV A$%JU?A$.......................................................................................................(3

V %ITE!ATU!A......................................................................................................(9

/




I UVOD

Ned+ojbeno je da saobraćaj negati+no utie na okolinu: oneišćuje zrak, +odu, tlo, podi9e

razinu buke i općenito štetno djeluje na okoliš, ljudsko zdra+lje, kao i na promjenu klime-

Meutim, promjenom i raz+ojem tehnologije i pri+rede u ijelom s+ijetu srazmjerno je

porasla i potreba za saobraćajem, ali ne do+oljno da bi se uspjela suzbiti potpuna emisija

stetnih materija koje nastaju usljed rada motora, odnosno motornog +ozila-

S+e +eći broj motornih +ozila te samim tim i po+ećanje koliine ispušnih gaso+a koji nastaju

izgaranjem gori+a u motorima S;S do+ode do brojnih štetnih posljedia- Shodno tome brojne

dr9a+e djelo+anjem u razliitim meunarodnim organizaijama donose brojni propisi,

pro+ode opse9ne studije i poduzimaju razne mjere u s+rhu smanjenja koliine štetnih ispušnih

gaso+a-

; mnogim dijelo+ima s+ijeta osjećaju se razne klimatske promjene gdje se kao uzrok +elikim

dijelom pripisuje saobraćaju, posebie drumskom saobraćaju gdje udio u emisiji štetnih

gaso+a iznosi ak <" =-

7ako zagai+ae +azduha mo9emo podijeliti prema obliku poja+lji+anja i prema porijeklu

potrebna su detaljnija proua+anja +ezana za emisiju štetnih materija-

; o+om seminarskom radu posebna pa9nja će biti pos+ećena +rstama štetnih materija, stepenu

opasnosti te njiho+o djelo+anje na o+jeka i 9i+otnu sredinu, a i ujedno na koji nain bi bilo

moguće umanjiti, primjenom drugih metoda, koliinu štetnih materija koje se emituju u

+azduh te na time uništa+aju 9i+otnu sredinu-

4




II UTICAJ SAOBRAĆAJA NA OKOLINU

2.1. Problem !redme" #"raž$a%ja

Saobraćajni sektor jedan je od naj+a9nijih sektora danas u s+ijetu, a ujedno i znaajan nosio i

okosnia pri+redne ekspanzije i druš+enog raz+oja s+ake zemlje- >udući da je saobraćajni

sistem bez kojega pojedina i društ+o u jelini ne mogu ?unkionisati i kao taka+ predsta+lja

kr+otok s+ake zemlje, a time i temelj njezinih pri+rednih i drugih akti+nosti- Stepen

raz+ijenosti saobraćajnog sistema u +ezi je s +isinom dr9a+nog raz+oja i k+alitetom uslo+a

9i+ota, pa prema tome o njemu o+isi i ukupna pri+redna raz+ijenost zemlje, regije ili podruja- Stoga je +italni interes s+ake društ+ene zajednie podizati razinu k+aliteta

saobraćajnog sistema- S obzirom da je temeljni ilj saobraćajnog sistema po+ezi+anje

pri+rednih subjekata i ljudi neo+isno o udaljenosti, s+rsi pre+oza i modaliteta, saobraćaj ima

meunarodnu dimenziju-

Meutim, osim poziti+nog društ+eno@ekonomskog utiaja, saobraćaj isto tako ima i s+oju

negati+nu dimenziju- Njego+a ekspanzija, proiz+ela je niz negati+nih elemenata koji

konstantno ugro9a+aju k+alitetu 9i+ljenja i ekonomsku stabilnost zemlje- Au posebie treba

izd+ojiti zagaenje okoliša (zraka i +ode) zbog +elike emisije štetnih plino+a, st+aranje buke i

+ibraija, zauzimanje prostora i po+ršina, ali i iz+anrednih dogaaja B saobraćajnih nezgoda-

2.2. S"a%je & B'

Euro@norme za smanjenje emisije štetnih gaso+a nameću znaajne zahtje+e s+im proiz+oaima +ozila- Cri tome je znatna razlika u standardima ispušnih gaso+a +eć izmeu

motora E;63 # i E;63 8- Aako se emisija dušinih oksida (N3 D) mora smanjiti za #= (s

na #, g$kh), a emisija estia (CM) za ak F= (,% na ," g$kh)-

E;63 u odnosu na E;63 8, kod lakih +ozila, ima pet puta manju emisiju estia (CM) i

!! = manju emisiju dušinih oksida (N3D)- ; konanii, primjenom E;63 i kasnije

E;63 ! standarda, znatno će se pridonijeti smanjenju emisije štetnih gaso+a -

&




>udući da je u >i' još u+ijek prisutan znaajan broj drumskih +ozila kategorije N koji ne

zado+olja+aju niti trenutni standard E;63 8 (8#,= E;63 , ",%= E;63 %, ",#= E;63

", "<,= E;63 #, a samo #,G= E;63 8 i ",F= E;63 ), nu9no je poduzeti mjere kojima bi

se promijenilo trenutno postojeće stanje u smislu smanjenja broja ekološki neprih+atlji+ih

+ozila, a s tendenijom njiho+og potpunog po+laenja iz saobraćaja-

/deja treba biti da se putem dr9a+ne podrške sub+enioniraju lienirani prije+oznii za

meunarodni transport (koji posjeduju +ozila kategorije N i ni9ih ekoloških standarda od

trenutno propisanog E;63 8) za dio opra+danih troško+a prilikom naba+ke no+og +ozila,

iskljui+o standarda E;63 , pod uslo+om da s+oje staro +ozilo zbrinu na jedan od

pred+ienih naina (reikliranje ili iz+oz)-

7+aliteta zraka u >i', posebno u zimskim mjeseima, ne zado+olja+a iako je zadnja godina

poboljšana- 7ada je rije o+o +ozilu kao iz+oru zagaenja zraka osno+na raspra+a +odi se u

ok+iru primjene klasinih motora s unutrašnjim sagorije+anjem (S;S), koji dominiraju našim

uliama- *rumski saobraćaj doprinosi mnogim problemima u 9i+otnoj sredini, jer je za+istan

od neobno+lji+ih ?osilnih gori+a, naroito na?te- 6egionalno (emisije izdu+nih gaso+a utiu

na kiselost), pa ak i globalno (gaso+i koji utiu na zagrija+anje atmos?ere i promjenu klime)-

Emisija iz +ozila se sastoji od nekoliko stotina jedinjenja- 4naajne materije@zagai+ai

ukljuuju materije u obliku tenih ili +rstih estia, ugljen monoksid, ugljen dioksid, azotni i

sumporni oksidi i ugljo+odonii, koji se zajedno nazi+aju isparlji+a organska jedinjenja-

Emisije iz +ozila takoe ukljuuju trajna jedinjenja, koja mogu ostati u 9i+otnoj sredini

mnogo godina, kao što su teški metali (olo+o, kadmijum, poliaromatini ugljiko+odonii)-

Materije u obliku malih +rstih ili tenih estia, naroito onih malog prenika, po+ezane su

sa bolestima pluća (dizel motori su naj+a9niji iz+or ugljen monoksida),

ugljen dioksid je gas koji zagrija+a atmos?eru, azotni oksidi su po+ezani sa respiratornim

problemima i doprinose indirektno globalnom zagrija+anju-

>




2.(. I)d&$% *a#o$+ !ara !ra,%a

Saobraćaj motornih +ozila u grado+ima u+jeto+an je bezbrojnim injeniama B od gustoće,+rste este preko naina pogona s+e do indu+idualnog ponašanja s+akog +ozaa- S+i ti ?aktori

imaju mjeroda+an utiaj na potrošnju energije i emisiju štetnih t+ari- 3d mnogobrojnih štetnih

t+ari koji se emituju obino tehniki odreuju ono što se poja+ljuje u znatnim koliinama, kao

što su dušini oksidi, ugljinimonoksid,neizgoreni ugljiko+odonii i estie- Emisije

sumpornog dioksida i olo+a izrauna+aju se na temelju sadr9aja sumpora odnosno olo+nog

alkila u gori+u i potrošnji gori+a- 3neišćujuće t+ari ispuštaju se u zrak u obliku gaso+a, para

i prašina- /zdu+ni gaso+i sadr9e preko organskih i anorganskih t+ari- Njiho+ sasta+ o+isi okorištenom gori+u, stepenu izgaranja i re9imu rada motora- Care obino nastaju prilikom

punjenja automobliskih rezer+oara i sipanjem gori+a na benzinskim pumpama- Crašine

nastaju zbog gubitka tereta, trošenja guma, obloga konia i drugih pokretnih dijelo+a

automobila, ali i trošenja zastora este- Emisija štetnih t+ari za+isi pr+enst+eno o +eliini i

strukturi saobraćaja, dinamii +o9nje (slobodan tok, zastoji), jaini iz+ora i trajanju emisije,

starosti i općem stanju +ozila- *jelo+anje oneišćujuće t+ari na okoliš oituje se na globalnoj

razini promjenom klime, na regionalnoj razini poja+om kiselih kiša, a na lokalnoj razini

poja+om smoga-

3




III -ISIJA /T-TNI' AT-RIJA

4agaen zrak u osno+i je smjesa dušika, kisika, plemenitih plino+a, ugljik (/0) oksida,

metana, dušinih oksida, +odika, +odene pare i raznih ugljiko+odika- 4agaenje zraka mjerise kao +rijeme koje je potrebno da polo+ia koliine zagai+aa koji je emitiran u zrak izae

iz atmos?ere- Ao se +rijeme mo9e mjeriti u danima, mjeseima ili ak godinama, za+isno o

+rsti zagai+aa- &ko su zagai+ai nastali iz prirodnih iz+ora, onda se nazi+aju primarnima,

a ako je došlo do reakija sastojaka zraka, to su onda sekundarni zagai+ai- Motorna +ozila

su primarni zagai+ai zraka, a od s+ih +rsta saobraćaja,drumski prednjai u zagai+anju

okoliša, i to do F= ukupnog zagai+anja okoliša štetnim sastojima%-

(.1. Ne,0odlj$ #a#"oj #!&,% !l%o$a

; ispušnim plino+ima drumskih motornih +ozila mogu se izd+ojiti sljedeći neškodlji+i

sastoji:

@ dušik (N"),

@ kisik (3"),@ +odena para ('"3) i

@ ugljik (/0) oksid (H3")-

*ušik, sa <",#= +olumnog udjela u ispušnim plino+ima benzinskog, i ak <!= u onima

dizelskog motora, u motor ulazi sa usisanim zrakom, naj+ećim dijelom ne uest+uje u proesu

izgaranja te izlazi iz motora ispuhom-

7isik u motor takoer ulazi sa usisanim zrakom- 1edan je od gla+nih uesnika proesa

izgaranja, a njego+a prisutnost u ispušnim plino+ima posljedia je nepotpunog izgaranja, u

sluaju lošeg miješanja gori+e smjese- Cošto smjesa nije dobro izmiješana, ja+lja se podruje

bogate i siromašne smjese, a kada kisik pree iz bogate u siromašnu smjesu, njego+a koliina

se po+eća+a, pošto gori+a ima manje od zraka pa sa+ kisik ne sudjeluje u izgaranju-

( Bolubić J.:(999;1 Promet i okoliš1 akul+e+ *rome+ni8 0nanos+i1 agreb1 s+r. (

6




0odena para produkt je s+akog proesa izgaranja, a u drumskim motornim +ozilima nastaje

oksidaijom ugljiko+odika s kisikom iz usisanog zraka-

;gljik (/0) oksid neotro+an je plin, direktno neškodlji+, ali pridonosi uinku staklenika na

4emlji (u njego+om st+aranju sudjeluje sa ak =), zbog ega dolazi do po+ećanja njezine

temperature- /sto tako, utie na st+aranje Ikiselih kišaI, koje uništa+aju biljni s+ijet- ; odnosu

na druge +rste saobraćaja, +a9no je napomenuti da na drumski saobraćaj otpada F=

zagaenja zraka ugljik (/0) oksidom- S obzirom na to da o+aj plin nastaje izgaranjem na?te,

kao i zemnog plina, ne postoji tehnologija koja bi omogućila njego+o uklanjanje iz ispušnih

plino+a, +eć je potrebno smanjiti potrošnju na+edenih gori+a i okrenuti se uporabi

alternati+nih-

3.2.Škodljivi sastojci ispušnih plinova

7ada bi se u motorima od+ijalo potpuno izgaranje, rezultat bi bili samo ranije

na+edeni neškodlji+i ugljik (/0) oksid, +odena para i dušik- No, to u st+arnosti nije tako +eć

je rezultat nepotpunog izgaranja u motorima puno slo9eniji, pa se osim o+a tri na+edena plina

ja+ljaju i mnogi drugi-

; škodlji+e sastojke ispušnih plino+a ubrajamo:"

@ ugljik (//) oksid (H3),

@ ugljiko+odike (H'),

@ dušine okside (N3D),

@ sumpor (/0) oksid (S3"),

@ olo+o (Cb) i njego+e spoje+e

@ au i dim-

' 5ubara #.1 :'<<> Ekologija u saobraćaju1 eograd.1;1 s+r /'.

9




(.2.1 U*lj0 3II4 o0#d

;gljik (//) oksid, kao produkt nepotpunog izgaranja, u naj+ećoj koliini prisutan je u podruju

bogate smjese, tj- što je smjesa bogatija to je njego+a konentraija +iša- Minimalne+rijednosti H3 posti9u se za ?aktor zraka JK% (?aktor zraka kolinik je st+arno usisane i

teoretski probne koliine zraka), kada je usisana masa zraka jednaka teoretskoj- /sta koliina

propisana je i zakonom-

H3 je otro+an plin bez boje i mirisa- Cuno je br9i u +ezi+anju za hemoglobin od

kisika, ime smanjuje njego+u sposobnost prenošenja u kr+i- /z tog razloga, +eć i mala

konentraija H3 izazi+a gubitak s+ijesti i tro+anje, ak i smrt- 4bog njego+e +elike

otro+nosti, ne smije se dopustiti rad motora, odnosno emisija ispušnih plino+a u zat+orenim

prostorima- 3sim negati+nog utiaja na ljudsko zdra+lje, o+aj plin ima loš utiaj i na okoliš,

zbog ega mu se pos+ećuje i naj+eća pa9nja-

(.2.2 U*lj0o$od

;gljiko+odii su, takoer, produkt nepotpunog izgaranja- Sastoji su gori+a, koje bi u potpunosti trebalo izgorjeti, ali se u realnim u+jetima izgaranja to nikada ne dogodi, pa se

mogu u +ećoj ili manjoj koliini naći u ispušnom plinu motornih +ozila- Najmanja

konentraija H' posti9e se u podruju blago siromašne smjese, a što je smjesa bogatija, to je

njiho+a konentraija (kao i kod H3) +eća- Aakoer, i u podruju naglašeno siromašne smjese

njiho+a se konentraija u ispušnim plino+ima po+eća+a-

Care ugljiko+odika djeluju na središnji 9i+ani susta+ i imaju narkotiko djelo+anje-

Niskomolekularni ugljiko+odii, koji se nalaze u ispušnim plino+ima benzinskih motora,

djeluju nadra9ujuće, dok su +isokomolekularni ugljiko+odii, koje nalazimo kod dizelskih

motora, toksini- &ko se H' pri izgaranju ne oksidiraju, mogu nastati razliiti aromatski

spoje+i, koji su toksini, a posebno treba izd+ojiti najtoksiniji, benzen- 3n kod o+jeka mo9e

uzroko+ati rak kr+i i kostiju te razne tumore-

(<




(.2.( D&,5% o0#d

*ušini oksidi, koji nastaju izgaranjem gori+a pri +isokim temperaturama, su dušiko+

oksid (N3) i otro+an dušiko+ dioksid (N3")- 7ao i prije na+edeni plino+i, za+isni su o ?aktoruzraka- Naj+eća je konentraija u podruju blago siromašne, dok opada u podruju bogate ili

siromašne smjese- Cr+i se st+ara N3, a zatim N3", koji brzo prodire u pluća gdje se spaja s

hemoglobinom i proiz+odi spoje+e koji blokiraju njego+u normalnu ?unkiju- Cosljedie su

smanjenje ?unkije dišnog susta+a i smanjenje otpornosti na in?ekije, a u prisutnosti H3 o+aj

plin izazi+a i smrtna tro+anja-

(.2.6 S&m!or 3IV4 o0#d

Sumpor (/0) oksid nalazi se u deset puta +ećoj konentraiji kod dizelskih u odnosu

na benzinske motore, zbog po+ećane koliine sumpora u dizelskom gori+u- 3+aj plin

nepo+oljno djeluje na o+jeka i biljke te uzrokuje koroziju- Natalo9eni sul?ati štetno djeluju

na ljude, pošto ih o+jek udiše u obliku +rlo sitnih estia koje pluća ne mogu iskašljati- 1oš

se jedna opasnost oituje u tome što sumpor (/0) oksid u atmos?eri oksidira u S3 #, koji u

kontaktu s +odom prelazi u sul?atnu kiselinu, što rezultira nastankom Ikiselih kišaI-

(.2.7 Olo$o %je*o$ #!oje$

3lo+o i spoje+i olo+a dodaju se benzinskom gori+u radi poboljšanja otpornosti na

detonaije- 6adom motora oslobaaju se oksidi olo+a, koji se tako mogu naći u prizemnim

sloje+ima zraka te zagaditi okoliš- 3lo+o, kao i njego+i spoje+i, je toksino, a posebno su

osjetlji+i ?etusi, mala djea i anemine osobe- *a bi se smanjila njego+a konentraija u

ispušnim plino+ima benzinskih motora, u+ode se bezolo+ni benzini te alternati+na gori+a-

((




(.2.8 9a:a dm

Laa i dim ja+ljaju se kao problem kod ispušnih plino+a dizelskih motora- Laa je?iltrat ispušnih plino+a, koji se sastoji od estia ugljika, a nastaje uz manjak kisika i +isoku

temperaturu, zbog nepotpunog miješanja gori+a i zraka- ;gljiko+i spoje+i u estiama ae

nisu sami po sebi štetni, ali na sebe +e9u razliite toksine t+ari- *im je bitno spomenuti zbog

ometanja +idlji+osti na prometniama, ime se smanjuje sigurnost u prometu-

IV DJELOVANJE ZAA!ENO Z"A#A

6azliita su istra9i+anja dokazala da oneišćenje zraka loše utjee na ijeli ekološki

susta+ B od oštećenja zdra+lja ljudi i 9i+otinja i oštećenja +egetaije do propadanja materijala,

klimatskih promjena i na druge naine- ; o+om će se pogla+lju, stoga, posebie obraditi

negati+an uinak oneišćenog zraka na o+jeka, +egetaiju te materijale-

$.%.Dj&lovanj& na 'ovj&ka

Najznaajnije studije o uinima estia iz oneišćenog +azduha na zdra+lje pro+eli su

ameriki istra9i+ai Shartz, *oker i Cope u pr+oj polo+ii %GG@ih- 3ni su ustano+ili da

postoji statistiki znaajna +eza izmeu po+ećane konentraije estia u zraku i stope

smrtnosti odnosno zdra+st+enog stanja stano+ništ+a- ;ini oneišći+aa, o+isno o trajanju

izlaganja oneišćenju, mogu biti akutni i kronini- &kutni se mani?estiraju brzo, nakon

kratkog izlaganja (naj+iše do nekoliko dana), dok se kronini +ide tek nakon duljeg perioda

izlaganja, zbog ega ih je i te9e uoiti- *ugotrajna izlo9enost oneišćenom zraku mo9e, dakle,

izaz+ati kronine bolesti, koje u iznimnim sluaje+ima mogu za+ršiti i smrću- Na utjeaj

oneišći+aa iz zraka posebno su osjetlji+a predškolska djea, te osobe s kroninim bolestima

pluća i sra- #

/ )re0en+a7ijaEkologija u saobraćajur.Dajan !i0-ić1di*l.ing

('




Lestie manjeg promjera opasnije su za zdra+lje jer mogu prodrijeti dublje u respiratorni trakt

i trajno se natalo9iti u plućima- 4ato se potenijalnom opasnošću za ljudsko zdra+lje smatraju

estie manje od % mikrometara- 3ne prolaze kroz gornji dio dišnog susta+a bez

zausta+ljanja- Neke se talo9e u bronhijima, a najsitnije prodiru dublje u pluća- *ubina

prodiranja oneišći+aa iz zraka u pluća o+isi o njego+oj toplji+osti- 3ni koji su +iše toplji+i,

kao što je S3", apsorbiraju se +eć u gornjem dijelu dišnog susta+a-

; sljedećoj tablii prikazani su neki štetni sastoji ispušnih plino+a i njiho+ utjeaj na

o+jeka-

(a)lica % Neke štetne t+ari iz zraka i njiho+o djelo+anje na ljudsko zdra+lje

.tetna t+ar *jelo+anje S3"

S3" O ?ina

prašina

N3"

N3

H3

nadra9uje dišne puto+e i otapa se u sluzniama oiju, usta, nosa i bronhija

po+eća+a štetno djelo+anje S3", prodire do unutarnjih dišnih organa gdje se

st+ara sul?atna kiselinaP +eća je mogućnost kroninog bronhitisa i po+ećan je

rizik akutnih oboljenja dišnih puto+a

nadra9uje dišne puto+e i otapa se u sluzniama

otro+an, st+ara metahemoglobin u kr+i

ima " do # puta +eću sklonost +ezanja za hemoglobin u kr+i od 3",

nastaje karboksihemoglobin te se sprjea+a prenošenje 3" u kr+i i opskrba

kisikomP napada središnji 9i+ani susta+ i susta+ kr+otoka, uzrokuje

gla+obolje, umor, gubitak snage i smetnje kod spa+anja

.tetna t+ar *jelo+anje

(/




3#

Cb

aa

aromatski

ugljiko+odi

i

nadra9ujući plin za dišne puto+e, prodire u pluća i utjee na njiho+u ?unkiju

kroz oksidaiju enzima, bjelane+ina, aminokiselina, lipida itd-P po+eća+a

osjetlji+ost na in?ekije i st+ara nadra9aj kašlja

djeluje na akti+nost izmjene t+ari, utjee na mozak (osobito u male djee),

talo9i se u kostima

na sebe +e9e toksine t+ari (N3D, S3" i kanerogene ugljiko+odike)

dio ih je kanerogen

/z+or: 5olubić 1-(%GGG), Promet i okoliš , Qakultet prometnih znanosti, 4agreb, str- #

6.2. Djelo$a%je %a $e*e"aj&

; poreenju sa 9i+otinjama i ljudima, biljke su najosjetlji+ije i pr+e reaguju na zagai+ae iz

zraka- S obzirom na to, oštećenje +egetaije štetnim t+arima iz zraka jedan je od pr+ih

indikatora zagai+anja zraka- *jelo+anja se mogu prikazati kao pigmentaijske, hronine i

nehrotine promjene, te mor?ološki uini- 7od slabijih uinaka dolazi do poremećaja

biokemijskih i ?izioloških proesa, zbog kojih se ja+ljaju promjene u rastu biljaka,

sposobnosti za razmno9a+anjem itd- 'ronini uini naješće rezultiraju promjenom bojelišća, a kod najsna9nijih utjeaja mo9e doći do uginuća biljnih +rsta i podbai+anju prinosa-

Neki od zagai+aa kojima je uzrok saobraćak, a koji imaju štetan utiaj na

+egetaiju, te njiho+o djelo+anje, prikazani su u tablii "-

(4




(a)lica 2 ;ini nekih zagai+aa na +egetaiju

4agai+a 3štećenja biljaka

S3"

N3"

Etilen

Crašina

teške smetnje asimilaijskom proesu biljaka, pogoto+o igliastomdr+ećuP ja+ljaju se nekrotine pjege s obje strane lišća

ja+ljaju se slini simptomi kao i kod oštećenja S3"@om, ali potrebnesu +eće konentraijeP znak tro+anja N3"@om je i poja+a lišća usred

zime

zastoj u rastu, smetnje u +atu, pupanju i listanju @ opadanje lišća imlaih +jeto+a, nemogućnost ot+aranja +jeto+a, slabljenje rasta

tra+e, pojaano prizemno grananje

zaepljenje pora, izolaija topline i s+jetla @ negati+in uini na rast

/z+or: 5olubić 1-(%GGG), Promet i okoliš , Qakultet prometnih znanosti, 4agreb, str- #"@##

.to se šumske +egetaije tie, naj+eće je oštećenje od zakiselja+anja tla, a štetno

djeluju i po+ećane konentraije S3" i ozona jer mogu izaz+ati oštećenje lišća- 4a

zakiselja+anje tla je u pr+om redu odgo+orno talo9enje sumpora- Na poljopri+redne usje+e

naj+iše utie djelo+anje zagai+aa preko lišća- .tetni plino+i ulaze u biljku zajedno sa

zrakom kroz pore na lišću, gdje dolazi do reakije izmeu zagai+aa i hloro?ila pri emu se

on uništa+a, te se ja+lja poremećaj u proesu ?otosinteze-

$.3.Dj&lovanj& na *at&+ijal&

*irektnim djelo+anjem zagai+aa iz zraka na materijale dolazi do njiho+og

postupnog propadanja zbog hemijskih reakija koje se pritom ja+ljaju- Na brzinu propadanja i

stepen oštećenja utiu koliina +lage i s+jetla te temperaturne promjene- 7oliina +lage u

zraku +eoma je bitna jer +eliki broj štetnih t+ari iz zraka reaguje s materijalima s kojima doe

u kontakt tek u prisutst+u +ode- 8

4 Saobraćaj i urbane sredine. 1 mr Aleksanda ori=ić – seminarski rad.

(&




Cod propadanjem materijala podrazumije+a se korozija metala,oštećenje sloje+a boje na

obojenim po+ršinama i slino- Aakoer, estie koje se emitiraju pri izgaranju ?osilnih gori+a

utiu na materijale kroz zaprljanje po+ršine- 4a +elik broj materijala naj+eće razorno

djelo+anje ima suho talo9enje S3"- S3" i kisele kiše oštećuju s+e materijale koji u sebi imaju

lu9natu komponentu- 5o+oreći o metalima, iako +laga u malim koliinama pospješuje štetan

utiaj zagai+aa iz zraka, +laga u +ećim koliinama umanjuje brzinu korozije-

/z+or: https:$$-google-ba$searhRhlKbstbsKsimg:H&TSiEai&E2E7j;"&Ta&ggE*&sTs/nH>phHlF/&D/n8&lg<&nnHes1hgU&G*F&CuHVTW%jQ3esUz*3Vkohje'N@

VU5j>V1G<D!M6F3h';AHQMFQW%5A8j5n;s%ag?!/uAue"sln4V;n?dgelCtmz>/;3sg&g2E/!uW%ggaHgo/H&ES>HVNi5MtbmKishUKaerozaga=H8=G%enjespellK%saKX+edKah;7Ei&!UWQ@!+1&hXM"7'SgH3FT>TgX7&&dprK%biK%"FbihK!GGYimgrKpmidg5+&";AM=#&

(>




IV ;AKLJU9AK

4agaenost zraka štetno utie na ljudsko zdra+lje, biljni i 9i+otinjski s+ijet, materijale i

s+oga je potebno pro+oditi mjere ou+anja k+aliteta +azduha u s+im podrujima,

posebno u ugro9enim gradskim i industrijskim središtima- 4agaenost +azduha je globalni

problem pa ne udi ukljuenost ijele meunarodne zajednie na njego+om rješa+anju-

7orisinii motornih +ozila opterećeni su raznim troško+ima koje prati stalno po+ećanje ijena

gori+a-

&lternati+na gori+a i hibridni automobili u pra+ilu smanjuju troško+e i pridonose smanjenju

zagaenosti zraka, ali su i te9e dostupni- Sagleda+ajući s+e štetne utiaje do kojih dolazi

ispuštanjem škodlji+ih sastojaka izdu+nih gaso+a motornih +ozila, dolazi se do zakljuka da

je uz uspješnu primjenu postojećih sistema za redukiju, koji su se pokazali praktinim i

uinko+itim, potrebno i dalje raz+ijati i unaprei+ati te sisteme kako bi se štetni utiaji s+eli

na minimum, te na taj nain osigurali daljnje uspješno ?unkioniranje eko sistema- 5ledamo li

perspekti+no mogli bismo reći da će se u budućnosti donositi s+e +iše zakona i mjera pomoću

kojih će se pokušati smanjiti negati+no djelo+anje saobraćaja- 7ako iz s+ega na+edenog

+idimo da koliina potrošnje gori+a naj+iše utie na koliinu emisije štetnih izdu+nih gaso+a,

na ijem smanjenu automobilske industrije ponaj+iše i rade, mo9emo zakljuiti da pored s+ih

o+ih ureaja i sistema naj+eći utiaj na smanjenje emisije štetnih izdu+nih gaso+a ipak ima

sam o+jek i njego+a Zsamos+jest[-

Napredak o+jeanst+a do+odi do s+e +eće potrebe za primjenom motornih +ozila, iz ega

proizlazi i s+e +eće zagaenje okološa- ;pra+o zbog +elikog opsega zagaenja ja+lja se

potreba za redukijom ispušnih plino+a, te smanjenjam njiho+a štetnog djelo+anja- 3+im

radom pot+rena je poetno posta+ljena hipoteza da upotrebom motornih +ozila dolazi do

oneišćenja okoliša ispušnim plino+ima, što je pojašnjeno i dokazano kroz prethodna

pogla+lja u kojima je rije o t+arima koje nastaju proesom rada motora, te o njiho+om

utjeaju na o+jeka, +egetaiju i materijale.7od dizelskih se motora zbog razliitog prinipa

rada, te razliitih karakteristika gori+a, u istu s+rhu upotreblja+aju drukiji prinipi, štetni

utjeaj ispušnih plino+a na okoliš moguće je smanjiti primjenom susta+a koji se koriste za

(3




smanjenje tog oneišćenja- Sagleda+ajući s+e štetne utjeaje do kojih dolazi ispuštanjem

škodlji+ih sastojaka ispušnih plino+a motornih +ozila, dolazi se do zakljuka da je uz

uspješnu primjenu postojećih susta+a za redukiju, koji su se pokazali praktinim i

uinko+itim, potrebno i dalje raz+ijati i unaprei+ati te sisteme kako bi se štetni utiaji s+eli

na minimum, te na taj nain osigurali daljnje uspješno ?unkioniranje eko sistema.

/z+or: Seminarski rad @ Saobraćaj i urbane sredine, mr &leksanda >oriić

(6




V LIT-RATURA

% ) 5olubić 1-(%GGG), Promet i okoliš , Qakultet prometnih znanosti, 4agreb-

") .ubara N-, ("!) Ekologija u saobraćaju, >eograd-

#) Crezentaija @ Ekologija u saobraćaju, Mr-*ajan 6iz+ić, dipl-ing-saobr-

8) Seminarski rad @ Saobraćaj i urbane sredine, mr &leksanda >oriić-

) https:$$-google-ba$searhRhlKbstbsKsimg:H&TSiEai&E2E7j;"&Ta&ggE*&sTs/nH>phHlF/&D/n8&lg<&nnHes1

hgU&G*F&CuHVTW%jQ3esUz*3Vkohje'N@VU5j>V1G<D!M6F3h';AHQMFQW%5A8j5n;s%ag?!/uAue"sln4V;n?dgelCtmz>/;3sg&g2E/!uW%ggaHgo/H&ES>HVNi5MtbmKishUKaerozaga=H8=G%enjespellK%saKX+edKah;7Ei&!UWQ@!+1&hXM"7'SgH3FT>TgX7&&dprK%biK%"FbihK!GGYimgrKpmidg5+&";AM=#&

(9

Documents

Ekologija u Saobraćaju AH EM (1)