BOYA TERMLER

KILAVUZU VE SZL

zmir, Eyll 2015

A

2

Terim Tanm

Absorpsiyon ng:Absorption Bkz. Sourma Bir maddenin dardan gelen bir dier maddeyi ya da enerjiyi tmyle bnyesine almas (rn. Sval yzeyin balaycy sourmas; siyah bir cismin gn n sourmas gibi).

ABS ng: ABS Akrilonitril-btadien-stirenin kopolimeri olan, scaklkla yumuayan ve ekil deitirebilen karaktere sahip olan (termoplast) bir plastik.

Ak gzenekli kaplamalar

ng: Open-pore coatings Ahabn gzeneklerini kapatmayan organik kaplamalar. Ak gzenekli kaplamalar, ya dk film kalnlnda uygulama yaplarak ya da yzey gerilimini ok etkin dren katklar kullanlarak organik kaplamann, yzeydeki gzenekleri rtmek yerine, kk girintiler de slatlarak gzeneklerin ak kalmas salanr.

Adml byme polimerlemesi

ng: Step-growth polymerization Bkz. Youma polimerlemesi

Adipik asit ng: Adipic acid Siklohekzann ykseltgenmesiyle elde edilen, polyester reine sentezinde kullanldnda reineye esneklik kazandran, ancak su direncini zayflatan poliasit. Kimyasal forml:

COOHCHCHCHCHHOOC 2222

Erime noktas: 153C

Adsorpsiyon ng:Adsorption Bkz. Tutunma

Bir maddenin, temas halinde olduu bir kat ya da svnn yzeyine ok ince bir atomik ya da molekler tabaka halinde yapmas.

Afterburner Bkz. Art yakc Frnlanarak sertleen boyalarn frnlanmas sonucunda, frn atmosferini kaplayan zgen buharlarnn, evreye verilmek yerine yaklmasn salayan donanm. Art yakclarda ortaya kan yanma ss, s deitiriciler araclyla, yakma amacyla kullanlacak olan havann n stmasnda kullanlarak enerji harcamasn da azaltrlar.

Aglomerat ng: Agglomerate Pigment taneciklerinin kelerinden noktasal temaslarla birbirlerine tutunarak oluturduklar, i boluklarnda hava bulunan gevek pigment topa. Ayrca bkz. Pigment topaklar.

Agregat ng: Aggregate Pigment taneciklerinin , yzey yzeye temas sonucunda oluturduklar ve paralanmas ancak deirmende salanabilecek yksek miktarda enerji gerektiren, i boluklarnda hava bulunan sk pigment topa. Ayrca bkz. Pigment topaklar.

Ar hizmet boyalar ng: Heavy duty coatings Kuvvetli korozyon ypranmasna uramas olas olan yzeyleri korumak amacyla kullanlan, yksek korozyon dayanmna ve mekanik dirence sahip boyalarn genel ad.

Ar Solvent Nafta (Solvesso 200, ...)

ng: Heavy solvent naphta Aromatike zengin petrollerin damtlmasnda, 226-285C aralnda kaynayarak ayrtrlan bir karm zgen. Etere gre buharlama says:>1000; zgl arl: 0,990; krma indisi: 1,591; parlama noktas: 102C

Ar ticari ara ng: Heavy commercial vehicle ofr dnda 8den fazla yolcu tamak amal otobslerle, yk tamak amal kamyonlarn dahil olduu ve yk tama kapasitesi 3,5 ton ve zerinde olan motorlu aralar ar ticari ara veya ar vasta olarak tanmlanrlar. Ayrca bkz. Motorlu aralar

Arlka kat madde ng: Solid content by weight, Bir organik kaplama malzemesinin iinde bulunan uucu olmayan malzeme arlnn toplam arla yzde cinsinden oranna verilen ad.

Arlka Ortalama Molekl Arl

( wM )

ng: Weight average molecular weight Bir polimer karm iinde bulunan ve her biri ayn arlktaki molekller ieren eitli gruplarn her birinin toplam arlyla, grubun ortak molekl arl arplr; bu arpmlar her grup iin yaplarak toplanr; bu deer karmn toplam arlna blnrse

A

3

Terim Tanm

wM deeri bulunur:

i

iw

W

MW

WW

MWMWM

1

21

2211

...

...

Ahap boyalar ng: Wood coatings Kap, pencere pervaz, bahe iti, bahe mobilyas gibi d ortamda kullanlan eyann ve i ortamda kullanlan i kaplar, parke, mobilya gibi ahaptan yaplan nesnelerin yzeylerine, koruma ve ssleme amacyla uygulanan organik kaplamalar. Balca rneklerini, ahap koruyucular, renklendiriciler, astarlar, dolgu vernikleri, macunlar, son kat boyalar ve vernikler oluturur.

Ahap kaplama ng: Veneer Masif, sunta, MDF vb. yzeyleri kaplamak amacyla kullanlan, yaklak 0,5 mm civarndaki kalnlktaki ahap tabaka. Ahap kaplamalar, farkl aalardan ve deiik kesme teknikleri kullanlarak retilirler. Kaplamalar, ahap yzeylere, tutkallar araclyla yaptrlrlar.

Ahap yzeyler ng: Wooden substrates Temel bileenini ahabn oluturduu eitli yzeyler. lkemizde, boya uygulamalarna konu olan balca ahap yzeyler arasnda masif malzeme, kontrplk ve ahap kaplamal yzeylerle, sunta, MDF ve duralit yzeyleri belirtilebilir.

Ahapta boyut deiimi ng:Dimensional change in wood Bkz. Boyut deiimi

Akaaa Latince: Acer Sp.L.; ng: Maple Odunu genellikle ar, ak renk ve serttir. El aletleri ve makinalarla kolay ilenir ve dzgn yzeyler elde edilebilir. Kesme ve soyma kaplama levha yapmnda kullanlr. zellikle enine dalgal grnl olan kaplama levhalar mobilya endstrisinde, parke yapmnda, mzik aletlerinde, kemann alt tablasnn yapmnda, bobin, makara, fra sap, gda maddesi, ambalaj kaplar imalinde ve markiteride kullanlr.

Ak kaplar ng:Flow cups Svlarn akkanln lmek iin kullanlan, silindirik yapl, dz veya konik tabanl, tabannn ortasnda bir delik bulunan ve genellikle 100 ml civarnda i hacme sahip olan kaplar. eitli standartlara gre tanmlanm ak kaplar mevcuttur (rn. DIN kaplar, ISO kaplar, Ford kaplar, Afnor kaplar, Iwata kaplar).

Akkan ng: Fluid Akma zellii gsterebilen maddelerin genel ad. Svlar ve gazlar akkandrlar.

Aktma uygulamalar

ng: Flow coating applications Boyann, boyanacak nesne yzeylerine bir hortum vd. ile aktlmas sonucu yaplan boya uygulamalardr. Aktlan boya, bir dip haznesinde toplanr ve bir pompa vastasyla tekrar aktlmak zere baslr.

Akma Kusuru /

Sarkma

ng: Sagging Dik yzeylere uygulanan boyann, yzeye uygulanmasnn ardndan kat bir film oluturmasna kadar geen srede, yer ekiminin etkisiyle sarkma, ylma ve akma biiminde oluturduu film kusurunun ad. Boyann uygulama kalnl arttka, akma kusuruyla karlalmas olasl artar. Boyalarn dik yzeylere, akma kusuru olmakszn uygulanabilecekleri en yksek kuru film kalnl akma limiti olarak tanmlanr.

Akma limiti ng: Sagging limit Bkz. Akma kusuru

Akrilamid ng: Acrylamide Amid fonksiyonlu akrilik reinelerin sentezinde kullanlan akrilik monomer.

Poliakrilamid polimerler karboksilik asit fonksiyonlu olacak biimde sentezlenerek epoksi

A

4

Terim Tanm

reineleriyle apraz balanabilirler. Ayrca hidroksil fonksiyonlu monomerlerle akrilamidin kopolimerletirilmesi sonucunda, kendi kendisiyle apraz balanma yapabilen akrilamid reineleri de sentezlenmektedir.

Akrilik asit Akrilik polimerlerin sentezinde en yaygn kullanlan asidik monomer. Kimyasal ad: Propenoik asit, vinil formik asit Kimyasal forml:

Erime noktas: 13C; Kaynama noktas: 142C Akrilik reineler ng: Acrylic resins

Akrilik ve metakrilik asitlerle bunlarn esterlerinin, sahip olduklar etilen ift balar zerinden, serbest radikaller yardmyla girdikleri katlma polimerlemesi sonucu oluturduklar reinelerdir. Kullanlan akrilik asit esterlerinin ve metakrilik asit esterlerinin fonksiyonel grup iermesi durumunda termoset, aksi durumda termoplastik akrilik reineleri retilebilir. zgende znen, suyla incelen, suda emlsifiye edilen, vd. trleri mevcuttur.

Aktarm etkinlii zellikle pskrtme (sprey) uygulamalarnda kullanlan bir terimdir. Pskrtlen boyann yzeye ulaan yzde orann ifade eder.

x100miktar boya toplam nPskrtle

miktar boya ulaan Yzeyeetkinlii Aktarm

Alak younluklu polietilen (LDPE)

ng: Low Density Polyethylene (LDPE) Polietilenin dier yaygn tr olan yksek younluklu polietilene (HDPE) gre daha dallanm bir molekler yapya sahip olan, buna bal olarak artan bo hacimleri nedeniyle younluu daha dk olan bir polietilen tr. LDPEnin, HDPEye gre kristallenme oran ve ekme gerilmesi daha dk, biim verilebilme ve biyoparalanma zellikleriyse daha fazladr.

Aletsel renk lm ng: Instrumental color measurement Bir rengi belirleyen parametrelerin renkler (:Colorimeter) veya tayfler (:spectrometer) araclyla belirlenmesi. Ayrca bkz. Renkler ve renk spektrometresi

Alifatik hidrokarbon

zgenler ng: Aliphatic hydrocarbon solvents izgisel yapl zincirlerden oluan ve uzun yal alkidler gibi polaritesi dk balayclar iyi zen zgenlerin genel ad. Alifatik ierii yksek petrollerin damtlmasndan elde edilirler. Hekzan, heptan, white spirit bu gruba dahil zgenler arasnda saylabilir.

Alkali direnci ng: Alkali resistance Organik kaplama filmlerinin, bazik karakterli kimyasallarn tahrip edici etkilerine dayankll. Bazik karakterli kimyasallar, ester yapl balayclar (rnein alkid ve polyester reinelerini) ve baz organik pigmentlerde yapsal bozunmalara yol aar.

Alkali direnci Organik kaplama filmlerinin, bazik karakterli kimyasallarn tahrip edici etkilerine dayankll. Bazik kimyasallar, ester gruplar ieren balayclarda (rn. alkid ve polyester reinelerinde) ve baz organik pigmentlerde yapsal bozunmalara yol aar.

Alkali yzey temizleme ng: Alkaline surface cleaning Metal yzeylerin, bata hadde yalar olmak zere, her trl yadan arndrmak amacyla sulu alkali zeltilerle temizlenmesi. Genellikle oda scaklnn zerindeki scaklklarda yaplan alkali yzey temizlikleriyle, yzeylerde bulunan yalar sabunlatrlp suda znerek uzaklatrlrlar. Ayrca bkz. Ya alma

A

5

Terim Tanm

Alkid reineleri ng: Alkyd resins Polioller, poliasitler ve tek fonksiyonlu ya asiti veya yalarn tepkimesi sonucunda elde edilirler. Poliol ve poliasitlerin oluturduu polyester omurgas zerine tek fonksiyonlu ya asitlerinin eklenmesiyle oluan bir yapya sahiptirler. Eklenen ya asitlerinin cinsine gre kuruyan, yar-kuruyan, kurumayan; miktarna gre de ksa yal, orta yal, uzun yal gibi terimlerle nitelendirilirler.

Alkoller ng: Alcohols R-OH genel formlyle ifade edilen ve Rnin bir alkil grubunu simgeledii organik bileikler.

Alt ilave ng: Letdown Pigment pastalarna, boya formlnde yer alan dier girdilerin eklenmesiyle gerekletirilen boya retim adm.

Aktarm etkinlii ng: Transfer efficiency zellikle pskrtme (sprey) uygulamalarnda kullanlan bir terimdir. Pskrtlen boyann yzeye ulaan yzde orann ifade eder:

x100miktar boya toplam nPskrtle

miktar boya ulaan Yzeyeetkinlii Aktarm

Alt ilave ng: Let down Pigment pastalarna, boya formlndeki dier girdilerin eklenmesiyle gerekletirilen boya retim adm.

Aminler ng: Amines Amonyan (NH3) hidrojenlerinden bir veya birkann hidrokarbon gruplaryla yer deitirmesi sonucunda oluan bileikler. Bir hidrojen deiimi durumunda birincil veya primer aminler (RNH2), iki hidrojen deiimi durumundaysa ikincil veya sekonder aminler (R2NH), hidrojenin de deiimi durumundaysa ncl veya tersiyer aminler (NR3) oluurlar. Boya sektrnde, pH ayarlama ve epoksi reineli boyalar sertletirme amacyla yaygn kullanlrlar.

Alminyum pigmentler ng: Aluminum pigments Boyal yzeylerde metalik bir etki oluturmak amacyla kullanlrlar. 10-30 mikrometre apnda 0,1-0,9 mikrometre kalnlnda saf alminyum pulcuklardan oluurlar. Ayrca bkz. Grsel etki pigmentleri.

Ambalaj viskozitesi ng: Packaging viscosity Ya boyann ambalajlanmaya hazr hale geldiindeki viskozitesi (kvam). Ayn zamanda ikmal viskozitesi (ng: Delivery viscosity) olarak da anlr. Bir boyann ambalaj viskozitesi iki nokta gz nne alnarak belirlenir:

1) Ambalaj viskozitesi, boya iindeki dolgu, pigment ve taneli katklarn, boyann raf mr boyunca kmeyecei kadar yksek olmaldr;

2) Ambalaj viskozitesi, uygulama ncesinde eklenecek incelticinin basit bir kartrmayla homojen biimde karmasn salayacak kadar dk olmaldr.

Amidler ng: Amides Amonyan hidrojenlerinden birinin bir baka elementle yer deitirmesi sonucu oluan inorganik yapl veya bir ail grubuyla (RCO+) yer deitirmesi sonucu oluan organik yapl bileiklerin genel ad. Boya sanayiinde organik yapl amidlerden (RCONH2) epoksi reinelerinin apraz balanmasnda yararlanlr.

Amil alkol ng: Amyl alcohol Sekiz farkl izomeri olan pentanoln, aada verilen iki izomerinin karmndan oluan ticari zgen.

OHCHCHCHCHCH 22223 70%

OHCHCHCHCH 223

3CH

30%

Kaynama aral: 133-139C; etere gre buharlama says: 65; zgl arl: 0,812-0,817; krma indisi: 1,410-1,411; parlama noktas: 43C

Aminler ng: Amines Amonyan (NH3) hidrojenlerinden bir veya birkann hidrokarbon gruplaryla yer deitirmesi sonucunda oluan bileikler. Bir hidrojen deiimi durumunda

A

6

Terim Tanm

birincil veya primer aminler (RNH2), iki hidrojen deiimi durumundaysa ikincil veya sekonder aminler (R2NH), hidrojenin de deiimi durumundaysa ncl veya tersiyer aminler (NR3) oluurlar. Boya sektrnde, pH ayarlama ve epoksi reineli boyalar sertletirme amacyla yaygn kullanlrlar.

Amino reineleri ng: Amino resins Melamin, re veya benzoguanamin gibi amino grubu ieren bileiklerle formaldehit arasnda gerekleen tepkime sonrasnda oluurlar. Oluan reineler, alkollerle eterleme tepkimesine sokularak hem hidrokarbon zgenlerde znr hale getirilirler, hem de boya filminde oluacak apraz balanma srecinde baka reineler zerindeki hidroksil ve karboksil gruplaryla tepkimeye girerler. Balca amino reineleri, en ok tketilenden balayarak re formaldehit reineleri, melamin formaldehit reineleri ve benzoguanamin formaldehit reineleri olarak sralanabilirler.

Anaforetik kaplamalar ng:Anaphoretic coatings Boyanacak nesnenin, elektroliz devresine anot olarak balanmas sonucunda, banyodaki eksi ykl boya zerrecikleriyle kapland elektroforetik kaplama tr. Ayrca bkz. Elektroforetik kaplamalar

Anaforez ng: Anaphphoresis Bkz. Elektroforez

Anataz ng: Anatase Titanyum dioksitin, dier kristal biimi olan rutile gre daha dk krma indisine sahip olan (2,609a karlk 2,488) bir kristal biimi. Dolaysyla anatazn , krma indisleri ounlukla 1,40 ile 1,60 arasnda olan organik balayclarla verdii filmlerin rtclkleri, rutillerin verdii filmlerin rtclnden daha dk olur.

Anodik elektro

kaplamalar (AED)

ng: Anodic electrodeposition coatings, anophoretic coatings Bkz. Anaforetik kaplamalar

Anodik polarizasyon ng: Anodic polarization Bir elektroliz devresindeki anodun yzeyinde nispeten yksek elektriksel dirence sahip olan kat, sv veya gaz fazda bir katmann toplanmas sonucunda devre direncinin artmas ve buna bal olarak elektrokimyasal srelerin yavalamas.

Anot ng: Anode Bir elektrokimyasal devredeki elektrotlardan, zerindeki net kimyasal tepkimenin bir ykseltgenme (:Oxidation) olduu elektrot.

Antifouling boyalar ng: Antifouling coatings Bkz. Kirlilik nleyici boyalar

Antikorozif boyalar ng:Anticorrosive coatings Bkz. Korozyon nleyici boyalar

Antikorozif pigmentler ng: Anticorrosive pigments Bkz. Korozyon nleyici pigmentler Oluacak boya filminin korozyon direncinin artrlmas amacyla, boya bileimine katlan ilevsel pigmentler. Su iinde snrl znen kromat, fosfat, fosfosilikat ve borosilikat gibi tuzlar, boyanan metalik yzeyleri pasifletirerek; inko tozu, boyanan metalik yzeylere katodik koruma uygulayarak; mikams demir oksit pigmentlerse, pul biimli yaplaryla boyann su geirimini engelleyerek etki eden baz antikorozif pigmentlerdir.

Ara kat boya ng: Intermediate coat Ar hizmet boyas gamlarnda, yeterli toplam kalnl salamak amacyla, astarla son kat arasnda uygulanan boya kat.

Ara kat yapmas zayfl

ng: Intercoat adhesion failure Bir boya gamn oluturan katmanlar olarak, birbiri ardsra uygulanan katlarn aralarnda yetersiz yapma kuvvetinin gzlenmesiyle belirlenen boya kusuru. Birbirleriyle kimyasal uyuurlua sahip olmayan katlarn ardk uygulanmas; alt katlarn ar piirilmesine bal olarak yzey aktif bileiklerin paralanmas gibi nedenler, tipik ara kat yapmas sorunu yaratan etkenler arasnda saylr.

Ara kuruma ng: Flash-off Frnlanarak sertleen ya boyann, frnlanmadan nce, bir sre daha dk scaklkta tutulmasyla, hzl uucu zgenlerin, frna girmeden nce filmi terketmesi sreci. n kuruma olarak da adlandrlr.

Ard Latince: Juniperus Sp.L.; ng: Juniper Scak iklimlerde ve korunmu alanlarda aa gibi bymesine karlk, souk blgelerde

A

7

Terim Tanm

al manzarasndadrlar. Genel olarak odunu yumuak ve suya, rmeye, kurtlanmaya dayankldr. Kurun kalem yaplr. Kerestesi de demiryolu traversi olarak kullanlr. Yurdumuzda sekiz eidi bulunur.

Aromatik hidrokarbon

zgenler ng: Aromatic hydrocarbon solvents Yapsnda benzen halkas bulunan, bata alkid, polyester ve akrilik reineleri olmak zere pek ok boya balaycsn iyi zen zgenlerin ortak ad. zellikle aromatik ierii yksek petrollerle kmrler gibi fosil yaktlarn damtlmasndan elde edilirler (rn: Toluen, ksilen, solvent nafta gibi).

Asetil aseton ng: Acetyl acetone Kimyasal ad: 2,4-pentandion Kimyasal forml:

Kaynama noktas: 140oC zgl arl: 0,975 Krma indisi:1,452 Parlama noktas: 34oC

Aseton ng: Acetone Selloz trevi reinelerinin, polivinil asetatn, ksa yal alkid reinelerin ve doal reinelerin iyi bir zgeni. Kimyasal ad: Propan-2-on, dimetil keton Kimyasal forml:

33 CHCCH

O

Kaynama noktas: 56,2C; etere gre buharlama says: 2,1; zgl arl: 0,791; krma indisi: 1,3587; parlama noktas:

A

8

Terim Tanm

Anma direnci ng: Abrasion resistance Organik kaplamalarn anmaya kar dayankllnn ls.

Ar krlenme ng: Overcure Yksek scaklkta krlenen bir organik kaplamann ngrlenden fazla sre ve/veya scaklk altnda ngrlenin zerinde sertlemeye uramas.

A.S.T.M. Amerikan Test ve Malzeme Topluluu (American Society for Testing and Materials) kuruluunun ksa ad. ASTM, eitli malzeme zelliklerine ve bunlarn test edilme yntemlerine ilikin olan ve geni bir kabul gren artnameleri, standartlar ve tavsiyeleriyle pek ok sanayi kolunun yansra dnya boya sanayiinde de etkili bir kurulutur.

Atomizasyon ng: Atomization Ya boyann, yzeye pskrtlrken ok kk damlacklara paralanmas. Haval pskrtme (sprey) uygulamalarnda, basnl havann etkisiyle yaplan atomizasyon sonucunda, 20-50 mikrometre boyutlarnda damlacklar elde edilir. Havasz pskrtme (airless spray) uygulamalarndaysa, 5-35 atmosfer aras yksek basnlara sahip olacak ekilde sktrlan boya zerreleri , tabanca memesinden ktnda arpt duraan hava molekllerinin etkisiyle paralanrlar. Ancak, havasz pskrtme uygulamalarnda 70-150 mikrometre dzeyinde bir atomizasyon inceliiyle yetinilir.

Ayiek ya ng: Sun flower oil Ayiei ekirdeinden elde edilen, hem gda sektrnde hem de alkid reineleri retiminde kullanlan bitkisel ya. Yapsnda yaklak %52 orannda iki doymamlkl linoleik asit ve %29 orannda tek doymamlkl oleik asit iermesi nedeniyle yar kuruyan zellikte bir yadr.

Ayna boyalar ng: Mirror coatings Aynalarn, ilevlerini yerine getirmeleri iin, aynann srks yzne (srtna) eitli tabakalardan oluan bir kaplama yaplr. Ayna yzeyindeki yanstma ilevini yerine getirmek iin, arka yze kaplanan gm korozyondan korumak iin ince bir bakr filmi ve bakr, aynalarn kullanld, banyo, tuvalet vd. slak meknlarda korozyondan korumak iin de ayna boyalar uygulanr.

Aynams parlaklk ng: Specular gloss, gloss Bir yzeyin zerine den n, normalle ayn ay yapacak ekilde yansyan miktarnn yzde oranna, o yzeyin aynams parlakl ya da ksaca parlakl ad verilir.

B

9

Terim Tanm

Bal nem ng: Relative humidity Bir gaz iindeki su buhar miktarnn, ayn scaklktaki gazn ierebilecei en yksek su buhar miktarna (doygunluk miktarna) yzde cinsinden oranna, o gazn bal nemi denir. En sk olarak, havann bal neminden sz edilir.

Balayc ng: Binder Organik kaplamann kesintisiz, salam ve yzeye iyi yapan bir film vermesi iin yapsnda yer alan ve hem kaplama girdilerinin birbirlerine balanmasn, hem de kaplama filminin uygulama yzeyine yapmasn salayan kimyasal madde. Balayclar, yaygn olarak polimer, daha az olarak oligomer veya monomer yapsnda olurlar.

Balayc g ng: Strike in Ya zerine ya boya uygulamalarnda, son uygulama katndaki balaycnn bir ksmnn, bir nceki ya boya katnn iine gmesi sonucunda, bu katn parlaklnda veya grnt netliinde azalma olmas biiminde gzlenen bir film kusurudur.

Bakrla hzlandrlm tuz pskrtme (CASS) testi

ng: Copper Accelerated Salt Spray Test (CASS) Organik kaplamalarn, uygulandklar metalin korozyona uramasn engellemede ne kadar baarl olduklarn belirlemek iin uygulanan bir hzlandrlm test tr. Standart Tuz Pskrtme Testinden farkl olarak, CASS testinde, boyal panelin zerine pskrtlen sulu zeltiye %5 sodyum klorrn yansra, %0,025 orannda da bakr klorr dihidrat eklenir.

Balast tank ng: Ballast tank Gemilerde, arlk merkezinin konumunu ayarlayarak dengeyi salamak amacyla, su depolamak iin kullanlan depolarn ad.

Balk gz ng: Fish eye Boya iinde yer alan dk yzey gerilimli bir akkann yol at krater grnts. Genellikle bir ya damlac, iyi znmemi bir polimer topak, silikon damlac vd.nin neden olduu balk gz kusurunda, kraterin ortasnda kat bir kalnt bulunmaz.

Bant yapma testi ng: Tape adhesion test Bir yzey zerine uygulanan ve sertletirilen organik kaplama filminin yzeye yapma derecesinin llmesi amacyla yaplan bir test. Boya filmi bir bakla derinlemesine izildikten sonra, yzeyine yapkan bir bant yaptrlr. Hzla ekilen bantla birlikte, boya filminin de yzeyden ayrlp ayrlmad, ayrldysa ne oranda ayrld llerek boyann yzeye yapma kalitesi belirlenir.

Barit ng: Baryte Doal baryum slfat cevheri: (BaSO4). Rombik kristal yapl; krma indisi: 1,64; zgl arl: 4,25-4,50; ya absorpsiyonu: ~10 g/100 g barit. Cevherin tlmesiyle elde edilen mikronize dolgu, dk ya absorpsiyonu ve yksek younluu dolaysyla, boyann arlk birimiyle satld pazarlarda maliyet drc bir matlatrc olarak yaygn biimde kullanlr.

Balatclar ng: Initiators Katlma yoluyla polimerleme srecinde, doymamlk ieren reaktif molekl, serbest radikal veya organik katyon ya da organik anyona dntrerek aktifletiren kimyasallarn genel ad. Yaygn kullanlan balatc tipleri arasnda bata peroksit bileikleri olmak zere, azo bileikleri, alkali metal alkiller ve boron triflorr saylabilir. Ik enerjisiyle (rnein UV enerjisi varlnda) etkiyen balatclar ise, fotobalatclar (photoinitiators) olarak anlrlar.

Baz kat boya ng: Base coat Bata otomotiv OEM ve oto tamir boyalarnda, sertlemi astar yzeylerine uygulanan ara kat boya. Baz kat boyalar henz yaken zerlerine vernik uygulanarak hem hem albenili bir yzey hem de koruma salanm olur. Baz kat boyalar, yaygn olarak, metalik ve sedef pigmentler de ierirler.

Bnard hcresi ng: Bnard cell Ya boyann kurumas srecinde, zgen buharlamasnn yol at scaklk farklarna bal olarak oluan konveksiyon akmlar, film yzeyinde altgen ekilli petek grntleri oluturur. Bu altgen kesitli (hekzagonal) hcreler Bnard hcreleri olarak adlandrlr. Yzme, tama, ipek grnts, pusluluk gibi film kusurlar, boya filminde, farkl byklklerde Bnard hcrelerinin olumasna bal olarak meydana gelirler.

Benzin ng: Gasoline Ham petroln damtlmasyla elde edilen, arlkl olarak alifatik yapl hidrokarbonlardan oluan bir svdr. . Temel kullanm alan, iten yanmal motor yakt olmakla birlikte,

B

10

Terim Tanm

boya zgeni olarak da kullanlabilir. Boya zgeni olarak, genel amala kullanlan benzinin yansra, farkl scaklk aralklarnda damtlan baz zel benzinler de kullanlr. Kimyasal olarak benzin ham petroln zelliine bal olarak 120den fazla hidrokarbon ihtiva eder. Bunlarn ou doymu hidrokarbon yapsnda olup, 4den 12ye kadar karbon ihtiva ederler.

Benzoguanamin ng: Benzoguanamine Benzoguanamin formaldehit reinelerinin retiminde kullanlan bileik. Kimyasal ad: 1,3-Diamino-5-fenil-2,4,6-triazin

2NH

2NH

N

N

N

Erime noktas: 227C

Benzoguonamin

reineleri ng: Benzoguanamine resins Benzoguanaminle formaldehidin polimerlemesi sonucunda sentezlenen reinelerdir. Organik kaplamalarda kullanm baz frn astarlarla snrldr.

Benzoik asit ng: Benzoic acid Alkid ve polyester reinelerinin retiminde molekl bymesini denetlemek iin zincir durdurucu (chain stopper) olarak kullanlan tek fonksiyonlu organik asit.

COOH

Erime noktas: 121C

Beraber ezme

(co-grind) yntemi ng: Co-grind Birden fazla sayda pigment ve/veya dolgu kullanlarak yaplabilen bir boyann, bu pigment ve/veya dolgularn birlikte ezilerek disperse edilmesiyle retilmesi yntemi.

Besleme silindiri ng: Feeding roller Silindirlerle yaplan boya uygulamalarnda kullanlan silindirden (toplama silindiri, besleme silindiri ve uygulama silindirinden) ortada yer alanna verilen ad. Ayrca bkz. Silindirle boya uygulamalar

Beyaz ev eyas boyalar

ng: White household coatings Buzdolab, frn, bulak makinas, amar makinas vb. ev eyasnn boyanmasnda kullanlan boyalar. Onbe yl ncesine kadar ya boyann arlkl olarak kullanld bu alanda, gnmzde ok arlkl olarak toz boyalar kullanlmaktadr.

Bezir ya ng: Linseed oil Keten tohumundan elde edilen ve organik kaplamalarda bin yldr kullanlan bir bitkisel ya. Yapsnda, %52 orannda doymamlkl linolenik asit, %16 orannda ift doymamlkl linoleik asit ve %22 orannda tek doymamlkl oleik asit bulunan bir yadr. Kuruyan ya olmas nedeniyle dorudan boya balaycs olarak kullanld gibi, kuruyan alkid reinesi yapmnda da kullanlr.

Binek otosu

(binek arac) ng: Passenger car Uluslararas Motorlu Tat reticileri Dernei (OICA) binek otosunu yle tanmlamaktadr: Yolcu tama amacyla kullanlan, en az drt tekerlekli olan ve src koltuu dahil en fazla 9 koltuu olan tatlar binek otosu olarak tanmlanrlar. Ayrca bkz. Motorlu tatlar

Bisfenol A ng: Bisphenol A Kuvvetli asidik ortamda fenolle asetonun tepkimesi sonucunda elde edilen ve epoksi

reine retiminde kullanlan poliol (Polikarbonat polimerinin de temel yap tadr). Kimyasal ad: Difenilolpropan Kimyasal forml:

HO C OH

3CH

3CH

Erime noktas: 155C

B

11

Terim Tanm

Bisfenol F ng:Bisphenol F Fenolle formaldehitin asidik ortamdaki tepkimesiyle elde edilen ve daha kk molekl arlkl ve daha yksek fonksiyonaliteye sahip epoksi reinelerinin retiminde kullanlan poliol. Kimyasal ad: Dihidroksidifenilmetan Kimyasal forml:

HO2CH OH

Erime noktas: 163C

Bitkisel yalar ng: Vegetable oils; vegetable fats Gliserinin hidroksil grubuyla, bitkisel ya asidinin, doal yollarla esterleme tepkimesi vermeleri sonucunda oluan ve bitkilerin tohumlarnda, meyvelerinde, gvdelerinde depolanabilen yalarn genel ad. Boya sektrnde en fazla kullanlanlar arasnda soya fasulyesi ya, ayiei ya, keten tohumu (bezir) ya, tung ya, zeytin ya, hint ya, vd. saylabilir. Ayrca bkz. Trigliseritler

Biyositler ng: Biocides zellikle sulu boyalarda, gerek ambalaj iindeyken gerekse yzeye uygulandktan sonra eitli bakterilerin, mantarlarn, aa kurtlarnn remesi olasdr. Bunun nlenmesi amacyla kullanlan biyositlerin banda formaldehit, formaldehit trevleri, kalay bileikleri, bazik kuaternar bakr bileikleri gelir.

Blanc fixe ng: Blanc fixe Baritten yola klarak, nce baryum slfr (BaS) eldesi, sonra da BaSn sodyum slfatla (Na2SO4) tepkimeye sokulmas sonucunda elde edilen sentetik baryum slfat (BaSO4). zole edilerek tldkten sonra yksek nitelikli dolgu olarak kullanlr.

Bloklanm izosiyanat reineleri

ng: Blocked isocyanate resins Oda scaklnda hidroksil, amin gruplaryla tepkimeye girebilen izosiyanat reineleri, tek bileenli ve frn kurumal boya yapabilmek amacyla, uucu bileiklerle bloke edilirler. Bylece oluturulan bloklanm izosiyanat reinelerinde, kullanlacak frnlama scaklndan biraz daha dk scaklkta buharlaacak olan bloklayc kimyasallar seilir.

Bobin boyalar ng: Coil coatings Levha halinde ekilerek retilip bobin biiminde sarlan metallerin hzl hatlarda boyanmasnda kullanlan, esneklii ve d dayanm yksek filmler oluturan boyalar. Ayrca bkz. Boyal metal

Boncuklu deirmen ng: Bead mill, pearl mill Silindir biimli bir metal kaptan oluur. Kabn orta ekseni boyunca yerleen bir dner mil zerinde eitli sayda elik diskler bulunur. Deirmenin i hacmine, ezilecek pigment pastasyla birlikte, 0,5-3,0 mm aplarndaki sert boncuklar doldurulur. Dnen disklerin yaratt savurma etkisiyle, birbirlerine srtnerek hareketlenen boncuklarn arasndaki pigment topaklar ovalanarak ezilir. Yakn gemie kadar yksek silika ieren kumlarn kullanld benzer deirmenler yaygn kullanlmaktayd. Bu deirmenler kumlu deirmenler olarak (sand mills) anlrlar.

Borda ng: Board Bir geminin, tam ykllk izgisinin zerinde kalan blmdr. Borda yzeyleri, genelde kuru olup, zaman zaman srant ve su buharnn etkisiyle slanrlar ve srekli olarak da oksijenin ve gne nn etkisine maruz kalrlar.

Boya ng: Paint 1) Bileiminde pigment ad verilen renk verici maddeler bulunan organik kaplama malzemesi; 2) inde pigment bulunan ve bir yzeyi kaplam durumda bulunan organik kaplama filmi (Not: tm organik kaplama trleri iinde en ok ve en yaygn kullanlan olmas nedeniyle "boya" szc, ou kez, "organik kaplama" szcnn yerini alacak biimde de kullanlr).

Boya delici ng: Paint borer Boya filminde, konik biimli kk bir delik aarak, lekli bir byte yardmyla filmi oluturan katlarn kalnlklarn ayr ayr belirlemeye yarayan tahribatl test cihaz. Boya delici, bir pil yardmyla dey dik kenar etrafnda dnen, dik gen biimli elik baktan ve lekli bir byteten oluur.

Boya skc ng: Paint remover Sertlemi boya filminin, uyguland yzeyden kolayca sklmesi amacyla kullanlan

B

12

Terim Tanm

bir boya yardmc malzemesi. Boya skcler, eitli balayc ve katklarla jle kvamna getirilen kuvvetli zgenleri ierirler ve zgenlerin iirme/kabartma etkisiyle boya filminin sklmesini salarlar. Kabaran boyann ykanarak uzaklatrlabilmesi iin, boya skclerin suyla karabilir zellikte olmas salanr.

Boyal metal ng: Pre-coated metal (PCM) Bobin halinde sarlm metal levhalarn hzl hatlarda alp, yksek scaklkta sertleen boyalarla kaplanmasyla elde edilen malzeme. Boyal metal malzeme, zel olarak tasarlanm boyalar kullanld iin kalite ve dayanm asndan, aa kan VOC, artyakclarda yakld ve enerji olarak geri kazanld iin evre asndan ve uygulama hznn ykseklii nedeniyle de verimlilik asndan ilgin bir zm oluturmaktadr.

Boyann elektriksel iletkenlii

ng: Electrical conductivity of paint Bkz. letkenlik

Boyar madde ng: Dye-stuff In sanmasna yol amayacak kadar kk tanecikler halinde olan, suda veya baz organik zgenlerde znen renklendirici kimyasal madde. Boyar maddeler pigmentlere gre, genel olarak, daha dk d dayanma sahiptirler.

Boyut deiimi ng:Dimensional change zellikle ahap ve metal yapl malzemenin bzlme ve genleme biimindeki boyut deiimleri. Uygulamaclar arasnda malzemenin almas olarak adlandrlr. Metal yzeylerdeki boyut deiimi, metalin sl genleme katsaysna bal olarak, deien ortam scaklklarnda oluan genleme ve bzlmelerdir. Ahap yzeylerdeyse, boyut deiimi, nemli ortamlarda ahap malzemenin hava nemini alarak imesi; kuru ortamlardaysa, ahap malzemenin kendi nemini yitirerek bzlmesi biiminde oluur.

Buchholz sertlii ng: Buchholz hardness zerinde sabit bir arlk bulunan keskin kenarl bir metal tekerlein, kurumu boya filmi zerinde yrtlmesiyle alan V biimli oyuun boyu llerek filmin sertliini belirlemeyi hedefleyen bir testtir.

Buharlama hz ng: Evaparation rate Bir zgenin ya da bir zgen karmnn, ayn miktardaki referans zgene oranla ne kadar daha hzl buharlatn veren kat say. Referans zgen olarak dietil eter veya btil asetat yaygn olarak kullanlr. (Ayrca, bkz: Buharlama says)

Buharlama says ng: Evaparation number Belli miktardaki zgenin, 20C scaklk ve %65 bal nem koullarnda tamamen buharlamas iin geen srenin, ayn miktarda referans zgenin, ayn koullar altnda tamamen buharlamas iin geen sreye oran buharlama says olarak tanmlanr. Referans zgen olarak Avrupada yaygn olarak dietil eter kullanlr. Amerikada ve Uzak Douda ise daha yaygn kullanlan referans zgen n-btil asetattr.

Bkme direnci ng: Bending resistance Boya filminin, zerine uyguland metal panelle birlikte bkldnde atlama, krlma, yzeyden ayrlma kusurlarnn olumasna direnci. Bkme direnci, panelin silindirik ya da konik yapl silindirlerin evresinde bklmesi ya da dorudan katlanmak suretiyle bklmesi gibi testler yaplarak llr. Bu testler, srasyla, silindirik bkme testi, konik bkme testi ve T-bkme testi olarak anlrlar.

Bkme gc ng: Throwing power Elektroforetik kaplamalarda, iki elektrot arasndaki en ksa mesafeli noktalarda balayan kaplama ileminin, kaplanan nesnenin uzak ve cra ksmlarna da ulaabilmesi, boyann sahip olmas istenen bir zelliktir. Elektroforetik boyalarn, boyanacak nesnenin uzak ksmlarn da kaplama zelliine bkme gc denir. Uzak ksmlarn kaplanmas, normalde iki elektrot arasndaki ksa yolu izleyen elektriksel alan izgilerinin bklmesini gerektirir.

Btil diglikol ng: Butyl diglycol Nitroselloz, epoksi esasl zgenli boyalarda kurumay geciktirmek ve sulu organik kaplamlarda ar yardmc zgen (co-solvent) olarak %1-2 gibi dk oranlarda kullanlan bir kuyruk zgen. Kimyasal ad: Dietilen glikol mono btil eter; 2-(2-btoksi-etoksi) etanol (Butyl carbitol de denir)

Kimyasal forml: )( 3188 OHC

OHCHCHOCHCHOCHCHCHCH 22222223

B

13

Terim Tanm

Kaynama noktas: 230C; etere gre buharlama says: ~1200; zgl arl:0,954; krma indisi; 1,4322; parlama noktas: 105C

Btil diglikol asetat ng: Butyl diglycolacetate Selloz trevi reinelerle, polyester ve ksa yal alkid reineleri esasl zgenli boyalarda kurumay geciktirmek amacyla, %1-2 gibi dk oranlarda kullanlan kuyruk zgen. Kimyasal ad: dietilen glikol mono btil eter asetat Butyl carbitol acetate da denir).

Kimyasal forml: )( 42010 OHC

322222223 CHCOCHCHOCHCHOCHCHCHCH

O

Kaynama noktas: 247C; etere gre buharlama says: >1200; zgl arl: 0,979; krma indisi: 1,4262; parlama noktas: ~108C

Btil glikol ng: Butylglycol Sulu organik kaplamalarda yardmc zgen (co-solvent) olarak kullanlan; nitroselloz, polyester, epoksi reinelerinin zlmesinde de kullanlan yava bir zgen. Kimyasal ad: Eilen glikol mono btil eter; btoksi etanol (Butyl cellosolve veya butyl oxitol olarak da anlr).

Kimyasal forml: )( 2146 OHC

OHCHCHOCHCHCHCH 222223

Kaynama noktas: 171C; etere gre buharlama says; 160; zgl arl: 0,901; krma indisi: 1,4196; parlama noktas: 60C

Btil glikol asetat ng: Butyl glycol acetate Baz selloz trevleriyle polyester reineleri zerinde zc etkisi olan yava bir zgen. Kimyasal ad: Etilen glikol mono btil eter asetat; btoksi etil asetat (Butyl cellosolve acetate veya butyl oxytol acetate olarak da anlr).

Kimyasal forml: )( 3168 OHC

3222223 CHCOCHCHOCHCHCHCH

O

Kaynama noktas: 192C; etere gre buharlama says: 190; zgl arl: 0,941; krma indisi: 1,4139; parlama noktas: 75C

Btillenmi melamin formaldehit reineleri

ng: Butylated melamine formaldehyde resins Btanolle tepkimeye sokularak modifiye edilen melamin formaldehit reineleri. Btillenmi melamin formaldehit reineleri, uyuurluklar, grece dk yzey gerilimleri ve buna bal olarak da oluturduklar yksek film kalitesi nedeniyle ok yaygn kullanlrlar. Ancak, grece yksek molekl arlklar nedeniyle yksek katl sistemlerde kullanlmazlar.

C

14

Terim Tanm

Cam ng: Glass Arlkl ham maddesini silikann (SiO2) oluturduu saydam ya da yar saydam bir inorganik maddedir. Soda cam, borosilikat cam, fosfatl cam ve kristal (kurunlu cam) gibi alt trleri vardr.

Cams gei scakl ng: Glass transition temperature Kristal yapl olmayan polimerlerin, stldka, krlgan ve cams bir yapdan, elastomerik davranl bir yapya dnmnn belirgin bir hal ald scaklk.

Canl polimerler ng: Living polymers Bkz. Grup aktarm polimerlemesi

CASS testi ng: Copper Accelerated Salt Spray Test Bkz. Bakrla hzlandrlm tuz pskrtme testi

Chroma Bkz. Renk Doygunluu

CIE Lab renk sistemi ng: CIE Lab Color System Uluslararas Aydnlatma Komisyonu (Commission Internationale de lEclairage, CIE) tarafndan oluturulan matematiksel yapl bir renk tanmlama sistemi. Sistem, renkleri tanmlarken, insan gzndeki konik yapl k alglama hcrelerinin tipte olduu ve bunlarn mavi, yeil ve krmz klara hassas olduu bilgisini temel alr. Buradan hareketlenerek yaplan modelleme sonucunda her renk; L, a ve b ksaltmalaryla anlan bileen cinsinden ifade edilir. CIE Lab renk sistemi, rengi belirlenecek olan nesnenin yan sra, a ve gzlemciye ilikin tanmlar da getirdii iin dier renk tanmlama sistemlerine oranla daha hassas ve tekrarlanabilen sonular verir. Ayrca bkz. Renk tanmlama sistemleri

Cila ng: Polish Cila, bir nesnenin yzeyindeki kk gzenekleri doldurarak, fra vd. ile yaplacak cillama ilemi sonucunda yzeyin parlaklnn artmasn salayan effaf veya mumsu maddelere verilen addr. Ancak, lkemizde, ahap yzeylere uygulanan verniklere de cil ad verilir.

15

Terim Tanm

anla pskrtme uygulamalar

ng: Bell applications zellikle otomotiv orijinal boyamalarnda bavurulan pskrtme uygulamalarnda, dakikada 25.000 ile 60.000 devir yapacak hzda dnen anlar kullanlr. Yksek devrin etkisiyle oluan merkezka etkisiyle ok ince damlacklar halinde paralanan boya uygulama yzeyine pskrtlr. Aktarm etkinlii asndan bu uygulamalar elektrostatik yntemle yaplr.

apraz balanma ng: Crosslinking Sert bir film oluturma yani kuruma srecinde, zgen buharlamasnn yan sra, organik kaplama balayclarnn birbirleriyle tepkimeye girerek polimerlemeleri de etkili olur. Birbirine balanma biimindeki bu polimerlemeye apraz balanma ad verilir.

apraz balanm polimerler

ng: Crosslinked polymers Balangta izgisel veya dallanm yapl olan en az iki polimerin, aktif kalan fonksiyonel gruplar zerinden tepkimeye girmeleri sonucu oluurlar. Bu polimerleri oluturan monomerlerin fonksiyonaliteleri 2den kk olamaz; ayrca en az bir monomerin fonksiyonalitesinin en azndan F=3 olmas gerekir. apraz balanm polimerler termoset yapl olurlar.

ekilenmi yzey etkisi

ng: Hammertone effect eriine, boyayla uyuurluu olmayan silikon esasl yzey katklar eklenen metalik boyalarn kullanlmasyla oluturulan grsel etki. Uyumaz olmas nedeniyle ya boya iinde homojen dalmayan silikon yzey katksnn yol at noktasal yzey gerilim farkllklar, kuruyan boya filmine ekilenmi bir metal yzeyi grnm kazandrrlar.

elik macun ng: Polyester Putty, Knife Putty Doymam polyester reinesinin veya epoksi reinesinin balayc olarak kullanld, spatulayla uygulanan ve sertleme sonucunda ok yksek sertliklere erien macunlara halk arasnda verilen ad.

ereve grnm ng: Framing Ya boyann, boya uygulanan nesnenin kenarlarnda daha kaln bir tabaka oluturarak resim erevesine benzer bir grnt oluturmas. Olgu, buharlamann, kenarlarda, daha fazla ara yzey olmas nedeniyle, hzl gereklemesi sonucunda oluur. Yzey gerilimleri boyann kalan ksmndan daha dk olan zgenlerin, filmi daha ok terkettii ksmlarda, yzey gerilimi artar ve buna bal olarak bu blgelere doru bir boya ylmas oluur. Bkz. Marangoni olay

inko fosfat kaplamalar

ng: Zinc phasphate coatings Metal yzeylerin, boya yapmasna daha uygun hale getirilmesi ve bir miktar da korozyon direnci salamak amacyla kullanlan ve daldrma ya da pskrtme yntemleriyle uygulanan inorganik kaplamalar. Ayrca bkz. Fosfatlama

inko stearat ng. Zinc stearate Boya ve verniklere matlatrma, zmparalanmay kolaylatma gibi amalarla katk olarak eklenen ve boya zgenlerinde znmeyen bir inko sabunu:

irileme ng: Sizing

Ahap boyaya hazrlamak amacyla zmparalandnda, aa yzeyindeki damarlar, zmparalanma ilemi srasnda paralanrlar. Bu yzeylerdeki damarlarn, termoplastik karakterli seyreltik sulu verniklerle doyurulmas ilemine irileme denir. irilemeyle, paralanan damarlar ierek, ahap yzeyinden dar doru u verirler. irileme verniinin kurumasnn ardndan ikinci bir zmpara daha yaplarak bu ular alnr ve ahap yzeyi boyaya hazr hale gelir.

izilme direnci ng: Scratch resistance Sert cisimlerin etkisiyle, organik kaplama filminin yzeyinde kk tersinmez oyuklarn almasna izilme denir. izilme direnci yksek olan organik kaplamalarda, ya kaplamann izilmeye kar direnci yksektir, ya da, kaplamann yaps gerei, oluan izikler bir sre sonra kaybolurlar.

ok bileenli kaplamalar

Multi-pack coatings

Oda scaklnda apraz balanarak sert film veren organik kaplamalardaki reaktif girdileri ayr bileenler olarak ambalajlamak zorunlu olur. Bu nedenle iki, ya da daha fazla bileenin ayr ayr ambalajland bu kaplamalara ok bileenli kaplamalar denir. Ayrca bkz. ki bileenli kaplamalar

16

Terim Tanm

ok parlak boya ng: High gloss paint Parlaklk lme cihazyla 60de llen parlakl 80in zerinde olan boyal yzeyler ok parlak olarak anlrlar.

kme ng: Sedimentation, settling Ya boya iinde bulunan pigmentlerin,dolgularn, taneli kat katklarn, yer ekiminin etkisiyle aslt konumunu terkederek kabn dibine oturmas. Oluan kelti, bir spatula yardmyla kartrlp homojenletirilebiliyorsa bu olguya yumuak kme, yksek devirde kartrlsa dahi boya iinde homojen ve ince taneli dalmyorsa sert kme ad verilir.

zgen ng: Solvent Ya boyann balaycsn zmek amacyla boya formlnde bulundurulan ve ounlukla uucu karaktere sahip olan organik sv.

zgen iermeyen sv boyalar

ng: Solvent-free liquid coatings Bileiminde herhangi bir zcye yer verilmese de, boya uygulamasnn yaplabilecei kadar dk viskoziteye sahip olabilen boyalar. zgen iermeyen boyalar, balayc olarak kk molekl arlkl polimerlerin, oligomerlerin veya reaktif monomerlerin kullanlmasyla retilirler (rn: Imayla sertleen kaplamalar, zgensiz epoksi kaplamalar, vd.).

zgenle yzey temizleme

ng: Surface cleaning by solvent Boya uygulanacak yzeydeki, varsa, kir, ya ve dier bulaklk unsurlarnn, iyi ya zc zgenler kullanlarak yzeyden uzaklatrlmas.

zgenli (solventli) boyalar

ng: Solvent-borne paints; Solvent-based paints Bileiminde yer alan polimerik balayclarn, uucu organik svlar olan organik zgenlerde znd boyalar.

zme gc ng: Solvency power Bir zgenin veya zgen karmnn, bir polimerik balaycy ne kadar kolay zdne ve oluan zeltinin viskozitesinin ne kadar dk olduuna gre belirlenen zellii.

znrlk parametreleri

ng: Solubility parameters Her bir kimyasaln yapsal zelliklerinden yola klarak Hildebrand tarafndan nerilen ve o kimyasaln zme ve znme karakteristiklerini belirleyen parametre. Daha sonra, Hansen tarafndan, bileenli (dispersiyon kuvvetleri bileeni, polar kuvvetler bileeni, hidrojen ba bileeni) ve daha gelikin olan boyutlu znrlk parametreleri gndeme getirilmitir.

D

17

Terim Tanm

Daldrma uygulamalar

ng: Dipping applications Boyanacak nesnenin, uygulama kvamna getirilmi ya boya dolu bir kaba veya tanka daldrlarak boyayla kaplanmasna ynelik uygulamalardr. Daldrma uygulamalarnda karlalabilen akma, kme, kpk oluumu, homojen kalnlk salayamama gibi olas sorunlar, uygulama deikenlerine yksek bir hakimiyet salanarak nlenebilir.

Dallanm polimerler ng: Branched polymers Dallanma noktasnda ya da daha ok sayda polimer segmentinin birletii polimerlerin genel addr. Fonksiyonaliteleri F=2 olan, ancak fonksiyonel gruplardan en az birinin, dallanmaya yol aacak biimde, orta blmlerinde konuland monomerlerin tepkimesi sonucunda oluurlar. Adml byme polimerlemesinde ok az miktarda F=3 olan monomer kullanlr. Katlma yolu polimerlemede ise ok az F4 olan bir monomer veya dallanmaya yatkn balatc kullanlmaktadr. Sk rastlanan baz dallanm polimer tipleri aada gsterilmitir:

Dallanm polimerler termoplastik veya termoset olabilirler.

Darbe direnci ng: Impact strength Boyal filmin, uygulama yzeyinde ekilsel deiikliklere yol aacak iddetteki darbelere ramen yrtlma, yzeyden kalkma gibi kusur oluumlarna kar direnci. Bu amala boyal yzeyin zerine, sabit arlkl bir topuz, giderek artan yksekliklerden drlr. lk hasarn gzlendii srada uygulanan darbenin iddeti, topuzun ktlesiyle dme yksekliinin arpm olarak belirtilir (rn. kg.cm, lb.ft gibi).

Defloklasyon ng: Deflocculation Pigment aglomerat ve agregatlarnn, dispersiyon sreci sonunda, birincil tane byklklerine yakn byklkteki tanecikler halinde ezilmesi. Ayrca bkz. Kontroll flokklasyon

Dehidrate hint ya ng: Dehydrated castor oil Hint yann dehidrate edilmesiyle elde edilen ve elenik (konjuge) konumda iki ift ba ieren, kuruyan ya zelliine sahip bir hint ya trevi. Ayrca bkz. Hint ya

Dekoratif boyalar ng: Decorative Coatings Bkz. naat boyalar

Demir oksit

pigmentler

ng: Iron oxide pigments Demirin doal veya sentetik oksitleri, dnyann en eski ve halen de yaygn olarak kullanlan pigmentlerini olutururlar. Fe2O3 biimindeki oksitler krmz; Fe2O3xH2O yapl oksitler sar; Fe3O4 oksiti siyah; FeO ile Fe2O3n farkl oranlardaki karmlarysa kahverengi pigmentler olarak kullanlrlar.

Deniz boyalar ng: Marine coatings Yatlar, ticari deniz tatlar ve askeri deniz tatlarnn yansra, deniz yoluyla yk tama amacyla kullanlan konteynerlerin boyanmasnda kullanlan korozyon ve su direnleri stn boyalar.

Deniz konteyneri

ng: Sea container Kuru yk tamak amacyla yaplan ve gemi gvertelerinde tanan dikdrtgenler prizmas biimindeki metal kutu. Deniz konteynerleri, 20 feet (:Yaklak 6 metre) veya 40 feet (:Yaklak 12 metre) uzunluunda olurlar.

Deniz konteyneri

boyalar ng: Sea container coatings Deniz konteynerlerinin i ve d yzeylerinin boyanmasnda kullanlan boyalar. Bu amala kullanlan d yzey boyalarndan beklenen birincil ilev, yksek korozyon ve su direncidir. Bu amala, epoksi esasl astarlar ve akrilik, klor kauuk veya alkid esasl son katlar kullanlr. yzey boyalarndan beklenense, tanacak kuru ykten konteyner i yzeylerinin etkilenmemesi ve tanacak kuru yke konteyner i yzeylerinden ve boyadan bir bulaklk olmamasdr.

Deri boyalar ng: Leather coatings Sr, domuz, koyun gibi hayvanlarn tabaklanm derilerinin albenili hale getirilmesi amacyla boyanmasnda kullanlan esnek boyalar.

Derin ekme ng: Deep cupping Boyal panelin arka yzne temas eden bir topuzun, sabit hzla itilerek paneli deforme

D

18

Terim Tanm

etmesi biiminde yaplan testin ad. Erichsen deformasyon testi olarak da anlan bu testte, deformasyonun etkisiyle boya filminde, ilk atlak oluumu gzlendiinde, paneli deforme etmekte olan topuz durdurulur ve deformasyon derinlii mm cinsinden llerek boyann derin ekme direnci olarak ifade edilir.

Derinlemesine szme ng: In-depth filtration Derinlemesine szme, boya iinde bulunan ve tutulmas istenen taneciklerin boyutunun ok zerindeki kalnlkta bir tabaka halinde bulunan ve gzenekli bir yapya sahip olan szme ortamlar (rn. gzenekli kartular) kullanlarak yaplr. stenmeyen tanecikler, gzenekli yapnn girintileri iinde tutularak szlm olurlar.

D dayanm ng: Outdoor durability; outdoor weatherability; weathering resistance; weatherability Organik kaplamalarn, d ortamdaki mortesi nlarn, oksijenin, suyun, tahrip edici kimyasallarn, mikroorganizmalarn, mantarlarn, scakln, scaklk farklarnn, rzgrn, andrclarn ypratc etkilerine dayanma direnci.

D ortam testleri ng: Outdoor testing Yzeyler zerine uygulanm organik kaplamalarn d ortamlarda mevcut etkenlere direncini lmek amacyla yaplan en gvenilir testler, doal d ortamlarda yrtlen testlerdir. Bu testlerin genellikle, ypratc koullarn youn yaand corafyalarda oluturulan test istasyonlarnda yaplmas tercih edilir (rn. Florida, ABD; Arizona, ABD; Okinawa, Japonya; Kuzey Deniz Sahili, Avrupa).

Diaseton alkol ng: Diacetone alcohol ki aseton moleklnn youma tepkimesiyle elde edilen; selloz trevi reinelerle polyester esasl boyalarda kullanlan, hem keton hem alkol karakterli zgen. Kimyasal ad: 4-hidroksi-4-metil pentan-2-on. Kimyasal forml: )( 2126 OHC

323 CHCCHCCH

OOH

3CH Kaynama noktas: 167,9C; etere gre buharlama says: 135; zgl arl: 0,938; krma indisi: 1,4241; parlama noktas: 58C

Dibazik ester ng: Dibasic ester Polyester reinelerinin iyi bir zcs olan, dimetil glutarat, dimetil sksinat ve dimetil adipatn karmndan oluan bir zgen. esterin karm oranlar, reticiden reticiye deimektedir. Invistann yaygn kullanlan rn DBEnin tipik bileimi ve baz zellikleri aada verilmitir: Tipik kimyasal forml: Dimetil glutarat %59

Dimetil sksinat %20 Dimetil adipat %21

Kaynama aral: 196-225C; etere gre buharlama says: >120; zgl arl: 1,092; krma indisi: 1,423; parlama noktas: 103C

Dietilenglikol

monoetileter

ng: Diethyleneglycol monoethylether Bkz. Etildiglikol

Difenilol metan ng: Diphenylol methane Bkz. Bisfenol F

Difenilol propan ng: Diphenylol propane Bkz. Bisfenol A

Dilatant akkanlar ng: Dilatant fluids Kartrma, basn gibi kesme kuvveti uygulamalar sonucunda viskozitesi (kvam) artan akkanlar. Bkz. Kesmeyle kalnlaan akkanlar.

Direkt silindir

uygulamas ng: Direct roller application Hareketli bir tayc bant zerinde ilerleyen dz panellere silindirler araclyla boya

D

19

Terim Tanm

uygulamaya dayanan silindir uygulamalarnn bir trdr. Direkt silindir uygulamalarnda, uygulama silindirinin dn yn, bantn ilerleme dorultusuna paraleldir. Ters ynl uygulamalara gre, boyaya daha dk kesme kuvvetinin uyguland direkt uygulamalar, astar kat boyamalarnda ve parlak olmayan son kat uygulamalarnda olumlu sonular verir. Ayrca bkz. Silindirle boya uygulamalar; ters ynl silindir uygulamas.

Dispersiyon ng:Dispersion 1) Bir maddenin, bir baka madde iinde kk paracklar halinde ve homojen olarak yaylmas. 2) Dispersiyon ilemi sonucunda elde edilen homojen ve kararl karm.

Dispersiyonlarn kararllatrlmas

ng: Stabilization of dispersions Pigmentlerin, tayc ortam iindeki homojen ve kk taneli dalmlk durumunun korunmas sreci. Kararllatrma, iki temel ilerge (mekanizma) araclyla gerekletirilir: (a) Pigment yzeyleri, uygun katklar kullanlarak elektrik ykl hale getirilirler; bylece ayn ykle ykl taneciklerin birbirini itmesi sonucunda pigment topaklamas nlenmi olur; (b) Pigment seven gruplar ieren polimerik dispersiyon katklar, pigment evresinde oluturduklar tabakayla, pigmentlerin arparak topaklamalarn nlerler (:uzaysal engellemeyle kararllatrma).

Dibudak Latince: Fraxinus Excelsior Sp. L.; ng: White Ash Zeytingillerden, kerestesi sert ve deerli bir aatr. zodunu kahverengi, olgun odunu beyaz sar, iri gzenekli ve yl halkalar gayet belirgindir. Mobilya yapmnda kullanlr, zgl arl 0,75gr/mLdir.

Doal renk sistemi (NCS)

ng: Natural Color System (NCS) Siyahla hi kirletilmemi ve doygun drt temel rengi referans alarak oluturulan bir renk tanmlama sistemi. NCSde, yukardaki zelliklerde sar, krmz, mavi ve yeil standartlar oluturulur. Bu standartlar oluturan boyalar deiik oranlarda kartrlarak eitli tonlarda renkler edilir. Elde edilen her bir renk, renksiz vernikle eitli oranlarda kartrlarak deiik doygunluklar elde edilebilir. Yine bu renker, siyahla eitli oranlarda kirletilebilir. Bu biimde elde edilen renkler, NCSde yle ifade edilir: rnein 2080-R70B. Yani renk %20 orannda siyah iermektedir, %80 orannda doygundur ve tonu %70 orannda krmz (:Red, R) ile %30 orannda mavinin (:Blue, B) karmndan olumaktadr. Ayrca bkz. munsell renk sistemi, Renk tanmlama sistemleri

Dokunma kurumas ng: Touch-free drying Bir boya filminin, parmakla temas edildiinde iz kalmayacak derecede kurumasdr. Dokunma kurumas testleri; (a) Kuruyan yzeye iaret parmayla orta iddette basn uygulanarak, (b) zerine 250-500 gr/cm basn uygulanan bir pamuk parasnn, ters yz edilen panele yapp yapmadna baklarak yaplr.

Dolam devrelerinde kararllk (sirklasyon stabilitesi)

ng: Circulation stability Seri retim hatlarnda retilen otomotiv rnleri, beyaz eya gibi yksek miktarda boya kullanmn gerektirdiklerinden, boyann uygulama noktasna aktarm, dolam devreleriyle yaplr. Dz boru, dirsek, vana, pompa gibi elemanlardan oluan bu devrelerde, boyann kararlln bozan eitli hidrolik ve mekanik etkenler vardr. Dolam devrelerinde kararllk zellii, ya boyann bu etkenlere direncini belirler.

Dolgu vernii ng: Clear sealer zellikle ahap yzeyler zerinde saydam bir organik kaplama gam oluturulmak isteniyorsa, yzeye uygulanan saydam astar.

Dolgular ng: Extenders ou tlm doal minerallerden oluan(Barit, kalsit, talk, kaolin, mika gibi), daha az saydaki tipleriyse sentetik yolla elde edilen ( Blanc Fixe, litopon gibi) mikron boyutlu toz boya girdilerinin genel ad. Boya ortamnda znmeyen dolgularn temel kullanlma nedeni boya maliyetini drmek olup, bununla birlikte, boyann baz teknik zelliklerinin de iyilemesi de bir dier kullanm nedenini oluturabilir. Pigmentsiz kaplamalarda kullanlan dolgularn, renksiz ve saydam grntnn etkilenmemesi iin, renksiz olmalar ve krma indislerinin, kullanlan balaycnn krma indisine yakn olmas nemlidir.

Dolomit ng: Dolomite Kalsiyum ve magnezyum karbonatlarn birlikte kelmesiyle oluan kayalara dolomit ad verilir (CaCO3.MgCO3). krma indisi: 1,60; zgl arl: 2,90. Mineralin tlmesiyle elde edilen dolgu, d cephe inaat boyalarnda kullanlr.

Donukluk ng: Bloom

D

20

Terim Tanm

Donuklama, boya yzeyinde biriken baz maddelerin parlakl drerek ya da glgeli veya homojen olmayan bir grntye yol aarak oluturduu film kusurudur. Donuklamaya, genellikle, saydam olmayan yalar ve mumlar gibi yabanc maddeler neden olur.

Renk Doygunluu ng: Saturation Bir rengi tanmlamada kullanlan bileenlerden biri (dier ikisi renk tonu ve kllktr). Bir rengin doygunluuyla kastedilen o rengin tonunu oluturan unsurlarn, renk iinde ne kadar deriik ya da seyreltik bulunduudur. Doygunluk szcnn yansra kroma (chroma) ve saflk (purity) szckleri de ayn anlamda kullanlrlar.

Doymam polyester esasl kompozitler (FRP, SMC, vd.)

ng: Unsaturated polyester based composites Balayc olarak kullanlan doymam polyester reinesine mekanik mukavemet salamak amacyla rl lif, tiftilmi lif, kum gibi malzemenin kartrlmasyla oluturulan bileik malzeme grubuna verilen ad. Bu gruptan, cam elyaf takviyeli polyesterler (Fiber Reinforced Polyesters, FRP veya Glass) en yaygn olarak kullanlan tr olutururlar.

Doymam polyester reineleri

ng: Unsaturated polyester resins Bkz. Polyester reineleri.

Doymu polyester reineleri

ng: Saturated polyester resins Bkz. Polyester reineleri

Dner disk ng: Rotary disk Merkezi etrafnda 1000 devir/dk ve zerindeki hzlarla dnerken yzeylerine beslenen sv boyay merkezka etkisiyle, atomize damlacklar halinde boyanacak yzeye frlatan boya uygulama cihaz. Dner diskler en fazla beyaz eya sanayiinde ve dier metal eya sanayiinde kullanlrlar.

Duralit ng: Hardwood iirilip lifli hale dntrlen am, mee ve kayn yongalarnn bir miktar tutkal ilvesinin ardndan ya olarak preslenmesi sonucunda elde edilen bir yz perdahl, dier yz przl ahap malzeme.

Dk hacimli, dk basnl (LVLP) sprey tabancalar

ng: Low Volume Low Pressure (LVLP) spray guns 0,7 atmden daha dk pozitif basnta hava kullanlarak, hava ile boyann tabanca iinde karmasyla, atomizasyonun daha az hava kullanlarak yaplmasn salamak zere tasarlanan boya pskrtme tabancalar. LVLP pskrtme tabancalaryla hem yksek aktarm etkinlii hem de yksek yzey kalitesi hedeflenmektedir.

E

21

Terim Tanm

Eksik krlenme ng: Undercure veya underbake Yksek scaklkta krlenen organik kaplamalarn, yetersiz scaklk ve sreye maruz kalmas sonucunda yetersiz sertlemesi.

Elastomer ng: Elastomer Oda scaklnda defalarca uzunluunun en az iki katna uzatlp, serbest brakldnda tekrar orijinal uzunluuna dnebilen doal veya sentetik polimer. Vulkanize olmu lastikler, genellikle elastomer zellii gsterirler.

Elektroforetik

kaplamalar

ng: Electrophoretic coatings veya Electrodeposition coatings Su iinde emlsiyon halindeki bir boya banyosuna elektrot olarak daldrlan nesnenin harici akm uygulamas sayesinde, banyodaki boya zerrecikleriyle kaplanmas.

Elektroforez ng: Electrophoresis Su iinde askda bulunan elektrik ykl emlsifiye paracklarn, bir elektrik akm uygulanmas sonucunda, zt ykl olduklar elektroda doru gmeleri ve elektrot yzeyinde toplanmalar olgusu. Elektrik alan etkisindeki malzeme g, (+) ykl paracklarn katota ynelmesi eklinde gerekleiyorsa, srece kataforez ad verilir. Benzer biimde (-) ykl emlsiyon zereciklerinin anoda yneldii sreler ise anaforez olarak adlandrlr.

Elektrogalvaniz

kaplama

ng: Electrogalvanic coating Genellikle demir esasl yzeylerin bir elektroliz devresine katot olarak balanmak suretiyle, ince bir inko tabakasyla kaplanmas sonucunda oluan kaplama. Elektrogalvanizlemeyle, demir esasl yzey, zerindeki inko tabakas tarafndan korunarak korozyon direnci kazanr.

Elektrik direnci ng: Electrical resistance Boya sektrnde, genel olarak, bir ya boyann elektrii iletme direncinin belirtilmesi amacyla kullanlan bir terimdir. Ya boyann elektrostatik yntemle pskrtlebilmesi iin, katot haline getirilmi olan boyanacak eya yzeyine, elektriksel ekim kuvvetlerinin etkisiyle ulamas gerekir. Bunun iin de ya boyann elektriksel direncinin, belli bir deerin zerinde olmamas gerekir. Baka bir deyile, yeterince iletken olmas gerekir. Ayrca bkz. letkenlik

Elektrostatik sprey

uygulamalar ng: Electrostatic spray coatings Boyay eksi ykle ykleyip veya pskrtlen boya hzmesini iyonlatrlm hava bulutu (:Korona) ile evreleyip, boyanacak nesneyi de art ykl elektrot olarak devreye balayarak yaplan pskrtme uygulamalar. Boyann, elektriksel ekimle yzeye ynelmesi nedeniyle aktarm kayplarnn en aza indii elektrostatik sprey yntemi, hem ya hem de toz boyalar iin uygulanr.

Eloksal yzeyler ng:Anodized aluminum surfaces Alminyumdan yaplm nesneleri, bir elektroliz devresine anot olarak balayarak yzeylerinde; yzeye iyi tutunan, geirimsiz ve korozyona direnli bir oksit tabakas oluturulur. Bu olguya eloxal (Electrolytic Oxidation of Aluminum=Aluminyumun elektrolitik oksidasyonu) ve oluan yzeylere de, anmsatc bir ksaltmayla eloksal yzeyler denir.

Emdirme ng: Impregnation Kat bir maddenin, bir akkann nfuz etmesi sonucunda o akkana doyurulmas.

Emlsiyon ng: Emulsion Bir svnn, karma zellii gstermedii bir sv iinde, kolloidden daha irice damlacklar iinde askda kalmasyla oluan bir sistem.

Epiklorohidrin (ECH) ng: Epichlorohydrin(ECH) Propilenin klorlanmasndan yola klarak elde edilen, epoksi reinelerin ve epiklorhidrin lastiinin retiminde kullanlan bileik. Kimyasal ad: Klorometilokziran Kimyasal forml:

ClCHCHCH 22

O

Kaynama noktas: 116C

Epoksi ester reineleri ng: Epoxy ester resins Bisfenol A esasl epoksi reineleriyle ya asitlerinin tepkimesi sonucunda elde edilen; zgenle veya suyla inceltilen tipleri retilebilen bir organik kaplama reinesi. Kullanlan ya asidine gre hava kurumal veya frn kurumal epoksi ester reineleri

E

22

Terim Tanm

retilebilmektedir.

Epoksi grubu ng:Epoxide groups Bkz. Okziran gruplar

Epoksi reineleri ng: Epoxy resins Polimer zincirinin ularnda iki veya daha fazla epoksi gruplar ieren reinelerdir. En ok kullanlan tr, epiklorohidrinle (klorometil okziran), bisfenol Ann (difenilolpropan) tepkimesi sonucunda elde edilir. Oluan polimerik zincirin uzunluuna gre sv ve kat epoksi reineleri retilebilmektedir. Organik kaplama alannda, epoksi reineleri, poliamidler, poliaminoamidler, izosiyanat ieren bileikler, amino reineleri ve ketiminlerle tepkimeye sokulurlar. Emsalsiz yapma, kimyasal diren ve korozyon direnci salayan organik kaplamalar retmekte kullanlrlar.

Epoksi-ketimin esasl kaplamalar

ng: Epoxy-ketimine based coatings Sertletirici olarak ketimin bileiklerinin kullanld epoksi esasl kaplamalardr. Ketiminin, su veya nem varlnda amin ve ketona ayrmas sonucunda, tipik epoksi-amin tepkimesi zerinden apraz balanma gerekleir. Ayrca bkz. Nemle sertleen kaplamalar.

Epoksi-poliamid esasl boyalar

ng: Epoxy-polyamide based coatings Birinci bileeni epoksi reinesi esasl, ikinci bileeni poliamid reinesi esasl olan iki bileenli boyalar.

Erichsen deformasyon

testi

ng: Erichsen deformation test Bkz. Derin ekme testi

Esneklik (elastikiyet)

testleri

ng: Elasticity tests Sertlemi boya filminin esnekliini belirlemek amacyla uygulanan baz mekanik testler. Esneklii len eitli testler (derin ekme, bkme, darbe vd.), bir dier boya zellii olan salaml da (:Toughness) lmeye yararlar.

Esterler ng: Esters

Organik asitlerle ( R - C - OH

= O

), alkollerin ( OHR ) youma tepkimesi sonucunda

oluan organik bileikler:

R - C - O - R'

O

=

Eik enerjisi (aktifleme enerjisi)

ng: Activation energy Aktivasyon enerjisi, aktifleme enerjisi olarak da anlr. Bir kimyasal tepkimenin, bir scaklkta balatlabilmesi iin gereken en dk enerji miktardr.

Etanol ng: Ethanol; ethyl alcohol Metanol gibi etanol de ou organik polimer iin iyi bir zc deildir. Ancak, aromatiklerle karmlar yksek zc etkiye yol aarlar. Kimyasal ad: Etil alkol; kimyasal forml: CH3CH2OH; kaynama noktas: 78,3C; etere gre buharlama says: 8,3; zgl arl: 0,789; krma indisi: 1,3614; parlama noktas: 12C

Etil asetat ng: Ethyl acetate Pek ok selloz trevi reine, polivinil asetat, polyesterler dahil olmak zere geni bir organik polimer grubunu iyi zen bir ester. Kimyasal ad: Asetik asit etil esteri Kimyasal forml:

)( 284 OHC323 CHCHOCCH

O

kaynama noktas: 77,2C; etere gre buharlama says: 2,9, zgl arl: 0,901; krma indisi: 1,3725; parlama noktas: 4

Etil diglikol ng: Ethyl diglycol Selloz trevleri, epoksi reineleri, polyester reineleri esasl kaplama sistemlerinde ve sulu sistemlerde kurumay geciktirmek amacyla, %1-2 gibi dk oranlarda kullanlan eter alkol yapl kuyruk zgen. Kimyasal ad: Dietilen glikol mono etil eter; 2-(2-etoksietoksi) etanol (Carbitol ticari adyla da anlr).

E

23

Terim Tanm

Kimyasal forml: 3146 OHC OHCHCHOCHCHOCHCH 222223

Kaynama noktas: 202C; etere gre buharlama says: ~1200; zgl arl: 0,990; krma indisi: 1,4270; parlama noktas: 90C

Etil diglikol asetat Ethyl diglycol acetate

Selloz trevleri, polyester reineleri ve ksa yal alkid reineleri esasl kaplama sistemlerinde kurumay geciktirmek amacyla %1-2 gibi dk oranlarda kullanlan kuyruk zgen. Kimyasal ad: Dietilen glikol mono etil eter asetat; 2-(2-etoksietoksi) etil asetat.

Kimyasal forml: )( 4168 OHC

3222223 CHCOCHCHOCHCHOCHCH

O

Kaynama noktas: 217C; etere gre buharlama says: >1200; zgl arl: 1,009; krma indisi: 1,4213; parlama noktas: 98C

Etil glikol ng: Ethyl glycol Nitroselloz, polivinil alkol, epoksi reineleriyle pek ok doal reineyi zmede kullanlan eter alkol. nsan salna ynelik riskler oluturmas nedeniyle kullanm kstlanmaktadr. Kimyasal ad: Etilen glikol mono etil eter, etoksi etanol (Cellosolve ve oxitol isimleriyle de anlr). Kimyasal forml: )( 2104 OHC

OHCHCHOCHCH 2223

kaynama noktas: 135C, etere gre buharlama says: 43; zgl arl: 0930; krma indisi: 1,4081; parlama noktas: 42C.

Etil glikol asetat ng: Ethyl glycol acetate Etil glikoln kullanm alanlarnn yansra polyester ve ksa yal alkid reinelerini de zmede kullanlan eter asetat. nsan salna ynelik riskler oluturmas nedeniyle kullanm kstlanmaktadr. Kimyasal ad: Etilen glikol mono etil eter asetat; etoksi etil asetat (Cellosolve acetate olarak da anlr). Kimyasal forml: (C6H12O3)

Kaynama noktas: 156,2C; etere gre buharlama says: 60; zgl arl: 0,975; krma indisi: 1,4058; parlama noktas: 51C.

2-etil hekzanol ng: 2-Ethyl hexanol; isooctanol; isooctyl alcohol Ge buharlaan polar bir kuyruk zgen gerektii durumlarda, organik kaplama bileiminde, genellikle %10un altndaki miktarlarda, yer verilen zgen.

Kimyasal forml: OHC 188

OHCHCHCHCHCHCH 22223

32 CHCH

Kaynama noktas: 184C; etere gre buharlama says: ~600; zgl arl: 0,833; krma indisi: 1,4328; parlama noktas: 74C zooktanol ve izooktil alkol de denir.

2-(2-etoksi) etoksi

etanol

ng: 2-(2-ethoxy) ethoxy ethanol Bkz. Etil diglikol

Etil selloz reineleri ng: Ethyl cellulose resins Sellozun etanolle tepkimesi sonucunda elde edilen ve suda znebilen bir selloz eter reinesi. Sulu inaat boyalarnda balayc ve kvam (viskozite) artrc olarak kullanlrlar.

Etil silikatlar ng:Ethyl silicates Silikann etil gruplaryla tepkimesi sonucunda elde edilen, yksek korozyon direnci salayan organik kaplama balaycs grubu. En yaygn kullanlan rnei tetraetilortosilikat monomeridir. inko yklemeli sulu astarlarn yapmnda kullanlrlar.

E

24

Terim Tanm

Etilen glikol ng: Ethylene glycol Etilen oksidin hidratasyonuyla elde edilen, petrokimya rn bir poliol. Alkid ve polyester reinelerinin retiminde ok yaygn kullanlr. Kapal devre antifriz zeltilerindeki kullanm da yaygndr. Kimyasal ad: Etan-1,2-diol; kimyasal forml HOCH2CH2OH

H2C-OH

H2C-OH

Kaynama noktas: 197C; zgl arl: 1,113; krma indisi: 1,4310; parlama noktas: 110C

Etilen propilendien

(EPDM)

ng: Ethylene propylenediene Bir eit sentetik lastik. Etilen propilendien polimerinin polipropilenle eitli oranlarda alamlar (PP/EPDM) hazrlanarak salamlk, esneklik, krlganlk zellikleri amaca gre ayarlanm plastikler elde edilir. PP/EPDM alamlar, en yaygn olarak otomotiv tamponlarnda kullanlrlar.

Ev kimyasallar ng: Household chemicals Evin parke, duvar, kap gibi ksmlaryla; mobilya, beyaz eya; elektronik eya gibi evde kullanlan nesnelerin boyal yzeylerini tahrip etme riski olan deterjan, alkol, amonyak, sodyum hipoklorit, sabun, ya, sirke, vd. Kimyasallar.

Ezme ng: Grinding Mekanik enerji kullanlarak, akkan ortam iinde bulunan pigment topaklarnn parack boyutlarnn kltlmesi iin uygulanan bir boya retim adm. Ya boyada kullanlan pigmentlerin, reine zeltilerinden oluan sv ortamda ezilmeleri dolaysyla bu ilemler ya ezme (wet grinding) olarak da adlandrlr.

Ezme incelii ng: Fineness of grind Dispersiyon ilemi sonucunda elde edilen pigment bykl aralnn st snr. rnein, Ezme inceliinin belirtilmesinde iki lek yaygn olarak kullanlr: Mikrometre temelindeki metrik lek ve Hegman lei. rnein, bir pigment pastasndaki veya bir boyadaki taneciklerin hemen hemen tmnn 25m veya daha kk boyutta olmas durumunda, ezme incelii, metrik lekte 25m, Hegman leinde 6 olarak belirtilir.

Ezme ler (grindometre)

ng: Grindometer Pigment ieren boyalarn veya boya yar rnlerinin sahip olduu tanecik byklnn st snrn belirlemek iin kullanlan laboratuvar cihaz. Ezme lerler, sfrdan balayarak gittike derinleen oyuklar ieren elik bir bloktan oluurlar. Oyuun derin ucuna doldurulan pigmentli sv bir bak yardmyla oyuun s ucuna doru svazlanarak sprlr. Taneciklerin grlmeye balad noktadaki oyuk derinlii ezme incelii olarak kaydedilir.

F

25

Terim Tanm

Faa ng:Boot topping Bir gemide, bo ve tam ykl haldeki batma seviyelerini gsteren iki izgi arasnda kalan blme faa denir. Faa blmndeki yzeyler, refakat motorlarnn, iskelelerin ve amandralarn srtnme etkilerine urar, ayrca, ykleme durumuna gre, deniz suyu srantsna maruz kalabilir veya suya batk alabilir.

Faraday kafesi ng: Faraday cage Elektrostatik pskrtme uygulamalarnda tabancayla, boyanacak eya arasnda oluan elektriksel alan izgileri, boyann, eya zerindeki baz girintilere ulamasn engelleyebilirler. Elektriksel alan izgilerinin kafes telleri gibi biimlenerek boya ulamn engelledii bu oluuma Faraday Kafesi ad verilir.

FDA ng: Food and Drug Administration Bkz. Gda ve la daresi

Fenol ng: Phenol Fenolik reinelerin ham maddesi olarak kullanlan beyaz, kristal yapl kimyasal madde.

Kimyasal forml: C6H5OH

OH

Fenolik reineler ng: Phenolic resins Fenolle aldehitlerin verdikleri tepkimeler sonucunda oluan ve zellikle sl ve kimyasal direnleri dikkat ekici olan reinelerin genel ad.

Fra ng: Brush Bir sapa tutturulmu lifleri araclyla boya uygulamak amacyla kullanlan ara. Fralarn, sulu boyalar iin naylon veya polyester; zgenli boyalar iin ise polyester veya hayvan klndan liflere sahip olmas tercih edilir.

Fra izi ng: Brush mark Boyann frayla uygulanmasnn hemen ardndan, ya boya filmi zerinde lif ularnn izleri grlr. Bu izler filmin kurumas srecinde kaybolmazsa, fra izi ad verilen boya kusuru oluur. Fra izi kusuru, boyann yzey gerilimi drlerek, kvam azaltlarak ya da ar zgenler eklenerek zmlenebilir.

Frnlama ng: Stoving, Baking Yksek scaklkta sertleen boyalarn sertlemeleri iin yksek scaklklardaki frnlarda piirilmesi ilemi.

Film oluumu ng: Film formation Ya boyann veya toz boyann yzeylere ince bir tabaka halinde uygulanmasnn ardndan fiziksel sreler (sv boyada zgen buharlamas, toz boyada souma) ve/veya kimyasal sreler sonucunda yzeye yapan, sert ve dayankl bir filmin olumas.

Film yapc ng: Film former Organik kaplamann hem yzeye yapan hem de kendi isel btnln ve salamln korumasn salayan ham madde: balayc Ayrca bkz. Balayc

Floklasyon ng: Flocculation Evvelce kk taneciklere ezilerek disperse edilen pigmentlerin, dispersiyonun yeterince kararl yaplamamas sonucunda, tekrar bir araya gelerek flokklatlar oluturmalar, yumaklamalar. Ayrca bkz. Floklat

Floklat ng: Flocculate Pigment taneciklerinin noktasal temaslarla birbirlerine tutuarak oluturduklar, i boluklarnda reine ve zgenden oluan taycnn bulunduu pigment yuma. Flokklatlar, genellikle evvelce disperse edilmi olan pigment taneciklerinin tekrar bir araya gelerek yumaklamas sonucunda oluurlar. Ayrca bkz. Pigment topaklar.

Floresans ng: Fluorescence Renkli cisimlerin byk ounluu, zerlerine den n bir blmn sourup kalann yanstrken, sourduklar k enerjisini, s enerjisi biiminde evreye iade ederler. Az sayda cisim ise zerine den n bir ksmn sourup kalann yanstmasnn yansra, sourduu k enerjisinin de byk ksmn yine k enerjisi biiminde iade ederler. Bu sonuncu olguya floresans ad verilir.

Floresant pigmentler ng: Fluorescent pigments Floresant pigmentler, zerlerine den n iinde bulunan mor tesi (UV) ksmlar

F

26

Terim Tanm

sourduktan sonra, bu enerjinin bir ksmn sya evirirken kalann mavimsi bir grnr k olarak evreye iade ederler. Dolaysyla, floresant pigmentler, zerlerine den grnr k miktarndan daha fazlasn evreye yaym olurlar.

Florlu polimerler ng: Fluoroplymers Tekrarlanan birimleri florlu bileikler ieren polimerlerin genel ad. Yksek sl diren, kimyasal diren ve d ortam direnlerine sahip organik kaplamalarn retiminde kullanlan bu polimerlerin banda politetrafloroetilen (PTFE), polivinilidendiflorr (PVDF veya PVF2), polivinilidenflorr (PVF) saylmaldr.

Florokarbon yzey katklar

ng: Fluorocarbon surface additives Polisiloksan yzey katklarnda olduu gibi, boya girdileriyle uyuur olan dk yzey gerilimli bu katklar da yzeye gerek film kusurlarnn oluumunu engellerler.

Fonksiyonalite ng: Functionality Bir kimyasal bileiin bir moleklnde bulunan fonksiyonel gruplarn toplam saysna o bileiin fonksiyonalitesi ad verilir (:Toplam kimyasal ba yapma kapasitesi).

Fonksiyonel grup ng: Functional group Bir kimyasal bileiin yapsnda bulunan ve kimyasal tepkime verme yatknlna sahip olacak biimde bir araya gelen atomlar tarafndan oluturulan gruplarn genel ad (rn: OH, COOH, NCO, HC=CH gibi).

Formaldehit ng: Formaldehyde Metanoln katalitik ykseltgenmesiyle veya dehidrojenasyonuyla elde edilen reaktif gaz.

2CH3OH + O2 2CH2O + 2H2O

CH3OH H2CO + H2

Melamin formaldehit, re formaldehit, fenol formaldehit, vd. reinelerin retiminde kullanlan temel yap ta. Kimyasal forml: CH2=O Kaynama noktas: 21C Ayrca bkz. Paraformaldehit

Fosfatlama ng: Phosphating Metal yzeylerin boyann yapmas iin daha uygun hale getirilmesi ve korozyon yatknlklarnn azaltlmas (pasifletirme) amacyla yaplan yzey hazrlama ilemi. Fosfatlama, ya demirfosfat zeltileri kullanlarak, daha snrl koruma salayan dnm kaplamalar (conversion coatings) biiminde veya inko, mangan ve nikelin fosfat tuzlarnn birini ya da birkan ieren zeltiler kullanlarak, daha kaln kaplamalar yapacak ekilde uygulanr. kinci durumda, daha iyi bir yapma yzeyi ve daha yksek korozyon direnci salanr.

Fosforesans ng: Phosphorescence Baz cisimler, zerlerine den n bir blmn sourup kalann yanstrken, sourduklar k enerjisinin byk bir blmn, floresanstakine benzer biimde, ama bir srelik gecikmenin ardndan yine k enerjisi biiminde evreye geri verirler. Bu olguya fosforesans ad verilir. Ayrca bkz. Floresans

Fosforesant

pigmentler

ng: Phosphorescent pigments Fosforesant pigmentler, zerlerine den n iinde bulunan mor tesi (UV) ksmlar sourduktan sonra, bu enerjinin bir ksmn s enerjisine evirip evreye geri verirler; kalan ksmnysa, bir srelik gecikmenin ardndan mavimsi bir grnr k olarak yayarlar. Dolaysyla, fosforesant pigmentler, bir k kayna ortadan kalktktan sonra da, mavimsi ltl bir tonda k yaymaya devam ederler.

Foto balatclar ng: Photoinitiators Bkz. Balatclar

Foto paralanma ng: Photodegradation Grnr blge ve mor tesi nlarn etkisiyle organik polimerlerin (bu arada sertlemi boya filmlerinin) daha kk molekllere paralanmas.

F

27

Terim Tanm

Ftalik anhidrit ng: Phtalic anhydride o-Ksilenin veya naftalinin ykseltgenmesiyle elde edilir. Alkid reinelerinin ve polyester reinelerinin sentezinde en yaygn kullanlan poliasittir. Kimyasal forml: C8H4O3

C

C

O

O

O

Erime noktas: 131C

G

28

Terim Tanm

Galon ng: Gallon (U.S. or Imperial U.K) Hacim birimi. ngiliz galonu veya Emperyal galon 4,54 litreye; Amerikan galonu ise 3,785 litreye eittir.

Galvalum ng: Galvalume Souk haddelenmi karbonlu elik levhalar veya eitli karbonlu elik (kara sac) eyay eritilmi alminyum, inko, silikon alam ieren banyolara daldrarak yaplan kaplamalarn ad. %55 inko, %43,4 alminyum ve %1,6 silikondan oluan bu kaplamalara Aluzink veya Zincalume adlar da verilir.

Geciktirici ng: Retarder Boya uygulamalarnda, kullanlan zgen karmnn hzl olmas nedeniyle oluabilen fra izi, portakal kabuu grnts, pinhol, stlenme vd. Kusurlarn giderilmesi iin boyaya eklenen ve yava buharlaan zgenlere verilen ad.

Genel sanayi boyalar ng: General industrial coatings Sanayi Boyalar pazarnn, teknik ya da ticari adan ayrca gruplandrlmayan alt dilimlerini kapsayan pazar dilimi. Genel Sanayi Boyalar pazar diliminin ierdii alt dilimler, ngiliz aratrma kurumu Paint Research Association (PRA)ya gre yle sralanabilir: Dayankl Tketim Mallar Boyalar; Istma, Havalandrma, Klimatizasyon Boyalar; Oto Yan Sanayii Boyalar; Metal Mobilya, Aksesuar ve Balantlar Boyalar, Genel Metal Sanayii Boyalar. Ancak, lkemiz sanayinin gelime modelinin, gelimi sanayi lkelerindeki yaplara gre farkllklar gstermesi nedeniyle, ayr dilim olacak kadar byyememi olan baka baz etkinlik alanlarn da Genel Sanayi diliminin altnda toplamak doru olmaktadr. Bu nedenle, irketimizdeki Genel Sanayi Boyalar etkinlii, aadaki alt dilimlere hizmet edecek biimde yaplandrlmtr: Zirai Ara Boyalar, Ar Makinalar Boyalar, elik Yap Boyalar, naat Malzemeleri Boyalar, Ev Aletleri Boyalar, Genel Metal Sanayii Boyalar Bkz. Sanayi Boyalar

Geri srama etkisi ng: Bouncing effect Konvansiyonel haval tabancalarla pskrtlen ya boya zerreciklerinin, uygulama yzeyine yakn blgede oluan hava yastna arpmalar ya da yzeye arpp dnen havayla birlikte geri sramalar sonucunda evreye dalmas. Geri srama etkisi, pskrtlen boyann bir blmnn, boyanmak istenen yzeyin dna gitmesiyle aktarm etkinliinin azalmasna neden olur.

Gda ve la daresi (FDA)

ng: Food and Drug Administration (FDA) ABDde bulunan ve ila ve gda maddeleriyle ilgili standart, norm ve tavsiyeleri oluturan kurum. FDA, gda maddeleriyle temas edecek olan yzeylere uygulanan boyalarla ilgili standartlar ve snrlamalar nedeniyle boya sanayii asndan nemli bir kurulutur.

Giriim renkleri (interferans renkleri)

ng: Interference colors Kalnlklar, n dalga boyu civarnda olan saydam ince levhalar zerine den k nlarnn, ince levhann st ve alt yzeylerinden ayr ayr yansyan ksmlar giriim ad verilen bir fiziksel etkilemeye urayarak farkl renkte alglanrlar. zellikle, sedef ltl mika pigmentlerde gzlenen bu olguyla oluan renklere giriim renkleri ad verilir.

Gizli buharlama ss ng: Latent heat of evaporation 1 atmosfer basn altnda kaynama noktasna stlan birim miktardaki svnn tamamen buharlamas iin gereken s enerjisi (birimi: cal/g).

Glikol eter asetatlar ng: Glycol ether acetates Glikol eterlerin asetik asitle tepkimeleri sonucunda oluan ve hem eter hem de ester fonksiyonuna sahip bileikler (rnein: etilen glikol monobtil asetat,

CH3-CH2-C-O-CH2-CH2-O-CH2-CH2-CH2-CH3

O

). Glikol eter esterleri, boya sanayiinde en

yaygn kullanlan oksijenli zgen gruplar arasnda yer alrlar.

Glikol eterler ng: Glycol ethers Bir poliol grubu olan glikollerin (rn. etilen glikol, OH-CH2-CH2-OH) girdikleri kimyasal tepkimeler sonucunda oluan ve hem alkol hem de eter fonksiyonuna sahip olan bileikler (rnein etilen glikol monobtil eter, OH-CH2-CH2-O-CH2-CH2-CH2-CH3). Glikol eterler, boya sanayiinde ok kullanlan bir oksijenli zgen grubunu olutururlar.

Gliserin ng: Glycerine; glycerol Bitkisel ve hayvansal yalarn yapsnda doal olarak bulunur. Sentetik eldesi, propilenin

G

29

Terim Tanm

ykseltgenmesiyle yaplr. Alkid reineleri retiminde en yaygn olarak kullanlan polioldr. Kimyasal ad: Propan-1,2,3-triol veya 1,2,3-propantriol Kimyasal forml: OHCH2CHOHCH2OH

OHCH 2

OHCH

OHCH 2 Erime noktas: 18,2C; kaynama noktas: 290C

Gonyospektrometre ng: Goniospectrometer Renkli bir yzeyden gelen nlar, farkl yansma alarn lecek biimde yerletirilmi detektrler araclyla alglayp renk lm yapan spektrometre. Gonyospektrometreler, zellikle metal ya da sedef pigment ieren boya yzeylerinin, aya gre deien renklerini lmekte kullanlrlar.

Glgelenme ng: Mottling, cloudiness Alminyum ve sedefsi pigment ieren bazkatlarda, dk fim viskozitesi, homojen olmayan film kalnl gibi eitli etkenler bu pigmentlerin yzeye paralel ynlenmesinin kalc olmasn engelliyorlar ise, yzeye paralelliin bozulduu blgelerde, yer yer bulutlanm izlenimini veren, az kl, az ltl yzey grntleri ile karlalmaktadr. Bu olgu, glgelenme kusuru olarak adlandrlr.

Grsel etki pigmentleri

ng: Effect pigments Boya formllerine renk dnda, baka albenili grsel etkiler kazandrmak amacyla eklenen pigmentlerdir. Bu amala, pulcuklar biimindeki alminyum pigmentler ve sedefsi bir lt veren mika esasl pigmentler yaygn olarak kullanlrlar. Metalik ve sedef (ya da mikams yapdaki) pigmentli baz kat uygulamalarnda, zel bir estetik beklenti sz konusudur: ngilizce Flipflop ya da Trke sylenirse yanar dner zellii. Cepheden bakldnda yaklak bir ayna grntsnn, alt adan bakldnda ise koyu, karanlk bir rengin alglanmasna yol aan bu boya davran, esas olarak, kullanlan alminyum ya da sedef pulcuklarn eyann yzeyine paralel ekilde ynlenmesiyle oluur. Kullanlan boya balayclarnn saydam bir film vermesi, bu etkinin daha da artmasn salar.

Grsel film zellikleri ng: Visual film properties Sertlemi boya filminin grsel alglann etkileyen zelliklerin tm. Bir boya veya verniin deerlendirilmesinde nemli bulunan grsel zelliklerin banda renk, parlaklk, yaylma, grnt netlii (DOI), pusluluk (haze) saylabilir.

Grnt netlii (DOI) ng: Distinctness of image (DOI) Yansyan grntnn kalitesini belirleyen kavramdan biri olan grnt netliinin eksiklii daha ok otomotiv orijinal vernikleriyle oto tamir verniklerinde nemsenen bir kusurdur. Grnt netliinde gzlenen eksiklik, parlak vernik yzeyinden 20 ayla yansyan ana huzmenin ok yakn komuluunda yine bir miktar salmann olmasyla ortaya kar. Ancak, DOI eksikliindeki salma, pusluluktakine gre ok daha dar bir a aralnda gerekleir. DOI eksiklii, yansyan grntnn kenar izgilerinde oluan keskinliin ve netliin azalmas biiminde alglanr. Grnt netlii eksikliinin de aletsel lm baz cihaz reticilerince retilen DOI lerler tarafndan yaplabilmektedir. Grnt netliinin (DOInin) eksiklii, vernik yzeyindeki kimi ok ince krklklarn yol at ya da vernik filmi iinde yer alan yar kristal yapl katk ve balayclarn yol at k sanmalarndan kaynaklanabilmektedir.

Grnr blge ng: Visible region In, insan gz tarafndan alglanabilen ksmnn oluturduu dalgaboyu aral (~380 nm ile 780 nm aras). Cisimleri oluturan atom ve molekllerin yrnge elektronlar, kendilerini uyaracak iddette bir d enerjiye maruz kaldklarnda ma yaparlar. En iddetlilerini X-nlarnn, en iddetsizlerini radyo dalgalarnn oluturduu bu malarn ok kk bir blm insan gznce alglanabilir.

Gzle renk belirleme ng: Visual Determination of color Bir rengin, hibir lm aleti kullanmakszn, sadece, insan gznn ayrdetme yeteneiyle belirlenmesidir. Bu ilemle, aadaki amalardan biri ya da birkana eriilmek istenir: (i) Gzlemlenen ve bileimi bilinmeyen bir rengin hangi pigment veya boyar

G

30

Terim Tanm

maddelerden olutuunun tahmin edilebilmesi. (ii) Gzlemlenen rengin, bir referans renkle uyum derecesinin belirlenmesi. (iii) Gzlemlenen rengin, referans renkle daha uyumlu hale getirilmesi iin hangi

renklendiricilerin ne oranda eklenmesinin gerekli olduunun belirlenmesi.

Grup aktarm polimerlemesi

ng: Group transfer polymerization Silikon yapl balatcnn, byyen iki zincirin ucunu, veya monomerle byyen zincir ucunu, byme sreci boyunca dnml olarak aktiflemesi sonucunda, polimerin farkl ulardan yrmesi sonucunda gerekleen bir sretir. Grup aktarm polimerlemesinde kullanlan monomerlerin karbonil veya nitril gruplarn iermesi gerekir. Bu ekilde byyen polimerlere canl polimerler de denir.

Grgen Latince: Carpinus Sp.L.; ng: Hornbeam Kerestesi ok ar ve salamdr. Yap marangozluu ve mobilya retiminde kullanlmas uygun deildir. Kk boyutlu fakat salam olmas gereken yerlerde olumlu sonu verir. Parke yapmnda ve laboratuar aletlerinin ahap aksamnda kullanlr.

H

31

Terim Tanm

Hacimce kat madde ng: Non-volatile content by volume Ya boyalarn uucu olmayan ksmlarnn hacminin, toplam boya hacmine oran hacimce kat madde olarak tanmlanr.

100 x younluu Boya / miktar boya toplam Arlka

younluu KM / miktar madde kat Arlka (hacimce) KM

Hadde kabuu ng: Mill scale eliin scak veya souk haddelemeyle dvlerek levha halinde ekilmesi ilemleri srasnda oluan ve bileiminde eliin yansra demir oksitleriyle hadde yalar da bulunan yzey tabakas.

Hafif ticari ara ng: Light commercial vehicle Bkz. Motorlu tatlar

Halkal eter grubu ng: Cyclic ether group Bkz. Okziran gruplar

HAPs ng: Hazardous Air Pollutants (HAPs) Bkz. Zararl hava kirleticiler

Hava kurumal ng: Air drying Bir yzey zerine uygulandktan bir sre sonra ortam koullarnda ve bir mdahale gerektirmeksizin kuruyup sert filmler verebilen organik kaplamalarn genel ad. Dardan bakldnda, ikisinin de kendiliinden kuruduu algland iin, gnlk hayatta, gerek zgen buharlamasyla gerekse hava oksijeniyle kuruyan boyalar hava kurumal olarak nitelendirilirler.

Haval pskrtme (sprey) uygulamalar

ng: Air spray applications Sv boyann, basnl hava yardmyla kk damlacklara paralanarak yzeylere pskrtlmesi esasna dayanan uygulamalar. Haval sprey tabancalar kullanlarak, 2,5-5,5 atm. arasndaki hava basnc vastasyla yaplan uygulamalar, zellikle sanayi boyalar uygulamalarnda yaygnlkla kullanlr. Haval pskrtme uygulamalaryla, boya 20-50 mikrometre apndaki damlacklar halinde pskrtlr.

Havasz pskrtme (sprey) uygulamalar

ng: Airless spray applications Boyann 5-35 atmosfer arasnda basnlandrldktan sonra ince bir memeden geirilip kk tanecikler halinde pskrtlerek uygulanmas. Havasz sprey uygulamalarnda, havasz sprey tabancalar kullanlarak, boya, 70-150 mikrometre apndaki damlacklar halinde yzeye pskrtlebilir. Bu uygulamalarda geri srama etkisi, ve buna bal olarak srant kayplar oran haval pskrtmelere oranla daha azdr.

Hayvansal yalar ng: Animal fats Gliserinde bulunan hidroksil grubuyla, bata stearik asit olmak zere hayvansal ya asitlerinin esterleme tepkimesi sonucunda oluan ve hayvan gvdelerinde depolanan yalarn genel ad.

Hegman lei ng: Hegman gauge 100 mikrometrelik en derin ucunun sfr rakamyla, 0 mikrometrelik en s ucununsa sekiz rakamyla iaretlendii ezme incelii lei. Dolaysyla, Hegman leinde, sfrla sekiz arasndaki her birim, 12,5 mikrometrelik bir ezme incelii farkna karlk gelir.

Hekza hidroftalik

anhidrit

ng: Hexahydrophtalic anhydride Kimyasal forml: C8H10O3

C

C

O

O

O

Erime noktas: 35C

Hekza metoksi

metillenmi melamin formaldehit (HMMM)

reineleri

ng: Hexamethoxymethylated melamine formaldehyde (HMMM) resins Metanolle tamamen eterlemeye tabi tutulan monomerik melamin formaldehit. Dk molekl arl ve hem organik zgenlerde hem de suda znr olmas, yksek katl boya girdisi olarak kullanlmasna imkan verir. Tamamen eterlemi olmas nedeniyle, btillenmi MF reinelerine gre daha dk olan tepkime yatknln arttrmak iin boya formllerine asit katalizr eklenmesini gerektirir.

Hekzametilendiizosiya

nat (HMDI)

ng: Hexamethylene diisocyanate; 1,6-Diisocyanatohexane Esnek ve d dayanm yksek poliretan polimerler oluturmakta kullanlan bir

H

32

Terim Tanm

diizosiyanat. nsan sal asndan, poliretan kaplamalarda sertletirici olarak HMDInn kendisi yerine, uucu olmayan biret veya trimerleri kullanlr. Kimyasal forml: OCN(CH2)6NCO

Kaynama noktas: 140-142C

1,6-Hekzandiol ng:1,6- Hexanediol Doymu polyester yapmnda, polyestere esnek bir yap kazandrmak amacyla snrl miktarda kullanlan poliol. Kimyasal forml: C6H12(OH)2

OH-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-OH

Heptan ng: Heptane Boya sektrnde nadiren kullanlan alifatik zgen.

Kimyasal forml: CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3, C7H16

Kaynama noktas: 98,2C; etere gre buharlama says: 3; zgl arl: 1,720; krma indisi: 1,434; parlama noktas: -5C

Hzlandrlm testler ng: Accelerated tests Test edilen malzemenin mevcut zelliklerini bozucu d etkenlerin iddetini arttrarak, normal koullarda uzun srede oluacak etkiyi daha ksa srede salamay hedefleyen testler (rn: hzlandrlm kme yatknl testi, hzlandrlm korozyon testi, vd.)

Hidroksi etil

metakrilat (HEMA)

ng: Hydroxy ethyl methacrylate (HEMA) Hidroksil fonksiyonlu akrilik polimerlerin sentezinde kullanlan ester yapl monomer. Kimyasal forml:

2-Hidroksi etil

metakrilat

ng:2-Hydroxy ethyl methacrylate (HEMA) Bkz. Hidroksi etil metakrilat, HEMA

Hidroksietil selloz ng: Hydroxyethyl cellulose (HEC) zellikle lateks esasl inaat boyalarnda reoloji dzenleyici ve kalnlatrc olarak kullanlan selloz trevi.

Higroskopik ng: Hygroscopic Suyu adsorplama ve absorplama (sourma) yatknlnda olan maddelerin genel ad.

Hint ya ng: Castor oil Ricinus communis ad verilen tohumlardan elde edilen bitkisel ya. eriinde %90a yakn oranda bulunan OH fonksiyonlu ve tek doymamlkl risinoleik asit dolaysyla, frn kurumal veya iki bileenli alkid boyalarn yapmnda kullanlr. Dehidratasyon yntemiyle, moleklnden bir H2O eksilen hint ya, bu ilem sonucunda OH grubunu ve bir H atomunu yitirir. OH ve H kaybnn ardndan oluan yeni karbon=karbon ift bayla, ift ba says ikiye kt iin yeni molekl kuruyan ya zelliini kazanr ve dehidrate hint ya olarak ayrca kullanlr.

Hint ya trevleri ng: Caster oil derivatives Hint yandaki OH gruplar zerinden boya balayclaryla hidrojen balar kurma yatknlnda olan bu katklar, boyaya tiksotropik bir yap kazandrrlar. Boya retimi srasndaki yksek scaklklara hassas olmalar, zayf yanlarn oluturur.

Homopolimer ng: Homopolymer Bir polimer, tek bir monomerin (rnein Ann) tekrarlanmasyla (-AAAAA- gibi) byyorsa, homopolimer adn alr (rnein, polietilen, polipropilen gibi).

Hu Latince: Betula Sp.L.; ng: Birch odunu ile d odun ayn renktedir. Sk ve ince yapl, orta sert bir aatr. Esnek ve

H

33

Terim Tanm

salamdr. Torna ilerinde glk karr. Ak havaya dayankszdr abuk rr. yi bir mobilyalk aatr. Oturma takmlarnda, oymal ilerde, mzik aletlerinde, kzak ve kayak, kontrplk retiminde, f, makara mekik, ayakkab kalb yapmnda kullanlr.

I

34

Terim Tanm

Ihlamur Latince: Tillia Sp.L.; ng: Lime tree, Linden, Basswood Odunu ok yumuak bir aatr. Yl halkalar belirgin deildir. Dokusu gayet kk gzenekli ve grn dzgndr. Sk ve ince yapldr. Esnektir. Kururken ok eker. Ak havada ve deien hava artlarnda ksa zamanda bozulur. Fiziksel koullara dayanm dktr. Kerestesi beyazms sar ve krmzms beyazdr. Hafif, yumuak, kolay ilenir bir aatr. Oymaclk, heykeltralk, mankencilik ileri ile resim masas gibi eya imlinde kullanlr.

Isnma ss ng: Specific heat Dier ad: zgl s Bir saf maddenin bir gramnn scakln 1C ykseltmek iin gereken s miktar.

Isyla sertleen ng: Thermosetting 1) Is etkisiyle polimerleerek sertlemeye ve zgenlerde znmez bir yapya dnmeye uygun zelliklere sahip olan reaktif kimyasal maddelerin genel ad; 2) Is etkisiyle polimerleerek sert ve znmez bir hal alan kat polimerik maddelerin genel ad.

Isyla yumuayan ng: Thermoplastic Tekrarlanabilir biimde stldka yumuayp, souduunda eski sertliine dnebilen maddelerin genel ad.

Islatamama ng: Dewetting Yzeye uygulanan boyann, uygulama srasnda veya hemen sonrasnda yzey zerinde homojen bir ince film vermek yerine yzeyden kamas biiminde gzlenen bir film kusuru. Islatamama sorunu, ya boya yzey geriliminin, uygulama yzeyinin yzey geriliminden dk olduu durumlarda ortaya kar.

Islatclar ve dispersiyon katklar

ng: Wetting and dispersing additives Pigment ve dolgularn, reine ve zgenden oluan akkan iindeki dispersiyonunu (a) daha ksa zamanda ve daha az enerji harcayarak gerekletirmek, (b) daha uzun sre kararl klabilmek amacyla boya formllerine eklenen katklarn genel ad.

Islatma ng: Wetting Bir akkann, zerine uyguland yzeyden daha dk bir yzey gerilimine sahip olmas nedeniyle, anlan yzeyin zerinde ince bir tabaka halinde yaylmas.

Ik hasl (k dayanm)

ng: Light fastness Bata boyar maddeler ve pigmentler olmak zere organik kaplamalarn bileiminde yer alan girdilerin gne nn ypratc etkisine kar dayankllklar