Bilimsel Aratrma ve Yayn Etii

Hasan Seen

Ani Papirusu:M.. 1240nsanln kadim ahlk ilkeleri

Kimseye yalan sylemedim. Kimseye ktlk yapmadm. Bir yetimi mal ve mlknden mahrum etmedim Kimseyi a brakmadm. Kimseye gz ya dktrmedim Kimseye ac ektirmedim. Kimseyi ldrmedim. ffetsizlik yapmadm. Yiyecekleri pahal ve eksik satmadm. Teraziyle tartarken hile yapmadm. Hurma bahelerini eksiltmedim. St ocuunun azndan st almadm. Otlayan hayvanlar otlaklarndan srp karmadm. Tanrnn kularn avlamadm. Kimsenin zel gletinden balk almadm. Hibir arkn suyunu baka tarafa evirmedim.

http://interoz.com/EGYPT/bod3.htm 2

http://interoz.com/EGYPT/bod3.htm

Konfysden

nsanlar yasa ve ceza ile ynetirseniz, onlar bir daha yanl yapmayacaklar, ancak eref ve utanma duygularna da sahip olmayacaklardr.

Ancak, insanlar erdem ve ahlk kurallar ile ynetirseniz, o zaman onlar hem eref ve utanma duygusuna sahip olacaklar, hem de doruyu yapmaya alacaklardr.

3

William Shakespeareden

Bakalarna kar drst olmadan nce kendine kar drst ol!

4

Immanuel KANTdan

Ahlk, nasl mutlu olabileceimizi deil, mutlulua nasl layk olabileceimizi gsteren bir doktrindir.

5

http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Immanuel_Kant_(painted_portrait).jpg

Bertrand Russellden

Bilgelikle birlemeyen kudret, tehlikelidir ve amz iin gerekli olan ey de bilgiden ok bilgeliktir. Bilimin salad kudret ancak bilgelikle birletiinde, refah ve mutluluk getirebilir; tek bana ise ykntya yol aar.

6

Albert Einsteinden

Yeryzndeki koullarn dzelmesi salt bilimsel bululardan ok insan geleneklerinin ve lkleriningereklemesine baldr.

7

Cavit Orhan Ttengilden

nsan, yaps icab, faziletle rezilet arasnda raks eder. Daima faziletli olmak bir tabiat vergisi deil, insanca cehit iidir. Kendimizi daima gz altnda tutmalyz. Ylmadan, yorulmadan...

8

Prof. Dr. Mmtaz Turhandan

lim, hakik ilim adamna hakikat severlii, drstl, objektif vebtaraf olmay retmekle, ahlk davranlara temel olarak onlar tevk eder. te bizim ilim ve lye sarlmzn hikmeti budur.

9

C. P. Snowdan

Ahlak konusunda da genellikle elimizdeki en salam entellekteller grubu bilim insanlardr. Bilimin mayasnda bile ahlk bir bileen vardr.

10

ETK: Ahlak eylemin bilimi, Ahlak felsefesi

nsanlarn ahlaki davranlarn ynlendiren etmenlerin tarafsz bir ekilde tasvirlerini yapar.

yi-kt, doru-yanl, adalet-hakkaniyet gibi ahlaki kavramlarn ne anlama geldiini sorgular.

nsanlarn nasl ve neye gre davranmalar gerektiini aratrr.

Nasl davranmalym? Nasl yaamalyz?

TBA, Bilim Etii El Kitab

11

Yasa ve Etik

Yasal ve etik : Doruluk, adalet, kadirinaslk, yardmseverlik vb.

Yasal deil- etik deil : Yanl-eksik vergi beyannda bulunmak, bir kitaptan arma yapmak vb

Yasal ve etik deil : Gnlk hayatta yalan sylemek

Yasal deil, fakat etik: Bir hastay kurtarmak iin hz tahdidini amak

12

Ahlk ve etik

Ahlk, bir toplumun en st genel davran standartlarn ierir.

Ahlk, bireylerin meslek ve kurumsal rollerinden bamsz, toplumun tm iingeerlidir.

Etik ise genel davran standartlar deil, toplumdaki belirli bir meslein, iin, kurumun veya grubun davran standartlardr.

D.Resnik, Bilim Etii

13

Ahlk ve etik

Ahlk, yaadmz toplumda her zaman ve meknda 24 saatimizi kuatr. Ancak toplumdan topluma, zamandan zamana farkllk gsterebilir.

Etik, meslee ve alana zgdr, ancak o meslek ve alan iin evrensel kurallar ortaya

koyar.

14

Etik bu anlamda kullanld zaman

Meslek Etii

Tp Etii

Spor Etii

Askerlik Etii

Hukuk Etii

Medya Etii

...gibi kavramlar karmza kar.

15

Bilimin Hedefi: Bilgi kuramna ynelik hedefler

Doay anlama ve doru tanmlama

Aklayc teoriler ve hipotezler gelitirme

Gvenilir ngrlerde bulunma

Hatalar ve pein hkmleri ortadan kaldrma

Sonraki kuaklara bilimi retme

Bilim, objektif gerei ; sanat, subjektifgerei arama faaliyetidir.

16

Bilimin Hedefi: Pratik hedefler

Mhendislik, tp, ekonomi, tarm vb uygulamal alanlarda problem zme.

nsan sal ve mutluluu

Doann kontrol altna alnmas

Teknolojinin gc

17

Bilimin Yntemi: Lineer olmayan ardk bir dizi aama

Bilimsel gerek/Gzlem/ Sorun

Hipotez/ Yeni Soru

Proje nerisi

Veri Toplama /Veri Analizi

Yayn

Denetim

Denetim

Denetim

Denetim

18

Bilim Etiinin iki ana ilkesi

1.Genel ahlka uygunluk

Bilimsel etik genel ahlki standartlara aykr olamaz!

2.rnek olma rol

Bir akademisyenin, rencisine, asistanna, meslektana ve btn topluma rnek olma sorumluluu vardr.

19

Bilimde etik tavrn standartlar

1. Drstlk

2. Dikkat ve zen

3. Aklk

4. zgrlk

5. Onur pay

6. Eitim

7. Toplumsal sorumluluk

8. Yasallk

9. Frsat Eitlii

10. Karlkl Sayg

11. Verimlilik

20

1:Drstlk

Bilim insanlar enfarmasyonu ve sonular saptrmamal, yalanlara dayandrmamal ve yanl sunmamaldr. Aratrma srecinde her adan objektif, tarafsz, ve drst olmaldr.

Tahrifat: Uydurma, arptma, bulandrma.

Aratrma kaytlarnn saklanmas bu tr suistimalleri nlemenin etkili bir yoludur.

Nans: Hatal bilim mazur karlanabilir, fakat sahte bilim asla!

21

2: Dikkat ve zen

Dikkatsizlik hatalara yol aar.

zensiz bir yazm zensiz bir almay haber verir.

Baz hatalar ciddi bir su saylmaz ama, hata ortaya ktnda, kabul etmek, bir dzeltme yaynlamak, hatay belirtip geri ekmek gerekir.

Tekrarlanan hatalar, ihmalkrl gsterir.

Danmanlk sistemi doru ilediinde hatalar en aza indirilebilir.

22

3: Aklk

Bilimsel aratrmalar ak veya ulalabilir olmak zorundadr.

stisna; halihazrda srmekte olan aratrmalar, asker veya ticar amal aratrmalar; danmanlk iin gnderilen makale, proje, kitap vb. bilgileri saklama durumu hari bilim ortam akl gerektirir.

www.tez2.yok.gov.tr23

http://www.tez2.yok.gov.tr/

4: zgrlk

Aratrma-yayn;

Dier bilim insanlaryla i birlii ; fikir, bilgi, malzeme alverii;

Ulusal-uluslararas toplantlar;

Resmi veya toplumsal inanlarla atsa bile bilimsel grlerini aklama

Gelileo Galilei rnei

zgr eletirinin olmad yerde bilim geliemez

Mehurdur ki fsk ile olmaz cihan harabzzet Molla

24

Bilimde Etik Tavrn Standartlar 5:

Onur Pay

Makale, kitap yazarl, patent hakk, meslektalar arasnda tannma, kaynak gsterilme, sayg grme vb.

Onur paymotivasyon

Sorumluluk ve onur pay bir parann iki yz .

Tannma, saygnlk, itibar, para, dl her bilim insan iin gereklidir ama,

Hak etmeyenlere onur pay verilmesi, hak edenlere verilmemesi adalet duygusunu zedeler.

Atf gsterme.

Onursal (glge) yazarlk. ki rektrn yaadklar25

Bilimde etik tavrn standartlar 6:

Eitim

Bilim insan, bilmediklerini renir, bildiklerini retir

renme, kendini yeniden yaplandrmaktr.

retme, bildiklerini daha iyi temellendirmektir.

Bilim eitimi usta-rak ilikisi iinde yrr.

Danman rnektir ve ou eyler sezgisel olarak renilir.

Nagehan bir ara vardm H. Bayram Veli

26

Bilimde etik tavrn standartlar 7:

Toplumsal Sorumluluk

Kamunun parasn ve imkanlarn kullanyoruz.

Yaptmz bilimi nce iinde yaadmztoplum olmak zere, btn insanln mutluluu iin yaptmzn bilincinde olmak.

Toplumsal tartmalara katlmak.

(Gerektiinde) Uzmanlk gr bildirmek.

Sahte bilimin toplumu aldatmasn nlemek.

27

Bilimde etik tavrn standartlar 8:

Yasallk

Tehlikeli ve kontrole tabi maddelerin kullanm

nsan ve hayvanlarn kullanm

Aratrma ortamlarnn salk ve gvenlii

Telif haklar

Patentler vb. konularda yasalara uymak

mecbur ve ahlk bir grevdir.

28

Bilimde etik tavrn standartlar 9:

Frsat eitlii

Bilimsel aratrma ortamlar, rk, cinsiyet, memleket, milliyet, ya, din, mezhep, cemaat vb. gibi bilimsel yeterlikle dorudan alakas olmayan hususlar dikkate alarak ayrmclk yapmamal,bilimsel yeterlie sahip olan herkese ak olmaldr.

zgn fikirler gelitirilmesi, fikir eitlilii ve farkl gemilerden gelen insanlarn etkilemesiyle mmkn olabilir.

niversiteler, evrenkent yani, evrenin btn renklerini yanstan ortamlar olmaldr.

limde Trklk olmaz, limde mmetilik de olmaz Ziya Gkalp

29

Bilimde etik tavrn standartlar 10:

Karlkl sayg

Bilimin toplumsal dokusunu koruyabilmek iin karlkl sayg gerekir. Bylece bilimsel hedeflere ulalmas kolaylaacaktr.

Bilim adamlar fiziksel ve psikolojik olarak birbirlerine zarar vermekten kanmaldr.

Hakemliklerde, eletiriler gelitirici mahiyette olmal, nezaket kurallar daima korunmaldr.

30

Bilimde etik tavrn standartlar 11:

Verimlilik

Bilim insanlar kaynaklar ve zamanakllca ve verimli bir ekilde kullanmaldr.

Aratrma bteleri abartlmamaldr.

Bir kimya blmnde 16 tane FT-IR cihaz

Bir niversitede 125 tane HPLC cihaz.

31

TBTAK-AYEK Madde 9. Etie aykr davranlar

a) Uydurma: Hayal veriler sunmak, rapor etmek veya yaymlamak,

b) arptma: Deiik sonu verebilecek ekilde aratrma ara gereleri, ilemleri veya kaytlarnda deiiklik yapmak veya sonular deitirmek,

c) Arma: Bakalarnn fikirlerini, yntemlerini, verilerini, yazlarn ve ekillerini sahiplerine usulne uygun atf yapmadan veya gerektiinde sahiplerinden i